JAARVERSLAG VERBINDEN INNOVEREN KENNISDELEN OPSCHALEN

JAARVERSLAG

2014

VERBINDEN INNOVEREN KENNISDELEN OPSCHALEN

Stichting Pioneering

StPioneering

Kijk ook eens op onze website: www.pioneering.nl

Pioneering - jaarverslag 2014 - pagina 3


Het jaar van de verandering

gaf in augustus aan te willen stoppen. Na

het teken van verandering. Zo hebben

twee jaar vorm te hebben gegeven aan een

we de keuze gemaakt om de tien “oude”

nieuwe richting voor Pioneering heeft hij

werkplaatsen samen te voegen in vier

per 1 november het stokje overgegeven

centrale thema’s. En vijf bestuursleden

aan Rutger Vrielink. In hem hebben we een

zaten aan hun maximale zittingstermijn,

goede opvolger gevonden die, met frisse

waardoor er nieuwe bestuursleden van

blik, leiding geeft aan de organisatie.

andere bedrijven aangeschoven zijn om de belangen van hun branche te

Ook dit jaar tonen we met ons jaarverslag

vertegenwoordigen.

de vele projecten, resultaten en bijeenkomsten waar we het afgelopen

Wat wel blijft, is onze missie: innovatie

jaar samen met onze deelnemers aan

aanjagen, partijen verbinden en kennis

hebben gewerkt. Binnen projecten van

delen en implementeren binnen de

Pioneering kijken alle partijen met elkaar

bouwbranche. Zo blijven we met al onze

naar verbeterpunten en succesfactoren

partners werken aan een sterkere bouw in

die op nieuwe projecten toegepast kunnen

Twente en daarbuiten. Naast het regionale

worden. Dit blijven we ook de komende

netwerk verbinden we ook buiten de regio.

tijd uiteraard doen. Zowel hier in de

We zien onze samenwerking met een

regio, alsook bijvoorbeeld in de rest van

partij als De Bouwcampus dan ook als een

de Provincie Overijssel en aangrenzende

waardevolle aanvulling.

gebieden zoals de Achterhoek. Dit is immers bepalend voor een succesvolle

In oktober is ons programmabureau

samenwerking.

verhuisd naar The Gallery. Dit complex op Kennispark Twente biedt huisvesting en

Pioneering zorgt voor een goede

faciliteiten voor innovatieve en kennis-

samenwerking binnen de eigen keten,

innovatieve bedrijven. Na meer dan vijf jaar

maar grijpt ook zeker kansen aan voor

De eerste positieve geluiden over de bouw horen we gelukkig weer om ons heen. Dit geeft weer

een fijne plek bij Saxion te hebben gehad,

kruisbestuiving met andere sectoren. Dit

energie. Maar het is ook wel duidelijk dat de bouwbranche aan het veranderen is en niet meer wordt

gaan we onze activiteiten voortzetten in

zorgt voor een mooie dynamiek!

zoals hij ooit was. Thema’s als duurzaamheid, conceptueel denken en vernieuwend ondernemen zijn

deze innovatieve, inspirerende omgeving.

Ik wens u veel leesplezier,

inmiddels niet meer weg te denken. Hierbij was en blijft samenwerking een belangrijk ingrediënt

Het najaar had nog meer vernieuwends

voor innovatie.

voor ons in petto. Directeur Jan Breteler

Jan Bron, Voorzitter Stichting Pioneering

Drs. Jan Bron Voorzitter Stichting Pioneering



Voorwoord

Afgelopen jaar stond voor Pioneering in

Pagina

Pagina

Voorwoord

3

Ecopan

24

Index

4

Project Asbest van het bedrijfsdak stimuleert asbestverwijdering en

26

IPC-projecten

6

duurzame renovatie in dezelfde stap

ExperimenteerLab in BTC-gebouw

7

Derde Leergang Resultaatgericht Vastgoedonderhoud positief afgesloten

27

Studenten Saxion maken voor meesterproef ontwerp toekomstig wonen en zorg

8

Pioneering denkt mee in ontwikkeling Safety Campus

28

Nieuwe werkgroep BIM-SE

9

Stroomlijning Binnenstedelijk Rioleringsprojecten

30

RGVO traject voor Muziekkwartier

10

Onderzoek studenten Saxion voor Pioneering IDF vloersysteem

32

Eenvoudig scheiden van gebouwgebonden en bewonersgebonden energiegebruik

11

Betonkanorace 2014

33

Innovatie geeft impuls aan economie

12

Autarkisch vertoeven in de landschaplodge

34

Alternatieve Projectfinancieringsvormen voor het energetisch van grondgebonden

14

Vernieuwing is drijver om aan de wensen van de toekomst te voldoen

36

Compoze blokken

38

sociale huurwoningen Terugkomdag werkplaats Duurzaamheid

14

Bijeenkomst Biobased Materials

40

Rapport “Puin in asfalt” helpt puinrecycling verbeteren

16

Werkplaats Innovatieve Processen brengt bezoek aan Combitunnel

41

Expertisecentrum Duurzaamheid

18

Pioneering Jaarevenement: Co-creatie in de bouw werkt!

42

Breakthrough in 3D-printen

19

Met Rutger Vrielink kijkt Pioneering vooruit naar de toekomst

44

Bedrijvenplatform Energieneutraal Renoveren

20

Deelnemers 2015

46

Nieuwe richting, nieuwe mensen

21

Colofon

47



Index

ExperimenteerLab in BTC-gebouw

Pioneering heeft in juli 2013 een IPC voorstel ingediend bij het AgentschapNL. Van de zeventig

AANLEIDING INNOVATIEPROJECT

Het bedrijfsleven ontwikkelt onder

ingediende initiatieven zijn uiteindelijk vijftien projecten gehonoreerd. Het IPC voorstel van

De Bouwindustrie is inmiddels de grootste

begeleiding van Pioneering en met

Pioneering was één van deze gelukkigen. Binnen het project werken veertien bedrijven gedurende

vervuiler en afvalproducent van de wereld

behulp van de kennisinstellingen

Pioneering heeft in 2014 een experimenteerruimte

in te hoge concentraties in de binnenlucht

twee jaar, in twee-, drie- en viertallen aan zes innovaties. Pioneering begeleidt als penvoerder de

geworden. Er zijn nieuwe innovatieve

zowel bouwsystemen als kennis. De

in het BTC-gebouw kunnen huren. Hiermee komt

aanwezig is en door de opname van

bedrijven en legt de verantwoording richting Agentschap NL af.

oplossingen nodig om de milieu-impact

ontwikkelingen hebben betrekking op

zij tegemoet aan de wensen van haar deelnemers

luchtverontreinigende stoffen in de binnen-

van de sector te verminderen. Elementen

de industrialisatie van het werkproces,

voor een fysieke testruimte. Hier kunnen bedrijven

en buitenlucht, zoals allergenen, CO, SO2 en

Collectief 2 Wolterinck,

zoals aanpasbaarheid, transformatie en

het ontwikkelen van prefabproducten en

samen met de UT, Saxion en ROC hun vragen

fijnstof. Tevens zal de luchtvochtigheid van

Interwand, DuPre en Panhuijzen

hergebruik spelen hierbij een essentiële

individueel, duurzaam en transformeerbare

Collectief 4 Olde Hanter Bouwconstructies,

onderzoeken en beantwoorden, hun innovaties

de binnenlucht, die vaak te laag is, door het

Samen ontwikkelen zij een demontabele,

rol. De tijd dat een gebouw gebruikt

bouwconcepten. Dit moet leiden tot

Brain of buildings

testen en monitoren.

mos verbeteren. Om dit te bereiken zullen

modulaire, duurzame, mosdragende

wordt voor één bestemming (wonen,

een betere functievervulling, lagere

Zij ontwikkelen een innovatief, thermisch

binnenwand en een buitenwand met

werken, recreëren) wordt steeds korter.

productie- en bouwkosten en lagere

hoofddragend constructiesysteem dat

Begin januari zijn de eerste bedrijven gestart

verschillende mossoorten zo goed mogelijk

planten. De organische buitenwand

Gebouwen moeten daarom eenvoudig

onderhoudskosten. Deze bouwwijze zal de

bestaat uit wanden, vloeren en daken

met hun cases. De eerste gebruiker van

moeten worden geconditioneerd.

heeft een eigen fundering en kan voor de

transformeerbaar zijn naar verschillende

concurrentiepositie van de bouwnijverheid

gemaakt van gewapend beton met een kern

de ruimte is Wolterick geweest. Wolterick

Na de testen aan de mosbinnenwand, heeft

bestaande gevel geplaatst worden. De

functies zoals wijziging van woningbouw

die met deze nieuwe methode bouwen,

van polystyreen die het gehele geraamte

heeft onder meer onderzocht hoe snel een

Shandrick Elodia (“de leukste buschauffeur

organische binnen- en buitenwand hebben

naar utiliteit en andersom zonder

versterken.

van het gebouw isoleert. Andere innovatieve

‘uitgedroogde’ moswand door de toevoeging

van Twente”), zijn compoze blokken in het BTC

een positieve luchtzuiverende werking

kapitaalvernietiging. Bestaande gebouwen

In totaal zijn er 5 collectieven van

voordelen van het systeem is dat het is

van water en kunstlicht groeit. De gehele

gebouw opgebouwd en getest.

Collectief 1 Vision 4 Energy,

op het binnenklimaat van het gebouw,

vormen de basis voor nieuwe gebouwen.

samenwerkende bedrijven en deze 5

opgebouwd uit hanteerbare en zeer lichte

maand februari zijn metingen uitgevoerd in

Vanuit de Pioneering werkplaats HTSM zullen

Triple Solar, Van Dijk Bouw.

respectievelijk het buitenklimaat. Daarnaast

collectieven ontwikkelen in totaal 6

elementen. Daarnaast is de constructie zeer

het Pioneering ExperimenteerLab in het kader

de innovaties gevolgd worden en kunnen onze

Samen ontwikkelen zij een prefab dragende

geeft de organische binnen- en buitenwand

Collectief 3 Signo Distribution Holland,

productinnovaties.

geschikt voor recycling. Het resultaat zal een

van de mosgroei. In maart en april waren de

aangesloten bedrijven de ruimtes in het BTC

module waarin een lage temperatuur

een verfraaiing van de omgeving en heeft

Wagenbouw Bolle, Signo Real Estate

energiebesparing van 80%, een veel snellere

testen gericht op het meten van de CO2-

gebouw reserveren.

verwarmings- en koelsysteem verwerkt

zij verkoelende eigenschappen. Voor de

Zij ontwikkelen samen een StowBox. Dit is

bouwtijd en lagere bouwkosten (20%) dan

opname en -afgifte en de opname van fijnstof.

is met gebalanceerde ventilatie en

mosbinnenwand werkte Wolterinck samen

een lichtgewicht opslagruimte plus chassis

traditionele bouwsystemen zijn.

zonnecollectoren als primaire energiebron.

met Interwand. Interwand is in juli 2014

die geschikt is voor zowel particuliere als

De prefab unit krijgt geen aanvoer van gas

failliet gegaan. Er is toen een tijdelijke

zakelijke opslagbehoeften. Voor ieder type

Over het 5e collectief kan vanwege

uitwerking op het binnenmilieu van het

of CV-leiding en moet voor de verwarming

samenwerking aangegaan met Sepawand.

