JEUGD & ALCOHOL “Nuchter: een beetje raar, wel vet”
Gemeente Heerenveen Plan van aanpak 2010 – 2012
Heerenveen, februari 2010
Inhoudsopgave
blz. 1. Inleiding
3
2. Wat doen we al?
4
3. Probleemschets
6
4. Aanpak en werkwijze
8
5. Monitoring en processturing
12
1. Inleiding Problematisch alcoholgebruik en middelengebruik door jongeren is geen specifiek Heerenveens probleem. Wel een probleem echter dat de gemeente Heerenveen zich aantrekt. Om die reden is deelgenomen aan het Provinciaal project Fries Jeugd- en Alcoholbeleid. Op 9 oktober 2008 heeft de gemeente Heerenveen in dit kader het convenant Jeugd- en alcoholbeleid ondertekend. Naast de Friese gemeenten maken ook de Provincie Fryslân, Hulpverleningsdienst Friesland, Verslavingszorg Noord Nederland, het Openbaar Ministerie Leeuwarden, Koninklijke Horeca Nederland regio Fryslân en de politie Fryslân hiervan deel uit. Middels dit convenant hebben partijen afspraken gemaakt over de aanpak van het gebruik van alcohol onder jongeren in de provincie Fryslân. Aanleiding Er is een toenemende aandacht voor de omvang van het alcoholgebruik onder jongeren. Dit komt voort uit een aantal zaken. Ten eerste is er in de afgelopen jaren door ontwikkelingen in het wetenschappelijk onderzoek beter inzicht in de schadelijke gevolgen van drank- en drugsgebruik op jonge leeftijd verkregen. Ten tweede is er een beter inzicht verkregen in het zogenoemde coma zuipen. Actuele cijfers, waarin Friesland geen uitzondering is, laten een negatief beeld zien. Tenslotte drinken jongeren meer en vaker alcohol dan zo'n 20 jaar geleden. Dit alles heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid van jongeren zelf, maar ook voor de mensen in de nabije omgeving. De gemeente Heerenveen wil het schadelijk gebruik van alcohol en drugs terugdringen, voorkomen en inzetten op verantwoord gebruik van deze middelen. Om deze reden is aansluiting gezocht bij de provinciale aanpak en is het convenant destijds ondertekend. Convenant Met de ondertekening van het convenant, welke een looptijd van 4 jaar heeft 2009 t/m 2012, heeft de gemeente zich geconformeerd aan de volgende doelstelling: “Regionaal en gemeentelijk beleid te bevorderen, gericht op het ontmoedigen van het alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar en het bevorderen van verantwoord alcohol gebruik onder inwoners tot 24 jaar in Fryslân”. Onderdeel van het convenant vormt het Fries projectplan Jeugd- en Alcohol. In het projectplan zijn afspraken gemaakt over de aanpak en de in te zetten interventies. Daarnaast zijn de verschillende taken en verantwoordelijkheden van de betrokken partners binnen het project beschreven. Ook is in het projectplan een opsomming gemaakt van de feiten en actuele cijfers omtrent alcoholgebruik van de Nederlandse en Friese jongeren en zijn afspraken gemaakt over de werkwijze en is een minimum van interventies overeengekomen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Aanbieden en borgen programma : de gezonde school en genotmiddelen; Aanbieden en borgen : instructie verantwoord alcoholgebruik; Aanbieden en borgen programma: alcoholvrij op de weg; Aanbieden en borgen : training 1e lijnfunctionarissen in de zorg; Actuele APV met daarin o.a. de regels voor alcoholgebruik op de openbare weg; Actueel vergunningenbeleid voor evenementen; Beleid formuleren t.a.v. hokken en keten; Intensiveren alcoholcontroles; Informeren burgers over alcoholbeleid gemeente; Betrekken jongeren bij het formuleren en uitvoeren van gemeentelijk alcoholbeleid.
Naast genoemde interventies zijn er natuurlijk voor gemeenten meerdere acties mogelijk. Een overzicht van mogelijk toe te passen interventies zijn in een actuele dynamische lijst samengevoegd, de ‘arkbak’ genaamd. Op de website www.ikpjeugd.nl, het informatie- en kennispunt voor beleidsmedewerkers in Friesland, is deze lijst terug te vinden.
