oktober 2012 Jaargang 2 - Nummer 3
Expertisecentrum Koudetechiek
Jongeren wel geïnteresseerd in techniek Leerwerkplaats bij GOº geeft Jeffrey en Peter alle kansen
In dit nummer o.a.:
‘Neem jongeren mee naar de praktijk’ Thermo King: Schoon, stil en snel Ammoniak in mijn aderen
oktober 2012
Koudetechniek ontwikkelt zich steeds sneller
Jaargang 2 - Nummer 3
‘Neem jongeren mee naar de praktijk’
COLD+ Magazine
Technische ontwikkelingen gaan snel. Soms is het moeilijk om die bij te houden. Dat geldt voor individuele professionals, maar ook voor complete bedrijven. Een gesprek met ing. Ernst Berends van de afdeling onderzoek en ontwikkeling van
Inhoud
GEA Grenco uit Den Bosch. Over ouderwetse methoden die weer nieuwerwets worden.
3
‘Neem jongeren mee naar de praktijk’ Koudetechniek ontwikkelt zich steeds sneller
6
‘Jongeren hebben wel degelijk interesse in techniek’ Praktijkopleider Kees Rommens van Cofely Refrigeration kent zijn pappenheimers
8
Jongeren vinden hun draai bij GOº Leerwerkplaats bij GOº geeft Jeffrey en Peter alle kansen
10 PTC+ laat u niet in de kou staan! Koudetechniek, dé praktijktraining voor uw medewerkers 12 Schoon, stil en snel Thermo King: keuze voor koolzuurgas bij transportkoeling
COLD+ is een uitgave van PTC+ Tel: 0318 - 697111 Fax: 0318 - 634472 E-mail:
[email protected] Internet: www.ptcplus.com
Colofon Redactie: Fotografie: Vormgeving: Druk:
2
Als u dit nummer van COLD+ open slaat, dan is de kans groot dat een groot deel van de zomerdrukte achter u ligt. Zomerdrukte is nu eenmaal kenmerkend voor het deels seizoensgebonden vak van de koudetechniek: in de zomer draaien de airco’s op volle toeren. Gelukkig had de zomer van 2012 meteorologisch gezien nog een aardig slotakkoord. Voor ons, in het expertisecentrum koudetechniek in Ede, breekt een tijd van drukte en dynamiek aan. Juist de wintermaanden zijn logischerwijs de maanden waarin technici in de koudetechniek zich meer bezig houden met hun professionele ontwikkeling. Daarvoor kloppen ze veelvuldig aan bij PTC+. Dat is logisch, want we hebben veel te bieden, daarover is meer te lezen elders in dit blad. Dit nummer heeft dan ook als thema ‘Mens, werk en toekomst’. Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf, is de verkiezingsstrijd nog in volle gang, met minder dan een week te gaan tot 12 september. Wat brengt de toekomst? Wij merken dat bedrijven alle zeilen bijzetten om klaar te zijn voor wat komen gaat. Dat geldt bijvoorbeeld voor ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Er is relatief weinig nieuwe instroom omdat techniek niet geliefd is bij jongeren. Ondertussen loopt veel kennis ‘de deur uit’, als gevolg van de vergrijzing. Hoe blijf je als werkgever aantrekkelijk? Hoe zorg je dat je over gekwalificeerde medewerkers beschikt, niet alleen nu, maar ook over een paar jaar?
14 Ammoniak in mijn aderen Machine aan het woord
PTC+ Zandlaan 29, 6717 LN Ede Postbus 32, 6710 BA Ede
Ontwikkeling
Jos Steehouder Henk Ruitenbeek, Jos Steehouder, Chris Keulen/Hollandse Hoogte Tim Aarnink Van der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem
Daarover gaat dit nummer van COLD+, waarin praktijkopleiders, ontwikkelaars, trainers én toekomstige professionals hun verhaal vertellen over de ontwikkeling van mens en bedrijf.
Ernst Berends: ‘De hoge olieprijs is een zegen.’
Ik wens u veel leesplezier, Tegenwoordig houdt hij zich vooral bezig met interne opleidingen, het verzorgen van lezingen, artikelen schrijven voor vakbladen en het intern verspreiden van kennis. Maar hij vliegt even goed nog naar verre buitenlanden voor een technische analyse van de koelinstallatie. Waarmee hij maar zeggen wil: zorg dat je nooit losraakt van de dagelijkse beroepspraktijk.
Jenny van den Bovenkamp Directeur PTC+
COLD+ Magazine
Nr. 3 - oktober 2012
Ernst Berends kent het vak van de koudetechniek van haver tot gort. In zijn jonge jaren werkte hij als tekenaar/constructeur van luchtcompressoren bij de Grasso NAMI in Nijmegen. Daarna volgde Grasso Perslucht in Oss om uiteindelijk – nog verder naar het zuiden – bij Grenco Den Bosch op de R&D afdeling terecht te komen. Grenco staat voor Grasso Engineering & Contracting. Sinds 1986 maakt het deel uit van de Duitse multinational GEA.
» 3
Veel aanvragen Werk aan de winkel voor de koudetechniek. Berends: “Het zal erom spannen. Er zal zich mogelijk een tekort aan technici voordoen, een gevaar dat voor de verdere toekomst ook op de loer ligt. Te weinig jongeren kiezen voor techniek. Eigenlijk onbegrijpelijk. Zeker de koudetechniek is een prachtig allround en toch hooggespecialiseerd vak. Onze sector staat de komende jaren voor fikse uitdagingen.
