Jong blijven voor niks

Jong blijven voor niks

Jasper van den Blink 1COB 23 juni 2007

Module Medialandschap

© 2007 Hogeschool inHolland, School of Communication and Media / Jasper van den Blink

Jong blijven voor niks “Zou je uit dit raam kunnen springen?” Hij wendde het hoofd af en staarde uit het raam: “Dan zou ik voor een hele tijd ernstig gewond kunnen raken. Ik ben niet onkwetsbaar. Maar uiteindelijk groeit alles altijd weer aan elkaar.” Ze kwam overeind en keek hem strak aan: “Denk je echt dat je nooit zult sterven?” “Ik kan niet sterven, zelfs niet als ik het wil.” “Als ik toch eens geloofde dat ik onsterfelijk was!” zei ze. “Wat dan?” “Dan zou de hele wereld van mij zijn.”

De reacties waren niet van de lucht. Niet lang, maar toch een paar weken beheerste het nieuws medialand. De kranten hadden het nieuws overgenomen en ook op radio en internet werd het issue gebombardeerd tot een interessant onderwerp van discussie. “Hoe kon een tijdschrift zomaar een botoxbehandeling weggeven?”

Uit “Tous les Hommes Sont Mortels” van Simone de Beauvoir. 1

Waarom zou ze ook, vroeg ik mij later af? De maatschappij en de media gooien ons dood met verjongingskuurtjes en middeltjes tegen ouderdom. Botoxadvertenties kwamen we ook in de dagbladen tegen. Waarom werd deze stunt dan toch een mediahype?

De botox stunt Plastische chirurgie maakt de mens niet onsterfelijk maar het lijkt hem wel te verjongen. Het is al lang niet raar meer om jezelf “medisch”te verfraaien. Toch kan deze trend nog steeds voor consternatie zorgen zoals enkele maanden geleden bleek:

De hoofdredactrice voelde zich gedwongen om te reageren, maar schuldig over de stunt? Dat was ze niet.

Er is maar één coverkreet net zo goed als ‘gratis seks’ en die is ‘gratis botox.’ Hoofdredacteur José Bernaerts had het al vaker gezegd en ze kreeg haar gelijk. Enkele maanden geleden gaf haar maandblad Santé een gratis botoxbehandeling weg aan alle nieuwe abonnees, gevolg: de telefoon stond roodgloeiend. In april 2007 kwam het blad met de stunt. De actie was ontstaan door een samenwerkingsverband tussen Santé en de kliniek van Dr. Schumacher, arts en opinieleider op het gebied van plastische chirurgiie. Dankzij de stunt kreeg het blad er honderden nieuwe leden bij. Naast deze nieuwe leden heeft het ook een hoop freepublicity opgeleverd. Zorgde eerder de weggeef vibrator van het blad Viva voor veel ophef in ons medialand, nu was de eer aan het gezondheidsblad Santé.

De media-aandacht Enkele dagen nadat het bewuste nummer van Santé in de winkels lag, gaf de hoofdredactrice haar commentaar op Radio 1. Tijdens het programma Kunststof, 2 een radioprogramma over cultuur en media,stelde de presentatrice Pertra Possel zich kritisch op tegenover de redactrice.

1

2

S. de Beauvoir (1993) p. 31-32

Uitzending van 18 april 2007

2 © 2007 Hogeschool inHolland, School of Communication and Media / Jasper van den Blink