StowBox moet een apart chassis ontwikkeld

octrooiaanvragen pas in 2015

gebouw door de opname van CO2, dat veelal

geheel autarkisch functioneren.

Een andere samenwerkingspartner wordt

worden.

gecommuniceerd worden.

gezocht.

de fotosyntheseomstandigheden voor de

Ook geïnteresseerd in het gebruik van de experimenteerruimte? Stuur dan

De mosbinnenwand heeft een positieve

een mail naar [email protected]



IPC-projecten

Studenten Saxion maken voor Meesterproef ontwerp toekomstig wonen en zorg

Dit heeft geleid tot het concept Samen

Nieuwe werkgroep BIM-SE

wonen, samen werken. Begeleid wonen voor mensen met een lichte beperking, flexibele kantoorruimte voor zzp-ers die vooral niet op een kantoren, locatie of bedrijventerrein willen werken en een lunch café/expositieruimte die door de

De ontwikkelingen binnen BIM en SE gaan

De deelnemers van de werkplaatsen

“Van iedere deelnemer wordt een actieve

werkenden en omwonenden bezocht

hard. Waar de nadruk in de afgelopen jaren

BIM en SE zijn de afgelopen jaren actief

inbreng verwacht en de houding ‘als je deelt,

De bijeenkomsten van de werkgroep BIM-

kan worden en voor de bewoners voor

lag bij het kennis maken met deze tools,

geweest binnen vele Pioneeringprojecten

weet je meer’ is een voorwaarde! Alleen op

SE vinden rondom projectbezoeken plaats,

dagbesteding zorgt.

gaat het nu steeds mee om hoogwaardige

rondom deze onderwerpen. Vanuit beide

deze manier gaat het ook werken en krijgen

waarbij actief kennis wordt gedeeld en per

toepassing in innovatie (complexe) projecten.

werkplaatsen is aangegeven dat een

we toegevoegde waarde met de groep”,

bijeenkomst wordt gezocht naar verdieping op

Het concept van de studenten van ‘Pro

hoe de studenten hun eigen toekomst

BIM en SE zijn prachtige hulpmiddelen om de

gecombineerd overleg (met uiteraard

zegt chef werkplaats Innovatieve Processen

de heersende thema’s. Dus naast kennis delen

Care’ heet Care2live. Binnen dit concept

zien, zijn de antwoorden heel bescheiden.

nieuwe vormen van samenwerken in complexe

bijbehorende projecten en trajecten) tussen

Barbara Middelhoff.

wordt nieuwe kennis ontwikkeld, door middel

is gezocht naar een passende maar vooral

De markt is moeilijk en ze zijn blij als

projecten te ondersteunen.

BIM en SE wenselijk is.

ook duurzame invulling voor de locatie.

ze in dit vakgebied aan de slag kunnen.

In de combinatie van de functies werken,

Kritisch willen en kunnen ze nu niet zijn,

Tijdens een eerste bijeenkomst op 22 april

sporten, zorg en wonen denkt deze groep

maar het hart ligt voor de meesten bij de

2014 waren de deelnemers het snel eens

dat te hebben gevonden. Door vergrijzing

projectontwikkeling.

dat men niet bij elkaar wil komen om alleen

is er meer vraag naar woonruimte voor

maar te praten. Om de inzet van tijd zo

mensen met een beperkte zorgbehoefte.

Welke groep de Vastgoedconversieprijs

nuttig mogelijk te besteden is men tot een

Hiervoor kunnen 58 appartementen met

2014 op hun cv mag zetten wordt voor

actieplan gekomen. De bijeenkomsten

een theetuin en een ruimte voor recreatie

50% bepaald door het publiek en voor

zullen een paar keer per jaar rondom een

worden ontwikkeld. En in de villa is naast

50% door de vakjury, bestaande uit Henk

projectbezoek plaatsvinden, waarbij actief

Op donderdag 30 januari heeft de uitreiking van de Vastgoed Conversie Prijs 2014 van Stichting

een zorgwinkel ook een tandarts en een

Gersen (IAA Architecten), Hans Wichers

kennis wordt gedeeld en per bijeenkomst

Pioneering en de Stichting Vastgoedrapportage plaatsgevonden bij de Jaargetijden in Enschede.

Bed & Breakfast gepland. De gymzaal wordt

Scheur (Directeur Vastgoed van Saxion en

zal worden gezocht naar verdieping op

Dit jaar is het voormalig gebouw van Pabo Edith Stein door Saxion studenten in een nieuw jasje

een sport- cq zorgcentrum, waar ouderen

in die hoedanigheid eigenaar van het studie

actuele thema’s. De focus ligt niet op

gestoken. De studenten zijn enigszins zenuwachtig bij het aanschouwen van de bijna honderd

aangepast kunnen sporten.

object) en Patrick Oude Egberink (Holtdijk).

nieuwe technologie, maar op de integrale

professionals die nieuwsgierig maar kritisch hun creativiteit afwachten.

van onderzoek of praktijk cases.

Het publiek en de vakjury heeft unaniem

processen voor de bouwwereld. Binnen

Beide groepen studenten houden goed

gekozen voor het concept van Pro Care. De

de groep zijn al de eerste ideeën gevormd

De studenten van de groep ‘Vast Goed

huidige markt moeilijk geschikt voor één

stand onder het kritische vragenvuur van

presentatie en de haalbaarheid werd hoger

over mogelijke thema’s. Uiteraard zijn

Advies’ hebben geconstateerd dat het

partij. Ze hebben besloten op zoek te gaan

zowel gespreksleider Gerben Kuitert als de

beoordeeld, al was het concept van Vast

aanvullingen hierop zeker welkom.

een hele grote locatie is en daardoor in de

naar functies waar behoefte aan is en die

professionals in de zaal. Op de laatste vraag

Goed Advies op inhoud beter uitgewerkt.



elkaar op één locatie kunnen versterken.

van resultaatgericht vastgoedonderhoud

vervolgens worden aan de hand van onder

uit te voeren. Belangrijke aspecten hierbij

andere de onderhoudsvisie van de gemeente

zijn volgens hem het denken vanuit een

de kwaliteitseisen geformuleerd.

gezamenlijk belang, afgesproken kaders en het als gemeente op professionele wijze aan

Eenvoudig scheiden van gebouwgebonden en bewonersgebonden energiegebruik

Sanderink: “We hebben als Vastgoedbedrijf

de markt overlaten en vertrouwen geven.

het idee dat we het onderhoud met RGVO

Vervolgens ging Menno Buijs,

nog beter kunnen handelen. Strukton

contractmanager bij Strukton Worksphere,

De Pioneering werkplaats Duurzaamheid

Worksphere wil er zelf ook energie insteken

in op het voorgaande vanuit de

heeft ter oriëntatie een vooronderzoek

Uit de metingen blijkt dat er wel degelijk

om te kijken hoe het werkt met RGVO.

opdrachtnemer. Hij werd bijgestaan door

neergelegd bij een Saxionstudent van de

een vergelijkingsmethode te vinden is en dat

Schildersbedrijven zijn hier al een stukje

Vera Bolder, student bouwtechnische

opleiding Bouwkunde. Shella Hortentia voerde

deze vergelijkingen teruggebracht kunnen

verder in, bouwkundige partners zijn nog

bedrijfskunde van Saxion, die een toelichting

in het kader van een vrije minor onderzoek

worden naar de gemeten parameters. Voor

niet zo ver.” Met hulp van Pioneering

gaf op een aantal onderhoudsconstateringen

uit naar de mogelijkheden om te komen tot

deze woning ligt het werkelijke gebouw-

wordt bekeken of dit haalbaar en werkbaar

van de buitenkant van het gebouw. Voor de

een gestandariseerde meetmethode voor het

gebonden energieprestatie tussen de 1,14 en

is. Namens Pioneering begeleidt Glenn

energiebesparingsdoelstellingen hebben

gebouwgebonden warmtegebruik. Corporatie

1.22 hoger dan je volgens de EPC-berekening

Stern het traject en werkt een studente

de partijen gezamenlijk een energieteam

Domijn heeft voor dit onderzoek een woning

zou verwachten.

bouwtechnische bedrijfskunde, in het kader

opgericht. Door deze aanpak en enkele

beschikbaar gesteld.

van haar onderzoeksstage, intensief mee aan

kleine investeringen, die zich binnen een jaar

de implementatie.

terugverdienden, is een energiebesparing

METINGEN

van alle gebouwen in de wijk het verwachte

van dertig procent gerealiseerd.

Daarnaast is op basis van de EPC-berekening Gedurende één week zijn in en rond een

energieverbruik vergeleken met het werkelijke

TERUGKOMDAG RGVO

twee-onder-een-kapwoning meerdere

verbruik. Het blijkt dat op wijkniveau het totale

Het Vastgoedbedrijf van de gemeente Enschede

“We hebben het onderhoud al weggezet

Ruim 40 aanwezigen luisterden op 9

zaken gemeten. Allereerst is de gasmeter

energieverbruik juist een factor 0,86 lager is

heeft het onderhoud van de buitenschil van

via een prestatiecontract en daar zijn wel

december met veel belangstelling naar de

elk kwartier uitgelezen. Daarnaast zijn de

dan berekend. Hierbij moet opgemerkt worden

het Wilminktheater op basis van RGVO

de inspecties maar niet het bouwkundige

uitkomsten van het traject Prestatiecontract

bijbehorende binnen- en buitentemperatuur,

dat in de wijk niet alleen allerlei verschillende

uitgebreid met de bouwkundige zaken. De

gedeelte van de buitenschil in opgenomen.

en RGVO Muziekkwartier. Nihad Mesevic,

de luchtvochtigheid, de temperatuur van de

typen woningen staan, maar ook winkels.

werkplaats Duurzaamheid heeft dit RGVO-

Dat willen we nu op basis van RGVO

coördinator onderhoud van de gemeente

muur met de buren en het vermogen van de

traject begeleid. De onderhoudspartij Strukton

wegzetten”, vertelde Theo Sanderink van

Enschede, vertelde vanuit het perspectief

instralende zon gemeten. Het onderzoek in de

Worksphere en de huurder van het gebouw,

het vastgoedbedrijf. De partijen werken de

van de opdrachtgever waarom zij het beheer

woning heeft veel meetgegevens opgeleverd.

de afdeling Techniek en Productie van het

komende maanden aan een plan hiervoor,

en onderhoud van Nationaal Muziekwartier

Deze werden geanalyseerd en gerelateerd

Wilminktheater, waren hier eveneens nauw bij

dat volgens Sanderink vermoedelijk voor de

volgens een prestatiecontract in de markt

aan de bouwkundige eigenschappen van

betrokken.

zomer gereed is. In deze periode worden een

hebben gezet en waarom ze kiezen om het

de woning. Op basis hiervan werd inzicht

nulmeting en een conditiemeting gehouden

onderhoud van de buitenschil met behulp

verkregen in het energieverbruik voor verwarming in de bewoonde situatie.