‘Wij jongleren met natuurwetten’ Over de natuurlijke koudemiddelen hebben we het gehad. Maar de vraag naar koeling zal met megawatts toenemen. Denk aan de grote datacentra in de ICT-sector. Die groeien als kool.” Interessant is ook de relatie tussen toepassingen van koudetechniek en grootschalige verwarmingsprojecten. Met de warmte uit koelsystemen worden steeds vaker kantoren, woningen en scholen verwarmd. “Jongleren met natuurwetten, dat is het. Dat maakt koudetechniek bij uitstek tot een vakgebied dat oplossingen aandraagt voor duurzaamheid.”
Beroepspraktijk Wat hij zelf zou doen om jongeren voor het vak te interesseren? “Ik neem ze mee naar de praktijk. Natuurlijk kun je wat plaatjes laten zien van een indoor-skibaan, een brouwerij, een vistrawler. Maar beter is het ze mee te nemen. Dan kunnen ze zelf zien, voelen en ervaren hoe het is. Er is geen betere reclame dan onze beroepspraktijk.”
Bedrijfsscholen als nieuwe trend Bedrijven moeten zelf een rol gaan spelen in het interesseren van jongeren voor de koudetechniek, vindt Ernst Berends van GEA Grenco. Enkele jaren geleden werd al gestart met de Grenco Academy, voor de interne opleiding van nieuwe vakmensen, zowel jongeren als zij-instromers. “Door de crisis gebruiken we de Academy momenteel voor interne opleidingen”, aldus Berends. Maar hij verwacht dat in algemene zin de bedrijfsscholen in de komende jaren als paddenstoelen uit de grond schieten. De vergrijzing slaat toe, er is behoefte aan nieuwe jonge mensen. “ROCleerlingen krijgen op school nog lesstof over zaken die in de beroepspraktijk al tien jaar verleden tijd zijn. Het sluit gewoon niet aan, misschien moeten we dat ook niet meer verwachten. Als bedrijfsleven zijn we beter zelf in staat om opleidingen te verzorgen, in samenwerking met onderwijsspecialisten. Een goed voorbeeld daarvan is het project GOo, waarbinnen PTC+ opleidingen en trainingen verzorgt. We kunnen veel leren van het oude systeem van meester en gezel. Niet terug naar vroeger, maar wel de goede elementen van vroeger gebruiken om er in de toekomst beter van te worden.”
Een kunstijsbaan bouwen is één. Maar de beschikbare techniek zo inregelen dat je een mooie ijsvloer kunt maken, is nog iets anders. Koudetechniek maakt het mogelijk. Hier een perfecte bocht van de kunstijsbaan in Haarlem.
Jaap Edenbaan Afgelopen zomer hield Berends een lezing tijdens het internationale Gustav Lorentzen Congres in Delft, een congres dat in het teken stond van de uitwisseling van kennis over natuurlijke koudemiddelen. “Ik heb verteld over de bouw van de Jaap Edenbaan in Amsterdam, toen in 1961 de derde 400-meter kunstijsbaan ter wereld. De andere kunstijsbanen lagen in Squaw Valley in de VS en in het Ullevi-stadion in Gotenburg. Het bijzondere was dat deze door Grasso ontworpen en gebouwde vierhonderd meterbaan als eerste ter wereld direct met ammoniak werd gekoeld. Veertig ton ammoniak in de leidingen! Hier begon de grootschalige toepassing van natuurlijke koudemiddelen. Schoner en zuiniger. En je maakt er het beste ijs mee.”
Ouderwets wordt nieuwerwets Jarenlang waren de natuurlijke koudemiddelen het domein van de geitenwollensokken-technici, vertelt Berends. “De laatste decennia
4
worden ze gelukkig steeds meer voor vol aangezien. Het besef dat we zuinig moeten zijn op onze dampkring wint terrein, wetgeving wordt aangepast, chemische koudemiddelen worden teruggedrongen. “Maar vergis je niet: in China en in Afrika is toepassing van de “verkeerde” freonen nog springlevend. In China wordt ook nog altijd Freon 12 geproduceerd, wat bij ons al lang niet meer is toegestaan. Wereldwijd gezien is het roer nog niet definitief om”.
Regelgeving Dat is wel het geval in Europa. “Het wordt spannend in de komende paar jaren. Vanaf 2015 mag R22 niet meer worden toegepast. Dat betekent dat bedrijven moeten kiezen voor ombouw naar moderne freonen of naar natuurlijke koudemiddelen. Er zal straks een hausse aan aanvragen komen voor het ombouwen van koel- en vrieshuizen. Ik schat in dat bedrijven waarvan de installaties toch al aan vervanging toe zijn, zullen omschakelen naar natuurlijke koudemiddelen wegens de energetische voordelen. Daar wegen zelfs de hogere kosten van de installaties tegenop. Met een stijgende olieprijs wordt dat voordeel alleen nog maar groter. Wat dat betreft is de dure olie een zegen.” Neem jongeren mee naar de praktijk en laat zien welk plezier je met koudetechniek mogelijk maakt, is de stelling van Ernst Berends van GEO Grenco. COLD+ Magazine
Nr. 3 - oktober 2012
5
Praktijkopleider Kees Rommens van Cofely Refrigeration kent zijn pappenheimers
‘Jongeren hebben wel degelijk interesse in techniek’ Hoezo niet geïnteresseerd? De ‘jeugd van tegenwoordig’ is wel degelijk geïnteresseerd in opleidingen in de koudetechniek. Dat zegt Kees Rommens, praktijkopleider in de regio West van Cofely Refrigeration, een van de grootste werkgevers in de koudetechniek in Nederland.
