Juridische Hogeschool Avans-Fontys HBO-Rechten

Juridische Hogeschool Avans-Fontys HBO-Rechten

Avans Fontys

Adresgegevens Juridische Hogeschool Avans-Fontys

Locatie Tilburg Meerkoldreef 6 5042 PN Tilburg t: (08850) 78200 f: (08850) 78244 e: [email protected] Postadres: Postbus 5017 5004 EA Tilburg Locatie ‘s-Hertogenbosch Hervenplein 2 5232 JE ‘s-Hertogenbosch t: (073) 629 54 54 f: (073) 629 52 05 e: [email protected] Postadres: Postbus 732 5201 AS ‘s-Hertogenbosch

Een routebeschrijving vindt u op www.jhs.nl.

Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend.

2

Voorwoord De hbo-jurist krijgt in onze samenleving steeds meer positie. In 2002 startte de Juridische Hogeschool Avans-Fontys als eerste de HBO-Rechtenopleiding in Nederland en in 2006 studeerde de eerste lichting hbo-juristen bij ons af. Anno 2012 zien wij hbo-juristen actief op een breed front in onze samenleving. Bij overheidsorganen als provincies en gemeenten en bij verzekeraars, deurwaarderskantoren, notariaat, incassobureaus, banken, advocatuur, parketten en rechtbanken. De samenleving wordt steeds complexer en heeft meer en meer behoefte aan onze praktisch opgeleide juristen. En die behoefte aan hbo-juristen zal alleen maar toenemen. Het gaat in onze Juridische Hogeschool om kennis en vaardigheden. Wij zijn ‘met recht de beste’. Dat is niet zomaar een reclameleus. In meerdere onderzoeken door zowel deskundigen als studenten worden wij steeds als beste aangemerkt. Voor de accreditatie gaf het Netherlands Quality Agency ons zelfs twee excellente beoordelingen. In onderzoeken van Elsevier, de Keuzegids Hoger Onderwijs en het Landelijk Student Tevredenheidsonderzoek verwerft onze Juridische Hogeschool steeds de eerste plaats. Daar zijn wij natuurlijk trots op. Het blijft voor ons hele team ook een uitdaging om steeds actief te zijn die prominente plaats naar de studenten, naar hun toekomstige werkgevers en naar de samenleving, waar te blijven maken. mr. Stef-Jan Willard, voorzitter bestuur Juridische Hogeschool Avans-Fontys

3

Ilse van de Pas, adjunct-directeur; Gerard Hupperetz, directeur; Caroline Klein, adjunct-directeur

4

Juridische Hogeschool Avans-Fontys In juli 2006 studeerde de eerste lichting hbo-juristen af aan de Juridische Hogeschool Avans-Fontys. Met deze groep afgestudeerden heeft de hogeschool een nieuw beroep in de markt gezet. Als organisatie hebt u wellicht belangstelling voor afgestudeerde hbo-juristen. Mogelijk wilt u ook een bijdrage leveren aan de opleiding van de hbo-rechtenstudent. De praktijk staat in het hbo op een prominente plaats. Wij zoeken dan ook voortdurend naar een wisselwerking tussen praktijk en theorie. De Juridische Hogeschool wil juristen afleveren die voldoen aan de wensen van deze praktijk en vraagt daarom regelmatig feedback aan de adviesraad en aan stage- en afstudeerrelaties. Dit geldt voor de major (het deel van de studie dat alle studenten moeten doorlopen), maar zeker ook voor de minor (het keuzedeel van de student). Een aantal minors maken we samen met de beroepspraktijk, waardoor deze een ‘glijbaan naar de beroepspraktijk’ worden. In deze brochure is beschreven op welke manier u kunt bijdragen aan de afstemming met de praktijk. U vindt algemene informatie over de Juridische Hogeschool en de opleiding HBO-Rechten in het eerste deel. Vervolgens komen de competenties aan bod die de student zich gedurende de vier studiejaren eigen maakt. Deze competenties komen terug tijdens de stage en het afstuderen. Beide periodes worden uitgebreid beschreven. Evenals de rol die u mogelijk als gecommitteerde of gastdocent kunt vervullen. Ten slotte is een overzicht van leden van de adviesraad en de convenantpartners opgenomen. U vindt in deze brochure de belangrijkste informatie over de opleiding HBO-Rechten van de Juridische Hogeschool Avans-Fontys. Hebt u nog vragen? Kijk dan ook eens op onze website: www.jhs.nl. mr. Gerard Hupperetz, directeur

5

Juridische Hogeschool Avans-Fontys: de eerste HBO-Rechtenopleiding van Nederland Onze hogeschool is dé aanbieder van HBO-Rechten in Zuid-Nederland, ontstaan uit een samenwerkingsverband tussen twee grote hogescholen: Fontys Hogescholen en Avans Hogeschool. In 2002 startte de Juridische Hogeschool Avans-Fontys als eerste in Nederland met de opleiding HBO-Rechten. Inmiddels is onze opleiding uitgegroeid tot een succesvolle, zelfstandige hogeschool, die zich richt op de opleiding tot hbo-jurist. Ons enthousiaste team van medewerkers, met ervaring op het gebied van onderwijs en met de nodige praktijkervaring, verzorgt de opleiding op twee locaties: Tilburg en ’s-Hertogenbosch. De twee locaties hebben, net als beide steden, elk een eigen sfeer en uitstraling.

Juridische Hogeschool Avans-Fontys: met recht de beste Onze hogeschool komt in onderzoek door zowel deskundigen als studenten als beste uit de bus. •

 oor de accreditatie gaf de NQA (Netherlands Quality Agency) de Juridische V Hogeschool zelfs twee excellente beoordelingen. De accreditatie borgt op onafhankelijke wijze de kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen. • De studenten van de Juridische Hogeschool gaven in het Landelijk Student met Tevredenheidsonderzoek aan het meest tevreden te zijn over hun opleiding ten opzichte van alle hbo-opleidingen binnen zowel Avans Hogeschool als Fontys Hogescholen. • In onderzoeken van Elsevier en de Keuzegids Hoger Onderwijs scoorde de Juridische Hogeschool steeds de eerste plaats. Daar zijn we met recht trots op.

