Juni Magazine voor en door cliënten van GGZ Oost Brabant

Juni 2014

Magazine voor en door cliënten van GGZ Oost Brabant

Kaft: “Franse Kunstenaar” foto gemaakt door Robert Krom

C

OLOFON

De Horizon wil cliënten aan het woord laten. De Horizon informeert elke 2 maanden over onderwerpen uit het dagelijks leven van cliënten, over ontwikkelingen binnen de Geestelijke gezondheidszorg en over de locaties van de GGZ Oost Brabant. Uw bijdrage is welkom. De redactie bepaalt wat geplaatst wordt. Artikelen kunnen ingekort worden. De Horizon is ook te vinden op intranet onder Cliëntenraad. Onder pseudoniem schrijven mag, als de naam bekend is bij de redactie. Lever uw kopij in voor

7 juli 2014

Redactie Lennart van den Elsen, Jan-Anton van der Mooren, Ger van Lankvelt, Ine van Wijk, Willemien van Rixtel, Fred Fassaert en Twan Aarts.

Redactieadres [email protected] Horizon, Cliëntenraad, Kluisstraat 2 5427 EM Boekel. secretariaat en opmaak (maandag en donderdag 0492-846366) Bea van Leuken.

Wilt u de Horizon thuis ontvangen? Dat kan! Neem daarvoor contact met ons op.

Drukwerk Drukkerij Vos

Verspreiding Inloop Oss

V

OORWOORD

Veilige zorg

te denken en te organiseren wat wel of niet goed was. Inmiddels is daar dus ook in het praktisch handelen een grote stap gemaakt om de cliënt als partner, als gelijkwaardig deelnemer in een dergelijk bezoek te betrekken. Inmiddels hebben verschillende bezoeken plaatsgevonden en beamen degene die hierin mee gelopen hebben dat het niet alleen woorden zijn, maar echt in de praktijk blijkt dat zijn of haar inbreng van grote waarde genomen is. Uitspraken als de cliënt serieus nemen en de cliënt aan het roer worden hiermee in de praktijk gebracht. De verantwoordelijkheid voor veiligheid is daarmee ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dat wat om ons heen gebeurt als cliënt kunnen en mogen we niet afschuiven op de verantwoordelijkheid van de organisatie of de medewerkers. Nee, het is juist zo dat wij zelf ook verantwoordelijk zijn voor onszelf en onze omgeving. Door actief mee te doen in deze verantwoordelijkheid hebben we ook de gelegenheid om invloed uit te oefenen voor een betere en mooiere omgeving waarin het goed verblijven is.

Er is steeds meer aandacht voor veilige zorg. Maar ja, wat is dat dan? Navraag leert dat veilige zorg overal op van toepassing is. Dat je er vanuit mag gaan dat afspraken nagekomen worden. Dat het gebouw waar je woont of waar je komt voor alles veilig is. Dat je je als cliënt veilig voelt bij GGZ Oost Brabant in wat je wel of niet verteld. Brandveiligheid, medicatie veiligheid, enz. enz. En zo kan het lijstje nog veel verder aangevuld worden. Veiligheid is iets wat ook serieus genomen wordt. Het management is er druk mee bezig om het onder de aandacht van ieder te brengen en te houden. Het is onderwerp in teambesprekingen en er zijn medewerkers voor opgeleid om veiligheid onder de aandacht te hebben. Maar het mooiste is volgens mij eigenlijk wel dat er veiligheidsronden of veiligheidsbezoeken afgelegd worden. De Raad van Bestuur van GGZ Oost Brabant gaat samen met de Geneesheer Directeur én samen met een cliënt op bezoek op een afdeling of voorziening om in gesprek te gaan met het team en cliënten. Ook wordt de afdeling of voorziening bekeken op wat er opvalt, zowel goed als minder goed. Het mooiste is eigenlijk wel dat deze bezoeken samen met een cliënt gedaan worden. In mijn ogen is dit duidelijk blijk van het feit dat wat cliënten vinden en denken over de organisatie heel hoog geacht en gewaardeerd wordt. Dit is een heel verschil met jaren geleden waarin het heel gewoon was om voor cliënten

Misschien niet altijd een makkelijke taak, maar zeker wel een die kan leiden tot voldoening en woongenot. Ik zie het als een uitdaging om hierin te participeren. Nu ik de kans heb zal ik hem zeker niet laten ontsnappen. Voor iedereen in ieder geval een “veilige” en mooie zomertijd gewenst.

Jan-Anton van der Mooren, eindredacteur

3

I

NHOUD

Voorwoord Inhoud Workshop familieopstellingen Interview met Henk Hanegraaf Oud en nog steeds verzorgend Koken met Ine Golfclinic bij de buren NL Doet Afdeling Vrije Tijd & Welzijn Poefff Nieuws van de Cliëntenraad Dichter des GGZ’s Redactielid Willemien stelt zich voor Puur natuur Kunst De dorpsstichter Verstilling De goeie ouwe tijd Creëer je eigen Superheld Verwenzorg: uitstapje Efteling Zestigerjarenpop De mooiste dingen in het leven Vriendelijke mensen Zwemmen Reactie familieopstellingen Bezuinigingen Paasbrunch Coudewater Onderzoek gezonde voeding Schele Guurte Vier elementen Patiënten Vertrouwenspersoon Ware gezegdes De eenheid van lichaam, geest en ziel Raad van Bestuur informeert Transitie jeugdzorg Veranderingen in de GGZ Dromen kopen Verbanddoos Attentie

3 4 5 6 8 10 12 12 13 13 14 15 15 16 17 18 19 20 21 22 22 23 23 23 24 24 24 25 26 27 27 27 28 32 33 34 37 38 38

Activiteiten Kreet van de maand

4

39 40

WORKSHOP FAMILIEOPSTELLINGEN door Gerry van der Rijt-van Sinten

Woensdag 9 april was ik uitgenodigd om deel te nemen aan de workshop familieopstellingen. Deze workshop bestond uit: -Introductie methodiek familieopstellingen -Ervaring opdoen met de methodiek opstellingen -Evaluatie

familieopstellingen. Wij zijn hierover erg positief. Ooit, ca. 19 jaar geleden, heb ik tijdens mijn behandeling binnen GGZ Oost Brabant dramatherapie gehad, wat binnen GGZ Oost Brabant wel geassocieerd wordt met familieopstellingen. Ik kan verklappen dat dit totaal niet op elkaar lijkt. Bij familieopstellingen komt in ca. 1,5 uur tijd enigszins aan de oppervlakte wat er diep in je zit en door meerdere sessies kom je aan het punt waar het om gaat. Zoals ik heb meegekregen in de introductie zou dit eventueel kunnen werken bij: -Trauma-hechtenistrauma -Verslavingsmethodieken -Burnout -Discriminatie -Misbruik op allerlei gebied -Rouwverwerking, enz.

Deze middag was georganiseerd door Susanne Verhofstad – toegepast psycholoog i.o. Susanne heeft vanaf september 2012 tot januari 2014 als toegepast psycholoog in opleiding stage gelopen bij GGZ Oost Brabant bij het team Kinder & Jeugd GGZ. Vorig studiejaar heeft ze naast haar stage een onderzoek gedaan naar familieopstellingen. Dit heeft ze in Boxmeer gedaan voor hulpverleners. Tevens heeft ze aan cliënten, die een familie opstelling hebben gedaan, voor een persoonlijk vraagstuk een enquête in laten vullen over hun ervaring met deze methodiek. Deze cliënten, maar zeker ook de hulpverleners, gaven aan dat ze het inzetten van deze methodiek “familieopstellingen” als meerwaarde ervaren voor de cliënt binnen GGZ Oost Brabant. Naar aanleiding hiervan heeft ze nog eens een workshop georganiseerd voor de familieraad, Cliëntenraad en professionals. Als ik mijn mening hierover moet geven moet ik zeggen dat het enthousiasme ervan af spatte. Ook de ervaringsdeskundigen van GGZ Oost Brabant waren deelgenoot hiervan. Naar onze mening mag GGZ Oost Brabant vandaag nog beginnen met deze methodiek

5

Zoals een deelnemer zei, wat ik een terecht mooie opmerking vond, het werkt daar waar de liefde niet meer kon stromen. Ik heb veel van deze middag meegekregen en zal me inzetten om deze therapie onder de aandacht te brengen bij de Raad van Bestuur en zodoende te laten implementeren binnen GGZ Oost Brabant. Graag wil ik Susanne bedanken voor deze uitnodiging en haar succes wensen met haar verdere studie. Verder wil ik zeker ook Nanny op ’t Hoog bedanken want zij heeft deze middag in praktijk gebracht en ondersteund. Haar uitspraak was: iedereen heeft recht op zijn systeem! En de balans van een mens over beweging van geven en nemen, werk zo als bij eb en vloed en beweegt ook altijd.

INTERVIEW MET door Twan Aarts

Henk Hanegraaf is sinds kort de nieuwe geneesheer-directeur binnen GGZ Oost Brabant. Maar wie is Henk Hanegraaf, dus vraag ik hem iets over zichzelf te vertellen. Henk is 58 jaar, getrouwd en hij heeft 3 kinderen. Zijn hobby’s zijn reizen (wie niet zou ik zeggen) hardlopen en tennis. Henk is psychiater en heeft zijn opleiding gehad bij Zon en Schild en Riagg Amersfoort sociale psychiatrie. Daarna heeft hij bij HC Rumke groep in Zeist gewerkt en is in 1996 voor GGZ Oost Brabant komen werken. Toen nog bij de IPZ locatie Coudewater. Voor een gedeelte van zijn tijd was hij verbonden aan de polikliniek en deeltijd, maar ook op Baptist in Oss bij de polikliniek. Henk heeft ook mee aan de wieg gestaan van de overgang naar Oss wat nu Arsis is.

situatie waarin men woont, werkt en vrije tijd besteed heel divers is waarin steeds veranderingen plaatsvinden. Sommigen blijven overeind, maar sommigen raken hierin soms verstrikt. Om dan samen met mensen weer een (nieuwe) balans te vinden in het leven is Henk zijn grootste uitdaging. Maar goed, nu van psychiater naar geneesheer-directeur is toch iets heel anders. Henk reageert daar direct op door te zeggen dat deze functie eigenlijk een parttime functie is. Want hij werkt ook nog steeds als praktiserend psychiater. Zijn verantwoordelijkheid is wel fulltime maar in uitvoering van taken en werkzaamheden is dit voor enkele dagen in de week. Overigens, vertelt Henk, wel heel erg fijn om ook nog in de praktijk bezig te zijn, omdat hij op die manier ook zelf het beste merkt wat in de praktijk te merken is van het beleid wat gevoerd wordt.

Ik vraag hem waarom hij psychiater is geworden en geen bouwvakker of iets dergelijks? Henk antwoord dat als hij bouwvakker was geworden dat dat nooit voor lang zou zijn geweest, want zijn interesse en passie is toch samen met mensen te willen werken. Psychiatrie is een breed vak waarin de interactie met mensen, ondersteuning van mensen, het niet voorspelbaar zijn wat er gebeurd of gebeuren kan de uitdaging zijn voor hem om zich mee bezig te houden. Henk vertelt dat wat mensen meemaken, de

Ik vraag Henk hoe nieuw deze functie nu eigenlijk is. Hierop vertelt hij dat het eigenlijk helemaal geen nieuwe functie is. Deze functie was er altijd al, alleen was het toen zo dat een van de leden van de raad van bestuur deze functie had. Op dit moment is het zo dat de wet geregeld heeft dat een geneesheer-directeur geen lid meer mag zijn

6

HENK HANEGRAAF van de raad van bestuur. Dit is nu zo geregeld in de wet om de functie onafhankelijk te kunnen uitvoeren. Henk werkt wel samen met de raad van bestuur en neemt gezamenlijk met hen een besluit. Het aandachtsgebied voor een geneesheer-directeur is vooral de kwaliteit en de veiligheid van de zorg. Door onafhankelijk te zijn, maakt het ook makkelijker om de hulpverlening te bekijken vanuit kwaliteit en veiligheid.

beperking(en) en realistische doelen kan stellen. Henk antwoord dat dit voor hem precies hetzelfde is. En, zo zegt hij, dat goede en gekwalificeerde mensen dit gesprek met cliënten voeren. Als lid van het managementteam adviseert Henk op dit punt de mensen van HR (personeelszaken) en de raad van bestuur. In deze tijd van bezuinigingen ziet hij het als een grote uitdaging, maar ook als een kans om opnieuw invulling te geven aan goede hulpverlening. Het werken met FACT en met ervaringsdeskundigen zijn nieuwe dingen. Er is al heel veel onderzoek naar gedaan, maar voor hier nog redelijk nieuw. Henk ziet dat er een duidelijke meerwaarde is om zo te werken en met nieuwe disciplines te werken. Het creëert nieuwe mogelijkheden die zeker niet slechter zijn en soms ook nog wel beter dan voorheen. Anderzijds zegt hij ook dat hij in zijn nieuwe rol wel steeds kritisch moet blijven kijken of wat met elkaar bedacht wordt ook goed is in de praktijk.

