Jaarverslag Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen-Leersum 2012 Bestuur Het bestuur kwam 5 maal bijeen om de lopende zaken binnen de vereniging te bespreken. Veel aandacht werd besteed aan het organiseren van de Open Monumentendag die gelijk met de Grietmarkt in september werd gehouden. Meerdere activiteiten werden door leden van de vereniging georganiseerd. Een begin werd gemaakt met de inventarisatie van de kernwaarden in de dorpen Amerongen en Leersum en over de vormgeving van de resultaten. De vrijwilligersdag in september was als vanouds een succesvolle bijeenkomst waar leden van de verschillende of dezelfde werkgroepen uitgebreid hun ervaringen van het afgelopen jaar deelden. Tijdens deze dag werd een nieuw erelid benoemd:Riet Hulsker voor haar vele verdiensten voor de vereniging. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 4 april werden de bestuursleden Marita Flikkema en Gerard Uiterwaal voor een volgende periode van 4 jaar werden herkozen. Archeologie • artikelen in magazine Dorp en Natuur • zeven mogelijke grafheuvels gevonden, waarvan er zes vermoedelijk tot een urnenveld behoren de de • veldwaarnemingen met vondsten als: lakmoesloodje van de VOC (17 of 18 eeuw) en spinloodje • informatie verstrekt i.v.m. voorbereiding archeologisch vooronderzoek Archief Ons archief 1966-1999 is in 2007 opgeborgen in het Regionaal Historisch Centrum Zuidoost Utrecht in Wijk bij Duurstede en beslaat daar 1 plank van 1 meter. Ik heb ik er recent het archiefmateriaal over de jaren 2000 t/m 2012 aan toegevoegd. Het Regionaal Historisch Centrum stelt tegenwoordig als eis dat aanbieders van materiaal dit zelf gereed maken voor opbergen in het archief; dat zal nog wat dagdelen kosten en daarbij zou de hulp van een tweede archivaris welkom zijn. Dat lijkt overdreven maar m.i. is het goed als voor elke functie in een vereniging een opvolger gereed staat. Wie reageert? Het aantal papieren stukken neemt overigens sterk af. Wat nog aan papier binnenkomt verbouwt onze secretaris tot digitaal stuk voordat het ’t bestuur ingaat. Vrijwel alles wordt per e-mail geregeld, ook in de werkgroepen. Beroepsarchivarissen weten met de archivering daarvan nog niet goed raad en kunnen geen aanwijzingen verstrekken. Het lijkt duidelijk dat het digitale materiaal in elk geval eerst bij mij, de archivaris, moet binnenkomen. Hoe? Onze gewaardeerde webmaster heeft gelukkig een handleiding gemaakt waarmee bestuurs- en werkgroepleden hun digitale archief gemakkelijk aan mij kunnen oversturen of ze nu Outlook 2003, id. 2007, id. 2010, Outlook Express, Windows Live Mail of Mozilla Thunderbird gebruiken. Ik kijk het binnenkomende materiaal door, gooi weg wat niet interessant voor de toekomst lijkt, hergroepeer alles op onderwerp en parkeer het op de externe harde archiefschijf van de vereniging, op die van de secretaris en hopelijk op die van het Regionaal Historisch Centrum. Bij ons jubileum van 2016 en vooral dat van 2041 zal blijken of ons digitale archief bruikbaar is. De archivaris van Dorp en Natuur, Jan van der Valk. Cotlandenpad Dit klompenpad wordt in samenwerking met het Landschap Erfgoed Utrecht door vrijwilligers van onze vereniging onderhouden. Eenmaal per maand liep een controleur vanuit Amerongen (Groene Entree De Burgwal) of Leersum (restaurant Touché) om de bewegwijzering te controleren en afval langs het pad te verwijderen . Slechte of verdwenen bewegwijzering werd hersteld. In de houtwal tussen Zuylestein en de Amerongerwetering moest veel braam en framboos verwijderd worden. Een informatiepaneel dat langs Onderlangs in Amerongen stond werd verplaatst naar het beginpunt De Burgwal in Amerongen. Dassen In 2012 beleefde de Dassenwerkgroep van de Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen – Leersum haar tienjarig jubileum. De werkgroep bestaat thans uit een team van acht enthousiaste en betrokken leden. Daarnaast kan de werkgroep rekenen op een vaste kring van “supporters”. Als doelomschrijving hanteert de werkgroep “het bevorderen dat de dassenpopulatie langs de flanken van
