Jacobsstaf 80. december Paulo Coelho s wandelgids Kaap Finisterre Pelgrims in Roncesvalles

Jacobsstaf 80

de

december 2008

Paulo Coelho’s wandelgids Kaap Finisterre Pelgrims in Roncesvalles

Vaste Rubriek

Van de redactie Het einde van het jaar wordt door velen gebruikt om zowel terug als vooruit te blikken. Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob geniet volop belangstelling gegeven het, ook in 2008, gestaag toenemende ledenaantal. De nieuwe behuizing van het genootschap biedt volop mogelijkheden toekomstige pelgrims van adequate informatie en ondersteuning te voorzien. Voor hen die spreken uit ervaring is er in dit nieuwe huis van Sint Jacob ruimte en gelegenheid te over voor het uitwisselen van ervaringen, sterke verhalen en wat dies meer zij. Het nog steeds groeiende enthousiasme voor de camino had en heeft in de Jacobsstaf een zeer goede spreekbuis. Maar ook de Jacobsstaf ontkomt niet aan veranderingen. Aan opmaak en inhoud wordt voortdurend gewerkt. Het digitale tijdperk biedt volop kansen: kleurendruk, de mogelijkheid foto’s en tekst wisselend te positioneren, het variëren van lettertype en opmaak. Aan het gezegde ‘het oog wil ook wat’ wordt bij iedere Jacobsstaf ruimschoots voldaan. Inhoudelijk hebben we als redactie voldoende aanbod om een gevarieerde keuze te kunnen maken. Een voorrecht maar we houden de plicht u enthousiast te maken voor het blijven inzenden van verhalen, anekdotes en wetenswaardigheden. Een uitnodiging, die ik u bij deze doe toekomen. Laat weten wat u beweegt. Deel uw opgedane kennis en kunde. Als pelgrimeren wandelend stilstaan is, dan is de Jacobsstaf, maar ook het huis van Sint Jacob, de plaats om uw gedachten, ervaring en de al pelgrimerend opgedane rijkdom, met anderen te delen. Op een voorspoedig, gedachtenrijk en vruchtbaar 2009. Huub van Alem Kopij inleveren tot 6 januari. 2 | De Jacobsstaf 80

Inhoud Het Genootschap 39 Van de voorzitter Tijs Dorenbosch 40 Regioberichten 43 Verslag najaarsbijeenkomst Haarlem Theo van Dijk 46 Officiële opening Huis van Sint Jacob André Brouwer 50 Nieuwe coördinator Huis van Sint Jacob Dirk Klop 51 Feestelijke pelgrimsmis Roermond 51 Driedaagse pelgrimstocht naar Sint Jacob 54 Vessem wandelt op feestdag Jacobus Mat Theunissen 55 Franse theatervoorstelling op voorjaarsbijeenkomst Bas Brouwer, Aat van der Harst 56 Agenda 56 Aanwinsten genootschapsbibliotheek Rony de Jong 60 Het Compostelaregister Harry Wasser

Op het vooromslag: Proost, op 2009! Foto: Tieleke Huijbers Op het achteromslag: Mireille Madou opent het nieuwe Huis van Sint Jacob, Jan Galjé assisteert. Foto: André Brouwer

Spiritualiteit 2

Het ramadangevoel op de camino Gied ten Berge

6

Een zachte bries onderweg Joop van der Donk

9

Een wandelgids voor het leven Paulo Coelho

Wandelen & fietsen 12 Een nieuwe of een doorgaande weg? Monika Rietveld 17 Daar is helemaal niets Coen Rams

En verder … 22 Pelgrims in Roncesvalles Herman Holtmaat 29 Ic seg adieu Herman Stokmans 36 Kerstgedicht Tijs Dorenbosch

Vaste rubrieken 5

Pelgrimeren kort

11 Juffie gelukkig onderweg Gitta van ’t Land 21 Flarden Huub Willems 26 Liefde onderweg Thijs Hanrath 34 De herberg van … Toos Baten, Frans Udo 37 Jacobusboeken Gerard van Poppel, Herman Stokmans

De Jacobsstaf 80 | 1

Vaste Rubriek Jacobus als Morendoder, Logroño. Foto: Jasper Koedam

2 | De Jacobsstaf 80

Spiritualiteit

Het ramadangevoel op de camino Gied ten Berge De Heilige Jacobus staat ook wel bekend als ‘de Morendoder’. Wil je dan als moslim de camino wel lopen en is het niet vragen om moeilijkheden? Sedat Çakir verzamelde moed en ging op pad … Sedat Çakir (48) is een Turkse Nederlander. Hij is moslim, getrouwd en heeft twee kinderen. ‘Ik was me op internet aan het oriënteren op langeafstandswandelen. Zo vond ik de bestemming Santiago de Compostela. Dat leek me lekker dichtbij …’ Hij vertelde het zijn Turkse vrienden en kreeg toen voor het eerst te horen dat die Jacobus ook wel ‘de Morendoder’ wordt genoemd, en ooit werd aangeroepen in de strijd tegen de Marokkaanse islam. ‘Zou je dat nu wel doen?’ vroegen zijn vrienden bezorgd. Toen pas realiseerde Sedat zich dat de weg naar Santiago christelijke wortels heeft en ook getekend is door de Reconquista: de strijd tussen de islam in het zuiden en de katholieke koninkrijken in het noorden. Hij vroeg zich niet alleen af of de camino voor hem als moslim wel ‘de goede weg’ was, maar ook of hij er überhaupt welkom zou zijn. Hij nam het zekere voor het onzekere en stak zijn licht op bij bisschop Punt van Haarlem door wie hij hartelijk werd ontvangen. De bisschop vertelde dat de weg naar Santiago tegenwoordig vooral beleefd moet worden als een vredestocht: individueel maar ook met anderen. Het gesprek verliep zo positief dat Sedat de bisschop meteen ook maar om een pelgrimszegen vroeg. Die reageerde verrast: ‘Maar kan ik dat dan doen? Je bent toch moslim?’ ‘Waarom niet bisschop?’ vroeg Sedat, ‘U bent toch een bisschop? Bovendien, alle godsdiensten horen toch ten dienste van vrede voor de mensheid te staan?’ Dat vond de bisschop ook en daarop

volgde zijn zegen. Een paar dagen later haalde Sedat zijn eerste stempel op in het RosenstockHuessy Huis in Haarlem vanwaar veel pelgrims op weg gaan. ‘Voor de tweede keer werd ik heel warm ontvangen. Voor mij was er geen probleem meer.’ Koran en Bijbel Onderweg naar Santiago merkte Sedat dat de tocht aan pelgrims minder mogelijkheden biedt om haar vanuit het geloof te beleven. Dat had hij niet verwacht: ‘Kerken zitten vaak op slot! En lang niet alle pelgrims praten over andere dan sportieve motieven. Maar ik ging ook ervaren dat ontmoetingen met andere mensen en het vormen van kleine gemeenschapjes onderweg een soort van religieuze voldoening gaven.’ Het leven op de camino is door zijn eenvoud opener naar wat Sedat ‘de essenties van het leven’ noemt. De religieuze essentie is moeilijk in één zin te vatten. Sedat: ‘Ik was onderweg twee vrouwen tegengekomen, waarmee ik een paar dagen ben opgetrokken. Ik weet nog dat we op onze matjes in de kerk van Grañon sliepen. Voor mij een hele ervaring! Niet alleen een kerk binnengaan, maar er nog slapen ook! De volgende avond kwamen we bij de refugio van Tosantos waar José Luis de herbergier was. Op de bovenverdieping had hij voor de pelgrims een stiltekamer ingericht. Je kon daar je gebeden doen of mediteren. Er klonk zachtjes gregoriaanse muziek. Er lagen ook briefjes met vragen van andere pelgrims om voor hun intenties te bidden. José zei tegen mij: “Jammer dat we niet samen kunnen bidden want ik heb geen koran in huis.” Maar die had ik zelf wel, zelfs eentje met een Spaanse vertaling. Ik heb me toen, zoals dat hoort, eerst ritueel gewas-


Spiritualiteit

sen en José volgde mijn voorbeeld! We hebben samen uit de Koran én de Bijbel gelezen, en ieder op onze eigen manier gebeden en gemediteerd. Dit was voor iedereen die erbij was een heel inspirerend moment. We waren er ook samen erg van onder de indruk: de intimiteit van de beleving, voelen dat je ondanks de verschillen in religieuze cultuur en traditie één van geest kunt zijn. Toen ik weer met beide vrouwen op weg ging, konden we Sedat Çakir (rechts) en herbergier José Luis lezen de Bijbel en de Koran. eerst geen woord uitbrengen. Daarna vertelden zij over hun religileving van het vasten, en de pelgrimage naar euze opvoeding en ik over die van mij. Het was Santiago. ‘Voor moslims is het vernieuwen allemaal zo diepmenselijk, zo anders als dat van het gemeenschapsgevoel in de vastentijd we in de media dagelijks over elkaar te horen van grote betekenis. Het gaat in die periode krijgen.’ tijdens gemeenschappelijke maaltijden om de essentie van het delen van het voedsel, ook als Gemeenschap je maar weinig hebt. Ik heb tijdens de gemeenSedat Çakir zou graag bisschop Punt nog eens schappelijke maaltijden in de refugio’s, waar de opzoeken om hem precies hierover te vertelpelgrims hun eigen eten en drinken inbrengen, len. ‘Als je maar genoeg met elkaar omgaat, zal samen koken en samen het voedsel en de verje ook iets van het andere geloof overnemen, halen van de dag delen, vaak aan de ramadan maar in het geloof van de ander ook je eigen moeten denken.’ Als ik hem het verhaal vertel belevingen gaan herkennen. We moeten niet over de wonderbare broodvermenigvuldiging zo bang zijn voor besmetting! We zijn immers uit de Bijbel, knikt hij. ‘Ja, dat verhaal begrijp @ al lang door elkaar besmet, maar we weten dat ik heel goed!’ nog niet!’ Gied ten Berge en Wantje Fritschy schreven het Sedat zou het liefste zien dat we ook in Nederboek Pelgrimeren naar de Morendoder (Nijland af en toe de naambordjes van het geloof megen, Valkhof Pers, 2006) waarin de weg naar even af zetten, om met elkaar puur ervaringen Santiago als vredespelgrimage wordt gepresente delen zoals hem die onderweg naar Santiteerd. Het boek is te koop bij het Genootschap. ago zijn overkomen. Vervolgens trekt hij een verrassende parallel tussen de ramadan, de be-


Pelgrimeren kort

Pelgrimeren kort Herbergnieuws Goed nieuws voor de pelgrims die deze winter via de Camino Francés naar Santiago gaan. Zoals bekend zijn veel herbergen in de wintermaanden gesloten. Daarom heeft de Nederlandse hospitalero Nanja van refugio San Bol (tussen Burgos en Castrojeriz) besloten het hele jaar door open te blijven. Ook voor een kop thee of koffie bent u van harte welkom. Er is een keuken aanwezig waarin u uw meegebrachte voedsel kunt klaarmaken. Refugio De Jacobsmantel in Breda (Begijnhof 57) kan weer pelgrims ontvangen vanaf 14 april 2009. In de herberg is plaats voor zeven personen. Voordat u op weg gaat kunt u mailen naar [email protected]. Ode aan de tandem Waarschijnlijk een herkenbare situatie voor fietsende (echt)paren op weg naar Santiago. De een is altijd eerder boven tijdens een klim en is dan al heerlijk uitgerust om de route te vervolgen wanneer de ander arriveert, die dan nauwelijks tijd heeft om bij te komen. Om voorgoed van dit probleem verlost te zijn besloten Wim en Rita Sneller op hun twintig jaar oude tandem naar Santiago te fietsen. Met de tandem levert de fietser de kracht die hij/ zij wil en kan leveren. Voor de bagage haakten ze een aanhangwagen aan de tandem. Het werd een heerlijke tocht waarbij uiteindelijk meer tijd overbleef voor ontspanning en het bezoeken van bezienswaardigheden. Wilt u meer weten? Wim en Rita geven graag meer informatie; stuur een mail naar sneller@ planet.nl.

Santiago de Compostela, past in de algemene trend van een toenemende belangstelling voor bedevaarten. Ruim 48% van de pelgrims naar Santiago komt niet uit Spanje. De meesten komen uit Duitsland, gevolgd door Italië, Frankrijk, Portugal en de Verenigde Staten. 82% van de pelgrims maakt de bedevaart te voet. Het boek van de Duitse komiek Hape Kerkeling heeft zeker bijgedragen aan de toegenomen belangstelling voor bedevaarten in Duitsland. Volgens het Duitse katholieke persagentschap KNA is het onduidelijk of ‘(…) deze herontdekking van een oude traditie ook een heropbloei van de religiositeit weerspiegelt. De grens tussen bedevaart en toerisme wordt steeds vager. Mensen gaan op zoek naar zingeving en gemeenschap en zij zoeken plaatsen waar hun ziel tot rust kan komen. Vaak is het niet meer uit te maken of iemand bedevaarder of toerist is.´ Beer op de camino De Galicische krant La Voz de Galicia meldt op 29 oktober de dood van een beer die tussen Ponferrada en O´Cebreiro is aangereden door een auto. Het ongeluk gebeurde bij het aan de Camino Francés gelegen dorpje Trabadelo op de snelweg A-6. Het is opmerkelijk nieuws want beren worden zelden in dit gebied gesignaleerd. Het dier was 1.80 meter groot en @ woog ongeveer 100 kilo.

Toenemende belangstelling bedevaarten De toename van het aantal pelgrims naar


Spiritualiteit

Een zachte bries onderweg Joop van der Donk Op weg naar Santiago de Compostela slaat Joop van der Donk een eenzaam pad in. Op zoek naar de stilte heeft hij een onverwachte ontmoeting. Het was the day after. Even buiten Burgos bezocht ik Miraflores, het beroemde kartuizer klooster. Kartuizer monniken spreken zelden. Ze zoeken stilte. De vorige dag had ik afscheid genomen van mijn Italiaanse vrienden en van Sara en Chelsea. De eenzaamheid die ik voelde na dat vaarwel had stilte nodig. Ik kan wel zeggen dat ik er heftig naar verlangde. Het kon toch niet de bedoeling van de camino zijn me eerst deze vrienden te geven om ze dan weer af te pakken? Toch moest ik mijn reisgenoten laten gaan en alleen doorlopen, een afwijkend pad nemen. Het was de enige weg maar ik vond de pijn van het verlies zinloos. Het barre land León leerde me een tweede les in loslaten. Daar ontmoette ik weer andere vrienden van een week of wat geleden en een feestelijke reünie was het resultaat. Maar daarna moest ik opnieuw alleen doorgaan. De camino slingerde over eenzame wegen. Dit landschap is een spiegel dacht ik, starend over de verlaten velden die alle kleur aan het verliezen waren en alleen nog bruine leegte toonden. Lusteloos stak ik de beroemde brug in Hospital de Órbigo over om dieper het barre land in te slenteren. Zeker, de kathedralen van Burgos en León waren indrukwekkend geweest en van een verpletterende schoonheid. De avondlijke feesten, de vrienden, de grappen en de Rioja-wijn: het was allemaal veel en goed geweest. Maar ik was nu hier, middenin niemandsland strompelend naar Astorga en ik aarzelde. Waarom


was ik dit armzalige smalle weggetje ingeslagen en had ik het comfortabele asfalt langs de snelweg niet genomen? Die moderne weg zou me rechter en sneller naar Astorga brengen. ‘Doorlopen, idioot!’ sprak ik mezelf toe. Want, hoewel ik geen idee had waarom ik dit pad nam, ik was nu eenmaal begonnen aan dit smalle slingerpaadje en zou nooit meer omkeren, nooit teruggaan. Ontmoeting met God Vlak voor Villares de Órbigo liep ik langs een maïsveld. De planten waren nog steeds niet geoogst en ze vormden een haag van zonverbrande gele en bruine bladeren. Op dat moment stak een zachte bries op die fluisterend door de dorre bladeren lispelde. God, dacht ik, God woont hier. Dat is de reden waarom Hij niet thuis was in de kathedralen, daarom was Hij niet in het gouden altaar van Carrión de los Condes. Hij heeft daar even vrijaf genomen om mij te ontmoeten, hier in dit maïsveld. Hij komt bij verrassing net op het moment en de plaats dat ik hem het minst verwacht. Ik voelde dat ik gezelschap had. De lastige eenzaamheid die ik de hele weg meegezeuld had verdween en ik voelde binnenin me de rust opborrelen die ik al die lange kilometers tevergeefs had lopen zoeken. Het is hier, dacht ik, het is niet te vinden in grootse zaken maar juist in kleine dingen. Het ligt verscholen op kleine paden langs maïsveldjes. Het is hier en het is nu: onderweg. Het herinnerde me aan de film Die grosse Stille (Into the Great Silence). Die film is een intiem portret van het leven in het kartuizer klooster La Grande Chartreuse hoog in een verre uithoek van de Franse Alpen. Pas zestien jaar na zijn eerste schriftelijke verzoek kreeg de regis-

Spiritualiteit

De camino tussen León en Astorga. Foto: Jasper Koedam

seur toestemming om er te filmen. Gedurende zes maanden leefde hij er met de monniken en filmde in zijn eentje hun alledaagse leven. De film begint met een Bijbeltekst uit het boek 1 Koningen (19:11-14): Er ging een grote, krachtige windvlaag voor de Heer uit, die de bergen spleet en de rotsen aan stukken sloeg, maar de Heer bevond zich niet in die windvlaag. Na de windvlaag kwam er een aardbeving, maar de Heer bevond zich niet in die aardbeving. Na de aardbeving was er vuur, maar de Heer bevond zich niet in dat vuur. Na het vuur klonk het gefluister van een zachte bries. Toen Elia dat hoorde, sloeg hij zijn mantel voor zijn gezicht. Hij kwam naar buiten en ging in de opening van de grot staan, en daar klonk een stem die tot hem sprak: ‘Elia, wat doe je hier?’

Was het de bedoeling dat juist hier, lopend langs een maïsveld, God naar me toe zou willen komen en me toesprak in deze zacht fluisterende bries? Om me hier te vinden en me te troosten? Er veranderde iets in mijn denken. Ik voelde dat ik, om uiteindelijk liefde en vriendschap te vinden, moest beginnen bij mezelf. Ik moest vriend worden met mezelf, weer van mezelf gaan houden. Niet door de grote gebaren, de hilarische grappen en grollen, niet met mijn grote mond die de kleine onzekere man probeert te verbergen. Maar in kleine dingen, briesjes, bloemen, vrienden. Mijn vrouw en kinderen. Dingen die dichtbij zijn en op kleine wegen. Dingen die al in me zijn. Het voelde of ik mezelf ontmoette. Het voelde of ik terug ging, omkeerde naar huis.


Spiritualiteit

‘In Santiago heb ik een messing jacobsschelp gekocht (…)’. Foto: Joop van der Donk

Welkom pelgrim Een halve kilometer verder verwelkomde een gehavend bord me drietalig in het dorp Villares de Órbigo. Ik las en herlas de woorden,: en de tekst op het beschadigde bord overweldigde

me. Er stond in simpele woorden: we weten hoe het voelt, hier ben je welkom. Hier is de tekst: ‘Pelgrim: Wij, de mannen en vrouwen van Villares de Órbigo, verwelkomen je en bieden je onze gastvrijheid. Moge onze gaven je begeleiden onderweg en mag je je altijd je reis herinneren door ons land waar je liep, verloren in gedachten en ver van je bestemming.’ Ik schrijf deze woorden op nu de lente zal komen. Spoedig zullen de Hollandse krokussen weer bloeien. In Santiago heb ik een messing jacobsschelp gekocht die ik op onze tuinpoort ga schroeven. Ik zal er een tekstbordje onder aanbrengen met de vertaling van deze simpele en prachtige tekst uit Villares. In het Nederlands begint het dan zo: ‘Welkom Pel@ grim …’

Advertentie


Spiritualiteit

Een wandelgids voor het leven

Hoe je wegwijs wordt op het pad waarop je je bevindt 1 De weg begint op een kruispunt. Daar kun je stilstaan en nadenken over welke kant je op zult gaan. Maar blijf niet te lang nadenken, anders kom je er nooit meer vandaan. Stel jezelf de vraag die Carlos Castaneda zich ooit stelde: welke van deze wegen heeft een hart? Denk goed na over de keuzes die voor je liggen, maar als je eenmaal de eerste stap hebt gezet, vergeet het kruispunt dan voorgoed. Als je voor je vertrek naar je hart hebt geluisterd, heb je de juiste weg gekozen. 2. De weg houdt een keer op. Het is een ze-

Paulo Coelho

gen om de weg een tijdje te volgen, maar op een dag houdt hij op. Wees er daarom op voorbereid om op ieder moment afscheid te kunnen nemen. Hoezeer je ook wordt geboeid door bepaalde landschappen, of hoezeer je ook opziet tegen stukken die veel kracht van je vergen: hecht je nergens aan. Vergeet niet dat er vroeg of laat een engel verschijnt en je tocht ten einde is. 3. Eer je weg. Hij was jouw keuze, jouw besluit en als jij de grond respecteert waar jij je voeten zet, zal die grond ook jouw voeten respecteren. Doe altijd wat het beste is

‘Hou van je weg’. Foto: Jasper Koedam


Spiritualiteit

om je weg te bewaren en te onderhouden, en hij zal voor jou hetzelfde doen. 4. Zorg dat je goed materiaal hebt. Neem een hark mee, een schop, een zakmes. Weet dat je met een zakmes geen dorre bladeren kunt harken en met een hark geen diepgeworteld onkruid kunt wieden. Weet welk gereedschap je wanneer moet gebruiken. Zorg er goed voor, want gereedschap is je beste bondgenoot. 5. De weg gaat voor- en achteruit. Soms moet je terug omdat je iets verloren hebt, of omdat je nog een brief in je broekzak hebt die je ergens moet afgeven. Een weg waar je goed voor hebt gezorgd, geeft je de mogelijkheid om zonder grote problemen terug te keren. 6. Zorg eerst voor je weg en dan pas voor wat om je heen is. Aandacht en concentratie zijn fundamenteel. Laat je niet afleiden door de dorre bladeren in de berm of door de manier waarop anderen voor hun weg zorgen. Gebruik je energie om te zorgen voor en onderhoud te plegen aan de grond die jouw stappen aanvaardt. 7. Wees geduldig. Soms moet je dingen overdoen, zoals onkruid wieden of gaten dichten die na een onverwachte regenbui zijn ontstaan. Wees daar niet geïrriteerd over; het hoort bij de reis.


8. Wegen kruisen elkaar. Luister naar adviezen van anderen maar neem je eigen beslissingen. Echt, echt, jij alleen bent verantwoordelijk voor de weg die je werd toevertrouwd. 9. De natuur volgt zijn eigen regels. Daarom moet je je instellen op een voortdurende omslag van het weer. Bereid je voor op guur weer in de herfst, op glad ijs in de winter, de bekorende bloesem in de lente, dorst en regen in de zomer. Vergeet niet te genieten van wat elk seizoen je biedt en beklaag je niet over hun eigenaardigheden. 10. Maak van je weg een spiegel van jezelf. Laat je op geen enkele manier beïnvloeden door de wijze waarop anderen voor hun weg zorgen. Je hebt je ziel om naar te luisteren, en de vogels om je te vertellen wat je ziel zegt. Mogen je verhalen prachtig zijn en plezierig voor alles wat om je heen is. En vooral: mogen de verhalen die je ziel tijdens de tocht vertelt, weerspiegeld worden in iedere seconde van de weg die je gaat. 11. Hou van je weg. Doe je dat niet, dan is alles @ zinloos. Paulo Coelho is schrijver van vele populaire boeken, waaronder De Alchemist en De pelgrimstocht naar Santiago. Met toestemming overgenomen van tijdschrift Ode. Voor meer informatie: www.ode.nl.