In het voorwoord van het nieuwe Santé nummer schreef hoofdredactrice Bernaerts: “We willen niet iedereen aan de botox hebben, maar veel vrouwen willen botox een keer proberen en van ons mag dat. Santé lezeressen mogen kiezen.” In het radioprogramma verweet Possel deze stelling. “Iedereen kan toch altijd kiezen voor botox? Dit is dan toch een aanbeveling?” Volgens Bernaerts was dat echter niet het geval. Het blad wilde helemaal geen positie innemen over de hedendaagse trend die heerste. Santé wilde geen oordelen geven over plastische chirurgie, maar alleen eerlijke voorlichting. Als botox niet afbreekbaar en veilig zou zijn, dan zou ze niet tot de stunt over zijn gegaan. Natuurlijk ging er wel eens iets fout met botox maar dat was te vergelijken met een verkeerde kleurspoeling voor je haar. Sommige mensen hebben nu eenmaal een allergische reactie voor bepaalde schoonheidsproducten. Zo ook met botox. Dat de redactrice met deze rationalisatie enigszins makkelijk wegkwam, viel meer mensen op. In het radioprogramma was ook de hoofdredacteur van het blad Psychologie aanwezig. Hij was van mening dat wanneer je iets bij je blad weggeeft, je verantwoordelijk bent voor het product. Hij zou dit niet snel doen, als hoofdredacteur van het blad en hij noemde het leidend. “Maar”, besloot hij, “als zij zegt dat het onomstreden is dan kan ik mij voorstellen dat het blad deze keuze maakt.” De hoofdredactrice was er zeker van dat botox ook op de lange termijn geen kwade gevolgen voor de gezondheid kon hebben. Ze zei: “Voor zover dat ooit zeker is, is dat zeker. ” Het was deze aperte bewering waar we het als luisteraars mee moesten doen. Over de vraag van Possel of ze zelf aan de actie mee zou doen, moest ze even nadenken: “Ik denk van wel. Botox is inmiddels alom geaccepteerd. Het is zelfs een kleine revolutie. En het blad Santé heeft aan deze revolutie een leuke actie met een knipoog gekoppeld.” De vraag was of mevrouw Bernaerts nog kon knipogen als de overwogen behandeling bij haar verkeerd uit zou vallen. Misschien was het wel net de verkeerde kleurspoeling.

Tijdens het radioprogramma werd het statement van ondervraagster Possel als snel duidelijk: mocht je zomaar gratis botoxbehandelingen weggeven, als het niet zo zeker was dat dit middel veilig is? Het was natuurlijk een belangrijke vraag, alleen was dit niet het punt dat de stunt tot mediahype maakte. Als het issue was of botox wel of niet veilig was, dan zou deze discussie al eerder opgelaaid moeten zijn. Daarnaast lag dan de verantwoording bij de medische wereld en niet bij het blad Santé. Wat wist deze hoofdredactrice immers van de gevaren? Het was al gewaagd dat ze uitspraken over de mogelijke risico’s van botox durfde te doen. Ze moest natuurlijk wel, anders stelde ze haar aankomende honderden abonnees niet erg gerust.

Het issue breidt zich uit Een week nadat het nieuwe nummer in de schappen lag, hadden meer media het nieuws overgenomen. Opnieuw werd het botoxissue op de radio besproken. In de uitzending van Radio 1 kwam de woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Plastische Chirurgie aan het woord. De woordvoerder (Kromheke) benaderde de kwestie vanuit een ander daglicht. Tijdens het programma Kassa,3 een programma voor consumenten, betoog Dhr Kromheke zijn afkeer jegens de actie. Of zoals hij het zelf zei: ” Ik ben er niet van gecharmeerd.” Hij was het wel eens met Bernearts dat Botox een veilige behandeling was, al kon je er soms een paar maanden raar uit zien door een spierafwijking, maar daar ging het hem niet om. “Waar het om gaat is dat sommige mensen een klacht hebben maar eigenlijk een andere manier van hulp nodig hebben. Maar omdat het een actie is geef je toch de botoxbehandeling. Zo krijgt iemand dus de verkeerde medische behandeling. Zonder dat de patient van tevoren door een dokter gezien wordt, wordt er al bepaald dat deze een medische behandeling krijgt.” Kromheke vond ook dat het imago van de plastische chirurgen een deuk opliep. De 3