3
2. Wat doen we al? Na de ondertekening van het convenant in 2008 hebben de ontwikkelingen lokaal niet stil gestaan. In de tussentijd zijn verscheidene acties en interventies gestart om de gemeentelijke aanpak een impuls te geven. Hierbij een overzicht van de belangrijkste interventies. • Spreekuur De jeugdgezondheidszorg (JGZ) ziet en spreekt op de basisscholen de kinderen van groep 7 of 8 en hun ouders/opvoeders. Tijdens deze gesprekken wordt op het gebeld van gezondheid voorlichting gegeven. Tot voor kort, in verband met de beperkte tijd voor de gesprekken, kwam alcoholgebruik daarbij niet aan bod. Aangezien het aspect van voorlichting op vroege leeftijd belangrijk is en aansluit bij de uitgangspunten van het provinciale projectplan, zijn de periodiek geneeskundige onderzoeken uitgebreid met 5 minuten. In deze extra tijd worden de jongeren en de ouders/opvoeders geïnformeerd over de gevolgen van alcoholgebruik en krijgen ze advies hoe hier mee om te gaan tijdens de puberteit van de jongere. Naast informatie en advies biedt de verpleegkundige van de HVD Fryslân ook ondersteuning. Tenslotte rapporteert de HVD Fryslân de ervaringen hiervan aan de gemeente Heerenveen. In 2009 heeft deze interventie inmiddels plaatsgevonden en dit zal in de jaren 2010 en 2011 worden voortgezet. • Brief Oud en Nieuw In het kader van de provinciale communicatiecampagne is rond de feestdagen van 2009 aandacht gevraagd voor het alcoholgebruik door minderjarigen. Middels een brief van de burgemeester aan alle ouders van jeugdigen in de leeftijd van 10 tot 16 jaar in de gemeente Heerenveen is aan het provinciale initiatief gehoor gegeven. In het schrijven is aangegeven wat de gevaren van alcoholgebruik door minderjarigen zijn en de eventuele verantwoordelijkheid daarin van ouders. • Lokaal onderzoek Naar aanleiding van de ondertekening van het provinciale convenant Jeugd en Alcohol is lokaal nader onderzoek ingesteld. Daaruit is naar voren gekomen dat de gemeente Heerenveen over minimale gegevens beschikt inzake alcoholgebruik van de Heerenveense jongeren. Wel beschikt de gemeente over de tweejaarlijkse jeugdmonitor van de HVD-Fryslân en zijn de gegevens van het vier jaarlijkse onderzoek onder Friese jongeren, het Gezondheids Onderzoek (de GO-jeugd), bekend. Nader onderzoek, in de vorm van een enquête, is in Heerenveen uitgevoerd om een helder beeld te krijgen van het lokale gebruik van alcohol onder de Heerenveense jeugd. Naast vragen omtrent gebruik is ook naar de mening van jongeren gevraagd omtrent eventuele succesvolle preventiemaatregelen. Het onderzoek, dat heeft plaatsgevonden onder alle aanwezige jongeren in de gemeente Heerenveen tussen 12 en 18 jaar, treft u hierbij als bijlage aan. • Keten- en caravanbeleid In het kader van de nota jeugd- en onderwijsbeleid van de gemeente Heerenveen en landelijke ontwikkeling op dit gebied is in 2009 het keten- en caravan beleid geactualiseerd. Voor wat betreft alcoholgebruik is in het beleid gekozen voor voorlichting, informatie en preventie aan keetbezoekers. De keten in Heerenveen zijn kleinschalig en in beperkte mate aanwezig. De uitvoering van dit beleid is inmiddels in volle gang. • Jongerencentrum Sinds begin 2010 beschikt Heerenveen weer over een jongerencentrum. Jongerencentrum De Club hanteert een actief beleid inzake alcohol- en drugspreventie. Een goed voorbeeld zijn de strikte huisregels omtrent alcoholgebruik en de naleving daarvan. Daarnaast zijn preventie activiteiten in voorbereiding. • Aanwijzen APV-locaties In 2009 heeft de gemeente Heerenveen de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) aangepast. Deze actualisatie was nodig vanwege de naleving en handhaving van alcoholmisbruik. In dat kader zijn diverse locaties in de gemeente Heerenveen aangewezen waar het gebruik van alcohol in de openbare ruimte niet is toegestaan. Dit is in overleg met de Politie Heerenveen tot stand gekomen.