Ik vraag hem of hij nu alleen verantwoordelijk is voor de hele organisatie? Henk antwoord dat hij wel alleen de eindverantwoordelijkheid draagt, maar zeker niet alleen is. Zo zijn er nog twee waarnemers waar hij mee samenwerkt. Daarnaast zijn er ook directeuren behandelzaken voor de verschillen zorggroepen naast de directeur met het aandachtsgebied gericht op de bedrijfsvoering. Door deze manier van organiseren, vertelt Henk, zal er meer aandacht voor kwaliteit en veiligheid ontstaan wat alleen maar ten goede komt aan de directe zorg/ hulpverlening aan cliënten.

Tot slot vraag ik Henk zijn mening over de Horizon. Hij omschrijft dit in enkele trefwoorden: gevarieerd, informatief en ontspannend en van een hoog niveau. Henk kent het blad al heel lang en geeft ons een compliment voor hoe het blad zich ontwikkeld heeft.

Ik vraag Henk wat cliënten vooral mogen verwachten van zijn werk als geneesheerdirecteur. Henk antwoordt dat cliënten vooral mogen verwachten dat zijn of haar behandelaar goed in gesprek is met cliënten en afgestemde zorg zal aanbieden. Het gaat immers om kwaliteit die cliënten ervaren.

Henk bedankt voor dit compliment en voor het interview. Er valt misschien nog wel heel veel te vertellen en vragen, maar ik heb toch een redelijke kijk gekregen op jou en op je werk.

Aangezien Henk steeds het woord kwaliteit gebruikt vraag ik hem wat dit voor hem betekent. Voor mij is kwaliteit als ik me happy en gelukkig kan voelen in mijn leven. En dat ik richting kan geven aan acceptatie van mijn

7

OUD EN NOG STEEDS VERZORGEND door Agnes Blok

Tijdens de receptie van mevrouw Gea Vlak, psychiater ouderenzorg, hebben wij elkaar weer ontmoet. Willy Weijenberg en ik. We waren het beiden eens, dat mevrouw Vlak zo’n aardige en lieve vrouw is en dat wij het jammer vinden, dat zij weg gaat bij de GGZ hier in Oss en dat wij gelegenheid kregen afscheid van haar te kunnen nemen.

van haar ouders. Zij volgde een middelbare opleiding in de verpleging. Dat kon niet uitblijven, want verzorgen deed zij met hart en ziel. Eigenlijk een te veel aan verantwoordelijkheid op den duur, en zij stapte over naar de gezinszorg. Dat heeft zij jaren dag en nacht gedaan, met ook de verzorging van haar ouders tot aan hun overlijden. ‘Vroeger was dat heel gewoon’, zegt Willy. ‘Je zorgde voor je ouders en omdat ik het langste thuis was, was ik degene die deze taak dag en nacht op mij nam. Dat heb ik met veel liefde gedaan’, zegt Willy. Ook haar broers en zussen in hun gezinnen helpen, deed zij met alle liefde. De tijd brak aan, dat Willy alleen in het leven kwam te staan, en dat gaf een moeilijke periode van aanpassen. Zij kwam hierdoor in aanraking met de GGZ. Nu heeft zij zelf al de verzorging die voor haar nodig is en kan toch haar steentje als vrijwilliger en verzorgende nog bijdragen. Zij hoopt hiermee nog vele jaren door te kunnen gaan. En dat hoop ik ook voor haar, want aan creativiteit en levenslust ontbreekt het haar niet, gezien haar mooie schilderijen op textiel. We hebben fijn samen kunnen wandelen en vooral kunnen lachen onderweg. Want humor is altijd relativeren, dus ook het relativeren van het ouder worden. De foto die Willy aanlevert van de mantelzorger, is dan ook lachen en natuurlijk voor in de Horizon. Wij gaan vaker wandelen, Willy en ik.

Wij hadden herinneringen aan de Horizon van 10 jaar geleden en dat Willy nog steeds gedichtjes vanuit die tijd heeft bewaard en van de Inloop, waar ik Willy van kende. Willy en ik spraken af, om zondags samen te gaan wandelen. Willy woont al een jaar of 10 op Loovelt, het bejaardenhuis in Ussen en heeft daar haar plaats gevonden. Zij is 75 jaar, maar nog zeer actief, vooral onderling met de bewoners in Loovelt. Vele mensen die van een rolstoel afhankelijk zijn, worden door haar naar of van hun kamers ‘geduwd’. Of zij gaat helpen met boodschappen of andere kleine karweitjes. Zij breit truitjes voor kinderen in Polen, voor neefjes en nichtjes, cadeautjes breien voor een Abraham of Sara, zij schildert en leest graag. Zij is haar hele leven gewend om een helpende hand uit te steken en nu op haar 75e kan zij dat nog steeds niet laten. Zij komt uit een gezin van elf kinderen, waarvan zij de oudste is. Omdat er zoveel jaren tussen haar en haar broertjes en zusjes lagen, had zij weinig intensief contact met hen, maar veel meer met hun verzorging en die

8

Schilderij op textiel gemaakt door Willy Weijenberg

9

AFRIKAANS BBQ-EN MET INE door Ine van Wijk

verschillende plaatsen insnijden en in ovenvaste schaal leggen. Basterdsuiker over ananas strooien. Ananas onder grill plaatsen en ca. 5 minuten grilleren. Ananas serveren met 2 bolletjes ijs per persoon.

Roosterbrood Bijgerecht voor 4 personen—15 min.

Ingrediënten: 8 sneetjes witbrood—150 gr. Gemalen geitenkaas—2 tomaten Besmeer 8 sneetjes wit brood dun met roomboter. Leg 4 sneetjes met de beboterde kant op de snijplank. Bestrooi met gemalen geitenkaas. Bedek met 2 in plakken gesneden tomaten en bestrooi met nog wat gemalen geitenkaas. Leg de andere 4 sneetjes er bovenop met de beboterde kant naar boven. Gril de boterhammen in ca. 4 min. Goudbruin.

Afrikaanse Braaiworst Hapje voor 4 personen— 20 min.

Ingrediënten: 1 el zonnebloemolie—1 ui, gesnipperd 1 tl gemalen chili (potje 32 g) - 2 tenen knoflook, fijngesneden—3 el rodewijnazijn—3 el ketjap manis—150 ml ketchup—2 el zilveruitjes—2 el verse peterselie, fijngesneden— 4 Afrikaanse braaiworsten (schaal ca. 330 g)

Rucola - peersalade Bijgerecht voor 4 personen—20 min.

Ingrediënten: 150gr Rucola—3 el olijfolie—2 peren—200gr pecorino (kaas)

Verhit de olie in een koekenpan en bak de ui op middelhoog vuur in 5 min. lichtbruin. Voeg de chili en de knoflook toe en bak nog 1 min. Voeg de azijn en de ketjap toe en laat 5 min. zacht koken. Laat het mengsel afkoelen en meng er de ketchup door. Snijd de zilveruitjes klein en roer ze samen met de peterselie door de saus. Gril de worsten 10 min. op de barbecue. Serveer met de braaisaus.

Doe de rucola in een slakom. Besprenkel met de olijfolie en breng op smaak met zout. Was de peren. Halveer ze, verwijder het klokhuis en snijd ze in dunne parten. Schep voorzichtig door de sla. Schaaf met een dunschiller of kaasschaaf plakjes van de Pecorino en bestrooi de rucola naar smaak met de kaas.

Snelle tomatenrelish Bijgerecht voor 4 personen—20 min.

Gegrilde ananas Nagerecht voor 4 personen—15 min.

Ingrediënten: 1 bakje snoeptomaten—peterselie—3 bosuitjes—3 el. Rodewijn azijn—3 el olijfolie

Ingrediënten: 1 verse ananas— 50 gr suiker—1/2 ltr roomijs Grill voorverwarmen op hoogste stand. Ananas in 4 parten snijden. Stronkgedeelte van ananas verwijderen. Vruchtvlees op

Snijd de tomaten in kleine stukjes. Pluk de blaadjes van de peterselie en snijd fijn. Meng met de tomaat. Snijd de bosui in dunne ringen en voeg toe. Meng de rodewijn azijn

10

Gepofte aardappel

en de olie met het tomatenmengsel. Breng op smaak met peper en zout. Serveer bij de braai/barbecue

Bijgerecht voor 4 personen 30 min. + 30 min. wachttijd

Ingrediënten: 4 grote aardappelen, schoongeboend—80 g boter, op kamertemperatuur4 sjalotten, gesnipperd-1 tl hot currypoeder (potje 38 g)-2 el verse peterselie, fijngesneden

Gemarineerde biefstuk Hapje voor 4 personen—15 min + 30 min. Wachttijd

Ingrediënten: 1/2 el sambal oelek—1 el wittewijnazijn—1 1/2 el gember, op zonnebloemoliebasis (potje 135 g) - 2 biefstukken (a 125 g), op kamertemperatuur

Dep de aardappelen droog met keukenpapier. Wikkel elke aardappel in een stuk aluminiumfolie. Leg ze ca. 30 min. in de kooltjes van de braai. Keer regelmatig. De aardappelen zijn gaar als u er gemakkelijk een satéstokje kunt insteken en uithalen. Smelt ondertussen 20 g boter in een kleine koekenpan en laat de sjalotten op laag vuur in ca. 20 min. gaar worden maar niet kleuren. Roer de laatste min. het currypoeder erdoor en laat afkoelen. Breng op smaak met peper en zout. Roer de rest van de boter en de peterselie erdoor. Verwijder het aluminiumfolie van de aardappelen en snijd ze in de lengte in. Schep er wat curryboter in. De curryboter is ook lekker op stokbrood.

Meng de sambal, azijn en gember en bestrijk de biefstukken ermee. Laat minimaal 30 min. afgedekt marineren in de koelkast. Steek de barbecue aan. Gril het vlees 6 min. op de barbecue en keer regelmatig. Laat de biefstuk op een bord afgedekt met aluminiumfolie nog een paar min. rusten en snijd in plakken.

Gemariineerde varkensspiesjes Hapje voor 4 personen—25 min. + 30 min. wachttijd

Ingrediënten: 1/2 liter cola—3 el sojasaus (flesje 250 ml) - 50 ml ketchup—3 tenen knoflook, geperst—tabasco (flesje 57 ml) - 1 el olijfolie—2 varkenshaasjes (a 255 g)

Peperzalm

Schenk de cola in een pan en breng aan de kook. Laat in ca. 15 min. inkoken op middelhoog vuur tot je ca. 100 ml overhoudt. Je hebt dan een stroperige saus. Laat iets afkoelen en meng met de sojasaus, de ketchup en de knoflook. Breng op smaak met tabasco. Roer de olie erdoor. Snijd de varkenshaasjes in stukken van 4 x 4 cm en leg ze in een kom. Schenk de marinade erover. Laat minimaal 30 min. afgedekt in de koelkast marineren. Rijg het vlees aan de satéstokjes. Gril de spiesjes op de braai in ca. 6 min. net gaar. Keer regelmatig om.

11

Hapje voor 4 personen 20 min. Ingrediënten: 2 citroenen, schoongeboend-2 el zwarte peper-350 gr zalmfilet—2el olijfolie1/2 komkommer, in kleine blokjes-4 augurken -1/2 bakje bieslook-8 satéstokjes Steek de barbecue aan of gebruik de grillpan. Rasp de gele schil van 1 citroen en pers de vrucht uit. Meng het rasp met de peper op een bord. Halveer de zalm in de lengte. Besprenkel met olie en wentel door het pepermengsel. Doe de komkommer en augurken in een kom. Roer het citroensap erdoor. Snijd de andere citroen in parten. Rijg 2 satéprikkers door elke zalmfilet. Gril de zalm 4 min. op de barbecue of in de grillpan. Snijd de bieslook in stukjes van 5 cm. Laat het komkommermengsel uitlekken en schep de bieslook erdoor. Breng op smaak met peper en zout. Serveer de zalm met de komkommer en garneer met de citroenparten.

