Jeanet Nieuwenhuis (beleids)psychiater (V)GGNet Geen disclosures
Psychiatrische diagnostiek en LVB: Diagnostiek in 3D • • • •
Inleiding Theoretische achtergrond Casuïstiek Take away message
Mijn blik als kinder- en jeugdpsychiater
Mijn blik als psychiater volwassenen
Mijn blik als LVB psychiater
Definitie licht verstandelijke beperking in Nederland • • • • •
IQ onder de 85 (1 SD onder gemiddelde) Beperkt sociaal aanpassingsgedrag Beperkte sociale zelfredzaamheid Voor het achttiende levensjaar Soms: – IQ tussen 70-85 = zwakbegaafdheid – IQ tussen 50-70 = licht verstandelijk beperkt (AAIDD 2 standaard deviaties)
Internationale definitie Intellectual disability DSM-IV nadruk op IQ • de ernst wordt bepaald door het IQ DSM-V • intellectual functioning: redeneren en problemen oplossen/IQ< 70 • adaptive functioning: onafhankelijk en verantwoorde deelname aan de maatschappij
Psychiatrische problemen Komen bij mensen met een VB veel vaker voor: • 40%-60% kinderen (Gillberg e.a. 1986) • 30%-40% volwassenen (Reis 1990) • 20% ouder >65 jaar (Kierman en Moss1990) Algemene bevolking: 10%
Risicofactoren • • • • • • •
Familiaire belasting Neurologisch Psychologisch Persoonlijkheid Sociaal Communicatie problemen Omgevingsproblemen
DSM femenologisch-descriptieve diagnostiek • Hoe lager het IQ … – des te verder staan de symptomen verwijderd van de DSM en – afgrenzen van de psychiatrische stoornis, acute stress en LVB is lastig
.
A. Došen Integratieve benadering van psychische stoornissen Holistische benadering
Ontwikkelingstheorieën • • • • • • •
Neurofysiologisch (Ornitz 1996) Neuro-psychologisch (Luria 1973) Cognitieve (Piaget 1953) Psychodynamisch (Mahler ea. 1975) Ego(sociale) ontwikkeling (Erikson, 1959) Hechtingsontwikkeling (Bowlby 1971) Ontwikkeling van het Zelf (Stern 1985)
Normale ontwikkeling van het kind 1e-4e levensjaar 4e-6e levensjaar
6e-12e levensjaar
Peuterperiode
Schoolperiode
Continentie Motoriek Taal Communicatie
Kleuterperiode Sociaal Angsten Fantasie Drift
Sociale interactie Kennis Geweten Zelfbewust Inhibitie
12e-18e levensjaar Adolescentieperiode Lichamelijke en Seksuele ontwikkeling Autonomie & identiteit Alcohol/drugs
Goede diagnostiek • bepaling emotionele ontwikkeling> coping, symptoompresentatie: Samenspel biologische, ontwikkelings- en omgevingscomponenten en begrijpen van de processen om zo te verklaren en te begrijpen.
• SEO etc.