4
• Netwerk bijeenkomst In de uitvoering van de nota jeugd- en onderwijsbeleid vindt er jaarlijks een netwerkbijeenkomst plaats in het Posthuistheater. Deze netwerkbijeenkomst, voor lokale professionals op het terrein van jeugd- en jongerenbeleid, bestaat naast een platformbijeenkomst uit een theatervoorstelling met nabespreking. In 2010 is gekozen voor het beleidsthema 'Jongeren en alcohol'. De bijeenkomst heeft inmiddels plaatsgevonden. • Outreachend jongerenwerk In Jubbega heeft VNN op verzoek van de politie Heerenveen ambulant outreachend jongerenwerk ingezet. Met deze inzet zijn voorlichtings- en preventie-activiteiten opgestart voor jongeren met verslavingsproblemen en hun ouders. • Veiligheid Scholen Als uitvloeisel van de nota Jeugd- en Onderwijsbeleid is de werkgroep 'veiligheid onderwijs' ingesteld. Deze bijeenkomst met vertegenwoordigers van de aanwezige voortgezet onderwijsinstellingen in Heerenveen, vertegenwoordigers van de politie Heerenveen en afgevaardigden van de gemeente vindt jaarlijks plaats. Het alcohol- en drugsgebruik van de schoolgaande jeugd in Heerenveen is als vast agendapunt aan het overleg toegevoegd. • Casus overleg GHB Naar aanleiding van signalen uit het lokale werkveld is sinds eind 2009 in de gemeente Heerenveen het casusoverleg GHB gestart. Naast de gemeente nemen aan het inmiddels structurele overleg de volgende instellingen deel: Bureau JeugdZorg (BJZ), Verslavingszorg Noord-Nederland (VNN), School Maatschappelijk Werk Friesland (SMWF), Fier Fryslân, Hulpverleningsdienst Friesland (HVD), Jongerenwerk Caleidoscoop en de Politie Heerenveen.
5
3. Probleemschets Uit actueel onderzoek van de afgelopen jaren, blijkt dat Nederlandse jongeren bij de zwaarste drinkers van Europa horen. De jongeren in Noord Holland, West Friesland in het bijzonder, spannen wat dat betreft de kroon en drinken ten opzichte van de andere Nederlandse jongeren het meest. De Friese jongeren drinken dan misschien niet zoveel als de westerse buren, maar vormen desalniettemin geen uitzondering op het Nederlandse gemiddelde. Friese jongeren zijn dus stevige drinkers. Voor wat betreft het lokale plan van aanpak zijn twee actuele onderzoeken relevant: Het GO-jeugd onderzoek 2008 van de HVD Fryslân en het lokale onderzoek jeugd, alcohol en drugs van 2009. GO-jeugd 2008 De HVD Fryslân, voormalig GGD, houdt één keer in de vier jaar een groot gezondheidsonderzoek onder de Friese jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. In 1998 heeft de HVD destijds onderzoek gedaan naar het alcoholgebruik van de Friese jongeren. Daarna heeft in 2004 het onderzoek in de vorm van de GO-jeugd voor het eerst plaatsgevonden. De gegevens van het laatste onderzoek zijn in het najaar van 2009 gepresenteerd. Voor wat betreft de rapportage van de HVD gaat het o.a. om de hoeveelheid van het gebruik en de locatie waar gedronken wordt. Ook wordt in dit onderzoek beschreven of er verschillen zijn tussen jongens en meisjes, leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus. Uit het onderzoek van de HVD blijkt, dat 63% van de Friese jongeren van 12 t/m 18 jaar wel eens alcohol heeft gedronken. Het percentage alcohol drinkende jongeren is afgenomen in vergelijking met het onderzoek van 2004. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren voor het eerst alcohol hebben gedronken is 13 jaar. Dit is vergelijkbaar met de onderzoeksresultaten in 2004. In de vier weken voorafgaand aan het onderzoek heeft 38% van de 12 t/m 18 jarigen minimaal één keer aan binge-drinken1 gedaan. Daarnaast blijkt 41% van de jongeren wel eens aangeschoten te zijn geweest. Uit het onderzoek komt verder naar voren dat de risicogroepen van de 12 t/m 18 jarigen over het algemeen jongens zijn en VMBO-leerlingen. Bij extremer alcoholgebruik (dronkenschap, binge drinken) vormen de 16 t/m 18 jarige jongeren en MBO-leerlingen de risicogroep. Ook komt naar voren dat veel jongeren onder de 16 jaar ervaring hebben met (teveel) alcohol. Over het algemeen drinken jongeren (bij iemand) thuis of in een discotheek en lijken ze zich grotendeels te houden aan wettelijke regels voor alcoholverkoop. Veertien procent van de jongeren onder 16 jaar koopt wel eens alcohol. Van een aantal indicatoren met betrekking tot alcoholgebruik zijn in het onderzoek de gemeentelijke percentages berekend. De gemeente Heerenveen wijkt t.o.v. andere gemeenten op het meerendeel van de indicatoren positief af. Gemeentelijk onderzoek jeugd, alcohol en drugs2 In het voorjaar van 2009 heeft de gemeente Heerenveen in samenwerking met de HVD en VNN onderzoek gedaan naar het alcohol en drugsgebruik van de Heerenveense jongeren in de leeftijd van 12 t/m 18 jaar. Dit lokale onderzoek is vergelijkbaar met het GO-jeugd onderzoek. Ook hier is gekeken naar de verschillen tussen jongens en meisjes en de verschillende leeftijdsgroepen. Een verschil met de GO-jeugd is wel dat in het lokale onderzoek aandacht is besteed aan de woonlocatie van de jongere, zodat op wijk- en dorpsniveau naar eventuele verschillen kon worden gekeken. Daarnaast is het onderwerp drugsgebruik op advies van lokale professionals aan het onderzoek toegevoegd. Uit het onderzoek komt naar voren dat 53% van de Heerenveense jongeren van 12 t/m 18 jaar wel eens alcohol heeft gedronken. Dit percentage ligt ten opzicht van de Friese jongeren (onderzoek GO-jeugd 2008) 10% lager. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren in de gemeente Heerenveen voor het eerst alcohol hebben gedronken ligt - ten opzichte van het provinciale gemiddelde van 13 jaar - een jaar hoger met 14 jaar. Beide punten vormen wellicht een verklaring voor de in de GO-jeugd genoemde positieve afwijking van de gemeente Heerenveen.
6 1 Binge-drinken is het af en toe in korte tijd een grote hoeveelheid alcohol drinken (6 glazen of meer). Onder jongeren wordt de term gebruikt als het gaat om drinken om dronken te worden. 2 Lokaal onderzoek jeugd, alcohol en drugs in de vorm van een enquete onder alle 12 t/m 18 jarige jongeren in Heerenveen
Bron: website VNN
Uit het lokale onderzoek valt op dat meer dan de helft van de ondervraagde jongeren voor het 16e levensjaar (de leeftijd waarop in Nederland licht alcoholische drank mag worden verkocht) een 'borrel' heeft gedronken. Tevens blijkt de tolerantie van ouders ten opzichte van het alcoholgebruik van jongeren relatief groot. De meerderheid van de jongeren die wel eens alcohol hebben gedronken geeft aan dat de ouders het goed vinden. Voor wat betreft het drugsgebruik komt naar voren dat 10% wel eens drugs heeft gebruikt. Van dit percentage heeft een kwart aangegeven dit nog steeds wel eens te doen. Uit de GO-jeugd 2008 blijkt 19% van de 12 t/m 18 jarige Friese jongeren wel eens drugs te hebben gebruikt. De gemiddelde leeftijd waarop voor het eerst drugs zijn gebruikt ligt in Heerenveen op 15 jaar. De gemiddelde leeftijd van de Friese jongeren is niet bekend. Wel blijkt uit gegevens van de GGD Flevoland de gemiddelde leeftijd in die provincie op 14 jaar te liggen. Financiën In het kader van het Friese project Jeugd en Alcohol heeft de provincie Fryslân voor afzonderlijke gemeenten subsidie beschikbaar gesteld. Voorwaarde daarvoor is dat gemeenten specifiek jeugd en alcoholbeleid formuleren. Daarnaast zijn er vanuit de Provincie subsidiemogelijkheden voor afzonderlijke incidentele preventie activiteiten. Naast de provinciale subsidiemogelijkheden zijn er ook vanuit de landelijke overheid, middels het project “Gezonde Slagkracht” vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), subsidiemogelijkheden voor gemeenten. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of de gemeente Heerenveen daarvoor in aanmerking komt. Uitgaande van een gemeentelijke bijdrage van € 70.000,- en een bijdrage van de provincie van € 20.000,-, dan zal voor de uitvoering van de lokale aanpak voor de komende drie jaar een totaalbedrag van zo'n € 90.000,- beschikbaar zijn. Dit komt neer op een bedrag van € 30.000,- per jaar. Beschikbaar Provinciale bijdrage Gemeentelijke bijdrage Nationale subsidiemogelijkheden (Gezonde slagkracht)
