Jeansnummer
Goed Goed nieuws
Nummer 15, Winter 2011
Pagina 1
Inhoud
07 Ex-zandstraler Abdulhalim
04 Killer jeans
10 Hoe is het met Rumana?
09 Online actievoeren
18 Free Fashion Challenge
16 Jeans als specialisme
21 Made in Indonesia
20 Jeansmerk Cheap Monday
22 Column uit het netwerk
03 Redactioneel 04 Killer jeans en een interview met Yesim Yasin, lid van het Turkse Zandstraal Arbeiders Solidariteitscomité 07 Zijn werk als zandstraler maakte Abdulhalim Dermir ziek 09 Online actievoeren, heeft dat nou zin? 10 Hoe is het met Rumana? 12 Urgent Appeals 16 Jeans als specialisme – Draag je jeans maar wat langer, dan komen die slijtplekken er vanzelf wel in 18 Free Fashion Challenge – Dertig fashion addicts kopen een jaar lang geen kleding 19 Kort: SuperSobia, de Grote Klere Quiz, doneer jezelf en blijf op de hoogte 20 De spijkerbroek van jeansmerk Cheap Monday 21 Made in Indonesia, een vakbondsstrijdster deelt haar verhaal 22 Column uit het netwerk: Martje Theuws en Pauline Overeem van SOMO 23 Over de Schone Kleren Campagne en colofon
Verslijt je jeans lekker zelf Kijk nog eens naar beneden. Misschien heeft je broek van die lichte plekken, die er al zaten toen je hem kocht, al lekker oud en vaal gemaakt. Deze plekken zijn ook gemaakt door mensen, vaak door onder grote druk zand op de jeans te spuiten. Zandstralen dus. Helaas blijkt deze methode ontzettend schadelijk te zijn voor de gezondheid. Het veroorzaakt silicose, iets wat je wellicht onder de naam stoflongen kent die mijnwerkers kunnen krijgen door hun werk. Sta er eens bij stil; hoe bizar is het eigenlijk dat mensen een levensbedreigende ziekte krijgen, alleen maar omdat onze jeans er versleten uit moet zien? Hoe ontzettend niet van deze tijd is dat eigenlijk? Nou, daar denken wij dus ook zo over en daarom is er de afgelopen tijd campagne gevoerd door de Europese Schone Kleren Campagnes. In Nederland gingen na gesprekken WE en G-Star meteen al om. Andere merken gaven aan de zandstraalmethode sowieso niet te gebruiken. Internationaal is de campagne al erg succesvol geweest en zeggen steeds meer modemerken, zoals onlangs nog Versace, Armani, het Deense Minimum en het Australische Just Group met zandstralen te stoppen.
Redactioneel
Het SKC-team
Jeans. Als je op straat even om je heen kijkt weet je meteen dat dit het meest populaire kledingstuk ooit moet zijn. Of het nu een strakke skinny is of een fijn versleten spijkerjasje, heel Nederland lijkt wel iets van spijkerstof in zijn kast te hebben hangen. Niet zo heel verbazingwekkend dus dat er jaarlijks enorm veel spijkerbroeken worden gemaakt. Het zijn er maar liefst vijf miljard stuks. Vijf miljard. Laat dat cijfer even bezinken zeg, dat is een enorme berg broeken.
Al die spijkerbroeken worden door vrouwen en mannen in Turkije, Bangladesh en andere landen gemaakt. Kijk eens omlaag, naar de spijkerbroek die je misschien nu aanhebt. De stiksels, de knopen, de rits en de zomen. Allemaal genaaid en erop gezet door mensen. Onwijs veel handen hebben jouw jeans gemaakt voordat je die in de winkel paste, in de spiegel keurde en er blij de winkel mee uitliep.
Maar er is nog een lange weg te gaan voordat deze levensgevaarlijke techniek volledig is uitgebannen. Daarbij vinden we een verbod op het zandstralen van jeans niet voldoende. Om te zorgen dat dit verbod wordt nageleefd zullen bedrijven dit goed moeten monitoren in samenwerking met lokale vakbonden en organisaties. Zandstraalarbeiders die nog werken, of al gestopt zijn moeten medisch gekeurd worden. Als zij silicose blijken te hebben, hebben zij recht op medische zorg en financiële compensatie. Omdat ook alternatieve technieken schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid zullen kledingbedrijven preventieve risico-assessments moeten uitvoeren. Kledingarbeiders hebben immers recht op een veilige en gezonde werkplek, zoals iedereen. Zelf kun je het ook anders doen. Vraag in de jeanswinkel hoe de spijkerbroek waar je je oog op hebt laten vallen die versleten look heeft gekregen, en vertel dat je geen gezandstraalde jeans aan je lijf wil. En vooral, bouw een band op met je spijkerbroek. Draag hem langer. Dan komen die slijtplekken vanzelf wel! Niki de Koning Coördinator Urgent Appeals en Netwerk
Pagina 3
Foto: Altemeier & Hornung Filmproduktion
Zandstraler in Bangladesh aan het werk
Killer jeans Door Christa de Bruin Per jaar worden er 5 miljard spijkerbroeken gemaakt. Maar wist je dat de techniek die wordt gebruikt om jeans een versleten, ‘gedragen’ look te geven dodelijk kan zijn? Bij het zandstralen van jeans wordt onder grote druk zand op denim gespoten. Tijdens het zandstralen breken de zandkorrels uiteen in minuscule silica-stofdeeltjes die bij inademing zeer schadelijk zijn voor de gezondheid. Blootstelling aan silica kan de ongeneeslijke en dodelijke longziekte silicose veroorzaken. En omdat kledingarbeiders het lang achter elkaar doen, zonder voldoende bescherming in slecht geventileerde ruimtes, vallen er nog sneller slachtoffers. Ondanks gezondheidsrisico´s is de methode volgens EU-richtlijnen toegestaan op voorwaarde dat het materiaal minder dan 1 procent silica bevat en goede beschermingsmaatregelen worden gebruikt. In Nederland is zandstralen sinds 1957 verboden. Silicose werd voor het eerst in 2005 in Turkije in verband gebracht met de jeansindustrie. In Turkije vindt zandstralen vaak plaats in kleine, informele werkplaatsen waar vooral jonge, mannelijke migranten werken. Een arts merkte op dat juist deze jeansarbeiders
ernstig ziek werden. Alleen al in Turkije is bij 1200 jeansarbeiders silicose vastgesteld, 52 arbeiders is het fataal geworden. Het werkelijk aantal ligt vermoedelijk veel hoger. Geschat wordt dat er de laatste tien jaar zo´n 8 tot 10.000 arbeiders hebben gewerkt in Turkse zandstraalwerkplaatsen. Veel arbeiders komen van het platteland of uit Roemenië, Moldavië, Azerbeidzjan en Georgië en zijn moeilijk te bereiken. Zieke arbeiders stoppen met hun werk en keren in slechte gezondheid terug naar hun dorp of land. Ook in landen als Bangladesh, Egypte, China, Turkije, Brazilië en Mexico vindt zandstralen van jeans plaats.