Juffie gelukkig onderweg

Wasdag Gitta van ‘t Land

Maandag, wasdag? Dat dachten jullie maar. Als je loopt naar Santiago, dan is Elke dag Wasdag. Het was wel eens lastig met al die verschillende wasjes aan de lijn. Wat was er ook al weer van mij? Zo werden de onderbroekjes van Nadine beroemd. Ze was ze vergeten. Een pelgrim gaf haar onderbroekjes mee aan weer een andere pelgrim, Stefan, die de route te paard deed. Op een dag kwam paardrijdende Stefan aan bij een terrasje waar wij (en andere niet-pelgrims) za-

ten en hield wat slipjes omhoog met de vraag: ‘Zijn deze van jullie? Wie is Nadine? Zijn ze van jou?’ En dan was er Iluminacacion de spirituele pelgrim die vaak op blote voeten liep. Net voordat we gezamenlijk een soort meditatie zouden gaan houden vroeg hij het woord. We verwachtten allemaal dat hij iets diepzinnigs spiritueels zou gaan zeggen: ‘Wie heeft mijn groene overhemd en groene T-shirt per ongeluk van de lijn gehaald?’ Ik bekende direct dat Wendela ze van de lijn gehaald had in de veronderstelling dat ze van mij waren, en dat ze nog op mijn slaapplek lagen. Toen hij deze en nog wat spullen terug had, zei hij: ‘Als jullie in dit tempo spullen van mij meenemen, dan kom ik met een lege rugzak aan.’ En met een blik op mij: ‘Girl, my @ T-shirt is far too big for you!’ Deze column verscheen eerder op Gitta’s caminoweblog Juffie gelukkig onderweg, dat te vinden is op juffiegelukkigonderweg.web-log.nl. Foto: Gitta va

n ‘t Land


Vaste Rubriek


Jacobusbeeld in Santa Marta de Tera. Foto: Tieleke Huijbers

Wandelen & fietsen

Een nieuwe of een doorgaande weg? Veertig dagen op de Via de la Plata

De Via de la Plata (Zilverroute) is een van de mooiste Jacobusroutes in Spanje. De weg voert onder andere door het verlaten landschap van de Extremadura. Voor Monika Rietveld wordt het een reis van inspirerende ontmoetingen en eenzame confrontaties. Lopen van Sevilla naar Santiago de Compostela over de Via de la Plata; een route van ongeveer 1.000 kilometer. Santiago de Compostela; deze bedevaartplaats is mij niet onbekend omdat ik daar drie jaar geleden vanuit Nederland naar toe liep. Mijn verlangen om weer een langere periode achter elkaar te lopen, met mijn rugzak te gaan door de stilte van de natuur, werd gecombineerd met een ander doel. Ik wil mij laten sponsoren voor het project waar ik later dit jaar drie maanden voor ga werken: een ziekenhuis in Zuid-Afrika waar palliatieve zorg wordt geboden aan aidspatiënten (voor meer informatie zie www.monikarietveld.helptmee.nl). Nieuw terrein 21 maart, Goede Vrijdag, vertrok ik met mijn dochter naar Sevilla om daar nog een deel mee te maken van de Semana Santa, de Goede Week. Elk jaar trekken in deze week processies door de stad met pasos: tableaus waarop levensgroot het lijden van Jezus en de Heilige Maagd Maria wordt uitgebeeld. Het is indrukwekkend zoals deze pasos door de stad gedragen worden. De toeschouwers worden, naarmate de paso dichter nadert, steeds stiller. De stoet gaat maar langzaam voorbij, de pasos zijn zwaar om te dragen en het is een eer als je hierbij mag helpen dragen. Bij het wisselen van de dragers kun je zien hoe zwaar zij het hebben gehad: bezweet komen zij onder de paso vandaan.

Monika Rietveld 24 maart, tweede paasdag, is er het afscheid van mijn dochter, altijd weer even een moeilijk moment. Mijn dochter vliegt weer terug naar Nederland en ik ga lopen. Zo’n 1.000 kilometer uitgestrekt land ligt voor me, zes à zeven weken van onbeschreven dagen, nieuwe ontmoetingen en een ontluikende natuur. Het voelt onwennig. Het onbekende terrein, hoe zal de route bewegwijzerd zijn, zal ik het goed weten te vinden, hoe zal ik me redden met de taal? Het lopen met mijn rugzak voelt vertrouwd, met alleen de natuur om mij heen. Aan de ene kant is het allemaal weer nieuw, aan de andere kant voelt het aan als een doorgaande weg van de tocht van drie jaar geleden. Het landschap bestaat grotendeels uit uitgestrekte, glooiende landschappen. De route voert door de Extremadura over brede paden die al eeuwenlang voor veekuddes gebruikt worden. Af en toe zijn er stukken met steile klimmetjes die pittiger zijn om te lopen, en bergachtige stukken tot 1.500 meter. Op het eerste en laatste deel van de route zag ik prachtige bloeiende planten en struiken en trof ik zeer goed weer. Tijdens het middendeel was het vooral ‘s ochtends koud en viel er af en toe regen. Ook stond er veel wind en viel er op een ochtend zelfs sneeuw, ongeveer tien centimeter. Ontmoetingen Langs de route staan er speciale pelgrimsherbergen. Helaas zijn de meeste op het eerste deel van de route gesloten. De staat sponsort deze herbergen niet, dit in tegenstelling tot de herbergen op de Camino Francés. Het aantal pelgrims dat hier per jaar overnacht, en dus betaalt, is te weinig om er een beheerder voor aan te stellen. De eerste week ben ik dus


Wandelen & fietsen

vooral aangewezen op hostals. Duurder om te touw. Ook met hem voer ik intense gesprekken overnachten, en ook eenzamer. Gelukkig zijn over het geloof. Zijn vrouw verwijt hem dat hij na 240 kilometer en 9 dagen lopen bijna alle te vrij in zijn denken is geworden; ze zijn elkaar pelgrimsherbergen open. op dit gebied ontgroeid. Door een hartinfarct Dit brengt ook een stukje gezelligheid met heeft hij een hersenbeschadiging opgelopen zich mee. In de herbergen ontmoet je andere waardoor hij moeilijk op woorden kan komen. pelgrims. Het aantal mensen dat deze route Voor hem heb ik veel moeten tolken, van Frans loopt is relatief klein en contacten zijn daarom naar Spaans en weer terug. al gauw intens. Zo ontmoet ik Bernard, een Van Paco en Rosa, een Spaans echtpaar, leer ik Duitser; hij fietst 10 kilometer naast mij mee. veel bij over de Spaanse taal. Zij vertellen veel Het gesprek gaat al snel de diepte in: over een over Spanje en de gewoonten van zijn inwostukgelopen huwelijk; over strijd met het geners, en welke gerechten uit de streek zijn. Het loof na vervelende ervaringen in zijn opvoeis altijd leuk die te eten, maar ze zijn niet altijd ding door de nonnen. Hij even lekker. Rosa neemt geeft aan dat in veel Duitde tijd om de dingen in ‘Mijn hart gaat open se huwelijken problemen zo eenvoudig mogelijk als ik hier loop, zijn door de oorlogservaSpaans uit te leggen. Met ringen. Mannen kwamen Paco heb ik ook hele gehoog in de bergen.’ als verliezers terug uit de sprekken over het geloof. oorlog en dit voelde teAls ik daar nu aan teruggenover het thuisfront als gezichtsverlies. De denk, vraag ik me af hoe ik deze gesprekken, vrouwen hadden hun eigen strijd gestreden en soms zo diepgaand, in het Frans en het Spaans konden zich zonder hun mannen prima redzo goed heb kunnen volgen en mezelf heb kunden. Dit had zijn invloed op de generatie die nen uitdrukken. na de oorlog opgroeide. Mannen en vrouwen Dit soort ontmoetingen, de intimiteit van dit zijn nog steeds op zoek naar hun verhouding soort gesprekken, brengen je terug naar jezelf tot elkaar. omdat ze gaan over de kern van het leven. Je Louise, een Canadese vrouw van rond de derwordt verplicht om te kijken waar je zelf staat tig jaar, heeft beide ouders verloren. Ze had en dat kan soms heel confronterend zijn. Ik een drukke en intensieve baan maar ze kwam dacht ruim- en breeddenkend te zijn naar anerachter dat het leven meer te bieden heeft. deren; vrijheid naar anderen te bieden. Ik ontZe nam een sabbatical van een jaar en tijdens dekte dit naar mezelf toe lang niet altijd te zijn deze camino heeft ze zichzelf, naar eigen zegen stelde mijzelf de vraag: als ik dat naar mezelf gen, laagje voor laagje afgepeld. Ze vertelt erg toe niet kan zijn, kan ik dit in diepste wezen geïnteresseerd te zijn in de mystiek en vraagt dan naar de ander wel zijn? Het is fijn om de me of ik het werk van de Perzische mysticus en ander behulpzaam te kunnen en mogen zijn. dichter Mohamed Jalal ad-Din Rumi ken. Zo Maar op het moment dat het mij even niet lekkomen we in gesprek over het soefisme. ker gaat, zoals met de spieren en pezen in mijn Met Jean, mi padre del camino, een zeventiger benen, is het moeilijk om de hulp van de ander uit Frankrijk, trek ik tweeënhalve week op. Na te accepteren. Ik ben iemand van ‘zelf doen’. elkaar een aantal dagen achter elkaar ontmoet Hoe arrogant is het om die hulp niet te willen te hebben, krijg ik problemen met de spieren én kunnen accepteren? In de uitgestrektheid en pezen in mijn benen. Hij neemt me op sleepvan het landschap, lange tijd teruggeworpen


Wandelen & fietsen

zijn op jezelf, krijg je de tijd om hiermee bezig te gaan en deze confrontatie met jezelf aan te gaan. Veertig dagen In Astorga sluit de route aan op de Camino Francés. Heel veel pelgrims hier op de route, je bent hier meteen weer anoniem tussen die vele anderen. Sommigen zie ik kortere tijd regelmatig achter elkaar; anderen kom ik tot in Santiago geregeld tegen. De contacten zijn hier toch oppervlakkiger dan op het eerdere stuk, de intimiteit in de gesprekken is niet meer als eerder. Door de drukte om me heen lijkt het of de buitenwereld weer veel meer binnenkomt. Altijd loopt er wel een pelgrim in mijn buurt: gezellig, maar het leidt af. De natuur is op dit stuk zo geweldig mooi: bergachtig, soms grillig dan weer lieflijk; kleine dorpjes en berghellingen vol bloeiende brem en heide. Mijn hart gaat open als ik hier loop, hoog in de bergen. Een loflied rijst op, iedere dag opnieuw, en ik ben dankbaar hier te mogen zijn. Cruz de Ferro: het ijzeren pelgrimskruis. Een hoogtepunt op de camino en ook ongeveer het hoogste punt ervan. Een grote berg stenen met daarboven het ijzeren kruis. Pelgrims nemen, vaak al van huis, een steentje mee om hier achter te laten en zich zo symbolisch van hun last te bevrijden. Op mijn vorige tocht nam ook ik een steentje mee, zwaar beladen. Ik liet het achter. Dit maal heb ik geen steentje meegenomen. Geen zware last, ik ging licht op pad. Ik heb veel plezier met een groep Spaanse mannen die ik onderweg regelmatig tegenkom en waar ik een aantal keren mee pauzeer. Dat betekent dus ’s ochtends om 10 uur al aan de wijn zitten met brood en spek, tomaat en olijfolie. Hun motto is pan y vino es el camino. Van hen neem ik in Santiago warm afscheid. Foto: Monika Rietveld


Wandelen & fietsen

2 mei, aankomst in Santiago de Compostela. Veertig dagen gelopen, veertig dagen teruggetrokken uit de ‘gewone’ wereld. Enkele dagen voor ik Santiago binnen zou lopen realiseerde ik me dat ik precies veertig dagen onderweg zou zijn. De voorbereidingstijd naar Pasen toe duurt veertig dagen; tussen Pasen en Hemelvaartsdag zitten veertig dagen. Mozes trok met het volk van Israël veertig jaar door de woestijn; Elia en Jezus trokken zich veertig dagen terug in de woestijn. Mooi om in deze symboliek het veertig dagen lopen en het me terugtrekken uit de ‘gewone’ wereld te zien. De ingeslagen weg Op mijn vorige tocht onderhield ik summier contact met het thuisfront. Het was een tocht naar binnen, volledige inkeer. Na vijf moeilijke jaren had ik deze tocht nodig om mijzelf te hervinden, terug te komen bij mijzelf. Weer te leren leven. Na aankomst in Santiago verlangde ik er nog niet naar om weer naar huis terug te keren, ik wilde eigenlijk het liefst door

blijven lopen. Dit keer is het fijn om mijn ervaringen met het thuisfront te delen, in een iets minder beperkte kring, met mensen die dicht bij me staan. Onderweg, in de vele dorpjes, heb ik vaak de mogelijkheid om in een casa cultura een computer te gebruiken, even te e-mailen en mijn weblog bij te houden. Dit keer is het ook fijn om weer naar huis te gaan. Niet naar mijn materiële huis, maar naar alles en iedereen waar ik mij mee verbonden voel in mijn huidige leven. Vorige keer heeft het een paar maanden geduurd voor ik me weer thuis voelde. Net zoals het weer terugkeren op de camino aanvoelde als een doorgaande weg op de camino van drie jaar geleden, voelt ook nu het weer thuis zijn goed. Ook dit voelt als een doorgaan op de weg die ik ben ingeslagen. De weg die ik liep, de Via de la Plata, was geen nieuwe weg maar een doorgaande weg. En welke weg ik ook ga, of het de camino is of de weg in mijn leven thuis of nog weer een andere weg, het is gewoon éénzelfde weg die @ doorloopt.

Advertentie


Wandelen & fietsen

Daar is helemaal niets Een fietstocht naar Cabo Finisterre

Kaap Finisterre heeft voor veel pelgrims een mysterieuze klank en de rots is voor velen het definitieve einde van hun camino. Wat vinden ze er, daar aan het einde van de wereld? Dicht bij Plaza de Galicia in Santiago de Compostela stopten we voor een rood verkeerslicht. Op de stoep stonden een aantal mensen te wachten tot ze over konden steken. Een van hen riep me toe in het Nederlands: ‘Jullie moeten hier oversteken. De kathedraal is daar.’ Ze wees met haar arm naar de overzijde van de straat. Toen ik haar vertelde dat we daar al waren geweest en dat we terugkwamen van de

Coen Rams kust, riep ze boven het lawaai van het verkeer uit: ‘Daar is helemaal niks.’ Ze keek daarbij triomfantelijk naar enkele mensen die bij haar stonden. Nog voor ik kon antwoorden, stak ze voor mijn fiets de weg over en verdween in de richting van de binnenstad. Nog één keer keek ze om met een glimlach van oor tot oor. Op dat moment was ik te verbouwereerd om te antwoorden. Was onze tocht naar Cabo Finisterre (Galicisch: Cabo Fisterra) tevergeefs geweest? Hadden mijn vrouw, haar nicht en ik ons de moeite kunnen besparen? Legende Twee dagen daarvoor waren we vanuit de al-

Cabo Finisterre. De Jacobsstaf Foto: Jasper80Koedam | 17

Wandelen & fietsen

bergue in Santiago vertrokken in de richting van Padron. De eerste kilometers kostten de nodige moeite en het drukke autoverkeer in de ochtendspits maakte de tocht er niet eenvoudiger op. Maar naarmate we Santiago verder achter ons lieten, kwamen we weer terecht in het rustgevende landschap van Galicië. Na Pontevea passeerden we regelmatig horreos, de typische graanschuren van dit gebied, en genoten we van de stilte van het landschap en de rust om ons heen. In Padron stopten we voor een café con leche en daarna reden we over de brug naar de Fuente del Carmen. Volgens de legende zou op deze plaats het lichaam van Jacobus aan land zijn gekomen en op het monument staat dan ook een afbeelding van deze gebeurtenis. Hier komt van oorsprong ook het symbool van de jakobsschelp vandaan. Pelgrims namen van hier de schelpen mee naar huis, die door de eeuwen heen het symbool zijn gebleven van de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela. Sinds de middeleeuwen is de kustlijn een stuk verder komen te liggen, zodat we verder reden naar Noia. Na het nodige klimwerk kwamen we inderdaad in deze plaats aan, lunchten in een plaatselijke bar en reden door naar Serra de Outes. Daar zagen we voor de eerste keer tekenen dat we in de buurt van de kust kwamen. Het was eb en langs de weg die we reden, waren slikken en schorren zichtbaar. Tijdens de klim naar Pino do Val kreeg ik last van mijn lies, zodat we besloten om in Olveiroa een plaatsje te bemachtigen in de albergue. Deze was overvol en we werden doorverwezen naar een pension iets verderop. Daar konden we onze intrek nemen in de laatste kamer die beschikbaar was. We betaalden een redelijke prijs, inclusief avondeten en ontbijt. Na een warme douche en een koel glas bier was de pijn in mijn lies verdwenen. Waren we te vroeg gestopt?


Amazing Grace De volgende ochtend vetrokken we vol goede moed in de richting van Finisterre. Net buiten het dorp ontmoetten we twee caminobekenden en na een korte begroeting reden we door naar de kust. Bij het plaatsje Cee zagen we voor de eerste keer de zee. Voor ons lag een costa, zoals een costa nog zou moeten zijn: idyllisch en zonder hoge torenflats en grote hotelcomplexen. Kleine rustieke dorpjes met bootjes die liggen te dobberen op het water. Een eindje verderop dronken we koffie op een terras bij het strand, samen met het echtpaar dat we eerder die dag waren tegengekomen. We vertelden elkaar over onze ervaringen, vanaf het moment dat we ze voor de laatste keer hadden ontmoet. Zij waren op dezelfde dag als wij aangekomen in Santiago en hadden op de camping aan de rand van de stad gekampeerd. Zij hadden in het dorp voor Olveiroa overnacht en waren nu ook op weg naar Cabo Finisterre. Het voelde goed en na deze korte stop reden we door in de richting van de kaap. Op de parkeerplaats wachtten we op elkaar en daarna liepen we naar de vuurtoren iets verderop. We maakten nog wat foto’s en vervolgens gingen we naar de klip achter het gebouw. Op het moment dat ik naar beneden liep, haalde mij een wandelaar in die naar een groot wit kruis liep dat daar was geplaatst. Vlak ernaast legde hij zijn rugzak neer, haalde er een trompet uit en speelde Amazing Grace. Toepasselijker kon het voor mij op dat moment niet zijn. Juist op het moment dat ik daar was. De Nederlandse vertaling met als eerste regel ‘waarheen leidt de weg die we moeten gaan’, had voor mij maar één antwoord: hier en nu. Het maakte alle inspanningen meer dan de moeite waard. De trompettist stopte na afloop van zijn serenade het instrument terug in zijn rugzak en maakte aanstalten om weer naar boven te lopen. Ik sprak hem aan. Hij sprak Engels en ik vertelde hem hoezeer ik zijn stukje muziek

Wandelen & fietsen

Kaap Finisterre met in de verte de vuurtoren. Foto: Tieleke Huijbers

waardeerde en hoe toepasselijk ik het vond. Ook legde ik hem uit dat de Nederlandse vertaling een andere betekenis had dan het diepreligieuze Engelse gedicht van John Newton. Hij knikte beleefd en liep terug naar boven. Ik bleef achter, nog steeds onder de indruk van deze ervaring. Op een rots iets verderop stonden een paar bronzen schoenen en daaromheen zag ik een aantal zwartgeblakerde plekken. Hier verbrandden pelgrims hun kleding waarmee ze symbolisch afrekenen met de fouten uit hun verleden. Ik had een paar versleten sokken bij me en samen met de kniebandages van een wandelaar stak ik ze in brand. Het brandde aanvankelijk niet goed, maar uiteindelijk zorgde een fel vuurtje ervoor dat van de stukken textiel nog een smeulend hoopje as overbleef. Chocoladeschelpen Cabo Finisterre is een opmerkelijke plek. De

naam is afgeleid van het Latijnse Finis Terrae: het einde van de wereld. Er wordt beweerd dat de kaap deze naam kreeg van de Romeinen, die dachten dat de westelijke wereld tot aan het einde van dit schiereiland reikte. Het is bovendien een deel van een kust die Costa de la Muerte heet: de kust van de dood. Een verraderlijke plaats waar menig schip is vergaan. Een ander verhaal vertelt, dat Jezus Jacobus naar het einde van de wereld had gestuurd om het geloof te verkondigen, en laat nou deze plaats het einde zijn van een eeuwenoude Keltische sterrenweg die al bestond toen Jezus nog niet eens geboren was. In de hedendaagse new age-beweging speelt deze plaats eveneens een rol. Kortom een bijzondere plaats die voor menigeen een bezoek meer dan waard is. Na wat rondwandelen over de rotsen bij de vuurtoren en het maken van foto’s voor het thuisfront, gingen we op weg naar het dorpje Fisterra. Na een menu turistica in een plaat-


Wandelen & fietsen

selijk restaurantje reden we naar de albergue. De grote hoeveelheid rugzakken voor de deur beloofde weinig goeds. Nadat we een tijdje in een rij hadden gewacht, bleek inderdaad dat er geen plaats was voor fietsers. De wandelaars gingen voor en zelfs een aantal wandelaars moest op zoek naar een alternatieve slaapplaats. We kregen op vertoon van onze credencials een keurig verzorgde verklaring dat we de Camino Jacobeo op deze plaats hadden volbracht. Het kostbare kleinood werd opgeborgen bij de compostela die we in Santiago hadden ontvangen. We reden terug naar Sardineiro. Tegenover het terras waar we ’s ochtends koffie hadden gedronken was een camping. Daar aangekomen bleek dat deze pas een week later open zou gaan, maar de eigenaar had er geen bezwaar tegen als we in onze tent op het terrein zouden overnachten. Hij had het sanitair al in gereedheid gebracht en daar konden we gebruik van maken. Op de camping troffen we het echtpaar aan waarmee we eerder die dag koffie hadden gedronken. Nadat ik gedoucht had, kwam een andere pelgrim de camping oprijden. Hem hadden we ook al eerder op onze tocht ontmoet en we waren in Santo Domingo de la Calzada toen zijn fiets werd gestolen. Hij had in Spanje een nieuwe fiets gekocht, was naar Santiago gereden en was nu op weg naar de kaap. Ook hij kende het echtpaar en besloot om een plaatsje te zoeken in het hotelletje tegenover de camping. Na het avondeten zaten we gezellig bij elkaar op het terras van het hotelletje. Henk, het echtpaar Wim en Saabke, mijn twee reisgenoten en een zeventigjarige Groningse psychiater die vanuit zijn woonplaats een soort


alternatieve fietstocht naar Santiago en Finisterre maakte. Zijn motto, luisteren is mijn vak, praten is mijn hobby, zorgde voor een geanimeerd gesprek over de tocht, onze persoonlijke motieven en de schoonheid van dit ongerepte stukje Spanje. Katholieken, protestanten en een atheïst zaten gebroederlijk rond de tafel en verkenden met respect elkaars drijfveren. Later op de avond haalde Henk een zakje chocoladeschelpen tevoorschijn. Hij had ze gekocht in Jacca en wilde ze niet mee terug naar huis nemen. Het leek hem een leuk idee om ze ter plekke samen op te eten. Met mijn zakmes werden de schelpen in stukken verdeeld en opgegeten. Een bijzonder moment op een bijzondere plaats. We namen afscheid van elkaar en gingen naar bed. De volgende ochtend fietsten we terug naar Santiago. Na een laatste blik op de vuurtoren die in de verte in de ochtendzon lag te schitteren, namen we in stilte afscheid van de moordkust en begonnen aan de klim terug naar Olveiroa. Bij Pino do Val kozen we voor een kortere route terug. Met een stugge wind op kop reden we richting Santiago. Halverwege kregen we deze wind schuin vanachter en daardoor werden de beklimmingen onderweg een stukje makkelijker. In één ruk reden we naar Bertamirans en van daaruit terug naar Santiago. De mevrouw bij de voetgangersoversteekplaats kon niet weten dat de ontmoetingen, de bijzondere dingen die we hadden meegemaakt, de toevalligheden en de ervaringen onderweg, voor ons deze tocht meer dan waard hadden gemaakt. Voor haar betekende dat niets, voor @ ons alles.