RECHT

Kijk op www.jhs.nl voor een toelichting op de diverse onderzoeken en de uitvoerende instanties.

met

6

RECHT

HBO-Rechten HBO-Rechten: theorie én praktijk In onze samenleving speelt het recht een grote rol. Elke organisatie heeft ermee te maken. Mensen worden steeds mondiger, weten beter wat hun rechten zijn, willen dat recht halen én krijgen. Daarom is er meer behoefte aan juristen die niet alleen verstand hebben van wet- en regelgeving, maar die deze ook helder en duidelijk kunnen uitleggen én die hun kennis direct in de praktijk kunnen toepassen. De hbo-jurist vult de lacune aan tussen de op mbo-niveau geschoolde medewerker en de academische specialist. HBO-Rechten speelt in op de behoefte aan hbo’ers die juridisch geschoold zijn én die beroepsgericht zijn voorbereid op de arbeidsmarkt. De hbo-jurist is hierdoor meteen inzetbaar in het werkveld. Hij kan een dagvaarding, een vonnis of een contract opstellen en zelfs een procedure voeren bij de kantonrechter. Daarnaast is de hbo-jurist getraind in vaardigheden als mediation, onderhandelen en corresponderen en beschikt hij over de nodige organisatiesensitiviteit.

De opleiding De Juridische Hogeschool biedt een mix van onderwijsvormen aan: hoorcolleges, werkcolleges en trainingen. In de hoorcolleges wordt theorie behandeld. Tijdens werkcolleges verwerkt de student deze theorie door het maken van opdrachten, die vanuit de praktijk geleverd worden. Zo krijgt de student snel een beeld van het juridische werkveld. Taalvaardigheid loopt als een rode draad door de opleiding heen: het is essentieel dat een jurist beschikt over uitstekende mondelinge en schriftelijke vaardigheden in de Nederlandse taal.

7

8

HBO-Rechten voltijd Voltijd

Elk studiejaar is verdeeld in vier blokken van 10 weken. In elk blok volgt de student onderwijs rond een juridisch thema. De onderwijsthema’s zijn gebaseerd op bestaande organisatiegegevens en casussen uit de praktijk. De stof is samenhangend, afgestemd op het thema en geïntegreerd met ondersteunende vakgebieden als communicatieve en managementvaardigheden. Het derde jaar start met de stageperiode en het vierde jaar wordt afgesloten met een scriptie naar aanleiding van een onderzoek, dat de student uitvoert bij een organisatie. In deze laatste studiejaren krijgen studenten, naast verdere verdieping, de gelegenheid een zogenoemde minor te volgen binnen de eigen opleiding of bij een andere hbo-opleiding. Met deze minor kan de student een eigen invulling aan de studie geven, als aanvulling op de major die voor iedere student hetzelfde is. De student kan kiezen voor een verbredende of een verdiepende minor. Studenten die willen doorstuderen aan de universiteit kunnen, onder bepaalde voorwaarden, een schakelprogramma volgen dat voorbereidt op de universitaire master.

9

Programma voltijd Jaar

Blok 1

Blok 2

Blok 3

Blok 4

1

Thema:

Thema:

Thema:

Thema:

De beginnende jurist • Staat en Recht

De adviserende jurist • Inleiding verbintenis-

De uitvoerende jurist • Bestuurs(proces)recht

De organiserende jurist • Management en

• Burger en Recht

senrecht

• Straf(proces)recht

• Jurist en Recht

• Burgerlijk procesrecht

• Argumenteren 1

• Taal en Recht

• Inleiding goederen-

• Internationaal

• Juridische informatievaardigheden

recht

publiekrecht

• Projectmanagement

organisatie • Inleiding ondernemingsrecht • Arbeidsrecht • Juridische schrijfvaar-

• Juridische schrijfvaar-

digheden 2: het rapport

digheden 1: de brief

• Training sociale vaardigheden

Beroepsproduct Individuele leerlijn + spelling 2 Thema:

Beroepsproduct

Beroepsproduct

Beroepsproduct

Thema:

Thema:

Thema:

De bedrijfsjurist

Secretaris in een

De belangenbehartiger

De beleidsmedewerker

• Juridische gespreks-

rechterlijke omgeving • Formeel strafrecht

• Personen- en

• Methoden en technie-

• Materieel strafrecht

familierecht

vaardigheden • Financieel management

• Rechtspsychologie en ethiek

ken van onderzoek

• Verbintenissenrecht 2

• Gemeenterecht

• Burgerlijk procesrecht

• Bestuur en beleid

• Verbintenissenrecht 1

• Solliciteren

• Conflicthantering

• Milieurecht

• Bestuursrecht

• Formuleren

• Argumenteren 2

• Ruimtelijkeordenings-

handhaving

• Kritisch denken

recht

• Bestuursrecht vergunningen Beroepsproduct Individuele leerlijn 3

Stage

Beroepsproduct

Beroepsproduct

Beroepsproduct

Thema:

Thema:

De juridische auditor

De deurwaarder

• Kwaliteitsmanagement

• Goederenrecht

• Socialezekerheidsrecht

• Insolventierecht

• Intellectuele-

• Executie- en beslag-

eigendomsrecht • Europees mededin-

recht • Informatiemanagement

gingsrecht • Arbeidsrecht

4

10

Minor

Beroepsproduct Afstuderen

Beroepsproduct

HBO-Rechten deeltijd

Deeltijd 11

In de deeltijdopleiding speelt de praktijk een prominente rol. Het is een vereiste dat de student naast de opleiding minimaal twintig uur relevant werk heeft. Het onderwijsprogramma is verdeeld in een propedeuse (jaar 1), en een kern- en een eindfase (jaar 2, 3 en 4). De propedeuse is gericht op oriëntatie op het beroep, de studie HBO-Rechten en de mogelijkheden in de toekomst. Het brede programma van de deeltijdopleiding biedt in de kern- en eindfase de mogelijkheid tot verdieping in de specifieke werkterreinen van de hbo-jurist. De studiejaren zijn verdeeld in vier blokken van 10 weken. In elk blok volgt de student onderwijs rond een juridisch thema. De onderwijsthema’s zijn gebaseerd op bestaande organisatiegegevens en casussen uit de praktijk. De stof is samenhangend, afgestemd op het thema en geïntegreerd met ondersteunende vakgebieden. In het propedeusejaar staat de kennismaking met het Nederlands recht centraal. De student krijgt vakken als strafrecht, privaatrecht en bestuursrecht. Na de propedeuse volgt, in het tweede en derde studiejaar, de kernfase van de opleiding. In deze fase staat de relatie met het werkveld en met de verschillende beroepen centraal. Het laatste jaar staat voornamelijk in het teken van de specialisatie en de afstudeeropdracht; vaak uitgevoerd bij de organisatie waar hij/zij werkt, soms in een andere praktijksituatie.

