68e jaargang nr.3 2005, mei/juni, verschijnt 1x in de twee maanden Informatie over: Afbouw en afwerking in de nieuwbouw, renovatie en restauratie
Lijstwerk anno 21ste eeuw Zeg lijstwerk en ornamentiek en de gedachten gaan uit naar ambachtelijk maar vooral klassiek stukadoorswerk in monumentale panden. Af en toe en hier en daar is wel eens iets te zien van de toepassing van dergelijke plafondversieringen in moderne woningen. Maar op de een of andere manier lijkt het vaak niet te kloppen, heeft lijstwerk in een Vinex-woning al snel iets anachronistisch. Hoe anders is dat in de woning van de familie Schuller. Vader Hans en zoon Michael, beide restauratiestukadoor van beroep, verfraaiden hun plafond met een uiterst moderne lijst.
E
Een afschuwelijke afwerking
Schuller Restauratie heet het stukadoorsbedrijf van Hans en Michael Schuller. Al geruime tijd zijn vader en zoon actief in het restauratiewerk. Aan opdrachten geen gebrek want in de Haagse regio, waar het bedrijf is gevestigd, staan nog al wat monumentale panden. En blijkbaar hebben, ondanks de wat magere jaren, veel bewoners nog voldoende middelen om het decoratieve stucwerk in hun woning te laten herstellen. Schitterend werk vinden Hans en Michael dat. Maar het maakte ook dat ze vinden dat de plafonds in nieuwere woningen iets missen. “Alles is tegenwoordig gespoten en heeft van die vreselijke v-naden. Dat is een afschuwelijke afwerking!” Vandaar dat Hans al geruime tijd met het idee speelde om met iets vernieuwends voor de plafonds in nieuwbouwwoningen te komen. Maar dat moest dan wel een subtiele oplossing zijn, want zoals Hans aangeeft: “In de nieuwbouw zijn de plafonds te laag om
8
3/2005
op een zelfde manier te decoreren als vroeger werd gedaan. Dat is te druk en dan komt het op je af.”
Organische vorm Toen de Schullers zich een aantal jaren geleden opmaakten om naar Vinex-loactie Ypenburg te verhuizen, was dat de kans om het vaag omlijnde idee naar de tekentafel te brengen. De digitale tekentafel, want er kwamen eerst flink wat uren achter de computer aan te pas om het profiel te ontwerpen. “Dat hebben we met een 3D tekenprogramma gedaan, dan kun je een goed idee van de schaduweffecten krijgen en beslissen welk profiel het mooiste resultaat geeft. Want het moet natuurlijk wel aanspreken”, aldus Michael. Het profiel en de mal waren wat eerder gereed, maar de precieze vorm van de lijst hadden de Schullers nog niet bepaald. Dat die organisch zou worden stond wel al vast, maar de precieze afmetingen, de juiste bochten en rondingen, daar konden ze pas een beslissing over nemen toen het huis stond. Dan heb
je toch een betere indruk van de ruimte dan je van een bouwtekening kunt krijgen.
Lastige mal Voordat de lijst kon worden getrokken, moest natuurlijk eerst iets worden gedaan aan het plafond. Wanneer de kanaalplaten niet helemaal goed liggen en er niveauverschil is, is het noodzakelijk om het hele plafond uit te vlakken, maar dat viel hier wel mee. De Schullers hebben de naden dichtgezet en voorzien van wapeningsgaas en vervolgens het gehele plafond strak gepleisterd met Knauf Goudband. Vervolgens werd het plafond wit gemaakt met Superdeck van Brander. Doordat er werd gewerkt met een airless spuit in plaats van een roller, is het resultaat uitermate strak, er is geen baan of aanzet te zien. De lijst zelf werd op het plafond getrokken. De Schullers tekenden het ontwerp op twee grote platen en zaagden daar de sjabloon uit. Met stempels werd dat vervolgens tegen het plafond gedrukt zodat er een
9
3/2005
stevige en nauwkeurige geleiding ontstond. Vervolgens was het rondjes lopen geblazen in de woonkamer. “Door het model van de mal moesten we het in een keer helemaal afmaken”, aldus vader en zoon. Zowel aan binnen- als buitenzijde heeft de hypermoderne perklijst een terugwijkend profiel. De mal eruit halen en verderop weer op de lijst zetten ging dus niet; er moest telkens vanaf hetzelfde beginpunt worden gestart. “En uiteindelijk, als je bijna helemaal rond bent geweest houd je dus een klein stukje open dat je vervolgens met de hand en zonder mal moet dichtzetten.