Flarden

Service van de zaak Huub Willems

Hospitaleros worden soms geconfronteerd met onverwachte situaties of problemen die om een snelle oplossing vragen. Tijdens de eerste dagen van mijn hospitaleroschap in april in Villalcázar de Sirga (Villasirga) kwam een Duitse peregrina mijn herberg binnen en het was duidelijk dat zij zich niet goed voelde. Zij ging op bed liggen en ik merkte verder weinig van haar. Maar tegen een uur of tien ’s avonds bleek dat haar toestand dramatisch was verslechterd: ze hield het niet uit van de pijn. Met behulp van de enig aanwezige Spaanse pelgrim werd 112 gebeld en een kwartier later stond een ambulance voor de deur om de vrouw voor onderzoek mee te nemen naar het centro de salud in Carrión de los Condes. Zij kwam echter niet meer terug. Toen ik de volgende morgen naar het centro de salud fietste om te horen hoe het met haar was, werd mij verteld dat zij was overgebracht naar het ziekenhuis 40 kilometer verderop, in

Palencia. Men wist niet hoe het met haar ging. Maar de dochter van de buurman van de herberg had een vriendin die in dat ziekenhuis werkte en het contact was snel gelegd. Het bleek dat de vrouw inmiddels was geopereerd aan een koliek, en dat het verder goed ging. Dat was goed nieuws, maar de herberg zat nog wel met haar rugzak en toebehoren. Hoewel dat natuurlijk geen probleem was, deed het me toch deugd een uurtje later van mijn buurman te horen dat ik haar spullen moest klaarzetten, want die zouden worden opgehaald. En inderdaad: een uur later kwamen twee heren in uniform in een wit-groene auto haar spullen ophalen. Het was de Guardia Civíl. Dat is pas service van de zaak. Het zijn ervaringen die een hospitalero het vertrouwen geven dat elk @ probleem wordt opgelost.

De herberg in Villasirga. Foto: Huub Willems


En verder ...

Pelgrims in Roncesvalles

Interviews met voetreizigers op weg naar Santiago Ook dit jaar hielpen vrijwilligers, leden van ons genootschap, bij het hospitaleren in Roncesvalles in Noord-Spanje. Ze deden dat van maart tot en met oktober. In die periode overnachtten er in de herberg honderden pelgrims, onder wie vele Nederlanders. Al die mensen hadden zo hun redenen op pad te gaan. Met sommige Nederlanders hadden wij, José, Gerard en Herman, een meer persoonlijk gesprek. De namen zijn om privacyredenen gefingeerd. Peter en Daphne, een stel apart Wie zijn jullie? Daphne: ‘Ik ben 27 jaar, werk in de communicatie en ben de vriendin van Peter. Samen met hem loop ik nu al twee weken - vanuit ZuidFrankrijk - de camino.’ Peter: ‘Ik ben vanuit Nederland onderweg. Ik heb gewerkt in het buitenland als projectleider in de telecommunicatie en had het daar materieel goed voor elkaar. Momenteel ben ik werkeloos. Ik ben 27 jaar en zie mezelf als een vrolijke jongen.’

Herman Holtmaat

ik toen besloten toch mee te gaan lopen, Sinds een paar weken lopen we nu samen.’ Wat liet je achter, waarvan heb je je los gemaakt? Daphne: ‘Ik laat niet veel achter.’ Peter: ‘Ik wilde mijn oude leven vaarwel zeggen. Het was als een vorm die me niet meer paste. Nu wil ik vormeloos zijn en me laten leiden door wat er komt. Ik heb er vertrouwen in dat er weer een nieuwe vorm komt die me past. In het begin leefde ik van een noodbudget en van wat mensen me gaven. Nu, met Daphne

Van waar het idee om naar Santiago te gaan? Peter: ‘Ik had geen speciale reden. Ik had een goede baan. Met een vriend had ik vaak goede en indringende gesprekken, over het leven in het algemeen en wat je in je leven gaat doen. Dat heeft me geïnspireerd. Ik realiseerde me dat ik niet op de goede plek zat en heb na verloop van tijd mijn baan opgezegd. Dat was september vorig jaar. Sinds dit voorjaar ben ik op weg naar Santiago.’ Daphne: ‘Bij mij was het anders. Dat wandelen is niet mijn ding. Ik had net een nieuwe baan. Toen dat bleek tegen te vallen heb ik dat opgezegd. Als een soort verrassing voor Peter heb


Interieur refugio Roncesvalles. Foto: Tieleke Huijbers

En verder ...

erbij, is dat voorbij.’ Wat hoop je te vinden? Daphne: ’Ik heb geen verwachtingen. Het koesteren van verwachtingen lijkt me een valkuil. Peter heeft me uiteraard veel verteld over ‘wat hij gevonden heeft’ - dat is natuurlijk mooi, maar ik ben iemand anders. Bovendien, voor mij is het fysiek nogal zwaar. Dat moet gaandeweg beter gaan.’ Peter: ‘Ik heb geprobeerd met geen of weinig verwachtingen te vertrekken. Je blijkt ze toch te hebben. Maar ik realiseer me nu beter dat de reis zelf het doel is - en daarvoor sta ik open.’ Wat zijn jullie ervaringen tot nu toe? Peter: ‘We moesten wel aan elkaar wennen. Vanaf het moment dat Daphne meeliep, wilde ik me met alles van haar bemoeien. We hebben ontdekt, dat ook al ben je samen, je elkaar tegelijkertijd ook moet loslaten.’ Daphne: ‘We zijn erachter gekomen dat we onze eigen tocht doen, ook al lopen we samen.’ Margo en Tieneke, hartsvriendinnen van middelbare leeftijd, vertrokken vanuit Nederland Wie zijn jullie? Margo: ‘Twee vriendinnen. We kennen elkaar uit Oostenrijk waar we allebei gewerkt hebben. De liefde voor de bergen, de natuur en wandelen bracht ons samen. Het klikt tussen ons.’ Van waar het idee om naar Santiago te gaan? Tieneke: ‘In Oostenrijk ‘doe’ je een berg in een dag. Ik wilde ook eens van a naar b lopen en zo kwam het idee om naar Santiago te gaan. En ik wilde dat samen met Margo doen.’ Margo: ‘Ik heb vrij snel ja gezegd. Ik werk mijn hele leven al en vind dat je een keer iets anders moet doen. Het is nu vijf jaar geleden dat het plan ontstond. In die vijf jaar van voorbereiding hebben we veel lol gehad. Vele

oefentochten gemaakt, bijvoorbeeld de route van Sint-Jacobiparochie gelopen. De rugzakken hebben we vele malen herpakt, laptop wel/ niet mee, wel of niet met een ezel - dat soort overwegingen. Ondertussen gespaard en een regeling getroffen op mijn werk. We besloten te lopen voor een goed doel. Op een gegeven moment stel je een datum en ga je.’ Wat liet je achter, waarvan heb je je los gemaakt? Margo: ‘Ik kon vrij makkelijk weg, heb geen partner, geen kinderen. Verbaasd was ik te merken dat het afscheid zo centraal stond. Bijna gênant: ik ga vijf maanden weg, ik loop mijn vrijheid tegemoet en iedereen is zo belangstellend en meelevend. Dat heeft me geraakt.’ Tieneke: ‘Nog steeds merken we die positieve aandacht. We hebben een weblog, een gastenboek, en heel veel mensen schrijven daarin – allemaal cadeautjes. Zo’n pelgrimstocht krijgt voor een groot deel zijn betekenis tegen de achtergrond van het thuisfront dat meeleeft. Ik heb wel momenten gehad dat ik mensen erg miste. Mijn vriend bijvoorbeeld, die me trouwens de vrijheid liet om te gaan, mijn moeder, anderen ook. Wat je verder loslaat is het verplichte, dagelijkse georganiseer. Ik heb pas kaarten geschreven naar mensen. Deed er een per dag. Moest er niet aan denken dat ik er vijf op een dag zou moeten schrijven - op je werk doe je dat even zo makkelijk wel.’ Wat hoop je te vinden? Margo: ‘Voor mij is het echt een sabbatical. Het motto is: alles wat komt, is goed. Meebewegen met wat op mijn pad komt. En dat lukt tot nu toe, hoewel we wel nieuwsgierig zijn wat Spanje ons brengt. De drukte hier …’ Tieneke: ‘Voor mij is het ook nu: laat maar komen.’ Wat zijn jullie ervaringen tot nu toe?


En verder ...

Margo en Tieneke: ‘De ervaring van gastvrijheid – dat staat wel bovenaan. En verder: het lopen verveelt ons niet, we genieten nog. En we hebben nog de tijd.’ Donja, studente, lopende vanuit Saint-JeanPied-de-Port Wie ben je? ‘Ik ben 25 jaar en zit in mijn tweede jaar van mijn studie aan de pabo. Ik heb eerst enige tijd sociale geografie gedaan, maar dat beviel niet. Ik woon op mezelf met twee katten en doe in mijn vrije tijd vrijwilligerswerk.’ Van waar het idee om naar Santiago te gaan? ‘Ik heb het boek van Paulo Coelho De Pelgrimstocht naar Santiago gelezen en dat heeft me geïnspireerd. Bovendien, ik vind het leuk om elk jaar iets alleen te doen. Vorig jaar heb ik gefietst en het jaar daarvoor een werkkamp geleid. Met andere mensen optrekken is ook prima, maar wanneer je alleen bent, stap je makkelijker uit je dagelijkse ritme. Je komt dan ook sneller nieuwe kanten van jezelf tegen. Ik houd er van mezelf uit te dagen. Ik heb nog niet eerder een grote wandeltocht gemaakt, maar voelde wel dat dit een goed moment voor me was. Heb dan ook vrij snel besloten het te gaan doen.’ Wat liet je achter, waarvan heb je je los gemaakt? ‘Een paar heel slechte gewoontes. Ik ben kettingrookster, mijn ergste verslaving. Dat ga ik drastisch minderen nu. Verder heb ik enkele relaties die niet goed voor me zijn. Ik heb het laatste jaar hard gewerkt om daarvan los te komen, maar nu merk ik dat ik wat terugval. Het helpt, denk ik, om even weg te zijn, in een andere omgeving, in andere doen. En het is zomer, dus een goed moment voor een nieuwe start.’ Pelgrims bij de refugio. Foto: Tieleke Huijbers


En verder ...

Wat hoop je te vinden? ‘Inspiratie. Ik hoop weer inspiratie te vinden hoe ik verder wil met mijn leven. Die inspiratie was ik een beetje kwijt. Op de camino wil ik mezelf weer vinden. Ik onderga het, zonder veel luxe, terug naar de basis.’ Wat zijn je ervaringen tot nu toe? ‘Ik ben nog maar twee dagen bezig. Wat opvalt, is dat iedereen zo aardig is. Dat is mooi!’ Marchel en Gerard, pupil en begeleider Wie zijn jullie? ‘Ik ben Marchel, 17 jaar, en woon in een internaat, maar zit momenteel in de crisisopvang. De bedoeling is dat ik voor een begeleidwonentraject in aanmerking ga komen. Gerard is mijn begeleider. Gisteren zijn we met de trein in Saint-Jean-Pied-de-Port aangekomen waar we hebben geslapen in een refuge. Vandaag de berg over en hier vanmiddag aangekomen.’ Van waar het idee om naar Santiago te gaan? Marchel: ‘Ik moet leren op eigen benen te staan, zelfstandig te worden. Afgelopen donderdag kwam Gerard naar me toe met het voorstel naar Santiago te lopen. Hij zei het niet meteen, maar vroeg eerst of ik er voor voelde een paar weken weg te zijn. Dat vond ik wel goed. “Ook weg van je vrienden?” vroeg hij? “Ja, prima.” “Wil je wandelen?” “Ja, oké.” “Lang wandelen?” “Ja, waarom niet?” “Lopen in Spanje?” “Ja, prima.” Spanje leek me een mooi land. Maar van Santiago had ik nog nooit gehoord. Gerard heeft erover verteld en ook dingen besproken die onderweg kunnen gebeuren. Dat je rekening met elkaar moet houden, dat je je aan elkaar kunt gaan ergeren, dat je het niet meer kunt zien zitten – en wat je dan kunt doen. Daar hebben we afspraken over gemaakt.’ Gerard: ‘Ik heb een tijdje met het idee rondgelopen om in het kader van het begeleidingstra-

ject zo iets te doen. Eerlijk is eerlijk, toen ik ermee kwam heb ik alle medewerking gekregen, vanuit de instelling, vanuit de jeugdzorg. Voor het zover was moest er echter wel wat worden geregeld. Daarom heb ik het er pas afgelopen donderdag met Marchel over kunnen hebben. En die vond het een goed idee. We hebben vierenhalve week de tijd nu.’ Wat liet je achter, waarvan heb je je los gemaakt? Marchel: ‘Mijn vrienden, die laat ik een tijdje achter me. Ook het meisje waar ik gevoelens voor heb. En natuurlijk wat er eerder is gebeurd. Ik heb mijn mobieltje niet meegenomen. Ik bel niet, stuur ook geen sms’jes. Pas als ik in Santiago ben, ga ik iedereen een brief schrijven.’ Gerard: ‘Ik bel ook niet met thuis. Dat is voor mijn moeder wel pijnlijk. Mijn vader is twee jaar geleden overleden en ze leunt sterk op me.’ Wat hoop je te vinden? Marchel: ‘Ik ga de afspraken die ik met Gerard gemaakt heb nakomen. Als er problemen komen die zelf oplossen, rekening houden met anderen, met geld leren omgaan, dat soort dingen. Ik wil trouwens ook een goede conditie krijgen. Meer spiervorming. En afvallen! Ik had verwacht dat Gerard wel voorop zou lopen vandaag, maar ik loop sneller.’ Gerard: ‘Ik heb eerder wel trektochten in de bergen gemaakt. Ik merkte vandaag dat Marchel een goede loper is. Dat gaat met hem wel lukken. Ook al zijn we samen op pad, we zullen moeten accepteren om in ons eigen tempo te lopen.’ Wat zijn je ervaringen tot nu toe? Marchel: ‘Het is mooier dan ik had gedacht. Fantastisch. Ben blij dat de jeugdzorg dit voor @ me heeft geregeld.’


Liefde onderweg

Vriendschap in Vézelay Thijs Hanrath In deze aflevering van Liefde onderweg komt de auteur van de rubriek zelf aan het woord. In een persoonlijk relaas vertelt Thijs Hanrath over zijn pelgrimstocht en wat deze hem heeft gegeven. De afweer is gebroken, de onvrede eruit, het gesabel tegen onbelangrijke dingen is voorbij. Er is veel gebeurd tijdens en na mijn tocht. Ik heb stilgestaan bij gedachten en emoties in mezelf. Ik leef niet langer in een schijnwereld van liefde. Ik leef niet langer in geleend bestaan. Het heeft even geduurd, maar nu kan ik het opschrijven: ik woon niet meer in stenen van liefde de muur is beslecht Lang blijft mijn reis zonder verhaal. Wil ik er ook geen verhaal van maken. Bang een illusie te fixeren. In de relatie waar ik in verzeild ben, ben ik niet op mijn plek. Niet dat ik niet van haar houd. Het lijkt er eerder op dat ik mezelf niet serieus neem. Soms als ik haar bekijk, straalt ze even in mijn blikveld. Dan denk ik zelfs op de goede weg te zijn. Maar na mijn pelgrimstocht weet ik wel beter. Mijn vriendin verkleurt telkens weer tot de vrouw die ik niet wil zien. Waarom blijf ik bij haar? Seks? Met haar kinderen kan ik goed overweg. Ik kan van ze genieten. Ze doen me bestaan. Het leven dat ik voorheen geleefd heb lijkt honderd jaar geleden. Het heeft geen kop meer, geen staart. Wie ben ik eigenlijk? Intuïtie In de laatste fase van mijn relatie, het knipperlichtgedoe, heeft de pelgrimstocht in feite aan mijn deur geklopt en heb ik open gedaan. Ik ben op pad gestuurd en kan in feite niets an-


ders doen dan gehoorzamen. Maar zelfs toen ik al weer een jaar thuis was en mijn overbelaste voeten genezen waren, had mijn reis nog geen woorden. Er is een periode geweest in mijn leven dat ik vaak nachtmerries had. Er verdween dan ergens een vrouw in zuigend moeraswater. Vaak was ik het ook zelf. In mijn reële leven hield ik mij eigenlijk spartelend boven water. Nu, na de tocht, ben ik feitelijk zover dat ik in het moerasbeeld heb durven verdwijnen. Het staat me niet meer in de weg. Tegelijkertijd heeft het gekortwiekte kind in mij zijn vleugels weer gevonden en wordt mijn gelouterde intuïtie mijn kompas. Datgene dat ik zegt in mij, heb ik tijdens het stappen naar Santiago pas goed herkend. Ik noem het liever geen ego, omdat ik daarmee onvermijdelijk een wereld van psychologische theorieën oproep, waarin een ego gedefinieerd wordt als zou het an sich bestaan. En volgens mij is ik niet in een definitie te vangen. Men kan het slechts herkennen. Het manifesteert zich als een opwelling, die zich uitdrukken wil. In woorden, beweging, activiteiten, internetfilmpjes en wat al niet meer. Als ik kan omgaan en leven met mijn zuivere individualiteit, dan bén ik. Onderweg naar Santiago heb ik overgave willen vinden. Ik zocht naar datgene in mezelf, waarop ik vertrouwen kon, datgene dat met me meegaat, waar ik ook ben. Of misschien minder dualistisch uitgedrukt: datgene dat ik ben: nu, altijd en eeuwig. Zoveel mensen zijn mij voorgegaan … Zo heb ik mijn zuivere intuïtie weer gevonden. Misschien heb ik ergens wel gevoelsmatig het verschil ontdekt tussen hartstocht en begeerte. Begeerte is een drift, die zichzelf koste wat kost

Liefde onderweg

in stand wil houden en daardoor uiteindelijk het contact met zijn bron verliest. Hartstocht daarentegen is dan meer het verlangen dat wél voortkomt uit de bron. Hoe dan ook …

weer nieuwe energie gevonden en ontdekt dat vriendschap in het leven een belangrijk goed is. Net als ik had zij lang de ‘lieve vrede’ bewaard in haar relatie met mensen en daarbij zichzelf vergeten.

Vézelay Ik schrijf dit verhaal in Vézelay, waar ik dit Liefde voor de camera jaar van 11 tot 18 oktober verblijf, samen met Via internet was ik met de NCRV in contact Barbara. Ik heb haar leren kennen afgelopen gekomen, die iemand zocht om verslag te doen zomervakantie toen ik hier drie weken heb gevan zijn pelgrimstocht door middel van videokampeerd. Zij stond toen met haar man Jürgen brieven. Dat heb ik gedaan. Zo is mijn liefde naast me. Ze is van oorsprong Française maar voor de camera ontstaan. Het was vaak een woont in Duitsland. Wij zijn daar een vriengoede compagnon tijdens de zwaardere dadengroepje geworden met nog enkele anderen gen van de tocht. Zo is het gekomen dat ik als erbij. Barbara was wat burned out. Ze heeft een freelancer reportages ben gaan maken bij de drukke baan als directiesecretaresse bij een NCRV. Ik versla het kleine religieuze nieuws groot bedrijf. Jürgen kon in oktober niet mee en mag dat geheel op eigen manier doen. Ik omdat hij net een nieuwe baan had. speel en zing nog steeds op feesten en partijen, We spreken maak nog af dat we steeds lied‘Ik ben op pad gestuurd en kan in feite elke dag sajes, maar men eten, ben nu dus niets anders doen dan gehoorzamen.’ een wandeook camjo ling doen geworden. en in principe onze eigen gang kunnen gaan. Camjo is een afkorting van camerajournalist. Ik wilde er in ieder geval mijn eigen verhaal De term wordt tegenwoordig vooral gebruikt voor Liefde onderweg schrijven. We hebben alvoor iemand met een camera, die een filmpje lebei een aparte eigen kamer, hebben prachtig maakt en daarbij alles zelf doet. Hij doet onweer en zelfs een open haard. De jeugdherberg derzoek, concept, camerawerk, interviews en lijkt soms wel ons kasteel. Gerárd, de campingmontage en zorgt ervoor dat er uiteindelijk en jeugdherbergbeheerder, kent ons inmiddels een goed verhaal wordt verteld. Ik vind het en komt af en toe even buurten. Een enkele leuk werk en heb inmiddels voor het themakeer is er nog een medebewoner of komen kanaal van de NCRV zo’n kleine twintig reer nog mensen met een caravan of tent. Het portages gemaakt. Mijn eerste eigen productie einde van het seizoen nadert. Hier in Vézelay maakte ik afgelopen zomervakantie in Vézelay , oktober 2008, gaat mijn pelgrimsverhaal zijn en Lormes: een reportage over het Roder jonwoorden en voltooiing vinden … Eigenlijk wel genskoor on tour. Vanaf komend jaar wil ik als spannend. Ik was er in 2004 elf dagen en in zelfstandig camjo-bedrijfje eigen producties 2006 twee dagen tijdens mijn pelgrimstocht. gaan maken. Barbara en ik hebben veel over en weer kunNog een uitvloeisel van mijn pelgrimstocht is nen praten en uitwisselen; we hebben veel gedat ik redacteur van de Jacobsstaf ben geworwandeld, bramen, rozenbottels en wilde druiden. Naar aanleiding van een idee van Bram ven geplukt. We hebben er sap van gemaakt, van der Wees (oud-coördinator Huis van Sint-


Liefde onderweg

Ik leg me neer bij onvoltooide zaken ik buig voor de krachten van de zee ik wil film, verhaal en liedjes kunnen maken mijn taak verrichten in dit atelier.