Een interview met Yesim Yasin, lid van het Turkse Zandstraal Arbeiders Solidariteitscomité In 2008 werd in Turkije het Zandstraal Arbeiders Solidariteitscomité opgericht. Het comité voert campagne tegen het zandstralen van jeans en komt
Pagina 4
Yesim Yasin
op voor de rechten van de slachtoffers. Het comité brengt getroffen arbeiders, gespecialiseerde artsen, advocaten, journalisten en vakbondsmensen bij elkaar. Yesim Yasin, arts, is één van de leden en al betrokken bij het comité sinds de oprichting. De Schone Kleren Campagne sprak met haar. Door een succesvolle campagne van het comité heeft het Ministerie van Volksgezondheid in maart 2009 het zandstralen van jeans officieel verboden. Dit was één van jullie eerste successen. Wordt het verbod nageleefd of gaat het zandstralen van jeans nu nog steeds door? Sinds de Turkse overheid in 2009 het zandstralen van jeans verbood, is de omvang van het probleem drastisch verminderd. Maar we hebben wel gehoord dat er nog steeds op een klein aantal sweatshop-achtige locaties voor een paar lokale merken illegaal gezandstraald wordt. Zodra we daarover worden geïnformeerd, nemen we contact op met de autoriteiten om juridische stappen te zetten. Welke andere technieken worden nu gebruikt? En welke implicaties hebben deze alternatieve technieken voor de arbeiders? Er zijn altijd al alternatieve technieken voor zandstralen geweest in de textielindustrie. De meest bekende is stone-washing. Jeans en puimsteen worden dan samen in een ketel gewassen. Zo zijn arbeider en puimsteen van elkaar gescheiden en lijken gezondheidsrisico´s niet aan de orde. Maar we hebben gehoord dat er ook wel eens perliet wordt gebruikt in plaats van puimsteen,
soms in combinatie met zoutzuur wat de luchtwegen irriteert. Verder wordt jeans ook wel chemische behandeld. Meestal wordt er dan met een spuitpistool kalium permanganaat op de denim gesproeid. Net als zoutzuur irriteert kalium permanganaat de luchtwegen. Bij ernstige blootstelling kan zelfs mangaan vergiftiging ontstaan. Omdat er na de behandeling een residu van het chemisch middel achterblijft, is ook deze techniek af te raden. Een andere techniek is schuren met schuurpapier. Maar deze techniek kost veel tijd en het is moeilijk. Daarbij kan de stof die hierbij vrijkomt astma veroorzaken. Misschien nog wel het beste alternatief is laseren. Als de arbeiders veiligheidsbrillen dragen zijn hierbij nagenoeg geen gezondheidsrisico’s. De investeringskosten voor een lasermachine zijn wel hoog. Bij alle technieken geldt uiteraard dat er op de werkplaats maatregelen getroffen moeten worden om blootstelling aan schadelijke stoffen te kunnen meten en zal er passende beschermingsmaatregelen voor de arbeider geboden moeten worden. Bestaat er een veilige manier van zandstralen zoals sommige bedrijven beweren? De kledingindustrie is wereldwijd altijd één van de minst gecontroleerde sectoren geweest. Vanwege de overweldigende competitie, knijpen overheden – vooral die in productielanden – liever een oogje toe om de informele en onveilige arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie niet te hoeven zien. Bedrijven besteden productie uit aan kleine werkplaatsen om zo directe aansprakelijkheid te ontlopen. Het is vrijwel onmogelijk vast te stellen dat zandstralen op een 100% veilige manier gebeurt. De controle op het toepassen van veiligheidsmaatregelen is gebrekkig. Omdat controle tekort schiet, is ook het toestaan van een beperkte hoeveelheid silica bij deze techniek niet realistisch. En zelfs een schuurmiddel dat maar 1 procent silica bevat, leidt op de lange termijn tot silicose. Daarbij levert zandstralen met zo’n lage hoeveelheid silica weer niet de juiste versleten look op. Het comité concludeert daarom dat er niet zoiets bestaat als veilig zandstralen. Is het mogelijk om een EU-verbod op zandstralen te realiseren? Zou je dat willen? Het is heel goed mogelijk om een EU-verbod op zandstralen te realiseren, juist in de textiel. Zandstralen in de jeansproductie is namelijk optioneel. Het is een designkeuze, die inspeelt op een trend. En mode verandert weer. Geen enkel mensenleven mag worden opgeofferd om aan een trend mee te kunnen doen. Bovendien zijn er alternatieve technieken die minder schadelijk en niet dodelijk zijn. Daarom werken we samen met de Schone Kleren Campagne aan een EU-verbod. Pagina 5
Onder hoge druk wordt zand gespoten op de jeans (Bangladesh)
Het zandstralen van jeans vindt over de hele wereld plaats. Wat weet je van de situatie in andere landen? Werkt het comité samen met organisaties in andere productielanden? Een nationaal verbod dient uiteindelijk alleen de belangen van bedrijven. Zij verhuizen net zo gemakkelijk hun jeansproductie naar een ander land. Nadat Turkije het verbod op zandstralen instelde, verhuisden veel bedrijven hun productie, hoofdzakelijk naar Bangladesh, maar ook naar Syrië, Egypte, Vietnam en Mexico. Het is niet rechtvaardig om het leven van mensen in het ene land te redden en dat van anderen op te offeren. We hebben geprobeerd in contact te komen met longdokters en ook met het Ministerie van Gezondheid in Bangladesh, maar we hebben nog geen geschikte counterpart kunnen vinden om de problemen te bespreken en om onze ervaring mee te delen. Ook is het moeilijk om migrantarbeiders te bereiken. We hebben brieven gestuurd naar de Ministeries van Volksgezondheid in Georgië, Roemenië, Azerbeidzjan en Moldavië. We zoeken geschikte partners in die landen, en ook in China, India en Syrië. Wel hebben we onze partners als de Schone Kleren Campagne en de internationale vakbonden geïnformeerd. Samen proberen we de gezondheidsproblemen in deze landen te voorkomen. Wat is jouw boodschap aan Nederlandse consumenten? Nederlandse consumenten zijn goed geïnformeerd over arbeidsomstandigheden. Het is onmogelijk om met het blote oog een onderscheid te maken tussen een gezandstraalde spijkerbroek en een broek die op een andere manier is bewerkt voor zo’n versleten look. Wel kunnen consumenten de vraag naar versleten spijkerbroeken doen afnemen door ze niet meer te kopen. Daarnaast kunnen ze de Schone Kleren Campagne steunen door de petitie te ondertekenen: http://www.cleanclothes.org/ urgent-actions/sandblasting#action.
Pagina 6
Foto: Altemeier & Hornung Filmproduktion
Door jullie werk besloot het Ministerie van Volksgezondheid in januari 2010 een wet aan te nemen die iedere silicose-patiënt recht geeft op gratis gezondheidszorg. Krijgen de arbeiders nu de juiste zorg? Krijgen de arbeiders compensatie? We zijn nog niet helemaal tevreden. Silicose is een ongeneeselijke ziekte. Deze patienten zijn dankzij hun werk nu arbeidsongeschikt. Door het werk van het comité heeft de Turkse overheid in 2011 ingestemd met het betalen van een arbeidsongeschiktheids’vergoeding’ aan silicose-patiënten. Maar veel arbeiders hebben in de informele sector of op ongeregistreerde werkplaatsen gewerkt. En de Turkse overheid erkent ‘informele’ arbeiders niet als ‘echte’ werknemers. De patienten worden nu dus wel gecompenseerd, maar krijgen nog geen volwaardige uitkering. Wij vinden dat alle patienten het recht hebben op de juiste medische zorg en een passende uitkering van de overheid ongeacht hun sociale zekerheidsstatus, ongeacht of zij in de formele of informele sector hebben gewerkt. De ziekte die zij hebben opgelopen komt immers door het werk.
Zijn werk als zandstraler maakte Abdulhalim Dermir ziek Abdulhalim Demir komt uit Tascilay, een dorp in het oosten van Turkije. Eind jaren negentig vertrok hij naar Istanbul, op zoek naar werk. Hij kende er niemand. Al snel kon hij als zandstraalarbeider aan de slag. Maar dat had hij nooit gedaan als hij van tevoren de gevaren had gekend. De eerste twee maanden werkte Demir bij Leke Jeans, daarna een jaar in een fabriek die aan Tommy Hilfiger leverde. Hij werkte er niet alleen, hij sliep er ook, net als sommige collega’s. “Ik denk dat ik in die tijd ziek ben geworden. Later, tijdens militaire dienst, ontdekte ik namelijk dat ik niet kon rennen, omdat ik moeite had met ademhalen. Maar telkens werd me verteld dat er niets mis met me was.” Een familielid vertoonde dezelfde symptomen als Demir. Bij zijn familielid werd silicose in een ver stadium vastgesteld. Niet veel later overleed hij. De dokter die hem diagnosticeerde, kende de problemen op de zandstraalwerkplaatsen. Bij Demir werd daarna ook silicose vastgesteld.