Totaal
Kosten 20.000 70.000
De gezonde schoolmethode (HVD) 30.000 Keetbeleid 5.000 Opleidingkosten BOA's PM Spreekuur Outreachend Jongerenwerker (VNN) 30.000 Netwerkbijeenkomsten (3x) 5.000 Preventie activiteiten jongeren 5.000 Promotie artikelen communicatiecampagne (t-shirts, posters) 5.000 Kosten voorlichtingsbijeenkomsten voor jongeren en ouders 10.000
PM
90.000
7
Totaal
90.000
4. Aanpak en werkwijze Een gedragsverandering bij de Heerenveense jongeren zal nodig zijn om aan de doelstelling van het Friese project jeugd en alcohol te voldoen. Een dergelijk resultaat kan alleen maar gerealiseerd worden indien op een gestructureerde wijze, in gezamenlijkheid met betrokken partners, een duurzame en concrete aanpak nagestreefd wordt. Tevens zal een combinatie van maatregelen benodigd zijn en is afstemming met landelijk en regionaal beleid onontbeerlijk. Voor wat betreft de Heerenveens aanpak zal dan ook zoveel mogelijk aansluiting worden gezocht bij de uitgangspunten zoals omschreven in het Provinciaal projectplan. Daarnaast vormt het lokale onderzoek jeugd, alcohol en drugs onder de Heerenveense jongeren een belangrijk vertrekpunt in de aanpak. Doelgroep De belangrijkste doelgroep voor dit beleidsplan zijn de jongeren zelf. Jongeren zullen nadrukkelijk worden betrokken bij dit project. Er zal niet alleen ‘over’ jongeren worden gesproken, maar zeker ook ‘met’ jongeren in het vinden van oplosrichtingen. Het jongerencentrum en de betrokken jongeren daar zullen een belangrijk speerpunt binnen het beleid gaan vormen. Zo zullen de resultaten uit het lokale onderzoek met hen worden besproken. Daarnaast zullen zij voorstellen voor op te stellen interventies moeten toetsen en zelf ideeen aandragen. Naast de jongeren zijn ouders, jongerenwerkers, toezichthouders, verenigingen voor volksvermaak (organisaties van dorpsfeesten), supermarkt en horeca-ondernemers de belangrijkste doelgroepen van de lokale aanpak en werkzijze. Deze zullen dan ook een belangrijke rol in de uitvoering moeten krijgen. Op welke wijze daar vorm en inhoud aan zal worden gegeven is op dit moment in onderzoek. Voor wat betreft nadere invulling van de projectstructuur, zie pag. 9, zal in ieder geval zoveel mogelijk worden aangesloten bij bestaande netwerken. Settings3 Alcohol speelt een belangrijke rol speelt in de jeugdcultuur. De gevaren van overmatig en en vroegtijdig alcoholgebruik kunnen echter, door individuele en/of groepen jongeren te licht worden opgevat. Het is daarom van belang om de aanpak te richten op verschillende leefgebieden waar jongeren in aanraking komen met alcohol. In Friesland wordt ingezet op de volgende settings: thuis, onderwijs, vrije tijd en verkeer en vervoer. Pijlers in aanpak Uit onderzoek blijkt dat het aanbieden van een combinatie van activiteiten, gericht op genoemde leefgebieden, in samenhang met elkaar het meest effect oplevert. Provinciaal worden in Fryslân dan ook verschillende beleidsinstrumenten tegelijk ingezet, zoals: • Regelgeving & beschikbaarheid Om een actueel beleid te voeren is het van belang dat er gekeken wordt naar de huidige trends in het verkrijgen van alcohol. Bij dit onderdeel zullen interventies moeten worden ingezet, die erop gericht zijn de beschikbaarheid van alcohol negatief te beïnvloeden. • Wetgeving & handhaving Om de waarden te kunnen veranderen zullen de normen ook hoger moeten worden gelegd. Zo wordt er in dit onderdeel een aantal adviezen gegeven die aan de APV kunnen worden toegevoegd. Dit kan gezien worden als een hard optreden van de Gemeente Heerenveen. De verwachting is echter dat het redelijk ontvangen wordt. Op deze manier wordt aanspraak gedaan op de verantwoordelijkheid van ouders, de doelgroep en horeca-uitbaters, supermarkten. • Voorlichting & vroegsignalering De pijler vroegsignalering is misschien de meest effectieve en gewenste vorm in het jeugd en alcoholbeleid. Bij deze pijler draait het namelijk om schadebeperking. Niet alleen voor de drinker zelf maar ook voor zijn of haar omgeving. In het interventie overzicht zijn daarom interventies opgenomen die erop gericht zijn jongeren weerbaarder te maken en tijdig alcoholgebruik en misbruik te herkennen en te melden. Bijvoorbeeld door mensen die veel in contact zijn met de doelgroep zoals docenten, trainers van sportverenigingen en jongerenwerkers. 8 3