Thijs en Barbara in de jeugdherberg van Vézelay (compositie van twee videobeelden). Foto: Thijs Hanrath

Jacob) ben ik begonnen met deze rubriek en ik moet zeggen, ik vind het erg leuk om te doen en een uitdaging om de rubriek elke keer weer vol te krijgen. Zo heeft ook mijn liefde voor verhalen weer vorm gekregen. Van het hoofd naar het hart Er kwam zelfs een lied op in Vézelay. Het vat de essentie van mijn tocht samen. Ik draag het op aan Barbara: Vrede in de verte van jouw ogen ‘ k voel ‘t zachte waaien van de wind ellende en geluk zijn hier gewogen liefdesvlammen dansen en het kind, ‘t kind in jou en mij wordt weer geboren de wereld doet zich voor in ander licht piekerende woorden gaan verloren God krijgt zijn oorspronkelijk gezicht. Alles komt en gaat en gaat voorbij soms gáát het goed, soms is er averij maar elke keer geeft warmte mijn bestaan wijsheid en weer zín om door te gaan. Ik weet nu dat ik ben en mijn verlangen is niet meer die droom die niet bestaat ik leef mijn leven, ben niet meer gevangen in onbewuste domme regelmaat.


Alles komt en gaat en gaat voorbij soms gáát het goed, soms is er averij maar elke keer geeft warmte mijn bestaan wijsheid en weer zín om door te gaan. Mijn pelgrimstocht heeft mij tijd en ruimte gegeven en geleerd wat echt belangrijk is in mijn leven. Ik heb mezelf beter leren kennen en aanvaarden. De tocht naar Santiago leerde mij wat liefde is en om van mezelf te houden. Hij vond zijn voltooiing in de vriendschappen in Vézelay. Het bracht me liefde voor de camera. Ik heb ‘mijn taak’ gevonden en zin ontdekt. Misschien verhuis ik zelfs wel naar de buurten van Vézelay op termijn. Andere mensen van het groepje hebben plannen in die richting. Ik zou in een klein appartementje kunnen leven bij een van hen. Maar dan moet ik er ook nog werk vinden. Ik ben zelf zeer benieuwd hoe dit zich allemaal ontwikkelt. Dit verhaal te schrijven heeft voor mij bevrijdend gewerkt. Het gaf mij een zeker vertrouwen. Ik wilde eindelijk eens af van die tocht in mijn hoofd, die maar naar Santiago bleef gaan, terwijl ik daar toch aangekomen was 26 augustus 2006. Ik sta weer met beide benen in het hier en nu en kan @ weer verder. Jürgen en Barbara zijn gefingeerde namen vanwege privacy. Voor meer info: home.hccnet.nl/mhj.hanrath/ en www.camjofilm.nl. Op home.hccnet.nl/mhj. hanrath/maanden/ncrv onderaan bij ‘pelgrimstocht langs Utrechtse kerken’ is het klokgelui van de Jacobusklokken te zien in de Jacobikerk op 25 juli 2008, waarbij vele pelgrims van de vereniging aanwezig waren.

En verder ...

Ic seg adieu

Muziek langs de wegen naar Santiago De pelgrimage naar Santiago en muziek zijn al eeuwenlang onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de voetsporen van een middeleeuwse pelgrim neemt de auteur ons mee op een muzikale reis. Ik stel mij voor dat op een dag in de maand mei, tijdens de late middeleeuwen, een flinke jongeman met staalblauwe ogen, handen als kolenschoppen en een donkerkrullende haarbos onder een vilten hoed met pluim, afscheid neemt van zijn lief Margriete. Hij wil de wijde wereld in trekken, richting Santiago de Compostela. Peregrinus is zijn naam. Ouders en verdere verwanten heeft hij niet meer. Voor het vertrek biecht hij en daarna ontvangt hij de absolutie tijdens een speciaal voor hem opgedragen mis in de vroeggothische kruisbasiliek Sint-Jacobus te Utrecht, de parochiekerk waar Peregrinus een trouwe parochiaan van is. Hij knielt neer voor het altaar en terwijl psalmen worden gezongen door de kanunniken en gebeden worden gezegd, zegent de priester zijn pelgrimsattributen en overhandigt deze onder het uitspreken van de voorgeschreven aanroepingen. Na afloop van de ceremonie zingt Peregrinus Margriete toe, met een brok in de keel, buiten aan de voet van de westertoren. Hij grijpt haar handen vast en kijkt zijn lief daarbij recht in de ogen die nat zijn van verdriet. Hij zingt 1:

Herman Stokmans Daar moet Margriete het mee doen. Het zal wel een hartroerend afscheid geweest zijn. Peregrinus gaat op weg. Hij heeft alle pelgrimsattributen bij zich voor onderweg, de nodige reispapieren en een pelgrimsbrief die hem uitgereikt is door het kapittel van Sint-Jacob te Utrecht. In de Dom of Sint-Maartenskathedraal knielt hij nog voor een gebed in een kapel met in de muur een gebeeldhouwde pelgrimsgroep (nu in deplorabele toestand na de Beeldenstorm van 1580). Ondertussen kijkt hij nog voor het laatst naar het door Antonius van Elen in 1450 gemaakte grote orgel waar hij als orgeltrapper (calcantus) voor de windvoorziening dienst heeft gedaan, samen met andere collega’s. Jacobus met baard In verbeelding zien wij Peregrinus op weg gaan met om hem heen joelende kinderen. Hij heeft wat kennis van het stratennet in de noordelijke en zuidelijke Nederlanden opgedaan bij rondreizende kooplieden, die hij tegenkwam op de markten in de stad Utrecht en omgeving. Na geslenterd te hebben langs de Kromme Rijn loopt hij snel verder langs het kasteel van Wijk bij Duurstede. Hij steekt per pont de rivier de Lek over en komt zo terecht bij de parochiekerk van Buurmalsen, dat juist ten zuiden van Utrecht ligt, naast de rivier de Linge. Er is hem verteld dat binnen op de torenmuur een Jacobus


En verder ...

Fresco met Jacobus in de kerk in Buurmalsen. Foto: Herman Stokmans


als pelgrim in fresco geschilderd is. Peregrinus stapt binnen en blijft lang naar deze eenvoudige figuur kijken. Op de hoed prijkt een schelp. De kleur van de jas is geel. Vanaf zijn rechterschouder hangt een reistas af, een pelgrimsstok met knop is ook daarbij. Wel vindt hij het vreemd dat deze Jacob een grote baard heeft. Verder maar weer! Na wat omzwervingen door het land en een viertal rivieren met het pontveer in weer en wind overgestoken te hebben, staat hij voor de poort van de vestingstad ’s Hertogenbosch. Het is al laat, hij kan nog net binnenkomen. Achter hem wordt de Ortense Poort gesloten. Nu is het zaak om een overnachtingsplek te vinden. Die vindt hij in een eenvoudige herberg in de buurt van de Sint-Janskathedraal. De volgende ochtend rept Peregrinus zich naar de kathedraal. Hij is, ondanks zijn jeugd, een vroom persoon die graag luistert naar het zingen tijdens de mis. Dan is hij hier op de goede plaats. In de Sint-Jan zingen regelmatig de, al in die tijd beroemde, Sangeren Onser Liever Vrouwen, voortgekomen uit de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap, opgericht in 1318. Het doel van deze Sangeren is de eer van Maria te bezingen. Als zij meerstemmig zingen voeren zij missen en diverse composities uit zoals het Magnificat (de Lofzang van Maria) van Josquin des Prez (1440-1521) en andere composities van Jean Mouton (1459-1522), Johannes Ockeghem (1425-1495), et cetera. Peregrinus probeert nog een baantje op de markt te veroveren om aan geld te komen. Die krijgt hij al snel gezien zijn postuur. Hij wordt aangenomen als sjouwerman. Het is zwaar werk. ’s Avonds rolt hij doodvermoeid zijn kooi in om de volgende ochtend zich weer bij de marktmeester te melden. Dag in dag uit gaat dat zo. Maar na een poos genoten te hebben van het leven in ’s Hertogenbosch wordt het weer tijd om verder te gaan.

En verder ...

Jacobus bezoekt Karel de Grote in zijn droom, detail Karlsschrein, Dom Aken. (Met toestemming overgenomen uit tijdschrift Sternenweg)

Droom van een keizer Onze vriend wil nu richting Aken wandelen. Daar zal hij wel enkele dagen mee bezig zijn geweest. Vanuit de verte ziet Peregrinus al het profiel van de Dom opdagen, maar ook dat er veel volk op de been is, gekleed zoals hij, lopende met een stok en allerhande attributen. Grote groepen komen hem voorbij, roepende in vreemde talen. Hij begrijpt nu dat hij niet alleen op weg is ergens naar toe! En kijk! Dichterbij gekomen tegen de avond lijkt het wel of de Dom in vlammen oplaait. Veel volk had daar brandende toortsen bij zich. Aken is een

hoofdverzamelpunt van pelgrims die uit alle windrichtingen op weg zijn naar het graf van de Heilige Jacobus in Santiago de Compostela of anders naar Rome en/of Jeruzalem. Van eten en slapen zal wel niets terecht komen, dacht Peregrinus. Maar niet getreurd, hoop doet leven. In Aken zijn in die tijd meer herbergen die tot doel hebben pelgrims te verzorgen. Zo is daar tegen het einde van de dertiende eeuw het Gasthuyss up dem Hoyve en nog een gasthuis op de Radermarkt. Buiten de muren van Aken zijn ook veel gastvrije gelegenheden waar de pelgrims opgevangen kunnen worden.


En verder ...

Bovendien bestaat in de stad vanaf het begin van de vijftiende eeuw een broederschap die hulp biedt aan reizigers, in het bijzonder voor pelgrims naar Sint-Jacob, waarbij ook een Sint-Jacobshospitaal hoort. De verzorging, inclusief de maaltijden, zijn over het algemeen kosteloos! Onze vriend heeft het geluk voor een paar dagen onderdak te vinden in bovengenoemd Gasthuyss up dem Hoyve. Dat is wel wat anders dan in het bos te moeten slapen, wat wel eens gebeurd is! De volgende dag ziet men hem temidden van nieuw opgedane vrienden. Samen gaan zij naar de kerk waar zij ademloos en vol bewondering het interieur van de Dom bekijken: een octogoon als centraalbouw met tribunes, gebouwd naar het voorbeeld van de San Vitale te Ravenna, de residentie van de Romeinse keizers tijdens de eerste helft van de zesde eeuw. Deze tribunes omgeven de centrale achthoekige ruimte door een twee verdiepingen tellende zestienhoekige omgang. De bovenste verdieping met troon was voor de keizer en zijn opvolgers met hun families en gevolg bestemd. Op de benedenverdieping staan de koorzangers. Boven het midden van de octogoon (dat ook het oudste gedeelte van de Dom is) kijkt men al eeuwen op naar een door Friedrich Barbarossa in 1165 geschonken metalen krans met brandende kaarsen, hangend vanaf de koepel. Deze stelt het hemelse Jeruzalem voor. Ook hoort Peregrinus daar voor het eerst dat keizer Karel de Grote in zijn Paltspaleis in een droom bezoek kreeg van de Heilige Jacobus. Hij riep Karel op zijn graf in Spanje van de Saracenen (de Moren) te bevrijden. Jacobus beval hem daarvoor samen met een legermacht de via lactea, de sterren van de Melkweg, te volgen die vanuit het noorden over Friesland naar Finisterre in Spanje voert. Meegezogen door de deinende mensenmassa, zag Peregrinus plotseling de vergulde Karlsschrein in het koor waar hij al eerder over had


horen spreken. Wat een pracht en praal! Het duizelt hem voor de ogen; er is zoveel om naar te kijken! Het geheel lijkt wel een kerkschip. In acht reliëfs wordt het leven van keizer Karel de Grote als christelijk strijder en pelgrim uitgebeeld. Het meest nieuwsgierig is Peregrinus naar de voorstelling van de droom van Karel de Grote met de Heilige Jacobus naast zijn bed. Plotseling ontdekt hij dat tafereel. Hij is er zeer van onder de indruk. In die schrijn liggen de beenderen van de beroemde keizer, neergelegd door keizer Friedrich II op 27 juli 1215, waarna hij zelf de kist verzegelde. Deze Friedrich is een neef van de even beroemde keizer Friedrich Barbarossa (1122-1190). Angst voor het onbekende Na de bezichtiging van de Dom wordt het langzamerhand tijd om de reis weer voort te zetten. Peregrinus moet nog zijn schamel bezit ophalen bij het gasthuis waar hij een paar dagen onderdak genoten had. Met een vergelts Gott bedankt hij de waard en hervat daarna zijn pelgrimstocht. Er zijn er meer die daar over denken. Op de Sankt Jakobsstrasse is het een komen en gaan van pelgrims. Zij die verder naar het zuiden trekken richting Luik zingen een lied waar hij maar flarden van verstaat. Duitse pelgrims zijn ergens bang voor, blijkt wel. Ze zingen: ‘Wer das elend bauen will2 , der / mach sich auf und zieh dahin wohl / auf Sanct Jakobs Strassen!’ en ‘stirbt er in dem Welschen land3 / er findt kein deutschen Priester.’ En verder ‘Ein deutschen Priester findt er wohl: / er weiss nit wo er sterben sol / stirbt er in dem welschen Land / man gräbt ihn bei der Strassen.’ 4 Plotseling sloeg de angst hem om het hard. ‘Zo niet verder!’ zei hij hardop. ‘Ik blijf nog maar een tijd hier.’ Dan wordt het zaak om werk te zoeken en onderdak. Met een aangeboren flair stevent hij af op een bouwfabriek van een kerk, waarvan de muren nog maar net overeind staan. Hij spreekt de eerste de beste opperman

En verder ...

aan, die na zijn verhaal gehoord te hebben wel met hem in zee wil gaan. Rinus heet hij vanaf dat moment. Het scheelt dat hij thuis in het Utrechtse ook in de bouw gewerkt heeft. Hij wordt aan de gezellen voorgesteld die hem een vrolijke snuiter vinden. Rinus kan direct aan de slag met het versjouwen van grote en kleinere steenblokken. Een bed en brood op de plank, daar kan hij ook zeker van zijn! Fijn dat hij ook eens naar de Dom kan lopen om het koor daar te horen zingen. Na verloop van tijd zal hij zeker de kriebels krijgen om verder te trekken @ richting Santiago de Compostela.

Enige fragmenten van de in dit artikel besproken muziek zijn te beluisteren via onze website: www.santiago.nl>onzeactiviteiten>jacobsstaf Het lied Ic seg adieu is opgenomen in het Antwerps Liedboek dat in 1544 uitgegeven werd bij Jan Roulans onder Onser Liever Vrouwentoren. Dit liedboek is van onschatbare betekenis voor onze kennis van het middeleeuwse lied: www.cameratatrajectina.nl/antwerpen 2 elend bauen = naar het vreemde land gaan 3 in dem welschen lant = Franstalig land 4 cd’s waarop het lied Wer das elend bauen will is opgenomen zijn: Santiago, duizend jaar pelgrimsmuziek, een uitgave van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, en Auf Sankt Jacobs Strassen. Musik der Pilgerfahrt nach Santiago de Compostella, Da Camera Magna CD 5021, door ODHECATON, Ensemble für alte Musik, Köln. 1

Wordt vervolgd.


De herberg van …

Over muizen en muurtekeningen Uw reacties op onze oproep voor deze nieuwe rubriek waren overweldigend. Daarom in dit nummer meteen maar een dubbele aflevering. Toos Baten stuurde ons haar herinneringen aan refugio Jesus in Villar de Mazarife en Frans Udo had een bijzondere ervaring in een herberg langs de Via de la Plata. Jesus in Villar de Mazarife In het voorjaar zijn mijn maatje Tony en ik naar Santiago gefietst. Onze eerste ervaring met een Spaanse refugio was net onder Pamplona in Cizur Menor. Een zaal met ongeveer twintig pelgrims. Weinig nachtrust vanwege veel gesnurk. We besloten dat we dit zo min mogelijk zouden doen. We hadden immers als fietsers de luxe van een eigen tent. Op deze dinsdag (10 juni 2008) hadden we een lange route van 100 kilometer. Het had ons veel moeite gekost om eten voor ons avondmaal te kopen. In de dorpen waar we door kwamen waren de winkels of dicht, of we konden geen winkel vinden. Soms zitten winkels verstopt in een zijstraatje en moet je iemand bij de arm nemen die je de weg wijst. Wij besloten in Villar de Mazarife in een refugio te overnachten. De naam van de refugio is Jesus. Alleen de naam al, dit móést een goede plek zijn. We werden gastvrij ontvangen en kregen een vierpersoonskamer met twee stapelbedden toegewezen. Wij moesten boven slapen en onder ons sliep, naar later bleek, een Spaans echtpaar. Het is een sfeervol oud huis met een veranda en een knusse binnenplaats. Wat ons het meest opviel waren de prachtige muurtekeningen. Veelal religieuze afbeeldingen en vaak tekeningen in de sfeer van Jacobus en de camino. Er was zelfs een hele wand ge-


Foto: Toos Baten

bruikt voor een Ultreia-lied inclusief de muzieknoten. Wij gingen naar de keuken om eten te koken. Daar zaten twee dames aan de tafel van hun maaltijd te genieten. Wij maakten kennis met hen en we moesten lachen want zij aten exact hetzelfde als wat wij zouden gaan eten, namelijk lentejas, een Spaanse linzenmaaltijd met sardientjes. Voor de gezelligheid bleven zij zitten om met ons te kletsen in het Engels. De vrouwen waren van Duitse en Koreaanse afkomst en hadden elkaar op de camino leren kennen. Zij waren wandelaars. Wij hadden het woord lentejas voor hen vanuit het Nederlands vertaald in het Engels en zo kwamen we op het woord springcoat. Dat is dus wat wij vieren vandaag gegeten hebben, zeiden wij. Zo hadden we erg veel lol in de keuken van Jesus. Daarna gingen we afwassen en slapen. Het kostte nogal wat moeite om in deze, wel erg hoge, stapelbedden te komen. We sliepen heerlijk zonder gesnurk. De volgende morgen gebruikten we ons ontbijt op de knusse binnenplaats en fietsten vol goede moed verder richting Santiago. Een heel bijzondere refugio. Toos Baten-van Roomen

De herberg van …

Het muizenparadijs van Don Blas Don Blas, een gedreven pastoor zegt mijn boekje, heeft in Fuenteroble de Salvetierra een parochiehuis gevestigd waarin verschillende sociale activiteiten plaatsvinden voor schoolkinderen en volwassenen; het is ook een opvanghuis voor maatschappelijk zwakkeren. Ook pelgrims mogen in het voormalige boerderijcomplex overnachten. In de gebouwen staan in de slaapzalen, meer dan honderd bedden. We mogen een kooi uitkiezen en als we even stilzitten, horen wij aan alle kanten muizen ritselen en zien we er ook een paar lopen. We eten ons brood aan de tafel bij de open haard; grommend en snuivend komt een kerel binnen. Hij heeft een bos vet, sluik haar en wijst op de wijnglazen: ‘Trinken nicht hier, in Bar trinken!’ rochelt hij. Hij loopt de keuken in en komt terug met zilveren spelden die hij aan ons tracht te verkopen. ‘Veel te zwaar’, zeg ik, dat kan ik er niet bij hebben in mijn bagage. De man zegt verachtend: ‘Te zwaar, te zwaar, je bent niet goed, deze speld weegt niks!’ ‘Ja meneer, ook kleine dingen hebben gewicht’, antwoord ik, en hij druipt af. Naast mij op de bank knaagt een muis aan een zak snoep tussen een grote stapel kranten. In de herberg gaan we op ontdekkingsreis door de wirwar van gebouwen en plaatsjes. In een slaapzaal zijn prachtige fresco’s van iconen op de wand geschilderd, ze staan half achter de stapelbedden. Een andere wand bestaat uit boeken: naast de slaapkooien van vloer tot plafond, duizenden boeken. Onze plaats aan de haard is intussen ingenomen door de rochelende, zwaarlijvige man. Dat was het dus, we hadden zijn warme plekje bezet. De man dolt wat met een andere eigenaardige kerel. Ze roepen wat ruwe taal tegen elkaar, alles genoeglijk in een lichte drankroes. Als we gaan slapen, horen we overal muizen lopen, ze ritselen door onze bagage en lijken in de plastic zakjes te zoeken naar eten. Omdat

we niet willen dat ze aan ons eten komen, span ik een waslijn door de slaapzaal met onze knapzakken eraan. Muizen kunnen wel koorddansen maar dat is niet in een nacht aangeleerd. ‘s Morgens in de keuken maken we ons ontbijt klaar. Overal ligt etenswaar: koude frieten, dozen met brood, etensresten op borden. Is het een wonder dat hier veel muizen zitten? Ze worden niet bestreden maar bijgevoerd! Een Spaanse pelgrim komt binnen en bekijkt met verbazing zijn mueslireep en stuk kaas, beiden zijn vannacht aangevreten door de muizen. We hebben het onderweg nog lang over de herberg van Don Blas gehad. Iedereen noemde het een herberg met een bijzonder karakter. Een Franse dame zei: ‘Avec des gens bizarres.’ Een verzorgd uitziende Duitse dame merkte op: ‘Wat een karaktervolle plek.’ ‘Ziet het er bij u thuis ook zo uit?’ vroeg ik haar. Er kwam een blik van afschuw in haar ogen; nee dus. Een bijzondere herberg was het wél. Ik had de herberg echt niet willen missen: Don Blas niet en zijn bizarre mensen ook niet. Er is geen twee@ de herberg als deze op de route, gelukkig? Frans Udo De redactie is benieuwd naar uw herbergervaring! Stuur uw bijdrage (maximaal 500 woorden) over een refugio naar [email protected].

Foto: Tieleke Huijbers


En verder ...

Kerstgedicht 2008 Tijs Dorenbosch

De vierde koning Op afstand volgde ik de karavaan met de drie wijzen, De dorst naar waarheid en nieuw leven was wat hen en mij bewoog. Geenszins van plan om met hen mee te reizen Vond ik hun spoor genoeg: zij keken mij te veel omhoog. Hoe kan het zijn dat een komeet, een ster, hen nu moet leiden? Astrologie bepaalt toch niet ons lot, en ook geen horoscoop? Het trekken ’s nachts is koel, maar om daarvoor de dag te mijden …? Als ze ooit ergens willen komen, is er zo weinig hoop. In felle zon ligt daar hun kamp; men slaapt. Maar in de verte stralen De gouden torens van een nieuwe stad in de woestijn. Zien ze het niet?Ik wel! Daar moet ik zijn. Ik trok mijn eigen plan en moet dat duur betalen. Er was geen stad alleen maar schone schijn. Toch vind ik eens de weg, hoe lang ik ook moet dwalen.