Ook al had hij een contract en betaalde hij sociale premies, Demir is al drie jaar bezig om te bewijzen dat hij al die tijd als zandstraler heeft gewerkt en dat zijn gezondheidsproblemen door dat werk zijn ontstaan. “Pas veel later leerde ik over mijn rechten en dat we werden bedrogen. Er werd bijvoorbeeld geknoeid met de papieren rond de sociale verzekering. Mijn ziekte is mijn bewijs. Maar de overheid zegt niet verantwoordelijk te zijn voor wat er gebeurt in de informele sector.” 46 procent van Demirs longen zijn aangetast en de ziekte ontwikkelt zich verder. “Fysiek werk kan ik niet meer doen en ik ben continu kortademig.” Verkouden worden is zelfs gevaarlijk voor Demir. Hij vindt het pijnlijk dat hij geen werk heeft en geen fatsoenlijk inkomen kan verdienen om zijn gezin te onderhouden. “Als ik van tevoren had geweten wat de gevaren van dit werk zijn, had ik het nooit gedaan. Ik wil nu andere zandstralers waarschuwen hoe ongezond dit werk is”, zegt Demir.
Pagina 7
De Schone Kleren Campagne vraagt voor elke editie van Goed Goed nieuws kunstenaars, fotografen of vormgevers om beelden te maken bij ons werk. Deze keer: Wouter Koster
Pagina 8
Online actievoeren, heeft dat nou zin? Door Paul Roeland Het is de laatste tijd erg in opkomst en ook de Schone Kleren Campagne gebruikt het volop: online actievoeren. Enkele jaren geleden werd er nogal sceptisch tegenaan gekeken, maar dat is sinds de diverse op-standen in de Arabische wereld wel anders geworden. Sterker nog, soms wordt de indruk gewekt dat er hele revoluties via Twitter plaatsvinden. Allemaal leuk en aardig natuurlijk, maar als praktisch ingestelde idealisten willen we wel alle mogelijkheden gebruiken, maar geen overdreven verwachtingen hebben. De campagne tegen het zandstralen van jeans is een ideaal onderwerp om flink met social media aan de gang te gaan: • Het onderwerp is helder, de vraag aan bedrijven is helder: stoppen met die gevaarlijke praktijken! • Er wordt direct een beroep gedaan op bekende merken, die gevoelig zijn voor hun imago. • De campagne is internationaal en is daarom ook geschikt om samen te werken met groepen in de hele wereld. Vanaf begin dit jaar is de Schone Kleren Campagne, samen met onze Europese zusjes, maar ook met Oxfam Australia en een aantal groepen in de Verenigde Staten, aan het werk om het zandstralen de wereld uit te helpen. Via Twitter, Facebook, maar ook websites als change.org werden diverse merken onder vuur genomen. En, zoals al snel bleek, met succes! Een aantal merken als H&M, Levi’s en C&A nam het voortouw en ondersteunde de ban op zandstralen, wat meteen een goede opsteker was. Maar een aantal merken bleek halsstarrig; zo ging Versace pas overstag na flink veel druk. Hier bleek de kracht van online actievoeren: honderden mensen begonnen kritische vragen te stellen op de Facebook-pagina van Versace. De PR-afdeling van het luxemerk was hier niet zo op gesteld en begon
deze vragen te verwijderen. Dom natuurlijk, want daardoor werd er alleen maar meer aandacht op gevestigd. Toen Versace zelfs zover ging om álle commentaarmogelijkheden op zijn FB-pagina te sluiten, ging dit nieuws als een lopend vuurtje de wereld over. Van Vogue tot de Financial Times, iedereen had het erover! Nog geen week later besloot Versace dat het misschien toch maar eens tijd werd om de schade te gaan beperken. De schade aan hun imago, weliswaar, maar daardoor ook de schade aan de longen van de arbeiders, en daar was het ons om te doen. Victorie! Helaas is online-activisme soms niet genoeg. Ondanks de 45.000 handtekeningen, vele kritische opmerkingen op Facebook en Twitter, en een vernietigend item in het grootste Italiaanse nieuwsprogramma, weigert Dolce & Gabbana nog steeds om zandstralen uit te bannen. Het merk is er van overtuigd dat het hun klanten helemaal niets kan schelen onder welke omstandigheden hun producten worden gemaakt en dat ze dus niet hoeven te reageren op publieke druk. Dat laat zien dat met creatieve inzet van veel mensen, die online actief zijn, veel te bereiken valt. Maar helaas nog niet alles en dus zal er ook nog ‘ouderwets’ gewerkt moeten worden aan lobby en wetgeving om ervoor te zorgen dat niemand hoeft te sterven voor het maken van een broek. Hierbij willen we iedereen hartelijk bedanken die mee heeft geholpen om ‘killer jeans’ aan de kaak te stellen en hopen we dat we ook in de toekomst op jullie kunnen rekenen om de kledingindustrie stukje bij beetje te verbeteren!
Pagina 9
Hoe is het met Rumana? Door Jenneke Arens “Ik ben Rumana. Ik ben 23 jaar en woon in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. Ik werk in een kledingfabriek waar kleren voor Nederlandse winkels worden gemaakt. Ik naai dus misschien wel jouw jeans, shirt of jurkjes.” Zo begon Rumana’s digitale dagboek Mijn leven, jouw kleding. Van september 2009 tot maart 2010 hield Rumana ons op de hoogte van haar dagelijks leven en dat van haar vijfjarig dochtertje. De Schone Kleren Campagne begon dit unieke project om mensen een inkijk te geven in het leven van een kledingarbeidster elders in de wereld. “De omstandigheden in de fabriek zijn verschrikkelijk”, schreef Rumana. “Er zijn maar 15 wc’s voor 8000 of 9000 arbeiders, en ze zijn misselijkmakend. Ik werk de hele dag, vaak zelfs tot tien uur ’s avonds. Ik weet nooit zeker of ik mijn overuren betaald krijg.” Als inkopers op bezoek komen, worden de arbeiders door het management gedwongen leugens te vertellen. Van het loon dat ze verdient kan Rumana niet leven. “Bijna elke maand leen ik geld van anderen. Het is een vicieuze cirkel. We kunnen het ons niet voorstellen elke maand vis, vlees of kip te kunnen kopen.” Hoe gaat het nu met Rumana, en wat is er in haar leven veranderd? Onze lokale partner zocht haar op en vroeg het haar.