Cofely Refrigeration werft zelfstandig jongeren voor een leer-werkplaats, maar biedt ook jongeren een werkplek die hun opleiding volgen via het opleidingscentrum GOº, het samenwerkingsverband vanuit de brancheorganisatie NVKL. Rommens kent het klappen van de zweep. Niet alleen omdat hij het vakgebied van de koudetechniek kent als zijn duimpje, maar ook omdat hij al jarenlang actief is als praktijkopleider en zijn kennis deelt met veelal jonge mensen in opleiding. “Het gaat erom jongeren perspectief te bieden en ze enthousiast te maken. Dat is het succes van onze bedrijfsopleidingen”, zegt hij.
Taal Hij doet het werk van praktijkopleider inmiddels vijf jaar. In die tijd heeft hij de taal van de jongeren geleerd. “Als ze komen solliciteren op een leerwerkplaats, dan heb ik automatisch geleerd te letten op zaken als: wat voor vakantiebaantjes hebben ze gehad? Doet-ie aan sport, en zo ja, wat voor sport? Heeft-ie affiniteit met techniek? Kijk, een jaartje werken in een supermarkt zegt niets over iemands technische kwaliteit, maar hij of zij heeft in die tijd wel geleerd om met klanten om te gaan. Dat is óók belangrijk. En het maakt verschil of zo’n knul in zijn vrije tijd darts beoefent, of aan atletiek doet. Voor dat laatste moet je misschien toch wat meer een doorzetter zijn.” Zo leert Rommens zijn pappenheimers kennen. “We krijgen voor de leerwerkplaatsen voor koelmonteur met name aanmeldingen van gestrande mbo’ers en afgezwaaide vmbo’ers”, zegt
6
Rommens. Afgestudeerde mbo’ers zijn volgens hem nauwelijks in een leerwerkplaats geïnteresseerd. “Die willen meteen doorstromen naar hoger niveau”. Er zit dus niks anders op dan zelf op te leiden, vindt hij. “Maar het leuke is dat de functie van koelmonteur bij ons helemaal geen eindstation hoeft te zijn. We hebben hier projectleiders die als koelmonteur zijn begonnen. Bij ons willen we mensen de mogelijkheid geven om zich te blijven ontwikkelen. En wie zijn kansen grijpt, kan ver komen.”
Nieuwkomers Bij Cofely Refrigeration zijn over de verschillende regio’s jaarlijks zo’n zes tot acht nieuwe instromers nodig. Het opleidingsplan is gedifferentieerd om per regio flexibel te kunnen opereren. “We verlangen best wat van de mensen die bij ons komen leren en werken. De koelmonteur is niet alleen koelmonteur, maar ook een soort vertegenwoordiger van ons bedrijf. En behalve dat moet zo iemand zelfstandig kunnen opereren. Dat lukt nog niet na een gewoon BBL-traject van twee jaar. Na het voltooien van de opleiding is het dus een kwestie van nog eens twee jaar doorleren en vooral veel meelopen met een ervaren collega om de kneepjes onder de knie te krijgen. Het is een soort meester-gezelsituatie, zeg maar.” Onderdeel van de opleiding is ook het werk in de montage van zogeheten Frigotronic units, een eigen fabricaat koelinstallatie die op maat wordt geassembleerd uit de verschillende componenten. “Geen betere leerschool. Als je die installaties zelf maakt, weet je immers precies COLD+ Magazine
Peter Kovacs (links) en Jeffrey Antonisse met in hun midden praktijkopleider Kees Rommens van Cofely Refrigeration. “Kees is een steun in onze rug.” hoe ze in elkaar zitten”. Na vier jaar kan de leerling waarschijnlijk zelfstandig op pad voor onderhoud van wat eenvoudiger klussen, kleine airco’s, bescheiden installaties. In de loop van de jaren breidt ervaring en kennis zich verder uit. “Zo moet het idealiter gaan”, zegt Rommens. In de loop van de BBL-opleiding en daarna komen zaken aan de orde zoals F-gassen, veiligheid, heftruckvaardigheid, NEN3140, elektrisch schakelen, servicemonteur, storingstechnicus en Koeltechnisch Installeren en Ontwerpen.
Nr. 3 - oktober 2012
Niet weg “Het leuke is, dat de leerlingen die blijven hangen en het vak leuk vinden, hier eigenlijk nooit meer weg willen. We werken fijn met elkaar samen in een collegiale sfeer. Dat voelen ook de nieuwkomers feilloos aan”, zegt Rommens. “Het is leuk om jonge mensen te begeleiden op hun pad naar een nieuw beroep. Het zijn meestal mondige jongens, dat is maar goed ook, want in onze samenleving moet je mondig en correct zijn om iets te bereiken.”