12

Programma deeltijd Jaar

Blok 1

Blok 2

Blok 3

Blok 4

1

Inleiding • Inleiding recht/

Privaatrecht • Privaatrecht

Bestuursrecht • Bestuursrecht

Strafrecht • Strafrecht

• Burgerlijk procesrecht

• Bestuursprocesrecht

• Strafprocesrecht

• Spelling

• Juridische schrijfvaar-

• Juridische schrijf-

internationaal recht • Staatsrecht • Juridische informatie-

digheden 1: de brief

vaardigheden Studie-werkintegratie

rapport Studie-werkintegratie

• Beroepsproduct 2

De bedrijfsjurist 1 • Bestuursrecht vergunning • Bestuursrecht handhaving

vaardigheden 2: het

Studie-werkintegratie

Studie-werkintegratie

• Beroepsproduct De bedrijfsjurist 2

Secretaris in een

Secretaris in een

• Verbintenissenrecht 1

rechterlijke omgeving 1 • Strafrecht materieel

rechterlijke omgeving 2 • Formeel strafrecht

• Ondernemingsrecht

• Strafrecht formeel

• Arbeidsrecht

• Dossiermanagement

• Beroepsproduct

• Beroepsproduct

• Juridische gespreks-

t.b.v. beroepsproduct • Rechtspsychologie/ Ethiek • Formuleren

vaardigheden

• Beroepsproduct

• Beroepsproduct Studie-werkintegratie De bemiddelaar • Personen- en familierecht • Burgerlijk procesrecht • Conflicthantering/ mediation

Studie-werkintegratie De belangenbehartiger • Burgerlijk procesrecht • Verbintenissenrecht 2

technieken

• Conflicthantering/

• Bestuurskunde

onderhandelen

• Gemeenterecht

• Beroepsproduct

• Argumenteren • Beroepsproduct

4

Studie-werkintegratie De beleidsmedewerker • Methoden &

• Ruimtelijke-

Studie-werkintegratie De deurwaarder • Goederenrecht • Insolventierecht • Excecutie- en beslagrecht • Informatie-

ordeningsrecht

management

• Beroepsproduct

• Beroepsproduct

Studie-werkintegratie Specialisatie

Studie-werkintegratie Specialisatie

Studie-werkintegratie Afstuderen

Studie-werkintegratie Afstuderen

• Kwaliteits-

• Kwaliteits-

Afstuderen

Afstuderen

Studie-werkintegratie

Studie-werkintegratie

management

management

• Beroepsproduct

• Beroepsproduct

• Specialisatie

• Specialisatie

Deeltijd

3

• Keuzevak • Start afstuderen Studie-werkintegratie

Studie-werkintegratie

13

14

Toekomstige functies voor de hbo-jurist

Kortom: een waaier van functies binnen overheid en bedrijfsleven, waarin gedegen kennis van het recht en een praktische instelling zijn vereist. De Juridische Hogeschool levert studenten af die niet alleen beschikken over deze kennis en praktische instelling, maar ook over de vaardigheden en organisatiesensitiviteit die in de praktijk zo gewaardeerd worden.

Hbo of universiteit?

HBO-Rechten voorziet in de behoefte aan hbo’ers die juridisch geschoold zijn, praktisch zijn ingesteld en die op beroepsgerichte wijze voorbereid zijn op de arbeidsmarkt. De universiteit biedt een wetenschappelijke juridische opleiding (bachelor en master). Overigens is het mogelijk na de hbo-opleiding door te studeren aan de universiteit en de master te behalen.

15

Hbo - jurist

Hbo-juristen zijn op een breed werkterrein inzetbaar. Ze kunnen aan de slag in diverse branches, in grote of kleine organisaties, in de profit- of in de non-profitsector, bijvoorbeeld: • juridisch (beleids)medewerker bij een gemeente of provincie; • juridisch adviesmedewerker bij een (rechtsbijstands)verzekeraar, woningcorporatie, zorginstelling of vakbond; • juridisch medewerker bij een deurwaarderskantoor, incassobureau of het notariaat; • consultant bij een juridisch adviesbureau; • bedrijfsjurist bij een bank of een (multi)nationale onderneming; • paralegal in de advocatuur; • gerechtssecretaris bij een rechtbank of parketsecretaris bij het Openbaar Ministerie; • medewerker bij reclassering/gevangeniswezen; • projectmanager bij onderzoek door justitie en politie.

Alleen even ter illustratie... om aantegeven hoe het uitgelijnd is...

Competenties Competenties zijn meetbare gedragskenmerken die ontleend zijn aan realistische beroepssituaties. Een competentie heeft drie aspecten: kennis, vaardigheden en attitude. Met de competenties wordt beschreven: het geheel van bekwaamheden waarover de (beginnend) beroepsbeoefenaar beschikt en waardoor hij in staat is taken en opdrachten uit te voeren in de context van die beroepsuitoefening (= niveau II). In de propedeutische fase maken studenten kennis met alle competenties (= niveau I). De zeven beroepsspecifieke competenties zijn verdeeld over twee categorieën: rechtstoepassing en faciliteren van rechtstoepassing. Daarnaast besteedt de JHS extra aandacht aan twee gemeenschappelijke hbo-competenties: interpersoonlijk en intrapersoonlijk. Als laatste heeft de JHS een hogeschoolspecifieke competentie toegevoegd: praktijkgericht juridisch onderzoek. Hieronder worden de 10 competenties op niveau II beschreven.