Jacobusboeken

Jacobusboeken Roads to Santiago: a spiritual companion. Redemptorist Publications, 2008. ISBN 978-0-85231-350-3. Prijs: £ 4,95. Een boekwerkje uitgegeven door onze Engelse kompanen van The Confraternity of Saint James ter gelegenheid van hun 25-jarig bestaan in 2008. Heel toepasselijk zijn hierin Compostela-ervaringen gebundeld van 25 van hun pelgrims. Een magnifiek kunstwerkje met veel bijzondere foto’s dat, na een korte inleiding op het pelgrimeren naar Sint-Jacob, een ervaringsreflectie geeft, telkens gerelateerd aan een bijgegeven titel. Zo opent het met een bijzondere ontmoeting in Engelen en vervolgt het met Bereid je de weg, Ik ga met je mee, en het Pelgrim’s Progress uit 1678 van John Bunyan, met een bijzondere foto van het Cruz de Ferro. Ook andere wijzen van voortbewegen op de Weg, als fietsen en met paarden, kregen een plekje. Vergezichten, water als lafenis en voor verfrissing, gezamenlijk uitgebreid eten buiten en onder dak, vermoeidheden, verrassende ontmoetingen en inkeer: alle dagelijkse (be)levenswaardigheden zijn te vinden, te lezen en te zien. Een verrijking van de verzameling met herinneringen. Gerard van Poppel Heinrich Wipper, Franse St. Jacobsroute: van Le Puy tot de Pyreneeën. ANWB, 2008. ISBN 978-90-18-02744-5. Prijs: € 12,95. Deze bijzonder handzame gids begint met korte algemene informatie over de Via Podiensis,

de natuur in de Aubrac, Gascogne en Baskenland. Hierna volgt de route in dertig etappes met plezierig lezende wandelroutebeschrijvingen. Met zinvolle toeristische, historische en plaatselijke informatie; telkens beknopt aangevuld met gegevens als moeilijkheidsgraad (niveau), IGN kaartnummer., inkoop-, horeca- en overnachtingsmogelijkheden, inlichtingenadressen en een geografische kaart per etappe. Auteur Heinrich Wipper, theoloog en filosoof, heeft met Deutsche Gründlichkeit en gevoel voor wandelaarsbehoeften deze gids geschreven. De gids is bijgewerkt tot 2008, met het verzoek ervaringen van ondervonden wijzigingen te melden. Ook bijzonder aanbevolen om thuis te lezen, om terug te kijken of om de reis voor te bereiden. Deze gids is te bestellen in de webwinkel van het genootschap. Gerard van Poppel Marijke Nijboer, Peter Louwerse en Anton Sinke, Wandelingen langs heilige plaatsen: dagtochten naar bedevaartsoorden in Nederland. Meinema, 2008. ISBN 978-90-211-4189- 3. Prijs: € 18,50. De auteurs hebben in dit boekje een tiental wandelingen verhalend bijeen geschreven. Aanleiding was 2008 Jaar van het Religieus Erfgoed. Doel, het doorgeven van informatie over wandelmogelijkheden langs ‘kapelletjes, kruisen en andere plekken die door een bepaalde gebeurtenis een religieuze betekenis kregen’. In deze tijd van zoeken naar en herontdekken van spirituele waarden een bijzonder zinvolle bijdrage. Bij elke tocht wordt eerst een beknopte be-


Jacobusboeken

schrijving gegeven van de betekenis van de religieuze plek. Vervolgens wordt de lezer aan de hand genomen om de bezienswaardigheden met historische betekenis of achtergrond te bekijken. Ook de geschiedkundige en culturele betekenis van landschap en natuur onderweg heeft hierin een plaats gekregen. In de inhoudsopgave worden de tochtlengtes, variërend van 14 tot 18 kilometer, aangegeven. Veel prachtige foto’s van zowel de religieuze onderwerpen als van bezienswaardigheden en natuur onderweg, illustreren dit handzame boekwerkje. Op deze wijze kan men zich thuis al genietend inleven in de al dan niet reeds gekozen wandeling. Bij elke route is een kaartje opgenomen met duidelijke bijbehorende informatie. Met dit al, een heerlijke wandelgids om, ook zo maar, vaker van te genieten. Gerard van Poppel Camino de Santiago: der Jakobsweg – St. James Way. Edel Entertainment, 2008. ISBN 978-3-940004-39-0. Prijs: € 39.50. In de serie EarBOOKS, die ‘a new dimension of entertainment’ wil zijn, is begin 2008 een fors uitgevallen fotoboek verschenen over de Camino de Santiago. De korte teksten daarbij zijn in het Duits, het Engels en het Spaans.


Aan de binnenkant van het kaft bevinden zich vier cd’s waarop muziek van langs de camino is opgenomen. De eerste cd bevat gregoriaanse zang, wat misleidend is omdat er ook enkele Cantigas de Santa Maria in voorkomen en andere liederen. Op cd nummer twee en drie zijn respectievelijk te beluisteren Spaanse folkloremuziek en lichtklassieke Spaanse gitaarmuziek van Miguel Llobet (1878-1938), heel virtuoos en muzikaal gespeeld door Stefano Grondona. Cd vier bevat de originele soundtrack van de film Zu Fuss nach Santiago de Compostela van de Zwitserse regisseur Bruno Moll. De magistrale foto’s zijn levensecht in king sizeformaat! Het is een boek om nostalgisch en of hunkerend naar een volgende caminotocht ter @ hand te nemen en door te bladeren. Herman Stokmans Al deze boeken en vele andere titels zijn te bestellen via www.berneboek.com.

Het Genootschap

Van de voorzitter Toen Mireille Madou bij de opening van ons nieuwe, in de middeleeuwen gewortelde Huis van Sint Jacob aan de Janskerk te Utrecht, uiting gaf aan haar vrees, dat al die nieuwe leden/pelgrims van het almaar groeiende Genootschap van Sint Jacob wellicht de weg kwijt konden zijn, werd het mij even vreemd te moede. Ze hadden niet geleerd én namen de tijd niet om onderweg te kijken en te genieten van al het culturele schoons onderweg. In feite het erfgoed van duizend jaar pelgrimeren. Zou de oermoeder van ons genootschap ons de rug toekeren wegens verregaande ketterij onzerzijds? Zou zij echt vinden, dat slechts loop- en fietsprestatie tegenwoordig tellen, dat er alleen maar cultuurbarbaren naar Santiago de Compostela trekken? Gelukkig niet: zijzelf bracht ons tot het inzicht, dat gedetailleerde interesse voor alle historische, culturele en religieuze bezienswaardigheden op de weg, moeilijk volledig te verenigen zijn met de drang om ook het einddoel te bereiken. Wie alles wil zien, moet nogmaals gaan en wederom, of ieder jaar een intensief

te beleven deeltraject afleggen. Het verlangen om nog meer te zien, nog meer te weten, is waarschijnlijk iets, dat onderweg ontstaat en daarna geïntensiveerd wordt. Wellicht een van de redenen waarom wij allen bij ons genootschap blijven, bijvoorbeeld vanwege verhalen en beschouwingen als die waarmee Mireille in onze kring en daarbuiten zoveel roem heeft vergaard. Natuurlijk zijn er mensen die, eenmaal de tocht ondernomen hebbend, met een voldaan gevoel het verder in de meest letterlijke zin voor gezien houden en zich op andere zaken werpen. Daar is mijns inziens niets mis mee. Maar onze opdracht is ook, om diegenen die wel ‘verder’ willen daarvoor te faciliteren. Als het goed is, helpen wij mensen op weg, mensen onderweg en mensen die de weg hebben afgelopen, maar nog niet uitgelopen zijn. Wat mij betreft mag het genootschap - nu al de grootste Jacobusvereniging van Europa - best nog groter worden; met vele handen kunnen we dat aan. Tijs Dorenbosch

Advertentie

“Hebt u plannen voor een pelgrimstocht naar Santiago, of gaat u misschien hospitaleren?” Jammer hè, als u de taal niet spreekt! Voor onze lessen

“Spaans voor Santiagogangers en hospitaleros” in Utrecht zoeken we nog deelnemers, zowel beginners als gevorderden. Ook conversatielessen voor gevorderden zijn mogelijk.

Interesse? Bel Corrie Stalenhoef, tel. 030-29 44 992


Het Genootschap

Regioberichten Regio ’s-Hertogenbosch Op 12 oktober vond de najaarsregiobijeenkomst alweer voor de derde maal plaats bij Boer Goossens in Den Dungen. Door het fraaie herfstweer waren vele regioleden op de fiets gestapt om koers te zetten naar dit fraaie Brabantse dorp, onder toeziend oog van Sint-Jacobus aan de buitenzijde van de kerk aldaar. Het hoofdthema van deze middag was de cisterciënzer kloosters en Bernard van Clairveaux, de oprichter. Jan Galjé uit Den Haag nam ons mee langs de vele kloosters, die door de cisterciënzer monniken langs de pelgrimsroutes in Frankrijk en Spanje zijn gesticht. Jan deed zijn verhaal op zijn onovertroffen wijze en de toehoorders hingen aan zijn lip. Het is verheugend dat wij u kunnen meedelen dat Antje en Piet van den Tillaart bereid zijn gevonden om met ons een regiobestuur te vormen. Zo kunnen we steeds met nieuwe ideeën komen om de regiomiddagen te vullen en eventuele andere activiteiten te organiseren in het kader van Sint-Jacobus. Ultreia! Nelly en Rony de Jong Regio Friesland Zaterdag 18 oktober kwamen 23 leden van het genootschap bijeen in de refter van de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden. Een prachtige locatie. Na elkaar begroet te hebben onder het genot van een kopje koffie en oranjekoek opende dagvoorzitter Jan Ensing om 10.00 uur de bijeenkomst. Als eerste had hij de droevige mededeling dat Cees Adriaanse, bestuurslid sinds 8 maart 2008, na een korte heftige ziekte op11 september was overleden. In overleg met hem was de locatie en het programma voor deze dag nog samengesteld.


De enquête, ook nog door Cees samengesteld, bracht de volgende uitslag. Regio Friesland heeft 214 leden, daarvan hebben er twintig gereageerd. Van die twintig leden stelde de overgrote meerderheid een feestelijke vergadering met betaalbare lunch per jaar op prijs: een vergadering waarin ontmoeting belangrijk is, maar die ook ruimte biedt voor verdieping. Diverse leden stellen zowel een voor- als najaarswandeling op prijs. De regiocontactpersonen (Elly Koopman en Klaske Scholte) voldoen graag aan deze wensen maar doen wel een beroep op helpende handen. Inmiddels heeft Daan Groen zijn hulp aangeboden voor het organiseren van de bijeenkomst in 2009. Voor het organiseren van de wandelingen wordt nog gewacht op iemand die in zijn of haar woonomgeving een wandeling wil aanbieden. Om 10.20 uur begon Tabitha Gerrets met haar lezing De laatste gele pijl en dan … Het was leuk om te zien hoe de aanwezigen met lichaamstaal op de lezing reageerden: vragende ogen, instemmende blikken, verbazing. Na de lezing ontstond een levendig gesprek dat spontaan overging in de pelgrimsparade. Jan Aanstoot had intussen de Friese pelgrimsstaf de zaal ingebracht en bij het zien van deze bijzondere staf gingen diverse ogen twinkelen. Zoals het nu staat neemt Daan Groen de staf in mei 2009 mee. Na een heerlijke lunch en het bewonderen van het fresco van Jacob de Meerdere in de kerk, volgde nog een stadswandeling onder de plezierige leiding van de heer Vriens. Café Saint-Jacques werd gehouden in Lieuwherne, een uitspanning in de stad. Daar werd onder het genot van een drankje afscheid van elkaar genomen met de woorden: dit was een feestelijke, plezierige dag met verdieping.

Het Genootschap

Wieb Koehoorn heeft een verslag van de lezing van Tabitha gemaakt. Wie het wil hebben, stuurt een e-mail naar [email protected]. Klaske Scholte Noord-Holland benoorden ’t IJ 102 van de 588 leden hadden de moeite genomen op zaterdag 18 oktober naar ’t Trefpunt’ in Alkmaar te komen. Opvallend was dat er veel nieuwe leden aanwezig waren en dat van de trouwe leden die schitterden door afwezigheid, er diverse de moeite hadden genomen een bericht van verhindering te sturen. Vaak omdat zij ergens aan het wandelen of fietsen waren. Dagvoorzitter Adrie Dik begon met 19 mededelingen die wij hier maar even laten voor wat ze waren. Ze memoreerde het succes van de wandeltocht in het kader van ons boekje Van Wad tot IJ. Volgend jaar willen we weer een wandeltocht organiseren en ook iets doen in het kader van 25 juli, de naamdag van Sint-Jacob, die in 2009 op een zaterdag valt. De pelgrimsparade was dit keer van hoog niveau, ieder had een andere invalshoek en iedereen hield zich mooi aan de tijd. Een bloemlezing. Marja Hollenberg uit Beverwijk pleit ervoor om ook de moeilijkheidsgraad in routeboekjes op te nemen. Dit naar aanleiding van een angstig avontuur dat zij beleefde in de bossen ten zuiden van Namen. Adrie Dik reageert door te vertellen dat de staat van routes afhankelijk is van het onderhoud door vrijwilligers. Haar man Gerrit wijkt vaak af van GR-routes omdat die je volgens hem ‘over iedere molshoop heensturen’. Theo Pauw uit Alkmaar fietste in elf weken heen en terug. Opgaan in de natuur en ervaren wat het is om samen met anderen aan te komen, waren belangrijke ervaringen. Minder enthousiast was Theo over sommige refugio’s waar de fietser als tweederangs pelgrim wordt behandeld. Tijdens de voorjaarsbijeenkomst 2005 nam

Yda Keijzer uit Egmond een schelp aan van iemand die al naar Santiago was geweest, en de schelp als een soort estafettestokje wilde doorgeven. Yda fietste met haar man en de schelp in 2005 naar Tours, in 2006 van Tours naar Pamplona en in 2007 het laatste stuk naar Santiago. Aan het eind van haar verhaal vraagt Yda wie de schelp na haar naar Santiago wil brengen. Anke Thijssen uit Beverwijk meldt zich spontaan. Grietje Brekelmans liep al eens naar Santiago en loopt nu in etappes verspreid over meerdere jaren van Santiago naar Rome. Dit jaar liep ze vanaf Briançon richting Turijn, de Via Domitia. Na een nacht in een truckershotel te hebben doorgebracht bedacht ze dat truckers net als pelgrims ook onderweg zijn en elkaars gezelschap opzoeken. In het middagprogramma vertoonden Geert Dekkers en Alex de Vliegere twee professioneel gemaakte diaklankbeelden onder de naam De Sterrenweg. Voor de mensen in de zaal waren er veel momenten van herkenning. Adrie Dik besloot de dag met een gedicht waarin bleek dat spiritualiteit en spiritualiën goed samen gaan. In het Café Saint-Jacques brachten veel bezoekers dit na afloop nog even in praktijk. André Brouwer Groningen/Drenthe Op de voorpagina van de Jacobsstaf nummer 78 stond als blikvanger Fluitend op de fiets. Welnu, dit was zeker van toepassing op de najaarscamino van de afdeling Groningen/ Drenthe. Zaterdag 11 oktober was het al vroeg een wat ongebruikelijke drukte bij hotel-restaurant Spoorzicht in Loppersum . Zo’n dertig pelgrims verzamelden zich met hun fiets of hun wandelschoenen en, mede ook door de stralende zon, stond iedereen vol energie om negen uur klaar voor vertrek. Tijdens het korte welkom


Het Genootschap

door de organisatie gaf Thom Oosterhof nog even een zeer gewaardeerd accent aan de dag door iedereen een jacobsschelp ‘voor op reis’ mee te geven. De dag kon niet meer stuk! De opzet van onze camino was, net als in het voorjaar, een wandelen fietstocht met gelijktijdige start en finish. Gezien het aantal deelnemers een prima formule. Het uitzetten van een dergelijke tocht met twee routes met verschillende lengten, een gemeenschappelijk ontmoetingspunt onderweg en, min of meer, gelijktijdige aankomst is geen eenvoudige zaak maar de organisatie was hierin weer goed geslaagd. Zo’n vijftien fietsers begonnen, ieder in eigen tempo maar wel de voorrijder in de gaten houdend, aan hun rondje van circa 40 kilometer en stapten voor het eerst weer even af in Garsthuizen. Daarna ging het door naar Zeerijp. Hier staat een parel van een Jacobuskerk! Een bezichtiging is zeer de moeite waard zoals wij zelf konden vaststellen. En dan moet ik natuurlijk ook de voortreffelijke akoestiek

van de kerk even noemen. Een medepelgrim, net drie dagen terug van zijn voettocht naar Santiago, deed persoonlijk even een kleine test en verbijsterde velen van ons met zijn prachtige stem. Noemenswaardig is ook nog de tekst ingegoten in de rand van de grootste klok: Wetet jonkfrouwen, vrouwen ende mannen dat dese klock ther eer Sant Annen ende Sant Jacobs is gegoeten koemt gerne ter kerke onverdroeten. Na het kerkbezoek smaakte de koffie prima in het tegenover de kerk gelegen restaurant. Het doel was om één uur allemaal in Appingedam aan te komen. Even op elkaar wachten was in de nog steeds stralende zon hier geen enkel probleem. Ten slotte sloten wij onze camino af met een erg interessante rondleiding in de zojuist gerestaureerde Nicolaikerk van Appingedam. Het was een geslaagde dag waarbij wij ons weer even pelgrim konden voelen. Organisatie Marien en Corrie Blokland bedankt! Bob Monster

Vacatures bestuur Nederlands Genootschap van Sint Jacob In het komende jaar leggen de bestuursleden Ton Aarts en Theo van Dijk om uiteenlopende redenen hun functies neer. Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob roept daarom kandidaten op voor het vervullen van een (nader overeen te komen) bestuursfunctie. Kandidaten (m/v) voor een bestuursfunctie kunnen informatie krijgen of zich melden bij de voorzitter van het Genootschap, Tijs Dorenbosch (tel. 0475 508070, mobiel 06 54324595).


Het Genootschap

Verslag najaarsbijeenkomst Haarlem De najaarsbijeenkomst wordt gehouden op 8 november 2008 in de Grote of Sint Bavokerk in Haarlem. In de kerk bevinden zich ook de kraampjes, van waaruit diverse organisaties binnen en buiten het genootschap informatie over hun activiteiten verstrekken, of proberen hun waren aan de man te brengen. In de kerk en het vlakbij gelegen Rosenstock-Huessy Huis vindt deze dag een breed programma plaats. De eerste activiteit is de Algemene Ledenvergadering. Na een kort welkomstwoord van Cees Fortgens namens de organiserende regio Bollenstreek/Rijnland, opent onze voorzitter, Tijs Dorenbosch de vergadering. Bij de vergadering zijn ongeveer tachtig leden aanwezig. Allereerst bedankt Tijs Dorenbosch het organisatiecomité (Kees Buts, Cees Fortgens, Helmi van Ginneken, Annie Lohmann, Carine van Soest, Yvonne Wijnands) en overige vrijwilligers van de regio voor hun inspanningen om deze dag tot een succes te maken. De voorzitter wijst erop, dat het voornaamste doel van deze vergadering is het vaststellen van de begroting 2009. De voorzitter vervolgt met een aantal mededelingen. - Op 25 oktober is het nieuwe Huis van Sint Jacob in een feestelijke entourage door medeoprichtster en erelid Mireille Madou geopend. Voor een verslag zie het artikel elders in deze Jacobsstaf en onze website www.santiago.nl. - Het genootschap is nog steeds groeiende richting 8.000 leden. Dit vergt veel van de organisatie. Door de grootte van de vereniging voelen velen minder ‘geborgenheid’, we kennen elkaar niet meer allemaal. - Dirk Klop volgt Bram van der Wees op als

- -

-

-

-

coördinator Ledenservice. Bram blijft wél de ledenadministratie verzorgen. Dankzij veel vrijwilligers loopt onze vestiging in Vessem ‘als een trein’. Er is een werkgroep Gehandicapten gevormd, contactpersoon Jean Batist, om pelgrims met een beperking op weg te helpen en te houden. Er is een initiatief gekomen van Hans van den Breul om materiële steun te verlenen aan herbergen onderweg. Het bestuur wil hier jaarlijks wel wat geld voor vrijmaken. Voor de verdeling wordt nog naar een geschikte formule gezocht. Voor onze hospitaleros zoeken we nog steeds naar een andere herberg naast Roncesvalles. Alvast enkele belangrijke data: • 10-01-2009: kaderdag in Utrecht (Janskerk) • 21-03-2009: voorjaarsvergadering in Utrecht (Jacobikerk) • 07-11-2009: najaarsvergadering in Nijmegen.

De notulen van de Algemene Ledenvergadering van 15 maart 2008 in Utrecht worden vervolgens zonder vragen of opmerkingen, onder dankzegging aan de secretaris, vastgesteld. Hierna geeft onze penningmeester, Bas Brouwer, een toelichting op de begroting 2009 en de daarbij behorende bijlagen. Gerard van Poppel heeft een viertal vragen. Ten eerste, hoe het vermogen is belegd. De penningmeester legt uit dat het eigen vermogen is vastgelegd in een rekening-courant bij Postbank en Rabobank. Daarnaast is er een vrij op-


Het Genootschap

neembare spaarrekening bij de Rabobank en is een deel ondergebracht in ledencertificaten (een soort obligaties) bij de Rabobank. Ten tweede wil Gerard nadere toelichting op de scenario’s, zoals genoemd bij ‘uitgaven 2009’ op de laatste bladzijde van de bijlagen. De penningmeester geeft aan, dat dit inmiddels achterhaald is nu er een nieuwe coördinator Ledenservice is benoemd. Ten derde wil Gerard iets weten over de relatie bestuurskosten/ internationale contacten/25-jarig jubileum. Af en toe is er een deelname aan een bijeenkomst in het buitenland. Mogelijk kunnen in het kader van het jubileum (2011) bruggen geslagen worden naar het buitenland. In dit stadium is nogal diffuus wat ‘jubileum’ is en wat ‘gewone internationale contacten’ (maar het geld wordt zo goed en gewetensvol mogelijk besteed). De vierde en laatste vraag van Gerard gaat over een eventueel maximum aan de bijdragen aan de regio’s. De penningmeester legt uit, dat regio’s een saldo mogen hebben van maximaal twee maal de jaarbijdrage, want de bedoeling is dat de regio’s hun geld goed besteden. De voorzitter geeft nog een extra toelichting op het onderwerp ‘internationale contacten’. Een à twee keer per jaar gaat een bestuurslid, meestal de voorzitter, naar (jaarvergaderingen van) genootschappen in het buitenland. Doel is contacten te leggen op het persoonlijk vlak en kijken of er wat te leren valt. Overigens is er meestal van ons wat te leren, omdat wij het grootste genootschap van Europa (en dus van de wereld) zijn met een solide organisatie. Misschien kan de werkgroep Geschiedenis en Cultuur zich ontwikkelen tot een wissenschaftliche Beirat (zo noemen de Duitsers dat volgens Herman Stokmans). Herman Stokmans leest op pagina 3 dat er 500 euro is begroot voor het pelgrimskoor. Bas Brouwer geeft aan, dat het gaat om een pelgrimskoor in oprichting, voortkomende uit het pelgrimsliederen zingen in Buurmalsen.