7
Voor de wind
Leerwerkplaats bij GOº geeft Jeffrey en Peter alle kansen
Jongeren vinden hun draai bij GOº Ze zijn allebei 21 jaar oud. Veel ging in de afgelopen jaren mis op hun pad naar beroepsvorming. Niet afgemaakte school, mislukte opleidingen, rondhangen op straat. Maar met hun leerwerkplek bij GOº hebben Peter Kovacs uit Moerkapelle en Jeffrey Antonisse uit Zoetermeer hun draai gevonden. “Mijn broertjes en mijn ouders zijn nu trots op me.”, zegt Peter. Jeffrey zegt: “Ik zie hier bij Cofely Refrigeration een mooie toekomst voor me”.
Criminaliteit “Uiteindelijk ben ik met mijn moeder meeverhuisd naar Zoetermeer. Ik kan nu zeggen dat ik de criminaliteit daar ben ontlopen. Ondertussen was mijn vriendin Melissa zwanger. Tja, dan wordt het tijd om verantwoordelijkheid te nemen. Ik ging werken bij de MediaMarkt en klom snel op tot voorman in de bezorging. Elke dag bracht ik twintig wasmachines naar boven. Zwaar werk, en bovendien vond ik mezelf te gemakkelijk vervangbaar. Dus ook daar moest ik van mezelf weer weg.” “ Toen werd ik geattendeerd op de mogelijkheid om via GOº een opleiding te gaan doen. Ik heb gesolliciteerd en ben aangenomen. En nu heeft GOº zomaar meteen Cofely aan de haak geslagen als werkgever. Beter kan het toch niet?”
Aanpoten Jeffrey en Peter zijn enthousiast over hun opleiding, het niveau, de veelzijdigheid ervan en de begeleiding. “Er wordt wel wat van je verwacht. Het is aanpoten, zowel tijdens het werk als tijdens de weken dat we op school zitten bij PTC+ in Ede. We werken vijf dagen in de week en gaan – vooral in de wintermaanden – zes keer een week in de maand naar school.”
Peter: ‘Laatst haalde ik mijn diploma F-gassen. Het eerste diploma van mijn leven’. Voor Peter – zoon van Tjechische immigranten – leek de toekomst tot voor kort weinig moois in petto te hebben. Tot in het voorjaar van 2012 werkte hij bij McDonalds, nee niet als verkoper van Big Macs, maar bij de technische dienst. “Mijn vmbo had ik niet afgemaakt en ik had ook geen techniekopleiding. Het stelde niet veel voor.”
Het zat niet mee Hij wil niet zo heel veel kwijt over die periode. “Het was een tijd dat het hele leven niet zo mee zat”, vertelt hij met enige schroom. Na twee jaar besloot hij dat hij toch wat van zijn leven wilde maken en dat hij daarvoor in actie moest komen. Via Monsterboard.nl kwam hij terecht op de website van GOº, waar leerwerkplaatsen werden aangeboden om te worden opgeleid tot koelmonteur.
8
Jeffrey: ‘Mijn broertjes zijn nu trots op me. Ik heb een mooie baan en opleiding.’
Jeffrey: “Koudetechniek is enorm veelzijdig. Als ik dit vak goed onder de knie krijg, dan ben ik voor járen verzekerd van werk. Want hier hebben ze me nodig, ben ik niet makkelijk te vervangen als ik maar zorg dat ik goed word. Kees, onze praktijkopleider begeleidt ons heel goed. Of hij ons op de nek zit? Hij is een steun in de rug.”
Allround
Twaalf ambachten
Peter is vooral een liefhebber van het solderen, lassen en het installatiewerk dat bij de koudetechniek onontbeerlijk is. “Je wordt opgeleid tot all-round technicus, hartstikke mooi. En je bent straks als koelmonteur bij de klant niet zomaar een nummer. Maar je bent de man die de dure installaties onderhoudt en weer aan de praat krijgt.” Jeffrey: dat is toch wat anders dan toen ik bij de HTM werkte. Dat was anoniem. Het maakte die chauffeur niet uit wie zijn bus had gerepareerd. En als-ie het niet deed, namen ze gewoon een andere. Dit is persoonlijker en geeft daardoor meer voldoening.”
Zijn opleidingsgenoot Jeffrey leek tot ruim een jaar geleden vooral op weg te zijn naar twaalf ambachten, dertien ongelukken. Het ging prima op het vmbo, tot de examenklas, toen hij plots er vandoor ging. “Geen zin meer. Ik was drukker buiten op straat. Natuurlijk was ik het voorbeeld voor mijn broertjes en heb ik me ook wel geschaamd. Na een tijdje kon ik bij een oom aan het werk in de stoffeerderij. Best leuk werk, maar ook niet alles, dus ook daar stopte ik. Na een tijdje ging ik
“Mijn broertjes zijn nu trots op me. Ik heb een mooie baan en opleiding. Ik heb een auto en een huis een vriendin en een lieve zoon, Bradley. Peter: “Ik woon nu ook zelfstandig, samen met mijn vriendin. Mijn broertje is begonnen aan een opleiding bij de Landmacht. Laatst haalde ik mijn diploma F-gassen. Mijn moeder was zó trots: het eerste diploma van mijn leven.”
“Het ging snel. Een week na mijn sollicitatie had ik al een gesprek. Twee weken later had ik de baan. Ik moest bij PTC+ in Ede nog wel een soort test doen. Een halve week later ging GOº een werkgever voor me zoeken. Nu zit ik ineens bij Cofely, toch niet de minste.”