Bron: Projectplan Fries Jeugd en Alcoholbeleid, provinsje fryslân
• Creëren publiek draagvlak Als gemeente willen we graag zien dat de inwoners van Heerenveen bekend zijn met het jeugd en alcoholbeleid. Ook is het gewenst, dat men zijn of haar eigen verantwoordelijkheid herkent en hiernaar handelt. Daarom is van belang om de inwoners via de media en andere middelen voldoende op de hoogte te stellen van de huidige situatie en de gewenste situatie. Zoals het verminderen van overmatig drankgebruik door jongeren in deze gemeente. Werkwijze Om ervoor te zorgen dat de werkwijze breed van opzet is en de juiste maatregelen ingezet worden, is een koppeling tussen de in het projectplan genoemde settings en bestaande ingangen wenselijk: 1. Thuis: ouders en jeugdhulpverlening; 2. Onderwijs: basisonderwijs (groep 7 en 8), voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs; 3. Vrije tijd: dorpshuizen, sportverenigingen, jongerenwerk, uitgaansgelegenheden, keten en caravans; 4. Verkeer en vervoer: weggebruikers. In de provinciale aanpak zal binnen de settings naast een mix van maatregelen en activiteiten worden gewerkt volgens de keten van voorlichting en vroegsignalering, regelgeving/beschikbaarheid en handhaving. Een nauwe samenwerking met lokale en regionale partners zoals jongeren, ouders, scholen, media, winkeliers, horeca, sportverenigingen, dorpshuizen, jongerenwerkers, HVD, politie en VNN is daarin vereist. Communicatie De effectiviteit van alcoholbeleid staat en valt met het verkrijgen van publiek draagvlak. Daarom is in alle settings beïnvloeding van de sociale omgeving van de jongeren met behulp van een strategische communicatiecampagne essentieel. In het Friese projectplan zijn voor wat betreft de communicatie de volgende uitgangspunten benoemd: A. Aansluiten bij bestaande, landelijke, communicatie-uitingen. Hieraan een Friese invulling geven; B. Inzetten op vaak en consequent communiceren naar de doelgroep, zodat de boodschap effect sorteert of resulteert in gedragsverandering; C. Informeren van samenwerkingspartners en het grote publiek over de voortgang van het provinciale programma. In de lokale Heerenveense aanpak zal geen afzonderlijke communicatie campagne worden gestart. Er wordt gebruik gemaakt van de Provinciale campagne. Inmiddels is het concept 'Nuchtere Fries' voor deze campagne uitgewerkt, zie www.nuchterefries.nl voor nadere toelichting. Het is de bedoeling om met een multimediale communicatiecampagne mensen in de regio op te zoeken en te activeren. De Friese jongeren moeten stil gaan staan bij het individuele alcoholgebruik en het besef wat alcohol met je doet moet gaan groeien. Middels de campagne zullen jongeren bewust gemaakt worden van de schadelijke gevolgen van alcohol op de gezondheid en de eventuele negatieve gevolgen voor hun persoonlijke ontwikkeling. Daarnaast zal de promotiecampagne met nadruk worden aangegeven dat alcohol kan leiden tot zeer gevaarlijke situaties en dat het niet stoer is maar dom om teveel te drinken. Met de provinciale 'Nuchtere Fries' campagne is aansluiting gezocht bij de landelijke campagne 'Drank maakt meer kapot dan je lief is'. Ook zal gebruik gemaakt worden van de reeds bestaande communicatiemiddelen van de HVD Fryslân en de Politie Fryslân m.b.t. dit thema. De rode draad van de Nuchtere Fries campagne bestaat uit drie onderdelen: – de website Nuchterefries.nl (het online platform met koppeling naar de nationale campagne); – het Nuchtere Fries.nl t-shirt (een gewild gadget die bij acties gewonnen kan worden); – campagnethematiek (de jongeren zelf laten nadenken over de gevaren van alcohol).