Het zingen van pelgrimsliederen op 25 juli in de Janskerk zou een leuke traditie kunnen worden. Het genoemde bedrag is dan voor organisatiekosten en een drankje na afloop. Gerard van Poppel ziet graag dat Herman Stokmans bij muzikale activiteiten wordt betrokken. De heer Deering vraagt, waar de uitgave van het Compostelaregister wordt begroot. De penningmeester legt uit, dat dit deels zit bij ‘inkoop winkel’, anderzijds bij ‘verkoop winkel’ en ‘voorraad’. Vervolgens wordt de begroting bij acclamatie vastgesteld. Voor de rondvraag heeft Gerard van Poppel twee vragen. Ten eerste vraagt hij zich af, of een Nederlandse nederzetting in Santiago de Compostela wel verstandig is. Hij vindt het noodzakelijk hierover de leden breder te raadplegen. De voorzitter memoreert dat vier à vijf jaar geleden een vestiging in Santiago door de leden met luid applaus is verwelkomd. Het tweede punt van Gerard behelst de elektronische communicatie. Volgens hem heeft minstens 20% van de vijftigplussers geen computer. Met hen moet rekening worden gehouden bij de berichtgeving. De voorzitter ziet het percentage internetgebruikers de komende jaren alleen maar toenemen. De Jacobsstaf blijft gewoon bestaan; via de website kan sneller actuele informatie worden verstrekt. Jaap Middeldorp (regiocontactpersoon Groningen/Drenthe) heeft meerdere berichtjes gestuurd voor de website, maar ze zijn niet geplaatst. Staande de vergadering is hier geen reactie op te geven; dit wordt uitgezocht. Koen Dircksens, medeoprichter en eerste voorzitter van het genootschap, constateert dat bij de oprichting vijftig à honderd leden werden verwacht. Hij heeft oprechte bewondering voor het bestuur dat de vereniging (die

Het Genootschap

inmiddels méér dan 7.500 leden telt) kan aansturen. Tiny Stokmans constateert dat de regio Limburg op deze zelfde dag een eigen bijeenkomst houdt. Ook in het verleden was dit al eens het geval. De voorzitter, woonachtig in het Limburgse Swalmen, vindt het ook vervelend.

studieredenen, af. Hij wordt bedankt voor zijn bestuurlijke activiteiten en krijgt het traditionele glas met inscriptie. In het komende jaar zullen om uiteenlopende redenen nog enkele bestuursleden (Ton Aarts, Tijs Dorenbosch en Theo van Dijk) aftreden. In deze Jacobsstaf staat een oproep voor nieuwe bestuursleden en een nieuwe voorzitter.

Na ongeveer een uur vergaderen sluit Tijs Dorenbosch de vergadering met nog enkele bestuurlijke puntjes. René Heinrichs treedt, om

Theo van Dijk, algemeen secretaris

Advertentie

CPT-Cultuurreizen bv Postbus 27 5750 AA Deurne Nederland Tel.:0031-493-318261 Fax: 0031-493-318274 [email protected] www.cpt-cultuurreizen.nl

Ook in 2009 verzorgt CPT themarondreizen naar o.a. Rome en Santiago de Compostela. Enerzijds de cultuur, anderzijds de belevenissen van de pelgrims (ongeacht rang, stand, ras, burgerlijke staat of geloofsovertuiging). CPT stelt zich ten aanzien hiervan neutraal op. Het begrip “pelgrim” betekent dan ook iets heel anders dan “bedevaartganger”. Onze doelgroep is 50+; de helft van onze gasten is “alleengaand”. Deze luxe touringcarrondreizen zijn op basis van half pension (eenpersoons kamertoeslag slechts € 15,= p.p.p.n.), maar verder alles inbegrepen. Dus...... zonder extra kosten, vervoer in de “Royal-Class-configuratie” (maximale beenruimte); groepsgrootte max. 34 pers. Naast de gids een ervaren reisleid(st)er (met pelgrimservaring). Desgewenst 1e klas treinretour woonplaats-opstap-plaats bij hotel Willibrordhaeghe in Deurne, koffie met gebak bij vertrek (ook voor de wegbrengers mits aangemeld) Afscheidsdiner op de laatste reisdag. Zeer goede hotels met overnachting in twee persoonskamers met bad/douche en toilet. Alle entree’ s , gidsgelden in het buitenland. Alle genoemde excursies en alle facultatieve excursies. En...uiteraard ook een glas wijn bij de warme maaltijd. Als reizen noemen wij bijvoorbeeld:De Camino naar Santiago de Compostela: vertrek 10 mei en 31 mei. De Via Francigena naar Rome vertrek 30 mei en 25 juli. Zuid-west Frankrijk ( viae Limovicencis, Podiensis en Tolosana ) vertrek 30 juni. Er zijn er nog meer, oriënteer u via de bovenstaande contactmogelijkheden. Wij hopen u in 2009 als een van onze gasten te mogen verwennen. Bezoek onze website “www.cpt-cultuurreizen.nl” , Vraag ons programma per e-mail, [email protected], per telefoon of fax.


Het Genootschap

Officiële opening Huis van Sint Jacob Erelid, mevrouw dr. Mireille Madou verrichtte op 25 oktober de officiële opening van ons nieuwe onderkomen in Utrecht in aanwezigheid van een kleine driehonderd leden. ‘Wat is er mooier voor een vereniging die zijn inspiratie vindt in een middeleeuwse traditie dan gehuisvest te zijn in een gedeelte van een middeleeuwse kerk’, aldus voorzitter Tijs Dorenbosch in zijn inleiding. Hij hield die in de Janskerk zelf, de ‘zondagse kamer’ van het genootschap die we vijf keer per jaar gratis mogen gebruiken. Tijs stond stil bij de groei van de vereniging waardoor het in 2003 betrokken pand aan de Lange Nieuwstraat te klein was geworden. Met 8.000 leden zijn we nu het grootste genootschap van Sint Jacob in Europa en daarmee ook in de wereld. Meer informatie over de geschiedenis van het pand en de reden van verhuizing is te lezen in het artikel van Bram van der Wees: Het Genootschap verhuist naar de Janskerk in Utrecht (de Jacobsstaf, nummer 78, mei 2008). Stadswandeling In de ochtend konden de bezoekers in groepen een stadswandeling langs romaanse kerken maken onder leiding van Margriet Hoogendoorn en enkele gidsen van het stadsgilde. Uw auteur liep mee met gids Han Davidse. Hij vertelde niet alleen over kerken, maar ook over veel andere bezienswaardigheden. Zo wees hij op een gedenksteen die herdacht dat op een augustusavond in 1674 een tornado tien kerktorens in Utrecht verwoestte en ook onze ‘eigen’ Janskerk niet spaarde: Jacobus wil aan Utrecht leren door stormen veilig pelgrimeren. De gids lardeerde zijn verhalen met veel anek-


dotes. Zo was er ooit een koster die in de toren van de Domkerk een café begon: middeleeuwers dronken vaak meer bier dan water. De bisschop verbood de cafégangers door de gewijde kerk te lopen, maar de koster had hier wel een oplossing voor. Hij plaatste een ladder tegen de toren waardoor de dranklustigen het lokaal konden betreden. De toren inkomen was niet zo’n probleem, maar na het innemen van de nodige spiritualiën was de moeilijkheidsgraad van de trapleer voor velen te hoog gegrepen. Menigeen viel bij het verlaten van het pand dan ook ‘ladderzat’ op het plaveisel. Kunst als bijzaak Heel wat serieuzer ging het eraan toe in de lezing van historicus drs. Willy Eurlings over romaanse kerken. Hij nam ons mee in de denkwereld van de middeleeuwer van de elfde en twaalfde eeuw, de bloeitijd van de romaanse kunst. Voor de middeleeuwer was er geen echte scheiding tussen het aardse en het eeuwige leven daarna. Hij was dan ook niet bang voor de dood, maar voor de tijd die daarop volgde. De gerichtheid op het eeuwige leven is dan ook de reden dat betrekkelijk kleine steden en gemeenschappen veel geld op konden brengen voor mooie kerken. Het ging de bouwmeesters en kunstenaars echter niet om het scheppen van schoonheid, dat was maar bijzaak. Het ging hen in de eerste plaats om het uitbeelden van de goddelijke boodschap. Eurlings liet ons tot slot door de ogen van de middeleeuwse pelgrim kijken naar de timpanen van de kerken in Arles, Moissac en Vézelay. Hij schetste beeldend hoe de pelgrim de afbeeldingen in die tijd bekeek en ervoer.

Het Genootschap

Oude agenda’s De als middeleeuwse pelgrim uitgedoste Jan Galjé introduceerde onze hoofdgast, Mireille Madou, die als kunsthistorica ontelbare publicaties over de iconografie van Sint-Jacob op haar naam heeft staan en die aan de wieg van ons genootschap stond. Mireille vertelde in haar toespraak hoe zij aan de hand van oude agenda’s de vroegste geschiedenis van het genootschap had gereconstrueerd. In 1985 maakte zij samen met Koen Dircksens plannen om in navolging van het Vlaams genootschap een Nederlands genootschap op te richten. Ze schreven geïnteresseerden aan en op 26 april 1986 werd in Baarn de eerste vergadering gehouden met honderd aanwezigen. Op 25 juli van dat jaar werd het genootschap opgericht inclusief statuten. De doelstelling van het genootschap was: Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob heeft als doel de belangstelling voor de pelgrimstochten naar Santiago de Compostela, in heden en verleden, te vergroten en te verdiepen. Ook bepaalden de oprichters dat het geen confessionele vereniging moest worden. Deze doelstelling - inmiddels aangevuld met enkele praktische voorbeelden - is nog steeds op onze website te lezen. In november 1986 vond de eerste echte ledenvergadering plaats waarbij 160 leden aanwezig waren. De eerste jaren had het Nederlands genootschap een middenpagina van het Vlaams tijdschrift De Pelgrim tot zijn beschikking. Vanaf 1989 verscheen de Jacobsstaf. Tot 2003 had het genootschap geen vaste plek, de vergaderingen en activiteiten werden bij diverse leden thuis gedaan. De grote groei van het genootschap vindt Mireille aan de ene kant verheugend, maar ook wel zorgwekkend. Is de hedendaagse pelgrim niet vooral sportief ingesteld? Hoeveel mensen weten nog wie Sint-Jacob is? Dit laatste vroeg zij zich af toen zij na het verschij-

nen in 2004 van haar boek Santiago de Compostela: de apostel van het Westen in beeld en verbeelding, een telefoontje kreeg van iemand die haar vroeg: ‘Is Santiago nou dezelfde als Sint-Jacob?’ Toen een vriendin van Mireille vorig jaar de camino liep, besefte zij dat pelgrimeren vooral bestaat uit steeds de ene stap voor de andere zetten. Als je alle kunst onderweg uitvoerig zou bekijken en bewonderen, zou je nooit in Santiago aankomen. Mireille was weer gerustgesteld: de camino blijft de camino. Spaans rood Bestuurslid Adrie Dik memoreerde in haar dankwoord de ongelooflijke hoeveelheid publicaties en lezingen van Mireille. Adrie herinnerde zich nog hoe zij in 1989 ademloos had zitten luisteren toen Mireille drie kwartier vertelde over een sarcofaag in Carrión de los Condes. Adrie had voor Mireille bij de bloemist in haar woonplaats Alkmaar een bloemstuk laten maken in ‘Spaanse kleuren.’ Over het rood was Adrie niet tevreden, dit was geen Spaans rood, maar bordeauxrood. ‘Maar ach’, stelde een collega haar gerust, ‘Alkmaar heeft altijd al moeite gehad met de Spanjaarden.’ Na het doorknippen van het lint door Mireille was het nieuwe Huis van Sint Jacob officieel geopend. Met een glas champagne in de hand konden de bezoekers dit bewonderen. Centrale punt is de begane grond van de kosterswoning, waar een caféachtige ruimte als entree dient. Hier hangen twee fraaie schilderijen van Frank Kortenhorst die we in bruikleen hebben gekregen. De naastgelegen oude consistorie doet dienst als kantoor. Een deur geeft toegang tot de Zuiderkapel, 50 vierkante meter groot, 15 meter hoog en met drie gotische ramen. In deze ruimte staat de grote vergadertafel, ontvangen we bezoekers, en voert de Ledenservice zijn werk uit. Een prachtige entresol biedt ruimte aan de biblio-


Het Genootschap

theek en een grote leestafel. De kelderruimte onder de kapel dient als opslag voor boeken, voorraden en archief. Of we het einde der tijden er mee halen weet ik niet, maar op deze plek kan ons groeiende genootschap weer jaren vooruit. André Brouwer

door Thijs Hanrath. Op onze website www.santiago.nl >onzeactivi teiten>jacobsstaf kunt u het volledige openingswoord van Mireille Madou nalezen, alsmede de lofrede van Adrie Dik, en een door Herman Gresnigt samengesteld literatuuroverzicht van de artikelen van Mireille Madou die in de Jacobsstaf zijn verschenen.

Op deze en de volgende pagina vindt u een fotoimpressie van de opening. De foto’s zijn gemaakt

Jan Galjé als middeleeuws

Een goed gevulde Janskerk 48 | De Jacobsstaf 80

pelgrim

Dik en V.l .n.r. bestuursleden Adrie Mireille Madou

Huub van Alem; eregast

Het Genootschap

Bestuursvoorzitter Tijs Dorenbosch richt het woord tot de aanwezigen

Mireille Madou

um betreedt het podi

Mireille Madou knipt het lint door en opent daarmee ons nieuwe Huis

Mireille Madou , gefl Ti

het glas js en Mireille heffen

ankeerd door Jan Ga

ljé, spreekt de leden


toe

Het Genootschap

Nieuwe coördinator Huis van Sint Jacob Zelfs een weg van duizend mijl, begint met één enkele stap (oosterse wijsheid). Met een simpele vraag over de taak van een coördinator bij het genootschap, zette ik een eerste stap op weg naar … Ik ben Dirk Klop, 59 jaar, getrouwd met Marianne en wij hebben twee zoons, de oudste woont in Arnhem en de jongste op Curaçao. Ik ben ongeveer drie jaar met de VUT omdat mijn functie overbodig werd en er weinig andere keuzemogelijkheden waren. Ik heb als groepsleider, gezinshuisouder en maatschappelijk werker bij de jeugdbescherming gewerkt en de laatste tien jaar als leidinggevende in een gevangenis. Toen ik in september bij het Cruz de Ferro stond en terugkeek op mijn leven en de wegen die ik bewandeld of gekozen heb, had ik op een enkele weg na een goed gevoel. Het vervelende is altijd met een verkeerde weg dat je niet gemakkelijk terug kunt, het kost je veel inspanning en soms is omdraaien onmogelijk. Die momenten zijn mij bijgebleven en ik heb mijn gedachten in een steen achtergelaten bij het kruis. Wat er overbleef, was voor mij veel dankbaarheid voor een goed en gezond leven. Het was voor mij een tocht en een ervaring die waardevol is voor mijn leven. Ik merk dat vele pelgrims zo op weg zijn en hun eigen belevenissen hebben die zinvol zijn. In de afgelopen weken heb ik mijn eerste stap-


pen gezet op de weg om als coördinator mij nuttig te maken voor de vele medewerkers van het genootschap. Ik hoop op deze wijze mijn steentje bij te dragen, zodat wij belangstellenden op weg kunnen helpen naar de beleving van pelgrim te zijn tijdens hun tocht. Ik verwacht binnenkort met velen van u kennis te kunnen maken en op een prettige en zinvolle wijze samen te werken. Dirk Klop

Het Genootschap

Feestelijke pelgrimsmis Roermond Op zondag 29 maart 2009 organiseert de Broederschap van Sint-Jacob de landelijke jaarlijkse feestelijke pelgrimsmis met individuele pelgrimszegen in de kathedraal te Roermond. De mis begint om 11.30 uur; men wordt verzocht een kwartier voor aanvang aanwezig te zijn. De viering wordt begeleid door het Koninklijk Roermond Mannenkoor welke ook traditio- neel het beroemde Jacobslied ten gehore zal brengen. Na de viering is er een gezellige samenkomst met koffie en vla en wat dies meer

zij in het oude hospitaal in de Voorstad Sint-Jacob. Pelgrims dienen zich tijdig aan te melden ten behoeve van de oproep van de zegen bij de Broederschap van SintJacob, Kessenicherweg 2, 6017 AA Thorn, telefoon (0475) 56 32 60, e-mail benbrader@ hetnet.nl of [email protected]. Het doet de broederschap zeer veel deugd dat het kennelijk aanslaat in den lande gezien de grote belangstelling, en het draagt zeker bij tot de actieve Jacobsbeleving in Nederland.

Driedaagse pelgrimstocht naar Sint-Jacob De Broederschap van de Heilige Jacobus de Meerdere in Roermond nodigt u van harte uit voor een driedaagse pelgrimstocht naar SintJacob: de Sint-Jacobskapel in de kathedraal van Roermond. De pelgrimstocht vindt plaats van 8 tot 10 mei 2009 onder de auspiciën van Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en het Vlaams Genootschap. Monseigneur Wiertz, bisschop van Roermond, is beschermheer van de pelgrimstocht. De pelgrimstocht gaat vanaf vertrekpunt Houthem-Sint Gerlach door het prachtige Zuid- en Midden-Limburgse landschap over het historische Jacobspad naar Roermond, met overnachtingen in Sittard en Maaseik. Dit Jacobspad is een deel van de route zoals beschreven in de rijk geïllustreerde fietsen wandelgids Jacobspad, historische pelgrimswegen tussen Rijn en Maas, deel 3.

In Houthem–Sint Gerlach is op 8 mei tussen 09.00 uur en 09.30 uur de samenkomst. In de basiliek wordt de pelgrimszegen gegeven, waarna op weg wordt gegaan door het ZuidLimburgse landschap naar Sittard. Onderweg vinden enkele ontmoetingen plaats en na het diner is er een verzorgd avondprogramma. De volgende dag, 9 mei, gaan we door het gevarieerde Midden-Limburg op weg naar Maaseik, met onderweg enkele bezichtigingen, waaronder de Jacobskapel. Na het diner is er een ongedwongen samenzijn. De slotdag lopen we door het schitterende Maasdal naar Roermond, waarbij we onderweg een uitgebreid bezoek brengen aan het witte stadje Thorn. De aankomst in de kathedraal te Roermond is voorzien rond 16.00 uur. Er wordt overnacht in één-, twee- of meerpersoonskamers. Kosten bedragen € 130,- per


Het Genootschap

persoon (inclusief de buitengewoon boeiende fiets- wandelgids Jacobspad, historische pelgrimswegen tussen Rijn en Maas, winkelprijs € 18,90), of € 115,- per persoon, exclusief de wandelgids. Beide bedragen zijn inclusief logies met ontbijt, lunchpakketten en diners, met uitzondering van het lunchpakket voor de eerste dag. Er is een gelimiteerd aantal deelnemers, de volgorde van inschrijving is bepalend. Degenen die onverhoopt deze eerste keer niet kunnen deelnemen, hebben in ieder geval voorkeursrecht op de tocht in 2010. Inschrijven bij het secretariaat van de Broederschap van de Heilige Jacobus de Meerdere, bij voorkeur per email: [email protected] of [email protected]. Het postadres van de broederschap is Kessenicherweg 2, 6017 AA Thorn, telefoon: (0475) 56 32 60. Het bedrag dient bij inschrijving te worden voldaan op rekening: 18.41.48.146 van de Broederschap H. Jacobus de Meerdere, te Roermond, (BIC RABO NL 24 IBAN NL92 RABO 0184148146) onder vermelding van driedaagse pelgrimstocht. Ontvangst van het bedrag geldt als bevestiging

van inschrijving, waarna de deelnemers begin 2009 een gedetailleerd programma ontvangen. Als aandenken aan deze tocht wordt aan elke deelnemer een originele en unieke, op naam gestelde Pelgrimspas uitgereikt. Deelnemers worden uitgenodigd uit geheel Nederland en België, in het bijzonder de leden van beide genootschappen. De broederschap dankt het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en het Vlaams Genootschap voor hun ondersteuning. De Broederschap stelt zich ten doel het zichtbaar maken van de oude historische Jacobswegen als Europees Cultureel Erfgoed, conform de proclamatie van de Unesco in 1987. Verdere doelen zijn het kennismaken met het pelgrimeren naar Sint-Jacobus in het bijzonder, het ervaren van het onderling verbonden zijn tijdens het pelgrimeren, en de jaarlijks terugkerende pelgrimstocht, begin mei. Voor verdere informatie: Bert Bremmers (045) 541 14 64, Thom Kentgens (0475) 35 00 22 (na 18.00 uur) en Jan Houben (077) 398 27 57.

Advertentie

Wilt u de Jacobsroute op een comfortabele manier wandelen? Alleen of met uw eigen gezelschap? Met gereserveerde hotelletjes en met vervoer van bagage? Met een uitgebreide routebeschrijving en kaartmateriaal?

Bel Topo-Aktief 024 - 360 64 27 of bezoek onze website www.topo-aktief.nl 52 | De Jacobsstaf 80

Het Genootschap

Vacature voorzitter (m/v) van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob Onze voorzitter Tijs Dorenbosch heeft besloten zijn functie uiterlijk najaar 2009 neer te leggen. Het Nederlands Genootschap roept daarom kandidaten op voor de functie van voorzitter (m/v) van het Genootschap. Gezocht wordt naar een zelfstandige, daadkrachtig optredende, representatieve en motiverende manager / bestuurder die kan leiden en inspireren en het Genootschap kan representeren in binnen- en buitenland. De kandidaat moet praktisch zijn ingesteld en bekend zijn met pelgrimeren. In willekeurige volgorde wordt aan de volgende competenties gedacht: • beschikken over leidinggevende capaciteiten • een communicatief vaardige teamspeler zijn met gevoel voor humor • in staat zijn een breed overzicht te ontwikkelen in een complexe organisatie (“helicopterview”) • bruggenbouwer zijn • over werk-/denkniveau beschikken op HBO-niveau of hoger • beschikken over kennis van- en affiniteit met (de organisatie) van het Genootschap • ervaring hebben met vrijwilligerswerk Kandidaten en zij die de aandacht willen vestigen op mogelijke kandidaten kunnen informatie krijgen of zich melden bij de huidige voorzitter, Tijs Dorenbosch (tel. 0475 508070, mobiel 06 54324595).


