Kamervragen van Boris van der Ham (D66) over CSP, gesteld op 24 januari + antwoord van minister Maria van der Hoeven + reactie van GEZEN

Kamervragen van Boris van der Ham (D66) over CSP, gesteld op 24 januari + antwoord van minister Maria van der Hoeven + reactie van GEZEN Zwart: Kamervragen, ingediend door Boris van der Ham op 24 januari 2008 Blauw: Antwoord van minister Van der Hoeven omstreeks 22 februari 2008. De  onderverdeling van de vragen en de antwoorden in a,b,c,.. is door Evert van Voorthuysen  aangebracht ter wille van de heldere analyse. Rood: Reactie van Evert du Marchie van Voorthuysen op 26 februari 2008

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen die zijn gesteld door het lid Van der Ham (D66)  over Concentrated Solar Power. De vragen werden mij toegestuurd op 24 januari 2008 onder  nummer 2070809330.  (w.g.)   Maria J.A. van der Hoeven

Vraag 1. 1A 

Bent u bekend met het rapport van het Amerikaanse ingenieursbureau Sargent &  Lundy waarin wordt berekend dat, mits er de komende 10 tot 15 jaar ongeveer 10  miljard dollar wordt geïnvesteerd, CSP­centrales binnen 15 jaar kunnen concurreren  met kerncentrales en kolencentrales inclusief Carbon Capture and Storage (CCS)? 1) 

1B 

Wat is uw commentaar op dit rapport?

  Antwoord  1A.

Ja. 

1B: 1b.

Ik deel de conclusies van het rapport dat CSP een bewezen technologie is, 

1c.

dat er een potentiële markt voor CSP is, en 

1d.

dat substantiële kostenreducties mogelijk zijn. 

Reactie van Evert van Voorthuysen: 1A:

Dit is een positief antwoord.

Vraag 1B: 1b:  Dit is een positief antwoord 1c:  

Eveneens een positief antwoord, maar dit antwoord doet vermoeden dat de minister  niet op de hoogte is van alle nieuwe CSP­investeringen gedurende de laatste twe jaar  in Spanje, de USA, en andere landen.

1d:  

Dit is eveneens een positief antwoord.

Vraag 2. Wat is uw reactie op berekeningen van het German Aerospace Centre dat het bedekken van  0,5% van de hete woestijnen op aarde zou kunnen zorgen voor voldoende stroom?    Antwoord 2a.   

CSP is een interessante duurzame energietechniek die binnen een  tijdsbestek van mogelijk 10 tot 20 jaar kostenefficiënt kan zijn bij toepassing in  zonrijke streken zoals woestijnen. 

2b.

Een nadeel van toepassing van CSP in woestijnen is dat de elektrische infrastructuur (hoogspanningskabels) voor het afvoeren van de opgewekte elektriciteit  meestal ontbreekt en 

2c. 

de afstand tot consumenten van elektriciteit (meestal in noordelijke streken) i.h.a. zeer  hoog is. 

2d. 

De aanlegkosten van deze elektriciteitsnetwerken zijn zeer hoog.

Reactie van Evert van Voorthuysen: 2a. 

Het antwoord op deze vraag is krachtig en zonder meer positief.

2b. 

Dit is in zijn algemeenheid niet waar. De Noord­Afrikaanse landen zijn reeds bedekt  met een hoogspanningsnet. In de onmiddelijke nabijheid van reeds bestaande  hoogspanningsleidingen is ruimte genoeg om een zeer grote capaciteit aan CSP­ centrales te bouwen. Die bestaande hoogspanningsleidingen zullen weliswaar moeten  worden versterkt, maar dat zou ook moeten gebeuren als in plaats van CSP­centrales  gas­gestookte centrales zouden worden gebouwd. Dit nadeel is dus geen specifiek  nadeel van CSP, maar een nadeel van stroomvoorziening via een net in zijn  algemeenheid.     Ondanks alle pretenties van de voorstanders van decentrale stroomvoorziening (bv.  PV) is een normale economische groei en een normale welvaart van een land alleen  mogelijk bij een goed ontwikkeld elektrisch net. In Tunesië  bv. is het grootste deel van de bevolking, nl. 95% van de huishoudens,  reeds aangesloten op het net en consumeert stroom uit gasgestookte centrales. CSP  vormt dan het duurzame alternatief, PV niet, want met PV kun je niet energie op  betaalbare wijze en in grote kwantiteit opslaan, en met CSP wel (thermische opslag).