RGVO traject voor Muziekkwartier

om met elkaar de conditie te bepalen en



Eddy van Hijum, gedeputeerde Economie, Energie en Innovatie, provincie Overijssel

Innovatie geeft impuls aan economie!

mate uitgevoerd binnen de thematische

heel bewust aan wil sluiten groeit nog

werkplaatsen. Daar ontmoetten

steeds. Een geweldig resultaat. Pioneering

ondernemingen, kennisinstellingen,

heeft hiermee haar meerwaarde voor de

overheden en opdrachtgevers elkaar, en

bouwkolom aan getoond. Vernieuwing en

De wereld van de bouw zag er bij het oprichten van Pioneering en het opstarten van het

werkten zij gezamenlijk in een proces

innoveren is noodzakelijk om te overleven

programma in 2008 essentieel anders uit dan nu het geval is. De bouw was toen een florerende

van open innovatie aan vernieuwingen

en vooruit te kunnen. Ook is meer dan ooit

branche met een behoorlijke opdrachtenportefeuille. De bedrijfsresultaten lieten het toe dat ook

op alle terreinen die voor de bouwsector

duidelijk dat dit niet alleen kan gebeuren,

in ondersteunende activiteiten zoals innovatie, kennisontwikkeling en netwerken geïnvesteerd kon

van belang zijn. Op deze wijze zijn zij

daar heb je een netwerk voor nodig met

worden.

actief geweest in ruim 80 projecten.

toekomstgerichte deelnemers.

Binnen de projecten heeft veel onderzoek plaatsgevonden, waarbij de kennis op Anno 2015 hebben veel bedrijven moeite

fundamentele vernieuwing. Tegelijkertijd

verschillende manieren is gedeeld en

TWENTE

om hun onderneming draaiende te

staan ook de overheidsfinanciën onder

toegepast in volgende projecten.

De toekomst van Pioneering past in de

houden. Bij de pakken neerzitten heeft

druk. Hier ligt een grote uitdaging die wij

geen enkele zin. Juist in deze situatie

met alle betrokkenen oppakken.

doelstelling van de ‘Innovatiesprong

GEZONDE REGIONALE ECONOMIE

De activiteiten van Pioneering geven

De focus ligt nog steeds op vernieuwend

Twente’. Ook deze vernieuwende aanpak

Provincie Overijssel zet stevig in op de

invulling aan de ambitie van de provincie.

is vernieuwing en innovatie in de

ondernemen in de bouw. Daarbij is het

van het innovatiebeleid in Twente

versterking van de regionale economie en

Pioneering levert door het verbinden van

bouwsector meer dan ooit noodzakelijk.

streven de bouw in Oost Nederland

stimuleert de samenwerking tussen het

de stimulering van de werkgelegenheid.

vraag, aanbod, kennis en praktijk een

WERKPLAATSEN

om te vormen van traditionele hidden

bedrijfsleven, de kennisinstellingen en

Innovatie, concurrentiekracht en

actieve en belangrijke bijdrage aan het

om ingrijpende vernieuwingen, de (door-)

Pioneering heeft vanaf oktober 2008 het

champions naar ondernemingen

de overheden. De Innovatiesprong geeft

duurzaamheid vormen daarbij belangrijke

realiseren en versnellen van innovaties

ontwikkeling van slimme en duurzame

programma ‘Vernieuwend Ondernemen

met de reputatie “vernieuwend,

een sterke impuls aan de economische

factoren. De rol van de provincie is vooral

in de bouw. En daarmee aan een gezonde

materialen, procesvernieuwing en

in de Bouw’ uitgevoerd. Het programma

vooruitstreven en dynamisch” waardoor de

ontwikkeling en de werkgelegenheid.

faciliterend; de ondernemers, zoals de

regionale economie!

levensloopbestendigheid wordt steeds

heeft zich gericht zich op het versterken

concurrentiekracht vergroot.

Daarmee versterkt Twente de komende

bouwbranche, moeten het doen. Daarvoor

belangrijker in combinatie met de

van de concurrentiekracht van de

jaren haar positie als topinnovatie regio.

heeft de provincie diverse instrumenten ter

ontwikkelingen in bijvoorbeeld de zorg.

bouwgerichte bedrijven, het verbeteren van

Een grote groep bedrijven heeft zich

Voor de bouwbranche is Pioneering

beschikking waar het bedrijfsleven gebruik

De huidige praktijk van regels rondom

de samenwerking tussen kennisinstellingen

vanaf het prille begin aan het programma

daarbij een stimulerende kracht om deze

van maakt zoals het innovatiefonds, het

aanbesteden en opdrachtgeverschap

onderling en hun samenwerking met de

gecommitteerd. Het aantal bedrijven dat

verandering aan te jagen. De bouwbranche

energiefonds, EFRO en diverse MKB-

vormen een belemmering om te komen tot

praktijk. Het programma is in belangrijke

de weg naar Pioneering heeft ontdekt en

is daarbij nadrukkelijk zelf aan zet.

stimuleringsregelingen.

De duurzaamheidsdoelstellingen vragen

Terugkomdag werkplaats Duurzaamheid

een hoge klantgerichtheid. Door bijvoorbeeld

Meerdere woningen werden bezocht; in

het koppelen van de driejarige inspectie

oude staat, waar gewerkt werd en een

van de binnenkant van de gevel aan het

gerenoveerde woning. Tijdens de tocht

onderhoud van de cv, ondervindt de bewoner

door de wijk kwamen onderwerpen als

minimaal overlast.

de veelvoud aan typen woningen, de verschillende details en de aandacht die aan

Het RGVO is voor 25 jaar gepland. Om geen

het stedenbouwkundige is besteed aan bod.

“gedwongen huwelijk met spijt” te hebben

Dit bood gespreksstof om tijdens de informele

wordt elke zeven jaar het contract verlengd

afsluiting na te praten, waarbij meerdere

of beëindigd. Namens de opdrachtgever

relaties werden gelegd en opgefrist.

en –nemer is een aanvullend contract op de

Dinsdag 15 april 2014 verdedigde Aycan Koçak met succes zijn afstudeeropdracht

Het beleid van de corporatie was jaren

Alliance Vastgoed trad op als adviseur.

basis UAV-GC overeenkomst gemaakt dat

De conclusie die door de deelnemers werd

voor zijn hbo-opleiding bouwtechnische

gericht op “slopen op termijn”, maar mede op

In de aanpak van dit consortium werden de

juridisch is vastgelegd. Dit contract was in de

verbonden aan deze bijeenkomst is dat

bedrijfskunde. Hij studeerde af op de

verzoek van de bewoners is dit bijgesteld naar

woningen naar energielabel-A gerenoveerd

afrondende fase en het bijzondere hiervan

zowel de Woonplaats als ook het consortium

vraag van de Pioneering werkplaats

groot onderhoud en energetisch verbeteren.

(in de uitvraag stond B), is resultaatgericht

is dat naast het planmatige onderhoud

trots kunnen zijn op het project. De aanpak

Duurzaamheid naar alternatieve

Hierop is in deze wijk groots ingezet door de

vastgoed onderhoud (RGVO) structureel

ook het mutatie- en dagelijksonderhoud is

en de samenwerking van het consortium is

projectfinancieringsvormen voor het

Woonplaats.

geïntegreerd en stonden de bewoners

meegenomen.

bijzonder succesvol in dit project. Dit blijkt uit het feit dat het consortium bij andere

centraal. Voor de energetische verbetering

energetisch verbeteren van grondgebonden sociale huurwoningen. Het rapport is in te

Het project is op een vernieuwende wijze

van de woning betalen de bewoners meer

Na de presentaties, die voor een goede

corporaties meerdere nieuwe opdrachten

zien op onze website www.pioneering.nl

aanbesteed waarbij de uitgangspunten

huur. Dit was voor de bewoners geen drempel

discussie zorgden, werden in groepen de

hebben gekregen voor vergelijkbare projecten.

DBM UAV-GC en het gebruik maken van

wat blijkt uit de 99 procent deelname.

werkzaamheden in de wijk bekeken.

Aycan heeft een analyse uitgevoerd van

kennis bij marktpartijen waren. Na een

Installatietechnisch is een systeem ontwikkeld

vier financieringsvormen, naast de bekende

voorselectie uit 8 consortia, hebben 3

dat op afstand (aankomende) storingen of

financiering vanuit de WSW. Het betreft

consortia een plan uitgewerkt. Hierbij is

bijzonderheden uit kan lezen en waar mogelijk

Design Build Finance Maintain and Operate

“Kormelink Bouw” de winnaar geworden.

de bewoners op afstand worden geadviseerd.

(DBFMO), Obligaties, Energy Service

De Pioneering werkplaats Duurzaamheid organiseerde op 16 april

Naast de naamgever van het consortium

Dit systeem maakt dat de bewoners weinig tot

Companies (ESCo’s) en Sale and lease back.

een terugkomdag die bezocht werd door zo’n 50 geïnteresseerden.

maken Van Dam Installatietechniek Groep

geen monteurs over de vloer krijgen. Indien

Op basis van het onderzoek lijken twee

De bijeenkomst vond plaats in een basisschool in Stevenfenne, de

en Hemink Schilderwerken deel uit van deze

het wel gewenst is om een monteur te laten

vormen geschikt: obligaties en ESCo’s.

locatie waar bij 116 karakteristieke woningen en een winkelpand groot

samenwerking. De architect was De Witte-Van

komen, kan de storing snel en gemakkelijk

onderhoud uitgevoerd werd door de Woonplaats.

der Heijden, Enerdeco het adviesbureau en

verholpen worden. Hiermee werkt men aan



Alternatieve projectfinancieringsvormen voor het energetisch verbeteren van grondgebonden sociale huurwoningen

in de loop van het onderzoek toegevoegd.

verwachting is dat in de toekomst de

Al heel snel werd duidelijk dat het

hoeveelheid grind welke beschikbaar is

granulaat veel fijner en schoner moest

voor de totale bouwindustrie (beton en

worden. Daarom is contact gezocht met

asfalt) zal afnemen en daardoor ook fors in

fa. van der Graaf, specialist op het gebied

prijs zal stijgen. Alternatieven zijn daarom

van zeef-, sorteer- en reinigingstechnieken.

zeer welkom.

