Je hart openen en ontvankelijk worden voor Gods geest; via meditatie kun je deze openheid en ontvankelijkheid ontwikkelen

Paula Irik over dementie pagina

Vrijwillig in Mokum

4

pagina

BLAD VOOR K ERK , CULTUUR EN SAME NL E VING

Op de preekstoel

4

pagina

8

FEBRUARI 2014 ✖ WWW.PROTESTANTSAMSTERDAM.NL

KERK IN MOKUM De kerk het zwijgen leren Heilige neemt plaats naast de Oude Kerk Ferdinand Borger

foto: Marit van den Berg

Theoloog en verhalenverteller Rikko Voorberg is in Amsterdam verbonden aan Stroom West, een collectief waarin het spelen met het heilige centraal staat.

Theoloog en verhalenverteller Rikko Voorberg

In de Vastentijd, de zeven weken voor Pasen, realiseert hij samen met kunstenares Tessa Hendriks een nieuw project: de Steigerheilige. Pal naast de Oude Kerk wordt een steiger gebouwd, waarop gedurende zeven weken twaalf voorgangers uit verschillende kerken beurtelings zullen plaatsnemen. Het publiek kan de steiger beklimmen en tegenover of naast de voorganger gaan zitten. Deze zal zich als een pilaarheilige in zwijgen hullen.

Wat wil je met dit project? Voor al mijn werk geldt dat ik de kerk in contact wil brengen met de kunst. Maar dat is geen vrijblijvende ontmoeting. Het verhaal van het christendom heeft zich opgesloten tussen de vier muren van de kerk. De protestantse traditie gebruikt daarbij een taal die er op gericht is de kerk zelf in stand te houden. Ik wil die taal en dit verhaal onderzoeken. Bij de steigerheilige wil ik het verhaal van de kerk onbeschermd naar buiten brengen volgens de regels van de kunst. Daarnaast beschouwt de kerk zichzelf vaak als een oase in de samenleving. Zo wordt er ook naar de Oude Kerk gekeken, als een plaats van schoonheid en rust. Ik wil de kerk niet die oase laten zijn, maar

juist de woestijn. Ik keer daarmee terug naar de eerste eeuwen van het christendom, toen de zogenaamde woestijnvaders zich in de verlatenheid terugtrokken om daar in eenzaamheid God te dienen. De voorgangers zijn gewend te spreken, waarom verlang je van hen dat ze nu zwijgen? Van een van de woestijnvaders is bekend dat hij drie maanden zweeg voordat hij antwoord gaf op een vraag die aan hem werd gesteld. Hij motiveerde zijn zwijgen door te stellen dat hij niet zeker wist of hij de vraag wel goed had begrepen. Met het zwijgen staan mij twee dingen voor ogen. lees verder op pagina 6

BIJBELTEKST VAN EEN AMSTERDAMMER

‘We moeten het doen met het hier en nu’ Museumdirecteur Paul Spies over waarzeggerij en oersoep

Sinds vijf jaar is Paul Spies directeur van het Amsterdam Museum. Bij zijn aantreden heeft hij het organisatorische roer volledig omgegooid. En daar heeft de Bijbeltekst die hij heeft uitgekozen alles mee te maken. Spies is een Amsterdammer in hart en nieren, verknocht aan zijn stad en aan Ajax. Hij ging naar hervormde scholen en was als jongetje naar eigen zeggen ‘kerks’. Daarna wist hij lange tijd niet wat hij met het geloof aan moest: ‘Tot ik laatst Huub Oosterhuis hoorde spreken en dacht: ik ben weer thuis.’ De Bijbel speelde wel altijd een prominente rol, tijdens de studie Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie en later in zijn werk. ‘Je hoeft de Bijbel

niet te omarmen als absolute waarheid, maar het is onmiskenbaar een belangrijke cultuurhistorische bron.’

De heks van Endor

De Bijbeltekst die Spies uitkoos, slaat op een schilderij van Jacob van Oostsanen. Het Amsterdam Museum opent half maart een tentoonstelling met werk van Van Oostsanen, al zal dit bewuste schilderij er niet hangen.

Alles beweegt altijd Het is te kwetsbaar en blijft in de vaste collectie van het Rijksmuseum. Op het schilderij staat het Bijbelverhaal* afgebeeld van koning Saul die bij de heks van Endor langsgaat. Het komt er in het kort op neer dat dit bezoek Sauls ondergang wordt, omdat hij zich wendt tot waarzeggerij. Spies: ‘Opmerkelijk is dat de heks de juiste voor-

spelling doet. Het strafbare feit is dat Saul zich daarvan afhankelijk maakt. Even schakelen: het is dus niet de bedoeling dat wij proberen ons iets te laten voorspellen, we moeten het houden bij het hier en nu. Dat is precies hoe ik in deze organisatie te werk ga. Natuurlijk heb je als directeur een stip aan de horizon, maar al doende bewegen we ons daarheen. En dat betekent een zekere mate van chaos. Want alles beweegt altijd, panta rhei.’

Als een dolle

De nieuwe werkwijze leverde in eerste instantie ongemak op bij veel medewerkers. Spies: ‘Dat is logisch, we houden nu eenmaal van vastigheid. Maar ik ga de gok aan dat ik zonder een vastomlijnd kader werk.’ Na enige tijd wierp de cultuuromslag haar vruchten af. Spies: ‘De organisatie gaat nu als een dolle. Het

ziekteverzuim is zo’n beetje gehalveerd en we hebben 22 procent meer bezoekers dan vorig jaar. Dus die chaos is helemaal geen chaos. Het is de oersoep waarmee we van alles brouwen.’ *Lees het hele verhaal in I Samuël 28:3-25

Bijbeltekst Er mag bij u geen plaats zijn voor hen die geesten raadplegen of doden oproepen.

(Deuteronomium 18:10, Nieuwe Bijbelvertaling)

Amsterdam Museum heeft met o.a. de Protestantse Kerk Amsterdam 2014 uitgeroepen tot jaar van De Gelovige Stad, degelovigestad.nl en amsterdammuseum.nl

foto: Amsterdam Museum

Mirjam Nieboer

Paul Spies: ‘Het is niet de bedoeling dat wij ons iets laten voorspellen, we moeten het houden bij het hier en nu.’

2 KERK in MOKUM

februari 2014

Tijd voor meditatie? 40-dagentijd: tijd van inkeer vaak rondom een Bijbeltekst. Een voorbeeld van een kernmeditatie is de Ignatiaanse meditatie. Dit is een manier van mediteren die je verbeelding bij het lezen van een Bijbelverhaal aanspreekt. Je kijkt bijvoorbeeld rond in het verhaal van Zacheüs en Jezus, terwijl je je inleeft in Zacheüs. Je kijkt hoe de omgeving eruit ziet, wat er gebeurt, wat je daarbij voelt. Dat komt heel dichtbij, want dan spreekt Jezus jou aan en komt bij jou eten.’