GOLFCLINIC BIJ DE BUREN

NL DOET In de media is uitvoerig aandacht besteed aan Nl-DOET. Om het geheugen op te frissen: vrijwilligers staken op zaterdag 22 maart belangeloos de handen uit de mouwen om wensen te vervullen bij instellingen en verenigingen.

door Bertina Mank

Op vrijdag 4 april heeft er een golfclinic voor cliënten van locatie Coudewater plaatsgevonden georganiseerd door de Golfclub Rosmalen en afdeling Vrije Tijd & Welzijn. Maar liefst 14 cliënten namen deel aan het golfprogramma. Na een gastvrij ontvangst met een kopje koffie en een “echte” Bosche bol van Jan de Groot kregen we uitleg door Roel de Bijl, golf Pro. Er werd gestart met de driving range. Hierbij werd het ver slaan geoefend. Vervolgens werd het veld verkend waarbij we uitleg kregen over de holes. Als laatste onderdeel kwam het chippen en putten aanbod. Bewoners die wat moeilijk ter been zijn maakten gebruik van een rit met de golfkar! Iedereen genoot op zijn eigen manier tijdens de golfclinic. Na de nodige inzet en energie te hebben verbruikt, werd het programma afgesloten met een overheerlijke lunch met op het eind de prijsuitreiking. Iedereen ging met een bedankje naar huis. Reacties vanuit cliënten waren zeer positief! Naar aanleiding van deze golfclinic is er besloten dat er in augustus een vervolg komt zodat cliënten die nu niet in de gelegenheid waren opnieuw een mogelijkheid krijgen om mee te doen! De golfclinic werd mede gesponsord door Van Uijen hoveniersbedrijf en Abelen Makelaars en Taxateurs.

Zover bekend bij de redactie van dit blad hebben twee locaties geprofiteerd van de mogelijkheden die Nl-DOET biedt. En of 22 maart een geslaagde dag was, de foto’s spreken boekdelen! Afdeling Vrijetijd en Welzijn was verantwoordelijk voor de organisatie terwijl een aantal “vaste” vrijwilligers spontaan kwamen helpen. Een geldbedrag voor beide activiteiten was beschikbaar gesteld door het Oranjefonds. Op locatie Huize Padua werd die dag een High Tea georganiseerd voor cliënten en familieleden. De opkomst was enorm. Ook voor cliënten en familieleden op de locatie Coudewater was de Franse middag zeer geslaagd en druk bezocht. Een Franse chansonnier, een stijlvol decor en de nodige verschillende hapjes en druivensapjes zorgden voor de juiste sfeer. Personeel van notariskantoor ‘Hoffspoor’ uit Rosmalen aangevuld met twee vrijwilligers van “buiten” waren hierbij als vrijwilliger present. De realisatie van deze activiteiten stemmen mogelijk tot nadenken voor GGZ-locaties die nog niet profiteren van de mogelijkheden die NlDOET ons te bieden heeft. Foto: Robbert Krom

12

AFDELING VRIJE TIJD & WELZIJN Om iedereen bij te praten en weggezakte kennis op te frissen, besteden we aandacht aan de Afdeling Vrije Tijd & Welzijn. (VT&W).

dorpen en buitengebieden om mogelijkheden te vinden om de vraag van de cliënt te realiseren. Verder willen een aantal bedrijven en instellingen zich profileren als een maatschappelijk betrokken organisatie en zich voor GGZ Oost Brabant inzetten. Dat biedt mogelijkheden voor cliënten op het gebied van vrijetijdsbesteding.

Afdeling Vrije Tijd & Welzijn is sinds 2011 verantwoordelijk voor het organiseren, coördineren en faciliteren van vrijetijdsactiviteiten en vrijwilligerswerk binnen GGZ Oost Brabant. Bij team VT&W staat de cliënt centraal en werkt herstelvisie gericht.

Voor de cliënten, medewerkers en vrijwilligers van GGZ Oost Brabant wordt elk half jaar een overzicht van activiteiten in kalendervorm verspreid. Deze vrijetijdskalender is verkrijgbaar op de kantoren van afdeling Vrije Tijd & Welzijn. Voor telefonische informatie: 073-844(7727) of 0492 -84(6124).

Afdeling V.T. & W. biedt ondersteuning aan alle locaties van GGZ Oost Brabant. De afdeling werkt vanuit de locaties Coudewater en Huize Padua. Het team ‘Vrije Tijd & Welzijn’ bestaat uit Bertina Mank en Theo Rovers, zij richten zich op de vrijetijdsbesteding en Maria van Schayk is verantwoordelijk voor het ‘Vrijwilligerswerk’.

Poefff

Door gezamenlijk activiteiten aan te pakken en de nodige verbindingen te maken kunnen vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd. GGZ Oost Brabant streeft ernaar dat wonen, werken en vrijetijdsbesteding met elkaar in balans zijn. Daarin staat de herstelvisie centraal zodat de vraag van de cliënt als het maar even kan, mogelijk wordt gemaakt.

door Gerry van der Rijt-van Sinten

Als er door een wonder morgenvroeg al je problemen zijn opgelost. Denk daar eens over na ! Wat ga je dan toch doen.

Naast Vrije Tijdsbesteding op de locaties is er ‘buiten’ ook het nodige te halen. VT&W onderzoekt de mogelijkheden in

13

Nieuws van de Cliëntenraad Er gebeurt eigenlijk heel erg veel en toch hebben we als cliëntenraad heel weinig nieuws te melden. Het zijn veelal lopende zaken die onze aandacht vragen.

raad van GGZ Oost Brabant. Ze zat tevens in het Dagelijks Bestuur hiervan. Verder zat ze ook nog in verschillende commissies. Ze was iemand die altijd voor een ander klaarstond en een heel actief leven had. Zo hield ze de boekhouding bij van de speeltuin in Oss. Dit deed ze handmatig want dit vond ze het prettigst. Ze was dol op haar familie met name op haar dochter Jolande en haar partner Jean, die ze als haar eigen zoon beschouwde. Heel goed was ook het contact met haar zussen. Haar dieren speelden ook een grote rol in haar leven. In haar huis waren dan ook veel foto’s van haar dieren te bewonderen. Met haar dochter deelde ze de liefde voor paarden. Ze heeft veel aan wedstrijden meegedaan en verzorgde de paarden alsof het haar eigen kinderen waren. Ze kon beslist niet tegen onrecht en kon zich erg opwinden over het feit dat er steeds meer bezuinigd werd op de meest kwetsbare patiënten in de zorg. Juist voor die mensen probeerde ze een steun te zijn.

Gastvrijheid met sterren Wat wel mooi is om te vertellen is dat we meegewerkt hebben aan het landelijke programma “Gastvrije zorg”. In dit kader is de locatie Helmond bezocht door auditoren waarmee wij ook een gesprek hebben gehad. Wat houdt dit programma in? Je kunt je zelf als instelling aanmelden voor dit onderzoek. In het onderzoek wordt gekeken hoe gastvrij de instelling is (of een gedeelte van de instelling) en welke service aan cliënten geboden wordt. Inmiddels hebben we bericht gekregen dat we genomineerd zijn als een van de 5 meest gastvrije van ons organisatie onderdeel. In juni horen we de einduitslag op welke definitieve plaats we geëindigd zijn en met hoeveel sterren. Vorig jaar nog is de locatie Huize Padua op de 5e plaats geëindigd. Nu een treetje hoger???

Ze folderde daarom ook voor de SP. Een partij die opkomt voor de meest kwetsbare in de samenleving. Jolande las bij de plechtigheid een gedicht voor dat Helga schreef bij het overlijden van haar moeder. Dit gedichtje zegt ook alles over Helga zelf, het had ook over haar geschreven kunnen zijn. Het was voor velen een emotioneel gebeuren. Helga je bent in veel opzichten voor velen een toonbeeld geweest van een prachtig sociaal mens. Heel veel dank hiervoor en mag jouw levenswijze een steun zijn voor de dierbaren die achter zijn gebleven.

In Memoriam

Vrijdag 28 maart is Helga van Schijndel overleden. Jarenlang was zij lid van de Cliënten-

14

Advies op de jaarplannen Als cliëntenraad hebben we ons advies gegeven op de jaarplannen. In het gevolg daarvan hebben we gezamenlijk met de raad van bestuur enkele speerpunten geformuleerd die daarin verwerkt gaan worden. In deze tijd van veranderingen en personeelsmutaties is afgesproken dat er bijzondere aandacht zal zijn voor een warme overdracht van cliënten daar waar dat van toepassing is. Verder zullen ketenverbindingen en wat daar vanuit cliëntperspectief in van toepassing is een aandachtspunt zijn. En als laatste dat uitkomsten van metingen (ROM, cliënttevredenheid, etc.) ook daadwerkelijk in gesprekken met cliënten hun plek krijgen.

Redactielid Willemien stelt zich voor Hallo lezers van de Horizon. Ik ga me even voorstellen zodat jullie weten wie Willemien is die stukjes schrijft voor de Horizon. Ik ben in 1947 in Milheeze geboren. We woonden op een boerderij, vader, moeder, 6 zussen en 2 broers. In 1953 zijn we naar De Rips verhuisd. Dat gebeurde met paard en wagen en mensen uit de buurt hebben ons daarbij geholpen. Ik ben naar de kleuterschool gegaan, later naar de lagere school in De Rips en daarna de land- en tuinbouw huishoudschool in St. Anthonis. Tijdens het uitgaan leerde ik Pierre Boots kennen, een boerenzoon. We trouwden in 1969 en runden samen de boerderij waar zijn ouders hebben gewoond. We kregen 3 kinderen.

GEDICHT

In 1989 ben ik gescheiden van mijn man. Inmiddels ben ik een trotse oma van 11 kleinkinderen en woon ik in Boxmeer. Sinds een poosje ben ik bij de redactie van de Horizon. Ik heb schrijven altijd leuk gevonden. Op school ging een opstel maken met ook altijd goed af.

door Johan Hijzelaar Dichter des GGZ’s

Zo lief Zoals jouw ogen Met mij Hebben gedanst Zo heft nog nooit iemand Met mij geflirt

Ik vind de Horizon een goed en leuk blad en meerdere keren hebben jullie al wat van mij kunnen zien en lezen. Groetjes, Willemien

15

PUUR NATUUR door Lotte

Een opmerkelijk en leuk interview in Puur Natuur (tijdschrift van Natuurmonumenten) wat ik bijna letterlijk citeer. Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont aan het woord:

Als je buiten speelt gaat dat vanzelf. Onze lichamen zijn namelijk gemaakt om te bewegen. Ouders zijn meer en meer “vrijgesteld” van de opvoeding van hun kinderen. We verplichten hen zelfs om het uit te besteden. En tegelijkertijd zijn we veel banger dat onze kinderen wat overkomt. Als ze bijv. aan het voetballen zijn in de buurt van een sloot, is de neiging al snel om te zeggen: jongens blijf daar een beetje uit de buurt, want straks ligt de bal in het water. Maar die bal moet in het water. Dat levert namelijk ervaringen op waar ze van leren. Wie gaat hem eruit halen? Er moet samengewerkt worden, er wordt ruimtelijk inzicht gevraagd, er is lichamelijke inspanning nodig. Allemaal zaken waar je kind van leert. Dus laat het gebeuren. Ponts stokpaardje “Leren door ervaring. En ervaring betekent dat je fouten moet maken. Je moet bijv. uit een boom vallen of/en je moet je vingers branden, je arm open halen aan een doornstruik. De natuur is een geweldige omgeving om al die dingen te doen die je met je lijf en met je vrienden moet doen. Natuurlijk is het ook goed je kinderen mee te nemen op een wandeling. Je moet het alleen geen wandeling noemen. Nee: we gaan op avontuur.” Laten we genieten van de prachtige seizoenen die we hier mogen beleven.

De kinderjaren zijn het trainingsveld voor het latere leven. Door veel buiten te spelen leren kinderen de vaardigheden om zich als volwassene staande te houden. Elke ouder worstelt er wel eens mee: hoe krijg ik mijn kind achter dat scherm weg, hoe krijg ik hen naar buiten? Ga lekker ravotten, klim in een boom, spring over een sloot (of val erin), ga met vriendjes voetballen op het trapveldje of rommel met een stokje in een moddersoepje. We koesteren de herinneringen aan onze eigen kinderjaren en gunnen ons kroost ook die ervaringen. Al te vaak leggen we het echter af tegen de zuigende werking van het scherm. Maar daarmee doen we onze kinderen tekort. Een arts vertelde dat hij jongens van net twintig jaar ziet die de rug hebben van mannen van boven de vijftig. Omdat die jongens altijd in een verkrampte houding zitten, krijgen ze met een vergroeide rug te maken. Fysiek minder ernstig maar zeker zo lastig is het groeiende aantal kinderen dat motorisch onhandig is. Dyspraxie heet deze aandoening. De motoriek van ons lichaam, fijn en grof, ontwikkelt zich door oefening en door zoveel mogelijk bewegingen te maken.