Rumana ontving een hele stapel kaarten uit Nederland
Qua werk is er niet veel verbeterd. Rumana vertelt: “Ik werk nog steeds in dezelfde fabriek. De leiding schreeuwt nog altijd naar de arbeiders. Wel is er minder overwerk en ons salaris is onlangs verhoogd. Aan de andere kant: twee jaar geleden kregen we voor een opdracht die binnen een bepaalde tijd klaar moet zijn, 13 uur uitbetaald plus versnaperingen. Nu krijgen we voor dezelfde soort opdracht maar 10 uur uitbetaald, zonder dat we daarbij wat snacks krijgen. Ik ben altijd heel moe als ik van mijn werk thuiskom. Als ik vrij ben dan slaap ik, of kijk ik tv bij mijn buren, het liefst soaps.” Rumana’s persoonlijke leven is er ondertussen wel flink op vooruit gegaan: “Afgelopen juli ben ik opnieuw getrouwd. Op mijn huwelijksdag droeg ik een hele mooie roze salwar kameez, een traditioneel driedelig kledingstuk bestaande uit een lange tuniek, een pofbroek en een sjaal. We gingen vier maanden met elkaar voordat we trouwden. Hij is opzichter op dezelfde verdieping in de fabriek. Iedereen in de fabriek zei dat hij een aardige man is en dat we een leuk stel zouden vormen. Ik heb hem het eerst een aanzoek gedaan. Hij was verlegen, maar al gauw ging hij akkoord. Hij heeft geen bruidsschat gevraagd, helemaal niets. Hij weet in wat voor situatie ik zit, hoe zou ik me een bruidsschat kunnen veroorloven? Hij is heel goed voor me,
Rumana’s huis
Pagina 10
zoveel beter dan mijn vorige man, die drugs gebruikte en me altijd sloeg. Ik vind hem ook romantisch. Regelmatig brengt hij lekkere zoetigheden voor me mee waar ik gek op ben. Ik vind het fijn om voor hem te koken. Hij is zo liefdevol, ik wil heel graag een kind met hem.” “Ik woon nog in hetzelfde huis, maar nu dus samen met mijn nieuwe echtgenoot en mijn (inmiddels zevenjarig) dochtertje. Met haar gaat het goed. Ze kan heel ondeugend zijn. Onlangs nam ze iemands schoenen mee en liet die achter in een winkel omdat ze boos op mij was. Ze zit in de tweede klas op een islamitische school. Ze doet het goed in de les en ze gaat er graag naar toe. Ik wil niet dat ze hetzelfde leven krijgt als ik. Daarom zal ik er alles aan doen dat ze onderwijs krijgt en ik zal zorgen dat ze niet jong trouwt.” Over haar dagboek vertelt Rumana: “Ik zal het nooit vergeten dat ik de blog voor jullie maakte. Jullie brieven en kaarten hebben me heel blij gemaakt, ik voelde me helemaal geliefd met al die aandacht. Ik zou heel graag de mensen willen zien die zoveel over mij willen horen, maar ik weet dat dat niet mogelijk is. Hoe gaat het met jullie allemaal? Hoe zien jullie er uit? Op wat voor plek wonen jullie? Ik ben ook nieuwsgierig naar jullie geworden, er is zoveel om over te praten.”
Buurt waar Rumana woont
Feiten en cijfers over de kledingindustrie in Bangladesh Kleding is het belangrijkste exportproduct van Bangladesh en beslaat inmiddels 80 procent van de totale export. Sinds 1976 is het aantal kledingfabrieken uitgegroeid tot 4.825 fabrieken waar drie miljoen mensen werken. 85 procent van hen zijn vrouwen, maar vrouwen zitten vooral op de slechtst betaalde plekken. De managers en opzichters zijn bijna allemaal mannen. Door campagnes en acties van arbeiders en vakbonden is in 2010 het minimumloon van kledingarbeiders verhoogd van 1600 naar 3000 taka (ongeveer 30 euro). Dit is nog steeds ver onder het niveau van een leefbaar loon, een loon dat de kosten van de basisbehoeften van arbeiders en hun families dekt, zoals schoon water, voedsel, onderdak, kleding, onderwijs, gezondheidszorg en vervoer. In Bangladesh zou dat 12.248 taka (121 euro) moeten zijn.
Pagina 11
Intimidatie tegen BCWS gaat door We berichtten al eerder over de intimidatie tegen onze Bengaalse partnerorganisatie Bangladesh Center for Workers Solidarity (BCWS). Die werd beschuldigd van het creëren van onrust nadat kledingarbeiders massaal de straat op waren gegaan om te protesteren tegen de extreem lage lonen. Helaas is de intimidatie, nadat de leiders van BCWS Kalpona en Babul vorig najaar op vrije voeten kwamen, weer opnieuw begonnen. De regering dwarsboomt Kalpona en Babul in de registratie van BCWS als officiële ngo. Er zijn weer nieuwe aanklachten tegen hen ingediend die uit dezelfde periode (2010) stammen. Op de beschuldigingen in twee van de zaken staat op dit moment de doodstraf en iedere zaak bestaat uit een serie aanklachten met strafmaten variërend van drie maanden tot levenslange gevangenisstraf. Voor de aanklachten is nooit bewijsmateriaal geleverd. Tevens geldt voor zes van de tien zaken dat Babul en Kalpona Ahkter in vergadering waren ver van de plek waar de protesten plaatsvonden. Een onafhankelijk onderzoek heeft nooit plaatsgevonden. Naast de ernstige rapporten over de detentie, mishandelingen en bedreigingen aan het adres van de BCWS-leiders en de verontrustende aanwijzingen dat werkgevers in de kledingindustrie en de autoriteiten betrokken zijn bij het fabriceren van aanklachten tegen Bengaalse mensenrechtenverdedigers, zijn de huidige aanklachten tegen BCWS-stafleden een voortdurende bron van intimidatie. Dit maakt hun dagelijks werk bijna onmogelijk. In iedere rechtszaak worden de aangeklaagden minstens één keer per maand opgeroepen om voor de rechtbank te verschijnen. BCWS-stafleden brengen op deze manier bijna de helft van de maand op de rechtbank door. En omdat BCWS officieel nog niet is erkend als ngo,
kunnen zij geen buitenlandse fondsen ontvangen. Een vreselijke en onwerkbare situatie. Wij helpen BCWS, samen met onze Europese zusjes, door de druk op de Bengaalse ambassade op te voeren. We houden jullie uiteraard op de hoogte.
Charles Hector heeft schikking moeten treffen Onze Twitter-volgers weten het al: we zijn erg teleurgesteld over de uitkomst van de rechtszaak die tegen Charles Hector liep. Na zes maanden werd de zaak in augustus dit jaar beëindigd doordat Charles Hector zich gedwongen voelde een schikking te treffen. Deze komt erop neer dat hij publiekelijk zijn excuses aan elektronicabedrijf Asahai Kosei moet aanbieden. In februari werd Charles Hector voor het gerecht gedaagd door Asahi Kosei. Hector, een mensenrechtenadvocaat die opkomt voor rechten van arbeiders, publiceerde op zijn blog over de arbeidsrechtenschendingen van Birmese migrantarbeiders bij Asahai Kosei. Daarop eiste het bedrijf een schadevergoeding van Charles Hector van 3,3 miljoen dollar en een publieke verontschuldiging. Volgens Asahai Kosei vielen de Birmese arbeiders niet onder hun verantwoordelijkheid, omdat ze via een agent voor hen werkzaam waren. De positie van migrantarbeiders in Maleisië in de elektronicasector, maar ook in andere sectoren, is ontzettend slecht. In deze zaak blijven, ondanks de schikking, de slechte werkomstandigheden en arbeidsrechtenschendingen van de Birmese arbeiders onopgelost.
Charles Hector
Foto: Labour Behind the Label
Urgent appeals
De Schone Kleren Campagne ontvangt vanuit de hele wereld verzoeken van arbeiders en hun organisaties voor steun bij misstanden in kledingfabrieken. Wij onderzoeken de klachten, bellen, schrijven en voeren gesprekken met kledingmerken en helpen met constructieve oplossingen. Veel kunnen we oplossen achter de schermen. Als het nodig is makwen we een zaak openbaar en vragen we consumenten om steun. En dat heeft effect! In deze Goed Goed nieuws een overzicht van actuele urgent appeals. Deze keer vooral over human rights defenders; mensen die zich inzetten om schendingen van mensenrechten aan te kaarten, in de kledingindustrie en andere sectoren.
Pagina 12
Meer schone kleren nodig? Word donateur!
goed goed?