Grote kuip Tien meter in totaal meet de lijst in omtrek, en hij heeft een aanzienlijk gewicht. “Ik denk dat er zo’n twee balen Goudband in zitten”, rekent Hans terug. “Dat is trouwens de gips die we voorheen altijd gebruikten. Maar sinds een tijdje zijn we overgestapt op MP 75.” Michael is daar lyrisch over. “Dit is een nieuw type. Wat vetter dan Goudband en
Lijstwerk anno 21ste eeuw
4
1
1-2 Ook in een nieuwbouwwoning is het mogelijk om het plafond op te sieren met lijstwerk; en zeker als dat een zeer eigentijds modern ontwerp is, passend bij de hedendaagse bouwstijl en inrichting. 3-4 Het ontwerp van de lijst werd bedacht door Hans Schuller en zijn zoon Michael; de organische vorm van de lijst en de mal die er voor nodig zou zijn, werden
2
10
3/2005
getekend met behulp van de computer.
3
heel prettig om mee te werken. Zeker nu we een grote kuip hebben aangeschaft merk je dat. In die kuip gaan zo’n zes balen tegelijk en dat scheelt behoorlijk in je dagproductie. Je hoeft niet steeds opnieuw nieuwe specie aan te maken want je kunt met één kuip echt een heel groot oppervlak doen. En dat konden we voorheen, met Goudband, veel moeilijker. Die geeft minder tijd tussen messen en eindafwerking doordat hij sneller hard wordt.”
‘The Wave’ De perklijst met zijn zelf bedachte organische vorm is trouwens niet het enige stukje modern stukadoorswerk in huize Schuller. Tussen de woonkamer en de open keuken is op het plafond een zeer hedendaagse variant van de aloude toog aangebracht. “Ik heb het ‘The Wave’ genoemd”, aldus Hans Schuller. “Dat is min of meer een grapje; een verwijzing naar Waterwijk, want zo heet de wijk waarin we wonen.” Inderdaad heeft de toog golvende vormen, en daarnaast is hij niet recht op het plafond aangebracht, maar heeft hij ook nog eens een lichte kromming meegekregen. Schuller maakte zijn ‘Wave’ met behulp van aluminium profielen. Die zette hij vast op het plafond, steeds in korte stukjes om
11
3/2005
de kromming te kunnen realiseren. De zijkanten werden dichtgezet met gipskartonplaten, die eerst in de beoogde golvende vorm werden gezaagd en gebogen om de kromming op het plafond te kunnen volgen. Om die golvende en gebogen vorm aan de onderzijde dicht te kunnen zetten, maakte Schuller dankbaar gebruik van de vormvrijheid die Stucanet © pleisterdrager heeft te bieden. Ook deze constructie is weer afgepleisterd met Goudband, maar om het accentuerende karakter tegen het witte plafond te benadrukken, werd hij geel gesausd.
‘Museum’ voor moderne klassiekers Zonder meer maakt de woning van Schuller duidelijk dat ook hedendaagse huizen kunnen worden opgesierd met plafonddecoraties die hun oorsprong vinden in eeuwenoude tradities. Wel is het bijzonder dat iemand die gewend is om toch vooral bezig te zijn met het restaureren van klassieke stukken, toch ook zo in moderne varianten kan denken. Schuller legt uit dat hij altijd al erg geïnteresseerd is geweest in moderne kunst, moderne ontwerpers. En inderdaad, zijn woning lijkt wel een museum voor moderne klassiekers uit onder meer de jaren zestig; een scala aan kleurige en vreemd gevormde designmeubels en -acces-
Lijstwerk anno 21ste eeuw
6
soires. “Verder is binnenhuisarchitectuur altijd een soort hobby van me geweest. Ik ben ooit begonnen aan een opleiding op dat gebied maar heb die helaas niet kunnen afmaken.”