Uitzending van 24 april 2007


mensen zouden door de actie een te commercieel beeld van deze medische tak kunnen krijgen. Zijn label zat er duidelijk op. Tot veel meer mediapubliciteit dan de radio-uitzending leidde het verweer van de woordvoerder echter niet. Toch was deze kritiek niet van de minste of geringste persoon. De woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Plastische Chirurgie was niet alleen maar een hoogaanstaande opinieleider, hij was ook een stakeholder. De actie was tenslotte een samenwerkingsverband tussen het blad Santé en de kliniek van Dhr Schumacher. Er moeten weinig belangrijkere stakeholders zijn geweest voor Dhr Schumacher. Wie meer aandacht van de media kreeg, was Ciska Dresselhuys, de hoofdredactrice van Opzij. Zij is niet alleen redactrice maar ook een vooraanstaande opinieleider voor veel vrouwen daar zij een feministisch getint blad maakt. In een stukje in de Volkskrant 4 vertelde Dresselhuys dat het niet zozeer om de actie zelf ging maar om het soort tijdschrift dat de behandelingen weggaf. Santé was een gezondheidstijdschrift. In hetzelfde stukje in De Volkskrant vroeg de journalist zich tot slot ook af of deze actie wel paste bij dit blad. Het leek erop dat Mevrouw Dresselhuys de spijker op de kop sloeg. Oftewel, ze voorzag het issue van het juiste label. De mediahype was niet zozeer ontstaan doordat Santé als eerste blad een botoxbehandeling weggaf, maar juist omdat Santé een gezondheidsblad was. Kennelijk was er zowel een ethische als esthetische verschuiving op gang. “Als een blad als Jackie, wat over schoonheid, trends en lifestyle gaat, deze wervingsacties had gehouden dan was het begrijpelijker geweest”, aldus Dresselhuys. Adformatie neemt dezelfde dag haar etikettering van het issue over. Op de website Beauty.blog 5 doet Adformatie medewerker Monique Lindeboom haar zegje:

“Het is interessant dat men zich in de volkskrant afvraagt of deze actie wel past bij een gezondheidsblad, want wellicht hebben de meeste van ons andere associaties bij gezondheid: het puur natuurlijke. Santé laat hiermee zien dat ze een andere manier van gezondheid nastreven: eentje waarin de moderne technieken zijn opgenomen, eentje waarin het leven gaat om leven met moderne ingrepen, wellicht: hoe blijf ik gezond ondanks de moderne ingrepen?”

Verbreding en vergroting Enkele dagen later leek het issue opeens uitgedoofd. Dit was opmerkelijk. Mevrouw Dresselhuys wist een duidelijke stempel op de actie van Santé te drukken en ze kroonde zich hierdoor tot issue-owner. Ze zei hier nog bij dat ze geen tegenstander van botox is en dat er niks mis was met er jeugdig uitzien. Feit is wel dat ze net een tegenbeweging signaleerde. Deze tegenbeweging werd bijvoorbeeld geleid door Dove. Een tegenbeweging die cellulitis en rimpels wel omarmde. 6 Nadat Dresselhuys haar label erop had geplakt, hadden andere bladen en instellingen zich kunnen mengen in de opgelaaide discussie. Misschien wilde Dove er iets over kwijt? Hoe dacht het gezondheidsblad voor mannen, Menshealth erover? Hadden misschien natuurlijke kuuroorden hun zegje klaar? Het stokje van het issue-owner was makkelijk over te nemen. Het blad Opzij van Dresselhuys richtte zich immers niet direct op gezondheid. De beurt was nu aan bedrijven, in wat voor tak dan ook, die hun geld verdienden aan het natuurlijke en gezonde welzijn van de mens. Maar een verdere discussie bleef uit. Een gebrek aan issuetracking? Zonder climax belandde het issue vanuit de fase van uitbreiding en verscherping in de fase van verbreding en vergroting. Opeens speelden zaken een rol die nog weinig directe raakvlakken met het issue hadden.

6 4

Michael van Os op website Adformatie, 24 april 2007 5 M. Lindeboom, 24 april 2007