Schone Kleren Campagne Postbus 11584 1001GN Amsterdam
001gn11584
Wij willen dat de mensen die onze warme kleding naaien niet meer zo worden uitgebuit dat je er koude rillingen van krijgt. Steun ons hierbij! Word voor minimaal 10 euro per jaar donateur van de Schone Kleren Campagne, of maak een vriend donateur. Je ontvangt dan een ‘Ik ga voor goed goed’- tas cadeau! (en 2x per jaar dit blad). Deze actie loopt t/m februari 2012. Ik word donateur en ontvang twee keer per jaar het tijdschrift Goed Goed nieuws. Ik machtig hierbij de Schone Kleren Campagne om tot wederopzegging maandelijks / jaarlijks .......... euro van mijn bankrekening af te schrijven. Als je het niet eens bent met de afschrijving, dan heb je het recht deze binnen 30 dagen ongedaan te maken. Je donatie is ook aftrekbaar van de belasting.
Naam: ................................................................................ Adres: ................................................................................
................................................................................ E-mail: ................................................................................ Rekeningnummer: ................................................................................ Handtekening:
Ik ontvang graag een ‘Ik ga voor goed goed’ tas. Deze donateur is aangedragen door: Naam: ............................................................................... Adres: ............................................................................... ............................................................................... E-mail: ............................................................................... Ik ontvang graag een ‘Ik ga voor goed goed’ tas.
Goed goed? Zojuist heb ik in uw winkel het volgende kledingstuk gekocht / overwogen te kopen: ............................................................................. Soort : ............................................................................. Merk : ............................................................................. Omdat de arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie vaak erg slecht zijn maak ik me zorgen om de mensen die aan dit kledingstuk hebben gewerkt. Ik wil eigenlijk alleen maar kleren kopen die onder goede arbeidsomstandigheden zijn gemaakt. Kunt u mij vertellen: Wat uw bedrijf doet om arbeidsomstandigheden te verbeteren, en hoe u controleert of dit succesvol is? Hoe u ervoor zorgt dat de arbeiders in de fabrieken die uw kleding produceren zelf voor hun rechten op kunnen komen? Hoe u weet dat de arbeiders in hun levensonderhoud kunnen voorzien op basis van de prijs die u voor de kleding betaalt? Waar ik extra informatie kan vinden over de arbeids omstandigheden in de fabrieken waar uw kleding wordt gemaakt?
Anders, nl: ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. Wilt u mijn vraag/vragen doorgeven aan de bedrijfsleiding van uw winkel en het kledingmerk? U kunt uw antwoord sturen naar: Naam: .............................................................................. E-mail- of postadres: .............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. Ik zou het op prijs stellen als u een kopie van uw antwoord stuurt naar:
[email protected] / Schone Kleren Campagne, Postbus 11584, 1001 GN Amsterdam. Vriendelijk bedankt!
Somyot vast op grond van majesteitsschennis
Zoals je in deze Goed Goed nieuws kunt lezen zijn heel wat merken inmiddels overstag gegaan en hebben het zandstralen van jeans in de ban gedaan. Daarmee is de campagne tegen zandstralen een groot succes. Maar toch zijn er merken die zich niets lijken aan te trekken van de druk van campagneorganisaties en de klanten. Zo’n merk is Dolce & Gabanna. Ondanks de meer dan 45.000 handtekeningen die via de website change. org zijn opgehaald, blijven zij de campagne negeren. Daarbij reageerde het merk vreemd toen de Italiaanse Schone Kleren Campagne hen informatie over de impact van zandstralen opstuurde, door ervoor te bedanken en te zeggen dat het hen niet interesseerde. Begin oktober organiseerde Labour Behind the Label (LBL), onze zusterorganisatie in Engeland, een ‘begrafenis’ voor de deuren van Dolce & Gabanna in Londen. We zijn het eens met Anna van LBL: “Killer fashion doesn’t have to cost lives.” Onderteken nu de petitie aan D&G op http://www.change.org/petitions/dolce-gabbana-stopthe-killer-jeans
LBL-actie voor de deuren van D&G in Londen
Foto: Labour Behind the Label
Somyot Pruksakaemsuk (Thailand), een goede vriend en partner van de Schone Kleren Campagne, zit sinds 30 april vast op beschuldiging van majesteitsschennis, een beschuldiging die vaak wordt gebruikt om mensenrechtenactivisten de mond te snoeren. Somyot, journalist en mensenrechtenactivist, werkte eerder met ons aan verschillende urgent appeals en campagnes. Volgens de beschuldiging publiceerde hij voor het tijdschrift Voices of Taksin artikelen die de wet op majesteitsschennis schonden. Twee dagen voor zijn arrestatie maakte hij een petitie publiek om majesteitsschennis uit het Thaise strafrecht te krijgen. Het lijkt er dan ook op dat dit zijn arrestatie versnelde. Volgens artikel 112 van de Thaise strafwet staat in Thailand een gevangenisstraf van 3 tot 15 jaar op majesteitsschennis. Somyot zit sinds 30 april vast. Wij hebben contact met de Nederlandse en Thaise ambassade over zijn hechtenis. Ondertussen heeft de VN tijdens de Universal Periodic Review van de mensenrechtenraad in Genève begin oktober, zich uitgesproken voor een hervorming van het Thaise artikel 112. VN-rapporteur Frank la Rue: “Het artikel is vaag en te breed, en de harde straffen zijn noch nodig, noch proportioneel om de monarchie of de nationale veiligheid te beschermen.” Ook de Nederlandse regering heeft op wijziging van het artikel aangedrongen, omdat het nu de vrijheid van meningsuiting bedreigt.
Dolce & Gabbana weigert alsnog het zandstralen van jeans uit te bannen
Pagina 15
Door Christa de Bruin Chris Koeleman is docent aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Hij heeft van denim en jeans zijn specialiteit gemaakt. Speciaal voor dit jeansnummer legden we hem een paar vragen voor, om te horen hoe de industrie tegen zandstralen aankijkt. Moet zandstralen verboden worden? “Ik vind het goed dat er zoveel aandacht is voor het zandstralen van jeans, want zandstralen heeft al veel leed veroorzaakt. Nu is het wel zo dat welke techniek voor het bewerken van jeans je ook toepast, je er altijd voor moet zorgen dat de juiste veiligheidsmaatregelen genomen worden en de werknemer goed beschermd is. En het is moeilijk te zeggen of zandstralen echt zoveel malen gevaarlijker is dan andere technieken. Er is namelijk wel een redelijk veilige manier, met een helm met overdruk, zodat deeltjes de longen niet in kunnen en een dik beschermend pak, zodat het ook de huid niet indringt. Maar de branche heeft daar onvoldoende aandacht voor gehad. Bovendien zijn er altijd plaatsen in de keten waar ondanks deze mogelijkheden of een verbod op zandstralen toch onveilig gezandstraald
wordt. De branche heeft dus eigenlijk bewezen er niet verantwoord mee om te kunnen gaan. Dus laten we het maar verbieden. Het lijkt me goed om daar wettelijke afspraken over te maken, wereldwijd.” Wat zijn alternatieve technieken? “Stone-washing en enzyme-washing worden wel genoemd maar zijn geen alternatieven voor alle gevallen. Beide maken de stof wel vaal, maar niet plaatselijk, zoals dat met zandstralen kan. Met een schuurmachientje of door handmatig te schuren lukt dat wel. En ook dan gaan er stofdeeltjes met kleurstof de lucht in. Een ander alternatief is de stof chemisch te behandelen. Dat gebeurt vaak met het chemisch bleekmiddel permanganaat. Dit wordt vaak gesprayd, dus dat verspreidt zich door de lucht. Om dit op te vangen kan een speciale kast met een speciale natte achterwand gebruikt worden, waar water langs loopt en de broek voor gehangen wordt. Alles wat tijdens het sprayen naast de broek gesproeid wordt, komt dan in het water terecht en wordt afgevoerd en gezuiverd. Ik durf niet te garanderen dat dat overal zo gebeurt. Ook kan het bijvoorbeeld met een spons worden aangebracht. Werken met chemicaliën, daar zit altijd een risico aan, daar moet men de juiste voorzorgsmaatregelen nemen. Arbeiders moeten een goed pak en handschoenen aan en het water moet goed gezuiverd worden. Het zandstraaleffect kan ook goed nagebootst worden met lasermachines. Vooral de duurdere lasermachines met fijnere stralen, kunnen zandstralen behoorlijk goed nabootsen. Een nieuwe manier van zandstralen is ice-sanding. Dan wordt er geen zand, maar bevroren CO2 op de jeans gespoten. Er is mij verteld dat dit heel goed gebruikt kan worden voor jeans. Na het proces zal de CO2 vloeibaar worden of vervliegen. Het klinkt mij wel goed in de oren. Het zou mooi zijn als er meer technieken onderzocht zouden worden, zoals walnut shell blasting.