Samen met deze firma zijn er verschillende



Rapport “Puin in asfalt” helpt puinrecycling verbeteren

afgegeven voor grindafgravingen. De

zeeftechnieken getest en fracties

HERGEBRUIK

geproduceerd. Vervolgens zijn er

Naar aanleiding van deze gegevens

verschillende wastechnieken onderzocht

heeft Twee “R” Recycling Groep in 2010

en is er een grote proef gedaan op de

besloten om, wat betreft de afzet van de

locatie bij de TRM in Hengelo. Voor deze

granulaten, zich meer en meer te gaan

proeven hebben wij contact gezocht

richten op andere afzetkanalen en te

met het Asfalt Kennis Centrum (AKC)

gaan ontwikkelen. Hierbij kwamen ze ook

te Venlo dat asfaltmengsels, bestaande

uit bij de asfaltindustrie. Deze industrie

uit verschillende puingranulaat fracties

gebruikt een grote hoeveelheid grind in

geproduceerd en getest heeft. Al snel werd

verschillende fracties. De kennis over

duidelijk dat de beste resultaten werden

hergebruik van puingranulaten in (warm)

behaald met een menggranulaat met een

weer gereinigd en gebroken en gezeefd

moment in gesprek was met gemeente

Het project “Puin in asfalt” is inmiddels

asfalt is echter zeer beperkt. Besloten is om

hoog gehalte betongranulaat. De stroom

in verschillende fracties. Vervolgens zijn

Hengelo over een uitbreiding van haar

afgerond. Er zijn een aantal duurzame

contact te zoeken met Stichting Pioneering

puingranulaat, zoals deze normaal wordt

hier verschillende asfaltmengsels mee

productielocatie. Deze was ook zeer

asfaltmengsels ontwikkeld, die ook voor de

om daar het probleem met mogelijke

geproduceerd bij de TRM, zal hiervoor

geproduceerd. De uitkomst van deze 2e

enthousiast en heeft haar medewerking

puinrecyclingmarkt zeer interessant kunnen

oplossing voor te leggen.

nogmaals gesorteerd moeten worden in

serie waren weer zeer positief. De mengsels

verleend. In het 3e kwartaal van 2012 werd

zijn. Voordeel van deze producten zijn o.a.

een stroom schone betonpuin en in een

zijn geschikt voor bovenlagen en voor

een proefvak van ruim 5000 m2 aangelegd

dat er gebruik wordt gemaakt van lokaal/

stroom metselwerkpuin.

tussen- en onderlagen.

dat gemonitord werd.

regionaal geproduceerde grondstoffen ontstaan en er minder CO2 uitstoot vrij komt.

De branchevereniging, waarin de meeste

verwerkt tot granulaat wat merendeels

puinrecyclingbedrijven georganiseerd zijn,

verwerkt wordt als fundatiemateriaal in

Na goedkeuring van het projectplan dat

laat met enige regelmaat een onafhankelijk

de wegenbouw. De hoeveelheid slooppuin

ABS Infradvies opgesteld heeft, is in 2011

onderzoek uitvoeren naar de ontwikkeling

zal de komende jaren sterk toenemen

het project “Puin in asfalt” van start gegaan.

Verschillende soorten scheidingstechnieken

DUURZAME ASFALTMENGSELS

Tijdens de monitoring is er onderzocht

en toekomstverwachtingen van de

en kan niet door de wegenbouw worden

Twentse Recycling Maatschappij (TRM) is

zijn getest zoals sorteren d.m.v.

Hierna werd ook nagedacht over de

en getest hoe door het behandelen van

puinrecycling markt. Deze onderzoeken

opgevangen. Sterker nog, de afzet richting

initiatiefnemer van dit project en Asfalt

infraroodtechnieken en ook met ultra hoge

aanleg van een proefvak uit verschillende

de verschillende puinfracties tijdens het

geven aan dat de hoeveelheid slooppuin in

wegenbouwprojecten zal afnemen.

Central Hengelo (ACH) is als producent van

resolutie (UHR) camera’s. De verschillende

asfaltmengsels wat de komende jaren

asfaltproductieproces minder (dure)

U kunt op onze website www.pioneering.nl

de komende jaren fors zal stijgen. In 2011

Daarnaast speelt ook nog het feit dat

asfalt toegetreden tot het projectteam. De

schone stromen die door middel van deze

gemonitord moeten worden. Het toeval

bitumen opgenomen wordt (sealen van de

een samenvatting van het rapport inzien.

werd in Nederland ca. 19 miljoen ton puin

er steeds minder concessies worden

overige leden van het projectteam werden

proeven zijn geproduceerd zijn vervolgens

doet zich voor dat TRM op het zelfde

granulaten).

waardoor er minder transportkosten

Breakthrough in 3D-printen

verschillende terreinen wordt geëxperimenteerd

3D PRINTEN EN HIGHTECH BOUWEN

3D-PRINTEN EN VERNIEUWENDE MATERIALEN

en worden nieuwe mogelijkheden ontdekt. Op

Studenten onderzoeken de mogelijkheden

Onderzocht wordt welke materialen allemaal

HIGHTECH TOEPASSINGEN EN DESIGN FOR 3D-PRINTING

initiatief van de lectoraten Industrial Design,

en randvoorwaarden voor betonprinten.

3D-geprint kunnen worden en welke kwaliteit

Vernieuwende High Tech toepassingen en

Mechatronica, Smart Functional Materials van

Onderzocht wordt onder andere welke

en functionaliteit daarmee kan worden

toegankelijke ontwerpregels met nieuwe

Saxion is het project Breakthrough in 3D-printen

resultaten met de betonsoorten behaald

gerealiseerd. Nagegaan wordt op welke

3D-geprinte materialen en combinaties

gestart en is een projectplan opgesteld.

kunnen worden, hoe bewapening gerealiseerd

materialen kan worden geprint en welke

van materialen zullen onderzocht worden.

Pioneering vormt samen met 25 andere partijen

kan worden, of een combi met geschuimd

combinaties van materialen mogelijk zijn.

Studenten, kenniscentra, ontwerpbureaus

een consortium. Het doel van dit consortium is

beton gemaakt kan worden en welke

ontwikkeling en uitbouwen van kennis op gebied

afmetingen en configuraties mogelijk zijn.

MECHATRONICA EN 3D-PRINTEN

3D-printmogelijkheden uit tot ontwerp-

van 3D-printen.

Ook wordt nagegaan welke nieuwe producten

Om vernieuwende 3D-printen mogelijk

en business cases. Start-ups worden

3D-printen is volop in ontwikkeling. Op

en bedrijven werken samen nieuwe

Stichting Pioneering stimuleert sinds bijna 6 jaar vernieuwend ondernemerschap in de bouw door

In 2014 is kwartiermaker Theo de Bruijn,

demonstratieprojecten. In de komende

innovaties in processen, producten, technologieën, en door markt te creëren. Hierbij verbinden

directeur van IAA Stedenbouw en Landschap

periode wordt hier invulling aan gegeven.

mogelijk zijn en of men met 3D-printen

te maken is ontwikkeling van machines

gestimuleerd de nieuwe mogelijkheden van

wij partijen en bevorderen we samenwerking en vernieuwing. Met het oog op de toekomst is er in

B.V., bezig geweest draagvlak te creëren

Dit zal zijn in de vorm van tijdelijke

vernieuwende constructies en vormgeving

essentieel. Diverse mechatronische

3D-printen om te zetten in concrete business.

het najaar van 2013 onder de deelnemers getoetst waar men behoefte aan had en hoe deze vraag

bij bedrijven, kennisinstellingen en

expertisecentra of fieldlabs, gekoppeld aan

kan realiseren.

problemen moeten worden opgelost. Nieuwe

Dit onderzoeksproject wordt mede

ingevuld kon worden. Eenduidig was er de wens voor een fysieke plek waar kennis samenkomt

branchepartners zodat zij willen bijdragen

concrete duurzame projecten. Dé manier om

uitvindingen op het gebied van spuitkoppen,

gefinancierd door Technology For Future.

en gedeeld kan worden. Hierop volgend heeft Pioneering het initiatief genomen de haalbaarheid

en/of participeren in een expertisecentrum

nieuwe innovaties te showen, maar ook om

pompen, 3-assige bewegings- en robotarmen

verder te onderzoeken.

Duurzaamheid. De reacties tijdens de vele

bestaande oplossingen aan elkaar te koppelen

moeten worden gerealiseerd.

gesprekken waren veelbelovend maar ook

en door te ontwikkelen. Hiervoor lopen

uiteenlopend qua invulling.

gesprekken met potentiële opdrachtgevers.

HET PROJECT LOOPT VAN SEPTEMBER 2013 TOT SEPTEMBER 2015. DE DEELNEMENDE BEDRIJVEN ZIJN:

Deelnemers zien meerwaarde in het delen van kennis en oplossingen middels

Saxion - Windesheim - Rokramix - DWVDH - IAA Architecten - FABLAB - St. Pioneering Plegt-Vos - Dura Vermeer - 2R Recycling Groep - LioniX - Modint - Thales - PM Bearings



Expertisecentrum Duurzaamheid

Bedrijvenplatform Energieneutraal Renoveren

“De Twentse bouw is een sector van “hidden champions”, die hun positie in de markt opgebouwd hebben met werkkracht, welke moet worden omgevormd tot een sector die pro-actief inspeelt op de vragen die de maatschappij en de individuele klanten aan de bouw stellen.”

Nieuwe richting, nieuwe mensen

De provincie Overijssel vraagt de komende

huiseigenaren een integraal aanbod te doen.

Na een ruime periode van voorbereiding is

De vertrekkende bestuursleden hebben

jaren extra aandacht voor energieneutraal

Hierbij zijn bedrijven benaderd vanuit het

Stichting Pioneering in 2008 gestart met het

zelf een opvolger gezocht. In de periode

renoveren in de bestaande particuliere

netwerk van Slim Energie Thuis, Pioneering

programma ‘Vernieuwend ondernemen in de

tussen januari en oktober zijn de nieuwe

bouw. Een van de instrumenten die

en de deelnemende gemeenten.

bouw’ (VOiB). Voor de samenstelling van het

bestuursleden aangeschoven. Na de overdracht

daarvoor wordt ingezet is de Proeftuin

op basis van je eigen vakkennis. En niet te vergeten door goed te luisteren naar de

LAURENS GRASHOF, ALFERINK INSTALLATIETECHNIEK

vraag van je klant. Als je dat in de huidige tijd plaatst kom je uit bij twee ontwikkelingen.

bestuur is destijds gekozen om één bestuurslid

zijn zij inmiddels op volle stoom. Met veel

Energieneutraal Renoveren. Daarin worden 50

Bovengenoemde 50 woningen zijn het

zitting te laten nemen per betrokken bedrijfstak.

plezier en enthousiasme is het bestuur nu weer

Van ontwerp tot realisatie denken we

en modellering het traditionele bouwproces

woningeigenaren uit 6 Overijsselse gemeenten

startpunt van het bedrijvenplatform.

De bestuurleden Henk Gersen (IAA Architecten),

op volle kracht om vooruit te gaan!

graag met de klant mee. Innovatie is hierbij

op de bouwplaats inhaalt. Daarnaast kom je in

door energieregisseurs begeleid in hun wens

In tweede instantie wordt er met de

Fons Catau (de Woonplaats), Gerhard Hospers

belangrijk. Ik wil met ons bedrijf niet stil staan:

de techniek, waar wij duurzame en haalbare

de eigen woning energieneutraal te renoveren.

gezamenlijke bedrijven verder gewerkt aan

(Raab Karcher) en Ben Kuipers (Loohuis

Stilstand is achteruitgang! Dit geldt voor ons

oplossingen kunnen bedenken en uitvoeren,

Op basis van een gedegen plan van aanpak

zaken als actief inspelen op klantbehoeftes,

Installatietechnieken) hebben het afgelopen jaar

zowel voor kwaliteit die je de klant wil bieden

omdat wij de kennis en mensen daarvoor in

kunnen zij € 8.000,- subsidie krijgen voor de

procesoptimalisatie, waardepropositie,

afscheid genomen vanwege het einde van hun

als ook vanuit een grotere maatschappelijke

huis hebben.

uitvoering.

opschalen, financieringsvormen etc.

maximale zittingstermijn van zes jaar. Antje de

verantwoordelijkheid die wij als bedrijf willen

Groot (Trebbe) verlegde haar werkgebied buiten

nemen.

