Holebi-jongeren in Vlaanderen
Een overzicht na meer dan 10 jaar onderzoek
Alexis Dewaele, Nele Cox, Wim Vanden Berghe, Frederik Dhaenens, Saskia Aerts, Mieke Van Houtte en wijlen John Vincke
Overzicht 1. Context 2. Studies en resultaten 1. Schoolloopbaan van holebi-jongeren 2. Het discours van jongeren over gender en holebiseksualiteit 3. Zichtbaarheidsmanagement
3. Aanbevelingen
2
Context • De sociale context als bron van stress – – – –
1 op 3 werd uitgescholden (voorbije zes maanden) 1 op 5 werd bedreigd of lastig gevallen (voorbije zes maanden) Verbale agressie in Brussel: 15% (10 of meer incidenten) Fysieke agressie in Brussel: 10%
• Wat gaat samen met homonegativiteit? (N=4870) – – – – –
Geslacht Aantal vrienden Etnocentrisme / instrumentalisme Moslim / etnische achtergrond Opleidingsdoel
3
Minderheidstress en coping • Rol van gender en gender expressie – Mannen hebben meer homonegatieve attitudes – Strenger voor intimiteit tussen mannen – rol van genderexpressie
• Stigmabewustzijn beïnvloedt gedrag – 45% gebruikt vermijdingstrategieën
4
2. Studies en resultaten 1. Schoolloopbaan van holebi-jongeren 2. Het discours van jongeren over gender en holebiseksualiteit 3. Zichtbaarheidsmanagement
5
2.1 De schoolloopbaan van holebi-jongeren • Wie zijn de respondenten (N = 4162)? – 2/3 meisjes, 1/3 jongens – Leeftijd tussen 12 en 21 (M = 18) – 61% hoger onderwijs, 19% ASO, 12% TSO, 7% BSO, 1% KSO – 6% homo/lesbisch, 5% bi, 89% hetero
6
Omgeving Sportver.
Jeugdver.
Buurt
School
Jeugdhuis, café
Samenleving
Meeste men sen
3,2
2,5
3,3
3,3
2,1
5,4
3,7
10,3
7,7
10,6
8,8
6,2
29,4
26,8
46,0
38,2
38,9
27,7
36,5
41,2
39,4
26,9
34,9
35,4
40,1
38,9
20,7
26,6
13,6
16,7
11,8
20,2
16,4
3,4
3,4
Holebivriendelijkheid omgeving Helemaal niet holebivriendelijk Niet holebivriendelijk
Neutraal Redelijk holebivriendelijk Heel erg holebivriendelijk Totaal
4162
• 11% van de holebi-jongeren wordt vaak tot heel vaak uitgescholden of belachelijk gemaakt tegenover 5% van de heterojongeren • Meer negatieve attitudes in BSO en TSO • Te maken met religie en traditionele genderopvattingen
7
Attitudes Jongens Akk.
Meisjes N. Akk.
Akk.
‘Het stoort mij als een jongen zich gedraagt als een meisje’
40%
26%
‘Ik zou niet graag gezien worden met een holebi’
22%
7%
Holebi Akk. ‘Het stoort mij als een jongen zich gedraagt als een meisje’
Hetero N. Akk.
17%
Akk.
‘Ik zou niet graag gezien worden met een holebi’
19%
N. Akk.
32%
12-15j Akk.
N. Akk.
16+ N. Akk.
Akk.
N. Akk.
10%
• Jongens hebben een meer homonegatieve en genderconforme houding • Holebi’s hebben minder rigide genderopvattingen • De jongste jongeren zijn meer homonegatief
8
Kwetsbare groepen • Biseksuele jongeren – – – –
Meer depressieve gevoelens Minder open Minder sterke holebi-groepsidentiteit Scoren hoger op geïnternaliseerde homonegativiteit
9
Kwetsbare groepen • Lesbische en biseksuele meisjes (doctoraat Saskia Aerts) – Minder het gevoel erbij te horen – Minder gemotiveerd – Hoger kans op falen – Geen verband met discriminatie, negatieve reacties op coming out, mentaal welbevinden,… – Wel met seksuele identiteit en coping??