Zandstralen zonder goede bescherming.
Foto: Altemeier & Hornung Filmproduktion
Jeans als specialisme ‘Draag je jeans maar wat langer, dan komen die slijtplekken er vanzelf wel in’
Pagina 16
Het materiaal is afbreekbaar, te hergebruiken en zou geen schadelijke neveneffecten hebben op de gezondheid. De beste alternatieven voor zandstralen voor dit moment lijken me: behandelen met de hand, met permanganaat, via ice-sanding of via lasering. Mits natuurlijk veilig toegepast. De technieken kunnen vergelijkbare resultaten geven, maar er zijn toch ook vaak nuanceverschillen in het uiterlijk van het eindproduct waarneembaar. Misschien zal niet iedereen die nuanceverschillen opmerken, maar ze spelen nog wel een rol bij de beslissingen in de industrie. De techniek waarvan de industrie denkt dat dat het beste verkoopt, zal ongeacht de duurzaamheidsaspecten het lastigst eruit te krijgen zijn.” Kunnen we een gezandstraalde jeans herkennen? “Ik denk dat de consument zich niet afvraagt of het effect door zandstralen is aangebracht of door een andere techniek. De consument kiest wat hij of zij mooi vindt. En als de industrie gelooft dat dat effect alleen met behulp van zandstralen bereikt kan worden, dan gebeurt dat gewoon. Een consument kan niet zien of een broek gezandstraald is of een andere behandeling heeft ondergaan. Maar ook voor professionals is het lastig. De verschillende technieken hebben wel verschillende uitwerkingen op de stof, dus onder de microscoop zou het misschien wel te zien zijn. Met stone-washing wordt de stof namelijk beschadigd (op de ene plaats
meer dan de andere). Enzyme-washing beschadigt de stof in principe niet (op enige verzwakking na) en geeft een meer egaler gebleekt beeld. Met laseren wordt er iets van de draad gebrand. Bij zandstralen worden er deeltjes van de denimdraden als het ware ‘afgehakt’. Er zijn dus verschillen, maar er moet toch behoorlijk onderzoek gedaan worden om een gezandstraalde spijkerbroek te herkennen.” Is de ‘versleten’ look nog populair? “Ja! Ik zie nog heel veel nieuwe finishtechnieken die daarop gericht zijn. Het is de industrie nog steeds om de gedragen look te doen. De markt zegt in principe niet hoe het versleten moet worden. De industrie bedenkt of ontdekt een leuke feature, iets nieuws en kijkt of de klant het wil. Er wordt heel veel geprobeerd, zoals een goudteint, een glimmende denim, slubs (verdikkingen) in de stof, of jeans met diverse kreukeffecten, met verschillende kleuren, of verschillende garendiktes en slijtplekken gecombineerd met tinting (de kleur net wat geler, groener of bijvoorbeeld bruiner maken). Op het gebied van kleurtechnieken zijn er de laatste tijd diverse milieuvriendelijkere alternatieven op de markt gekomen. Dat geldt ook voor de diverse soorten chemicaliën die in het productieproces van jeans gebruikt worden.” Wat wil je nog kwijt? “Zolang we ons nog prettig voelen in jeans, zullen er jeans gemaakt worden. Ontwerpers kunnen sturen in de techniek van het finishen. Probeer daarbij rekening te houden met mens en milieu, zou ik zeggen. Het beste advies zou natuurlijk zijn: draag het maar wat langer, dan komen die witte plekken er vanzelf wel in, dan wordt het echt persoonlijk en desnoods doe je er een schuursetje bij.”
Pagina 17
Free Fashion Challenge: Dertig fashion addicts kopen een jaar lang geen kleding
11 november 2011 stond bij dertig shopaholics rood omcirkeld in hun agenda: die dag zat hun shopping sabbatical er op. Ze deden mee aan de Free Fashion Challenge. De dertig deelnemers, allemaal mensen uit de internationale mode-industrie, mochten een jaar lang géén kleding kopen. De Free Fashion Challenge was een initiatief van Laura de Jong, waarmee zij afstudeerde aan het Amsterdam Fashion Institute. “Tijdens mijn opleiding liep ik stage in Stockholm waar ik een nieuwe visie op duurzame mode heb ontwikkeld. Naar mijn idee heeft het Zweedse gevoel voor stijl een duurzaam effect op mode. Zweden kopen kleding die bij hun persoonlijke stijl past, voor de lange termijn en onafhankelijk van trends. Ze zijn daardoor niet bang om te investeren in duurdere, meer verantwoorde kledingstukken.” De Jong wil met het project de mode-industrie aanjagen om zich meer op de kwaliteit te richten. Er waren al eerder projecten waarbij mensen een jaar lang geen kleding kochten, maar bij de Free Fashion Challenge is duidelijk voor de mode-invalshoek gekozen. Het moet mensen inspireren en tot nadenken zetten. “Mode staat niet gelijk aan shoppen”, aldus De Jong. “Het is niet ons doel om anti-mode te zijn. Juist niet, alle deelnemers ademen mode. Mode moet weer gaan over kwaliteit en creativiteit.” De deelnemers aan de Free Fashion Challenge deden elke twee weken een opdracht. Zo werden ze gevraagd hun oudste en nieuwste outfit aan te doen, daar foto’s van te maken en die aan iemand uit de modewereld voor te leggen. Die beoordeelde de outfits op het fashion level. Opvallend was dat bij heel veel mensen de oudste outfit even fashionable werd bevonden als de nieuwste. Het gevoel dat je per se iets nieuws moet, zit blijkbaar in jezelf. Het nieuws over de challenge verspreidde zich snel. Voor de start van het project was het heel moeilijk om deel-nemers te vinden. Maar tijdens de Free Fashion Challenge kwamen er heel veel verzoeken van mensen die wilden deelnemen. Uiteindelijk zijn meer dan 150 mensen de Free Fashion Challenge aangegaan.
Foto: Renee de Groot
Door Laura de Jong
Het project is voorbij. De ervaringen van de deelnemers worden verzameld in een manifest waarmee de initiatiefnemers hopen de mode-industrie en consumenten te inspireren tot een duurzamere productie en consumptie. Daarnaast komt er een boek, met daarin alle opdrachten, zodat mensen ook zelf de uitdaging aan kunnen gaan om een jaar lang niet te shoppen. Kijk voor meer informatie op www.freefashionchallenge.com
Pagina 18
De Grote Klere Quiz
Waar komt jouw kleding vandaan? Midden oktober ging ‘SuperSobia (van rij 5)’ in première. In deze familievoorstelling van theatergroep Crash, geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar, krijg je een kijkje in het leven van Sobia. In de klerenfabriek van meneer Kamal maakt Sobia de mooiste broeken. Op een dag krijgt ze een bijzondere opdracht: ze moet een reuzenbroek maken. Maar nieuweling Savi gooit roet in het eten. Gaat Sobia mee met de mooie verhalen van Savi? Of krijgt ze de reuzenbroek toch op tijd af? ‘SuperSobia’ is een muzikale voorstelling over de kracht van fantasie en grote dromen. De inspiratiebron is het waargebeurde verhaal van de Pakistaanse Iqbal Masih, die op tienjarige leeftijd ontsnapte uit de fabriek waar hij moest werken. Zijn droom? Alle kinderen de fabriek uit en naar school. Schone Kleren Campagne voorzag Crash van informatie over werkomstandigheden in kledingfabrieken. Na de première volgt nu een landelijke tour langs theaters en scholen. Kijk op de website http://tgcrash.nl wanneer SuperSobia bij jou in de buurt komt. Scholen kunnen de voorstelling ook boeken.