2c. 

Dit antwoord getuigt van een Nederlands­nationalistische, of in ieder geval Europa­ centrische mentaliteit. Alsof de 150 miljoen inwoners van Noord­Afrika geen  consumenten van elektriciteit zouden zijn. 

2d. 

Zie mijn antwoord op antwoord 2b. Elektriciteitsnetwerken moeten zo wie zo worden  aangelegd, worden dan ook overal ter wereld aangelegd, en de kosten worden overal  ter wereld acceptabel geacht. Dit antwoord slaat dus als een tang op een varken.    Wat betreft het transport van zonnestroom van Noord­Afrika naar Europa het  volgende. In China wordt reeds op grote schaal (> 10 gigawatt) goedkope elektriciteit  uit waterkrachtcentrales in het dun bevolkte westen getransporteerd naar de  bevolkingsconcentraties in het oosten over afstanden van 1000 tot 2000 km  gebruikmakend van HVDC (High­Voltage Direct Current) techniek. Kennelijk zijn de  kosten acceptabel.      De nieuwe NorNed kabel die de netten van Nederland en Noorwegen verbindt  werkt ook met gelijkstroom, en is kennelijk ook betaalbaar.

    Er komt binnenkort een overvloed aan goedkope duurzame elektriciteit beschikbaar  in Noord­Afrika (zie antwoorden 1a, 2a, 5a) Uit het Chinese voorbeeld blijkt dat  stroomtransport naar centraal­Europa (en dus ook Nederland) mogelijk en betaalbaar  is. Het antwoord van de minister, waarin de suggestie wordt gewekt dat de  stroomtransportkosten een onoverkomelijke hinderpaal vormen, is dus feitelijk onjuist. 

Vraag 3. 3A.

Bent u bekend met het feit dat Z.K.H. Prins Hassan bin Talal van Jordanië namens  Trans­Mediterranean Renewable Energy Cooperation (TREC) op 28 november 2007  het Europees Parlement het witboek: "Clean Power from Deserts" heeft aangeboden,  waarin gepleit wordt voor 10 miljard euro investeringen in CSP­ontziltingscentrales in  Noord­Afrika en het Midden­Oosten? 

3B. 

Wat is reactie op dit witboek? 

  Antwoord 3A.  3B: 3b.

Ja. 

Ik juich toe dat de discussie over CSP op dit moment in breder EU kader wordt  gevoerd. 

3c.

Investeringen in CSP en de bijbehorende elektriciteitsnetwerken zijn namelijk zeer  hoog 

3d.

en kunnen niet door een individueel land gedragen worden.

 Reactie van Evert van Voorthuysen: 3b.  

Met andere woorden: dat is prettig, want dan hoeft de Nederlandse  regering zich hier zelf niet druk over te maken.

3c.

Investeringen in CSP zijn momenteel nog hoog, maar zullen snel dalen (zie antwoord  op vragen 1d en 2a).

De investeringen in de bijbehorende elektriciteitsnetwerken zijn acceptabel, zie mijn  reactie 2d. 3d. 

Dit is in zijn algemeenheid onzin. Iedere EU­staat, en de meeste landen in Noord­ Afrika en het Midden­Oosten zijn in staat om het elektriciteitsnetwerk op eigen kracht  uit te breiden. Iedere EU­staat en enkele rijkere landen in het Midden­Oosten en  Noord­Afrika zijn in staat om zelf investeringen in grootschalige duurzame energie  zoals CSP­centrales, windparken en stuwdammen zelf te financieren. De Spaanse  economie is prima in staat om de komende jaren meer dan een gigawatt aan CSP­ centrales te bouwen zonder hulp van buiten.  Het is natuurlijk wel zo, dat een gemeenschappelijke Europese aanpak om de  bouw van CSP­centrales in Zuid­Europa en Noord­Afrika te bevorderen zeer gewenst  en zelfs geboden is. Voor een kansrijke aanpak zie mijn voorstel voor een Solar  Mobilization Fund 2). Een andere aanpak is een bilaterale samenwerking, zoals het  binnenkort door GEZEN en SOLAQ gepresenteerde “Zonne­Initiatief Nederland  Tunesië”.

Vraag 4. Wat is de voortgang geweest van de betrokkenheid van het ministerie van Economische  Zaken sinds de Algemene Energieraad (AER) op 3 maart 2006 een advies over CSP heeft  gegeven?    Antwoord 4a.