Michael van Os op website Adformatie, 24 april 2007


Op de nieuwssite Nu.nl 7 en op de website van Trouw 8 lazen we hoe psychotherapeut Roefke Carmiggelt voorstelde dat mensen die naar de plastische chirurg wilden gaan eerst een bezoekje aan een psycholoog of psychiater moesten maken. De Nederlandse Vereniging van Plastische Chirurgie keerde zich in dezelfde artikelen fel tegen dit voorstel. De woordvoerder die eerder vond dat een intakegesprek verplicht moest zijn, voordat iemand een botoxbehandeling kreeg, was dan weer niet van mening dat dit gesprek door iemand met een psychologische achtergrond moest worden geleid. Na het stuk in de Volkskrant zijn er vele gemiste kansen geweest voor instellingen die zich onder de eerder genoemde tegenbeweging schaarden. Toch wist nog iemand een slaatje uit de commotie omtrent het issue te slaan: het interview waarin de psychotherapeut Carmiggelt haar voorstel deed om voor de plastisch chirurg naar de psycholoog te gaan, stond namelijk in het boekje Rimpelmania. Het boekje was zojuist die dag verschenen. In het nieuwsbericht over het conflict tussen de therapeute en de Nederlandse Vereniging van Plastische Chirurgie, verwezen zowel Trouw als de nieuwssite Nu.nl naar dit zojuist verschenen boek. Mevrouw Carmiggelt was geïnterviewd door Manon Spierenburg en Siska Mulder, de auteurs van het boek Rimpelmania. Een betere timing voor dit boek om uit te komen was er niet. Het leek wel of de uitgever erop gewacht had. Op de achterkant van het boek werd de trend die aan het botox-issue vooraf was gegaan duidelijk samengevat: “Waarom iedereen oud wil worden, maar niemand het wil zijn.” Een week na de verbredingfase kwam er nog een laatste reactie van de hoofdredactrice op de homepage van Santé te staan. 9 Nog één keer wilde ze afrekenen met het idee dat botox gevaarlijk zou zijn. Ook op lange termijn was er geen gevaar. Met 99 procent van de medicijnen die vandaag de dag verstrekt werden, hadden we volgens haar minder lang ervaring.

Alweer een typisch geval van rationalisatie? Op welke bron ze zich baseerde ten tijde van de uitspraak of dat ze misschien zelf stiekem een medische achtergrond had, was onduidelijk. Desondanks bleek uit haar slotpleidooi dat ook Bernaerts de ware aard van het issue inmiddels gezien had: “Het echte discussiepunt, de aanleiding tot alle commotie, is natuurlijk de vraag of vrouwen mee moeten doen aan de schoonheidsdwang die we allemaal voelen. Dat vind ik een goede vraag, die we onszelf en elkaar absoluut en voortdurend moeten stellen. Een chirurgische ingreep zouden wij nooit aanbieden. Maar botox is zoiets als leuke kleding, een bezoek aan de kapper of aan de schoonheidsspecialist.” Het issue was afgesloten. De inspectie van plastische chirurgie had niet ingegrepen en een consolidatie fase bleef daardoor uit. Het issue was verdwenen. Maar de trend die eraan vooraf gegaan was, bleef. Want waarom wil niemand oud lijken? Rimpelmania gaf antwoord...

De filosoof De trend waaruit het issue ontstaan was, zien we vandaag de dag vaak terug in de media. Denk eens aan alle televisieprogramma’s waarin mensen verbouwd worden. Make me beautiful, Xtreme makeover, De Zwaan, Jezelf verbouwen en toch trouwen. De kandidaten zijn niet altijd oude mensen die jonger willen lijken, maar het zijn wel mensen die aan de eisen van het hedendaagse schoonheidsideaal willen voldoen. Wat we wel met zekerheid kunnen zeggen is dat rimpels, of uiterlijke ouderdom zelf, niet bij dit ideaal passen. In Rimpelmania gingen de auteurs op zoek naar de essentie van deze ontwikkeling. In het einde van het boek belandden ze bij een filosoof omdat ze zich volgens henzelf: “ Onmogelijk aan de gedachte kunnen onttrekken dat het verwoedde streven om er zo jong mogelijk uit te zien een ijdele poging is om de dood op afstand te houden.” 10

7

Auteur onbekend, 26 april 2007 Seada Nourhussen, 26 april 2007 9 J. Bernaerts, 3 mei 2007 8

10

M. Spierenburg en S. Mulder, p. 142-152


Volgens filosoof Verbrugge is het niet raar dat we in dit schoonheidsideaal zijn gaan geloven: “Dagelijks krijgen we irreële beelden voorgeschoteld van glad gephotoshopte modellen, popartiesten en filmsterren. Daardoor krijgen we onbewust de boodschap door dat ons eigen lichaam imperfect is en zelfs abnormaal. Ergens weten we dat het ondoenlijk is om eruit te zien als Kate Moss of Gisele Bündchen -alleen al omdat zij er in werkelijkheid ook niet zo uitzien - en toch zijn we erin gaan geloven.” De filosoof concludeerde het volgende: “De suggestie die in de moderne markt wordt gewekt, is dat we in deze behoeftebevrediging ten volle onszelf kunnen zijn. De westerse maatschappij is zo gebrand op behoeftebevrediging dat we ons leeg en verveeld voelen zonder het nastreven van ideaalbeelden. Het schoonheidsideaal is hier een van. “ De auteurs van Rimpelmania kwamen door deze uitspraak tot de conclusie dat het verfraaien van het lichaam een vorm van genot is en dat we nooit tevreden zullen zijn. De leegte komt immers juist door de behoeftebevrediging.