de oostelijke Utrechtse Heuvelrug zich kan ontwikkelen tot een (meta-)populatie die duurzaam kan voortbestaan”. De hoofdactiviteit bestaat dan ook uit het uitvoeren van veldonderzoek, in samenwerking met grondeigenaren en terreinbeheerders. Dit veldonderzoek concentreert zich op het doen van sporenonderzoek, samenbrengen van dassenwaarnemingen, en in kaart brengen van dassenburchten en -leefgebieden. Resultaten en adviezen worden teruggekoppeld naar de betreffende grondeigenaren/beheerders. Verder vindt er overleg plaats met overheidsinstanties over bedreigingen voor de dassenpopulatie in relatie tot gebiedsontwikkeling en –beheer. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan het doen van voorstellen voor de aanleg van dassentunnels en – doorgangen om de dassenterritoria integraal toegankelijk te houden voor de dieren. Het tellen van het aantal dassen per burcht gebeurt door middel van visuele waarnemingen, of met behulp van speciaal aangeschafte “cameravallen” welke langer bij een burcht hangen. In beide gevallen wordt alles gedaan om verstoring van de dieren te voorkomen. Gezien de onderlinge verwevenheid van dassenclans en hun voedselgebieden, brengt de werkgroep haar bevindingen in verband met het gehele gebied van de Utrechtse Heuvelrug. Wat is er concreet ondernomen in 2012? Er zijn nieuwe contacten gelegd met grondeigenaren/beheerders. Er zijn inventarisaties gedaan bij burchten en nieuwe locaties in kaart gebracht. Er is overleg gepleegd met grondeigenaren/beheerders over bedreigingen voor de habitat van de das. Vaak gaat het hierbij om afrasteringen van voedselgebieden, of houtkap in de nabijheid van een burcht. De bevindingen van de werkgroep maken een voorzichtige groei in de dassenpopulatie zichtbaar. Ook wordt er nu “op afstand” samengewerkt met de in 2012 opgerichte Stichting Dassenwerkgroep Utrecht & ’t Gooi. Deze samenwerking bestaat uit het wederzijds delen van informatie, kennis en ervaringen. De coördinatie van de dassenwerkgroep is inmiddels overgedragen van Ton Meijer aan Hans van den Berg. Educatie In totaal werden elf natuurmiddagen georganiseerd op de eerste woensdagmiddag van de maand. De onderwerpen waren: Wandeling naar paddenpoel, uilenballen pluizen, zintuigen, paddentrek, struinen in de Bovenpolder, waterdiertjes, het weer, ontdekkingstocht in het bos, zaden op reis, paddenstoelen zoeken, zwerfstenen . De locaties waren Darthuizer bos, Broekhuizen, Amerongse Bovenpolder, Zuylestein en Hoge Ginkel. De opkomst 7-15 kinderen per keer, afhankelijk van het weer en het onderwerp FGH Zie tijdschrift Dorp en Natuur van maart/april 2013. Heemtuin De heining is voor ¾ af. Dit jaar wordt hij afgemaakt. De vijver met moeras is ook een heel eind klaar. Als het weer wat beter wordt gaan we aan de gang met grondsoorten en worden de natte bakken getransplanteerd. De krokuslandjes zijn bewerkt met klei en opnieuw ingepoot. Die klei was over in de Keucheniustuin. In de Keucheniustuin is een nieuwe kleiheuvel aangelegd. Dat had nog heel wat {klei}voeten in de aarde… Het wordt spannend wat er het komende jaar op gaat groeien. Onze uilenkast is weer bewoond in de Londotuin. Het is wederom een kerkuil. Maria Lauran Lauran en Phine Dalmeijer zijn van plan om een soort Dorp en Natuur cursusproject te beginnen. De D&N academie?? In de Heemtuinschuur. We beginnen met een vogelcursus voor beginners in april. Maria zal een wervend stukje schrijven voor het Tijdschrift over hoe en wat, met een mooie vogelfoto. Het worden 3 avonden met 2 excursies hier in de buurt. Kosten 15,00 per persoon; koffie incl. Andere cursussen zijn mogelijk. Dat gaan we onderzoeken. We hebben know how genoeg binnen de club.