Mijn ambtsvoorganger heeft u per brief van 16 mei 2006 (nummer ez06000305) een  afschrift gestuurd van de brief aan de Voorzitter van de AER met een reactie op het  AER briefadvies inzake CSP.  Deze  reactie was in het kort dat CSP een interessante  techniek is, maar geen toepassing in Nederland mogelijk werd geacht. 

4b. 

Bovendien werd geen betrokkenheid van Nederlandse bedrijven of  kennisinstellingen gezien. 

4c.

Een eventueel Nederlands initiatief om CSP toe te passen in  ontwikkelingslanden werd niet opportuun geacht omdat er meer  technieken (zoals  zon­pv) in ontwikkelingslanden interessant kunnen zijn, en de keuze voor een techniek  niet aan de Nederlandse overheid is. 

4d.

Dit mede in verband met de zeer grote, aan CSP verbonden kosten van  elektrische infrastructuur.

4e.

Wel zouden marktpartijen een dergelijk initiatief kunnen nemen, 

4f.

liefst in Europees kader 

4g.

waarna eventuele steun van (een) donorland(en) zou kunnen volgen.

  4h.

Hierna zijn nog contacten geweest tussen o.a. de Stichting GEZEN en de  Energietransitie over mogelijke erkenning van CSP als zogenaamd transitiepad. 

4i.

Transitiepaden zijn interessante ontwikkelingen richting een duurzame  energiehuishouding in Nederland, die door de Energietransitie ondersteund worden. 

4j.

Aangezien CSP in Nederland niet door bedrijvigheid of een kennisinfrastructuur wordt  ondersteund 

4k.

werd de erkenning als transitiepad afgewezen.

4l.

Tenslotte is in het najaar van 2007 een workshop over CSP door de  energietransitie (mede) ondersteund.

 

Reactie van Evert van Voorthuysen: 4a. 

Dit is evident

4b. 

Dit argument is verouderd en achterhaald, zie reactie  op 4j en 5c.

4c.

In principe dient de overheid geen technologische keuzes te maken, maar de overheid  dient de wet­en regelgeving wel zodanig te maken dat de objectief beste technologieën  een eerlijke kans krijgen. Zonne­energie is superieur boven alle andere duurzame  energiebronnen wegens de vrijwel onbeperkte beschikbaarheid. CSP is duidelijk  superieur boven PV, ook in ontwikkelingslanden, waarin inmiddels 50% van de  bevolking in (mega)steden woont, en zeker supieur boven de in de brief ez06000305  genoemde Ocean Thermal Energy Conversion. 

4d.

De aan CSP verbonden kosten voor elektrische infrastructuur voor het lokale net wijkt  niet af van dezelfde kosten voor een infrastructuur  bestaande uit fossiel gestookte  centrales, zie de reactie op 2d. De kosten voor het HVDC­net voor het transport over lange afstand zijn  niet  prohibitief, zie mijn reactie op 2d.

4e.

Dit is van de kant van de overheid een gratuite opmerking

4f.

Dit is irrelevant. Een Nederlandse overheid die vindt dat Nederlandse bedrijven het  liefst in Europees kader moeten opereren spreekt een voorkeur uit die nergens op slaat. 

4i.

De uitspraak van de Algemene Energieraad uit het briefadvies d.d. 3 maart 2006: “Daarmee zou deze optie (beschikbaarheid in Europa van elektriciteit uit CSP­ centrales in Noord­Afrika) weliswaar nog niet kunnen concurreren met de  conventionele, minder duurzame vormen van elektriciteitsopwekking, maar qua  kostprijs wel in de buurt komen. Deze optie zou goedkoper zijn dan de rond 2020 te  verwachten kosten voor elektriciteitsopwekking met wind, zon­PV en biomassa.” rechtvaardigt ten volle de instelling van een transitiepad voor CSP. Uit de tot op de dag van heden  (ARGOS radio­uitzending van 11 januari  2008, voor de transcriptie van de  uitgesproken teksten zie: http://www.gezen.nl/wordpress/wp­                content/uploads/2008/01/argos­radiouitzending­11januari2008­met­eigen­                    commentaar.pdf     )  volgehouden weigering om het transitiepad voor CSP in te stellen lijkt het wel alsof de  belangen van de op termijn duurdere duurzame energiebronnen nog steeds worden  voorgetrokken ten koste van het algemeen belang. 4j.