Hou je van spelletjesavonden, kledingruilfeestjes of quizprogramma’s? En doe je graag iets leuks voor schone kleren? Speel dan de Grote Klere Quiz. Deze set spannende kaarten vol opdrachten, kennisvragen en uitdagingen over eerlijke kleding kun je voor 7,50 euro bestellen. Stuur meteen een e-mail naar info@ schonekleren.nl. Leuk om te geven en te spelen met de feestdagen!
Kort
SuperSobia van rij 5
Doneer jezelf Doneer je tijd en kennis! We kunnen expertise op verschillende vlakken vaak heel goed gebruiken – bijvoorbeeld op het gebied van vormgeven, fotografie, social media, perswerk, juridische zaken en (politieke) lobby. Heb jij kennis in huis die je zou willen inzetten voor de Schone Kleren Campagne? Dan horen we dat heel graag. Alvast bedankt!
Vraag hoe je kleren zijn gemaakt Dat helpt! Wanneer de winkel en het merk beseffen dat hun klanten het belangrijk vinden dat hun kleding onder goede arbeidsomstandigheden is gemaakt, dan moeten zij daar iets mee doen. In het midden van deze Goed Goed nieuws vind je de vragenkaart die je daarvoor kunt gebruiken. Laat deze achter in de winkel als je kleren gaat kopen.
Blijf op de hoogte Schrijf je in voor onze e-mail nieuwsbrief en je krijgt een aantal keer per jaar informatie over activiteiten van de Schone Kleren Campagne, mogelijkheden om zelf actie te ondernemen en oproepen om je stem te laten horen bij een acute mensenrechtenschending (´urgent appeal´). Schrijf je nu in via www.schonekleren.nl/doe-mee/schrijf-je-in
Foto: Luis Rios Zertuche
Volg de Schone Kleren Campagne ook op www.facebook.com/schonekleren en www.twitter.com/schonekleren
Pagina 19
De spijkerbroeken van Cheap Monday – herkenbaar aan het schedeltje – zijn strak en trendy, maar vooral ook goedkoop. Het populaire jeansmerk uit Zweden werd in 2007 deelnemer van de Fair Wear Foundation. De Fair Wear Foundation helpt kledingbedrijven bij het verbeteren van arbeidsomstandigheden in de fabrieken en beschouwt Cheap Monday als een voorloper. De Schone Kleren Campagne vroeg Cheap Monday wat het doet om de eigen productieketen op te schonen. “Al onze leveranciers hebben een gedragscode ondertekend waarin mensenrechten zijn vastgelegd”, zegt Irene Häglund van Cheap Monday. “Om er zeker van te zijn dat de gedragscode wordt nageleefd, worden de fabrieken gecontroleerd. De Fair Wear Foundation verifieert deze fabriekscontroles in samenwerking met lokale organisaties. Fabrieken met wie we samenwerken worden getraind op arbeidsomstandigheden en gezondheids- en veiligheidsprogramma´s zodat duidelijk is wat wij van hen verwachten.” Cheap Monday onderschrijft een leefbaar loon, maar erkent dat het moeilijk is om dit alleen te kunnen invoeren. Häglund: “Het is moeilijk om als merk alleen iets te veranderen. Uitbetalen van een leefbaar loon is een verantwoordelijkheid van kledingbedrijven samen. We vinden het daarom belangrijk om samen met andere merken op te trekken. Ook bouwen we langdurige relaties op met leveranciers en vinden we het belangrijk
een goede werkrelatie met hen te hebben.” De Fair Wear Foundation heeft onlangs een nieuwe wage ladder gepubliceerd, een instrument dat inzicht geeft in lonen in verschillende landen en regio´s gerelateerd aan verschillende referentiepunten zoals de armoedegrens, minimumlonen en berekeningen hoe hoog een leefbaar loon in het betreffende land zou moeten zijn. “Het is om te beginnen heel goed dat er uitgebreide aanbevelingen over leefbaar loon beschikbaar worden gesteld”, aldus Häglund. In reactie op de vraag welke technieken Cheap Monday gebruikt om haar spijkerbroeken een ‘gedragen’ look te geven, antwoordt Häglund: “Toen we hoorden over de hoge risico´s voor kledingarbeiders, zijn we een aantal jaar geleden gestopt met het zandstralen van jeans. Om onze producten te bewerken, passen we een combinatie van verschillende technieken toe, zoals het wassen met enzymen en puimsteen, bleken, en handmatig schuren. Onze leveranciers worden regelmatig bezocht en gecontroleerd of de arbeiders voldoende beschermd worden tegen eventuele risico’s.”
De spijkerbroek van jeansmerk Cheap Monday “We verkopen onze jeans in 38 landen in zo´n 1800 winkels. We houden het personeel in onze winkels op de hoogte van ons MVO-beleid en de vooruitgang die we daarbij boeken”, zegt Häglund. “Klanten kunnen ook op onze website terecht.” “We hechten groot belang aan goede arbeidsomstandigheden voor de arbeiders in onze productieketen.”
Pagina 20
‘Made in Indonesia’ Een vakbondsstrijdster deelt haar verhaal Negen jaar werkte Emelia Yanti als arbeidster in verschillende kledingfabrieken. Toen de fabriek waar zij werkte haar deuren sloot, stonden Yanti en honderden collega´s op straat, met nog vier maanden loon te goed. Een paar jaar later sprak Yanti op uitnodiging van de Schone Kleren Campagne op een internationaal forum in Brussel over de werkomstandigheden in de kledingindustrie in Indonesië. Daar ontmoette zij arbeiders uit andere landen en realiseerde zij zich dat kledingarbeiders elders in de wereld met dezelfde problemen kampen. Om wat aan het onrecht te doen besloot Yanti samen met collega´s een vakbond op te richten. Deze vakbond (GSBI) is inmiddels een belangrijke partner voor de Schone Kleren Campagne. Eind oktober was Yanti een paar dagen op bezoek in Nederland. Tijdens een info-avond in politiek/cultureel café Vrankrijk in Amsterdam deelde zij haar verhaal met zo’n 45 bezoekers. “Veel mensen kennen de problemen uit de kledingindustrie misschien wel. Maar om het uit de eerste hand te horen maakt wel indruk op me”, vertelde een bezoeker. Op TMO, Hogeschool voor Modemanagement in Doorn, daagde Yanti aanstormende modeprofessionals uit om
na te denken over hoe zij de kledingindustrie eerlijker kunnen maken. Yanti vertelde wat voor impact de inkooppraktijken van kledingmerken hebben op arbeiders in de productieketen. Een studente na afloop: “Toen ik stage liep bij een kledingbedrijf stuurden we weleens twee of drie keer per week een order terug omdat we het niet goed vonden. Nu realiseer ik me pas wat voor impact zoiets heeft op de mensen die onze kleding maken.” Vakbondsactiviteiten worden nog altijd stelselmatig onderdrukt. Gelukkig boekt de GSBI ook verschillende successen. Afgelopen juni maakten vakbonden in Indonesië (inclusief de GSBI) afspraken met sportmerken als Adidas, Puma en Nike en grote leveranciers in Indonesië over vakbondsvakbondsvrijheid in de sportkledingindustrie. In het protocol waarin de afspraken zijn vastgelegd, is heel concreet uitgewerkt wat vakbondsvrijheid en recht op organisatie in de praktijk betekent. Bijvoorbeeld dat een vakbondsvertegenwoordiger vrijgemaakt moet kunnen worden van arbeidsverplichtingen om vakbondswerk te kunnen doen en dat er ruimte in de fabriek en andere faciliteiten beschikbaar gesteld moeten worden om vakbondsactiviteiten te kunnen organiseren. De afspraken zijn nodig, omdat de wet en gedragscodes van bedrijven algemeen blijven wat betreft vrijheid van vakvereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen. “Dit protocol is een belangrijke stap voor arbeiders in de sportkledingindustrie”, zegt Yanti. “Het versterkt onze onderhandelingspositie. Nu komt het op de implementatie aan.” Het Indonesië-protocol was het resultaat van een langdurige campagne op sportmerken om stappen te zetten die moeten leiden tot verbetering van arbeidsomstandigheden in de productieketen. Emelia Yanti is weer terug in Indonesie. De Schone Kleren Campagne houdt nauw contact met haar en haar werk.