Rechtstoepassing

1. Formuleren en oplossen van rechtsvragen op basis van analyse van juridisch relevante feiten en juridische bronnen. (Juridisch analyseren) Toelichting: Voordat een jurist een beroepsproduct maakt, formuleert hij de juridisch relevante vragen bij een casuspositie. Hij beschikt over onderzoeksvaardigheden: de jurist gaat systematisch te werk door de relevante juridische bronnen te selecteren en te verzamelen, zoals wetgeving en jurisprudentie. Juridisch analyseren omvat het proces van verzamelen, selecteren, kwalificeren en analyseren van feiten en juridische bronnen. Een jurist moet dit volledige proces doorlopen om een goed beroepsproduct te kunnen opleveren. Beroepssituaties: a. Je werkt als parketsecretaris bij het Openbaar Ministerie en je verzamelt en selecteert het door onderzoek verkregen feitenmateriaal ter voorbereiding van het opstellen van een tenlastelegging. b. Je werkt als juridisch medewerker bij de gemeente en je controleert of het dossier compleet is om namens het gemeentebestuur te besluiten over een vergunningaanvraag. 2. Geven van advies op basis van een juridische analyse. (Adviseren) Toelichting: Nadat de situatie geanalyseerd en gekwalificeerd is, geeft de jurist mondeling en schriftelijk advies. Specifieker gezegd verzamelt hij eerst alle feitelijke gegevens, om vervolgens de standpunten van de partijen te kunnen wegen, waarbij de relevante rechtsbronnen worden gebruikt. Beroepssituaties: a. Je werkt als juridisch medewerker bij een rechtbank. Je controleert of aan de formele juridische vereisten is voldaan en bereidt de zaak inhoudelijk voor. Ter zitting treed je op als griffier. Na afloop neem je deel aan het raadkameroverleg. Je maakt een proces-verbaal op en legt de beslissing vast in een schriftelijke conceptuitspraak.

16

Alleen even ter illustratie... om aantegeven hoe het uitgelijnd is...

b. Je werkt als bedrijfsjurist bij een regionaal aannemersbedrijf en je adviseert de afdeling inkoop op basis van regelgeving met betrekking tot de aanbesteding van een groot bouwproject.

3. Behartigen van juridische belangen van anderen door rechtsbijstand te verlenen, te onderhandelen en te bemiddelen. (Vertegenwoordigen) Toelichting: Een jurist treedt op als belangenbehartiger voor personen en organisaties. Het behartigen van belangen kan bestaan uit procesvertegenwoordiging, onderhandelen, bemiddelen en conflictbeheersing. De belangenbehartiging kan mondeling of schriftelijk gebeuren en daarbij maakt de jurist eventueel gebruik van bemiddelingstechnieken. Beroepssituaties: a. Je werkt als juridisch medewerker op een gerechtsdeurwaarderskantoor en je stelt processtukken op zoals een ingebrekestelling, aanmaning of dagvaarding en je procedeert. b. Je werkt als jurist bij een rechtsbijstandverzekeraar en je treedt op namens een verzekerde door een ingebrekestelling te sturen naar een verkoper.

Toelichting: Een jurist beslist namens cliënten of namens de organisatie waar hij werkzaam is over de rechtspositie van een of enkele personen. Bij dit beroepshandelen betrekt de jurist zo nodig naast juridische argumenten ook de belangen van de personen of de instelling voor wie hij werkt en waar nodig ook maatschappelijke factoren en belangen van anderen. Bij het vastleggen van de rechtspositie gaat het bijvoorbeeld om besluiten in de publiekrechtelijke sfeer (vergunningen) en om besluiten in de privaatrechtelijke sfeer (contracten). Beroepssituaties: a. Je werkt als juridisch medewerker bij een waterschap en je neemt namens het bestuursorgaan een besluit tot het toepassen van bestuursdwang. b. Je werkt als juridisch medewerker op een notariskantoor en je stelt de statuten op voor een studievereniging. 5. Opstellen en wijzigen van regelgeving. (Reguleren) Toelichting: Een jurist stelt generieke regelingen op. Ook het wijzigen van bestaande regelingen behoort tot deze competentie. Beroepssituaties: a. Je werkt als juridisch beleidsmedewerker bij de afdeling ruimtelijke ordening van de gemeente en je bent betrokken bij het opstellen van beleidsregels inzake permanente bewoning van recreatiewoningen. b. Je werkt als bedrijfsjuridisch medewerker voor een startende onderneming. Je gaat na welke vergunningen vereist zijn en je stelt algemene voorwaarden op voor de arbeidsen samenwerkingsovereenkomsten.

17

Competenties

4. Vaststellen van de rechtspositie van een of enkele personen binnen juridische kaders met meeweging van juridische argumenten en maatschappelijke factoren. (Beslissen)

Alleen even ter illustratie... om aantegeven hoe het uitgelijnd is...

Faciliteren van de rechtstoepassing 6. Aanleggen en beheren van juridische dossiers, bewaken van de doorloop en de samenhang, afsluiten en overdragen ervan. (Dossiermanagement) Toelichting: De jurist draagt zorg voor het aanleggen, beheren, ontsluiten en overdragen van juridische dossiers. Ook de bewaking van termijnen maakt onderdeel uit van deze competentie. Indien nodig zorgt hij voor archivering of draagt het dossier over aan een collega in de eigen organisatie of keten. Beroepssituaties: a. Je werkt als juridisch medewerker bij een advocatenkantoor en je krijgt de opdracht om t.b.v. een due diligence-onderzoek een volledig juridisch dossier samen te stellen met betrekking tot de overname van een bedrijf. b. Je werkt als juridisch medewerker bij de belastingdienst en je ziet erop toe dat de juridische dossiers zodanig zijn ingericht dat de behandeling ervan op elk moment door een collega kan worden overgenomen. 7. Efficiënt en effectief uitvoeren en regisseren van organisatieprocessen in een juridische context met aandacht voor proces- en kwaliteitsmanagement, kennis- en informatiemanagement en innovatie. (Organiseren) Toelichting: De jurist houdt zich bezig met de vraag naar hoe de organisatie van juridische dienstverlening kan bijdragen aan het efficiënter en klantvriendelijker uitvoeren van juridische diensten. Hij werkt hierbij multi- en interdisciplinair samen met vakgenoten en niet-vakgenoten. Beroepssituaties: a. Je werkt als beleidsmedewerker kwaliteitszorg bij de provincie en je stelt een uniform model op voor de beantwoording van alle soorten uitgaande brieven. b. Je werkt als medewerker bij een woningcorporatie en je stelt voor de interne communicatie een databank op met alle relevante wetgeving en jurisprudentie rondom huur en verhuur.