De veertigdagentijd, die dit jaar op 5 maart begint, is een tijd van inkeer en gebed voorafgaand aan Pasen. Mensen geven daar vorm aan door bijvoorbeeld te vasten of door het dagelijks lezen van een inspirerende tekst. Een andere manier om in de veertigdagentijd of daarbuiten tijd te nemen voor inkeer, zelfreflectie en spirituele groei is meditatie. Rob Boersma en Annemarie Van Wijngaarden geven in kerkgebouw De Ark in Amsterdam Noord meditaties vanuit de christelijke traditie. Meditatie als middel voor spirituele groei in de christelijke kerk? Voor sommige mensen zal dit verrassend klinken. Zij zien meditatie als iets exotisch dat vanuit het boeddhisme, new age en andere bewegingen en religies naar Nederland is gekomen. Sommigen zien deze invloed vanuit Oosterse religies met lede ogen aan. Anderen ervaren meditatie als een verrijking van de christelijke traditie. Wat beide groepen niet lijken te beseffen, is dat meditatie ook in de christelijke traditie altijd een grote plek heeft gehad.

Toevertrouwen

Vanuit zijn werk als fysiotherapeut zette Rob Boersma mindfulness meditaties in als onderdeel van de behandeling van mensen met psychische en lichamelijke klachten. Op een gegeven moment is hij deze ook in de kerk gaan geven en daar bleek veel belangstelling voor. Uiteindelijk besloot hij zich meer te concentreren op de christelijke traditie. Niet om zich tegen andere

foto: Marijke van der Giessen

Willemien van Berkum

Stappen in stilte Beeldmeditatie

Je hart openen en ontvankelijk worden voor Gods geest; via meditatie kun je deze openheid en ontvankelijkheid ontwikkelen.

vormen van meditatie af te zetten, maar omdat het mooi is als er juist in de kerk meer aandacht is voor christelijke vormen van meditatie.

Meer dan loslaten is het toevertrouwen Geloofsbezinning

Bovendien is de christelijke meditatie niet alleen anders in de vorm, ook wat betreft inhoud is er een verschil. Het boeddhisme focust op loslaten. Christelijke meditatie is meer relationeel, het gaat om jezelf toevertrouwen aan God. Daarin krijg je een bevrijdende relatie met jezelf, de ander en met God. Op een meditatieve manier verbind je je persoonlijke leven met bijvoorbeeld een Bijbelverhaal. Zo wordt christelijke meditatie een mogelijkheid je geloof te verdiepen,

een manier van geloofsbezinning. Boersma: ‘Je hart openen en ontvankelijk worden voor Gods geest; via meditatie kun je deze openheid en ontvankelijkheid ontwikkelen.’

Mediteren in Amsterdam Noord

Rob Boersma en Annemarie Van Wijngaarden hebben met hun meditatiegroep al verschillende thema’s behandeld. Als start gebruikten ze de cursus Weg van leven van de Protestantse Kerk Nederland, die ze aanpasten om het nog geschikter te maken voor de mensen in Amsterdam Noord. Hierna volgde een serie meditaties over Vacare, weg van vrij zijn. Elke avond had een thema. In februari start een nieuwe serie meditaties van zes avonden Stappen in stilte. Over de precieze invulling zijn genoeg ideeën, ook

omdat een deel van de bijeenkomsten in de veertigdagentijd valt, wat mooi aansluit bij het thema. Wellicht komt er een combinatie met vasten of wordt er een speciale middag georganiseerd op Stille Zaterdag. Boersma: ‘Dat soort zaken overleggen we met de uiteindelijke groep.’ Zo wordt elke serie meditaties speciaal op de groep toegesneden. Van Wijngaarden: ‘Vanuit zijn fysiotherapie heeft Rob veel ervaring met verschillende soorten meditaties. Hierdoor kan hij ook variëren met lichaamsmeditaties. Maar niet elke groep wil dat. Je moet je aanpassen aan de groep.’

Mediteren rond Bijbeltekst

‘We beginnen de avond met een inleidende meditatie om het hoofd leeg te maken en te ontspannen. Daarna volgt een kernmeditatie,

Het derde element is een afsluitende meditatie. Die kan uit verschillende vormen bestaan, waarbij steeds wordt gezocht naar aansluiting bij het thema van de avond. Dit kan een beeldmeditatie zijn, een muziek- of liedmeditatie of een gebedsmantra. Tot slot is er ruimte voor het uitwisselen van ervaringen die avond. Zo ga je samen op zoek naar bezinning, stilte en verdieping vanuit christelijke teksten en met vormen die aansluiten bij het christelijk geloof. Dit kan natuurlijk het hele jaar door een plek krijgen, maar zeker in de veertigdagentijd! Wanneer: eens in de drie weken op woensdagavond om 20.00 uur Waar: De Ark, Banne Buikslootlaan 63c Thema: Stappen in stilte Meer informatie en opgeven: Rob Boersma & Annemarie van Wijngaarden, 020-4904417, [email protected]

Aandacht voor anderen Loket Levensvragen op de radio Geen diepte-interview

Riekje van Osnabrugge

Een diepte-interview wordt het natuurlijk niet. Opmerkelijk is wel de schroom die ik bemerk als ik hem de vraag terugspeel: ‘Zeg het zelf eens: wie ben je en wie wil je zijn?’ Alleen al het gegeven dat een studentenpredikant zo’n vraag stelt, doet hem met al zijn jolig gepraat stilvallen.

Riekje van Osnabrugge krijgt als studentenpastor af en toe een ‘klant’ via het Loket Levensvragen, meestal een student, een net afgestudeerde of een jonge radiopresentator. ‘De telefoon gaat. Ik word volgens afspraak om 08.10 uur live gebeld in een radio-uitzending door een jonge presentator. In het luchtige voorgesprek vertelde hij over zijn nieuwsgierigheid naar Loket Levensvragen. In een herentoilet in een Amsterdamse kroeg was zijn oog de dag ervoor gevallen op een Boomerang-kaart van het Loket, waarop de vraag stond: ‘Mag ik je beter leren kennen? Hij wilde zich graag op de radio kort door mij laten interviewen in zijn presentator-debuut, zodat de radioluisteraars zouden weten wie hij was (en hijzelf ook).

De radio-presentator zoekt serieus naar echte antwoorden

Riekje van Osnabrugge

Hij zoekt serieus naar echte antwoorden, verontschuldigt zich bijna omdat hij een oppervlakkigheid hoort in zijn betoog over goede vriendschappen in de kroeg. Hij besluit met de hoop dat anderen hem zien als een sociaal mens met aandacht voor anderen. Ik prijs hem om zijn open houding. We ronden af. Twee seconden later doet zijn

co-presentator een oproepje aan luisteraars om hun meest sexy fotootjes te uploaden voor een volgend item in het programma. Ik hang op. Waarom gaat iemand die zich een ongelovige noemt opzettelijk in gesprek met een vertegenwoordiger van een kerk? Zou het kunnen dat bellers naar het Loket Levensvragen een beroep doen op een ‘geloofsprofessional’ om levensvragen te verkennen die ze zelf niet geformuleerd krijgen?’