Hoewel deze woningeigenaren hun eigen

De officiële oprichting van het

Voor bedrijven die energieneutraal willen

Ook de volgende bijeenkomsten werden

Twente. Doordat haar focus nu elders ligt heeft zij

bouwers en installateurs kiezen, hebben

Bedrijvenplatform vond plaats op 3 juli.

renoveren en bouwen, wordt een platform

goed bezocht. Eén van de kernpunten hierbij

het besluit genomen om na vier jaar te stoppen.

wij hen gefaciliteerd bij hun keuze door

Medewerkers van ruim twintig bedrijven

geboden om “door te ontwikkelen” en

in Overijssel een Bedrijvenplatform

kwamen voor een voorlichtingsbijeenkomst

Energieneutraal Renoveren te ontwikkelen.

naar Hibertad in Hardenberg. Hierbij waren

In eerste instantie is er gestart met een

Enerzijds het proces waar de voorbereiding

Toen ik door Ben Kuipers gevraagd ben voor het bestuur van Pioneering was ik gelijk

Naast het belang voor ons eigen bedrijf is

enthousiast. Ik hoop met mijn bijdrage een

is dat er bij de bijeenkomsten meerdere

innovatie ook belangrijk voor de branche.

stukje van de bouwkolom bewust te kunnen

waarin men van elkaar kan leren. Bovendien

woningeigenaren aanwezig zijn. Het draait

Je moet je als bedrijfstak willen blijven

maken van de kansen die innovatie biedt

is het programma zo opgezet dat het

immers om de wensen en de beleving van

verbeteren. In de installatietechniek zijn

voor de bouw. Eigenlijk is dit van alle tijd! Er

ook meer dan 10 woningeigenaren aanwezig

aansluit bij de ambitie van de proeftuin om

de klant. De bijeenkomsten worden in 2015

wij geen producenten maar passen wij

moet alleen een verschuiving plaatsvinden

groep bedrijven die reeds aantoonbare

om hun wensen voor een energieneutrale

voor 1 februari 2015 een plan van aanpak

vervolgd.

producten toe. Onze innovatie bestaat

naar een beter evenwicht. Hiermee kan er

ervaring op gebied van energieneutraal

woning via een matchingsprogramma te

voor 50 woningen klaar te hebben zodat

vooral uit de slimme toepassing, dat kunnen

een gezonde, flexibele branche ontstaan,

renoveren hebben en waarvan Pioneering

presenteren aan de bedrijven.

de bewoners in aanmerking komen voor de

fysieke producten zijn maar ook processen,

waarin iedereen een rol krijgt met de

subsidieregeling van € 8000,-.

gereedschap en software. Daarom moet

verantwoordelijkheid en de bevoegdheid die

je kansen en gelegenheid samenbrengen,

daarbij hoort.

overtuigd is dat ze in staat zijn om



Kernwaarde uit businessplan IPT- Bouw, 2008

bouwkolom gaan samenwerken, wij ook

hebben we veel aandacht voor innovaties,

Wij hebben als bureau al vele jaren ervaring

de kennisinstellingen samen te werken aan

de slag op de arbeidsmarkt gaan verliezen.

welke maken dat we aansluiting houden bij

met BIM (met en zonder SE) en zijn daar

comfort verbetering, veiligheid en lagere

Jongeren die een technische studie gaan

de markt van vandaag, maar nog belangrijker

erg enthousiast over. Vooral de manier

woonlasten. Wij willen als opdrachtgever ook

volgen, zullen niet voor de bouw kiezen maar

de markt van morgen. Mijn belangrijkste

waarop we met onze tekenpakketten de

anders tot de markt staan. Het vernieuwend

de voorkeur geven aan een meer “sexy”

doel is om ons familiebedrijf door te geven

projectinformatie kunnen overbrengen is, als

opdrachtgeverschap krijgt binnen ons bedrijf

technisch beroep.

aan de vierde generatie Van Dijk. Vanuit

in een virtuele wereld. Architectenbureaus

dan ook veel aandacht, op alle terreinen.

De hele bouwkolom kan zich verbeteren

deze doelstelling focussen we ons op de

zullen, mede door BIM, zich moeten richten

Naast productvernieuwing moet je ook

indien er op alle fronten intensiever en

lange termijn in plaats van de quick wins

op het integraal samenwerken met de partijen

aan je processen werken, daar kun je als

transparanter samengewerkt gaat worden.

welke mogelijk meer renderen maar minder

uit de bouwkolom.

organisatie duidelijk een stuk voorsprong mee

Innovatie kan het beste bereikt worden

duurzaam zijn in algemene zin.

Duurzaamheid, transitie naar energieneutraal

behalen. Door op andere wijze de opdracht

door kennis te delen met alle betrokken

weg te zetten, kunnen we als Domijn de

partijen. Hier maken onderwijs en overheden

markt ruimte geven om met creatieve en

uiteraard ook deel van uit. Het is wel

INEKE BUURSINK, DOMIJN

innovatie oplossingen te komen. Dit biedt alle

GERD KLUNDER, RAAB KARCHER BOUWMATERIALEN

belangrijk dat alle deelnemers kennis in

betrokken partijen voordeel! Bij Domijn hechten we veel waarde aan

brengen om met elkaar te delen, en niet alleen

en biobased bouwen moeten in onze

Innoveren doe je nooit alleen. Daarom is ons

zijn nog op zoek naar het juiste antwoord

bedrijf al jaren in verschillende werkplaatsen

JEROEN VAN DIJK, VAN DIJK BOUW

kennis halen. Door met elkaar te investeren

actief bij Pioneering. Het delen van kennis en het aangaan van nieuwe relaties heeft

branche nog meer aandacht krijgen. Wij

GEORGE DE WITTE, DE WITTE – VAN DER HEIJDEN ARCHITECTEN

op de veranderende bouwopgave die herstructurering, revitalisering en de nieuwe woon- en zorgconcepten met zich mee

ons veel gebracht in denken en in doen. Los

onze maatschappelijke opdracht. We willen

Binnen Pioneering zijn alle takken van

in een gezamenlijk belang kunnen we de

“ Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg”

van deze betrokkenheid, ben ik verheugd

In onze (architecten)branche willen we

brengen. Ik ben er van overtuigd dat het voor

mensen die niet zelf in huisvesting kunnen

de bouw verenigd tot een platform voor

Ik ben nu 26 jaar werkzaam voor Raab

toonaangevende rol, welke de bouwkolom in

is een wijze , maar ook logische uitspraak

me te kunnen inspannen als bestuurslid, om

voortdurend op zoek naar nieuwe dingen. We

alle partijen een interessante periode gaat

voorzien goede en betaalbare woningen

vernieuwing van de bouw. Een gezamenlijk

Karcher en heb dus goed kunnen zien hoe

Oost Nederland nog steeds heeft, verstevigen

van Albert Einstein. Zonder mezelf op gelijke

input te kunnen leveren aan de transities

zijn op zoek naar methoden om het steeds

worden en dat innovatie vele nieuwe kansen

leveren. Innovatie om de innovatie heeft voor

belang levert een gezamenlijke inspiratie

wij de afgelopen jaren als toonaangevende

en vergroten.

hoogte te willen stellen met deze geleerde, is

die Pioneering ondergaat om als stichting

mooier, beter of slimmer en efficiënter te

biedt.

ons geen nut, het moet een bedoeling hebben

op om een hoger liggend doel te realiseren.

bouwmaterialenhandelaar een trend

Collega Gerhard Hospers was bestuurslid

dit wel het thema waar het over moet gaan.

aansluiting te houden bij de vraag van

doen. Innovatie is per definitie vernieuwend

Innovatie in de branche lijkt soms ook

en bijdragen aan de verbetering van de leef-,

Binnen het bestuur van Pioneering hoop ik

hebben gezet door van “traditionele

vanaf de oprichting. Ik hoop met net zoveel

Immers, als ondernemer of onderneming kan

morgen.

en zorgt er voor dat het vakgebied interessant

een beetje paradoxaal. Het kan leiden tot

werken woonomstandigheden van mensen.

hier mijn steentje aan bij te dragen.

bouwmaterialenhandelaar” te transformeren

enthousiasme een bijdrage te kunnen

het toch niet anders zijn dan dat je continu

blijft. Daarnaast houdt het mezelf én onze

toenemende complexiteit en daardoor

Om deze verbetering tot stand te kunnen

naar een “bouwmaterialenmakelaar”. We

leveren aan Pioneering. Voor de toekomst

bezig bent je processen en producten te

medewerkers scherp.

specialisatie. Hierdoor ontstaat versnippering

brengen zal je meerdere facetten hierin

hebben inmiddels prachtige duurzame

zie ik kansen dat zij dé innovatie- en

verbeteren en aansluiting te laten vinden

De kernvraag is volgens mij: aan welke

van kennis in de keten. Hier ligt een taak voor

moeten betrekken zoals milieu, veiligheid,

totaaloplossingen op gebied van logistiek,

kennismarktplaats zijn, die elk jaar opnieuw

met de marktvraag. Om dit te bereiken

diensten is er in de toekomst behoefte?

Pioneering, om daarin verbindend te zijn en

heldere communicatie, mobiliteit, comfort en

duurzame bouwmaterialen en e-business.

met doeltreffende innovaties de bouwkolom

zijn thema’s als innovatie en lean “hot”.

Op welk gebied moeten architectenbureaus

om de kennis op een juiste manier te delen.

ga zo maar door.

Met deze innovatieve concepten leveren wij

verrijkt.

Echter, het moet uit het hart en uit behoefte

hun producten- en dienstenpakket aanpassen

Maar Pioneering zou nóg meer initiërend

ontstaan, anders zal het nooit werken.

en ontwikkelen om in te spelen op

kunnen zijn. Wellicht gestimuleerd door een

veranderingen in de bouwopgave.

positief-kritische voeding vanuit het eigen vakgebied van elk van de bestuursleden.

een belangrijke bijdrage aan de noodzakelijke Met Domijn zijn wij al vele jaren actief

verandering en innovatie in onze branche.

betrokken bij Pioneering. Wij brengen

Ik ben ervan overtuigd dat als we niet

Binnen de Van Dijk Groep zijn we continu

Een ontwikkeling die alle partijen bezighoudt

projecten in omdat we het belangrijk vinden

continue innoveren en intensiever in de hele

bezig onze processen te fine-tunen. Daarbij

is ketenintegratie en ketensamenwerking.



om gezamenlijk met andere bedrijven en

ONDERZOEKSPROJECTEN

wordt vrijwel direct afgevoerd naar het riool

Vanaf 2013 is een onderzoeksgroep

via de hemelwaterafvoeren. In steden met

bestaande uit Ecopan Floraroof, Stichting

veel verhard oppervlak zal er ten gevolge

Pioneering, STOWA, Gemeente Enschede en

van de toename van de neerslagpieken

Waterschap Vechtstromen gestart met het

De Ecopan is een speciaal ontwikkelde dakpan met een substraatlaag en sedumvegetatie.

steeds meer overtollig water in een korte

onderzoek naar de Ecodakpan.