Het Genootschap

Vessem wandelt op feestdag Jacobus Op vrijdag 25 juli jongstleden ging voor de derde maal de camino van de Kempen van start. Op de feestdag van Jacobus kwamen ongeveer negentig wandelaars op de Pelgrimshoeve Kafarnaüm te Vessem bij elkaar. De tocht voert door het fraaie bosgebied van Vessem om via de Jacobushoeve weer bij huize Kafarnaüm te eindigen. Gezien de grote opkomst van deelnemers uit Vessem en uit de wijde omgeving kan men onderhand wel spreken van een traditie die bij veel mensen blijkt aan te slaan. Het merendeel van de lopers koos er ook dit jaar weer voor om niet 8 maar 16 kilometer te lopen. Met temperaturen die in de middag opliepen tot ongeveer dertig graden riep de tocht herinneringen op aan de Spaanse camino. Op enkele punten in de route, meestal op de stempelplaatsen, werden de lopers van water en brood voorzien. Om goed negen uur vertrok de eerste groep bij Kafarnaüm. Met tussenpauzes van tien minuten volgden de overige groepen. De wandelaars liepen de tocht onder leiding van een tochtleider met camino-ervaring. Deze hield zijn groep van tijd tot tijd staande om een interessante gebeurtenis uit zijn eigen pelgrimstocht te vertellen. De tocht volgde voor een deel het tracé van het bestaande Pelgrimspad. Tussen Half Mijl en Toterfout liep het pad langs de grafheuvels uit de bronstijd (1800-700 voor Christus) om vervolgens op de historische brink van Zandoerle uit te komen. Van daar ging de tocht


naar de uitspanning bij het Oerlese Papegaaiencentrum, waar de deelnemers wat langer rust namen en een boterham konden eten. Bij de Bosschuur de Meren maakten de deelnemers kennis met Harrie Hoppenbrouwers die een natuureducatieprogramma heeft opgezet voor de leerlingen van de Kempische basisscholen. Harrie wist de groep wandelaars enthousiast te maken over zijn plannen waarbij zijn Wintelre’s dialect en zijn gave om gedichten voor te dragen een grote rol speelde. De terugweg verliep via de bossen en vennen tussen Wintelre en Vessem. In Vessem liep de route langs de Jacobusmolen. Helaas waren de vrijwillige molenaars niet aanwezig om de imposante molen te laten draaien. Vervolgens bereikten de deelnemers de Jacobushoeve waar iedereen zijn steentje bij het daar geplaatste Cruz de Ferro wierp. Een schok voor iedereen was de aanblik van de overblijfselen van de onlangs afgebrande Jacobusschuur uit 1763. Er zijn gelukkig alweer plannen om de schuur te herbouwen. De meeste deelnemers namen daarna de tijd om de activiteiten op de Jacobushoeve (ontmoeten, kringloop en fair trade) nader te bekijken. Via de tuin bereikten de deelnemers ten slotte Kafarnaüm waar men de Vessemse ‘Compostela’ in ontvangst nam. Ook kreeg iedereen een vers gebakken Jacobushoevebrood. Het was een mooie ervaring die volgend jaar wordt herhaald. Mat Theunissen

Het Genootschap

Franse theatervoorstelling op voorjaarsbijeenkomst Op zaterdag 21 maart 2009, de dag van de voorjaarsbijeenkomst van ons genootschap, zal een bijzondere theatervoorstelling plaatsvinden in het Jacobitheater te Utrecht. We zijn zeer verheugd dat de Franse actrice Marie Céline Lachaud, die dag speciaal voor onze leden haar voorstelling, de monoloog Un jour j”irai à Compostelle zal opvoeren. Deze zal in de middag in het Frans en ‘s avonds in het Engels worden gespeeld. In de Jacobsstaf 78 van mei 2008 stond een recensie van deze theatervoorstelling in Parijs. De Franse actrice Marie Céline Lachaud liep naar Santiago de Compostela en maakte er een solovoorstelling van. Na een lange speelperiode in Théâtre de la Huchette in Quartier Latin in Parijs en optredens in heel Frankrijk, besloot Marie Céline de voorstelling in het Engels te vertalen. Na optredens in Edinburgh en Londen bleek de Engelse pers net zo enthousiast als de Franse. Voor ons was dit voldoende reden om contact met haar te leggen en haar te vragen in Nederland op te treden voor onze leden. Zij reageerde meteen positief. Hier volgt een fragment uit de recensie van Aat van der Harst in de Jacobsstaf 78: ‘Die avond gaan de theatergordijnen open. Rechts een stoel met een rugzak erop, middenvoor twee wandelschoenen. Links een tafel met daarachter actrice Marie Céline Lachaud. Ze begint te vertellen en al gauw merken we dat ze zo duidelijk spreekt dat we bijna alles verstaan. Het heeft er ook mee te maken dat ze vertelt over de tocht die ook ons hart heeft; we willen graag alles verstaan. De actrice is een sprankelende

Het affiche van de voorstelling in Frankrijk.

vrouw met veel humor. (…). De hele voorstelling is luchtig; geen spirituele ervaringen, geen diepgravende bespiegelingen op het toneel (…). Wel veel herinneringen aan ontmoetingen en vooral die met Engelsman Jacques.’ Wij hopen uiteraard dat het Jacobitheater tegenover de Jacobikerk in Utrecht op 21 maart 2009 twee keer vol zal zitten. Houd verdere aankondigingen in de gaten en schrijf deze voorstelling alvast in uw agenda. Bas Brouwer Aat van der Harst


Het Genootschap

Agenda 10 januari 16 januari 23 en 24 januari 21 februari 27 en 28 februari 7 maart 14 maart 21 maart 29 maart 8 tot 10 mei 25 juli 19 september 7 november 14 november

Kaderbijeenkomst Genootschap. Regio Oost: bijeenkomst voor en met nieuwe leden in Holten. Pelgrimsweekend te Vessem. Regio Midden-Nederland: regiobijeenkomst te Amersfoort. Pelgrimsweekend te Vessem. Regio Limburg: voorjaarsbijeenkomst in Roermond. Regio Bollenstreek/Rijnland: regiobijeenkomst te Hillegom. Voorjaarsbijeenkomst Genootschap. Feestelijke Pelgrimsmis in de kathedraal te Roermond. Regio Limburg: Driedaagse Jacobus pelgrimstocht van Houthem-Sint Gerlach naar Roermond. Regio Limburg: Jacobusviering, 17.00 uur Caroluskapel Roermond. Regio Midden-Nederland: regiobijeenkomst te Amersfoort. Najaarsbijeenkomst Genootschap. Regio Limburg: najaarsbijeenkomst te Roermond.

Aanwinsten genootschapsbibliotheek Routegidsen Spanje Nordspanien: Jakobsweg Küstenweg. Serie Outdoor Der weg ist das ziel. Uitg. Conrad Stein Verlag. Routegids van de Camino del Nort. (Schenking) El Camino de Santiago. Dos rutas por Euskadi. Camino de la costa - Camino del interior. Euskal Jaurlaritza Gobierno Vasco. 2 alternatieve routebeschrijvingen vanuit Irun door Euskadi. (Schenking) Camino de Santiago Map. Van St.-Jean-Piedde-Port naar Santiago en Finisterre. www. pilipalapress.com. Zeer beknopt en praktisch boekje met routekaartjes en voorzieningen op de Camino Francés, inclusief stadsplattegronden van enkele grote steden onderweg. (Schenking)


The way of St. James. The pilgrimage route to Santiago de Compostela. Dr Elías Valina Sampedro. Roger Lascelles, Cartographic an travel publisher. Ingebonden paperback. Routeboekje met enkel kaartmateriaal van de camino Francés en beknopte achtergrondinformatie over de Heilige Jacobus. (Schenking) Espagne du Nord-Ouest. Galicië, Asturias en Cantabrie. Le Quide du Routard 2008-2009. Per plaats in deze gebieden nuttige adressen, kaartjes, etc. Nederland Acht wandelingen van en naar Klooster Wittem. Stichting Pelgrimswegen en Voetpaden. Boekje met 8 beschreven wandelroutes in de omgeving van Wittem, één van de bekendste pelgrimsplaatsen in Zuid Nederland. (Schenking) Pelgrimswandelingen in Limburg. 16 rond-

Het Genootschap

wandelingen van de Stichting Pelgrimswegen & Voetpaden. Uitgeverij TIC, 2007. ISBN 978-90-78407-22-5. Een boekje voor de wandelaar die niet alleen wil genieten van de natuur maar ook geïnteresseerd is in de historie van Limburg. (Schenking) 3-Daagse Voettocht naar Banneux. Vanuit Margraten, Banholt of Noorbeek. Stichting Pelgrimswegen & Voetpaden. Beschreven wandelroute door Zuid Limburg, de Voerstreek, het Land van Herve en de Ardennen met een lengte van ca. 90 km. (Schenking) Het Jacobspad. Pelgrimspad Uithuizen-Hasselt. Wandel- en fietsroute. Dit Jacobspad is mogelijk gemaakt door de Provincies Groningen en Drenthe, Recreatieschap Drenthe, Gemeentes Eemsmond, Loppersum en Ten Boer. Beschrijving van de route, overnachtingadressen en kaartjes. Ook de bezienswaardigheden zijn aangegeven. Totale traject ruim 200 km. Duitsland, Oostenrijk, Polen en Zwitserland Een voettocht van Maastricht naar Maria Laach. Stichting Pelgrimswegen en Voetpaden. Routebeschrijving, met kaartmateriaal en achtergrondinformatie, langs kloosters en abdijen door Zuid-Limburg en de Eifel. Lengte van de route ca. 180 km. (Schenking) Jakobuswege knoten Nürnberg. Heruitgegeven door Aois Huber, Nürnberg. Zeer beknopte routebeschrijving, met achtergrondinformatie, van Kalchreuth via de Jacobskirche in Nürnberg naar Finkenbrunn of naar Deutenbach. (Schenking) Jakobsweg in Kärnten. Uitgegeven door de Initiativgruppe Jakobsweg in Kärnten te Villach. In 16 etappes van de Oostenrijks-Slovenische-grens dwars door Karintië, circa 250 km. (Schenking) Zittauer Jakobsweg, südlicher Teil des Jakobswegs Gnesen-Görlitz-Prag. In 2006 werd begonnen met het opnieuw beleven van de

Jakobsweg door de drie landen Polen, Duitsland en Tsjechië over een traject van rond de 580 km. Met kaarten, wegbeschrijvingen, pelgrimssporen, foto’s en bezienswaardigheden. ISBN 973-3-9811780-0-5. Der Jakobsweg, ein ökumenischer Pilgerpfad. Via Regia in Niederschlesien, van Brzeg naar Görlitz. ISBN 978-83-924296-2-3. Die Ökumenische Pilgerweg durch Sachsen, Sachsen-Anhalt und Thüringen. Grosspolnischer und Niederschlesischer Jakobsweg van Jakubów naar Görlitz. Spiritualiteit en religie De ziel gaat te voet... twaalf sleutels tot de pelgrimsziel. Afstudeerscriptie geestelijke begeleiding. Marijn van Zon. www.dezielgaattevoet.nl (Schenking) Voor onderweg. Teksten voor de pelgrim. Stichting Midden onder u. Boekje met verzamelde gedichten en zegenbeden samengesteld door Erik van den Borne. Om geluk te vinden moet je op weg gaan. 40 momenten van inspiratie voor onderweg. Aalt van de Glind. Uitgeverij Kok. ISBN 90 435 1340 7. Eigentijds dagboekje voor een persoonlijke veertigdagentijd. Teksten, onderweg naar Santiago de Compostela, geschreven en verzameld. (Schenking) Onderdak en voorzieningen 5 jaar refuge “Nos Repos”. Boekje over de eerste 5 jaar van de refuge Nos Repos, overnachtingsplek in Augy sur Aubois. (Schenking) Geschiedenis en Cultuur Les chemins de Saint-Jacques. Yves Bottineau. Uitg. Arthaud. Paperback met informatie over de verschillende routes en de geschiedenis van de heilige Jacobus. Frans geschreven. Foto’s in zwart-wit gedrukt. (Schenking) The Pilgrim’s guide to Santiago de Compostela. A Gazetteer with 580 illustrations. Annie Sha-


Het Genootschap

ver-Crandell and Paula Gerson. Harvey Miller Publishers. ISBN 1-872501-65-6. Een nieuwe Engelse vertaling, vanuit de originele Latijnse tekst uit de 12e eeuw, van de Pelgrim’s gids naar Santiago de Compostela. (Schenking) St. Jakob. Nürnberg. Uitgebreide brochure over de Jakobskerk in Nürnberg en haar geschiedenis. (Schenking) Kunstgeschiedenis Caminos Portugueses de Peregrinación a Santiago. Lisboa Santiago. Xunta de Galicia 1999. Kunsthistorische beschrijving van de verschillende Portugese routes. Mooie en gedetailleerde paperback uitgave met kleurenfoto’s. (Schenking) Romans The Pilgrimage. A contemporary quest for ancient wisdom. Paulo Coelho. Engelse uitgave van het boek De pelgrimstocht naar Santiago. (Schenking) Verslagen Stap voor Stap Hand over Hand. Ber Verschoof. Het verhaal van een bijzondere reis met een bijzondere reden. (Schenking) Verslag van mijn tocht naar Santiago de Compostela 2006. Max G. Cabri. Reisverslag. (Schenking) Pelgrimservaringen. Landgraaf-Santiago de Compostela. Paul Huijnen. Reisverslag. (Schenking) Naar het einde van de wereld en terug. Bert van Benthum Jutting. Reisverslag in gebonden uitgave. Illustraties van Ton van Nijnatten. (Schenking) Pelgrimeren, lopend stilstaan. Ricky Rieter. Uitgeverij Akasha. Verslag van een pelgrimsreis in 3 etappes. Illustraties in zwart/witte mandala’s en aangevuld met gedichten en de diepere spirituele beleving van pelgrimeren in het algemeen. (Schenking) Een pelgrimstocht per fiets. Maria van Hassel-


Maas. Reisverslag van een hartpatiënte over haar tocht van Santiago via Rome naar Jeruzalem, per fiets, te voet, per trein en met het vliegtuig. (Schenking) Op de Jakobsweg. Pelgrimeren op oneindig. Sigiswald Kuijken & Marleen Thiers. Uitgeverij Lannoo. ISBN 978 90 209 7635 9. Een boek over de persoonlijke ervaringen en spirituele evolutie op de pelgrimstochten die door dit echtpaar al jarenlang ondernomen worden. Beiden komen tot het besef dat ook vandaag de mens door de mystiek - en wel van alle tradities - in genezend contact kan komen met zijn Allerdiepste Bron. (Schenking) Een bloem bloeit niet alle dagen. Zomaar een relaas van ‘n wandeling naar Santiago de Compostela. Pierre van Amelsvoort. Wonderbaarlijke gebeurtenissen en de overpeinzingen van de schrijver/wandelaar, met als kernbegrippen gastvrijheid, vertrouwen en vriendschap. Woorden die ervaringen zijn geworden. (Schenking) Rugzak, vrouwen, God en ander ongemak. Uitgeverij Kontrast. Hennie Jacobs vertelt zijn reisbelevenissen met aandacht voor ervaringen en gevoelens die het alledaagse overstijgen. Met illustraties van Ruedi Marti. (Schenking) Te voet naar Gerardus. Van Wittem in Zuid/Limburg naar Materdomini in Zuid-Italië. Henk Erinkveld. Reisverslag van een voettocht vanuit Nederland, door België, Duitsland en Zwitserland naar Zuid Italië. (Schenking) De stilte van Mahler. Herinneringen aan een voettocht van Capelle aan den IJssel naar Santiago de Compostela. Willem Klaassen. De lezer wordt meegenomen op de tocht en in de gedachten van de schrijver. Voor de ervaren pelgrim volop herkenning, de pelgrim die nog op weg gaat wordt door de schrijver op zijn weg meegenomen. Prachtig geïllustreerd door Liesbet van Huffelen. Zintuigen op de Camino. Op weg van Waregem (B) naar Santiago de Compostela en Cabo Fi-

Het Genootschap

nisterre. Corry Catteeuw. De lezer maakt mee hoe Corry lijdt onder zijn lichaam, hoe hij onderweg hartverwarmende contacten heeft en zielsverwanten ontdekt, maar ook op onbegrip stoot. En vooral ook mag de lezer merken hoe bij Corry gaandeweg iets breekt, openbreekt: een dieper besef van verbondenheid met allen en alles. Paperback uitgave. (Schenking) Dansend naar Santiago. Een reisverslag van een pelgrimstocht. Cor Swanenberg. Desk Nijverdal. ISBN/EAN 978-90-78459-30-9. Ingebonden uitgave met harde kaft. Bespiegelend reisverslag over ontmoetingen met zichzelf, de mensen onderweg en de natuur. (Schenking) Een wandeling naar het eind van de wereld. 1 april - 14 augustus 2007. Huib Kalsbeek. Ringband. Dagboekverslag met mooie kleurenfoto’s. (Schenking) Nordurferdin mikla. Een verslag van Jan Peremans. Uitgegeven in eigen beheer. ISBN 978-90-9020247-1.

Libro de Oro. Dagboekverslagen uit 2007 van de hospitaleros in Roncesvalles. Uitgave van de werkgroep Herbergen van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Februari 2008. Op herhaling en verder. Verslag van de fietstocht van Klaas Groot. Diversen Santiago! Compostela-register van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob 1969 - 2000. De idee van het Compostela-register gaat terug op een middeleeuws gebruik. Bij terugkomst uit Santiago werd de kersverse pelgrim als lid opgenomen in de Broederschap van Jacobspelgrims en ingeschreven in het ledenregister. Uitgave van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Ringband. Peregrinos do Caminho de Santiago. DVD van Luiz Carlos Marques Silva. Samenstelling Rony de Jong

Advertentie

Fietsvervoer Vanaf heden is ook fietsvervoer vanuit Rome mogelijk. www.fietsvervoer.nl Uw fiets retour vanuit Santiago de Compostela naar Nederland en Belgie !

In samenwerking met het Spaanse bedrijf Tournride verzorgt Soetens Transport elke vrijdag het vervoer met fietsen vanuit Santiago de Compostela naar Vessem (NL). Vanuit het distributiecentrum in Vessem wordt uw fiets door heel Nederland en Vlaanderen thuis afgeleverd. U betaalt voor de verzekering, de stalling in Santiago de Compostela en het vervoer naar huis éénmalig  119,-- incl. btw. Vraag naar de mogelijkheden.

SOETENS TRANSPORT Tel. 0031 (0)497 591673 kantoor gsm 0031 (0)653713539 fax 0031 (0)497 541076 e-mail: [email protected]


Het Genootschap

Het Compostelaregister Overzicht van in 2007 ontvangen compostela’s. In het Compostelaregister zijn 560 compostela’s aangemeld met aankomstdatum in 2007, (vorig jaar 519), waarvan 344 van mannen en 216 van vrouwen. De eerste dateert van 28 maart, de laatste van 28 december. Uit de gegevens die met deze compostela’s werden meegezonden is de volgende analyse gemaakt. Reiswijze. Van 557 pelgrims is de reiswijze bekend. Te voet gingen 287 (vorig jaar 243) Santiagogangers, op de fiets 263 (vorig jaar 257), voorts gingen er 3 deels te voet deels per fiets, 2 gebruikten een tandem en 2 gingen op de step. Vertrekplaats. Van de fietsers start 84% in Nederland, van de lopers is dit 22% (vorig jaar 32%). Veel lopers starten in Zuid-Frankrijk (39%) of in Spanje (31%). Route. Bij de fietsers is de Sint Jacobs fietsroute veruit de meest gevolgde weg (62%), daarnaast neemt nog 16% de route Langs Oude Wegen. Van de lopers volgen 50% alleen de Camino Francés vanuit St-Jean-Pied-de-Port of een plaats in Spanje. De Vézelayroute wordt door 20% gevolgd en de route van Le Puy door 12%. Aantal dagen onderweg. De lopers die alleen de Camino Francés lopen en starten in ZuidFrankrijk gebruiken 26 tot 78 dagen om in Santiago aan te komen. Gemiddeld besteden zij daaraan 39 dagen. Starten zij echter in Spanje dan duurt het van 5 tot 58 dagen met een gemiddelde van 27. Te voet vanuit Nederland vraagt 61 tot 153 dagen, gemiddeld 108. Met de fiets vraagt de Camino Francés startend in Zuid-Frankrijk 15 tot 22 dagen, gemiddeld 17. Vanuit Nederland besteden fietsers


20 tot 45 dagen aan de Sint Jacobs fietsroute, gemiddeld 35. Aankomstdatum. Bijna 30% van alle pelgrims komt in juni aan. Van de fietsers is dat 38%, van de lopers 20%. 15% van de fietsers komt in mei aan, 16% in september. Van de lopers arriveert 24% in mei en 16% in september. Diversen. 70 pelgrims maakten de tocht in meer episoden, variërend van 2 tot 15. Ook de terugreis per fiets deden 9 pelgrims. 15 personen meldden een ontvangen Fistera. Aan 328 pelgrims, 63%, werd de Sint Jacobs herinneringsspeld op hun verzoek toegezonden.

Op de volgende pagina’s vindt u de in het afgelopen kwartaal ontvangen aanvullingen op het Compostelaregister. Harry Wasser

Het Genootschap

Naam Woonplaats Aankomst 2001 Alberts, H.J. Zutphen 30-jul-01

Reiswijze voet

Choc Contreras, E. Almere Smeets, A. Almere Smits, M.A. Rijswijk

2002 12-jul-02 12-jul-02 23-jul-02

fiets fiets voet

Taken, H.S. Apeldoorn

2004 16-mei-04

fiets

Smits, J.G.W.L. Rijswijk Smits, M.A. Rijswijk

2005 1-jul-05 1-jul-05

voet voet

Nijnuis, J. Kortenhoef

2006 16-jun-06

voet

Bosch, G. van den Weesp Vlugt, I.M.C. Amsterdam Griffioen, J. Vlissingen As, R. van Leek Hendriks, T. Amsterdam Dekker, G. Vosselaar(B) Horowitz, R.M. Leiden Wolf, M.H.M. de Amsterdam

2007 4-mei-07 1-jun-07 20-jun-07 25-jul-07 26-jul-07 28-jul-07 27-aug-07 2-sep-07

fiets voet voet voet voet voet fiets voet

Kessel, E.M.J. van Deurne Faassen, A.M. Voorschoten Faassen, Th. Voorschoten Faassen-Kuijf, M. Voorschoten Nieuwenhuijse, J.J. Den Haag Koene, H.G.M. Maastricht Koene, P. Maastricht Ariëns, H.L.M. Arnhem Engels, J.W.M. Voorburg Voormolen, R. Voorburg Erk, G. van Amersfoort Erk, M. van Amersfoort Brouwer, A.C. Burgh-Haamstede Kuijpers, H.C.M. Roosendaal Verwolf, G. Haaften Heijdeman, B.J. Wijhe Mol, L. Belfeld Frederix, J.M.S. Gulpen Aarsen, J.N. Almere Bakkenhoven, H.J. Hoofddorp Heijdeman, B.J. Wijhe Heer, M.H. de Lekkerkerk Heer-Gerlof, H.M.T. de Lekkerkerk Keukens, P. Barchem Simonis, F.J.M. Oss Simonis-de Regt, M.J.A. Oss

2008 12-feb-08 5-mrt-08 5-mrt-08 5-mrt-08 19-apr-08 21-apr-08 21-apr-08 24-apr-08 26-apr-08 30-apr-08 2-mei-08 2-mei-08 6-mei-08 7-mei-08 7-mei-08 8-mei-08 10-mei-08 11-mei-08 15-mei-08 15-mei-08 16-mei-08 17-mei-08 17-mei-08 20-mei-08 20-mei-08 20-mei-08

fiets voet voet voet voet voet voet voet fiets fiets fiets fiets voet fiets fiets voet voet voet fiets fiets voet fiets fiets voet voet voet

Naam Woonplaats Aankomst Uden, R. van Schijndel 20-mei-08 Uden-van Liempd, A. van Schijndel 20-mei-08 Schook, C. Geldermalsen 21-mei-08 Jansen, M. Pijnacker 22-mei-08 Mooij, J.J.A. Leiden 25-mei-08 Kruijssen, J. Leidschendam 26-mei-08 Harmsen, G. Nijmegen 27-mei-08 Niesten, P.A.J.M. Nijmegen 27-mei-08 Theunissen, A. Wintelre 27-mei-08 Bekke, A.B.J. De Lutte 28-mei-08 Bekke-Leferink, M.C. De Lutte 28-mei-08 Cuppen, F. Breukelen 29-mei-08 Gravendijk, A.J.A. Wouw 29-mei-08 Huizen, J.A. van Alphen a/d Rijn 30-mei-08 Kaijzer, W. Velserbroek 30-mei-08 Sliggers, B.C. Akersloot 30-mei-08 Westerhuis, D.J.A. Blaricum 30-mei-08 Bruijn, J.N.M. de Diepenveen 31-mei-08 Choc Contreras, E. Almere 31-mei-08 Mil, P. van Maassluis 31-mei-08 Smeets, A. Almere 31-mei-08 Commandeur, C.M.M. Heerhugowaard 1-jun-08 Föllings, J.P.J.M. Heerlen 1-jun-08 Jenniskens, J.H. Horst 1-jun-08 JenniskensHendrickx, H.J.L. Horst 1-jun-08 Koning, P.F. Heerhugowaard 1-jun-08 Luder, B. Zwanenburg 1-jun-08 Luder-Fischer, M.S. Zwanenburg 1-jun-08 Eijk, M. van Bladel 2-jun-08 Nederveen, M. van Doorn 2-jun-08 NederveenWessels Boer, J.M. van Doorn 2-jun-08 Ommen, A.M. van Harderwijk 2-jun-08 Vetter, P.F. Assen 2-jun-08 Jobse, K. Vlissingen 3-jun-08 Meijer, H.W.K. Vlissingen 3-jun-08 Wondergem, E. Middelburg 3-jun-08 Jacobsz, G. Zeist 4-jun-08 Hal, H.T.J. van Dordrecht 5-jun-08 Oirschot, H. van Bergen(L) 6-jun-08 Bentum, H. van Bussum 7-jun-08 Boer , A. de Utrecht 7-jun-08 Heijnen, J.S. Krommenie 8-jun-08 Catshoek, A.H.M. Heerhugowaard 9-jun-08 Catshoek-de Waal, R.M. Heerhugowaard 9-jun-08 Koning, D.W.J. de Berlicum 9-jun-08 Remijn, P.J. Ooij 9-jun-08 Everards, N. Wijk bij Duurstede 10-jun-08 Philippus, F. Wijk bij Duurstede 10-jun-08 Jager, J.C. de Alphen a/d Rijn 11-jun-08 Jager-Huizinga, E. de Alphen a/d Rijn 11-jun-08 Dekker, A.A. Alkmaar 12-jun-08 Dekker, A.C. Alkmaar 12-jun-08 Dekker, D.M. Beverwijk 14-jun-08