IQ en EQ/emotionele ontwikkeling • Hoe groter de discrepantie des te meer kans op psychiatrische problematiek • Overvraging • Problemen in de coping • Geen discrepantie biedt een evenwichtige persoonlijkheidsontwikkeling • Een eigen plaats en rol in de omgeving • Functioneren naar vermogen, zingeving en toekomstperspectief
Trekken bij verstoring van hechting 6 – 18 maanden • • • • • • • • •
vasthouding van lichamelijk contact apathie in bedreigde situatie angst voor vreemden snelle wisselingen van stemming impulsief reageren bij frustratie agressiviteit ten opzichte van hechtingsfiguur zelfverwondend gedrag bij hoge frustratie dwangmatig bezig met materieel ontwikkelt rituelen
Trekken bij verstoring van zelfanderen differentiatie 18 mnd - 4 jr • • • • • • • • • • •
constant om aandacht van belangrijke anderen vragend niet alleen kunnen zijn geen of weinig interesse voor materiaal onrustig, overbeweeglijk, chaotisch geen interesse voor de leeftijdsgenoten koppig eigen wil doordrijvend negativistisch opstandig destructief geïrriteerd overwegend ontstemd
Trekken bij verstoring van egostructurering 4 – 7 jaar • • • • • • • • • •
afhankelijk van de supervisie van belangrijke anderen egocentrisch autoriteitsconflict faalangst zwakke interactie met de leeftijdsgenoten tekort aan zelfregulatie Impulsiviteit geen zelfvertrouwen vluchten naar fantasiewereld somatische klachten bij psychische spanningen
Symptomen van ontwikkelingsstoornissen 1e-4e levensjaar peuterperiode Beperkingen in Oogcontact Spraak Contactname Taalbegrip
4e-6e levensjaar kleuterperiode Problemen in Gedrag Sociaal Flexibiliteit Leerproblemen
6e-12e levensjaar Schoolperiode Gedrag Angsten Aandacht & Concentratie Geweten Stemming
12e-18e levensjaar Adolescentieperiode Stemming Psychose Alc/drugsmisbruik Identiteitsontw Criminaliteit
Onset kinderpsychiatrische stoornissen per leeftijdscategorie 1e-4e levensjaar peuterperiode ASS Taal-spraakst Motorische afw Mentale retardatie
4e-6e levensjaar kleuterperiode Leerstoornis ADHD ODD Separatieangst
6e-12e levensjaar Schoolperiode CD Angst st OCD Stemmingst
12e-18e levensjaar Adolescentieperiode Depressie Psychose Bipolair Alc/drugsmisbruik Persoonlijkheidsst Eetstoornissen
En dan de praktijk • • • • •
Polikliniek en Deeltijd met IQ grens 50-85 Intake Psychiatrisch onderzoek Multidisciplinair DSM/eisen zorgverzekeraar
Dysmorfe kenmerken
of
bijzondere en diverse somatische afwijking?
Waar zit de patiënt qua
Gerrie
Casus Gerrie • Geen Schizo-affectieve stoornis bipolaire type • Psychose onder de emotionele ontwikkelingsleeftijd van 3-4 jaar • Aanpassing leefomgeving en psychoeducatie/aanpassing = vermindering medicatie
Kirsten
Kirsten • PND-unipolaire depressie onder en boven de 70 (algemene uitleg) • Nu overlap symptomen met: – – – –
AD(H)D NAH Meerdere rollen, moederschap, overvraging Waarschijnlijk geen doelgroep?
Stress Verhoogde Er is ietsSneller mis …. Wat nu? bloeddruk Snellerademen denken, zwart-wit
Psychisch: • Piekeren • Somber, angstig, boos prikkelbaar • Concentratieproblemen en verwardheid • Zelfkritisch/overmoedig • Besluiteloos/impulsief
Lichamelijk •Toename onrust •Oppervlakkiger ademen •Spierspanning – pijn •Energieverlies – moe •Bloeddruk stijging •Minder hartcoherentie •Verstoorde spijsvertering •Onvoldoende herstel •Minder weerstand
Marionne
Casus Marionne • GEEN BPS! • Overvraging werk en wonen!!! • Hechting? trauma’s, emotionele ontwikkeling 4-6 jaar. • Veel ASS kenmerken • Somatiek
Ingewikkeld • • • • •
Uw vijand: uw eigen automatische piloot Automutilatie - Pavlov reflex > BPS Laag IQ – overvraging, ASS, depressie en trauma ASS-depressie en hoog angstniveau Schizo-affectieve stoornis bipolaire type en Biplolaire stoornissen-Laag IQ en overvraging • Somatiserende patiënt-depressie en laag IQ
Instinkers • • • •
Schizo-affectieve stoornis BPS Bipolaire stoornis NAO diagnose
Wel vaak: • Trauma • Depressie
Take away • Denk 3D • Let op uw automatische piloot! Maak er uw vriend van • Ondanks de tijdsdruk: ontwikkelingsanamnese en heteroanamnese • Multidisciplinair want goede diagnostiek is goud waard • IQ onder de 70? Graag overleg VGGNet!
