30
Lian Jeurissen en Christiaan te Strake
!
Jeugdcultuur in Zutphen, de jaren '60 en '70 In het kader van de jubileumtentoonstelling
[email protected] het Stedelijk Museum Zutphen (voorjaar 2004) werd ook aandacht besteed aan de jeugdcultuur van de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw. Een aantal evenementen werd aan de vergeteldheid ontrukt. Hieronder laten we ze nog een keer de revue passeren. Waren de sixties wel zo roerig? Was Zutphen wel hip in de zeventiger jaren? Naast fragmenten uit de kranten, werden ook verhalen van inwoners van Zutphen die het allemaal meemaakten gebruikt voor dit artikel. De belangstelling voor de geschiedenis verteld door ooggetuigen neemt de laatste jaren sterk toe. De tentoonstelling in het museum was hier een goed voorbeeld van.
In de jeugdcultuur van de jaren '60 zijn verschillende groepen jongeren te onderscheiden met elk een eigen identiteit op het gebied van uiterlijkfkleding, muzieksmaak, gedrag en ideeën. Ook in Zutphen had je in die tijd verschillende groepen jongeren, die vaak lijnrecht tegenover elkaar stonden. De 'nozems' hadden vet in hun korte haar, waarmee ze een vetkuif of 'spuuglokje'maakten,
zoals Elvis en James Dean. De jongens reden bij voorkeur op brommers van het merk Kreidler met buddyseat (dus een zadel, geschikt voor twee personen achter elkaar). In Zutphen waren ze overdag vooral te vinden op de markt voor het Luxortheater. 's Zomers werden ze nogal eens vergezeld door Duitse modinettes die werkten in de confektiefabriek van Sturka of het lingerieatelier van Lovable
Zutphense jeugd op de Houtmarkt in de zestiger jaren
Boudewijn de Groot treedt op. Sept. 1967
. Uitgaan deden ze buiten de stad in de Uitrusting in Eefde of in de lokale kroegen. Slechts in een paar van die gelegenheden werd life opgetreden, meestal door instrumentale beatgroepen, zoals The Flying Comets. Voordat de nozems op vrijdag- of zaterdagavond naar huis gingen, was de gang steevast naar de automatiek van De Boer aan de Korte Beukerstraat. Daar kwam het regelmatig tot uit de hand lopende vechtpartijen met andere jongeren, met name de Kakkers. In de loop van de tijd ging Café de Noteboom, waar zowel kakkers als nozems samenkwamen, wel een enigszins en verbroederende rol spelen. De 'kakkers' waren de volstrekte tegenpolen van de nozems. Zij hadden vaak lang haar, en broeken met wijde pijpen
Bezetting Oude Bornhof
(vooral Levi's en Cowden). Voor spullen uit de Amerikaanse legerdump reisden veel kakkers af naar Amsterdam om bij Loe Lap aparte spullen te kopen, zoals gebruikte Afghaanse jassen en legerpukkels. Plaats van samenkomst was vaak de markt, op de stoep naast La Venezia (op die plaats zat toen kantoorboekhandel Drieënhuizen). Ze reden bij voorkeur op bromfietsen van het merk Tomos of andere brommers met een hoog stuur. Hun muzieksmaak week ook af van die van de nozems. In Zutphen gingen zij vooral naar optreden van groepen als The Field Street Five en S-5. Stonden de nozems hun mannetje wat 'innemen'betreft, de kakkers experimenteerden er lustig op los met allerlei geestverruimende middelen, zoals het snuiven van tri en het nuttigen van grote
hoeveelheden hoestdrank. In 1965 deed voor het eerst het roken van Hasjisch zijn intrede in Zutphen. Een aantal evementen trok extra de aandacht zoals: Optreden van Boudewijn de Groot op het's Gravenhof in Zutphen, 6 september 1967. Het Zutphens Dagblad deed een dag later onder de kop 'Duizenden zagen en hoorden Boudewijn', en 'Artiestenavond wel nat en koud, maar niet verregend' verslag van het optreden: 'Het 's-Gravenhof was woensdagavond een half uur lang één grote regenton. Dat was kort nadat de enige 'artiestenparade' in het kader van 'Zutphen-Brandpunt 1967' was begonnen, en dus ruimschoots voordat Boudewijn de Groot zijn 'Land van Maas en Waal' over het plein liet klinken. De taak van het harmonieorkest werd met verve vervuld door vele honderden tieners, die het lied van Jeroen Bosch' vermaarde circus uit volle borst meezongen.'[ ...1 'De meisjes en jongens klampten zich vast aan de afsluithekken en riepen telkens in koor om hun idool: 'Boudewijn, Boudewijn!' I...] 'De jeugd had namelijk alleen maar oog en oor voor Boudewijn. En ze liet dat ondubbelzinnig blijken.'[ ...] Boudewijn de Groot bracht zijn protestliederen bepaald niet onverdienstelijk. Hij i s wars van show, wellicht omdat hij heel goed beseft dat dit niet bij zijn repertoire past. Maar hij i s commercieel genoeg om vakkundig naar een climax toe te werken. En dat was dan: 'Het Land van Maas en Waal'. Hoewel ... de bijval voor 'Meneer de President' weinig minder was.' Bezetting Oude Bornhof juni 1970 O p zaterdag 13 juni werd door een grote groep jongeren, deels van buiten de stad, het Oude Bornhof 'gekraakt'en bezet. Een en ander was vantevoren bij het gemeentebestuur aangekondigd en ook de Zutphense bevolking werd door middel van op straat uitgedeelde pampletten ingelicht. In één van deze pamfletten geven de krakers aan dat hun actie bepaald niet voor niets i s gebeurd, maar 'omdat er
l