Samenwerking met Autre 2000 5
5- In plaats van een ouderwetse toog kozen de Schullers ook hier voor een moderne variant. De ‘Wave’ noemen ze het, met een knipoog naar Waterwijk, de nieuwbouwlocatie waar ze wonen. 6- Voor de ‘Wave’ werd dankbaar gebruik gemaakt van de mogelijkheden die metal stud, gipskartonplaat en Stucanet bieden.
12
3/2005
Vanuit de interesse voor binnenhuisarchitectuur en natuurlijk ook de behoefte aan markt voor zijn moderne stukadoorswerk, is Schuller een samenwerkingsverband aangegaan met een binnenhuisarchitecte. Wilma Portier van Autre 2000 is erg enthousiast over de samenwerking, en de resultaten tot nu toe. “We hebben al diverse opdrachten samen gedaan; naar volle tevredenheid van zowel onszelf als van de klanten.” Daarbij gaat het overigens niet alleen maar om hypermodern lijstwerk zoals in de woning van Schuller. “Dat is toch wel uniek,” vindt de architecte. De ontwerpen die zij maakt variëren van klassiek en traditioneel tot wat moderner. Zeker aan het hedendaagse aspect wordt dan vaak inhoud gegeven met gipskartonplaten. Tussenwanden met vierkante openingen bijvoorbeeld, of lichtkoven. Maar ook wel driehoekige pla-
fondverlagingen met daarin ronde vormen, die dan bijvoorbeeld weer terugkomen in een daaronder staande tafel of karpet. Dat laatste is ook gedaan in huize Schuller; onder de lijst ligt een in exact dezelfde vorm en afmetingen geweven karpet.
Plafonds; vaak over het hoofd gezien “In principe is het zo dat ik mijn ontwerpen maak en als het heel gek wordt, met Schuller doorneem of het mogelijk is, en tot nog toe is dat steeds het geval geweest”, licht Wilma Portier de samenwerking toe. Een samenwerking overigens die absoluut toekomst heeft, gezien de visie van de binnenhuisarchitecte. Ze is een liefhebster van stucwerk; “Je kunt er een ruimte zo anders mee maken.” Wel denken veel mensen niet direct aan het plafond als het aankomt op de verfraaiing en inrichting van de woning. In eerste instantie worden oplossingen vaak gezocht in meubels en accessoires. Als het om afwerking gaat krijgen wanden en vloeren de meeste aandacht. “Wat plafonds betreft is de houding vaak: ‘Laat het maar zoals het is’. Dat is jammer want ik
13
3/2005
vind plafonds juist een heel prominent onderdeel van een woning. Je kunt er een heel andere aanblik mee creëren, een toegevoegde waarde. Wanneer ik dat duidelijk maak aan mensen en ze gaan daar in mee, dan vragen ze zich naderhand vaak af hoe ze al die jaren zo anders hebben kunnen zitten.” De binnenhuisarchitecte neemt wel een kentering waar. Haar ervaring is dat lijstwerk toch steeds meer in trek komt. “Mensen hebben het wel zo’n beetje gehad met het nieuwbouwgevoel; willen steeds vaker de sfeer van vroeger terug”, meent ze. Maar of er ook daadwerkelijk een markt is voor deze moderne stucwerkuitingen? “We zijn hier nog niet zo heel lang mee bezig. Duidelijk is wel dat er behoorlijk wat mensen enthousiast op reageren. Natuurlijk, het overgrote deel kiest toch het liefst voor traditioneel klassiek, want dat is veiliger. Toch is het zo dat ongeveer 17% van de bevolking van moderne en abstracte vormgeving houdt. Dat lijkt niet veel maar in aantallen is dat toch heel behoorlijk. Dus ja, volgens mij is er absoluut een markt voor.”
