1 Duurzame plaatsing allochtone jongeren in de BBL techniek Methodiekbeschrijving
Inhoud
Voorwoord van de wethouder
Voorwoord van de wethouder
Techniek en Twente horen bij elkaar. Onze regio kent een grote technische sector die volop in beweging is. Vele bedrijven zijn op zoek naar gemotiveerd personeel. Als gevolg van de vergrijzing en de ontgroening zal de vraag naar technisch personeel alleen maar toenemen. Daarnaast zien we dat vele jongeren de weg naar de techniek nog niet weten te vinden. Vooral allochtone jongeren zijn sterk ondervertegenwoordigd in technische beroepen. Veelal heeft dit te maken met beeldvorming en onvoldoende toegang tot de sector. De gemeente Hengelo wil zich samen met bedrijven, instellingen en het onderwijs inzetten voor meer instroom van allochtone jongeren in de techniek. Dat begint met bewustwording. Vandaar dat dit project, Couleur Twente, zich met tal van activiteiten vooral daar op richt. Laten we ons samen inzetten voor een sterke Twentse technische sector met kleur!
Voorwoord van het projectteam Inleiding Doelgroep / probleemstelling Contacten deelnemerswerving Voorlichting / Toeleiding Intake gemeente
Bert Otten, wethouder sociale zaken en arbeidsmarktbeleid, gemeente Hengelo Technisch Assessment Opleidingskeuze en plaatsing Werk vinden Nazorg en uitstroom Evaluatie Contact Afkortingenlijst
bert otten Bijlagen: 1 Sectorkeuzes jongeren 2 Onderdelen Technisch Assessment
2
3
Voorwoord van het projectteam
Inleiding
Het Ontwikkelingspartnerschap Couleur Twente heeft in haar aanvraag een pilot opgenomen, die erop gericht is om met extra inzet, aandacht en begeleiding het aantal allochtone jongeren in een leerbaan en Beroepsbegeleidende Leerweg te verhogen.
In de pilot BBL gaat het vooral om de aanpak en het proces die leiden tot duurzame plaatsingen in technische opleidingen en leerbanen. Daarvoor is het nodig om de kenmerken en probleemstelling van de doelgroep te beschrijven. Verder wordt er in een ketenaanpak gewerkt, zodat de noodzakelijke contacten in beeld moeten worden gebracht. Vervolgens zal de aanpak moeten worden toegelicht; de voorlichting, de intakegesprekken, de testfase, het advies, het vinden van werk, het scholingsproject in een beroepsbegeleidende leerweg bij de Sector Technologie, de extra begeleiding en nazorg. De gebruikte test- en intakematerialen worden nader toegelicht. Er is van de methodiek tevens een korte videofilm geproduceerd, waarin een voortijdig schoolverlater gevolgd wordt in het proces van het verkrijgen van een leerbaan.
Sinds de contractondertekening in mei 2006 is met ingang van het schooljaar 2006-2007 gewerkt aan de uitvoering van de methodiek, die u hierna beschreven vindt. Deze methodiek is vooral gericht op het samenbrengen en samen laten werken van bestaande instellingen en activiteiten. Op grond van een aantal geslaagde matches zijn wij van mening dat de methodiek bijgedragen heeft om een extra aantal allochtone jongeren duurzaam voor de techniek te interesseren en op te leiden. Ook al zijn de aantallen relatief gering. Maar in de analyse zijn daar plausibele verklaringen voor te geven, zoals u zult lezen. Couleur Twente is overigens niet voor niets opgezet als een bewustwordingsprogramma, met een beoogde werkingsduur van meerdere jaren. Pas dan kan voorlichting effect teweegbrengen, die leidt tot meer interesse in de techniek bij de jeugd. Wij hopen met onze aanpak te inspireren tot een meer doelgroepgerichte benadering.