16

K

UNST

“Lou Reed” door Lennart van den Elsen

17

DE DORPSSTICHTER door Ger van Lankvelt

Hannes Bellemakers (1878-1960)

nog veel meer mogelijkheden sluimerden". Na enkele jaren te hebben gewerkt voor de Neerkantse Boerenbond, trad Hannes Bellemakers in 1907 als 'leerling' in dienst van de Nederlandsche Heidemaatschappij. Het bakkersgezin Rongen in Milheeze werd zijn kostadres, waar hij verkering kreeg met dochter Anna Maria Huberta Rongen, die in 1909 zijn vrouw werd. In hetzelfde jaar wees de Heidemaatschappij hem een bedrijfsboerderij toe. Nadien volgde een aanstelling als opzichter met als standplaats de woeste gronden nabij het beekje De Rips. Ondertussen groeide zijn gezin en daarmee de behoefte, dichtbij een kerk en een katholieke school te wonen. Samen met zijn broer, inmiddels als broeder Amandus lid van de Congregatie van het Heilig Hart in Bergen op Zoom, maakte hij al sinds 1911 plannen voor een nieuw dorp, waarvan de geestelijke verzorging in handen zou zijn van de congregatie. Want nu zag hij met lede ogen de streek bezetten met andersdenkenden, daar de katholieken zich niet vestigden, en die er zich vestigden, weer weggaan wegens moeilijkheden met de kerk en school. Graag wilde hij helpen voorkomen dat de Peel zich zou ontwikkelen in een richting die 'niet Brabantsch' was. Op de tekentafels van de Heidemaatschappij lag inmiddels het schetsplan voor een dorp in de Bakelse Peel. Burgemeester P.L. Nooyen van Bakel en Milheeze verzette zich lange

Een dorp of gehucht moet ergens voor de eerste keer zijn eerste vaste vorm hebben doorgemaakt. Van één enkel eenvoudig huisje ergens op een onbewoonbaar stukje grond naar een georganiseerde samenleving, ergens moet het zijn ontstaan waar vroeger niets was. Wat schrale uitgestrekte vlaktes, en daar had je er in de Peel genoeg van. Zo is ook Elsendorp, Odiliapeel en Helenaveen ontstaan, en iemand moet het voortouw hebben genomen om de eerste spade in de grond te steken voor het ontstaan van zo'n nieuwe samenleving. Maar de Rips zou de Rips niet zijn zonder Hannes Bellemakers. Als opzichter van de Nederlandsche Heidemaatschappij zette hij zich in voor de stichting en ontwikkeling van dit nieuwe Peeldorp. Een dorp overigens dat naar zijn opvatting puur Brabants en katholiek diende te zijn. Hannes, later Johan, Bellemakers werd op 15 augustus 1878 geboren in Liessel, ook zo'n typische Peeldorp, maar groeide op in Neerkant. Als tienjarige zong hij er in het kerkkoor en samen met zijn broers hoedde hij vaders schapen in de Peelse heide. Zo kwam hij al vroeg en heel jong in aanraking met, in zijn eigen woorden, "de soberheid van de Peelmenschen en hoe karig het deel was dat ons werd toebedeeld door de Peel". Maar landbouwonderwijzer Gerold bracht hem in 1902 en 1903 ook kennis bij over ontginnen en kunstmestgebruik, zodat hij ontdekte "dat er in de Peel

18

VERSTILLING door Nathalie Delisse

tijd. Mogelijk zag hij op tegen de kosten, maar in zijn gemeente was men ook beducht voor een autonoom nieuw dorp. Uiteindelijk kwam De Rips er toch; mede dankzij Bellemakers werd het een katholiek dorp met een eigen parochiekerk en school. Anna Bellemakers tiende kind was op 21 december 1921 de eerste dopeling. Tot zijn overlijden op 4 december 1960 is Johan Bellemakers nauw betrokken geweest bij het wel en wee van 'zijn dorp, vooral als lid van de besturen van kerk en school. En F. Rongen voegt daaraan toe; "Het wilde wel eens gebeuren dat vrouwen in de Ripsestraat hun kinderen aanspoorden tot opstaan met de woorden: 'den aawe Bellemakers kumt al weer voorbij'. Dan was hij steevast op weg naar de kerk. Ongetwijfeld een merkwaardig man."

Soms zit je leeg, stil en verlaten aan je tafel, niemand komt. Soms wil je praten, maar geen mens heeft tijd of voeling. Soms is het goed dat je alleen bent, als je jezelf weer eens ontmoet, te overwegen wie je bent, hoe je denkt, hoe je doet. Soms kun je stilte kozen, soms niet, dan zak je af naar je voeten. Je verstokt, je wilt niet meer, je doet niet meer, het is winter in je lijf. Soms als de bel gaat, hoef je die ook niet te horen, dan ben je dover dan je bent en blijft stil, je bent er niet. Soms is leegte voornamer dan bezoek.

Nu woon ik zelf ook in een dorp, wel wat groter dan de Rips en veel drukker. Ikzelf kan het weten hoe het is om in een dorp te wonen, heb zelfs enkele jaren in Rotterdam gewoond, nou, ik kan het je niet aanraden om je daar te vestigen. Liever in een hutje op de hei dan in zo'n grote pleurisstad waar je de hele dag gek wordt het lawaai en de stank van het Europoort gebied. Je hebt geen meter om je kont te kunnen draaien, maar nu is Rotterdam nog een dorp vergeleken met grote metropool steden zoals Jakarta, Bangkok, New York, Moskou en Londen waar ik wel eens geweest ben. Daar kunnen wij al helemaal niet wonen, er even vertoeven en dan maken dat je weg bent daar. Dan maar liever het Peeldorp de Rips of het mooie dorpje Helenaveen of Griendsveen, wat een rust heerst daar. Maar zelf verkies ik Gemert boven Erp.

Soms licht je geest op vol begrip, je kent het leven, soms is het schraler in je hart dan het ooit was; je kunt niets dwingen, je slechts schikken in wat is. Soms mag ’t allemaal, laat het bestaan; gun je de tijd van rust, inkeer en lief; neem de kans om God naderbij te laten komen zonder verstilling vind je hem niet.

19

DE GOEIE OUWE TIJD door Ger van Lankvelt

De goeie ouwe tijd heeft nooit bestaan

ballpoint en het ruitjesschrift. Nou Ger, dat was natuurlijk allang zo, hoera, een foto in de krant van leerlingen die ook in de pauze enthousiast met zo'n onding in de weer zijn, geen krijgertje spelen of dieffie met verlos. Maar oké, dit zal wel weer ouwemannengelul zijn, ik zeg al niks meer, ga maar gauw online.)

Als ik zou zeggen dat het mij onverschillig laat dat ik zoveel reacties krijg op mijn stukjes in dit blad, dan zou ik liegen. Niets menselijks is mij vreemd en hoewel ijdelheid des duivels oorkussen schijnt te zijn (of was het ledigheid) is die kwalijke eigenschap op 'n bepaald moment toch in mijn hart geslopen.

Als dit ouwe vertrouwde stuk uit is, ga ik allereerst naar de ingezonden berichten die nooit zijn verzonden naar mij, en hoop ik reacties te lezen en die mogen best negatief zijn hoor, belangrijk is dat ze gelezen worden. Dat is trouwens ook zoiets dit blad mag je wel een succes noemen, maar verder gaat het met het gedrukte woord faliekant de verkeerde richting op. De kranten verliezen bij bosjes hun abonnees, en de Telegraaf nog het meest. Hoe bestaat zoiets. Nou ja, dat mensen de flagrante onzin van Sjuul Paradijs (Ik wou bijna een grap over die naam maken, maar bedacht me bijtijds dat Wim Kan eens heeft gezegd: "Om namen mag je niet lachen..., nou, voor Oe Thant en Kim Jong Iel maak ik een uitzondering") niet meer slikken, dat is te begrijpen, en aan een trouwe NRC-lezer die hoort dat zijn krant onder leiding van die geschifte Belg die daar nu de schepter zwaait, na tweehonderd jaar zo nodig in Mokum op het Rokin moet gaan zitten, alleen maar om mee te kunnen huilen

Of in mijn aderen of in mijn DNA, waar zit zoiets tegenwoordig. Niet trouwens dat de reacties allemaal positief zijn, maar dat hoeft ook helemaal niet. Een van de dingen die ik in mijn jonge leven heb geleerd, is dat als er een groep mensen je staat toe te juichen, je er rekening mee moet houden dat een andere groep je staat te verwensen. Van dat laatste heb ik trouwens weinig last, want ik doe niet mee aan twitter of twatter of twotter of een afgeleide daarvan op die rare I-pads en andere rare machientjes die de mensen op straat de hele dag lopen te lezen, of staan te belezen bij bushaltes of zelfs fietsend en in de auto. (Even tussen haakjes, die ongelofelijke oen van een Maurice de Hondt, schrijf je die naam zo?, die wij allemaal kennen van 'peilingen als er nu verkiezingen zouden zijn geweest', maar dan zijn er nooit verkiezingen en áls er die dan wel zijn, zit ie er met zijn peilingen meestal een paar verkiezingstraten naast, heeft nu I-padscholen opgericht. Alles gaat met de I-pad, weg met de kroontjespen en de

20

met de wolven in het bos, dat die z'n abonnement uit het raam gooit, ook dat is billijken. Maar verder gaat er toch niets boven een verse krant uit de bus halen en die met een lekker bakkie koffie van A tot Z uit te gaan zitten spellen? "Nee, ik lees het nieuws wel op mijn tablet of op mijn computer. Dat is toch niet hetzelfde, dat heeft toch op geen stukken na dezelfde gevoelswaarde?”

jongelui, dat niet alles uitgedrukt hoeft te worden in POEN, dat het dan pas iets is. Ik hoop dat u in mijn warrige verhaal toch de rechte rode lijn hebt weten te ontdekken: Laat de laatste twintig jaar van je leven niet verpesten met gratuit (of moet ik zeggen 'vrijblijvend') gelul. Als u begrijpt wat ik bedoel. Laat je niets wijs maken wat al die verkopers en beterweters je proberen aan te smeren, daarom voor mij geen I-phone. Als ik een foto wil maken dan doe ik dat met een fotocamera. Als ik wil bellen doe ik dat met een telefoon en als ik een filmpje wil maken daar heb ik een kleine filmcamera voor, en als ik muziek wil luisteren dan zet ik de radio aan, en loop ik zeker niet met die achterlijke oordopjes in m'n oren.

Maar nu komen we aan het punt dat ik al eens eerder heb mogen aanstippen: het leven wordt misschien wel makkelijker (denk bij voorbeeld aan de nieuwe bankrekeningnummers IBAN, die je in moet vullen) en misschien wel sneller, maar wordt het er ook LEUKER door? Ik spring enigszins van de hak op de tak (maar deze hak zit wel toevallig aan mijn schoen vast.) De dingen in het algemeen zijn niets meer waard. Nee toch, als iets kapot is dan gooi je het weg, want repareren is "te duur". Als je vroeger een LP in je handen had, dan HAD je ook wat in je handen. Een CD is eigenlijk niks, kost ook eigenlijk niks, is eigenlijk ook overbodig, want iedereen "download".

Creëer je eigen Superheld door Gerry van der Rijt-van Sinten

Niet geheel tot mijn verbazing komt "vinyl" ook weer terug. Ik draai tegenwoordig steeds meer platen, want dat geeft veel meer voldoening, en het is nog mooi ook zo'n zwarte schijf die je rond ziet draaien op je pick-up. Maar ja mensen, dat weten wij nog en dat voelen wij nog, maar de nieuwe generatie weet niet waar je het over hebt. Nou, dat is geen verworvenheid, dat is een gemis! Blijf het ze inpeperen hoor, die

Schrijf vijf van je kwaliteiten op en stel daarmee een Superheld samen in wie jij jezelf kunt veranderen. Schakel je Superheld in als je je in een moeilijke situatie bevind.

21

Verwenzorg: Uitstapje Efteling De Beemden

Zestigerjarenpop

door afdeling Welzijn & Vrije Tijd

door Twan Aarts

Op zaterdag 22 maart, zijn we op de Beemden om 09.45, met 7 personen vertrokken naar de Efteling. Na weinig tot geen file en droog weer als eerste naar Villa Volta, Pandadroom, daarna de Pagode en vervolgens door naar het Ruigrijk waar het schip als eerste op het lijstje stond.