10
2.2 Het discours van jongeren over gender en holebiseksualiteit
Groep hojo (8 pers) Groep holebi en hetero jongens (16 pers) Groep hejo (8 pers) Holebi / Hetero meisjes en jongens (2 * 16 pers) Groep lemei (8 pers) Groep holebi en hetero meisjes (16 pers) Groep hemei (8 pers)
11
Weerstand binnen onderwijs? En misschien was het homohuwelijk een stap te ver. Ik ben altijd bereid geweest om te vechten voor een goede juridische bescherming van een homoseksueel engagement. Maar ik kan mij voorstellen dat het woord 'huwelijk' bij sommige mensen weerstand oproept, dat men dat woord liever blijft voorbehouden aan het ideaalbeeld van man en vrouw. Laat ik zeggen dat ze (homoseksuele leerkrachten) er geen hot item van moeten maken, door het telkens opnieuw te benoemen, omdat ze er misschien zelf niet helemaal mee verzoend zijn. Daar heb ik het wel moeilijk mee: met dat provocerende gedrag soms, wat erop wijst dat men er zelf niet mee verzoend is. Wat het voor ons ook moeilijk maakt om er op een realistische wijze mee om te gaan. 12
Leerkrachten als rolmodel Marco: Ik had wel één leerkracht voor geschiedenis waarvan dat het wel publiek geheim was dat hij homo was. Hij kwam er niet zelf voor uit, maar heel de school wist het. En dat was geen probleem en die man werd gerespecteerd omdat hij leuk les gaf en grappig was. Linda: Ah ja, daar zit ook één leraar, ik denk niet dat die dat officieel tegen de leerlingen heeft gezegd, maar iedereen weet dat wel dat hij homo is. Ik zat in de redactie van het schoolkrantje en wij hebben een verhaal geschreven. Dan werden al die leraren met dieren vergeleken, dan was het zo een sprookje zogezegd. En er werd uiteraard kritiek geuit en hij was dan een fazant met een roze staart. Alle leerkrachten voelden zich wel wat gehekeld, maar hij was de enige die zich echt aangevallen voelde. Eva: en dan heb je nog de mevrouw van chemie. Daar zegt iedereen dat van, maar ik heb dat nooit expliciet van gehoord van haarzelf. Maar ik denk wel wat iedereen zegt dat het wel klopt. Voor de rest, van andere leerlingen van school weet ik wel een aantal.
13
Paradoxale attitudes ‘niet willen weten’ versus (soms intimiderende) nieuwsgierigheid Kris: Bij mij was dat ook zo, totdat ik zei dat ik bi was. Moderator: Dan gingen er toch een aantal deuren dicht, of? Kris: Ja dan was het zo meer, wat er in uw leven omgaat is niet niet belangrijk, maar gewoon ze willen het niet weten. Michael: Neen, maar dat is gewoon ook omdat als iemand mij een vraag stelt, antwoord ik altijd rechtuit. En dan vinden ze dat heel choquerend. Dus ja… Moderator: En wat voor vragen stellen ze u dan, of uhm… Michael : Zo van ja: als dat er dan in moet gaan, moet ge dat dan niet eerst uitkuisen? 14
Gender Filip: Op zich wel. Maar het is gewoon zo van, homo’s vinden ze veel meer bedreigender. Als ze twee mannen zien dan is dat zo, voelen ze zich, ik weet niet… Koen: Dan is dat direct sex… Filip: Ze zullen dat dan zo voorstellen, hoe zou dat eruit zien moesten ze sex hebben. Als het lesbiennes zijn dan kicken ze erop, maar… Nele: Op jongens wordt veel feller gereageerd, want allez ja. Meisjes op het algemeen zijn eigenlijk wel meer tolerant, dus op jongens reageren ze veel groffer. Ofwel zeggen ze: Ja ik heb niks tegen holebi’s he, maar die jongens die moeten wel van mij afblijven en dit en dat. Ofwel zeggen ze: Eih bah holebi’s, maar twee meisjes samen dat is wel geil. Dus eigenlijk ongelooflijk… Dat hoort ge toch wel redelijk veel en… 15