Hengelo, 1-12-2007 Team Couleur Twente Sector Technologie ROC van Twente
4
5
Arbeidsmarktperspectieven per opleiding volgens de ROA
Doelgroep/probleemstelling Allochtone schoolverlaters en werkzoekenden in de leeftijd van 17 tot 23 jaar; de werkloosheidsduur is onbelangrijk, dus zowel langdurige als kortdurende werklozen komen in aanmerking voor het project. Ook allochtone werkende jongeren die van baan/beroepsrichting willen veranderen kunnen in dit project meedoen De deelnemers zijn niet in het bezit van een startkwalificatie (HAVO of MBO-niveau 2). Zij vallen – als zij niet schoolgaand zijn - onder de verantwoordelijkheid van de gemeente en worden begeleid door de trajectbegeleiders van het Regionaal Meld- en Coördinatiecentrum Voortijdig Schoolverlaten. Zij hebben als voortijdig schoolverlater vaak een verkeerde opleidingskeuze gemaakt en de wens tot werken is erg groot. Het doel van de pilotgroep is 20 allochtone jongeren (schoolverlaters en werkzoekenden) met behulp van een technische vakopleiding in de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) op niveau 2 te bemiddelen naar een reguliere baan. Vanuit het project worden extra elementen aan de bestaande instroomaanpak toegevoegd, zoals specifieke doelgroepgerichte voorlichting, extra begeleiding, technisch gericht assessment en ketenmanagement. De allochtone jongeren en werkgevers uit de technische sector in de regio Twente zullen gematchd worden, om te testen of de samenwerking tussen de ketenpartners in de praktijk effectief blijkt, wat moet resulteren in een positief voorbeeld voor de toekomst. Er zijn geen vrouwen tot nu toe bereikt, vermoedelijk vanwege de geringe affiniteit met techniek. Samen met het emancipatiebureau Equivalent (OP-partner) wordt in de voorlichting ook het belang voor vrouwen voor de technische sector benadrukt. De sector Technologie kent een ondervertegenwoordiging van allochtone studenten. De gemiddelde participatie van allochtone jongeren voor het gehele ROC bedraagt 14,9%. De sector Technologie zit daar ver onder met 8,7%. De onderwijsdeelname techniek onder allochtone meiden is uiterst gering.
Type
Indicator
Typering
MBO metaal
0,89
goed
MBO grafische techniek
0,92
goed
MBO elektrotechniek
0,95
goed
MBO bouw
1,01
redelijk
MBO installatietechniek
1,01
redelijk
MBO voertuigentechniek
1,03
redelijk
MBO uiterlijke verzorging
1,04
redelijk
MBO transport en logistiek
1,08
redelijk
MBO landbouw en natuurlijke omgeving
1,12
matig
MBO consumptief en levensmiddelentechniek
1,14
matig
MBO administratie, handel en mode
1,15
matig
MBO beveiliging
1,46
slecht
Bron: ROA, Maastricht, 2007
In Twente bestaat er een discrepantie tussen aanbod- en vraagzijde op de arbeidsmarkt die zich met name voordoet in de technische sector. Het leidt er inmiddels al toe dat bepaalde, vaak essentiële, beroepen niet meer worden ingevuld. Voor allochtonen betekent een en ander, dat deze in de huidige situatie niet alleen een slechtere positie op de arbeidsmarkt hebben, maar dat er tevens sprake is van een onevenwichtige verdeling over de sectoren. Overigens ligt de oorzaak van de genoemde situatie in het feit, dat de sector in zijn algemeenheid minder geliefd is bij werkzoekenden; die laten al tijdens hun schoolperiode de techniek links liggen. Zo kiezen allochtone jongeren de laatste jaren in meerderheid voor opleidingen op het gebied van handel, administratie en de sociale sector, terwijl daar sprake is van een aanbodoverschot (zie bijlage 1). Deze niet arbeidsmarktgerichte keus wringt des te meer, gezien het feit er al zoveel werkloosheid onder allochtonen is. Een ander probleem is dat vanwege de vergrijzing en ontgroening, vakbekwame arbeidskrachten in toenemende mate de technische sectoren (gaan) verlaten en de aanwas van nieuwe werkers structureel afneemt, waardoor de vacatures niet of te nauwer nood kunnen worden vervuld. Voor de levensvatbaarheid van de technische sector is de instroom van allochtonen daarom pure noodzaak. De situatie die dat oplevert komt tevens meer overeen met het beleid van evenredige participatie van allochtone werknemers in deze sector.