naar de lucht staren. Dit is dan ook het enige waar hij zich de daaropvolgende eeuwen mee bezighoudt. Uiteindelijk had zijn onsterfelijkheid hem van binnen dood gemaakt. Verlost hiervan kon hij echter niet worden. Tot een levenselixer zal het niet snel komen. Maar misschien kunnen we wel zeggen dat de huidige trend een verpakte zoektocht hiernaar is. Het is op zijn minst eigenaardig te noemen, dat juist nu de trend tegen uiterlijke veroudering heerst. De demografische trend staat hier immers haaks op, want er komen de aankomende jaren steeds meer oudere mensen bij. Het is alleen de vraag of we dat nog kunnen zien...

Jasper van den Blink schreef dit essay als communicatie-medewerker bij omroep Max. Copyright tekst: School of Communication and Media, Hogeschool InHolland. Auteursrechten van afbeeldingen: J. van den Blink

Verbrugge: “We zijn ontworteld geraakt omdat we geen ideologie of religie meer aanhangen. Hieruit kun je de overdreven aandacht voor onze uiterlijke verschijningsvorm verklaren; We hebben alleen ons lichaam nog. Nietsche riep: God is dood. Je kunt het ook omdraaien. Onze god is de dood. Het uitbannen van de dood en de eindeloze strijd tegen het einde, het maskeren van lichamelijke gebrekkigheid is datgene wat heerst. Dat is onze dood. Doordat we de hele tijd bezig zijn met de dood uit te bannen bepaalt die onze gedachten. We overwinnen de dood niet, maar zijn ervan in de ban.” In de in 1964 voor het eerst verschenen roman Tous les Hommes Sont Mortels, geschreven door Simone de Beauvoir, overwint de hoofdpersoon Raymond Fosca wel de dood. Door het drinken van een levenselixer raakt Fosca onsterfelijk. Na mislukte pogingen om de wereld te veroveren, zijn ultieme wens, en het verliezen van iedereen waaraan hij gehecht is, kan hij alleen nog maar met een leeg gevoel


Literatuurlijst Boeken: -

-

Andere bronnen

Beauvoir, Simone de, Alle mensen zijn sterfelijk, negentiende druk, Unieboek bv, Houten, 1993 Mulder, Siska & Manon Spierenburg, Rimpelmania, eerste druk, Thomas Rap Amsterdam, 2007

Radiofragmenten: -

“Kassa, consumenten programma,” 24 april 2007. Via Internet te beluisteren: http://kassa.vara.nl/portal?_scr=radio_ artikel&number=3233223

-

“Kunstof, programma over cultuur en media,” 14 april 2007. Via Internet te beluisteren: http://audio.omroep.nl/radio1/nps/kuns tstof/20070418-19.mp3

Artikelen: -

-

-

-

-

Benaerts, Jose, “Nog even over de botox.” 2007. Van Internet: http:/www.santeonline.nl/redactiedagb oek/002146.php “Bezoek psycholoog voor plastische chirurgie.” 2007. Van Internet: http:/www.nu.nl/news/1056842/10/’be zoek psycholoog voor plastische chirurgie’.html Lindeboom, Monique, “Santé stunt met gratis Botoxbehendeling,” 2007. Van Internet: http://beauty.blog.nl/plastisch chirurgie/2007/04/24/sante-gelooftdat-gratis-botox-beter-is-dan-gratis-sex Nourhussen, Seasa, “Voor de ingreep eerst naar de psycholoog?” 2007. Van Internet: http:/www.trouw.nl/hetnieuws/Nederla nd /article700277.ece/voor de ingreep eerst naar de psycholoog Os, Michael van, “Gratis shot Botox bij abonnement,” 2007. Van Internet: http://blog.adformatie.nl/index.php/ent ries/gratis-shot-botox-bij-abonnement/


Jong blijven voor niks

Recommend Documents