2.3 Zichtbaarheidsmanagement • ‘Coming out’ is achterhaald: zichtbaarheidsmanagement • Zichtbaarheid gaat samen met minderheidstress – Open: externe stressoren (discriminatie, vooroordelen) – Gesloten: interne stressoren (mentale onrust, geïnternaliseerde homonegativiteit)
Zichtbaarheidsmanagement is een manier van omgaan met minderheidstress
16
Ludo: Met mijn trekjes is dat ook zo dat ik zoiets heb van kijk ik ben nu bij hetero’s en ja… ik houd ook een beetje rekening met hen. Ik heb wel mijn trekjes tegenover hen, maar veel minder. Zo heb ik iets van ja zo gaan die zich ook meer op hun gemak voelen. Maar ik denk dat niet, dat is een automatisme. Dus het is niet… ik hou mij niet in voor de hetero’s maar het is automatisch dat er een paar afgeschakeld worden. Tom: Ja, ik denk niet dat ik het echt kan ontkennen hé. Dat kunt ge niet echt ontkennen bij mij, dat valt nogal hard op.(lacht) Onderzoeker: Ja, waarom valt dat hard op, denkt ge? Jongen: Omdat ze dat zeggen, omdat ze dat tegen mij hebben gezegd. Ja, bijvoorbeeld hier, dat is zo half handtas. Wel voor mannen, maar toch. (lacht). Dat is wel gemakkelijk dat ’t opvalt. Dan moet ik het niet zeggen hé, dan weten ze ’t ineens. Magalie (MeiBi): als het er echt op ligt dan zijn zelfs de mensen waarmee je eigenlijk niets te maken wilt hebben op den trein bijvoorbeeld ofzo… die gaan al direct een beeld van u scheppen. Voor dat ge ook maar gepraat hebt met die mensen. Ik denk wel dat het een voordeel is dat je het niet ziet.
17
Steekproef kenmerken • 2397 respondenten, leeftijd van 13 to 91 jaar • We selecteerden 627 holebi-jongeren (13 tem 25 jaar), 43% meisjes • Leeftijd – – – –
13-16: 4% 17-19: 20,2% 20-22: 40,2% 23-25: 35,6%
• Gemiddeld hoog opgeleid
18
Resultaten • Geen verschil op vlak van ervaren van discriminatie tussen jongens en meisjes • 32% krijgt soms tot erg vaak opmerkingen over gender atypisch gedrag • Meisjes scoren hoger op het ervaren van mentale stress • Er is een sterk verband tussen zichtbaarheidsmanagement en mentaal welbevinden
19
Discriminatie
Mentale stress
Opmerkingen gender-atypisch
GH
Zichtbaarheidsmanage ment
20
4. Aanbevelingen • Genderbewustzijn • Personeelsbeleid • Actief anti-pestbeleid • Info en awareness raising mbt stereotiepen • Contact en ‘role taking’ • Een holebivriendelijke school besteed aandacht aan kwalitatieve relaties 21
• Doelgerichte interventies op risicogebieden • Sociale ondersteuning op school en in het gezin • Kwetsbare groepen • Coming in • Ontmoetingsmogelijkheden • Homopositiviteit bekrachtigen
22
Lgbt prides are not about parties, music and spectacle, instead they are a lakmoestest for attitudes in civil society
Viviane Reding Vice-president of the European Commission
23