6
7
Contacten deelnemerswerving
Voorlichting/toegeleiding
Werving deelnemers via RMC’s, jongerencentra, zelforganisaties, ROC van Twente, Variya en het eigen deelnemersplatform:
Het project “Couleur Twente” heeft een deelnemersplatform opgericht, bestaande uit sleutelfiguren uit de allochtone gemeenschap en ouders. Het doel van het deelnemersplatform is om vooral de doelgroep allochtone jongeren en hun ouders mee te laten denken in het project om: • te adviseren over het beleid en voorstellen te doen; • de praktijk te toetsen aan de doelstellingen; • te adviseren over het implementeren van de activiteiten; • mede de voorlichtingen te organiseren bij de achterban (zie beschrijving deelnemersplatform).
•
RMC’s in de regio Twente: RMC Almelo: Dennis Schutte RMC Hengelo: Rob Rekers RMC Enschede: Kahraman Sariaslan
•
Jongerencentra: De Rots Enschede: Ayhan Aktas Jongerenwerkers Enschede: Rianne Buys Radar Hengelo: Yucel Engin
•
Zelforganisaties: Tur Abdin Hengelo AJF (Assirische jongerenvereniging Enschede) Platform ARAM (Enschede) Prismare Enschede
• ROC van Twente: Studenten Servicecentra van de verschillende opleidingssectoren
Intake gemeente
• Stichting ‘Variya’: Manno Roemahlewang •
Deelnemersplatform Couleur Twente: Syrisch Orthodoxe vereniging Hengelo Syrisch Orthodoxe vereniging Enschede Turkse Vereniging PSADER Stichting Marokkanen Enschede Noord: SMEN Afrikaanse groeperingen via Akwero
Daarnaast zijn er voorlichtingen gegeven bij allochtone ouders en jongeren bij promotieactiviteiten: • Job Quest (zie beschrijving Job Quest) • Summer Square Festival (Zie beschrijving Summer Square Festival)
8
De RMC ambtenaren staan in contact met jongeren van 18 t/m 23 jaar die voortijdig en onge-kwalificeerd de school hebben verlaten. Zij geven voorlichting aan de jongeren over de inhoud van het project “Couleur Twente” en de kansen en mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Als jongeren geïnteresseerd zijn in een technische opleiding en werk; de beroepsbegeleidende leerweg, worden ze aangemeld bij het project “Couleur Twente”. Dit betekent dat een deelnemer 4 dagen gaat werken bij een bedrijf en 1 dag per week een technische opleiding volgt bij het ROC van Twente. Voor het project moet de deelnemer een ESF-deelnemersformulier tekenen (zie bijlage 2). De aanmeldingen vinden plaats over een langere periode; we spreken niet over een “pilot-groep”, maar voor individuele deelnemers wordt een passend traject gezocht.
9
Technisch assessment
Werk vinden
De deelnemer wordt aangemeld bij het ROC van Twente voor een technisch assessment, volgens de NOA-methodiek, om vast te stellen welke technische opleiding het beste past en op welk niveau hij kan instromen. De ontwikkelde methodiek is gericht op een juiste waardering van de capaciteiten en vaardigheden van de deelnemer via een beoordelend assessment. Hiermee kan een voorspelling gedaan worden over de geschiktheid voor een bepaalde opleiding of functie. Deze aanpak is vernieuwend binnen het onderwijs, omdat in de reguliere aanpak geen beoordelend assessment wordt uitgevoerd. Met name de praktijkassessments zijn voor dit doel van het project ontwikkeld.
Tegelijk met de aanmelding op school wordt de deelnemer aangemeld bij het actieteam 2e Kans Beroepsonderwijs, dat in de gemeenten Hengelo en Enschede functioneert in het kader van de Taskforce Jeugdwerkloosheid en gekoppeld aan een leerbaan. Als er een voortraject nodig is, volgt de bemiddeling tijdens en na het voortraject. De werkgever ontvangt een No-risk polis. De werkgevers komen op grond van de WVA (Wet Vermindering Afdracht) in aanmerking voor een vermindering van de (relatief hoge) af te dragen loonbelasting en premies voor werknemers die de BBL volgen. Ook kan de werkgever een No-risk polis ontvangen: de werkgever kan bij ziekte de loonkosten declareren via een contactpersoon bij de gemeente.