Mijn kapper was zo vriendelijk om mij op te komen halen. Dit keer vond het plaats in de Cacaofabriek. Ik was er nog nooit geweest. Wat een prachtig gebouw zeg. De architect heeft er iets moois van gemaakt. Veel glas met veel lichtinval. Een aanwinst voor Helmond. In het begin was ik meer onder de indruk van het gebouw dan van de muziek. Ze hebben een mooie concertzaal en diverse filmzalen.

Hierna een broodje met koffie op het oude treinstation, en op naar Carnavalfestival. Vervolgens naar de Fata Morgana waar we onderweg werden verast door een flinke hagelbui en geen plek om te schuilen!, gelukkig was het bij de Fata Morgana niet druk en lekker warm. Als kers op de taart kwamen we Pardoes tegen voor een foto momentje, en hierna zijn we een ijsje gaan eten. Vervolgens in sneltreinvaart door het sprookjesbos richting de uitgang, waar we nog een goodiebag hebben ontvangen van de Efteling en Sligro.

Terug naar de muziek. Voltage was wel aardig. Stevige rock o.a. van Status Quo. Een heel leuke band was Hidden Agenda. Goede muzikanten. Het ging vlot van het ene nummer naar het andere nummer. Nummers van Dylan, Neil Young, The Stones en Clapton. The Doors heb ik ook gezien. Maar daar houd ik niet zo van. Maar goed je kunt niet altijd alles even mooi vinden. De Stolling Rones heb ik moeten missen.Jammer maar helaas.

Hierna met de sticker bus vanuit Kaatsheuvel weer naar Rosmalen, waar collega’s inmiddels waren begonnen met frietjes bakken! Het was een super leuke dag, waar cliënten en begeleiding van hebben genoten!

Zoals altijd waren er vooral zestigers en vijftigers. Maar er waren ook nog al wat jongeren. De sfeer was als vanouds. Genieten van de muziek, buurten met een pilsje erbij. Het was er redelijk druk. Ik heb er van genoten.

Bedankt namens de Beemden!

22

De mooiste dingen in het leven

Vriendelijke mensen

door Willemien Inloop - Boxmeer

door Lotte

De mooiste dingen in het leven kun je niet kopen omdat ze onbetaalbaar zijn: een fijne vader en moeder, aardige broers en zussen, de warmte van vriendschap, een ruzie die wordt bijgelegd, het gevoel dat je echt meetelt, de zon na wekenlang regen, een bloem zomaar gegeven, door iemand die van je houdt, tranen van vreugde, een schouder om tegen te leunen, ogen die je begrijpen, handen die je strelen, geborgenheid en veiligheid, bij iemand die kan zwijgen, genieten van de stilte van de natuur, een mooie zonsondergang, vertrouwen krijgen en geven, iemand die ziet wat je mankeert, de glimlach van een onbekende, een onverwachte brief, een goed gesprek, weten dat je verwacht wordt, geloof in het leven, geloof in de toekomst!

Bij de bakker op de markt krijgt iedereen die dat wil zegeltjes. Mijn kaart is vol en ik bekijk op de achterkant wat ik ervoor kan krijgen. Ik hoef niet lang na te denken. Vrienden gaan ieder jaar naar Roemenië om oa. een weeshuis te bezoeken dus ga ik voor het stoepkrijt of de viltstiften. Dit vertel ik de bakker. Spontaan reageert een andere klant: “Geef die mevrouw ook mijn zegels maar!” “Die van mij mag ze ook. Graag zelfs!”, zegt een ander. Binnen de kortste keren heb ik 2 zegelboekjes vol Er is echter een misverstand, mijn eerste kaart is eigenlijk al verlopen, maar met een knipoog kan het nog net. Een paar weken later krijg ik aan de bakkerskraam 2 pakken stoepkrijt en 2 pakjes stiften. Iedereen tevreden ! Hierom: dank u wel.

Zwemmen door Twan Aarts

Op de donderdagmiddag gaan we altijd met een vast clubje vanuit het ODAC Helmond zwemmen. Vanuit het Warant zijn ze er ook altijd met een groep. Zwemmen is gezond. Je gebruikt bijna al je spieren. Weinig blessures. Het is goed voor je hoofd. Het zorgt voor ontspanning en is ook nog goed voor de conditie. Daarnaast is het leuk “buurten” met elkaar. Ik mag het graag doen.

23

Paasbrunch op Coudewater!

Reactie familieopstellingen door Fred Fassaert

door Bertina Mank Ik ben ook een van de deelnemers geweest van de familie opstellingen. Op de eerste plaats was het een geweldige ervaring die me nog lang is bijgebleven. Ik was een van de deelnemers die zijn verhaal heeft verteld. Mijn vraag was hoe ik beter met mijn gekwetstheid kon omgaan. Twee mededeelnemers moesten zich inleven in deze belangrijke gevoelens. Dit waren verdriet, steun en pijn. Ik moet zeggen dat ik dit een fantastische ervaring heb gevonden die me af en toe wel heel emotioneel maakte, maar ik heb hier ontzettend veel van geleerd en mezelf beter leren kennen. Nanny op ’t Hoog heeft deze sessie heel goed geleid. Ze vroeg me herhaaldelijk naar mijn gevoelens. Ik wil vooral de twee mededeelneemsters die mijn gevoelens moesten inleven graag bedanken voor hun betrokkenheid en hun medeleven. Nogmaals, een middag die me nog lang bij zal blijven en waarvan het nut voor mij bewezen is.

Op tweede paasdag heeft traditiegetrouw de paasbrunch in het dagactiviteitencentrum plaatsgevonden. Maar liefst 55 deelnemers inclusief familieleden hebben genoten van een heerlijk, goedverzorgde broodmaaltijd. Met extra ondersteuning van 6 vrijwilligers in de bediening kwam niemand iets te kort. Door muzikale ondersteuning van Leo achter de piano en Guus met zijn trombone werd het een sfeervolle aangelegenheid.

Door een sponsoring vanuit het restaurant kon men voor € 5,= p.p. aan de brunch deelnemen. Tijdens de brunch werd er nog een loterij gehouden waarbij de opbrengst ten goede komt voor vrijetijdsactiviteiten voor cliënten. We kijken terug op een geslaagde en gezellige paasbrunch waarbij de opkomst van familieleden zeer werd gewaardeerd.

Bezuinigingen door Leon Vrolijk

Als ex-comapatiënt heb ik zes weken in coma heel dicht bij de dood gestaan. De aankomende bezuinigingen in de gezondheidszorg vind ik een blamage voor de Nederlandse gezondheidszorg. Ik vind de reeds getroffen plannen van ons kabinet ruimschoots onredelijk en onrechtvaardig ten opzichte van de minder bedeelden. Wel kunnen er miljoenen worden uitgegeven voor ruimtevaartontwikkelingen en ontwikkelingshulp en niet voor de gezondheidszorg. Is dit redelijk?

24

ONDERZOEK GEZONDE VOEDING hebben op het hongergevoel, is er een brochure opgesteld waar tips en adviezen in staan. De brochure ‘Wat te doen bij een hongergevoel?’ is onder andere te verkrijgen bij de diëtiste. Hieronder staan nog enkele tips en adviezen voor een gezonde leefstijl:

Van december 2013 t/m februari 2014 zijn wij, Rowie Geurts, Manouk Janssens, Britt van Alphen en Joske van Schijndel, studenten van de opleiding Voeding & Diëtiek (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) bezig geweest met een onderzoek op Huize Padua naar de kennis over voeding, het eetpatroon van de cliënten en de rol van de begeleiding hierin. Voor dit onderzoek zijn aan tien cliënten van Huize Padua vragen gesteld over deze onderwerpen. Hieruit zijn de volgende resultaten gekomen:

Ontbijt elke ochtend: na een hele nacht, en groot deel van de avond, zonder eten, is het lichaam wel weer toe aan wat eten. Dat maakt het ontbijt een belangrijke maaltijd. Een goed ontbijt zet de darmen aan het werk en levert energie om de dag goed te beginnen. Sla het dus niet over.

Goede punten Meer dan de helft van de bevraagde cliënten ontbijt elke ochtend. Alle bevraagde cliënten zijn tevreden over de maaltijden. Er is genoeg keus en het eten smaakt goed. Alle cliënten gaven aan elke dag genoeg groente te eten, oftewel vier grote opscheplepels per dag. Alle bevraagde cliënten konden benoemen wat vette producten zijn. Onder andere werden boter, chips en friet als vette producten genoemd.

Eet 200 gram groente (vier opscheplepels) en 2 stuks fruit: in groente en fruit zitten veel vitaminen en vezels. Deze stoffen zijn belangrijk voor een goede stoelgang en voor een vol gevoel. Let wel op; twee mandarijnen of kiwi’s wordt geteld als één stuk, omdat ze kleiner zijn dan een appel of banaan.

Minder goede punten De helft van de cliënten eet minder dan vijf dagen per week fruit. Slechts drie cliënten eten elke dag één stuk fruit. Zes cliënten eten (bijna) nooit vis en drie cliënten eten één keer per week vis. Meer dan de helft van de bevraagde cliënten eet drie keer of vaker per week een vette hap. Dit wordt gegeten op de afdeling zelf of het wordt gehaald in het Bruin Café of in het centrum wat verderop. Niet elke bevraagde cliënt wist wat vezels zijn en waar deze goed voor zijn. Tips en adviezen Aangezien medicijnen een invloed kunnen

Eet twee keer per week vis: vis is erg belangrijk voor je vanwege de visvetzuren die erin zitten. Deze helpen hart- en bloedvaten gezond te houden. Eet voldoende vezels: zoals eerder gezegd zijn vezels stoffen die in groente, fruit én granen zitten. Ze zitten het meeste in volkorenproducten, zoals volkorenbrood, volkorenpasta en zilvervliesrijst. We willen alle cliënten en begeleiders die hebben meegewerkt aan het onderzoek bedanken voor de medewerking!

25

HET VERHAAL VAN SCHELE door Ger van Lankvelt Naast de weg van Wildenborch naar Vorden ligt een heuvel, deze wordt Schelleguurtjesbelt genoemd. In de Mosselse Enk had men veel last van witte wieven, maar ze komen nooit bij de Wildenborchelse molen. Hente Wonnink, de vrouw van Winkel, is een kwaad wijf en bracht de hel in huis nadat de eerste vrouw van Winkel naar het kerkhof was gebracht door de doodsgraver. Ze stierf in het kraambed en dochter Aaltje is knap en helder en zeventien jaar oud. Haar stiefmoeder wil dat ze blootshoofds loopt in de zomer en had ook geen geld voor kousen, ze is gierig. Aaltje mag nooit mee naar de Vordense of Lindense kermis, ze moet voor het werk zorgen thuis. De witte wieven doen haar nooit iets en zelfs toen Aaltje de mazelen had, was het werk gedaan.

omgooien van een emmer melk. De stiefmoeder is woedend en Aaltje huilt uit bij Gaitjan en hij zegt net als de dominee: "zegen die u vervloekt en wees goed tot degene die je haat". Gaitjan gaat in dienst bij de oude hertog van Brunswijk en Aaltje moet nog vijf jaren thuisblijven. De oudste jongen wil dat Aaltje appels uit de aardappelkuil gaat halen en ze pakt er twee, maar de jongen bedankt haar niet eens. Hente stuurt haar naar het dorp voor olie en Aaltje loopt door de sneeuw. Op de terugweg raakt ze de weg kwijt bij Groewels Jan Berend en het lijkt opeens alsof het helder is en ze al voorbij Kamphuizen is. Het is twaalf uur, de klok van Wildenborch slaat, en Berend met de honden en Derk met de beer komen, want het is kerstavond met de Wilde Jacht. Dan ziet ze dat de berg zich geopend heeft en alles straalt van het schitterde licht. Ze ziet zilver en goud en mooie edelstenen en er komt een oude vrouw met schele ogen naar buiten. Ze zegt dat ze Guurte is en het meisje goedgezind is.