Algemene hbo-competenties

Landelijke, gemeenschappelijke competenties zijn competenties die voor 70% van de opleidingstijd zijn vastgesteld en gelden voor alle hogescholen die de opleiding HBO-Rechten aanbieden en dus voor alle studenten die de opleiding volgen. De landelijke, gemeenschappelijke opleidingskwalificaties worden onder verantwoordelijkheid van de bij de opleiding betrokken hogescholen opgesteld, na overleg met het relevante werkveld, en zo nodig bijgesteld. Hiertoe vindt enkele keren per jaar een werkveldoverleg plaats. In de stage dienen onderstaande hbo-competenties (8 en 9) door de stagiair ontwikkeld te worden; ze moeten nadrukkelijk aan bod komen. 8. Sociale en communicatieve competentie (interpersoonlijk, organisatie). Dit houdt in: a. het samenwerken in een beroepsomgeving en meedenken over doelen en inrichting van de organisatie, waaruit eisen voortvloeien die betrekking hebben op de volgende kenmerken: multidisciplinariteit en interdisciplinariteit, klantgerichtheid, collegialiteit, leidinggeven (het sociale deel van de competentie);

18



b. het communiceren, zowel mondeling als schriftelijk, intern op alle niveaus, effectief en in de gangbare bedrijfstaal, veelal in het Nederlands en/of Engels (in termen van beroepstaken omvat dat onder meer het opstellen en schrijven van plannen en notities, informeren, overleg voeren, draagvlak creëren, stimuleren, motiveren, overtuigen, verwoorden van besluiten).

Praktijkgericht (juridisch) onderzoek

De JHS heeft zelf een tiende, hogeschoolspecifieke competentie toegevoegd: praktijkgericht (juridisch) onderzoek. 10. Praktijkgericht (juridisch) onderzoek is gericht op het beantwoorden van onderzoeksvragen uit de beroepspraktijk. Er worden problemen uit de praktijk opgelost. Hiervoor is basiskennis vereist van kwalitatief en kwantitatief onderzoek. Niet zelden zijn secundaire bronnen ontoereikend om een probleem op te lossen of een (onderzoeks) vraag te beantwoorden. In zo’n situatie zal de toekomstige beroepsbeoefenaar zelf een eenvoudig, praktijkgericht (juridisch) onderzoek moeten kunnen opzetten en uitvoeren.

Alleen even ter illustratie... om aantegeven hoe het uitgelijnd is...

19

Competenties

9. Zelfsturende competentie (intrapersoonlijk, beroepsbeoefenaar of professional). Dit houdt in: a. het sturen en reguleren van de eigen ontwikkeling ten aanzien van leren, resultaatgericht werken, initiatief nemen en zelfstandig optreden, flexibiliteit; b. het nadenken over, reflecteren op en verantwoording nemen voor eigen handelen, wat wijst op betrokkenheid en kritische zelfbeoordeling; c. het ontwikkelen van een beroepshouding met initiatief of ruimte voor normatiefculturele aspecten, respect voor anderen, een beroepscode en ethische principes voor het professioneel handelen; d. het leveren van een bijdrage aan de verdere professionalisering van de branche, publicaties, bijdragen aan congressen, enzovoort.

20

Stage De student begint het derde studiejaar met 20 weken stage. In de eerste twee studiejaren heeft hij juridische, sociale, communicatieve en managementvaardigheden toegepast, ook heeft hij algemene kennis verworven van het privaatrecht, publiekrecht en strafrecht. Hij is in staat praktische opdrachten uit te voeren, waarbij de toepassing van die kennisgebieden op ‘ontluikend’ hbo-niveau vereist is. De stagiair kan op elementair niveau aan de juridisch georiënteerde bedrijfsactiviteiten van uw organisatie deelnemen en bijdragen. Met het oog op deze productiviteitsaspecten kunt u met de stagiair een passende vergoeding overeenkomen. Het curriculum van de Juridische Hogeschool is gebaseerd op zeven beroepsspecifieke, juridische competenties (onder te brengen in rechtstoepassing en faciliteren van de rechtstoepassing), twee algemene hbo-competenties (competentie 8 en 9) en een hogeschoolspecifieke competentie (praktijkgericht juridisch onderzoek). Wanneer de student op stage gaat, heeft hij al ervaring opgedaan met de volgende competenties: juridisch analyseren, beslissen , adviseren, vertegenwoordigen en reguleren. Tijdens de stage maakt de student o.a. kennis met de competentie ‘praktijkgericht (juridisch) onderzoek’. (Een overzicht van de zeven beroepsspecifieke competenties vindt u in het hoofdstuk Competenties.)

De taken van een stagiair

De competenties en persoonlijke leerdoelen die tijdens de stage centraal staan, worden bereikt door de volgende hoofdactiviteiten: • het verrichten van dagelijkse werkzaamheden van juridische dan wel juridisch gerelateerde aard, maximaal 80% van de tijd; • het uitvoeren van een specifieke stageopdracht, minimaal 20% van de tijd; • het reflecteren (ook met medestagiairs) op persoonlijk gedrag; • het uitvoeren van de door de Juridische Hogeschool opgedragen taken.

Stage

Welke activiteiten behoren tot de dagelijkse werkzaamheden is niet eenduidig te beschrijven, want die verschillen per stageverlener. Het uitgangspunt is dat de stagewerkzaamheden juridisch van aard of juridisch gerelateerd van aard zijn en op beginnend hbo-niveau liggen. De stagiair dient de ruimte en vrijheid te krijgen om zichzelf als hbo’er te ontwikkelen en te bewijzen. Bij werk van juridische aard wordt al snel gedacht aan het opstellen van contracten, contractbeheer, opstellen van beschikkingen, geven van adviezen voor het oplossen van geschillen etc. Organisaties waar deze werkzaamheden de kernactiviteit zijn: advocatenkantoren, gerechtelijke instanties, juridische diensten, notariaat, deurwaarders, incassobureaus, rechtsbijstandskantoren etc. Maar niet elke organisatie legt zich volledig toe op dergelijke activiteiten. Bij een woningcorporatie, een ziekenhuis, een grote onderwijsinstelling, een ziekenfonds, een bank, een verzekeringskantoor, een handelsorganisatie of een productiebedrijf gaat het in de kern om heel andere activiteiten. Toch speelt de toepassing van het recht ook daar een belangrijke rol.

21

Wat wordt er van een stageverlener verwacht?