Loket Levensvragen Amsterdam Arjette Kuipers, coördinator 06-81340539 (ma/di/do w tussen 13:00 en 16:00) www.loketlevensvragen.nl www.facebook.com/loketlevensvragen

KERK in MOKUM

februari 2014

3

Welke tekst inspireert jou? Woorden helpen om boven jezelf uit te stijgen Gerbert van Loenen Woorden kunnen helpen. Soms is het een lied of een boek. Af en toe is het een Bijbeltekst die mensen inspireert, steunt, opjut of op de rails houdt. Je bent zo verliefd dat je verstand is uitgeschakeld? Een songtekst die verwoordt wat je voelt, kan een houvast worden dat je opnieuw en opnieuw wilt horen. Je bent uit het veld geslagen omdat je heel ziek bent? Een Bijbeltekst kan je steunen door hoop te bieden op iets wat blijft voorbij de dood. Je bent zo gestrest door je werk dat je niet meer weet hoe te ontspannen? Een tekst van drieduizend jaar terug, met de wijsheid van toen, helpt je de drukte van het nu te relativeren. Veel woorden zijn in het christelijk geloof afkomstig van generaties voor ons. Dat maakt ze vaak raar en ouderwets. Maar ze bieden ook wijsheid en inspiratie.

Terugvallen op teksten die er al zijn Fulbert Steffensky, een Duitse monnik die protestant werd, beschrijft in zijn vele boeken dat mensen zulke oude verhalen nodig hebben, oude

teksten, oude liederen. Natuurlijk is het prachtig om jouw manier van leven in te vullen en te formuleren waar je wel en waar je geen waarde aan hecht. Maar als je geschokt bent door heel slecht nieuws, kun je letterlijk verbijsterd zijn, niet in staat iets te zeggen. Dan is het goed als je terug kunt vallen op teksten die er al zijn, dan helpt het om woorden paraat te hebben. Op momenten dat je even niet creatief en authentiek kunt zijn, is het mooi als je kunt leunen op woorden die er al zijn, die er al waren voor je geboren werd. Misschien kom je wel uit bij teksten waar je oma al steun bij vond. Of het gaat gewoon heel goed in je leven en ook met je vrienden gaat het goed. Dan kan een tekst uit de Bijbel je oproepen oog te hebben voor mensen buiten je eigen kring, die het slechter hebben. Woorden kunnen je helpen om boven jezelf uit te stijgen en meer te doen dan je van plan was. Uit welke tekst uit de christelijke traditie put u inspiratie, bij welk verhaal vindt u steun? Dit kunt u mailen naar redactie@ protestantsamsterdam.nl U kunt hierbij ook aangeven of uw reactie opgenomen mag worden in een volgend nummer van Kerk in Mokum.

Maarten Amelink Actief in de Jeruzalemkerk ‘Als ik kijk naar de zwakken in de samenleving, heb ik van nature de neiging om te denken dat ze het misschien niet zo slim aanpakken. Maar Tim Keller heeft me met zijn boek Ruim baan voor gerechtigheid overtuigd dat mij dat niet van de plicht ontslaat iets voor zwakken in de samenleving te doen. Dat mensen dingen niet slim aanpakken, betekent niet dat ik ze niet hoef te helpen.’ Tim Keller is een succesvolle dominee in New York, actief in een presbyteriaanse kerk, een richting die lijkt op de Protestantse Kerk Amsterdam.

Iedereen is je naaste ‘Je naaste is niet alleen degene die je kent, is niet alleen degene in dezelfde groep als jij; iedereen is je naaste. Dat maakt Tim Keller me duidelijk. Je kunt denken: mensen zitten misschien krap, maar ze gaan toch niet dood? Dat is waar, maar je moet mensen liefhebben als jezelf en zelf wil je ook wel iets meer luxe. Dan moet je dat dus ook je naaste gunnen. Soms wil je niet geven aan anderen als dat ten koste gaat van jezelf. Maar daar gaat het juist om.

Buddy bij Kuria

Zelf ben ik buddy geworden bij Kuria, een hospice in Amsterdam. Ik ga langs bij mensen die ernstig

Maarten Amelink: ‘Dat mensen dingen niet slim aanpakken, betekent niet dat ik ze niet hoef te helpen.’

ziek zijn en weinig contacten hebben. Tim Kellers goed opgebouwde verhaal helpt mij om in te zien waarom hulp voor je naasten nodig is, ook al staan zij op een heel andere manier in het leven.’

Arni Hubbeling

Jasper Klapwijk

Actief in De Binnenwaai

Actief in de Oude Kerk

‘Ik wil Gods liefde eigenlijk kunnen voelen. Soms is dat het geval, vaak niet.’ Op zulke momenten is psycholoog Arni Hubbeling blij dat ze een favoriete Bijbeltekst heeft. ‘Deze tekst helpt me dan te vertrouwen dat - al voel ik het niet altijd - Gods liefde er toch is, dat niets, ook mijn gevoel niet, mij daarvan kan scheiden.’

‘Vrij recent kwam ik een mooie tekst tegen uit Prediker 3. Eigenlijk had ik die al vaak gelezen, want het is een prachtige tekst waar staat dat alles zijn tijd heeft. Heel toepasselijk, het was oudejaarsavond. Maar nu werd er tijdens een gezongen avondgebed opeens nog een stuk gelezen wat meestal niet aan bod komt, daar stond dat mensen eigenlijk dieren zijn. En dan te bedenken dat er mensen zijn die in de schepping geloven en heel erg strijden tegen Darwin, terwijl er in de Bijbel gewoon staat dat we net dieren zijn. Het relativeert enorm als zoiets in je heilige boek staat. Ik vind dat zo troostrijk: te weten dat er al honderden jaren mensen zijn die nadenken over het leven. Hun wijsheid in Bijbelboeken als Prediker en Spreuken is nu een op een toepasbaar.

De tekst die Arni Hubbeling bedoelt, is: Want ik ben verzekerd, dat noch dood noch leven, noch engelen noch machten, noch heden noch toekomst, noch krachten, noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Here (Romeinen 8:38-39). ‘Er is echt geen enkele factor die je kan scheiden van de liefde van God. Dat vind ik enorm bemoedigend en vertrouwenwekkend. Het is niet altijd makkelijk om op God te vertrouwen, maar deze tekst werpt alle schuttingen omver.’

Niet alleen een sociaal wezentje

‘Als je bijvoorbeeld problemen hebt met andere mensen, mensen hebben je gekwetst en je zit daarmee, dan wijst deze tekst me erop dat ik niet alleen een sociaal wezentje hier op aarde ben, maar dat je identiteit uiteindelijk in Christus is.’ Dat geeft Arni

foto: Peter Lowie

Deze tekst werpt alle schuttingen omver

Arnie Hubbeling: ‘Deze tekst helpt me te vertrouwen dat - al voel ik het niet altijd - Gods liefde er toch is.’

rust en evenwicht. ‘Je kunt niet gekwetst worden. Als ik daaraan denk en niet in mijn gevoelens blijf hangen, kan dat enorm relativeren. Het is geen recept waar ik automatisch naar grijp, maar uiteindelijk kom ik hierbij uit. Deze tekst helpt me om met meer distantie te kijken en dan raakt het mijn kern niet.’