De tweede vrouw van Winkel is rijk, haar vader heeft een eigen erf in de Leule. Het erf van Winkel hoort echter de heer Van het Melder toe en de stiefmoeder wil dat Aaltje bij hem als meid gaat werken. Ze zal toch nooit een echte vrijer, een rijke boerenzoon, krijgen. Gaitjan, de bouwknecht van de Sasse, komt op zondagavond wel naar de meent en zit daar dan stiekem met Aaltje. Hij wil herenknecht worden om aan geld te komen of wil zich verkopen als remplaçant. Aaltje vindt dit het verkopen van je ziel en wil dat Gaitjan koetsier op de Bramel wordt, maar dan kunnen ze zich niet onderhouden. Als het Kerstmis is, geeft Aaltje een vervelende halfzus een klap als ze liegt na het

Aaltje neemt een beetje mee, een zilveren kandelaar, zodat Gaitjan niet in dienst hoeft. Ze rent weg en als de laatste klokslag heeft geklonken, verdwijnt de berg in het niets en het wordt donker. Met Sint Pieter trouwt ze met Gaitjan, want de goudsmid heeft veel

26

Patiënten Vertrouwenspersoon

GUURTE

Marc Frankevyle is vanaf 15 mei 2014 de patientvertrouwenspersoon (pvp) voor de locaties Coudewater, Uden en Veghel van GGZ Oost Brabant. Voor Arsis Oss was hij al de pvp en dit zal hij ook blijven.

geld gegeven voor de kandelaar. Ze kunnen een plaats kopen onder Hackfort, dicht bij de Smallegoor, en het wijf van Winkel is erg jaloers. Met Kerstmis gaat ze naar de berg en Schele Guurte, en ze is heel hebzuchtig. Als de laatste klokslag geklonken heeft sluit de berg. Henke zit nog in de berg en zeven uren lang zoekt ze naar de uitgang. Maar het zijn zeven jaren en Winkel is opnieuw getrouwd met een veel betere vrouw. Als ze dit hoort, veranderd ze in een kat en je kan tijdens Kerstavond bij de Schelleguurtjesbelt zien hoe schele Guurte met deze duivelse zwarte kat op schoot zit.

Bron: Sandra de Rooij

Ware gezegdes door Gerry van der Rijt-van Sinten

Het zijn warempel kleine heren die een ander kleineren. Wie de zon heeft kan veel missen. Maak geen drama van elke tegenslag.

Dit verhaal lijkt veel op het sprookje van Assepoester, en het laatste stuk doet mij denken aan het sprookje van Alibaba en de veertig rovers, maar het blijft een mooi verhaal dat zich afspeelt ergens in Gelderland, vandaar dat het ook een Gelderse sagen is.

Wat ben je zonder anderen. Wees geen ijsbeer in de zomer. Hoogmoed kost meer geld dan honger en dorst.

Vier Elementen

Laat niemand lijden onder uw leiding.

door Gerry van der Rijt-van Sinten Aarde is houvast, materie. Lucht geeft denkkracht. Water biedt ons emoties en het vermogen te stromen. Vuur is passie en enthousiasme. Hoeveel procent van die vier elementen heb jij in je leven? Hoe kun je dat gelijkmatig krijgen, zodat je de kracht van alle vier de elementen kunt gebruiken. Doe je best. Ga ervoor!

27

Zoek geen grote woorden als een klein gebaar volstaat. Doe niet geleerd als je niets geleerd hebt. Geen weelde maar liefde schept gezelligheid. Over afwezigen niets dan goeds. Wees verstandig gebruik je hart.

DE EENHEID VAN LICHAAM, GEEST EN ZIEL, door Agnes Blok

Al zijn energieën die men ervaart, niet altijd welkom en te dichtbij, toch is er voor elk mens vanuit het donker, Licht aan het einde van de tunnel. Omdat wij allemaal verschillend zijn, omdat wij als individueel mens uniek zijn, ondanks onze overeenkomsten van ons lichaam in weefsels, organen enzovoorts, is het zien van Licht voor elk mens in tijd bepaald. Wij vormen ons eigen welzijn vanuit onze geest, omdat wij als levende totaliteit vijf aspecten onderscheiden, waarin de weg naar een zoekend evenwicht een leven lang kan zijn. In de Indiase geneeskunst wordt de mystieke eenheidservaring als de sterkst helende kracht beschouwd. Tegelijkertijd is er het natuurlijke gegeven, dat een mens door zijn ik-besef de eenheidservaring verstoort. Het is eenvoudigweg de menselijke conditie die nodig is om onderscheidingsvermogen te ontwikkelen. Deze grondgedachte is een van de twee motieven voor een holistische benadering. Het tweede motief is gelegen in de holistische werkzaamheid van de levensenergie. Voor veel mensen is het een ervaringsgegeven, dat indringende gebeurtenissen een directe doorwerking hebben op alle levensgebieden. Voor de levensenergie is er geen scheiding tussen lichaam, geest en ziel. In de filosofie van het oude India staat het besef van de eenheid van alle zijn centraal. Vanuit de grondgedachte is een begrippenkader ontwikkeld dat doordrongen is van dit besef. Dit holistische begrippenkader biedt rijke aanknopingspunten voor de analyse van de mens. De Ayurveda is de traditionele Indiase geneeskunde en de betekenis van het woord

‘Ayurveda’ is letterlijk ‘kennis van het leven’. Deze aloude holistische geneeskunst, waarvan de wortels teruggaan tot drieduizend jaar voor Christus, heeft een heel eigen visie op het unieke karakter van ieder individu en biedt duidelijke inzichten in de oorzaken van ziekte. Zoals de spin letterlijk zijn eigen web spint, zo creëert de mens door zijn manier van kijken het proces waar hij tegelijkertijd getuige van is, en is dat is het centrale thema van het therapeutisch proces. Het is een van de moeilijkste menselijke opgaven om het eigen perspectief waar te nemen. Daarom is veranderen zo moeilijk. Er zijn vier holistische uitganspunten, te weten:

Het geheel is meer dan de som van de delen. Dat betreft de persoonlijke conditie. In elk systeem zijn de delen op een specifieke wijze met elkaar verbonden. Hoewel alle mensen globaal gezien zijn opgebouwd uit specifiek dezelfde delen, zoals weefsels, organen enzovoorts, is toch ieder mens uniek en zijn bij elk mens de delen op een unieke wijze op elkaar betrokken. De ayurveda noemt dit de persoonlijke constitutie.

Elke verandering in een deel werkt door in het geheel. Als er bijvoorbeeld in het menselijk lichaam een verstoring optreedt in een van de organen, dan heeft dat zijn weerslag op het functioneren van het hele lichaam. Dan dreigt de stemming ook in mineur te raken. Alles hangt met alles samen. In de Indiase analyse van de mens als levende totaliteit worden vijf aspecten onderscheiden: het voedsellichaam, het energielichaam, het zintuiglijk bewustzijn, het zelfbewustzijn en het spiritueel bewustzijn. Deze vijf subsystemen functioneren als een

28

VANUIT EEN INDIAAS PERSPECTIEF

creëren waarin en waardoor alles ontstaat. Zo wordt het ‘snelle’ en tegelijkertijd het ‘langzame’ geboren, en andersom. Beide bestaan bij de gratie van hun onderlinge verschil. Het onderliggende verschil smeedt de tegenstelling tot eenheid. Dit éénmakende verschil (sattva) is het sattvische aspect. Tezamen vormen de drie een onverbrekelijk geheel. De maatstaf om te bepalen of iets wel of niet in evenwicht is, is louter en alleen door de individuele mens zelf gelegen. Wat voor de een passief is, is voor de ander te actief. De kenmerken van sattva, rajas en tamas moeten niet worden begrepen als bewustzijnsinhouden, maar als meer structurele kwaliteiten. Het is vergelijkbaar met de kwaliteiten van een muziekinstrument. Deze kwaliteiten zijn zelf geen muziek, maar zij bepalen wel de klank en de wijze van bespelen van het instrument.

geheel, waarbij het zelfbewustzijn als de spin in het web wordt beschouwd. Deze vijf subsystemen worden kosha’s genoemd.

In elk deel van het geheel komt het geheel tot uitdrukking. Alles is Brahman. En hoewel ondeelbaar, komt de individualiteit toch in ieder afzonderlijk deel van zijn verschijningsvorm volledig tot uitdrukking: in de klank van de stem, het adempatroon, de oogopslag, de persoonlijke ervaringswereld, de motoriek, de individuele problematiek, in het DNA van iedere lichaamscel, in zijn polsslag. Het hele bestaan is uitdrukking van een en dezelfde realiteit. ‘Alles is Brahman’, zeggen de eeuwenoude teksten. Brahman is de oorsprong van waaruit al het bestaande zich ontvouwt en waarin al het bestaande ook weer oplost. Deze cyclus is zonder begin of einde.

Een deel kan zonder het geheel niet bestaan. De Triguna-theorie. Elk geheel heeft zijn eigen constitutie, zijn eigen systematiek. Niets kan op zichzelf bestaan. Al het bestaande is geweven uit drie (tri) kwaliteiten (guna’s). De twee tegendelen en hun verschil. ‘Kort’ bestaat slechts dankzij het ‘verschil’ met ‘lang’. Zonder ‘kort’ is er geen ‘lang’ en geen ‘verschil’. Volgens de trigunatheorie is al het bestaande uitdrukking van een uniek samengaan van drie krachten.

Rajas en tamas worden beschouwd als de bron van alle geestelijke problemen. Rajas houdt het bewustzijn in beweging en naar buiten gericht en verstoort de geest door onrust en emoties. Tamas verduistert de geest en het zelfbewustzijn, en veroorzaakt vergetelheid. Maar het is ook door tamas, dat het rusteloze rajas wordt ingetoomd en het is door rajas dat het slome tamas wordt wakker gehouden. Beide zijn in ieder mens aanwezig. Sattva als één-makende factor is volmaakt vanuit zichzelf. Zij veroorzaakt geen geestelijke problemen, maar wordt versluierd door gebrek aan onderscheidingsvermogen. Het dagelijks leven wordt over het algemeen overheerst door een gerichtheid die te eenzijdig rajas of tamas is. Als er

Globaal kunnen de drie guna’s als volgt worden getypeerd: 1. Sattva is de harmonie van de schepping. 2. Rajas is de middelpuntvliedende kracht. 3. Tamas is de middelpuntzoekende kracht. Deze drie zijn de fundamentele kwaliteiten van het grote krachtenveld waar al het bestaande een uitdrukking van is. De werkzaamheid van Rajas en Tamas is tegengesteld, waardoor zij samen het spanningsveld

(Vervolg op pagina 30)

29

(Vervolg van pagina 29)

tarisch, bestaat uit licht, vers, zuiver, onbewerkt voedsel en bevat alle zes smaken in een voor jou even wichtige mate. In dit dieet passen bijvoorbeeld fruit of verse groenten, zaden, noten, honing, dadels, melk, peulvruchten, granen. Het gaat om vers en natuurlijk voedsel. Dit voedsel bevat veel sattvische levensenergie. Een sattvisch dieet bevordert een harmonieuze, heldere geest.

therapeutisch op gericht wordt rajas te kalmeren en tamas te verhelderen en in beweging te brengen, kan er een nieuw evenwicht ontstaan, waardoor de sluier waarmee sattva aan het oog was onttrokken vanzelf weg trekt. Dat kan mede door een reiniging van het lichaam en een ander voedingspatroon. Met het ouder worden wordt het voedselpatroon regelmatig aangepast. Het zijn de 6 verschillende smaken, waarover in de Ayurveda wordt gesproken, die bepalend zijn voor de dosha’s vata, pitta en kapha. Om gezond te blijven is het van belang dat al de 6 smaken in elke maaltijd aan bod komen. Deze smaken (rasa) zijn: Zoet. Bijv. suiker, honing, room, melk, ghee, rijst, tarwe, druiven, kersen, bessen, etc. Zout. Bijv. keukenzout, steenzout en zeezout uit een schoon milieu. En verder andere zout houdende producten. Zuur. Bijv. citrusvruchten, yoghurt, karnemelk, kwark, kaas, azijn, etc. Bitter. Bij .koffie, cacao, witlof, andijvie, spinazie, kurkuma (geelwortel) etc. Scherp. Bijv. zwarte peper, Spaanse peper, gember, komijn, etc. Wrang. Bijv. mungbonen, uradbonen, kikkererwten, linzen, mierikswortel, granaatappel, etc. Deze 6 smaken kunnen zowel verhogend als verlagend op de dosha’s werken. Vermijd de combinatie van fruit met eiwitten, en van fruit met koolhydraatrijke groenten.