Een stagiair is een student die met zijn opleiding bezig is. De stageperiode is een fase van buitenschools leren. Hierin dient de stagiair begeleid te worden. In de binnenschoolse periode gebeurt dat door docenten en studieadviseurs. In de buitenschoolse periode hebben docenten van de school de rol van stagebegeleider. Vanuit het bedrijf dient een stagementor aangesteld te worden die de begeleiding van de stagiair op zich neemt. In algemene zin wordt van u verwacht dat de stagiair de gelegenheid krijgt mee te werken en zich te ontwikkelen als hbo-jurist en als persoon. Daarnaast verwachten we dat de stagiair over een geschikte werkplek beschikt. Een goed stageadres voldoet aan de volgende normen: • Er is praktisch, juridisch (relevant) werk beschikbaar. • De werkzaamheden zijn zo uit te voeren dat ze voldoen aan de eisen (bijvoorbeeld competenties, tijdsbesteding). • Er is een werkplek met de nodige faciliteiten beschikbaar. • Er is een begeleider aanwezig die per week ongeveer anderhalf uur beschikbaar is. Dit hoeft niet per se jurist te zijn. • De begeleider functioneert minimaal op hbo-niveau. • Er is, naast de begeleider, een jurist beschikbaar als inhoudelijk deskundige (ongeveer 1,5 uur per week). Op www.jhs.nl kunt u een werkplekscan invullen, waardoor u direct ziet of uw organisatie voldoet aan de eisen van een stageadres.

Stageperiode

De stageperiode duurt twintig weken en gaat twee keer per schooljaar van start: in september en in februari. De dagelijkse werktijd van de stagiair valt samen met de arbeidstijden die gelden voor het personeel van de stageverlener; de stagiair is gedurende de stage 36 tot 40 uur per week aanwezig.

Hbo-niveau

Het betreft een stage op hbo-niveau, waarbij ook hbo-eisen gelden. De student mag uiteraard routinematig werk doen, maar zal ook een of meer uitdagende ‘klussen’ moeten krijgen. Belangrijk zijn ook de juridische context van de werkzaamheden en de kennismaking met juridische cultuuraspecten.

Begeleiding vanuit de organisatie

In de stageorganisatie krijgt de stagiair een stagementor toegewezen: een medewerker die de zorg over de stagiair heeft. De stagementor richt zich vooral op de inhoudelijke, vaktechnische en beroepsmatige begeleiding: introduceren, informeren, doorverwijzen, wegwijs maken en vragen beantwoorden. De stagementor is voor de stagiair het belangrijkste aanspreekpunt. Met hem voert de stagiair wekelijkse gesprekken over de voortgang van de stage en bij problemen is de stagementor de aangewezen persoon om de stagiair te ondersteunen. Halverwege de stageperiode voert de stagementor een functioneringsgesprek met de stagiair. De stagementor begeleidt de stagiair bij de verdiepende stageopdracht en zal deze opdracht van een adviesbeoordeling voorzien.

22

Het is belangrijk dat de stagementor het prettig en zinvol vindt om jonge juristen te begeleiden. Begrip, vertrouwen en interesse zijn belangrijke eigenschappen van een stagementor. In de ontwikkeling van de stagiair is de stagementor van grote waarde voor het beroeps- en zelfbeeld dat de stagiair zich vormt. Dit vraagt om een positieve begeleidingshouding. De stagementor is het eerste aanspreekpunt bij vragen en problemen en zorgt voor de inhoudelijke, vaktechnische en beroepsmatige begeleiding van de stage (taken als informeren, doorverwijzen en wegwijs maken van de stagiair). Verder heeft de mentor de volgende taken/verantwoordelijkheden: • • • • •

het voeren van functionerings- en beoordelingsadviesgesprekken; het creëren van een uitdagende leeromgeving voor de stagiair; het bevorderen van de ontwikkeling van de persoonlijke leerdoelen van de stagiair; het creëren en in stand houden van een prettige leer- en werkervaring; het toezien op de realisering van de stageopdracht.

Begeleiding vanuit de Juridische Hogeschool

De stagedocent is vanuit de opleiding aan de stagiair toegewezen. De stagedocent is vooral procesbegeleider en bewaker van het leerproces: levert de stage voldoende leerresultaten op? Als dit niet het geval is, hoe kan een en ander dan worden bijgestuurd? Daarbij baseert hij zich op de competenties (zie hoofdstuk Competenties) en de persoonlijke leerdoelen. De stagedocent vervult de volgende taken: • eerste aanspreekpunt zijn vanuit de opleiding; • feedback geven aan de stagiair; • bewaken dat de stage voldoende leerervaring biedt; • bijwonen van de terugkomdag; • afleggen van stagebezoeken; • voeren van een eindgesprek; • verantwoordelijk zijn voor de beoordeling van de stage.

Contact

Wilt u meer informatie over de stage, of wilt u een (of meer) van onze studenten een stageplaats aanbieden, neemt u dan contact op met de praktijkcoördinator stage: tel. (08850) 77839; e-mail: [email protected].

Stage 23

24

Afstuderen

Eisen afstudeeradres

Een goed afstudeeradres voldoet aan de volgende normen: • Er is een praktische, juridisch relevanteopdracht beschikbaar. • De opdracht is zo uit te werken dat deze voldoet aan de eisen. • Er is een werkplek met de nodige faciliteiten beschikbaar. • Er is een afstudeermentor aanwezig die per week ongeveer anderhalf uur beschikbaar is. • De afstudeermentor functioneert op minimaal hbo-niveau. • Het adres is in principe niet hetzelfde als dat waar de student stage liep.

Eisen afstudeeropdracht • •

• • • •

•

De opdracht wordt door de student individueel en zelfstandig verricht. De afstudeeropdracht is één opdracht en mag dus niet bestaan uit verschillende opdrachten die geheel los van elkaar staan. Het kan uiteraard wel voorkomen dat één hoofdopdracht uit verschillende onderdelen bestaat, waar uiteindelijk een samenhangend resultaat uit komt. De afstudeeropdracht betreft een juridisch onderwerp met praktische maatschappelijke relevantie. De afstudeeropdracht is praktijkgericht. In de afstudeeropdracht wordt expliciet een onderzoeksvraag geformuleerd. In relatie tot de doelstelling van de afstudeerfase is de opdracht voldoende complex, zodat de student kan laten blijken dat hij verschillende zaken goed met elkaar kan combineren en integreren. De uitwerking geeft blijk van authenticiteit.