9
Naast genoemde producten zullen verschillende flyers, viltjes, stickers en posters niet ontbreken om de nuchtere fries boodschap te verkondigen. De volgende slogans zullen in de campagne hiervoor worden gebruikt: – “Bedrankt”; – ”een kater is niet voor de poes”; – “als nuchtere fries hou ik wel van een biertje (of twee)”. Ook zullen vanuit de campagne door studenten van het Frieslandcollege, bij regionale en lokale activiteiten en evenementen, flesjes met bron water worden uitgedeeld. Tenslotte zijn in het programma van de campagne ook nog verschillende 'guerilla-acties' opgenomen. Een voorbeeld daarvan zullen de bezoeken aan de Friese keten en caravans zijn. De jongeren die tijdens dit bezoek fris drinken en geen alcohol zullen als beloning het Nuchtere Fries t-shirt ontvangen. Lokale aanpak In Heerenveen kiezen we voor een combinatie van maatregelen. In overleg en in nauwe betrokkenheid met lokale partners, jongeren en ouders zullen deze worden ingezet. Deze maatregelen zullen gebaseerd zijn op de eerder genoemde pijlers en settings. De enige uitzondering daarop vormt de setting Verkeer en vervoer. In de lokale aanpak zal deze niet worden betrokken. Binnen de provinciale communicatiecampagne zal deze wel aandacht krijgen. De campagne zal af en toe aansluiten bij toekomstige controles van politie op alcoholgebuik in het verkeer. Uitgangspunt bij de richting van de maatregelen vormt het onderzoek naar alcoholgebruik onder alle 12 t/m 18 jarige jongeren in de gemeente Heerenveen. In het onderzoek is naast het alcohol gedrag van jongeren aandacht besteed aan de mening van jongeren inzake eventuele preventieve acties. In de enquête, die onderdeel van het onderzoek heeft uitgemaakt, is aan jongeren gevraagd welke acties ondernomen moeten worden om het alcoholmisbruik onder jongeren tegen te gaan. Hieruit is naar voren gekomen dat jongeren een voorkeur hebben op de inzet van de instrumenten (pijlers) voorlichting en controle/handhaving. Daarnaast zullen ook interventies worden ingezet zoals, in het Fries projectplan nader omschreven.Het eventuele beschikbare budget voor de lokale uitvoering vormt het kader voor de toepassing hiervan. Interventies • Inzetten van het programma 'De Gezonde School' van HVD fryslân op de voortgezet onderwijs instellingen in Heerenveen; • Een netwerk opbouwen met lokale partijen. Hierbij kan worden gedacht aan supermarkt- en horecaondernemers, ouders, lokale organisatoren van dorpsfeesten en jongeren; • De aanbevelingen zoals omschreven in het onderzoek jeugd, alcohol en drugs overnemen en ingang zetten. De belangrijkste aanbevelingen uit dit onderzoek zijn: ▪ verscherpen van de controle bij verkoop van alcohol in supermarkten en bij de verschillende horeca; ▪ Voorlichting geven over de gevaren van alcohol in de groepen 7 en 8 van het basis onderwijs en in de eerste jaren van het voortgezet onderwijs; ▪ Strenger optreden door politie; ▪ Ouders beter informeren over de schadelijke gevolgen van alcohol; ▪ Jongeren uitdagen om een reclame campagne te bedenken. • Op verschillende wijze jongeren betrekken bij de uitvoering van het beleid: ▪ door de inzet van de maatschappelijke stages; ▪ door preventie activiteiten vanuit het jongerencentrum; ▪ door het structureel overleg met de jongeren raden van het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs, jeugd en alcohol vast agendapunt; ▪ door het structureel inbedden van het lokaal jeugd, alcohol en drugs onderzoek; ▪ door de provinciale peer-to-peer group acties van Present Promotions; • Vanuit de gemeente controle-instrumenten inzetten om drankverkoop aan minderjarigen te handhaven. Buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA) van de gemeente Heerenveen zullen hiervoor moeten worden opgeleid. 10