Dit assessment bestaat uit: • Een criteriumgericht interview • Capaciteitenonderzoek • Praktijkassessments : praktijkopdrachten gericht op richtingen binnen de techniek • Praktijkopdracht gericht op samenwerkend vermogen • Observaties gericht op vaardigheden / competenties • Oriëntatie op technische sector • Gesprek(ken) met deelnemer / keuze bepalen • Rapportage met advies Eindgesprek met deelnemer, contactpersoon Couleur Twente en verwijzer, waarin de rapportage besproken wordt en het vervolgtraject.
De deelnemer gaat ook zelf actief op zoek naar werk.
Zie ook de bijlagen 2.
Nazorg en uitstroom Tijdens de gehele projectperiode blijft het contact bestaan tussen de projectmedewerkers van “Couleur Twente” en de deelnemer. Regelmatig vinden voortgangsgesprekken plaats tussen deelnemer, mentor en “Couleur Twente”. Als er zich problemen voordoen wordt gezamenlijk gekeken naar oplossingen. De bemiddeling en begeleiding op de werkvloer vindt plaats door het gemeentelijke actieteam 2e Kans Beroepsonderwijs. Uitstroom vindt plaats als de deelnemer zijn kwalificatie heeft behaald of als hij voortijdig met de opleiding stopt.
Opleidingskeuze en plaatsing Als duidelijk is welke richting de deelnemer heeft gekozen volgt aanmelding bij het betreffende servicecentrum van de school voor techniek. Samen met de medewerker van het servicecentrum is er een gesprek over de gang van zaken op school. De deelnemer krijgt informatie over de BBL opleiding (Beroepsgerichte leerweg) en een rondleiding op de afdeling. Met de betrokken mentor wordt het plan van aanpak besproken. Dit is verschillend per deelnemer.
10
11
RMC Uitvalcijfers ROC van Twente
Evaluatie De doelstelling om deelnemers in een BBL-opleiding te plaatsen loopt tot nu toe tamelijk moeizaam. De oorzaak ligt in verschillende factoren: • de late start van de werving (september 2006); • motivatie deelnemers; • weinig affiniteit met de techniek. Ook in Turkije worden jongeren door hun ouders gestimuleerd een Hbo-opleiding te volgen; na de studie is het vinden van werk erg problematisch. Een opleiding in de techniek wordt gezien als 2e keus, terwijl er volop perspectief is op de Turkse arbeidsmarkt. • de aantrekkende arbeidsmarkt speelt een rol om niet te kiezen voor een opleiding. Uit landelijk onderzoek (bron: EBB 2002-2005-CBS) blijkt dat tweederde, nl 65%, van de voortijdig schoolverlaters werkzaam is in een vaste of flexibele arbeidsrelatie.
Vanaf september 2006 t/m einde 2007 zijn 33 deelnemers aangemeld bij “Couleur Twente” • 15 deelnemers haakten tijdens of na de assessmentprocedure af; ze kozen voor tijdelijke baantjes, kozen voor een andere opleiding, of wilden om andere redenen niet meedoen aan het project. • 6 deelnemers zijn terugverwezen naar de RMC’s wegens einde project. • 7 deelnemers zijn voortijdig uitgestroomd: naar werk of andere opleiding. • 2 deelnemers zitten nog in de assesmentprocedure • 2 deelnemers volgen een BOL-opleiding • 1 deelnemer is opgenomen in het project van Metalektro Noord Oost. Over een aantal jongeren is nog steeds contact met contactpersonen van het RMC en bijvoorbeeld het Arbeidstrainingscentrum ATC te Enschede. Door de aantrekkende arbeidsmarkt wordt de groep werkloze jongeren steeds kleiner. Ook blijkt onder allochtonen een sterke daling wat betreft de voortijdige schoolverlaters 12,3 % was 17,7 %; De ongediplomeerde uitval is inmiddels teruggebracht tot 8,5% (was 10,3 %). De groep die voor bemiddeling overblijft zijn veelal jongeren met een ingewikkelde geschiedenis. Ze zijn lastig te motiveren een opleiding te volgen. Velen haken af voor of tijdens het assessment. (Zie bovenstaande aantallen.) Ondanks herhaalde acties: brieven, telefoon, gesprekken met het RMC, het actieteam en Couleur Twente, lukt het niet deze jongeren op traject te krijgen. Soms hebben jongeren een tijdelijk, vaak redelijk betaald baantje en willen deze inkomsten niet opgeven voor een opleiding met werk.