Troostrijk om te weten dat er al honderden jaren nagedacht wordt over het leven Ik heb het er ook wel over gehad met vrienden die niet geloven, dat ik deze tekst in de Bijbel was tegengekomen. Maar voor hen is alleen waarheid wat Darwin heeft onthuld. In een Bijbeltekst van lang geleden waarin dat ook staat, zijn ze niet geïnteresseerd . Ik geloof daar niet zo in, ik denk dat je op verschillende manieren naar de werkelijkheid kunt kijken.’

Jasper Klapwijk: ‘Ik denk dat je op verschillende manieren naar de werkelijkheid kunt kijken.’

4 KERK in MOKUM

februari 2014

Eigen-wijsheid in het verpleeghuis Geestelijk verzorger Paula Irik over levenskunst van mensen met dementie Dus worden er vaak kaarsen aangestoken, deelt men brood en wijn. Om aan te geven: deze tijd en deze ruimte is nu van ons, als een tent in een rampgebied waar even geschuild kan worden. Want werken in een verpleeghuis, met mensen met dementie lijkt op werken in een rampgebied. Dementie is een verwoestende ziekte die veel kapot maakt. Maar die er tegelijk voor zorgt dat geloof en spiritualiteit ongelofelijk aan de oppervlakte komen te liggen.

Ditske Tanja ‘Het is mijn passie om duidelijk te maken dat mensen met dementie mensen zijn met eigen waardigheid en wijsheid. Bij mensen met dementie liggen hart en ziel vaak direct aan de oppervlakte. Wat in het brein wordt afgebroken, lijkt in het gevoel te worden gecompenseerd.’ Een gesprek met Paula Irik, geestelijk verzorger in de ouderenzorg in Amsterdam Zuidoost, is een gesprek met iemand met passie. Met dezelfde gedrevenheid, creativiteit en humor waarmee zij eerder werkte in het buurtpastoraat en arbeidspastoraat, doet zij dat nu in het verpleeghuis.

Brein vol gaten Je ziet dat bijvoorbeeld in het vieren van advent en kerst. Voor Paula Irik heeft dat vieren in het verpleeghuis meer betekenis gekregen. ‘Kerst laat zien dat we allemaal - ieder mens, geen dementerende uitgezonderd - welkom zijn in de stal. Waar de gaten in het dak zitten, net als het brein vol gaten kan zijn. En met advent vier je dat je tot jouw laatste adem in verwachting kunt zijn.’

Brokkelige taal van dementerenden Zo kunnen mensen met dementie best ondeugend zijn en dat past wel bij een predikant voor wie Pippi Langkous het favoriete ambtsbeeld is. ‘Van mensen met dementie leer je tegendraadsheid en eigen-wijsheid. Het is alsof er een tegenstem klinkt, die je vertelt er op te blijven vertrouwen wat hoop, geloof en liefde kunnen. Zelfs al lijkt het vuur bijna gedoofd, dan blijft het ergens nog branden.’

foto: Wilma Bosma

Tegenstem Werken in een verpleeghuis heeft Paula Irik niet zozeer veranderd, als wel dingen die er altijd al waren wakker geroepen.

Paula Irik: ‘Van mensen met dementie leer je tegendraadsheid.’

Veelzeggende taal Het vuur is te zien op de voorkant van haar boek Als het maar echt is. Over de zachte kracht van mensen met dementie. Het is een boek vol ‘dementees’, de taal van mensen met dementie. Veelgebruikte, basale woorden zijn: moeder, vader, huis, water. Die woorden vormen met elkaar flarden van brokkelige

taal. Een taal die vergelijkbaar is met poëzie, vaak betoverend mooi. Het is wel een kunst om deze veelzeggende, meerstemmige, meerduidige taal goed te verstaan. Verwoestende ziekte De bewoners van het verpleeghuis hebben een subtiel gevoel voor rituelen, voor het meer dan gewone.

Levenskunst Ook kunst en schoonheid zijn belangrijk in het verpleeghuis. Paula Irik gebruikt vaak afbeeldingen van schilderijen van Rembrandt of gedichten van Vasalis. Kunst die een appèl doet op de zintuigen. Mensen met dementie zijn daar gevoelig voor. Zelf maken zij ook kunst. Die kunst van dementerenden is net als hun taal, fragmentarisch. In maart is er een expositie van hun werk. De titel van de expositie is Lees-tekens. Levenskunst van mensen met dementie. De Lees-

tekens zijn een zestigtal tekst- en fotopanelen, waarop dementerenden aan het woord komen en te zien is hoe zij naar elkaar omzien. Er is kunst: schilderijen, boetseerwerk, beeldhouwwerk en textielkunst van de bewoners. Een film toont de kunstenaars aan het werk. Al dat werk komt uit de mensen zelf, zo benadrukt Paula. De begeleiders doen niets anders dan ondersteunen, de kunst tevoorschijn laten komen. De expositie is een pleidooi om met alle zintuigen mensen met dementie te verstaan. Om in hun fragmentarische levenskunst het goede leven te zien; licht dat doorbreekt in het donker. Ditske Tanja is als projectleider ouderenbeleid Wijs met Grijs verbonden aan de Protestantse Kerk Amsterdam Expositie Lees-tekens 15 maart t/m 30 maart Van Limmikhof, Amsterdam Outsider Art Nieuwe Keizersgracht 1a Di. t/m vr. 11.00 – 16.00 uur Za. 12.00 - 16.00 uur Zo. ALLEEN 16 maart 12.00 - 16. 00 Gratis toegang

Als het maar echt is Over de zachte kracht van mensen met dementie Uitgeverij Elikser € 20,ISBN 978 90 8954 510 7

Techneut in hart en nieren Vrijwillig in Mokum

De heer Trommel

Willemien van Berkum Meneer Trommel (77) is techneut in hart en nieren. In de Thomaskerk heeft hij zich meer dan 25 jaar lang ingezet voor alles wat met techniek te maken heeft: geluidsinstallatie, telefoonverbinding, alarminstallatie, verbinding voor computers, noem maar op.

Geluidsinstallatie

Techniek Klokkenmaker

25 jaar geleden was er niks. Intussen ligt er meer dan tien kilometer aan kabels. Niet alleen bij de Thomaskerk, ook bij de Engelse kerk en bij radio Bloemendaal heeft hij zich van harte ingezet. Hoewel Trommel graag bij de radio was gegaan, is hij horlogemaker en klokkenmaker geworden. Ook buiten zijn werk was hij altijd bezig met het repareren van dingen.

Engelse kerk

foto: Peter Lowie

Vanwege gezondheidsredenen moet Trommel het nu rustiger aandoen, maar dat valt hem wel moeilijk. Zo is hij nu bezig met de restauratie van een klok uit 1782. Ook de klok in de Engelse kerk is stuk en iemand moet hem toch repareren.