Door de afmeting en gewicht is de Ecopan zo ontworpen dat het een dak met een sneldekpan,

tijd afgevoerd moeten worden. Hier zijn de

probleemloos kan vervangen door een dak met pannen. De Ecopan is geschikt voor schuine

rioolstelsels niet op ontworpen. De kans op

WATERRETENTIE

daken tot 50 graden. De Ecopan is bedoeld als vervanging van betonnen sneldekpannen. Een

overbelasting van het rioolstelsel en daarmee

In deze onderzoeksopdracht zijn we

vierkante meter Ecopan weegt 47 kilo per vierkante meter; net zoveel als een vierkante meter

op wateroverlast op straten en in gebouwen

geïnteresseerd in de mate waarin de

betonnen dakpan. Er hoeven dus geen extra ondersteunende constructies voor te worden

neemt toe. Dit zien we in een stad als

Ecopanbijdraagt aan de waterretentie.

gemaakt.

Enschede ook al gebeuren.

Uit onderzoek naar waterretentie van

Ecopan

groendaken, blijkt dat dit effect groot is. Voor De groene daken kunnen, in tegenstelling

platte daken is deze het grootst. Er is slechts

tot de harde daken, zorgdragen voor het

beperkt onderzoek beschikbaar over de waterretentie van hellende daken.

EFFECTEN GROENDAKEN

het dak droog en dus niet verzadigd met

bufferen en vasthouden van neerslag. Water

De markt voor groene daken en gevels

water is;

zal door het substraat worden vastgehouden

groeit wereldwijd. Opdrachtgevers in de

• Binden van fijnstof en opname CO2;

en/ of verdampen via de planten of substraat.

WARMTE-ISOLATIE

bouw en overheden zien steeds meer de

• Meer biodiversiteit in stedelijke

Het water dat niet wordt vastgehouden

Vanaf februari 2014 vinden metingen plaats

baten van groene daken en gevels zoals:

omgeving;

komt vertraagt tot afvoer. Hierdoor is de

bij de woningen in Transburg met en zonder

• Het vermogen om regenwater te bufferen

• Dempen van geluid;

piekbelasting van het riool ook minder

de Ecopan. Hierbij wordt het effect van de

• Hoger rendement van op daken

groot en neemt de kans op wateroverlast bij

Ecopan op de temperatuur direct onder de

extreme buien af.

Ecopan en de onderliggende ruimte gemeten.

en vertraagd af te laten stromen, en zodoende extra buffercapaciteit in de bebouwde omgeving te bieden;

geplaatste PV systemen; • Esthetische aspecten.

De retentie is afhankelijk van verschillende

• Verlenging van de levensduur van de

KLIMAATVERANDERING EN WATEROVERLAST

factoren zoals de opbouw, dikte, type

zowel binnen als in de omgeving, tijdens

Ten gevolge van het veranderende klimaat

dak. Ook de hellingshoek is bepalend.

hete dagen in de zomer;

zullen steeds meer kortstondige buien met

Wanneer deze stijgt zal het vasthoudend

hevige neerslag optreden. Neerslag die op

vermogen verminderen.

(bitumineuze) dakbedekking; • Dempen van verhitting van gebouwen,

• Warmte-isolatie in de winter in tijden dat

vegetatie en het substraat van het groene



de traditionele verharde daken terecht komt

Avante consultancy onderzoekt in opdracht van Pioneering, de temperatuureffecten van het hellende groendak op de woningen in Transburg.



op 13 november in Nijverdal een bijeenkomst

Project Asbest van het bedrijfsdak stimuleert asbestverwijdering en duurzame renovatie in dezelfde stap Vanuit de werkplaats Innovatieve Processen

van aanbod voor deze pandeigenaren vereist

zijn we betrokken bij het project ‘Asbest van het

een nauwe samenwerking tussen diverse

bedrijfsdak’. Een samenwerkingsverband van

marktpartijen.

georganiseerd voor asbest experts, energie adviseurs, vertegenwoordigers van bouwbedrijven en gemeenten. Naast het

Derde Leergang Resultaatgericht Vastgoedonderhoud weer positief afgesloten

informeren was de bijeenkomst ook bedoeld

en samen met marktpartijen in gesprek

om marktpartijen onderling én met de

gaan met de pandeigenaren. Uit een eerste

gemeenten kennis te laten maken. Hiermee

inventarisatie blijkt dat Kampen een behoorlijk

kan de weg vrijgemaakt worden om lokaal

aantal vierkante meters asbest op bedrijfsdaken

samenwerkingen tot stand te brengen om deze

heeft liggen. Maar voordat zij samen met de

Stichting Pioneering heeft in de afgelopen

Resultaatgericht samenwerken in de

opgave aan te gaan.

markt kunnen optrekken, is er de behoefte om

jaren met haar partners hard gewerkt om

onderhoudsbranche is een goed voorbeeld

deze gegevens beter in kaart te brengen. Bij de

vorm te geven aan het proces van RGVO. De

van een georganiseerde en gestructureerde

Jan Elzenga van provincie Overijssel nam de

gemeente Hardenberg zijn al pandeigenaren

toepassing van dit onderhoudsconcept neemt

integrale samenwerking tussen opdrachtgevers

aanwezigen mee in de achtergrond van het

met succes benaderd door adviseur René

inmiddels een flinke vlucht en we zien dat er

en aanbiedende bedrijven. Het vernieuwend

dat zich hard maakt om voor eind 2018 80%

Op 4 september 2014 vond (i.s.m. Provincie

project. Vanuit de provincie is onderzoek

Kuizenga. Kuizenga: “70% van de pandeigenaren

vanuit marktpartijen meer en meer vraag is naar

opdrachtgeverschap wordt hierdoor concreet

van de asbestdaken van de bedrijfsgebouwen in

Overijssel en Bouwend Nederland) een ‘benen-

uitgevoerd om inzicht te krijgen in over hoeveel

die ik heb benaderd gaat zijn dak vernieuwen.

praktische kennis over RGVO.

vormgegeven waarbij de belangen van

Overijssel vervangen te hebben door duurzame,

op-tafel’ sessie plaats in het Huis van cultuur en

vierkante meters asbestdak we het eigenlijk

Mijn ervaring is dat het belangrijk is om met de

energiezuinige daken.

bestuur in Nijverdal.

hebben. De gemeenten zijn benaderd en tien

pandeigenaar om tafel te zitten en alle feiten

In 2014 hebben zo’n 15 cursisten wederom

In deze bijeenkomst is het gesprek aangegaan

‘koplopergemeenten’ zijn in actie gekomen.

en wensen voor de toekomst goed op een rij te

de leergang RGVO van Pioneering bezocht.

Bijzonder aan dit project is dat vanuit de

over onder andere of deze (niche)markt

Rijssen-Holten heeft al eerder laten zien dat het

zetten. Dan wordt een goede basis gelegd voor

Onder het toeziend oog van een betrokken

AMBASSADEURSCHAP

opdrachtgevers, op een enthousiaste wijze

provincie de gemeenten worden geholpen om

interessante kansen biedt voor de markt, welke

kan. Gerard Bakker, een van de initiatiefnemers

een asbestvrij dak.”

en kritische jury presenteren half december

We merken dat deelnemers van de

de leergang succesvol afgesloten.

de pandeigenaren te benaderen. Tegelijkertijd

samenwerkingsverbanden nodig zijn en hoe de

in Rijssen-Holten gaf op deze bijeenkomst

5 projectgroepen hun projectvoorstel als

leergang binnen hun bedrijf een uitstekend

willen wij de markt bij deze potentiële

markt hiervoor het beste benaderd kan worden.

aan dat ze net een subsidieaanvraag

VERVOLG

afsluiting van deze leergang.

ambassadeurschap vervullen, wat geregeld

Dat betekent voor de RGVO methodiek

opdrachtgever brengen. Vanuit de aanleiding,

Iedere deelnemer is het er over eens dat deze

hebben ingediend om de laatste 30.000 m2

De eerste verbinding tussen gemeente en

leidt tot het uitvoeren van een RGVO-

een flinke boost aan de verdere uitrol en

het vervroegd verwijderen van asbest,

opgave alleen door vergaande samenwerking

asbesthoudende daken te verwijderen.

marktpartijen is nu gelegd. De volgende stap

MULTIDISCIPLINAIR

project. In het voorjaar van 2015 staat

acceptatie van deze werkmethodiek.

zullen weinig pandeigenaren daadwerkelijk

tussen de betrokken partijen kan worden

tot saneren overgaan. Echter, wanneer er

opgepakt. En: een lokale insteek is daarbij

een breder doel bereikt kan worden, zoals

gewenst.

overheden, ondernemers, onderzoek en onderwijs

energiebesparing en het creëren van een

opdrachtgevers- en nemers optimaal worden bediend.

naar de pandeigenaar wordt samen ingezet. Per

De leergang kent naast de nodige

de werving van een leergang voor de

GEMEENTEN IN VERSCHILLENDE FASEN

gemeente zal lokaal gekeken worden wat de

kennisdeling een hoog praktisch gehalte. In

Achterhoek op het programma. Ook in deze

beste weg is. Maar dat dit samen moet gebeuren,

multidisciplinaire projectteams wordt gewerkt

regio is sterk behoefte aan deze praktische

In twee workshop ronden hebben gemeenten

daar waren alle aanwezigen het over eens.

aan een concreet woningbouwproject. De

leergang. In Twente zal najaar 2015 de

Interesse voor de leergangen “Resultaatgericht

gezonde (werk)omgeving voor medewerkers

INFORMATIEBIJEENKOMST

en marktpartijen de opgaven verkend en

kennis-input voor het project wordt geleverd

leergang voor de vierde keer plaatsvinden.

samenwerken in onderhoud” die in 2015

en omwonenden (en dat binnen een sluitende

Om de markt verder te informeren over

verdiept. Het aantal m2 en het gekozen proces

door docenten uit het werkveld die hun

Inmiddels hebben ruim 50 cursisten, uit

starten? Vraag dan de folder aan via

business case met een redelijke terugverdientijd

de interessante kansen die ontstaan

verschilt per gemeente. Elke gemeente bevindt

opgedane kennis en ervaring op RGVO gebied

het middenmanagement van diverse

voor de investering), wordt het voor de

door asbestdaken te vervangen voor

zich in een andere procesfase. Olst-Wijhe

graag willen delen.

marktpartijen in de onderhoudssector en

pandeigenaar interessant. Het ontwikkelen

energiebesparende (of leverende) daken werd

wil bijvoorbeeld faciliteren en informeren

[email protected]

eenvoudig opgebouwd en op een andere

Het Team Brandonderzoek Twente maakt

manier weer samengesteld worden. Samen

eveneens gebruik van Troned.

met een flexibele schil is het hierdoor mogelijk om diverse realistisch uitziende

TRONED IN DE TOEKOMST

oefenobjecten na te bootsen, zoals ook

Het brandweeroefencentrum blijft het

te zien is op de bijgevoegde foto’s van de

kloppend hart van Troned. Gelijktijdig is er

Brandweer Twente.

een visie ontwikkeld voor de verdere uitbouw

Samen met de Saab groep uit Zweden

van het Troned. Deze visie is gebaseerd op

en Haagen uit Baarle-Nassau worden

de behoeftes, trends en ontwikkelingen die

respectievelijk het meetsysteem voor

in de maatschappij en veiligheidsbranche te

Instrumental Training en de verschillende

verwachten zijn.

trainingsscenario’s uitgewerkt.