COLD+ Magazine
Nr. 3 - oktober 2012
Ontwikkeling Mens, werk en ontwikkeling staan in dit nummer van COLD+ centraal, natuurlijk in relatie tot ons vakgebied van de koudetechniek. Het is aardig om te bedenken dat ons werk uiteindelijk allemaal in dienst staat van de mens, oftewel: onszelf. We willen ons immers comfortabel voelen als we aan het werk zijn of recreëren en zetten de airco een graadje hoger of lager. En we willen ons voeden met veilige en smaakvolle voedingsmiddelen, die met uiterste zorg zijn vervoerd en bewaard, gekoeld of diepgevroren. Al met al zitten we heel wat uren op onze werkplek. Het is belangrijk dat het omgevingsklimaat helpt om je gezond en comfortabel te voelen. Als de temperatuur en de luchtvochtigheid goed zijn, dan voel je je niet alleen beter, maar je presteert ook beter. Dat maakt de zorg voor een goed werkklimaat tot een goede investering: het draagt bij tot een betere ontwikkeling van mens en bedrijf.
COLUMN
de opleiding mbo bedrijfswagentechniek volgens en kon ik aan het werk bij de HTM, om aan de Haagse bussen te sleutelen. Was een goeie baan met een opleiding erbij, maar ook daar hield ik het niet uit. Ik ging liever met de meisjes spelen in plaats van hard te werken.”
De technische ontwikkeling binnen de sector koudetechniek gaat snel, héél snel. Wie in die sector van de koudetechniek werkt, moet alle zeilen bijzetten om die ontwikkelingen te volgen. Scholen en bijscholen, een leven lang leren. Dat lijkt misschien erg actueel, maar feitelijk is er niets nieuws onder de zon. Onze grootouders zeiden het al: ‘Je bent nooit te oud om te leren’. En zo is het maar net. Als accountmanager bij PTC+ zie ik hoe mensen in mijn nabije omgeving ‘groeien’ door de professionele ontwikkelingen die ze zelf ondergaan. Een voorbeeld daarvan is een van onze nieuwe collega’s die recent is begonnen als trainer binnen de koudetechniek. Zoals gebruikelijk bij PTC+, hebben we hem in de gewone beroepspraktijk ‘gescout’ als talent om als trainer aan de slag te gaan. Dat onze trainers exact weten wat er binnen de beroepspraktijk gaande is, welke ontwikkelingen daar plaatsvinden en wat daar in de toekomst gaat gebeuren, vinden wij essentieel voor ons unieke didactische concept: learning by doing. Als vanzelfsprekend zijn die trainers vakinhoudelijk op de hoogte van alles wat speelt. Wij zorgen ervoor dat ze bovendien keien worden en blijven in het toepassen van ons leerconcept. Ons concept staat of valt met trainers die passie hebben voor hun vak. Die enthousiast kennis kunnen overdragen. Natuurlijk doen wij zelf ook aan ‘talentontwikkeling’. Die collega die wij uit de beroepspraktijk plukken, gooien we niet zomaar voor de leeuwen. Nee, we bewandelen een zorgvuldig intern traject met hem, om de samenwerking met onze klanten tot een succes te kunnen maken. Ook voor hun training staat ‘learning by doing’ centraal. Om voor de verandering de Griekse wijsgeer Aristoteles maar eens aan te halen: ‘Wat men moet leren doen, leert men door het te doen’. Naast vele andere aspecten is dit wel een basis om kwaliteit te leveren aan onze klanten. Bedenk dat het verzorgen van een opleiding of een training een (heel mooi) vak is waarvoor aanvullende competenties naast de technische onontbeerlijk zijn. Leo Voorwinden Accountmanager Koudetechniek
9
Koudetechniek, dé praktijktraining voor uw medewerkers
Industriële Koudetechniek
PTC+ laat u niet in de kou staan!
Inhoud van de training
Voor wie bestemd
Tijdens de training worden onder meer de volgende onderwerpen behandeld: • Systemen met thermostatische expansieventielen • Systemen met natuurlijke circulatie • Systemen met pompcirculatie • Vloeistofafscheiders • Drogerstenen • Vocht en CO2 • Oliehuishouding • Log p/h diagram • Koeltechnisch schemalezen • Natuurlijke koudemiddelen CO2, NH3 en de koolwaterstoffen • Noodkoeling • Purger • Verschillende praktijkopdrachten aan de installatie
Deze training is voor de monteur die al in het bezit is van het diploma F–Gassen Categorie 1 en regelmatig met industriële koudetechniek in aanraking komt of gaat komen.
Einddoel Dieper op de industriële koudetechniek ingaan en relevante handelingen snel en goed kunnen uitvoeren in de beroepspraktijk.
Trainingsduur en groepsgrootte De trainingsduur is 3 dagen, de groepsgrootte is maximaal 10 personen.
Locatie PTC+ te Ede.
Tarief Het tarief voor deze training in Ede bedraagt € 660,- per persoon, inclusief lesmateriaal, koffie/thee en lunch.