Bij een samenstelling van een sattvisch dieet, probeer je te voorkomen, dat rajas en tamas worden versterkt. Rajas wordt versterkt door te scherp, te zout, te zuur en te verhit voedsel dat te haastig wordt genuttigd. Het gaat hierbij om producten als ui, knoflook, Spaanse peper, suiker, sterk gekruid voedsel en prikkelende, cafeïnehoudende producten en alcohol. Rajasisch voedsel maakt het zenuwstelsel onrustig. Tamas wordt versterkt door te zwaar, te vet, niet vers, gefermenteerd, smakeloos, kunstmatig, bedorven, ingeblikt of ingevroren, opgewarmd voedsel. Tamasisch voedsel vreet energie en is vergiftigd. Je wordt er lethargisch, slaperig en slap van. Hoewel de

Een sattvisch dieet kan worden gebruikt, als de vata te veel is. Een te veel aan vata veroorzaakt over het algemeen de meest psychische problemen. Een sattvisch dieet is vege-

30

Ayurveda niet principieel vegetarisch is (bij verzwakte mensen schrijft ze bijvoorbeeld verschillende vleesgerechten voor), wordt vlees als zeer tamas-verhogend beschouwd.

door je eetpatroon minder goed afgestemd zal zijn. Naast de hoeveelheid voedsel en de samenstelling van je dieet is ook de manier van eten van grote invloed op de kwaliteit van de spijsvertering. Een goede spijsvertering vraagt om een regelmatig voedingspatroon, eten in een rustige liefdevolle sfeer waarin je zonder enige haast het eten goed kauwt. Het zal duidelijk zijn, dat psychologische stress een tegengesteld gedrag oproept: een haastige, onregelmatige manier van eten. Ook dit is weer een voorbeeld van hoe een schijnbaar onschuldig verschijnsel tot een ernstig neerwaartse spiraal kan leiden: stress → gehaast eten → slechtere spijsvertering → nog meer stress → nog gehaaster eten → enzovoorts.

Voor de hersenfunctie is een evenwichtige bloedsuikerspiegel van wezenlijk belang. Als je veel snel verteerbare koolhydraten eet, bijvoorbeeld suiker of witte spaghetti, dan treedt er een kortstondige verhoging van de bloedsuikerspiegel op. Door het eten van snel verteerbare koolhydraten veroorzaak je als het ware steeds een strovuurtje: het laait snel even op maar zakt ook snel weer weg. Dit maakt het organisme moe en onrustig, je raakt snel geïrriteerd en het geeft in de basis van de zelfbeleving een onevenwichtig gevoel. Dit versterkt het rajas-aspect van het bewustzijn. Het is daarom veel beter om langzaam verteerbare koolhydraten (vezels, fruit, groente, volkorenproducten, noten en zaden) te nuttigen. Dat leidt tot een evenwichtiger bloedsuikerspiegel en een stabieler functioneren van de hersenen. Het eetpatroon en de psychische gesteldheid hangen zo nauw samen, dat er makkelijk een neerwaartse spiraal ontstaat.

Voedsel kan worden beschouwd als een grove vorm van energie, waarvan de impact heel sterk is, omdat het zulke vaste structuren neerzet. Deze structuur kan een sterk positieve of juist negatieve doorwerking hebben op veel subtielere processen in ons bestaan. In deze zin is eten een heel fundamenteel aandachtspunt in de psychotherapie. Een bewuste voedingskeuze blijkt niet eenvoudig te zijn. We zijn erg gehecht aan eenmaal aangeleerde voedingspatronen. Toch is bewust eten feitelijk een van de eenvoudigste manieren om heel wezenlijk aan je (geestelijke) gezondheid te werken. Immers, eetgedrag is moeilijk te veranderen, maar je manier van denken veranderen is nog moeilijker en ongrijpbaarder.

Soms eten mensen uit spanning of uit verveling te veel of verkeerd voedsel. Dit versterkt het gevoel van onbehagen en dit kan de neiging om onjuist te eten weer versterken. Ook het zogenaamde weg-eten van emoties werkt als een vicieuze cirkel: met het eten troost je jezelf, maar je hebt geen contact meer met het onderliggende gevoel. Daardoor raak je nog meer vervreemd van je eigen evenwichtsgevoel, waar-

Bron: internet

31

DE RVB INFORMEERT door Vivianne Viguurs

Erik Lemmen en Kees Kampen benoemd tot directeur behandelzaken Onlangs zijn Erik Lemmen en Kees Kampen gestart als directeur behandelzaken; een voor onze organisatie nieuwe functie. Samen met de directeur van de zorggroep vullen beide collegiaal de directiefunctie in. Directeuren Bjorn Ceresa en Henk Schreurs zijn verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering binnen de zorggroep; Erik en Kees voor kwaliteit en veiligheid.

nieuwe brochure terugvinden op www.ggzoostbrabant.nl/wiebetaaltwaarvoor en op www.zorgwijzer.nl Huisartsenzorg op Coudewater is veranderd Per juni 2014 gaat de huisartsenzorg op de locatie Coudewater veranderen. Hoewel er nog steeds een huisarts verbonden is aan de locatie, gaan cliënten voor zorg naar de huisarts in de buurt. Betrokken cliënten zijn hierover persoonlijk geïnformeerd. Meer informatie leest u ook op onze website.

Erik is benoemd in de zorggroep Langdurende GGZ en voor de specialistische circuits LVB-P en NAH. Daarnaast blijft hij werkzaam als psychiater op de locatie Coudewater. Erik heeft alle taken overgenomen van Remy Roest als eerste geneeskundige, waaronder de taken voortvloeiend uit de BOPZ.

GGZ Oost Brabant genomineerd voor IGZ ZorgVeiligPrijs Wij zijn ontzettend trots dat we jullie mogen melden dat de inzending van GGZ Oost Brabant ‘Gangmakers en veiligheidsoverleg-

gen: onlosmakelijk met elkaar verbonden’ behoort tot de top 3 nominaties voor de IGZ ZorgVeiligPrijs 2014! Dit is een prijs voor het beste initiatief op het gebied van patiënt- en cliëntveiligheid in de zorg. Dat betekent enorm veel waardering voor het werk dat we met z’n allen de afgelopen jaren hebben verzet en een stimulans om daar onverminderd mee door te gaan. Op het IGZ Patiëntveiligheidscongres op 19 juni a.s. wordt de winnaar bekend gemaakt.

Kees is benoemd in de zorggroep Kortdurende GGZ Zuid voor de regio Helmond. Naast deze functie blijft Kees werkzaam als psychiater op de locatie Helmond. Zijn huidige werkplek is de kliniek intensief, bemoeizorg en FACT Helmond. Vernieuwde brochure ‘Uw zorg in een AWBZinstelling’ Het Zorginstituut Nederland (voorheen CvZ) heeft enkele aanpassingen doorgevoerd in de brochure ‘Uw zorg in een AWBZ-instelling’. Voorheen heette deze brochure ‘Daar hebt u recht op in een AWBZ-instelling’. U kunt de

32

TRANSITIE JEUGDZORG door Mirjam van den Nieuwenhuijzen

Per 1 januari 2015 valt de geestelijke gezondheidszorg voor kinderen en jeugdigen uitsluitend onder verantwoordelijkheid van gemeenten. De landelijke overheid wil hiermee versnippering van zorg voor kinderen, jongeren en hun gezinnen tegengaan: één gezin, één plan, één regisseur en de wet moet leiden tot: Ontzorgen, normaliseren en demedicaliseren (transformatie). Tegelijkertijd speelt er een bezuinigingsopdracht en stelselwijzigingsopdracht (transitie). In onderstaande infographic zie je hoe de huidige situatie is en wat de situatie vanaf januari 2015 zal zijn. GGZ Oost Brabant blijft met haar Jeugd GGZ, inzetten op specialistische zorg. Als specialist zullen wij onze kennis concentreren en onze zorg leveren in de buurt van de burger. Wij bieden onze zorg in drie jeugdzorgregio’s: Noordoost Brabant, Zuidoost Brabant en Noord Limburg. In alle drie de regio’s spreken wij met de gemeenten over visie en veranderingen, maar ook over inkoop van onze zorg. Dit is soms best lastig, we moeten nog leren elkaars taal te spreken. Gemeenschappelijkheid vinden we gelukkig in de zorg voor kinderen en jeugdigen en hun gezinnen in de regio. Wat visie betreft wil men zwaardere zorg voorkomen, dit met name door de inzet van wijkteams. Die moeten de eerste zorg op zich nemen. Wij als specialist zullen middels consultatie de wijkteams

33

helpen hun taak uit te voeren. Men wil de hulp zo veel mogelijk ambulant aanbieden. En altijd via een gezin, een plan. De verwachting is dat 2015 een overgangsjaar zal zijn, in 2016 zullen er pas echt transformatieve veranderingen zijn. Wat dit precies gaat betekenen voor cliënten en medewerkers, zal pas in de loop van dit jaar duidelijk worden. Sinds eind maart hebben wij onze eigen transitiepagina op intranet. Hierop vindt je onder andere onze deelvisie; onze koers als Jeugd GGZ. Ook staan op deze pagina handige links naar informatiebronnen die meer inzicht geven in alle ontwikkelingen. De intranetpagina zal de komende tijd blijvend worden aangevuld met meer informatie.

VERANDERINGEN door Jan-Anton van der Mooren

Wat wijzigt hier nu door?

Wat doet de Basis GGZ?

De bedoeling is om de doorstroom van huisarts naar de GGZ te verbeteren, en vice versa. Nu raakt een huisarts een patiënt uit het oog als die naar de GGZ gaat. Dat verandert straks: je komt eerst bij de huisarts, bijgestaan door een praktijkondersteuner met GGZ-deskundigheid. De huisarts of de POH-GGZ bekijken wie het beste kan helpen. Dat kunnen zij zelf doen, of verwijzen naar basis of gespecialiseerde GGZ. Het doel hiervan is om mensen met lichte problematiek niet onnodig naar de gespecialiseerde GGZ te sturen. De verwachting is dat ongeveer 20% van de mensen van de huidige gespecialiseerde GGZ vanaf 2014 in de basis GGZ terecht kan. De curatieve GGZ (zorg van meer kortdurende aard) is dus vanaf 2014 anders ingedeeld; namelijk de Basis GGZ en de Gespecialiseerde GGZ. De nieuwe indeling zorgt voor een verschuiving vanuit de gespecialiseerde GGZ naar de basis GGZ en de huisarts. Het doel is om kwaliteit en kostenbeheersing in de GGZ te waarborgen. De verwachting is dat het aantal mensen in de gespecialiseerde GGZ afneemt, omdat zij goed terecht kunnen in de basis GGZ of bij de huisarts.

In de basis GGZ worden mensen behandeld met lichte tot matige, niet-complexe ggz problematiek of mensen met chronische (stabiele) problematiek met een laag risico. In de basis GGZ vormt de zorgvraag van de patiënt het uitgangspunt voor de zorg. De zorgvraag wordt geformuleerd met vijf criteria: vermoeden van een DSM stoornis, ernst van de problematiek, risico, complexiteit en beloop klachten en vier producten van zorg: kort, middel, intensief, chronisch. In de basis GGZ gaat het bijvoorbeeld om (eerstelijns) psychologische zorg.

Wat doet de Gespecialiseerde GGZ? Gespecialiseerde GGZ omvat complexe tweedelijns zorg voor patiënten met ernstige psychische problemen. Het kan dan gaan om ambulante tweedelijns GGZzorg (bijv. behandeling voor een depressie door een psychiater), behandeling en verblijf in een GGZ-instelling tot maximaal 365 dagen of verslavingszorg. Voor gespecialiseerde GGZ is een doorverwijzing van een huisarts nodig.

Wat doen de huisartsen en de praktijkondersteuner huisarts GGZ (POH-GGZ) In eerste instantie worden mensen via de huisarts opgevangen. Als de huisarts de gevraagde zorg niet kan bieden, kan hij wel doorverwijzen naar de basis GGZ of gespecia-

Overigens diegene die in behandeling zijn bij de gespecialiseerde GGZ blijven dat totdat hun behandeltraject wordt afgesloten.

34

IN DE GGZ liseerde GGZ. Als er geen psychische aandoening wordt geconstateerd, dan verwijst de huisarts naar andere hulpverleners.

Zorgverzekeringswet (Zvw) en vergoeding De curatieve GGZ valt onder de Zorgverzekeringswet (Zvw) en wordt vergoed vanuit de basisverzekering. De vergoeding is afhankelijk van het soort verzekering (natura- of restitutiepolis), de polisvoorwaarden en een eventueel eigen risico. Concreet betekent dit dat de vergoedingen die er gegeven worden afhankelijk zijn van de polis die u hebt afgesloten. Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) wordt vanaf 1 januari 2014 dichterbij huis georganiseerd met een belangrijke rol dus voor uw huisarts. Hij of zij helpt u eerst zelf en kan daarbij gebruik maken van een GGZ praktijkondersteuner. Wanneer uw psychische problemen meer aandacht nodig hebben kan de huisarts u doorverwijzen naar een psycholoog (Basis GGZ). En als uw problemen complexer zijn en er meer specialisme noodzakelijk is, verwijst uw huisarts u door naar een Specialistische GGZ-instelling, zoals bijvoorbeeld GGZ Oost Brabant (Specialistische GGZ). Het uitgangspunt bij deze wijziging is dat de zorg veel meer plaatsvindt in uw vertrouwde omgeving of zelfs in de thuissituatie. Het is overigens goed om te weten dat veel lopende behandelingen gewoon afgemaakt worden. Uiteraard worden eventuele wijzigingen persoonlijk met u besproken.