Thomaskerk 10 kilometer kabels De heer Trommel, vrijwilliger bij de Thomaskerk, Engelse Kerk en radio Bloemendaal

KERK in MOKUM

februari 2014

5

KIJK OP KUNST

Het offer van Isaak Peter Idenburg Toen God aan de oude Abraham en Sara de geboorte van Isaak aankondigde, konden zij dat niet geloven. Toch werd deze belofte in hun ouderdom vervuld. Jaren later stelde God Abraham op de proef en droeg hem op zijn enige zoon aan Hem te offeren. Abraham voerde deze opdracht uit en nam Isaak drie dagreizen mee naar de berg Moria. Daar bond hij hem vast, legde hem op een altaar en nam zijn mes om hem te doden. Op het laatste moment verijdelde een engel deze daad. In plaats van Isaak offerde Abraham toen een ram, dat in het nabijgelegen struikgewas verstrikt bleek (Genesis 18: 1-15; 22:1-19).

Het Rijksmuseum organiseert volgend jaar voor het eerst in meer dan twintig jaar een Rembrandt-tentoonstelling: Rembrandt, de laatste jaren (12 februari 2015w- 17 mei 2015). Deze tentoonstelling is van 15 oktober 2014 - 18 januari 2015 al te zien in de National Gallery in Londen.

foto: Hermitage, St. Petersburg

Licht op Isaak Dit schilderij van Rembrandt hangt op de ‘Hollandse afdeling’ van de Hermitage in St. Petersburg. Het is een van de mooiste en meest dramatische schilderijen van Rembrandt van een Bijbels verhaal. De compositie van engel, Abraham en Isaak, met daartussen een blik op het landschap is meesterlijk. De engel houdt niet alleen Abrahams hand tegen, maar verkondigt met de andere hand grote blijdschap. De godgelovige Abraham laat het mes uit zijn rechterhand vallen terwijl hij met de linkerhand Isaaks gezicht omvat en hem onwetend laat. Het licht schijnt vooral op Isaak, de geliefde en enige zoon, in wie Gods belofte dat Abraham de vader van een menigte volken zal worden, vervuld wordt.

Het offer van Isaak (1635) door Rembrandt

KERK DOOR DE EEUWEN

Middeleeuwse fratsen

Geloofsopvoeding in 1578

Ingmar Silius

Guido Attema

De oudste objecten in de kunstcollectie van de Protestantse Kerk Amsterdam zijn niet protestants, ze zijn afkomstig uit een katholieke kerk: de Heilige Stede

Kinderen hadden het in de 16e eeuw in het katholieke Amsterdam, niet altijd even makkelijk. Voor het stelen van iets kleins als een snoepje kon al gedreigd worden met het vooruitzicht van het voorgeborchte. Na de alteratie (zie hiernaast) werd het er niet veel fraaier op. Er verschenen reformatorische catechismussen. In vraag-antwoordvorm werd kinderen bijgebracht wat het geloof inhield. En hoe men over katholieken hoorde te denken.

Toen Amsterdam in 1578 de alteratie onderging, de overgang van een katholiek naar protestants stadsbestuur, werden de eigendommen van de katholieke kerken en kloosters herverdeeld. Zo kreeg de hervormde gemeente vrijwel alle belangrijke gebouwen, bijvoorbeeld de Sint Nicolaaskerk (nu Oude Kerk) en de Sint Catharinakerk (nu Nieuwe Kerk). Maar ook de kapel die gebouwd was voor het Mirakel van Amsterdam, de Heilige Stede. Veel fraais is toen vernietigd in de beeldenstorm, maar de hier besproken kunstwerken zaten heel hoog in de kerk en waren dus niet goed bereikbaar. Fratskoppen Het gaat om drie muurstijlen met korbelen in de vorm van fratskoppen. Muurstijlen vind je onder het dak, ze dragen daar de kapconstructie van de kerk. Aan het eind van een muurstijl is vaak een korbeel aan-

Fratskoppen: de oudste objecten in de kunstcollectie van de Protestantse Kerk Amsterdam.

gebracht, een stuk snijwerk dat de horizontale spantbalk steunt. Waarom er gekozen is voor deze wat groteske manshoofden is niet bekend, maar je ziet in de middeleeuwen wel vaker boertige figuren, ook op de koorbanken. Ze zijn vervaardigd na de grote stadsbrand van 1452, waar ook de Heilige Stede aan ten prooi viel. In 1908 werd de na de brand herbouwde kapel gesloopt en kwamen deze fraaie houtsnijwerken vrij. Ze zijn te zien in het Amsterdam Museum. Ingmar Silius is conservator van de Protestantse Kerk Amsterdam

Wat is dan de paus? Den antichrist Wie woont dan in de papenkercken? De afgoden Wie zijn deze afgoden? Groote poppen Wat doen zij daar? Zij staen en proncken Gelukkig namen Amsterdammers dit vaak met een korreltje zout. Veel van hen tolereerden de andersgezinden. Zo was het na de alteratie formeel een gotspe om Sinterklaas te vieren. Sint Nicolaas was immers een paapse heilige.

Geloofsopvoeding gaat er nu wel wat anders aan toe dan in 1578…

Dominees verboden dan ook de Sinterklaasmarkt op de Dam bij te wonen. Maar nagenoeg niemand trok zich er wat van aan, men wilde kinderen dit feest niet onthouden. De komende edities komen in deze rubriek kinderen van vandaag aan het woord en wat zij vinden van de kerk.

6 KERK in MOKUM

februari 2014

‘Wat doe ik hier in godsnaam’ Boek van dominee Carel ter Linden het juist de kracht van de verhalen in de Bijbel dat ze mensen daarbij kunnen helpen. Dat ze mensen vertellen hoe ze mens kunnen zijn.

Thea Stomphorst Carel ter Linden onderneemt in zijn boek Wat doe ik hier in Godsnaam? een zoektocht naar nieuw atheïsme. Hij ziet bij zijn kinderen en in de samenleving een toenemende vervreemding van het geloof in God.

Wat is het essentiële?

Wat betreft God, houdt Ter Linden alleen waarden over: liefde en trouw, recht en barmhartigheid, verontwaardiging over en bevrijding uit onrecht, vergeving en verzoening.

Ter Linden doet een poging deze ontwikkeling in een context te plaatsen en geeft toe dat hij God in een ander licht is gaan zien. Waarbij hij ‘God’ loslaat, maar vasthoudt aan de waarden die in de Bijbel beschreven zijn en die de inzichten van het volk van Israël weerspiegelen.

Veel gelovigen ervaren Ter Linden als een dominee die van zijn geloof is gevallen

Bijbel overbodig?

Twee zaken hebben invloed op de huidige ontwikkelingen van het geloof. Dit zijn volgens Ter Linden dat we de Bijbel niet nodig hebben om ons te vertellen wat goed en kwaad is en dat we wetenschappelijk inzicht hebben in het ontstaan van het leven, ziekte en ellende. Al voor het bestaan van de Bijbel werd nagedacht over het goede en zijn er spelregels bedacht om met elkaar te kunnen leven en overleven. Ter Linden haalt hierbij uitspraken van Boeddha aan die dezelfde strekking hebben als wat Jezus vierhonderd jaar later zei. De manier waarop Jezus deze wijsheid heeft voorgeleefd, is voor hem wel het meest inspirerend en ver-

Carel ter Linden gelooft niet meer in een verborgen zin van het leven.