Deze uitspraak is volkomen achterhaald en onjuist, de ambtenaren op EZ zijn niet op  de hoogte van de volgende feiten: De NEM (Leiden) heeft een order van ongeveer 20 miljoen voor  onderdelen voor de  in aanbouw zijnde CSP­centrale bij Kuraimat, Egypte, en verwacht veel vervolgorders  uit de CSP­sector.  Het Sittardse bedrijf WTHolland commercialiseert momenteel het door TNO  ontwikkelde zeer innovatieve zeewaterontziltingsproces MEMSTIL en zal binnenkort  het plan lanceren om samen met het jonge Zonexploitatie­ en ontwikkelingsbedrijf  SOLAQ BV een pilot CSP­ontziltingscentrale te bouwen op de Antillen. SOLAQ  heeft de TU Delft opdracht gegeven voor de productontwikkeling van zeer goedkope  spiegelelementen voor CSP­centrales. SOLAQ is in gesprek met  bedrijven zoals  Sabic en Solico met hetzelfde doel. 

4k.

Wegens de onjuistheid van argument 4j is deze afwijzing niet terecht.

4l. 

Senter Novem heeft de door de Stichting EUKEP georganiseerde CSP­Impact Event  tijdens de Energy Delta Convention in Groningen, 20/21  november 2007, gesteund  met 10.000 euro.

Vraag 5. Wat is uw reactie op de uitspraak, onder meer van oud­minister Terlouw, dat Nederland te  weinig de potenties ziet en benut van Concentrating Solar Power­installaties voor het energie­  en klimaatvraagstuk?    Antwoord 5a. 

Ik ben het eens met de heer Terlouw dat CSP een interessante techniek is voor  toepassing in zonnige streken van de aarde, 

5b.

maar dat een discussie over bredere toepassing en introductie van CSP vooral in EU  kader gevoerd dient te worden. 

5c.

Vanuit het Nederlandse energiebeleid wordt geen prioriteit aan CSP gegeven indien er  geen betrokkenheid is van marktpartijen en kennisinstellingen. 

5d.

Zoals gezegd ontbreekt die betrokkenheid op dit moment.

Reactie van Evert van Voorthuysen: 5a.

Uit een inventarisatie blijkt dat CSP rendabel zal worden in ongeveer 90 landen ter  wereld, waaronder vrijwel alle grote landen die in  toenemende mate hun elektriciteit  opwekken met steenkool, zoals China, de USA, India, Australië en Brazilië. Deze  massale, steeds verder toenemende kolenstook is een praktijk die volkomen haaks  staat op de zo noodzakelijke terugdringing van de CO2­uitstoot. CSP is de enige                 technologie die met grote kans van slagen in staat is om deze         rampzalige                      ontwikkeling te stoppen.          Uit de afstandelijke beantwoording van deze vraag blijkt weinig  besef bij de  minister  van de consequenties voor Nederland van een falend mondiaal klimaatbeleid:  ons land zal onder de zee verdwijnen. 

De uitkomst van het IPCC, 4th Assesment Report, dat de zeespiegel in de komende  eeuw slechts maximaal 85 cm zal stijgen wordt door steeds meer wetenschappers in  twijfel getrokken als zijnde te optimistisch. 5b.

De grote potentie van CSP, zoals erkend in de antwoorden 1A, 1b, 1c, 1d, 2a en 5a en  de noodzaak om op massale wijze CSP in te zetten in de huidige kolen­economiën  rechtvaardigt een zelfstandige en initiatiefrijke Nederlandse politiek met het doel de  totstandkoming van CSP­centrales in zoveel mogelijk van de genoemde 90 landen te  verwezenlijken. Uiteraard ook in EU kader, maar zeer zeker ook daar buiten. Dit  antwoord is een pleidooi voor afschuiving van een  verantwoordelijkheid. Nl. de  verantwoordelijkheid die Nederland, als economisch gesproken middel­groot land,  heeft om wezenlijk bij te dragen aan de oplossing van alle grote wereldproblemen, dus  niet alleen aan bestrijding van armoede (ontwikkelingssamenwerking) en  terrorisme, maar ook de aanpak van het mondiale klimaatprobleem.  

5c. 