Troned moet een hoogwaardig innovatief

IDF BRANDWEERKAZERNES

veiligheidscentrum (safety campus) worden

Mark Bokdam van de Brandweer Enschede

waar onderzoek en praktijk elkaar ontmoeten

kwam naar aanleiding van de samenwerking

en waar educatie en innovatie hand in

voor de Safety Campus bij Pioneering met

Kenmerkend voor dit nieuwe concept zijn de

hand gaan. De safety campus is een plek

de vraag of wij mee konden werken aan het

te combineren modules (Legostenen); korte

waar veiligheidspartners elkaar fysiek en

ontwikkelen van IDF Brandweerkazernes. De

bouwtijd, duurzaamheid en flexibiliteit.

thematisch treffen, bevragen en versterken.

vraag komt voort uit het feit dat Pioneering

Tijdens het overleg van de Facilitair managers

Zo ontstaat een multidisciplinair kennis-

binnen de werkplaats HTSM al langere tijd

van de Veiligheidsregio’s, georganiseerd bij

en expertisecentrum op het gebied van

bezig is met het ontwikkelen van IDF-

Brandweer Twente, was men zeer enthousiast

risicobeheersing en veiligheid.

bouwconcepten die snel geplaatst kunnen

over dit concept. In 2015 zal dit project

Foto Brandweer Twente

Troned (Trainingcentrum Oost-Nederland)

Sinds eind 2008 maakt de Veiligheidsregio

worden en bij veranderende vraag ook weer

samen met de regio Twente verder opgepakt

is het nieuwe centrum voor hulpverlenings-

Twente gebruik van de faciliteiten op

Pioneering is gevraagd om mee te denken

teruggenomen kunnen worden.

worden. De brandweer van de regio Twente

en veiligheidsdiensten in Oost-Nederland.

vliegveld Twente voor het organiseren van

over het ontwikkelen van een innovatief

Voor de Brandweer heeft Pioneering samen

zal haar collega’s in de andere regio’s ook

Nu worden er nog vooral door brandweer

realistische oefeningen voor de brandweer.

veiligheidscentrum. Voor de invulling van dit

met haar HTSM werkplaatsleden Van Dijk

bij dit project betrekken, zodat nagegaan

oefeningen gedaan maar in de toekomst zal dit

Troned beschikt momenteel over locaties

oefencentrum heeft Pioneering Hodes, Van

Bouw en Hodes een concept voor een

wordt of dit IDF bouwsysteem niet voor heel

een multidisciplinair veiligheidscentrum worden

voor realistische trainingen op het gebied

Dijk Groep, Bartels&Vedder en Klein Poelhuis

flexibele brandweerkazerne bedacht. Met

Nederland verder uitgerold kan worden.

waar innovatie en educatie hand in hand gaan.

van brand, technische hulpverlening en

benaderd. Deze partijen vullen elkaar aan

deze tijdelijke, dan wel semipermanente

ongevalsbestrijding gevaarlijke stoffen.

en zijn samen in staat om een dusdanig

huisvesting kunnen veiligheidsregio’s snel

Ook zijn er faciliteiten voor onderwijs en

oefeninstrumentarium te ontwikkelen dat

anticiperen op een veranderende omgeving.

Foto Brandweer Twente



Pioneering denkt mee in ontwikkeling Safety Campus

trainingen voor Bedrijfshulpverlening (BHV).



Stroomlijning Binnenstedelijk Rioleringsprojecten

activiteiten opgestart die doorlopen in het

VOORTZETTING 3D/4D IN GEMEENTE ALMELO

laatste projectjaar (dec 2015) van Stroomlijning

Nadat Universiteit Twente 3D/4D

Binnenstedelijke Rioleringsprojecten. Naast

bouwprocesvisualisaties toepaste voor

het opstarten van nieuwe pilots werden ook

rioleringsprojecten in gemeenten Hof

resultaten van eerder afgeronde innovatie-pilots

van Twente, Hengelo en Enschede,

gedeeld met zowel praktijk als wetenschap.

organiseerden Universiteit Twente i.s.m.

In het eerste half jaar van 2014 is er een reeks

Itannex en Pioneering in januari 2014 de cursus bouwprocesvisualisaties voor

Rioleringsprojecten en wil haar bestaande

gezocht met het ZoARG-programma

stadsingenieurs. Gemeente Almelo,

2D-kaarten omzetten tot 3D bouwinformatie-

(Zorgvuldig Aanleggen en Reductie

Gemeente Enschede, Anacon Infra, Reef

modellen. Ook zal met nieuwe technologieën

Graafschade). Dit gezamenlijke programma

Infra en HAK N.O. namen hieraan deel.

zoals de Grondradar (GPR) en laser scans, de

van de UT, Reggefiber en hun partners

Naar aanleiding van de cursus besloot

campusondergrond nauwkeuriger in kaart

richt zich op het verminderen van schade

Gemeente Almelo om 3D/4D als pilot te

worden gebracht. Al met al ondersteunt

die ontstaat tijdens reconstructies van

binnenstedelijke rioleringsprojecten van de

effectief zijn voor dit soort projecten. De

(Florida, VS), wetenschappelijke artikelen

gaan inzetten voor hun prestigieuze project

dit toekomstige reconstructieprojecten

ondergrondse infrastructuur. In het project

UT tijdens de CROW Infradagen op 18 juni

paper is geëindigd op de nominatielijst voor

gepubliceerd over inzet van 3D/4D en het

Waterboulevard.

en beheer van de ondergrond. Universiteit

zullen nieuwe tools zoals GPR, laserscans,

drie artikelen gepresenteerd. Eén publicatie

de CROW-infradagen Best Paper. De derde

opbouwen van 3D-modellen. Een deel van

Twente presenteerde de nieuwe visualisaties

Augmented Reality worden doorontwikkeld

brengt verslag uit van de inzet van de UT

paper richtte zich op de aanleg van kabels-

het theoretische werk over betrouwbaar

DE CAMPUS IN 3D

en technologieën tijdens het Open Huis van

en toegepast om infrastructuur op te sporen

van 3D/4D tijdens onze pilotprojecten

en leidinggoten.

organiseren is op uitnodiging opgenomen

Het facilitair bedrijf van Universiteit Twente

de UT op 4 oktober.

en in kaart te brengen.

en betoogt hoe dit leidt tot een meer

beheert haar eigen kabels en leidingen en

in het wetenschappelijke blad Construction

betrouwbare werkpraktijk. De tweede

Tevens heeft de UT in de zomer tijdens

VERBREDING EN AANHAKEN ZOARG

VALORISATIE EN KENNISDELING

publicatie richt zich op aanbesteding en

twee internationale conferenties, het

van de ondergrondse campusinfrastructuur.

Resultaten van de verschillende

contractering van binnenstedelijke nuts- en

Construction Research Congress (Atlanta,

Zij is geboeid geraakt door de pilots

Vanuit Stroomlijning Binnenstedelijke

pilotprojecten worden gedeeld tijdens

rioleringsprojecten. Het legt uit hoe nieuwe

VS) en de International Conference on

van Stroomlijning Binnenstedelijke

Rioleringprojecten wordt ook verbinding

diverse congressen. Zo heeft de werkgroep

aanbestedingsvormen zoals EMVI minder

Computing in Civil and Building Engineering

heeft daarmee een compleet en rijk beeld

Management & Economics.

Betonkanorace 2014

mogelijkheden voor hergebruik met dezelfde

De middag werd goed bezocht door bedrijven

kwaliteit als de oorspronkelijke materialen.

uit de bouwbranche, de kennisinstellingen en een aantal gemeenten. De gasten

Jan Willem van de Groep,

werden perfect verzorgd door de opleiding

Programmaregisseur bij Platform 31, was

hospitality van het ROC van Almelo. We

onze tweede spreker deze middag. “De

kijken terug op een geslaagde middag vol

opgaven waar we in Nederland voor staan

kennisdeling.

Studenten van de bouwkunde en bedrijfskunde

worden met plaatmateriaal waardoor de

vragen om een echte bouwindustrie. Een

opleiding bij Saxion zijn in 2014 gestart met

vloer demontabel blijft. De vraag is wat deze

industrie die niet is gebaseerd op het

onderzoek naar de mogelijkheid om een

afwerking doet voor brand, luchtgeluid,

aanbieden van productiecapaciteit maar

houten vloersysteem te integreren met een

contactgeluid, trillingen, warmtegeleiding,

concrete producten. Proposities die passen

gecombineerd vloer-ventilatie-verwarming-

isolatie en comfort.

bij de behoefte van de eigenaar en bewoner.

koeling (VVVK-)systeem. De gehele vloer zal

Een energieleverend gebouw is een complex

dusdanig ontworpen moeten worden dat deze

Daarnaast is De Groot Vroomshoop

Op 27 mei organiseerde Pioneering in

Jan Schuttenbeld, statutair directeur van de

product wat alleen betaalbaar wordt door

aan het einde van de levensduur weer zonder

geïnteresseerd wat een houten vloer met een

samenwerking met het ROC van Twente

Twee “R” Recycling Groep, vertelde over de

een compleet andere benadering van het

hoge kosten uit elkaar gehaald kan worden en

stabilisatiesysteem zoals zand doet zonder

een bijeenkomst in het kader van het

noodzaak van recycling. “Zolang we nog niet

bouwproces.” Hoe die wereld er uit ziet en

de verschillende onderdelen hergebruikt kunnen

dat deze geïntegreerd is met een VVVK-

bedrijvenuurtje van de “Betonkanorace

in staat zijn om gebouwen, op een schone,

welke rol u daar in kunt spelen werd duidelijk

worden. De materialen, kennis en knowhow

systeem. Op haar beurt is ook ClimaLevel

2014”. Dit Internationale evenement tussen

goedkope en snelle manier te demonteren en

in deze prikkelende bijdrage.

van de houten vloeren wordt hiervoor geleverd

geïnteresseerd in het demontabel maken van

kennisinstellingen werd in 2014 georganiseerd

onderdelen ook weer te gebruiken, zullen we

door de Groot Vroomshoop en ditzelfde doet

het VVVK-systeem door de cementdekvloer

door De Netwerkschool van Twente in Almelo.

blijven slopen.

ClimaLevel met het VVVK-systeem.

te vervangen door los gestort vulmateriaal.