Reiswijze voet voet voet voet fiets fiets voet voet fiets voet voet fiets fiets fiets fiets fiets fiets voet fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets voet fiets fiets voet voet voet voet voet fiets voet voet fiets voet voet fiets fiets fiets fiets voet voet fiets fiets fiets fiets voet


Het Genootschap

Naam Woonplaats Aankomst Dekker, G. Vosselaar(B) 14-jun-08 Groen, C.A. de Best 14-jun-08 Heuvel, Th.M.P. van den Duiven 14-jun-08 Last, B. van der Duiven 14-jun-08 Lint, S.A. de Dordrecht 14-jun-08 Lint-van Driel, P.A.A. de Dordrecht 14-jun-08 Kandelaars, A.C.T.M. Gemert 15-jun-08 Marring, J.L.Y. Assen 15-jun-08 Trompé, N. Naarden 15-jun-08 Dekens, J.K. Hengelo 16-jun-08 Dekens-Rouwé, G.A. Hengelo 16-jun-08 Lieshout, L.W.H. van Ulestraten 16-jun-08 Lieshout-van Eijk, W. van Ulestraten 16-jun-08 Vossen, J.W.G. Venray 16-jun-08 Aalders, J.A.M. Voorburg 17-jun-08 Bergs, E.W. Thorn 17-jun-08 Lijnkamp, A.J. Zevenaar 18-jun-08 Pastwa, J.J.M. Sittard 18-jun-08 Konings, V.F.J. Utrecht 19-jun-08 Koopmans, R. Diemen 19-jun-08 Kuijer, H. de Utrecht 19-jun-08 Deltrap, M. Utrecht 20-jun-08 Heine, F.R. Amersfoort 20-jun-08 Jong, W.G.C. de Sassenheim 20-jun-08 Kuur, T. van der Tzummarum 20-jun-08 Kuur-Sybesma, J. van der Tzummarum 20-jun-08 Zijlstra, F.J. Utrecht 20-jun-08 Bosch, C.J.T.M. van den Naaldwijk 21-jun-08 Koevorden, H.A. van Vleuten 21-jun-08 Velzen-Huigen, A.M. van Venray 21-jun-08 Wildenborg, J.J.M. Naaldwijk 21-jun-08 Wortel, J.A. Apeldoorn 21-jun-08 Bergh, L. van den Appeltern 22-jun-08 Bergh, P, van den Appeltern 22-jun-08 Deliën, A.C.J. Maarheze 22-jun-08 Ettema, J.P. Edam 22-jun-08 Ettema-van Berkel, A.A.M. Edam 22-jun-08 Eyck, A.H.T.M. van Aarle-Rixtel 22-jun-08 Verkroost, K. Nieuwegein 22-jun-08 Kroeze, H.J. Laren 23-jun-08 Bruins, P.A.M. Borne 24-jun-08 Bruins-Mulder, B.G.W. Borne 24-jun-08 Doeswijk, R.N. De Kwakel 24-jun-08 Doeswijk-Gersen, C.M.C. De Kwakel 24-jun-08 Geel, G.D. van Tilburg 24-jun-08 GeelVerheijden, C.M.A. van Tilburg 24-jun-08 Ruiter, A.Th.W.M. Hengelo 24-jun-08 Sneller, R. Leiden 24-jun-08 Sneller, Z.W. Leiden 24-jun-08 Beek, A. van Waalwijk 25-jun-08 Beltman, G.J.M. Velp 25-jun-08 Soeters, R. Den Haag 25-jun-08 Brouwer, C. Tilburg 26-jun-08 Graaff, E. de Voorschoten 26-jun-08


Reiswijze voet fiets fiets fiets voet voet fiets fiets fiets fiets fiets voet voet fiets fiets fiets voet fiets voet fiets voet fiets voet fiets fiets fiets fiets fiets voet voet fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets voet fiets fiets fiets fiets fiets fiets voet fiets fiets voet voet voet voet voet

Naam Woonplaats Aankomst Ingen, H. van Almere 26-jun-08 Ketel, J.J.H. Uffelte 26-jun-08 Steenbeek, A.H. Voorschoten 26-jun-08 Dekker, K. den Zwijndrecht 27-jun-08 Spaan, W.J.J. Heilig Landstichting 27-jun-08 Gilissen, H.M. Stein 28-jun-08 Martens, H. Stein 28-jun-08 Zwager, N.J. Den Haag 28-jun-08 Zwager-Jansen, A.M.J.A. Den Haag 28-jun-08 Kerkum, F.C.M. Zwolle 29-jun-08 Kerkum-Mank, L.C.M. Zwolle 29-jun-08 Thijssen, A.I. Prinsenbeek 29-jun-08 Warmenhoven, Q. Alkmaar 29-jun-08 Warmenhoven-Ekkel, J. Alkmaar 29-jun-08 Wegman, L.J. Prinsenbeek 29-jun-08 Diesfeldt, M. Gennep 1-jul-08 Knaapen, M.A.J.M. Beek en Donk 1-jul-08 Mil, J.R.M. van Klimmen 1-jul-08 Poel, A. van de Beek en Donk 1-jul-08 Ramakers van Praag, H.C.A. Ugchelen 1-jul-08 Zon, J. van Tilburg 1-jul-08 Zon-Schel, J.C.M.van Tilburg 1-jul-08 Bommel, A.P.M.G. van Schijndel 2-jul-08 Eijgenbroodvan der Baan, J.M. Wijk aan Zee 2-jul-08 Graaf, F.M.M. de Diessen 2-jul-08 Helvoirt, M.G.M. van Schijndel 2-jul-08 Hogenbirk, F. Amstelveen 2-jul-08 Kielen, W. Zwartewaal 3-jul-08 Kleipool, L. Monster 3-jul-08 Vinke, G. Tuk 3-jul-08 Altena, P.J.W. Groningen 4-jul-08 Uiting, E.G.P.H. Velden 4-jul-08 Waard, J.E. de Groningen 4-jul-08 Roijendijk, F.J.A. Dongen 5-jul-08 Jansen, J.C.J. Zevenaar 7-jul-08 Strik, B.M.E. Berkel-Enschot 7-jul-08 Strik-van de Ven, A.M.P. Berkel-Enschot 7-jul-08 Ruis, A.P. Alkmaar 8-jul-08 Tervoort, A.W. Heiloo 8-jul-08 Didderen, F. Bocholtz 9-jul-08 Maar, J.J.G. Heerlen 9-jul-08 Piosik, J.T. Geleen 9-jul-08 Lek, J.H. Den Haag 11-jul-08 Roegholt, M. Baambrugge 11-jul-08 Waal, M. van der De Meern 12-jul-08 Ronden, G. den Krommenie 13-jul-08 Ronden-Vermeulen, G. den Krommenie 13-jul-08 Boone, L. Middelburg 14-jul-08 Kappers, H. Middelburg 14-jul-08 Blokland, C.M. Delfzijl 16-jul-08 Blokland-Uithol, C.M. Delfzijl 16-jul-08 Sloots, C.E.J. Venray 16-jul-08 Oostvogels, P.J.H. Molenschot 17-jul-08

Reiswijze fiets voet voet fiets voet f&v f&v fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets voet fiets voet fiets fiets voet voet fiets voet voet fiets voet voet voet voet fiets voet fiets voet voet fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets fiets voet voet fiets fiets voet voet fiets fiets voet fiets

Het Genootschap

Naam Woonplaats Aankomst Reis wijze Wormgoor, W. Utrecht 17-jul-08 voet Doodeman, N.J.M. Egmond a/d Hoef 18-jul-08 fiets Keijzer, IJ. Egmond a/d Hoef 18-jul-08 fiets Raafs, C.Th. Weert 19-jul-08 fiets Mierlo, W.J. van Nuenen 20-jul-08 voet Steene, W.L. van der Rotterdam 21-jul-08 voet Berlijn, H. Oldenzaal 23-jul-08 fiets Eekels, L. Hogerheide 23-jul-08 voet Knijn, J.J. Haarlem 23-jul-08 voet Penders, D.J.H. Beek(L) 23-jul-08 fiets Blanke, F.A. Oosterbeek 24-jul-08 fiets Blanke, H.G.A. Oosterbeek 24-jul-08 fiets Molleman, A.M.W. Oosterbeek 24-jul-08 fiets Wilpstra, G. Groningen 24-jul-08 voet Witte, E.M.M. Groningen 24-jul-08 voet Maat, A. de Sas van Gent 27-jul-08 fiets Maat-Vos, J. de Sas van Gent 27-jul-08 fiets VeenBusing, C.C.M. van der Bovenkarspel 28-jul-08 voet Breukers, M.J.A.M. Haastrecht 30-jul-08 ponyw Griensven, G.L.A.J. van Deurne 31-jul-08 fiets Hermans, A.M.A.M. Deurne 31-jul-08 fiets Koopmans, J.P.M. Noord-Scharwoude 31-jul-08 fiets Schouten, C.M. Noord-Scharwoude 31-jul-08 fiets Folkerts, A.A. Best 2-aug-08 voet Herder, C.H.J. Hooglanderveen 2-aug-08 fiets Lenssen, J.J.M. Elsloo 2-aug-08 snorf Reubsaet, P.T.E.G. Elsloo 2-aug-08 fiets Wiel, J.H.H. van de Best 2-aug-08 voet Cremers, J.W. Stein 3-aug-08 fiets Franken, Th.P.H. Mook 4-aug-08 voet Peters, A. Beugen 4-aug-08 fiets Peters-Fleuren, W. Beugen 4-aug-08 fiets Heijst, R.L.J. van Zuidwolde 5-aug-08 fiets Hout, S. van der Koningsbosch 6-aug-08 voet Tuinstra, P. Ter Apel 7-aug-08 voet Dijkstra, J.J. Beesterzwaag 8-aug-08 fiets Bree, G.J.A.H. van Beugen 9-aug-08 fiets Bree-Tol, S.C. van Beugen 9-aug-08 fiets Kaczmarek, H.S.C. Doetinchem 10-aug-08 fiets Schoot, D.H. Nijmegen 10-aug-08 fiets Schoot-Wismans, A.J. Nijmegen 10-aug-08 fiets Harinxma thoe Slooten, C.P. van Epe 12-aug-08 voet Varga, E.R.M. Halsteren 14-aug-08 voet Welschot, J.M. Halsteren 14-aug-08 voet Weij, M. van der Drachten 17-aug-08 voet Wijngaarden, F. Drachten 17-aug-08 voet Agasi, M.C. Zutphen 19-aug-08 voet

Naam Woonplaats Aankomst Lith, D. van Nijmegen 21-aug-08 Goudzwaard, J.C. Rotterdam 24-aug-08 Salomons, W. Hengelo 24-aug-08 Nijland, H. Duiven 26-aug-08 Meijer, B.J.J. Almelo 28-aug-08 Meijer-Deegens, M.H. Almelo 28-aug-08 Ass, H.A.J.M. van Merselo 30-aug-08 Ass-Claessens, J.Th.M. van Merselo 30-aug-08 Berk, T.C.M. van den Noordwijkerhout 31-aug-08 Smits, M. Franeker 31-aug-08 Banning, A.M. Venray 1-sep-08 Casier, S.J.A. Venray 1-sep-08 Dort, L.F. van Wijk bij Duurstede 2-sep-08 Golsteijn, R. Leiden 2-sep-08 Stork, J. Baarn 3-sep-08 Hendrikx, M.H.M. Puth 4-sep-08 Nass, W.J.F.M. Groessen 4-sep-08 Renkens, M.J.M.G. Puth 4-sep-08 Cost, J. Limmen 5-sep-08 Hoos, M.C. Limmen 5-sep-08 Creuwels, M.H.M. Urmond 7-sep-08 Berends, W.A.A.M. Twello 8-sep-08 Geel, J.A.P. van Boxtel 9-sep-08 Bijnen, A.J.J.M. van Ulvenhout 10-sep-08 Box, J. Ulvenhout 10-sep-08 Ewalts, G.W.M. Velden 10-sep-08 Klop, D. Swifterbant 10-sep-08 Roest, F.M. Den Haag 11-sep-08 Gerritsen-Teunissen, G.W.J. Oosterbeek 12-sep-08 Aartsen, J.J. Etten-Leur 14-sep-08 Buijs, J.G.M. Etten-Leur 14-sep-08 Vinkesteijn, L.J.A. Den Haag 15-sep-08 Vinkesteijn-Wubben, J.J.M. Den Haag 15-sep-08 Koppele, J. te Ughelen 17-sep-08 KoppeleHoeben, Th.C.M. te Ughelen 17-sep-08 Tol, C.J.A. Volendam 17-sep-08 Hak-van Hunniik, M.E. Drunen 18-sep-08 Troy, A.P. Middelburg 19-sep-08 Caluwe, J.A.M. de Koewacht 21-sep-08 Grunsven, H.M.W. van Rosmalen 22-sep-08 Grunsvenvan Santvoort, C.M.M. van Rosmalen 22-sep-08 Willems, F.W.G.M. Melick 22-sep-08 Dijk, G.J. van Weesp 24-sep-08 Wijnands, Y.J. Heemstede 25-sep-08 Dijk, C.G.M. van Weesp 26-sep-08 Staphorst, C.M. Amstelveen 28-sep-08 Waning, J.I. van Rotterdam 29-sep-08

Reiswijze voet fiets fiets fiets fiets fiets voet voet fiets voet fiets fiets fiets fiets voet fiets fiets fiets voet voet fiets fiets fiets voet fiets fiets fiets voet voet voet voet voet voet voet voet voet voet voet fiets fiets fiets voet fiets voet voet voet voet

Bijgewerkt tot 20 oktober 2008


Regioafdelingen Regio

Postcode

Regiocontactpersonen

Amsterdam

1000-1119 1160-1199 1300-1399 1420-1439

Masha Plasmans, Molenbeekstraat 6 hs, 1078 XC Amsterdam 020-6223625, [email protected] Marja te Lintelo, Da Costastraat 86 E, 1053 ZR Amsterdam 020-6121235, [email protected]

Noord-Holland 1120-1159 benoorden ‘t IJ 1440-1999

Adrie Dik ,Oude Hoeverweg 1, 1817 BL Alkmaar 072-5128067, [email protected] Rick van de Ven, Holleweg 58, 1851 KJ Heiloo 072-5340257, [email protected]

Midden-Nederland 1200-1299 1400-1419 3600-3899

Fons Boink, Oude Arnhemseweg 373, 3705 MJ Zeist 030-6990212, [email protected] Joop van Gool, Julianalaan 29, 1412 GR Naarden 035-6943982, [email protected]

Bollenstreek/ Rijnland

2000-2199 2300-2499

Helmi van Ginneken,Langewerk 4, 2405 HK Alphen a/d Rijn 0172-416251, [email protected] Annie Lohman, Hafkenscheidtlaan 52, 2191 BR De Zilk 0252-519860, [email protected]

Den Haag 2200-2299 2500-2799 Rotterdam 2800-3399

Aart en Mieke Ligthart, Bermweg 264, 2906 LH Capelle a/d IJssel, 010-4582365, [email protected]

Utrecht-Zuid / Rivierengebied

Bram van der Wees, Poortstraat 83, 3572 HE Utrecht 030-2732300, [email protected]

3400-3599 3900-4299

Jos Engels, Oosteinde 182, 2272 AH Voorburg 070-3872619, [email protected] Jan Galjé, Archimedesstraat 31, 2517 RP Den Haag 070-3638431, [email protected]

Zuid-west- 4300-4799 Nederland Breda/Tilburg 4800-5199

Maria van Hassel-Maas, Catharinastraat 57, 4811 XE Breda 06-43834114, [email protected] Mart en Nelleke Fransen, Vogelsanck 7, 4851 ES Ulvenhout 076-5657870, [email protected]

Den Bosch 5200-5499

Nelly en Rony de Jong, Elzenstraat 59, 5306 XK Brakel 0418-671966, [email protected]

Eindhoven/ 5500-5799 Helmond Limburg 5800-6499

Tinus Jansen, Vennekerhei 33, 5508 WB Veldhoven 040-2530961, [email protected]

Rinus Goedemondt, Westerzicht 570, 4385 BV Vlissingen 0118-464395, [email protected]

Thom Kentgens, Ireneweg 7, 6065 EC Montfort 0475-350022, [email protected] Huub Amkreutz, Lambertistraat 8, 6461 JK Kerkrade 045-5353980, [email protected]

Arnhem/ 6500-7099 Nijmegen

Marc Koch, Europalaan 11, 6991 DA Rheden 026-4954467, [email protected] Joop Kamphuis, Willem Barentszstr. 10, 6991 BC Rheden 026-4954001, [email protected]

Oost-Nederland 7100-7799 8000-8299

Gé Westgeest, Ganzenmarkt 22, 7631 EN Ootmarsum 0541-293351, [email protected] John Vollenbroek, Prins Bernhardstraat 1, 7573 AM Oldenzaal 0541-523483, [email protected]

Groningen/ 7800-7999 Drenthe 9300-9999

Jaap Middeldorp, Wijdeveldstraat 1, 9731 MX Groningen 050-3641980, [email protected] Ineke de Jonge, Wijdeveldstraat 1, 9731 MX Groningen 050-5426220, [email protected]

Friesland 8300-9299

Klaske Scholte, Burmaniastrjitte 3, 8633 KA Ysbrechtum 0515-420231, [email protected] Elly Koopman, L. van Beekstrjitte 2, 8561 GJ Balk 0514-601134, [email protected]


Colofon

De Jacobsstaf nr. 80 Jaargang 20 December 2008

Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob is de vereniging van en voor belangstellenden in de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela in Galicië. Aanmelding voor het lidmaatschap dient te geschieden aan het adres van het Genootschap door inzending van het aanmeldingsformulier. Dit kan men opvragen bij het Informatiecentrum of downloaden van de website www.santiago.nl. Het lidmaatschap loopt uitsluitend per geheel kalenderjaar. Beëindiging dient vóór 1 december te worden gedaan per brief of e-mail: [email protected]. De contributie bedraagt in 2009 € 21,69 incl. het abonnement op de Jacobsstaf. De contributie voor een ‘inwonend lid’ bedraagt in 2009 € 16,28 zonder de Jacobsstaf. Het eenmalige inschrijfgeld is in 2009 € 11,42 per eerste lid per adres. Nieuwe leden ontvangen direct bij inschrijving gratis de pelgrimspas. De bedragen kunnen jaarlijks worden aangepast. Alle bedragen worden door het Genootschap automatisch geïncasseerd. Het Genootschap is gevestigd in het Huis van Sint Jacob: Janskerkhof 28A, 3512 BN Utrecht Tel: 030-2315391; Fax: 030-2318281 E-mail: [email protected]. Website: www.santiago.nl Hier zetelt de ledenservice en de winkel, het informatiecentrum, de bibliotheek en het compostelaregister. Tevens is dit het vergadercentrum. Ook vindt hier de ledenadministratie plaats; e-mail: ledenadministratie@ santiago.nl. De openingstijden zijn: Maandag van 14 tot 16 uur, Donderdag van 19 tot 21 uur, Vrijdag van 10 tot 12 uur, Elke tweede en vierde zaterdag van de maand van 11 tot 15 uur. Het Informatiecentrum in Vessem is gevestigd in ’t Atelier van de Pelgrimshoeve Kafarnaüm, Servatiusstraat 11, 5512 AJ Vessem (NB). Het is geopend op elke tweede en vierde zaterdag van de maand van 11 tot 15 uur voor informatie over de tocht en aanmelding als lid. Bankgegevens Girorekening: 5151146 (Internationaal: IBAN: NL90PSTB0005151146 en BIC: PSTBNL21) Bankrekening: Rabobank Almere nummer 30.25.73.917 t.n.v. Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Bestuur van het Genootschap Tijs Dorenbosch (voorzitter) Theo van Dijk (algemeen secretaris) Bas Brouwer (penningmeester) Ton Aarts, Huub van Alem, Adrie Dik en Herman Holtmaat (leden) Regio-afdelingen Het Genootschap heeft Nederland verdeeld in zestien regionale afdelingen. De indeling en de namen van de regiocontactpersonen staan elders in dit blad. De regiocontactpersonen vormen het meest directe contact van het Genootschap met de leden.

Werkgroepen Het Genootschap kent een aantal werkgroepen en commissies: Cultuur en Geschiedenis, Pelgrimswegen, Herbergen, Hospitaleren, Spiritualiteit, Jacobsstaf, Internet, Pelgrimsonderdak in Nederland en Ledenservice. De Jacobsstaf is het orgaan van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en verschijnt viermaal per jaar. ISSN 0923-11458. © Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Redactie Joop van der Schoor (hoofdredactie), Jasper Koedam (eindredactie), Rony de Jong (bureauredactie), Tieleke Huijbers (fotoredactie), Gabriël Bakkum, Thijs Hanrath, Gitta van ’t Land, Herman Stokmans en Gerard van Poppel (leden). Redactieadres Elzenstraat 59, 5306 XK Brakel. E-mail: [email protected] Druk & grafische verzorging Drukkerij Berne BV, Heeswijk Aanwijzingen voor de auteurs Bijdragen voor de Jacobsstaf dienen digitaal, bij voorkeur in Word, gezonden te worden aan redactie@santiago. nl. Voor artikelen geldt als richtlijn een maximumlengte van 1800 woorden; voor de regioberichten geldt een maximum van 300 woorden per regio. Voeg de illustraties (géén internetafbeeldingen) apart toe als jpg-bestand, 300 dpi. Geef in de tekst de plaats van de illustraties aan en voeg apart een lijst met bijschriften toe. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te weigeren. Meningen en feiten zoals die door auteurs worden weergegeven, vallen buiten verantwoordelijkheid van redactie en uitgever. Advertenties kan men inzenden via het redactieadres. Losse nummers zijn, indien nog leverbaar, via het Informatiecentrum te bestellen.

Vaste Rubriek


Jacobsstaf 80. december Paulo Coelho s wandelgids Kaap Finisterre Pelgrims in Roncesvalles

Recommend Documents