Specialist warmtepompen
Trainen bij PTC+ is altijd écht! Doordat de praktijktrainingen bij PTC praktisch ingevuld worden zijn de trainingen echt zinvol. Technisch medewerkers zullen sneller en efficiënter werken na het volgen van onze praktijktrainingen. Onze trainers zijn afkomstig uit de praktijk en didactisch sterk waardoor de training naadloos aansluit aan uw behoefte. +
10
COLD+ Magazine
Inhoud van de training
Voor wie bestemd
• Reden van toepassing in Nederland • Principe van de warmtepomp • Koudecircuit en koudemiddelen • Log p/h diagram en H/x diagram • Koelen en verwarmen met warmtepomp • Warmtebronnen bronwater/ buffer/lucht/aardwarmte • Inzicht geven debiet verschillen van bronwater maximaal en de daarbij behorende regelgeving • Elektrisch aangedreven warmtepomp • Gasgestookte absorptiewarmtepomp • Gas aangedreven warmtepomp etc. • Inzicht in vermogens en rendement • Regeling warmtepomp, afgifte en gebruik • Eisen aan aangiftesysteem • Meten aan warmtepompen zowel koeltechnisch als elektrotechnisch • Omgaan met meetwaarden bij onderhoudswerkzaamheden • Uitleg aan klant over het principe van de warmtepomp • Storing zoeken en verhelpen • Schema lezen • Berekenen van een warmtepomp • Tekenen van een koudetechnisch schema aan de hand van de berekening en ontwerp
Deze training is bestemd voor de werkvoorbereider, koude-, installatie en service-monteur die zijn/haar kennis wil uitbreiden op het gebied van warmtepompen maar ook de klant hierover wil informeren en zelf het ontwerp van deze warmtepompen wil maken.
Einddoel Na deze training bent u in staat de volgende aspecten zelfstandig uit te voeren en bied voor u en uw klanten een grote toegevoegde waarde: • werking van een warmtepompwarmte • koudetechnisch • hoe te monteren • in bedrijf te stellen • hoe te onderhouden • hoe gaan we om met onderhoud en service • hoe wordt de warmtepomp berekend voor een ruimte
Trainingsduur en groepsgrootte 23 avonden (per avond 1 uur theorie & 2 uur praktijk) Maximum aantal deelnemers: 8
Locatie PTC+ te Ede.
Tarief Het tarief voor deze training in Ede bedraagt € 2.495,- per persoon, inclusief syllabus en koffie/thee.
Nr. 3 - oktober 2012
11
Thermo King: keuze voor koolzuurgas bij transportkoeling
Schoon, stil en snel Soms willen er nog wel eens misverstanden zijn, gebaseerd op ongefundeerde angsten. Maar daar maakt Wil van de Wouw, technisch manager van Thermo King Transportkoeling uit Rotterdam korte metten mee. “Transportkoeling met behulp van kooldioxide, ofwel koolzuurgas, is schoon, stil en snel. En het is zeker ook heel erg veilig”, voegt hij eraan toe.
In 2011 vond de doorbraak plaats van koolzuurkoeling in het wegtransport, met name in de distributiesector. Enkele grote supermarktketens kozen voor deze in Nederland nog relatief nieuwe toepassing. “Er zijn veel goede redenen om koolzuur toe te passen voor distributietransport, maar het milieuargument wordt – terecht – het meest gebruikt. Bedrijven die zich willen profileren met duurzaamheid en milieuvriendelijkheid, kiezen voor deze toepassing”, weet Van de Wouw.
Natuurzuiver “In feite koelen we met een product dat natuurzuiver is, hoewel het een restproduct is van industriële processen. Kooldioxide wordt afgevangen en geschikt gemaakt voor toepassing in onze koelinstallaties. Het is een stille techniek, wat belangrijk is met het oog op omgevingslawaai bijvoorbeeld rond supermarkten. En de toepassing is milieuvriendelijk. Natuurlijk brengen we geen nieuwe kooldioxide in de atmosfeer. Maar we recyclen het. Het is mogelijk om de laadruimte zeer snel op de beoogde temperatuur te brengen. Dat is in de distributie belangrijk, vanwege het veelvuldig laden en lossen.” Zoals gezegd: CryoTech, zoals de techniek bij Thermo King is gedoopt, is muisstil en schoon. Stiller en schoner dan koelen met ammoniak of andere koudedragers in gesloten systemen, die gebruik maken van compressietechnieken. De daarvoor benodigde energie wordt altijd geleverd door een powerunit met een dieselaggregaat. Deze dieselaggregaten zorgen voor uitstoot, maken veel geluid en vereisen relatief veel onderhoud.