Pagina 21
Column uit het netwerk
Kleine stapjes De Schone Kleren Campagne is er trots op een netwerkorganisatie te zijn. Daarom laat Goed Goed nieuws elke editie een organisatie uit ons platform aan het woord om in een column meningen en observaties te delen over ons werk en werkveld. Deze keer: Martje Theuws en Pauline Overeem van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO).
“Indiase textielarbeiders uitgebuit voor C&A en H&M.” Het is al meer dan een jaar geleden dat dit nieuws de Volkskrant haalde. De aanleiding: een bezoek van SOMO met journalisten aan een kledingfabriek in Zuid-India waar de rechten van arbeiders werden geschonden. Afgelopen mei publiceerden SOMO en de Landelijke India Werkgroep (LIW) vervolgens het rapport ‘Captured by Cotton’ waarin beschreven wordt hoe jonge vrouwen uit kwetsbare Dalitgemeenschapen onder valse voorwendselen worden gerekruteerd voor slecht betaald, zwaar werk in de kledingindustrie. Kleding voor Europese en Amerikaanse merken. Meisjes van 16 tot 18 jaar worden naar de fabrieken gelokt met de belofte dat ze na drie jaar werk een groot geldbedrag ontvangen waarmee ze hun bruidsschat kunnen betalen. Ook wordt hun comfortabele woonruimte en drie maaltijden per dag beloofd. Eenmaal aan de slag blijkt de werkelijkheid heel anders: extreem lange werkdagen, ongezonde omstandigheden en overvolle slaapzalen. De meisjes mogen het terrein niet verlaten en worden constant in de gaten gehouden. Van een bonus is helemaal geen sprake: de fabriek houdt een deel van het loon in, wat pas wordt uitbetaald na drie jaar werk. Dit
is een vorm van dwangarbeid. Het onderzoek toont aan dat dit een wijdverbreid probleem is; bij alle uit India afkomstige kleding bestaat de kans dat deze vorm van uitbuiting eraan te pas is gekomen. ‘Captured by Cotton’ ontving veel aandacht van de media en politiek. CDA, ChristenUnie, GroenLinks en D66 spraken er schande van dat negen maanden na de eerste berichten dezelfde kledingbedrijven met dezelfde misstanden in verband werden gebracht. Staatssecretaris Bleker kondigde daarop aan C&A op het matje te roepen. In de tussentijd hebben een aantal producenten en afnemers stappen gezet om het zogenaamde ‘Sumangali systeem’ af te schaffen. Bij Eastman, één van de onderzochte producenten, zijn hoopvolle verbeteringen doorgevoerd, bijvoorbeeld rond rekrutering van nieuwe werknemers. Inmiddels hebben 14 kledingmerken zich aangesloten bij het Engelse Ethical Trading Initiative om samen met producenten, vakbonden en ngo’s de problemen grondig aan te pakken.
Foto’s: Daria Mnych
Dat is mooi, maar vooralsnog constateren we dat er voor de meisjes zelf nog veel te weinig veranderd is. Het blijft nodig om druk uit te oefenen op producenten en merkbedrijven om verbeteringen af te dwingen. SOMO en LIW doen dat samen met lokale partners en organisaties als de Schone Kleren Campagne. Op dit moment doen we verder onderzoek naar de arbeids- en leefomstandigheden van de arbeidsters en naar de effectiviteit van de stappen die de kledingindustrie heeft aangekondigd. De resultaten hiervan worden begin 2012 gepubliceerd. Bedrijven die achterblijven kunnen campagnes tegemoet zien. Pagina 22
Over de Schone Kleren Campagne De Schone Kleren Campagne gaat voor een wereld waarin alleen kleding te koop is die onder goede arbeidsomstandigheden is gemaakt. We zien het als onze uitdaging en missie om een brede beweging te creëren die eerlijke kleding - goed goed - vraagt en mogelijk maakt. Daarom informeren we mensen over de manier waarop hun kleren worden gemaakt, en geven we ze de mogelijkheid daar iets aan te doen. We stimuleren bedrijven hun verantwoordelijkheid te nemen, ondersteunen arbeiders in hun strijd voor gerechtigheid en vragen overheden goede wetten te implementeren, en zelf verantwoord in te kopen. De Schone Kleren Campagne bestaat sinds 1989 en brengt verschillende organisaties samen zoals de FNV, Oxfam Novib, CNV, Max Havelaar, de Landelijke India Werkgroep, SOMO en de NJR. De SKC is onderdeel van het internationale platform Clean Clothes Campaign. We baseren ons werk op de normen van de International Labour Organisation (ILO), de Universele Verklaring van
de Rechten van de Mens en de ervaringen en input van de miljoenen, voornamelijk vrouwelijke arbeiders die nu nog zoveel uren gedwongen moeten overwerken voor een hongerloontje. Dat moet en kan anders. Zie www.schonekleren.nl voor meer informatie.
Colofon
De volgende Goed Goed nieuws vind je bij je organisatie als die lid is van het SKC-platform, of bij je thuis als je donateur bent. Nog geen donateur? Geld hebben we hard nodig, om ervoor te zorgen dat de mensen die de kleding maken die ons warm houdt, niet meer zo worden uitgebuit dat je er koude rillingen van krijgt. Je krijgt dan twee keer per jaar dit blad, boordevol informatie, actiemogelijkheden en achtergrondverhalen, en je maakt een uitbuitingsvrije kledingindustrie mede mogelijk. Ga naar www.schonekleren.nl om je aan te melden, of stuur de kaart uit het midden van deze Goed Goed nieuws in. Alvast veel dank.
Goed Goed nieuws is het blad van de Schone Kleren Campagne – voor betere arbeidsomstandigheden in de wereldwijde kledingindustrie. Redactie Niki de Koning, Christa de Bruin Eindredactie Johan Vogels Vormgeving Roel Dalhuisen, roeldalhuisen.nl Tekstbijdrages Paul Roeland, Jenneke Arens, Laura de Jong, Martje Theuws, Pauline Overeem Model voorpagina Alana Proctor Fotografie voorpagina Inigo Garayo Model foto pagina 14 Joline Gelok Fotografie pagina 14 Valerie Granberg Druk Drukkerij PrimaveraQuint, Amsterdam
ISSN print 1877-9980, ISSN online 1877-9999 Goed Goed nieuws verschijnt twee keer per jaar en wordt verstuurd aan de vrienden van de Schone Kleren Campagne. Ook ontvangen? Word donateur via www. schonekleren.nl. De opvatting van derden en die van de Schone Kleren Campagne hoeven niet overeen te komen. Schone Kleren Campagne Postbus 11584, 1001 GN Amsterdam T 020 4122785 F 020 4122786
[email protected] www.schonekleren.nl www.facebook.com/schonekleren www.twitter.com/schonekleren Onderdeel van de Clean Clothes Campaign: www.cleanclothes.org Pagina 23