Zin aan het bestaan

trouwd. Ter Linden gaat uitgebreid in op wetenschappelijke inzichten die het leven en bijvoorbeeld het ontstaan van ziekten verklaren. Hij kan juist dit grillige, kille en onpersoonlijke evolutieproces niet rijmen met God die hij ervaart als trouw en barmhartig. Ons huidige wetenschappelijke inzicht in het leven maakt God minder herkenbaar.

Ter Linden refereert met de titel van zijn boek aan het idee dat godsdienst en geloof zin aan het leven geven. Ter Linden gelooft niet meer in een verborgen zin van het leven. Wat hem aanspreekt, is de wens van een van zijn kerkgangers om wel zin aan het bestaan te willen geven. Volgens Ter Linden is

Hij noemt dit het essentiële. In de Bijbel is de stem van God altijd een tegenstem. Een stem die zegt: ‘Ho, ho, heb je daar al aan gedacht?’ Een stem die steeds opnieuw oproept om te controleren of wat wij mensen doen wel in overeenstemming is met liefde en barmhartigheid. Carel ter Linden pleit voor een symbiotisch Godsbeeld waarin we deze tegenstem - met daarin de genoemde essentiële waarden - in onszelf aanboren.

Kracht in mensen zelf

Veel gelovigen ervaren Ter Linden als een dominee die van zijn geloof is gevallen. Carel ter Linden draait - door het introduceren van het essentiële - God de nek om vinden zij. God is bij Ter Linden niet langer de Ander, een Tegenover, maar

een kracht in mensen zelf. Wanneer je God wèl ziet als de Ander en op deze manier in Hem gelooft, ervaar je dat je niet alleen bent. Hoeveel ellende een mens ook kan overkomen, je hoeft niet altijd de kracht uit jezelf te putten, je mag je gedragen voelen door God. Dat verlies je als je meegaat met Ter Linden in zijn betoog over het essentiële. Zijn uitleg wordt daarom door gelovigen juist gezien als een essentieel verlies.

Nieuw atheïsme

Ter Lindens insteek past bij gelovigen die steeds minder in God kunnen geloven. Inderdaad nieuw atheïsme. Omdat Carel ter Linden zelf de glans van het geloof en de waarde van de Bijbel herkent kan hij, ook na het wegvallen van God, de glans van het geheim nog zien. Als lezer voelt het toch wat mager aan. Wat overblijft zijn trouw, gerechtigheid en barmhartigheid. Niet de minste begrippen en het klinkt mooi, maar uiteindelijk willen we dit ook ervaren, goedheid in actie. Misschien is dat ook wel wat de populariteit van Mandela en Paus Franciscus verklaart. We voelen ons geïnspireerd door mensen waarin we God herkennen. Wat doe ik hier in godsnaam? De Arbeiderspers € 17,50 ISBN 97 89 02958 712 9

‘We kunnen maar moeilijk plaats geven aan het lijden’ Vervolg van pagina 1

Vorig jaar realiseerde je in Amsterdam West met een stel kunstenaars het project Lijdensweg West. Waarin verschilt de Steigerheilige van dit project? Bij Lijdensweg West werden er op veertien plaatsen in de wijk staties opgericht. Naar het voorbeeld van veertien gebeurtenissen uit het Lijdensverhaal van Christus. Kunstenaars maakten objecten en schilderingen in de open ruimte van de wijk Ik wilde dit grote verhaal van

gangers opnieuw de kracht van het ritueel gaan ontdekken. Het ritueel is in de protestantse traditie bijna verdwenen. Maar juist door het ritueel kan een verhaal zich gaan verbinden aan het lijf. We moeten dat opnieuw leren.

onze cultuur verbinden met concrete ervaringen van lijden in de stad. Voor bewoners en toeschouwers was het niet altijd makkelijk om zich aan deze kunstuitingen te binden. Met de steigerheilige wil ik met nadruk mensen uit de wereld van de religie invoeren in de wereld van de kunst. Wat hoop je dat zij gaan ontdekken? Door alleen maar te zwijgen en te observeren kan er veel tussen mensen gebeuren. Een voorbeeld voor mij is de Servische kunstenares Marina Abramovic. Zij ging in New York in een museum aan een tafel zitten en liet toeschouwers een voor een zwijgend tegenover haar plaatsnemen. Dat project was nogal streng. Bij de steigerheilige is er wat meer rumte voor communicatie. Mensen kunnen iets opschrijven en dat achterlaten en ook de voorgangers kunnen enkele regels aan het papier toevertrouwen. Al die boodschappen worden aan de buitenkant van de steiger bevestigd en zullen uiteindelijk resulteren in een volgeschreven boek. Daarbij hoop ik dat de voor-

Waarom is het lijden belangrijk? We kunnen maar moeilijk plaats geven aan het lijden. Op Facebook delen we wel de likes, maar niet het lijden. Het is daarom goed om je veertig dagen aan het lijden bloot te stellen. En te proberen niet te vluchten voor de rauwheid ervan. Bij het laatste project The tree of light, dat ik ook samen met Tessa Hendriks vormgaf, werd er een boom gebouwd op het Mercatorplein. Buurtbewoners konden daar een lamp inhangen met een verhaal. Dat zijn vaak niet de verhalen van de mensen die geslaagd zijn in het leven, maar van mensen die soms met moeite staande blijven. Het zijn juist die mensen die de samenleving organiseren en leefbaar maken.

Fotowerk : Marit van den Berg

In eerste instantie wil ik daarmee aansluiten bij een generatie die zich van de kerk heeft afgekeerd om het moraliserende vingertje. Ook al is die kerk al lang verdwenen, voor veel mensen staat dit beeld nog overeind. Door de steigerheilige wordt er dus niet gepreekt. Het christelijke verhaal verbindt zich wel aan het publieke domein, maar dat gebeurt niet door te spreken. In tweede instantie wil ik dat de voorgangers luisteren naar de verhalen van de stad. En misschien wil ik wel weten of de religieuze professionals nog kunnen zwijgen.

Rikko Voorberg bij de Tree of light op het Mercatorplein

Meer informatie staat op stroomwest.nl

KERK in MOKUM

februari 2014

7

NIEUW IN MOKUM

Evert Jan de Wijer Predikant Thomaskerk is voor hem belangrijk. Mensen hebben mensen nodig. Er bestaat een grote diversiteit tussen de Amsterdamse kerken, waardoor er nogal wat ‘grensverkeer’ ontstaat van mensen die elders wonen en zich in deze gemeente thuis voelen en gastvrij worden ontvangen.

Peter Idenburg Sinds 8 september is ds. Evert Jan de Wijer (1964) predikant van de Thomaskerk. Voordien was hij zestien jaar predikant in Zoeterwoude. Als woonplaats is Amsterdam nieuw, maar theologisch niet.