Open systeem Daarom heeft Thermo King voor de distributiesector de weg ingeslagen van koeling met behulp van koolzuur, niet in een gesloten, maar in een open systeem, waarbij het koolzuur na passage in een verdamper in de vrije atmosfeer wordt losgelaten. “Koolzuur komt immers van nature voor in de atmosfeer. We voegen bovendien geen nieuw koolzuur toe, zoals dieselaggregaten, maar gebruiken koolzuur dat elders is afgevangen en maken als tussenstation dus gebruik van de natuurlijke kringloop.” Hoe werkt het? De CryoTech-installatie heeft een vacuüm geïsoleerde tank met vloeibaar koolzuur, onder een druk van 7 tot 9 atmosfeer. Van zichzelf heeft dat een temperatuur van ongeveer veertig graden onder nul. Door middel van regelventielen wordt het koolzuur gedoseerd doorgelaten naar de verdamper, afhankelijk van de temperatuurinstellingen. Bij het verdampen komt de kou in de laadruimte van de transportwagen. De volgende stap is dat het koolzuur via de verdamper de
Wil van de Wouw: “Met CryoTech brengen we geen nieuwe kooldioxide in de atmosfeer, maar we recyclen het”
12
COLD+ Magazine
Nr. 3 - oktober 2012
installatie verlaat. Als je héél goed luistert, hoor je alleen licht sissen, zegt Van de Wouw. Nu is algemeen bekend dat koolzuur – ofwel CO2 – in bepaalde concentraties gevaarlijk kan zijn voor de mens. In concentraties boven tien procent kan het zelfs dodelijk zijn. “Maar koolzuur komt ook voor in frisdrank en uitgeademde lucht. En zonder koolzuur groeit er geen enkele plant”. Waar het om gaat is dat je de risico’s kent en daarop traint. Overigens is het ondenkbaar dat een hele tank CO2 vanuit een van onze installaties zomaar leegloopt. Het lek zou onmiddellijk dicht slaan met droogijs, een reactie die ook zou plaatsvinden bij defecte regelventielen. De gevaren zijn vooral theoretisch.”
Training “Natuurlijk kunnen overal ongelukken mee gebeuren. Maar dat geldt voor alle technieken. Wij zorgen voor een goede training van chauffeurs en onderhoudsmensen, zodat zij goed kunnen reageren op eventuele onregelmatigheden.” Een voorbeeld: chauffeurs moeten tijdens het tanken met CO2 altijd handschoenen dragen. De kou kan anders zorgen voor brandwonden. Overigens is de koolzuurkoeling in Nederland nieuw, maar in met name Scandinavische landen is het al jaren ingeburgerd. In de Verenigde Staten wil het niet goed van de grond komen, om heel andere redenen. “Je hebt de infrastructuur nodig. Een vrachtwagen moet – in de zomermaanden – gemiddeld een keer in de twee dagen koolzuur tanken, afhankelijk van de grootte en het gebruik van de koelruimte en de grootte van de tank: 330 of 420 liter. Van de Wouw: “Dat vereist een redelijk fijnmazig netwerk van tankstations. Daar werken we als Thermo King nu hard aan. Voor onze klanten leveren we dat netwerk erbij. Maar in een land met grote afstanden als de VS, is dat eigenlijk ondoenlijk.”
Gewicht De voordelen van koolzuurkoeling zijn voor de Nederlandse schaal evident, vindt Van de Wouw. “Een powerunit van een koelwagen met een gesloten koelsysteem weegt zomaar 900 kilo. CryoTech weegt niet meer dan 150 kilo. Dat betekent dus een gewichtsbesparing van 700 kilo, ofwel 700 kilo extra lading die je zou kunnen meenemen. Onderhoud en slijtage zijn verwaarloosbaar. “Een keer per jaar een technische check, een optische controle.” “Toch is koolzuurkoeling slechts een deeloplossing, zegt Van de Wouw. Voor internationaal transport is het bijvoorbeeld geen optie, omdat het tanken van CO2 onderweg nog niet mogelijk is. “Het is goed voor transportkoeling en dan vooral voor distributietoepassingen.”
13
Praktijkprobleem
Plaats van handeling: een forse supermarkt in het midden van het land. Er is zojuist een grote koelwagen met nieuwe voorraden gelost, de vrieskasten in het magazijn en de koeleilanden in de winkel liggen net boordenvol. Klaar voor een druk weekeinde. Plots lijkt het mis te gaan. Het is vrijdagmiddag, de koeltechnici van een onderhoudsploeg hebben hun werk nog niet afgerond. Vandaar dat niet meteen alarm wordt geslagen als de temperatuur van de wandkoeling en in de koeleilanden oploopt. Aanvankelijk vat de gedachte post dat het te maken kan hebben met de grote invoer van nieuwe producten, de warmte moet daar eerst toch nog even uit onttrokken worden, dat gebeurt wel vaker, zeker op wat warmere dagen.
RUBRIEK
Foutje: pizza’s ontdooid
Maar de temperatuur loopt verder op. De nieuw aangevoerde pizza’s dreigen te ontdooien. Het lijkt een serieus probleem te worden. Ondertussen staat de servicewagen van de onderhoudsploeg nog voor de deur. Ze zijn nog bezig met onderhoudswerkzaamheden. Laten we maar eens gaan kijken in de machinekamer. Wat schetst mijn verbazing! Er is niemand in de machinekamer, maar er ligt wel een slang die naar buiten voert. Deze slang naar buiten gevolgd, ontdek ik dat daar een grote wolk van CO2 uit de slang naar buiten komt. Twee mannen van de onderhoudsploeg staan er – sigaretje in de mond – naar te kijken. Plotseling schudt de slang een paar keer en komt er niks meer uit. Raar! We lopen naar binnen. De drukmeter staat vast, niet geïsoleerde leidingen zijn berijpt. Wat nu?
Ammoniak in mijn aderen Ik ben cool. Natuurlijk weet ik wel dat het aanmatigend is om dat van jezelf te zeggen. Maar probeer eens ‘gewoon’ te blijven als je zó in de belangstelling staat als ik. Uit het hele land komen mensen naar me kijken. En daar blijft het niet bij. Ze willen áán me zitten. Soms worden ze regelrecht handtastelijk. Ach, ik laat het allemaal maar langs me heen gaan, het hoort er een beetje bij als je bekend bent. Maar ik heb wel mijn grenzen. Ik moet zeggen: als ze écht te ver gaan, dan kan ik behoorlijk giftig worden.