We vinden dat onze mooie schuur best wat meer gebruikt zou moeten worden. We hebben afscheid genomen van Marga Sloot, de beheerster van Broekhuizen. We vinden het heel jammer dat ze weg is. Als afscheidscadeau kreeg ze een Leersums schaapje, waar ze erg blij mee was. Keucheniustuin Het voorjaar. Maart begint met het verwijderen van dorre bladeren en het noteren van de eerste bloeiende planten: sneeuwklokjes, longkruid, maarts viooltje, winterakoniet! De Regenboog (Amerongen) was er al weer vroeg bij. Ze zochten ‘Kleine beestjes’ en ‘Vijverbeestjes’. De vijver bevat eind maart veel kikkerdril! Begin april was de Schakel er op zoek naar ‘Eten en Poep’. Zeer bijzonder: groep 3, kleintjes in de natuur! Deze maand stenen en boomstronken langs de paden (onderdak voor insecten) aangebracht. In mei is de tuin volop in bloei en vinden we de eerste kleine groene kikkertjes in het moeras. Wij fatsoeneren paden, randen en zitmogelijkheden. Begin juni zien we vijf dikke kikkers en – voor het éérst!- een salamander in de vijver. Op de heuvelrug vele soorten planten prachtig bloeiend. Een zorg is de overweldigende groei van Zevenblad op het laatste deel van de heuvelrug …. Zomer. 21 juni een rondgang met Ger Londo; Frans Keuchenius maakt een lijst bijzonderheden. In augustus is de bovenlaag van klei- en zandheuvel met Zevenblad afgevoerd. Eind augustus weer een stevige laag klei en zand opgebracht. Financiering grondwerk door O&C en D&N. In de vijver is Waterpest gebracht. Herfst. Oktober. Ons bezoek keek naar ‘De reis van planten’ (via zaad). Wij begonnen met inzaaien van zaadmengsels op zand- en kleigrond heuvelrug en op de akker. In november kreeg de kruiwagen een nieuwe band, zagen we honderden kikkervisjes en 10 volwassen kikkers (tegelijk) in de vijver en hielden we de tuin ‘mooi’. We ontvingen dit jaar 16 klassen, ongeveer 320 kinderen! In 2010 180 kinderen, in 2011 160. Met de schoonheid van de tuin groeide de belangstelling. Tenslotte: dank aan iedereen! Met z’n allen voor meer begrip van de Natuur bij de kinderen in Leersum en Amerongen. Winterslaap, tot 7 maart 2013. Natuurbeheer • De officiële start was op zaterdag 3 november 2012 met de opening op Landgoed Zuylestein, waar dit jaar gelijktijdig ook de landelijke start plaats vond. • Officieus was de werkgroep al op 13 juli begonnen met het knippen van de beukenhaag op de Zuylesteinseweg en aansluitend met verwijderen van de Amerikaanse vogelkers in de houtwal aan de Middelweg en andere percelen. Vanaf 13 juli tot 3 november zijn er al 15 ochtenden allerlei werkzaamheden gedaan. • Ondanks het feit dat de coördinator door persoonlijke omstandigheden dit seizoen op halve kracht werkzaam was, deed de werkgroep mee aan de actie Groen en Doen van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en ontving ten bate van een opfriscursus motor kettingzagen 3 vouchers met een totaal waarde van € 3000,00. • De cursus heeft inmiddels op zaterdag 2 maart 2013 op landgoed Den Treek plaatsgevonden, waar 17 cursisten werden bijgeschoold en allerlei trucjes leerden om nog veiliger en beter een boom te kunnen vellen. De cursus was niet alleen voor leden van de eigen werkgroep bestemd maar ook voor zagers van andere werkgroepen in de provincie. • Per 1 april 2013 komt er een nieuwe versie uit van de Arboregels voor werken in het landschap. Deze regels zullen zeker niet eenvoudiger worden, maar eerder worden aangescherpt. Een van de nieuwe regels zal zijn het gebruik van een helm door alle deelnemers bij activiteiten waar hout van boven op je kan vallen. Dus ook bij het knotten van knotbomen. De werkgroep komt dus voor een kostenpost te staan. • Begin april zal blijken dat de doordeweekse ploeg ongeveer 35 ochtenden is bezig geweest met gemiddeld 12 personen per ochtend. De zaterdagploeg haalt de 18 ochtenden met gemiddeld een 20-tal per ochtend. Hoewel je aan het begin van het seizoen niet weet of je voldoende werk hebt voor zoveel ochtenden, blijkt steeds weer dat je aan het einde van het seizoen nog wel eens een extra dag in de week moet inlassen. We mogen concluderen dat er nog genoeg werkzaamheden zijn. Ook al wordt de subsidiekraan langzaam dicht gedraaid door de landelijke overheid, blijkt toch dat de plaatselijk overheid wegen zoekt om de vrijwilligersgroepen aan het werk te houden. Ook de gemeente Utrechtse Heuvelrug. We hopen in het najaar meer duidelijkheid daarover te kunnen geven.