Mensen hebben mensen nodig

De Wijer kent het gedachtegoed van Amsterdamse theologische voorgangers als Miskotte, Buskes, Ter Schegget en Deurloo. In 1997 promoveerde hij op een proefschrift over Thomas Manns Toverberg en de cultuurkritiek van Miskotte. In de afgelopen maanden heeft hij de Thomasgemeente leren kennen en geen groot verschil tussen stad en dorp gevonden; in beide gemeentes bestaat een vitaal elan. In de komende tijd zal hij ook buiten de wijkgemeente kennis maken met de Protestantse Kerk Amsterdam.

De Thomaskerk

De Thomaskerk werd in 1966 geopend met een sterke oriëntatie op kunst en cultuur. Het kritische gesprek met de cultuur wordt voortgezet, minder dan met de actualiteit

Toekomst van de kerk

Ondanks het feit dat landelijk veel kerken sluiten is ds. De Wijer niet benauwd voor de teloorgang van de kerk door secularisatie en vergrijzing. Wel vraagt het moed om dit verlies aan relevantie geen ramp te vinden. Het verhaal van de Bijbel gaat door. Vorig jaar becommentarieerde hij in God op het boekenbal: Bijbel en bestsellers een tiental recente boeken vanuit Bijbels perspectief en vond hij verrassende parallellen die de actualiteit van de Bijbel onderstrepen.

De Wijer is niet benauwd voor de teloorgang van de kerk.

of de maatschappelijke context. Ds. De Wijer is sterk georiënteerd op de Bijbel en legt een groot accent op de preek. Het openen van

de Schrift leidt iedere keer weer tot verrassende inzichten die mensen van nu houvast geven. De gemeenschap van de kerkelijke gemeente

Spiritualiteit en godsgeloof

Recente publicaties als Wij zijn ons brein van Dick Swaab of Wat doe ik

hier in godsnaam? waarin ds. Carel ter Linden het bestaan van een persoonlijke God ontkent (zie ook pagina 6) zijn volgens ds. De Wijer ‘teveel in de Verlichting blijven hangen’. Deze boeken zijn eigenlijk te rationeel en geven daarmee een beperkt idee van de waarheid. De Bijbel gaat over emotionele waarheid, vertroosting, hoop, vertrouwen en verlangen. In het postmodernisme is niet van belang wat waar is, maar waardoor je overweldigd wordt.

Actualiteit van de Bijbel ‘Die Bijbelschrijvers waren echt geen domme jongens en wisten ook toen al dat het ging om de kracht van het verhaal en niet om het schrijven van een historisch verslag.’ Dat verhaal is het verhaal van en over de mens en de essentiële en existentiële boodschap ‘Jij bent geliefd’. Voor een overzicht van kerkdiensten waarin ds. Evert Jan de Wijer voorgaat: thomaskerk.nl

IK GELOOF

God laat zich op veel manieren kennen Mevrouw Buijse uit de Augustanakerk er ineens allemaal engelen om mij heen. Dat beeld ben ik nooit meer kwijtgeraakt. Het heeft me een gevoel gegeven dat ik altijd beschermd word. Mijn ouders heb ik het niet verteld, ik heb het voor mijzelf gehouden. Maar die ervaring is wel van grote invloed geweest. Toen mijn tante een tijdlang in ons gezin had opgepast omdat mijn moeder in het ziekenhuis lag, vroeg ze bij terugkeer van mijn moeder aan ons kinderen van wie wij nu het meeste hielden: van haar of van mijn moeder.

Ferdinand Borger In deze rubriek komen mensen uit de Protestantse Kerk Amsterdam aan het woord, die vertellen wat het geloof voor hen betekent. Dit keer mevrouw Buijse uit de Augustanakerk.

Geloven uit zich in de manier waarop je bent Dit vertrouwen kun je maar moeilijk in woorden vatten, het laat zich slechts bij benadering beschrijven. Het is verbonden met ervaring. Toen mijn vader, veel later, overleed, las ik in de condoleancebrieven van hoeveel betekenis mijn vader voor veel mensen was geweest. Ik leerde dat geloven zich uit in de

We kunnen voor het kwade of het goede kiezen, daarin zijn we vrij

foto: Peter Lowie

‘Ik had heel gelovige ouders. Ik kom uit een gereformeerd gezin, maar dat was geen star geloof. Mijn vader ging met zijn tijd mee, van moeten en dwang was geen sprake. Vooral van mijn vader leerde ik dat geloven met vertouwen te maken heeft. Toen hij zijn eerste hartaanval kreeg - zoiets moet het geweest zijn, we herkenden de verschijnselen nog niet echt - was de dood voor hem ineens heel dichtbij. ‘Ik kan zo overstappen’, zei hij tegen mij. Hij was niet bang voor de dood en had een groot vertrouwen op God.

Mevrouw Buijse: ‘God laat zich op veel manieren en in veel religies kennen.’

manier waarop je bent, in de wijze waarop je in de samenleving staat. God laat zich daarbij op heel veel manieren en in veel religies kennen. Ik denk dat we dat wel eens vergeten.

Engelen om mij heen

Ik geloof dat ik nooit alleen ben. Als kind ben ik in de oorlog heel ziek geweest. Ik weet nog dat ik op de grond sliep, we mochten niet meer op de zolder, dat vonden mijn ouders te gevaarlijk. Op een avond stonden

Ik voelde me verlegen met die vraag en wilde moeder noch tante teleurstellen. Dus zei ik: Ik houd het meest van de Here Jezus. Iedereen was stil van het antwoord. En ergens klopte dat antwoord ook wel, het was het antwoord dat mijn ouders zelf ook hadden kunnen geven, al werd er over Jezus thuis vrij weinig gesproken. Jezus was vooral een voorbeeld, hij had ons voorgeleefd. Hij was God, maar ook helemaal mens. Hij heeft doorgemaakt wat wij mensen allemaal doormaken. Jezus wordt vooral zichtbaar door hem na te volgen. Ik geloof dat je Jezus niet los kunt zien van God als Vader en van God als Geest.