14
in gang gezet door een ingenieus pompsysteem van compressoren en condensors. Gelukkig is Roelof Robbertsen er altijd bij. Als je niet uitkijkt, zitten ze overal aan te friemelen. Mijn filters, afsluiters, de vloeistofvulpunten of de spindelkappen. Ik heb altijd geleerd dat je overal vanaf moet blijven als je niet weet hoe het werkt. Nou, dat gaat hier wel anders. Soms lijkt het wel alsof het Roelof erom te doen is dat alles in het honderd loopt. “Dan kunnen ze leren van hun fouten”, hoor ik ‘m zeggen.
Het werk dat ik doe is eigenlijk niet zo belangrijk. Sterker nog: het stelt niks voor, want niemand zit erop te wachten dat ik de koelcel die naast me staat, keurig netjes op de juiste temperatuur houd. Het ding staat toch altijd leeg, lekker nuttig. Mijn populariteit dank ik vooral aan de manier waarop ik dat doe. Ik ken geen geheimen, alles is zichtbaar en iedereen kan overal bij. Ik ben een toegankelijk type, in tegenstelling tot mijn soortgenoten, die wat introverter van aard zijn. Daarom oefenen koelmonteurs bij mij hoe ze moeten omgaan met coole jongens zoals wij.
Ik kan daar slecht tegen. Gelukkig mag ik af en toe stoom afblazen. Niet leuk voor die cursisten, maar er staan overal alarmsystemen, dus als het te dol wordt, gaan de sirenes af. Dan zetten ze hun gasmaskers op of zetten het op een rennen, regelrecht naar het klaslokaal de trap op. Dat laatste kunnen ze beter niet doen, maar dat ontdekken ze vanzelf wel. Staan ze even later met betraande oogjes en hoestend en proestend weer beneden. Staat Roelof te schateren. Gevaarlijk wordt het eigenlijk nooit. Maar ze leren er wel van.
Ik heb ammoniak door mijn aderen stromen. Nou en? Het pure spul: een kilootje of tachtig. En nog eens 112 kilo CO2. Het stroomt volop,
Ze noemen het systeem dat ik gebruik om te koelen, een ‘cascadesysteem’. Ammoniak en CO2 werken met elkaar samen. Dat is handig
COLD+ Magazine
omdat er toepassingen zijn waarbij ammoniak niet is toegestaan voor toepassing in directe koeling. Bijvoorbeeld bij sommige levensmiddelen. Dan schakel ik een tandje bij met CO2. Net zo makkelijk. Je hebt lui die mij een tikkie gevaarlijk vinden, maar dat schijnt juist weer te komen omdat sommige monteurs mijn systeem niet goed snappen. En dat is weer gevaarlijk als die gasten op eigen houtje gaan sleutelen aan mijn soortgenoten. Want dan wordt het linke soep op de kunstijsbanen of in de grote vrieshuizen van de Rotterdamse haven. Je moet er niet aan denken wat er dan kan gebeuren. Ik offer me wel op. Voor het goede doel, zal ik maar zeggen. Ik laat aan mij frunniken, ze mogen me betasten, zelfs aan mijn ammoniak zitten en aan mijn CO2. Het is op het intieme af. Tja, iemand moet het doen, zeg ik maar. Gelukkig is Roelof altijd in de buurt, of zijn collega Kees. Dan kan ik af en toe met een gerust hart uit mijn slof schieten. Kan ik ook even lachen.
Nr. 3 - oktober 2012
De druk staat op 5,18 bar. De onderhoudsmonteur zegt: “Dat is vreemd. We halen de installatie alleen voor een gedeelte leeg om de drogerstenen te vervangen. Dat gedeelte moet naar nul bar, want dan kunnen we hem loshalen. Nu niet.” Zitten ze dus met de gebakken peren. CO2 is namelijk niet vergelijkbaar met freon-installaties. Het onderhoud is heel specifiek. De kritische grens bij het afblazen van CO2 ligt net iets onder de 6 bar. Daaronder vormt het afblazende gas koolzuurijs. Als dat gebeurt, slaat een groot deel van de installatie vol en wordt het koelingsproces tot staan gebracht. Het afblazen van CO2 moet dan ook zeer omzichtig gebeuren. Eerst het filterhuis verwarmen en terugbrengen tot rond 6 bar, waarbij onderwijl het filterhuis wordt verwarmd, met een voortdurende blik op de manometer. Pas wanneer die bij het verwarmen niet meer oploopt, kun je voorzichtig afblazen naar nul. Zo hebben we op vrijdagmiddag dus een grote klus op onze hals gehaald. De vakkenvullers worden gemobiliseerd om de wandkoeling en de vrieseilanden nu juist leeg te halen om de producten snel ergens anders onder te brengen, om bederf te voorkomen. De onderhoudsmannen gaan ondertussen de leidingen zo goed en kwaad als mogelijk proberen te verwarmen en vacuüm maken om de installatie zo snel mogelijk weer bedrijfsklaar te maken. Het is vrijdagmiddag, maar het weekeinde is nog ver. Soms is koudemiddel je vriend. Soms ook even niet.
15
Trainen bij PTC+ is altijd écht www.ptcplus.com