25

Afstuderen

De student studeert af als hij alle onderwijseenheden met goed gevolg heeft afgesloten. Als de student begint aan de afstudeerperiode, beschikt hij over alle competenties waar de juridische hbo-opleiding zich op richt. Hij heeft deze competenties laten zien in meer of minder complexe situaties. Het doel van de afstudeerperiode is dat de student aantoont dat hij, aansluitend bij een cluster van competenties (zie hoofdstuk Competenties), complexe problemen geïntegreerd en op authentieke en methodische wijze kan verwerken. Het afstuderen is een ‘proeve van bekwaamheid’ voor de beginnende juridische beroepsbeoefenaar. In de afstudeerperiode verricht de student individueel en zelfstandig een juridisch relevant onderzoek voor de organisatie. De resultaten van het onderzoek zijn bruikbaar voor de organisatie in de rechtspraktijk. Het accent ligt tijdens deze periode op onderzoek (in tegenstelling tot de stage). Aan het eind van de afstudeerperiode levert de student een scriptie in, waarin het onderzoek en de resultaten worden beschreven. Vervolgens moet de student zijn bevindingen ten overstaan van de afstudeercommissie openbaar presenteren en verdedigen. Kortom: de student laat nu individueel zien wat hij de afgelopen 3,5 jaar geleerd heeft aan de hand van praktisch relevant juridisch onderzoek.

Afstudeerperiode

Bij de derdejaarsstage ligt de nadruk op het verrichten van juridische werkzaamheden in een (juridische) organisatie; bij het afstuderen ligt de nadruk op het verrichten van juridisch onderzoek. Hierbij gaat het er vooral om dat de student zelfstandig een praktisch relevant onderzoek uitvoert, daarbij de praktische consequenties aangeeft en aanbevelingen doet. Dat is dan ook de hoofdmoot van de tijdsbesteding. De afstudeerperiode beslaat 20 werkweken. De eerste drie weken en de laatste drie weken van deze periode gebruikt de student voor de voorbereiding van de start, de afronding van het rapport en de voorbereiding van het eindgesprek. De veertien resterende weken werkt de student bij de opdrachtgever aan de onderzoeksopdracht en voert eventueel juridische werkzaamheden uit. De student is in principe vier dagen per week bij de opdrachtgever aanwezig. Eén dag per week vult de student zelf in (uitwerking van de opdracht, terugkomdagen afstuderen, veldonderzoek etc.). De opdrachtgever kan de student (tijdens de veertien weken waarin de student bij de opdrachtgever aanwezig is) vragen deel te nemen aan de juridische dagelijkse werkzaamheden. Deze mogen echter niet meer dan 30% van de werkweek van de student in beslag nemen.

Begeleiding vanuit de organisatie

De dagelijkse begeleiding binnen de organisatie wordt verzorgd door de afstudeermentor. De begeleiding vindt dus voor een groot deel plaats vanuit de praktijk. De afstudeermentor is minimaal anderhalf uur per week voor de student beschikbaar. Het is niet noodzakelijk dat de afstudeermentor jurist is; hij of zij biedt de student ondersteuning bij het uitvoeren van de afstudeeropdracht. De mentor maakt daarbij gebruik van zijn inhoudelijke expertise en bewaakt vanuit de afstudeerorganisatie de voortgang van de afstudeeropdracht. De afstudeermentor is geen eindbeoordelaar van de scriptie. De eerste afstudeerdocent vraagt de afstudeermentor, voorafgaand aan de afstudeerzitting, wel om een beoordelingsadvies. Ten aanzien van de begeleiding door de afstudeermentor gelden de volgende eisen. De begeleider: • is in het probleemveld van de afstudeeropdracht deskundig; • heeft minimaal hbo-niveau verkregen door studie en/of ervaring; • beschikt over voldoende begeleidingscapaciteiten; • heeft minstens anderhalf uur per week tijd voor begeleiding; • maakt voldoende tijd vrij voor een gestructureerde bespreking van de voortgang van de uitvoering van de afstudeeropdracht en eventueel te verrichten dagelijkse werkzaamheden; • let op de kwaliteit van het werk van de student en met name op de praktische relevantie.

26

Afstuderen

Begeleiding vanuit de Juridische Hogeschool

De afstudeerdocent is een juridisch deskundige docent van de opleiding, die de begeleiding en de beoordeling verzorgt. Er zijn per student twee afstudeerdocenten beschikbaar: • eerste afstudeerdocent: zorgt voor de basisbegeleiding. Deze docent kan geraadpleegd worden voor adviezen en bij problemen. Hij/zij volgt het proces en speelt vanzelfsprekend een grote rol bij de beoordeling van het onderzoeksplan, het uiteindelijke rapport en de afstudeerzitting, waarvoor deze docent de eerstverantwoordelijke is; • tweede afstudeerdocent: heeft samen met de eerste afstudeerdocent een rol bij de beoordeling van het onderzoeksplan, het uiteindelijke rapport en de beoordeling van de afstudeerzitting. Als de eerste afstudeerdocent of de student een advies wil, kan de tweede afstudeerdocent hiervoor worden benaderd.

Hbo-niveau

Het betreft afstuderen op hbo-niveau, waarbij ook hbo-eisen gelden. Bij de afsluiting van de studie wordt ervan uitgegaan dat de afstudeerder het niveau heeft van een beginnende beroepsbeoefenaar. Vandaar dat bij het afstuderen veel zelfstandigheid verwacht wordt, zowel bij de voorbereiding als bij de uitvoering. Belangrijk is ook de juridische context, waarbinnen het afstuderen plaatsvindt.

Contact

Wilt u meer informatie, of wilt u een afstudeer- of stageplaats aanbieden, neemt u dan contact op met de praktijkcoördinator afstuderen: tel. (08850) 82864; e-mail: [email protected]. Op www.jhs.nl kunt u een werkplekscan invullen, waardoor u direct ziet of uw organisatie voldoet aan de eisen van een afstudeeradres.

27

Gecommitteerde Het is voor de Juridische Hogeschool van belang dat de beroepsbeoefenaars meekijken en op de hoogte zijn en blijven van het niveau van de afgestudeerde. Aan de afstudeerzittingen nemen daarom ook gecommitteerden deel: externe, onafhankelijke deskundigen. De gecommitteerde is werkzaam in het beroepenveld waarvoor de Juridische Hogeschool opleidt. Hij heeft geen banden met de opdracht, de opdrachtgever of de student. De gecommitteerde geeft advies bij de beoordeling en garandeert zo een externe kwaliteitsbewaking, waarmee het uiteindelijke werkveld invloed heeft op de opleiding. Omdat de afstudeerdocenten de examinatoren zijn, stellen zij de uiteindelijke beoordeling vast.