Oplossing van het klimaatprobleem is van een zo grote importantie, dat die niet  afhankelijk mag worden gesteld van secundaire voorwaarden zoals genoemd. In tegenstelling tot hetgeen de minister stelt, wordt aan die voorwaarden wel voldaan.  Bedrijven die actief zijn op het gebied van  CSP zijn: NEM BV (stoomketels) SOLAQ BV (CSP­exploitatie en CSP­ontwikkeling) WTHolland (MEMSTIL zeewaterontzilting, neventoepassing van CSP, zie 3A). Kennisinstelling die actief is op het gebied van CSP: TU Delft.

5d.  

Onjuist, zie reactie 4j en 5c.

Vraag 6. Bent u het eens met de stelling dat CSP weliswaar niet op Nederlands grondgebied kan  worden toegepast, maar dat de technologie wel grote potentie heeft voor Nederlandse  investeerders, bedrijven en onderzoekers?    Antwoord 6a. 

In principe ben ik het eens met die stelling 

6b.

maar het ontbreekt aan Nederlandse bedrijvigheid en kennis inzake CSP. 

6c.

Ik juich het uiteraard toe indien Nederlandse investeerders deelnemen aan CSP  projecten.

  Reactie van Evert van Voorthuysen: 6b. 

Voor de derde keer: aantoonbaar onjuist. Zie reactie 4j en 5c.

6c

Deze uitspraak is ongeloofwaardig. Als dit waar zou zijn, dan zou er op het ministerie  van EZ reeds kennis zijn geweest van de activiteiten van Nederlandse bedrijven op het  gebied van CSP.

  

Reactie van Evert van Voorthuysen algemeen: Positief is de reactie van de minister op de potentie van CSP in de komende 10­20 jaar.  Zij erkent het feit dat CSP een binnen 10 tot 20 jaar een concurrerende  stroomopwekkingsrtechnologie kan worden in de zonnige landen. Het is echter duidelijk dat Maria van der Hoeven geen politiek heil ziet in ook maar enige  activiteit van de regering op het gebied van de bevordering van CSP.  Er worden twee contra­argumenten te berde gebracht: 1. De vermeende prohibitief hoge kosten van transport van elektriciteit 2. De afwezigheid van Nederlandse CSP­bedrijven Beide argumenten zijn volkomen onjuist zoals blijkt uit de puntsgewijze behandeling. Conclusie: 1. De aanvraag voor instelling van een transitiepad voor CSP moet worden toegewezen 2. Nederland moet een actieve politiek gaan voeren ten gunste van CSP op internationaal  vlak: bevordering van wereldwijde CSP­investeringen in alle relevante gremia: EU,  Europese Investeringsbank, Wereldbank, VN, enz. waarbij bv. de oprichting van het  International Solar Mobilization Fund 2) wordt bepleit.

3. Nederland moet een actieve politiek  gaan voeren ter ondersteuning van Nederlandse  CSP­bedrijven, bv. door het aangaan van een bilaterale samenwerking met Tunesië  volgens het voorstel “Zonne­Initiatief Nederland­ Tunesië” dat binnenkort door  GEZEN en SOLAQ zal worden gepresenteerd.  Nergens in het antwoord staat vermeld dat CSP momenteel springlevend is, en dat er jaarlijks  voor honderden miljoenen geïnvesteerd wordt in zonthermische krachtcentrales. Het heeft er  alle schijn van dat de ambtenaar die de vragen heeft beantwoord hiervan niet op de hoogte is. Nergens in het antwoord wordt melding gemaakt van het gunstige effect van de invoer van  zonnestroom uit landen als Marokko en Tunesiê voor de noodzakelijke diversificatie van het  Europese energiepakket.   Nergens in het antwoord blijkt dat er bij de minister en haar ambtenaren ook maar enig besef  is van de enorme potentie van zonne­energie in het algemeen, en CSP in het bijzonder. De nadruk die in de beantwoording door de minister wordt gelegd op de vermeende hoge  kosten van een elektrisch net doet vermoeden dat CSP rechtstreeks met PV wordt vergeleken,  of dat de behandelende ambtenaar wel kundig was op het gebied van PV, maar niet kundig op  het gebied van normale, dus grootschalige elektriciteitsopwekking en elektriciteitsdistributie.

Litteratuur en referenties 1. .Sargent&Lundy rapport, zie:  http://www.osti.gov/dublincore/gpo/servlets/purl/15005520­kLbVbt/native/ 2. E.H.du Marchie van Voorthuysen, “The International Solar Mobilization Fund”,  gepresenteerd op diverse conferenties, zie: http://www.gezen.nl/wordpress/wp­ content/uploads/2007/10/the­international­solar­mobilization­fund.pdf

.