Bas Rooseboom Padden-Amerongen Aantallen: Na een paar jaar een redelijk stabiel aantal, groeide de populatie in 2011 fors naar ruim 30.000 maar in 2012 heeft de werkgroep slechts 13.700 padden overgezet van bos naar uiterwaarden. Dat is minder dan de helft. De terugweg leverde zo’n 7.500 op (in 2011 waren dat ruim 20.000). De droogte was de oorzaak van deze forse daling, die landelijk voelbaar was. Volgens de specialisten van de stichting RAVON, zien veel padden door de droogte af van de paring. Lichtonderzoek: De werkgroep deed dit jaar ook mee aan een lichtonderzoek van RAVON. In een proefstellage van rode, blauw/groene en witte lampen moest uitwijzen of deze kleuren de padden aantrekken of juist afstoten. De resultaten kunnen helpen bij de paddentrek op locaties waar geen rasters geplaatst kunnen worden: Gebruik een ‘onaantrekkelijke’ kleur waar de padden de weg beter niet kunnen oversteken en lok hen met een ‘aantrekkelijke’ lichtkleur naar een gunstige oversteek. Maar helaas, de aantallen padden waren te klein om tot conclusies te komen. In 2013 proberen we bruikbare resultaten te krijgen. Verwonderlijke verwonding: Wat we al eerder hebben waargenomen maar wat in 2012 meer vragen opriep waren de ronde verwondingen op de rug van een aantal padden, vlak achter de kop. Het is niet de gevreesde schimmelinfectie. Lex Kreffers, bioloog en amfibiespecialist in Den Haag heeft gelijke waarnemingen gedaan. Er werden kwamen verschillende theorieën voor de oorzaak van deze verwonding maar geen ervan vinden we aannemelijk. De wond is niet echt vers. Verwonding doordat ze tegen de auto worden gezogen is niet aannemelijk want de padden zijn nog geen weg overgestoken. Een bosmaaier zou veel meer schade aanrichten en niet altijd hetzelfde. De theorie dat deze huidloze plek ontstaat doordat de wondkorst eraf valt, lijkt logisch. De huid rondom de korst is te dun om een korst vast te houden, maar de oorzaak van de altijd oppervlakkige en altijd ronde huidbeschadiging is nog steeds een vraagstuk. Padden Leersum Als we 2012 vergelijken met de vorige twee jaren moeten we concluderen dat dit seizoen was geen goed jaar voor de paddentrek. In maart was het warm maar te droog, in april te koud voor de padden. Een in heel Nederland geconstateerde situatie. In vergelijking met heel Nederland te volgen op de website www.padden.nu, was in Leersum de situatie minder dramatisch: “slechts” een teruggang met ca. 30%. Freek Visser maakte van de activiteiten van de paddenwerkgroepen Amerongen en Leersum een film die op www.dorpennatuur.nl te zien is. PR De werkgroep –die niet als zodanig bij elkaar komt- houdt zich bezig met PR-achtige zaken en activiteiten die moeilijk in andere werkgroepen onder te brengen zijn. Zo zijn er de subwerkgroepen Tijdschrift, Website en Plantenruilbeurs. Ook de activiteiten rond de jaarlijkse opschoondag kregen dit jaar een blijvende status binnen D&N door dit onder te brengen bij de werkgroep PR. Het Tijdschrift Dorp & Natuur is weer in voor- en najaar verschenen. Naast bezorging bij de leden leggen we het blad ter inzage op alle openbare leestafels in onze dorpen zodat veel mensen kennis kunnen nemen van de activiteiten van onze vereniging Er wordt constant gewerkt aan verbetering en uitbreiding van de website. De startpagina is gewijzigd en er staan weer nieuwe videofilms over de werkgroepen en activiteiten op de site. Er zijn 4 ledenmails verstuurd. Er is op 17 maart in zowel Amerongen als Leersum een geslaagde schoonmaakactie gehouden, waarbij door een redelijk aantal enthousiaste deelnemers een grote hoeveelheid zwerfvuil werd verzameld. De plantenruilbeurs kon zowel in voor- als najaar weer rekenen op een kleine, maar enthousiaste klantenkring. Het project Kernwaarden van Amerongen en Leersum is dit jaar gestart met een fotoinzendwedstrijd. In samenwerking met de Heidemij en de Universiteit Wageningen wordt gewerkt aan een fotoboek over de kernwaarden. De vereniging heeft zich weer twee keer gemanifesteerd op de Grietmarkt. Tijdens Open Monumentendag hebben we een uitgebreid programma met o.a. insectenhotels maken, wilgentenen vlechten en een speurtocht uitgevoerd.