Behalve dat er dus scheiding is aangebracht tussen de basis GGZ en Gespecialiseerde GGZ is er in de media ook veel aandacht voor de ontwikkelingen in de jeugdzorg. De overheid heeft het besloten alles wat met jeugdzorg te maken heeft (dus ook jeugd ggz) over te hevelen naar de verantwoordelijkheid van gemeenten. De bedoeling van de overheid is dat het nieuwe stelsel een eind moet maken aan de bureaucratie en aan de sterk versnipperde hulpverlening in de jeugdzorg.

Met de transitie jeugdzorg krijgen gemeenten de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van alle zorg voor kinderen, jongeren én hun opvoeders. De gedachte achter dit alles is dat gemeenten de zorg voor jeugd herkenbaarder, dichterbij en minder bureaucratisch kunnen organiseren. Daarmee staan gemeenten voor een enorme uitdaging die drie grote opdrachten omvat: Transitie: gemeenten bereiden zich voor op de overname en inrichting van de taken en verantwoordelijkheden op het gebied van jeugd-ggz, provinciale jeugdzorg, gesloten jeugdzorg, jeugdreclassering, jeugdbescherming. Besparing: deze taken moeten zij verwezenlijken met een aanzienlijke besparing; netto € 80 miljoen in 2015, oplopend tot € 300 miljoen vanaf 2017. Transformatie: met als resultaat een nieuwe opbouw van de ondersteuning en zorg voor jeugdigen en hun opvoeders binnen hun sociale context, met waar nodig een integrale aanpak van de problematiek. (Vervolg op pagina 36)

35

tijd die gekenmerkt wordt door snelle maatschappelijke veranderingen; bezuinigingen, de transitie van de Jeugdzorg, de demografische ontwikkelingen in onze regio. Dit alles vraagt om het maken van keuzes, niet door naar binnen gericht te zijn, maar juist door te kijken naar wat er om ons heen gebeurt. Kort gezegd zou je kunnen zeggen dat GGZ Oost Brabant wil blijven doen wat zij altijd al gedaan hebben vanuit hun specialisme. Maar nu met nieuwe financiers en nieuwe kaders en… bezuinigingen.

(Vervolg van pagina 35)

In alle Nederlandse gemeenten is het bestuur gestart met de voorbereiding van de transitie, bezuiniging en transformatie. Tegelijkertijd is er nog heel veel onduidelijk m.b.t. budgeten en verantwoordelijkheden. Dit moet de komende tijd allemaal nog duidelijk worden. Er zijn op dit gebied dus nog geen duidelijke lijnen aan te geven en kampt ieder nog met dezelfde onzekerheden.

Wat gebeurt er binnen GGZ Oost Brabant in het kader van deze ontwikkelingen en wat zijn de doelstellingen en visie daarbij?

In het licht van de veranderingen in de GGZ per 2014 en de meerjarenstrategie 'Bevlogen realiseren' van GGZ Oost Brabant, zijn er keuzes gemaakt, zodat ze blijvend goede specialistische GGZ kunnen garanderen aan inwoners van Oost-Brabant. Vanwege een terugloop van inkomsten, is het nodig om in 2014 te bezuinigen.

Het uitgangspunt is zoals op de website te lezen is: Samen werken aan zorg op maat, omdat ieder kind bijzonder is. Ieder kind is bijzonder, sommige kinderen vragen meer zorg dan anderen. Om de kwetsbare groep kinderen (en hun ouders) die de kinder- en jeugdpsychiatrie nodig hebben, zo goed mogelijk te behandelen bieden GGZ Oost Brabant als Jeugd GGZ, zorg die je je familie gunt. Zij vinden dat kinderen de hulp dienen te krijgen op de plek waar zij opgroeien, zo integraal mogelijk, zo snel mogelijk, zo licht mogelijk, zo ambulant mogelijk en zo zwaar als nodig. Visie en Koers: We leven en werken in een

De terugloop wordt vooral veroorzaakt door de invoering van de generalistische Basis GGZ en een strakker inkoopbeleid door zorgverzekeraars. Die bezuiniging komt bovenop de bewuste keuzes van twee jaar geleden om het rendement van de zorg te verbeteren.

36

Anticiperen en anders organiseren

Echter: bestaande cliënten die op 1 januari 2013 een indicatie hadden voor zorg met verblijf, behouden hun recht op zorg in een instelling.

"Sindsdien is GGZ Oost Brabant volop bezig vanuit eigen kracht te anticiperen op de veranderende zorgvraag door onze zorg anders, slimmer en nog meer in de wijk te organiseren," legt bestuurder Fred Pijls uit. "

Voor alle zaken zoals hierboven beschreven is, komt dit voort uit de gedachte van de overheid dat de zorg toegankelijk, goed en betaalbaar moet blijven.

Tegelijkertijd zegt hij ook: “Voor cliënten en hun verwijzers verandert er niets. Wel wordt voor hen vanaf begin 2014 merkbaar dat zorg soms anders wordt georganiseerd of op een andere locatie wordt aangeboden. De continuïteit en kwaliteit van de zorg voor onze cliënten blijft gewaarborgd”.

Dromen kopen door Fred Fassaert

De Tweede Kamer heeft ook de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 aangenomen. Deze wet is een belangrijke aanpassing van de Wmo zoals we die nu kennen en regelt dat de gemeenten meer zorgtaken overnemen van het Rijk. Ook ggz-aanbieders krijgen te maken met de veranderingen, met name op het gebied van dagbesteding en begeleiding die straks veelal door gemeenten betaald worden. De gemeenten worden ook verantwoordelijk voor een deel van het beschermd wonen. Ook hierin is nog niet alles duidelijk en wat dit zal gaan betekenen. De verwachting is dat dit op korte termijn helder zal gaan worden zodat iedereen hierover geïnformeerd kan gaan worden.

Als je dromen kunt kopen, welke zou je dan nemen? Zie de kreet van de maand uit de Horizon van april. Ja, we dromen allemaal wel eens, de een vaker dan de ander. Alleen jammer of misschien juist niet dat we de meeste dromen ‘s morgens allemaal zijn vergeten. Alleen die dromen die ons emotioneel hebben bezig gehouden houden we wel eens bij ons. Als we het over dromen hebben, hebben we het vaak over wensdromen. Een van de meest bekende en beroemde wensdroom is wel die van Martin Luther King: ‘I have a dream’. Een droom die gelukkig deels is uitgekomen. Er dan heb je nog de zogenoemde wensdromen die emotioneel getint zijn. Voorbeeld: Dromen zijn bedrog van Marco Borsato. Soms is het wel eens fijn als je dromen niet uitkomen. Dat zijn de zogenoemde nachtmerries waar ik een hele tijd last van heb gehad. Ik zeg nu expres ‘heb gehad’. Maar nu terug naar de aanhef. Welke droom zou je dan nemen? Ik zal die droom koesteren die ik al een hele tijd heb. Namelijk dat de goede dingen die de laatste tijd op me af komen geen dromen zijn en dat ik die vast kan houden. Ik hoop en vertrouw hierop.

Het kabinet wil dat mensen langer zorg thuis kunnen krijgen. Op die manier blijft de zorg betaalbaar en kunnen mensen langer over hun eigen leven blijven beslissen. Daarom krijgen steeds meer mensen een indicatie voor zorg thuis. Dit heet ook wel extramurale zorg. Mensen die eerder nog in aanmerking zouden zijn gekomen voor een licht zorgzwaartepakket (ZZP 1-2) en een indicatie voor zorg in een instelling (intramuraal), krijgen nu een indicatie voor zorg thuis (extramuraal).

37

VERBANDDOOS

ATTENTIE

door Gerry van der Rijt-van Sinten

door Gerry van der Rijt-van Sinten

Elke kleine attentie is groot.

We hebben allemaal een verbanddoos nodig met de volgende inhoud: -Een bril -Een elastiekje -Een verband -Een potlood -Draad -Een gom -Een kus van chocolade -Een zakje thee

Humor is een goede schokbreker, als je botst in het leven. Ontroerd zijn is de adem van je hart. Een droom is wat mensen drijft. Eén goede kant is beter dan een groot verstand.

Je vraagt je stellig af waarvoor al die dingen dienen. Een bril om alle kwaliteiten van de mensen rondom ons te zien en te waarderen. Een elastiekje om niet te vergeten flexibel te zijn als de mensen of de dingen niet zijn zoals we zouden willen. Een verband om gekwetste gevoelens te genezen, zowel de onze als die van anderen. Een potlood om al het goede dat ons elke dag overkomt te noteren. Draad om de mensen die echt belangrijk zijn in ons leven aan ons te binden. Een gom om niet te vergeten dat elk van ons fouten maakt en dat we de gelegenheid hebben om die uit te vegen. Een kus van chocolade om ons eraan te herinneren dat iedereen elke dag behoefte heeft aan een kus, een liefkozing of een teer woord. Een tenslotte een zakje thee zodat we op het einde van de dag kunnen rusten, ons ontspannen en nadenken.

Rij wijs anders is het je laatste reis. Maak van elk moment een monument. Gezonden willen alles, zieken slechts één ding. Etiketten plak je op flessen, niet op mensen. Hang de sleutel van je hart niet te hoog. Eenzaamheid is de jas die niemand past. Ook op vakantie kun je te ver gaan. Als alles draait om geld, dan ben je arm. De beste artsen zijn dokter Matig, dokter Rustig en Dokter Vrolijk. Doe wat je kunt, met wat je hebt. Kinderen zijn vaak onze leermeesters.

Mag deze verbanddoos binnen jouw bereik zijn in geval van nood.

Verander de lijn onder aan je gezicht: Smile want je gezicht is de spiegel van je hart.

38

VRIJE TIJD EN WELZIJN Huize Padua en Coudewater JUNI Donderdag 12 juni Zaterdag 14 juni Donderdag 19 juni Dinsdag 24 juni Donderdag 26 juni

JULI Donderdag 3 Juli Woensdag 9 juli Donderdag 17 juli 21 t/m 24 juli

Dansavond in Brouwershof Huize Padua om 19.00 uur Optreden smartlappenkoor Tiona 14-16 uur Buurthuis de Vonder Uitstapje naar Schevingen, opgeven bij afd. Vrije Tijd Gehele dag feest ivm 5 jarige bestaan buurthuis de Vonder Themabarbecue in het park van Huize Padua om 16.30 uur, opgeven bij afd. Vrije Tijd

Muziek op het terras bij Brouwershof Huize Padua om 19.00 uur Uitstapje Verwenzorg naar Kersenboomgaard verzorgd door Koning Willem 1 College Bingo om 19.00 uur bij Brouwershof Huize Padua om 19.00 uur Daniel de Brouwer Fiets vierdaagse, vertrek om 10.00 uur bij AB, opgeven bij afd. Vrije Tijd

Zomervakantieweken 14—18 juli 21-25 juli 28 juli—1 augustus 4—8 augustus 11—15 augustus 18-22 augustus

Ouderen buurthuis Vonder activiteiten in het teken van België activiteiten in het teken van Frankrijk activiteiten in het teken van Spanje activiteiten in het teken van Italië activiteiten in het teken van Oostenrijk activiteiten in het teken van Duitsland

AUGUSTUS Dinsdag 5 augustus Donderdag 14 aug. Donderdag 28 aug.

Boekel Kermis, vertrek om 13.30 uur Dansavond in Brouwershof Huize Padua om 19.00 uur Zomerbingo in Brouwershof Huize Padua om 19.00 uur

39

K

REET VAN DE MAAND Wereldlijers: vatoefiets

Agnes Blok

I

NFO

Cliëntenraad: Postbus 3, 5427 ZG Boekel Intern postvak 01.034 [email protected] 0492-846366 of via de ondersteuners; 06-12946525 Jan-Anton van der Mooren of 06-12709361 Karin Smits

Familieraad: Ondersteuner Chris de Haas 06-53242920 e-mail: [email protected] of [email protected] Landelijke Stichting Familievertrouwenspersonen 0900-3332222 (10 eurocent per minuut) www.lsfvp.nl

Stichting Patiëntenvertrouwenspersoon: Ton Nijhof e-mail: [email protected] Marc Frankevyle e-mail: [email protected] De Helpdesk Patiëntenvertrouwenspersoon is er voor cliënten van instellingen voor geestelijke gezondheidszorg. 0900 444 8888 (10 eurocent per minuut) www.pvp.nl