Afstudeerzitting

De afstudeerzitting is een officiële, formele bijeenkomst van een uur. Aan het begin van de bijeenkomst bespreken de afstudeerdocenten en de gecommitteerde hun oordeel over het rapport en bepalen zij welke vragen in ieder geval aan de orde moeten komen. Daarna wordt de student gevraagd in tien minuten zijn afstudeeropdracht, zijn onderzoek en het rapport te presenteren. De docenten en de gecommitteerde stellen vragen. De student geeft antwoorden en verdedigt daarop zijn methode van onderzoek, zijn werkstuk en zijn conclusies en aanbevelingen. In een besloten gedeelte overleggen de docenten en de gecommitteerde over de beoordeling van het optreden van de student tijdens de afstudeerzitting, waarna zij het uiteindelijke cijfer bepalen. De afstudeerdocent vat de beoordeling daarna samen voor de student en geeft de gecommitteerde en de andere docent gelegenheid voor een korte toelichting. Na vaststelling van het definitieve cijfer wordt de zitting beëindigd.

Opdrachten

De verschillende afstudeeropdrachten worden zo veel mogelijk toegewezen aan een gecommitteerde op wiens expertisegebied de opdracht ligt. Het is echter mogelijk dat de gecommitteerde ook op een voor hem of haar minder bekend juridisch terrein om een oordeel wordt gevraagd. Een afstudeeropdracht kost de gecommitteerde ongeveer anderhalf uur aan voorbereiding (het lezen van het rapport) en een uur voor de afstudeerzitting. De zittingen worden voor de gecommitteerde per dagdeel geclusterd. Per dagdeel worden drie afstudeeropdrachten behandeld. Wilt u bij meer dagdelen aanwezig zijn, dan wordt voor een lunch gezorgd.

28

Waardering

De Juridische Hogeschool zal u zeer erkentelijk zijn voor uw bijdrage als gecommitteerde. Naast deze waardering zal uw rol als gecommitteerde u een verbreding van uw juridische deskundigheid opleveren, waarbij u bovendien blijk geeft van uw maatschappelijke betrokkenheid. Uiteraard kunnen reiskosten worden gedeclareerd bij de Juridische Hogeschool.

Kwaliteit

Om de kwaliteit van de opleiding te waarborgen, wordt gecommitteerden om hun cv gevraagd. Zo krijgt de opleiding inzicht in het expertisegebied van gecommitteerden.

Contact

Wilt u meer informatie, neemt u dan contact op met de praktijkcoördinator afstuderen: tel. (08850) 82864; e-mail: [email protected].

Gecommiteerde/gastdocent 29

Gastdocent Docenten van de Juridische Hogeschool doen regelmatig een beroep op gastdocenten. Zij kunnen een extra aanvulling op de colleges geven, door de stof voor de studenten concreet te maken en de link met de praktijk te leggen. U kunt hierbij denken aan een gerechtssecretaris die zijn dagelijkse werkzaamheden beschrijft, een politierechercheur die een presentatie geeft over verschillende typen delinquenten, een advocaat die aan de hand van een praktijkcasus een bepaald rechtsgebied belicht of een juridisch beleidsmedewerker die een onderzoek bespreekt.

Gastdocent

Studenten zijn zeer geïnteresseerd in ‘verhalen’ uit de praktijk. Ze hebben dan ook veel belangstelling voor gastcolleges. De Juridische Hogeschool zal u zeer erkentelijk zijn als u een college wilt geven over een specifiek onderwerp of over uw (juridische) werkzaamheden.

Contact

Wilt u zich inzetten als gastdocent of heeft u behoefte aan meer informatie, neemt u dan contact op met de secretaris van de onderwijscommissie, mevrouw S. Heijne: tel. (073) 629 56 10; e-mail: [email protected]. Vermeldt u het onderwerp of praktijkgebied van het gastcollege erbij, dan kunt u direct met de juiste docent in contact worden gebracht.

30

Adviesraad Overleg met de adviesraad is een van de manieren om de kwaliteit van de opleiding te behouden. In deze raad zitten personen uit het brede beroepenveld waarin een hbo-jurist terecht kan komen. Viermaal per jaar zijn onder meer de aansluiting op het werkveld en ontwikkelingen binnen de opleiding onderwerp van gesprek. Leden van de adviesraad: De heer mr. P.B.H. van der Aa ABAB Belastingadviseurs en Juristen B.V.

Mevrouw drs. A.H. Kuiken Tweede-Kamerfractie van de PvdA

Mevrouw drs. V.A.M. Castelijn Rechtbank ‘s-Hertogenbosch

De heer mr. P.J.M. de Leeuw Gemeente ’s-Hertogenbosch

De heer T. Celik, senior managing consultant Randstad Professionals

Mevrouw mr. N.E.N. de Louwere VDB Advocaten Notarissen

Mevrouw mr. H.H. Driessen Provincie Noord-Brabant De heer mr. E.J.W.M. van Egeraat Notariskantoor Schepers & Van Nunen De heer mr. M.P.G.M. Gorgels Holla Poelman Van Leeuwen N.V. De heer J.J.L. Janssen Janssen en Janssen c.s. Gerechtsdeurwaarders

De heer prof. mr. drs. H.P.J. Ophof Emeritus hoogleraar Ondernemingsrecht De heer mr. I.D.C.M. Spook DAS Rechtsbijstand De heer mr. L. Spronken Spronken & Co advocaten De heer mr. M.M.F. van Zantvoort Arrondissementsparket ’s-Hertogenbosch Mevrouw mr. H.T. Zult Rezult

De heer prof. dr. A.M. van Kalmthout Universiteit van Tilburg

De Juridische Hogeschool heeft met een aantal organisaties afspraken gemaakt over vergaande samenwerking. Het betreft de volgende organisaties. • ABAB Belastingadviseurs en Juristen • Bierens Incasso Advocaten • DAS Rechtsbijstand • Gemeente ‘s-Hertogenbosch • Provincie Noord-Brabant • Randstad Legal • Rechtbank ’s-Hertogenbosch • Stichting Achmea Rechtsbijstand • VDB Advocaten Notarissen Informatie over deze convenanten vindt u op de website www.jhs.nl

31

Gastdocent/Adviesraad/Convenanten

Convenanten

38.M.2658.04.12 38.03

32