12
Schooljaar
Totaal aantal studenten tot 23 jr.
Aantal allochtone studenten
Totaal aantal vsv-ers
Allochtone vsv-ers in%
2004-2005
13.849
2066
366
17,7%
2005-2006
13.953
2079
255
12,3%
Toch is blijvende aandacht noodzakelijk: Allochtone jongeren blijven een zwakkere positie behouden op de arbeidsmarkt. Het aandeel allochtonen in de geregistreerde jeugdwerkloosheid neemt toe. Ze profiteren dus minder van de nieuwe kansen op de arbeidsmarkt dan hun autochtone leeftijdsgenoten.
Geregistreerde jeugdwerkloosheid in Twente Per
Totaal
Aandeel allochtoon
Mei 2004
3060
643 (21 %)
Mei 2006
1414
331 (23%)
Aanbevelingen Bij voorlichtingen bij zelforganisaties krijgen we vaak de vraag of het mogelijk is voor oudere deelnemers een technische opleiding te volgen. Werkgevers, vooral in de metaal en elektrotechniek zijn steeds meer bereid om wat “oudere” deelnemers( ouder dan 23 jaar) een kans te geven een leerwerktraject te volgen. Ze zullen veelal een voortraject moeten volgen, wat mogelijk is in samenwerking met de stichting Metalektro en eventueel de gemeente voor de bekostiging. De werving van “Couleur Twente” richt zich dan niet alleen meer op jongeren van 18 t/m 23 jaar, maar probeert ook deelnemers boven die leeftijdsgrens te bemiddelen naar opleiding en werk via de netwerken die inmiddels zijn opgebouwd.
13
Bijlage 1 - Welke sectoren zijn populair onder jongeren?
?
Contact ROC van Twente Sector Technologie Industrieplein 2 7553 LL Hengelo tel.: (074) 8503600
ICT / automatisering
27%
Horeca
15%
Handel / winkel
12%
Onderwijs, Toerisme, Recreatie
11%
Communicatie en media
10%
--------
Het projectteam bestaat uit: Nazan Kirkagac Emmeke van Tienen Marjan Mos André van den Berg
[email protected]
Transport/ logistiek/ vervoer
5%
Industrie /Techniek
4%
Overheid
3%
Bron: ‘Pakken en Piercings’, Taskforce Jeugdwerkloosheid, H. de Boer, 2007
Afkortingenlijst
14
AJF
Assyrische Jongeren Federatie
Aram
Aramese gemeenschap
BBL
Beroeps Begeleidende Leerweg
EBB
Enquête beroepsbevolking
ESF
Europees Sociaal Fonds
NOA
Stichting voor diversiteit in ontwikkeling; verbonden aan VU Amsterdam
OP
Ontwikkelingspartnerschap
PSADER
Turkse Vereniging Enschede
RMC
Regionaal Meld- en Coördinatiecentrum voortijdig schoolverlaten
ROA
Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt
SMEN
Stichting Marokkanen Enschede Noord
15
Bijlage 2 - Onderdelen Technisch Assessment
Capaciteitenonderzoek
Doel
Bepalen van de intellectuele capaciteiten van de deelnemer in relatie met het niveau van een te volgen opleiding. De uitslag van de capaciteitentest geeft ook een grofmazige indicatie voor geschiktheid voor beroeps- en opleidingssectoren.
Voor wie
Personen van wie de intellectuele capaciteiten in beeld gebracht moeten worden in relatie met het niveau van een opleiding.
Criterium gericht interview
Doel
Een persoonlijk advies uitbrengen over het beoogde traject (opleiding, beroep, functie) en eventuele ondersteuning daarvan, op basis van achtergrondgegevens, beroepsbeeld, motivatie, gedragskenmerken en (eventueel) belemmerende factoren.
Voor wie
Deelnemers van wie de interesses, vaardigheden en motivatie onderzocht dienen te worden.