ruimte nodig is, die toegankelijk i s voor alle groepen van de bevolking en al die groepen willen w i j samenbrengen in dit Bornhof'. Het Oude Bornhof was vroeger een bejaardentehuis en had daarna ook nog enige jaren als opvangcentrum voor repatrianten uit Indonesië gediend maar stond destijds al geruime tijd leeg. In het pamflet wordt verder gesteld: 'De jeugdsoos faalt op vele punten. In de eerste plaats is de ruimte ontoereikend, en bovendien bezit zij een autoritaire structuur. De jeugd wordt niet betrokken bij het bestuur, de soosleider wordt het werken onmogelijk gemaakt'.' Er leefden onder de bezetters allerlei ideeën over de 'invulling'van het Bornhof, zoals een doehet-zelf-centrum, een bejaardensoos, een speelterrein voor kinderen, ruimte voor kunstenaars, discussiegroepen en 'vult u zelf maar aan'. Een goed functionerende ordedienst hield de boel tijdens de bezetting in de gaten. Toen het slot van de achteringang van het Bornhof vernield en meegenomen bleek te zijn besloten de bezetters spontaan geld in te zamelen voor een nieuw slot. Een opname-autootje van de VPRO was ook present en deed verslag van het bezettingsnieuws. De kraakactie wordt tenslotte afgerond met een brief, gericht aan alle 'Lieve mensen, onder meer van het Zutphense gemeentebestuur'. In de brief geven de actievoerders aan hun doel bereikt te hebben, namelijk het onder de aandacht brengen van het probleem van het leegstaande Bornhof. Een gesprek tussen burgemeester mr. Roeters van Lennep en de actiegroep (dat volgens de burgemeester 'niet dankzij, maar ondanks het kraken' plaatsvindt) levert geen concrete toezeggingen op en er wordt dan ook besloten om het gesprek voort te zetten. Het zal vervolgens nog jaren gaan duren, voordat er daadwerkelijk iets gebeurt. Het Zutphens Dagblad van 27 september 1975 meldt: 'Burgemeester Van Lennep heeft gistermiddag met officieel vertoon en behulp van een kraandrijver een erker geplaatst in de eerste op te knappen
De soosleider werd overigens onder de be:zetters gesignaleerd
Popconcert ten behoeve van Wetnern in het Oude Bornhof
Tijdens de bezetting van het Oude Bornhof: van en voor kinderen
Popfestival op de Houtmarkt, 1972
vleugel van het Oude Bornhofcomplex. Het Oude Bornhof krijgt een woonfunctie met 50 woningen en in het hoofdgebouw wordt Stichting De Born gehuisvest.' In hetzelfde Oude Bornhof vond op vrijdag 4 en zaterdag 5 augustus 1972 een popconcert ten behoeve van het Medisch Comité Vietnam plaats.
t
Woodwall festival op de Houtwal, dinsdag 23 mei 1972 Het Zutphens Dagblad doet op 24 mei onder de kop 'Onweer dreef Woodwallfestival naar Buitensoos.' verslag van dit popfestival: 'De hippe Zutphense jeugd heeft zich dinsdag overgegeven aan de pop. Zutphens poppromotor nummer één Harry Leushuis heeft het gemaakt, zo heet het dan. Zijn Woodwall Festival op het veemarktterrein mocht dan door een zo-
merse onweersbui wat in de war gebracht zijn, de honderden jongelui die vanaf's middags twee uur de Houtwal bevolkten hebben het minipopfestival best weten te waarderen. Terwijl de ijzeren zetstukken voor de donderdag te houden varkensfokdag op het veemarktterrein werden gezet [...l vleiden de vaak hip geklede jongens en meisjes zich in het gras om de pop over zich heen te laten komen. Die pop kwam uit de instrumenten en kelen van bekende en minder bekende goden (in het hele artikel worden overigens geen namen van groepen gemeld). [. . .] De geluidsinstallatie zorgde er voor dat op de bouwwerken in de directe omgeving kon worden meegenoten. [. ..] Jonge meisjes waren erg hip en mooi aan het wezen. Het karretje met frisdrank deed goede zaken. [...l Kortom het was een beetje Kralingen op de Houtwal.
Later werd vanwege het onweer het geheel nog verplaatst naar de Buitensoos en is er sprake van een plezierig festival' Optocht voor behoud van de Jeugdsoos op 14 september 1974 Omdat er voor de jeugd eind jaren '60 geen droog onderdak was om te recreëren, werd er door een groep jongeren, die behoorden tot de 'kakkers', gezocht naar een geschikte ruimte. Een eerste aanzet daartoe vormde een kelder aan de Raadhuissteeg. Enkele jaren later werd, na het houden van een protestmars op 14 september 1974, de jeugdsoos 'Des Dekens Hues' aan het's Gravenhof geopend, net naast het politiebureau. Volgens de heer Droogsma, voormalig politieman te Zutphen was dit met opzet zo gepland, omdat de politie zo 'alles in het snotje zou kunnen houden'.
w-
Het bovenstaande wekt inderdaad de indruk dat Zutphen een roerige en hippe stad geweest is in de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw. O f dit echt zo was? Tijdens het Vertelfestival in het Museum in december 2003 bleek dat een aanzienlijk deel van het publiek daar niet veel van had gemerkt in die jaren, en er zeker geen herinneringen meer aan had. De 'hippe vogels' die hun verhaal kwamen doen, hebben er nog wel veel goede herinneringen aan maar ze hebben hun 'wilde haren' ondertussen ook wel een beetje verloren.
*-" E 4
Optocht voor behoud van de jeugdsoos, september 1974. De Baas in "Baas dood" sloeg op de toenmalige wethouder voor jeugdzaken mw. Baas)