De vereniging is weer tal van keren genoemd in de regionale bladen en ook op tv, o.a. door de opening van de landelijke natuurwerkdag door Lodewijk Hoekstra bij onze werkgroep natuurbeheer, het project met fotoinzendactie over Kernwaarden van onze dorpen, de maandelijkse natuurmiddagen voor de jeugd en de bermopruimacties. ROM Het is algemeen bekend, dat door de recessie vele (nieuw)bouw zijn stopgezet of vertraagd. Die ontwikkeling heeft er toe geleid, dat de ROM minimaal betrokken is geweest bij bouwplannen in onze dorpen. De huidige stand van zaken is, dat: • Er is gestart met nieuwbouw tussen Middelweg en Rijksstraatweg te Leersum. • Het plan Allemanswaard is gestart. • Nieuwbouw op het terrein van de voormalige kwekerij te Leersum is in de ijskast gestopt. • De bouw op het terrein van De Donderberg is uitgesteld. • Bijenkorf en Tamarinde zijn vertraagd. • De plannen voor een nieuwe woning aan de Kersweg te Amerongen blijven onze aandacht houden. Voor wat betreft de plannen voor een nieuw bedrijventerrein aan de Bertus Leendertsweg zijn er van de kant van de gemeente geen nieuwe ontwikkelingen te melden over 2012. Als Dorp en Natuur hebben wij zowel de gemeente als de provincie gewezen op de uitbreiding van het foerage gebied van Dassen in de nabijheid van het plangebied. Verder hebben wij in overleg met onze vertegenwoordiger in de werkgroep Buitengebied van de FGH een aantal ontwikkelingen in het Buitengebied gevolgd. Uilen 2012 een topjaar:Marc van Leeuwen kon voor onze vereniging 27 kerkuilkuikens ringen, waarvan twaalf op twee nieuwe locaties. Landelijk werden veel kuikens geboren. Eén locatie in Leersum leverde zelfs zes kuikens in een tweede broedsel op (niet geringd). Op een andere locatie in Leersum was het broedende kerkuilvrouwtje vijf jaar eerder in Ingen geringd. Een van de locaties in Amerongen, waar jarenlang succesvol werd gebroed bleef voor het eerst in 2011 zonder kuikens. In mei 2012 zagen we in mei wel zeven eitjes en één heel klein kuikentje maar in juni waren alleen de twee volwassen vogels in de kast. Alle kuikens waren dood of verdwenen. Marc van Leeuwen had het vrouwtje geringd een jaar eerder geringd in Werkhoven. Was het gebrek aan ervaring of waren boommarters op bezoek geweest? Dat was een forse tegenslag maar een tweede broedsel leverde toch één (ongeringd) kuiken op. Op een van de twee nieuwe locaties volgde ook een tweede broedsel maar de 4 eitjes zijn niet uitgekomen. De steenuilen hebben het wel moeilijk in onze omgeving. Op één locatie hebben we 2-3 eitjes gezien maar met het ringen van de kuikens was de locatie niet toegankelijk.