Het hart verzachten

Ik geloof dat we niet zonder de Geest kunnen. Ik ben ouderling in de Augustanakerk. Als ik dienst heb, bid ik in de consistorie het gebed om zegen over de viering. Ik vraag of de Geest in ons midden wil zijn. De Geest wil onder ons wonen, in de wereld zijn en ons leven beheersen om het goede te doen. Niet dat je daar elke dag aan denkt, maar in je doen en laten werkt het door. Dat is ook wat de kerk moet doen: iets van de Geest uitstralen. Vroeger waren we in de kerk sterk op onszelf gericht. We hadden onze eigen christelijke verenigingen. Laatst verweet iemand mij dat we als christenen ons zo vaak opsloten in onze eigen clubjes. Ik kon haar niet anders dan gelijk geven maar dat is wel veranderd, gelukkig. We proberen in de kerk oprecht een open en gastvrije plek te zijn. Natuurlijk stel ik me bij dat geloof soms ook vragen: waarom gebeuren er vreselijke dingen? Hoe kan dat nou? Maar we hebben een eigen verantwoordelijkheid gekregen. We kunnen voor het kwade of het goede kiezen, daarin zijn we vrij. Bidden is daarbij belangrijk. Ik schreef laatst in het voorbedenboek in onze kerk of God het hart van Assad zacht wil maken. In de Bijbel staat dat God het hart van Saul verhardde. Maar het omgekeerde kan ook gebeuren. Ik geloof dat dat kan.’

februari 2014

OP DE PREEKSTOEL

KERK DOORDEWEEKS

Spirituals zingen op maandag Willemien van Berkum Dat er op zondag kerkdiensten in de kerk zijn weten we, maar wat gebeurt er eigenlijk de rest van de week in de kerken in Amsterdam? Willemien van Berkum heeft voor Kerk in Mokum gekeken wat er zoal op de maandag in kerken gebeurt en kwam uit in de Nieuwendammerkerk, waar het koor Quo Vadis elke maandagavond repeteert. ‘Als ik om 20.40 uur het gebouw naast de kerk binnen ga, word ik direct hartelijk begroet en krijg koffie aangeboden.

Eerst koffie en dan zonder pauze doorzingen Eigenlijk begint het koor nooit om 20.30 uur, maar drinken ze eerst koffie, dan kan er daarna zonder pauze doorgezongen worden tot 22.00 uur. Al snel steken we over en gaan de kerk in om te zingen. Als iedereen de juiste muziek heeft gevonden, wordt er geconcentreerd gezongen, onderbroken door af en toe een opmerking of grap. De

sfeer is persoonlijk en hartelijk. Je kunt merken dat de mensen plezier hebben in het zingen en het ook leuk vinden elkaar weer te zien. Het repertoire bestaat voornamelijk uit Negro-Spirituals die met veel enthousiasme en gevoel worden vertolkt.

Niet zo groot, maar wel enthousiast Zingen in de Bijlmerbajes

Het koor is niet zo groot, maar wel enthousiast. Vanavond zijn er een paar afmeldingen, maar in totaal zingen er veertien mensen mee. Herhaaldelijk klinkt het verzoek te vermelden dat het een leuk koor is dat nog wel wat mensen kan gebruiken. Ongeveer vijf keer per jaar wordt er in een kerkdienst in de Nieuwendammerkerk gezongen en verder zingen ze ook graag daarbuiten. Zo wordt er in februari in de Bijlmerbajes gezongen. Wilt u Quo Vadis met eigen oren horen? Op zondag 6 april zingen ze in een kerkdienst in de Nieuwendammerkerk. Voor meer informatie over Quo Vadis: Pieter Bos, [email protected]

Margrietha Reinders Heilig Vuur West We begonnen het nieuwe jaar met een feestelijke Heilig Vuur viering. De kleine zaal van het Gast-huis zat vol en alle thee en koffie waren op. Het is altijd afwachten wie er komt in dit prille pionier gemeenschapje, maar ook nu zat er een bont gezelschap aan mensen. Een nieuw begin was het thema en wat is er mooier dan te lezen uit het Bijbelboek Openbaring 21? Als een komeet komt de boodschap van Johannes van Patmos onze geschiedenis binnen. Een explosie van licht en hoop midden in de nacht van de wereld.

Een liefdesbrief waarvan je hart gaat branden De belangrijkste zin

‘Ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. De tranen worden afgewist en God zal wonen bij de mensen’. Dit is pas een nieuwjaarsboodschap, recht uit het hart van God. Een boodschap uit een andere dimensie, waarvan de kracht nu al volop voelbaar is. Een liefdesbrief, waarvan je hart gaat branden.

Ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde Wat ik wilde zeggen

Bij ons begint de preek altijd al meteen aan het begin, als we inzingen bij de piano. Gospels, Psalmen voor nu of Taizé-liederen. Ook nu zat de stemming er goed in. Dympna zong spontaan een Surinaams lied. Het werd stil toen ik vertelde over Johannes die vluchtte voor de christenvervolgingen in het Romeinse imperium. Hij kreeg van gene zijde aangezegd dat het kwaad eigenlijk al het loodje had gelegd! Stel je voor dat we van-

Het koor Quo Vadis van de Nieuwendammerkerk.

SCHIETGEBEDJE Heer God, Dank U voor een nieuwe dag! Ik kijk met open ogen om mij heen. Wil mij aardig laten zijn, kijken of iemand iets nodig heeft, een zucht inruilen voor een knipoog, minstens twee schouderklopjes uitdelen, en met liefde aan U denken, omdat ik U zo dankbaar ben. Amen

foto: Peter Lowie

8 KERK in MOKUM

Margrietha Reinders: ‘Van de spanningsboog in mijn overdenking bleef niet veel meer over…’

uit dat vertrouwen zouden durven leven, dat zou een revolutie zijn. Dromen en visioenen kunnen verschil maken. ‘I have a dream today’, zei Martin Luther King en hij durfde die droom tot daad te maken.

een evangelische achtergrond bij elkaar komen. Van de spanningsboog in mijn overdenking bleef niet veel meer over, maar dat hoort erbij wanneer je ook andere mensen aan het Woord wilt laten. Het is de Liefde die telt.

Opvallende reactie

Lengte van de preek

Toen ik de vraag stelde ‘Wie durft dat te geloven?’, zei iemand luidkeels: ‘Het is bullshit, niks voor mij!’ Maar een ander gemeentelid sprong naar voren en begon te vertellen over Jezus, die had ze gemist in mijn verhaal. Zo gaat dat in een gemeente waar sceptische Godzoekers en geloofsbeginners, maar ook mensen met

Colofon Kerk in Mokum maandblad

60 minuten 10 min.

Ik geef het stokje door aan…

Tim Vreugdenhil, als pionier verbonden aan de Oude Kerk in het centrum. heiligvuurwest.nl

(10.00-16.00 uur). Eenmaal per jaar wordt u uitgenodigd een vrijwillige bijdrage te betalen. Rek.nr. 63.58.01.213

Februari 2014, jaargang 5, nummer 2 Hoofdredactie: Hanna van Dorssen Eindredactie: Baukje Bos-Burggraaff, Contact: [email protected], 020-53 53 700 Redactie Kerk in Mokum: Guido Attema, Willemien van Berkum, Peter Idenburg, Gerbert van Loenen, Annemijn Molenaar, Mirjam Nieboer, Thea Stomphorst Verder werkten mee: Ferdinand Borger, Riekje van Osnabrugge, Ingmar Silius, Margrietha Reinders, Ditske Tanja Abonnement: Een abonnement opgeven of opzeggen doet u via abonnementen@ protestantsamsterdam.nl of 020 53 53 700

Verschijningsfrequentie: Kerk in Mokum 10x per jaar, 5x als blad van 12 pagina’s en 5x als agenda van 4 pagina’s. Het volgende nummer komt uit op 18 maart. verschijnt

Bureauredactie: ABC Redactie, Culemborg Vormgeving: Studio Edens, Amsterdam Druk: BDU, Barneveld