•
• •
Bij bestaande overlegvormen met betrokken partners jeugd en alcohol als structureel agendapunt opvoeren. Gedacht kan hierbij worden aan de overleggen, veiligheid in het onderwijs, leefbaarheid en veiligheid en het centercourt overleg; Aanscherpen evenementen vergunning op het gebied van alcohol; De uitkomsten van het lokale onderzoek bespreken met het werkveld en de verschillende doelgroepen in Heerenveen;
De gemeente voert de regie rond de integrale, lokale aanpak. Daarbij is het naast de genoemde interventies voor de gemeente van belang lokale partijen te doordringen van de noodzaak en de mogelijkheden er in gezamenlijkheid iets aan te doen. De aanpak zal tevens meer effect hebben wanneer de betrokken partners hun verantwoordelijkheid nemen en de krachten bundelen. Voor het slagen daarvan is afstemming nodig tussen initiatieven van verschillende gemeenten, provincie en uitvoerende organisaties. Daarnaast is het van belang om de ingezette acties te monitoren en te evalueren ter bevordering van de kwaliteit en de voortgang.
11
5. Monitoring en processturing Het is van groot belang dat de gestelde doelen op een effectieve en efficiënte wijze worden bereikt. Een gestructureerde projectorganisatie is daarbij van evident belang. In de uitvoering van de lokale aanpak zal geen nieuwe netwerk structuur worden opgezet, maar zal worden aangesloten bij bestaande. Stuurgroep en aanjager van de lokale aanpak zal het Op Overeenstemming Gericht Overleg Plus (OOGO+) worden. Dit overleg, onder voorzitterschap van de portefeuillehouder Jeugdzaken, vindt twee-jaarlijks plaats en bestaat uit vertegenwoordigers van het onderwijs, de zorg en het welzijnswerk. Actuele ontwikkelingen op het gebied van Jeugd- en Onderwijsbeleid vormen de belangrijkste bespreek punten van dit netwerk. Naast de genoemde rol van aanjager, zal het OOGO+ ook verantwoording dragen voor bewaking van de voortgang. Voor wat betreft de uitvoering van lokale aanpak zal worden aangesloten bij reeds bestaande functionerende overlegvormen en werkgroepen. Het overleg Leefbaarheid en Veiligheid en het overleg Centercourt zijn daarvan twee voorbeelden. Naast de genoemde lokale interventies is er in het Fries projectplan een matrix opgenomen waarin een scala aan in te zetten maatregelen is gepresenteerd. Deze maatregelen zijn of evidence based of aangenmerkt als best practise. Bij de uitwerking van de lokale aanpak zal in overleg met de betrokken partners(OOGO+) moeten worden onderzocht, of en in welke mate van deze interventies gebruik zal worden gemaakt. Om het effect van de lokale aanpak te meten na te gaan of de gestelde doelstelling worden behaald, zal het lokale onderzoek jeugd, alcohol en drugs van 2009 als nulmeting gelden. Dit situatie uit de nulmeting dus het referentie kader van de lokale aanpak. Het is de bedoeling om genoemd onderzoek op dezelfde wijze in 2011 (1-meting) en 2013 (2-meting) te herhalen. Door het herhalen hiervan zal het mogelijk zijn te onderzoeken in hoeverre de aanbevelingen uit dit rapport van invloed zijn geweest op het gebruik van alcohol en drugs onder de Heerenveense jongeren. Eventueel kunnen de uitkomsten van de 1- en 2-meting gebruikt worden bij mogelijk aanpassen, mocht de rapportages daartoe aanleiding geven, van bestaand beleid. Naast genoemd lokaal onderzoek zal voor wat betreft de bewaking van de voortgang een koppeling worden gemaakt met het vierjaarlijkse onderzoek van de HVD Fryslân, de registratiegegevens van VNN en de delictenregsitratie van de politie Fryslân. Tenslotte zullen de betrokken partijen er naar streven om de lokale aanpak om te zetten in regulier beleid.
12