Het criterium gericht interview wordt gehouden in een gesprek van ongeveer een uur, volgens een gestandaardiseerde, erkende methodiek. Bij een deelnemers met een niet-Nederlandse achtergrond kan het nodig zijn meer tijd in te plannen.
Het capaciteitenonderzoek bestaat uit de volgende onderdelen: • Een Criterium Gericht Interview • De capaciteitentest • Rapportage en eindgesprek Het Criterium Gericht Interview wordt gehouden volgens een erkende methodiek; samen met de deelnemer worden een aantal algemene gedragskenmerken besproken en een aantal gedragskenmerken die passen bij een eventuele beroeps- of opleidingskeuze. Programma
Voor aanvang van het interview stelt de interviewer op basis van de vraag de te beoordelen criteria c.q. gedragskenmerken vast. Een gedragskenmerk is een persoonseigenschap of vaardigheid gedefinieerd in termen van gedrag. Programma
• Motivatie. Daartoe behoren de intrinsieke en extrinsieke motivatie alsmede het opleidings- of beroepsbeeld. • Belemmerende factoren, zoals lichamelijke belemmeringen, langdurige ziekte, financiële problemen, psychische problemen en andere belemmerende factoren. • Algemene en voor de situatie specifieke gedragskenmerken.
Begeleiding
Het verslag van het Criterium Gericht Interview en de uitslag van de capaciteitentest worden met de deelnemer en de opdrachtgever besproken.
Tijdens het interview wordt gevraagd naar: • Achtergrond. Daartoe behoren het opleidingsverleden, arbeidsverleden, hobby’s en de sociale achtergrond.
Werkwijze
De capaciteitentest bestaat uit acht testonderdelen die aanleg en vaardigheden meten op de volgende terreinen. • verbale vaardigheden en aanleg • numerieke vaardigheden en aanleg • logisch redeneervermogen • ruimtelijk inzicht • snelheid en nauwkeurigheid
Een persoonlijk, individueel gesprek met een getrainde interviewer.
De deelnemer wordt geïnterviewd door een getrainde interviewer.
Werkwijze
Het intake- en het eindgesprek zijn individueel. De capaciteitentest is schriftelijk en wordt groepsgewijs afgenomen.
Begeleiding
De deelnemer wordt door een vaste begeleider begeleid. Deze begeleider onderhoudt tussentijds indien nodig of gewenst contact met de opdrachtgever.
Praktijkopdrachten De deelnemer maakt kennis met de handelingen die kenmerkend zijn in de bepaalde beroepssector. De deelnemer kan op die manier ervaren of deze handelingen als prettig worden ervaren en of die bij hem passen, gelet op kennis, vaardigheden en motivatie. De mate van interesse en de mate van geschiktheid voor de beroepsrichting worden bepaald. Observaties Gedurende de uitvoering van de praktijkopdrachten worden de deelnemers door de begeleiders / assessoren geobserveerd. Er wordt specifiek gekeken naar de, voor die richting specifieke noodzakelijke competenties. Oriëntatie Tijdens de beroepenoriëntatie krijg de deelnemer extra informatie over de verschillende opleidingen en beroepen in de technische sector. De deelnemer beoordeelt, samen met de begeleider, of de werkzaamheden, werkomstandigheden en beroepseisen aansluiten bij zijn wensen en competenties. Tevens beoordeelt hij samen met de begeleider de haalbaarheid van het gekozen traject. Rapportage Aan het eind van het assessment worden de resultaten, vastgelegd in een rapportage, en bevindingen met de verwijzers, de deelnemer en de begeleider doorgesproken en wordt het vervolg vastgelegd en geregeld.
16
17
Contact ROC van Twente Sector Technologie Industrieplein 2 7553 LL Hengelo tel.: 074-850 37 17 Het projectteam bestaat uit: Nazan Kirkagac Emmeke van Tienen Marjan Mos André van den Berg
[email protected]
Couleur Twente is een samenwerkingsverband tussen:
Gemeente Hengelo
ROC van Twente
Platform Onderwijs, Werk en Inkomen (POWI)
Variya - maatschappelijke ontwikkeling en integratie
Art. 1 Overijssel
18
19
Kleur in techniek