Tijdens deze bijeenkomst belichtten Jan

De verwachting is dat toevoeging van

Schuttenbeld van Twee ”R” Recyclinggroep en

Uit langetermijn studies blijkt dat de

De huidige vloerverwarmingssystemen

een zwaar stabilisatiesysteem als zand de

Jan-Willem van der Groep van Platform 31 twee

hoeveelheid slooppuin ieder jaar zal stijgen.”

worden voorzien van een cementdekvloer

brandveiligheid en geluidprestaties van

interessante onderwerpen.

De Twee “R” Recycling Groep ontwikkelt

over het cv-waterleidingwerk. Dit is een

houten vloeren sterk zullen verbeteren.

een zeer geavanceerde elektrodynamische

belemmering bij demontage. De Groot

fragmentatiemethode zodat o.a. betonpuin

Vroomshoop en ClimaLevel zijn benieuwd

op een efficiënte manier ontleed kan

naar de mogelijkheden van vervanging

worden in een schone grindkorrel, een

van de cementdekvloer door een systeem

schone zandkorrel en cement. Deze

bestaande uit een stabilisatiemateriaal zoals

fragmentatietechniek geeft optimale

zand. Dit stabilisatiesysteem kan afgedekt



Onderzoek studenten Saxion voor Pioneering IDF vloersysteem



Autarkisch vertoeven in de LandschapLodge Vanwege de autarkie van de LandschapLodge

met 4 gekoppelde componenten, kunnen

zijn er geen aansluitingen op

ook andere uitvoeringen met meer of minder

nutsvoorzieningen nodig. Dit maakt het

gekoppelde componenten samengesteld

mogelijk om de lodge op iedere locatie te

worden.

plaatsen. De LandschapLodge wordt prefab, onder geconditioneerde omstandigheden,

In de LandschapLodge worden diverse

in de fabriek gemaakt en kan in één dag op

technieken gecombineerd. Hierdoor kunnen

locatie geplaatst worden.

de landschap lodges zonder aansluitingen op nutsvoorzieningen het hele jaar gebruikt

4 COMPONENTEN

worden.

De LandschapLodge bestaat uit vier

De lodges zijn bijzonder goed geïsoleerd.

gekoppelde componenten die met de ‘rug’

Voor de verwarming wordt gebruik gemaakt

tegen elkaar worden geplaatst. Hierdoor

van een pelletkachel. Koeling en ventilatie

via een helofytenfilter weer teruggebracht

concepten waarbij duurzaamheid, innovatie,

verblijven, maar ook door het eten van voedsel

ontstaat een 360 graden panorama over

vinden op natuurlijke wijze plaats. Water

in de grond. Om het waterverbruik te

transitie van het platteland, natuur en

dat uit het omliggende landschap voortkomt.

het landschap. Afhankelijk van de omgeving

wordt uit de grond gepompt en waar nodig

verminderen en een te zware belasting van het

recreatie&toerisme samen komen.

zijn de componenten verschillend ingedeeld

gezuiverd. Elektriciteit wordt opgewekt

helofytenfilter te voorkomen wordt gebruik

Een Landschaphotel bestaat uit een

In 2015 zullen de eerste LandschapLodges

en kunnen zij geschakeld en/of gestapeld

met zonnepanelen. De elektriciteit wordt

gemaakt van een composttoilet.

hoofdgebouw met LandschapLodges die

gebouwd worden. De LandschapLodges zijn

worden. Bij ondiep water kan de lodge op

opgeslagen in batterijen die een week zonder

verspreid in het landschap staan. In het

ontwikkeld door De Groot Vroomshoop,

schroef-palen gezet worden en bij diep water

zonneschijn kunnen overbruggen. Warm water

LANDSCHAPHOTEL

hoofdgebouw kunnen gasten ontbijten en een

Loohuis Installatietechnieken, Schipper

wordt de lodge op pontons geplaatst. Zowel

wordt gegenereerd met een zonneboiler.

De landschapLodge kan onderdeel uitmaken

maaltijd gebruiken.

Douwes Architectuur en Michael Kok

De LandschapLodge is de eerste toepassing van een nieuw ontwikkeld autarkisch en hoogwaardig

in de gevel als de constructie zijn duurzame

Bij onvoldoende zon zorgt een elektrisch

van een Landschaphotel. Het landschaphotel

De LandschapLodges bevinden zich op het

Concepts, in samenwerking met Pioneering.

gebouwconcept. De fraai vormgegeven lodge is zo ontworpen, dat vanuit elke ruimte een optimale

en natuurlijke materialen toegepast. Hierdoor

doorstroomapparaat voor de gewenste

is een initiatief van de stichting ‘Duurzaam

terrein van o.a natuurorganisaties, agrariërs en

beleving van het landschap bestaat en er een eenheid tussen lodge en omgeving ontstaat.

hebben de lodges een beleving die aansluit bij

temperatuur. Drinkwater wordt in flessen

innovatief Twents! Landschaphotel’ (DiT!L).

landgoedeigenaren en zijn gericht op beleving

het landschap. Behalve de LandschapLodge

aangeboden. Vuilwater (grijs water) wordt

DiT!L ontwikkelt samen met anderen,

van het landschap. Niet alleen door er in te

Vernieuwing is driver om aan de wensen van de toekomst te voldoen Dat de bouwsector in staat is de nodige

Feit is dat innovatie voor de economische

verbindingen en ideeën. Op overzichtelijke,

krijgen van onderwijs en wetenschap, maar

technische hoogstandjes te realiseren in complexe

ontwikkeling van Nederland en de

regionale schaal.

ook van regionale overheden. We kijken heel

omstandigheden, wordt door velen herkend. Ook

concurrentiepositie van bedrijven en

in de bouw worden daarbij in rap tempo nieuwe

sectoren van eminent belang is. Want de

Bouwend Nederland stimuleert en faciliteert

zoals bijvoorbeeld Smart Industry van de

technologieën en materialen ingezet. En er is,

wereld verandert, de wensen en behoeften

dit type activiteiten onder andere via ons

technnologiesector.

zeker de laatste paar jaar, in de sector heel veel

van maatschappij, burgers en consumenten

programma Innovatie Boost. We dagen

aandacht voor innovatie. Dat is terecht, want er

veranderen mee. En vernieuwing, of die nu

innovatieve ondernemers uit hun product of

Pioneering bewijst in het Twentse al een

is ook nog veel te winnen! Daarom ondersteunt

van technologische of andere aard is, is een

concept te delen met anderen en het door

aantal jaren dat dat werkt, ook in de bouw.

Bouwend Nederland initiatieven als Pioneering

belangrijke driver om aan deze veranderende

combinatie met nieuwe ideeën te versterken of

Maar ook op andere plekken is een dergelijke

ook van harte.

wensen en behoeften ook in de toekomst te

dichter naar de markt te brengen. We geloven

clustervorming gaande. Bouwend Nederland

kunnen voldoen.

in de kracht van open innovatie.

is een van de initiatiefnemers van de

Het tempo en de schaal van innovatie in de

Bouwcampus in Delft, die inmiddels echt van

Ook, of misschien wel juist voor ondernemers,

bouw moet en kan omhoog. Dat kan alleen

start is gegaan. En ook de Spark Campus in

is innovatie van levensbelang. Survival

maar door te zorgen dat 1000 bloemen

Den Bosch draait inmiddels een jaar. Ik ben

goed naar initiatieven in andere sectoren,

of the fittest, bedrijven die het beste

op vergrijzing en ontgroening en de wens om

innovatie. Ook in de bouw zijn daar mooie

kunnen bloeien. Bottom up. Regionaal, dicht

een warm pleitbezorger van deze initiatieven.

inspelen op de toekomstige vraag van de

langer zelfstandig te wonen. Maar ook aan

voorbeelden van. Op een recent evenement

bij de markt en de potentiele klant. Voor

En hoewel de Bouwcampus vooralsnog vooral

consument, en zich daarmee onderscheiden

het flexibel en betaalbaar kunnen inspelen op

van Bouwend Nederland hebben ik onder

opschaling en continuïteit is structurele

landelijk opererende partijen verbindt, is er

van de concurrent, vergroten de kans op

individuele woonwensen, terwijl we uit een

andere toepassingen van drones, virtual reality

ondersteuning van belang. Verbindingen

geen sprake van concurrentie, maar van het

overleven. En dat is van belang in een sector

situatie komen waarbij het bouwen in grote,

en flexibele materialen voor zonnecellen

met onderwijs en wetenschap, toegang tot

zoeken naar aanvulling en synergie. Het door

als de bouw waar nog steeds sprake is van

eenvormige series de gangbare werkwijze was.

gezien. Maar procesinnovatie en vernieuwende

niet traditionele netwerken, en facilitering

de Bouwcampus en Pioneering gezamenlijk

overcapaciteit. Uitdagingen en kansen in

In de infrasector zijn de uitdagingen op het

vormen van samenwerking binnen en buiten de

in communicatie. Maar ook ondersteuning

ingevulde jaarevenement van Pioneering is

de gebouwde omgeving zijn er legio. Ik

terrein van watermanagement evident.

traditionele keten is in onze sector misschien

bij het verwerven van financiële middelen,

hiervan een heel mooi voorbeeld. Ik hoop van

denk aan verduurzaming, verminderen van

Nieuwe technologieën, materialen en

nog wel veel belangrijker. Onverwachte

subsidies of anderszins. Ondernemers die

harte dat deze trend zich doorzet. Bouwend

energieverbruik en uitstoot, aan het inspelen

producten zijn een belangrijke driver voor

ontmoetingen die leiden tot nieuwe

elkaar inspireren, en die ondersteuning

Nederland zal daar zeker aan blijven bijdragen!



Fries Heinis, Algemeen directeur Bouwend Nederland en voorzitter De Bouwcampus

wilden graag meer weten. Ondanks het

de markt nogmaals benaderen en komt

al geplaatste vloerstukken horizontaal

feit dat de ontwikkeling van de blokken

hij terug met hele leuke plannen voor

blijven hangen. Doordat blokken aan elkaar

nog niet volledig afgerond is, was zijn

zijn Compoze blokken die nu al volop in

vastgebonden worden, kan de hele vloer

voornaamste doel om met de promotie

ontwikkeling zijn, zowel nationaal als

gevuld worden.

hiervan Nederland te vertellen over de

internationaal.

revolutionaire innovatie die hij in werking

VERVOLG

wilde zetten. Een innovatie die niet alleen

Shandrick Elodia heeft berekend wat een

het bouwen in de toekomst drastisch gaat

BOUWEN DOOR PARTICULIEREN IN CURAÇAO

woning zal kosten indien de blokken van

versimpelen, maar waar duurzaamheid en

hout of lichtgewicht beton gemaakt zouden

betaalbaarheid ook centraal staan.

manier van bouwen op Curaçao. De oplossing

Op Curaçao bouwen particulieren vaak

worden. Beide materialen zijn mogelijk om

van Shandrick en zijn ontwerppartner behoorde

op een zeer ambachtelijke manier hun

te komen tot een prefab blokkensysteem.

Bij aanvang van dit traject hoopte hij op

tot de top 10 van beste ideeën. Dit concept

eigen huis. Deze ambachtelijke bouwwijze

Een betonnen bloksysteem zal echter veel

genoeg enthousiasme voor het realiseren

heeft Shandrick in zijn afstudeeropdracht

vereist vakbekwaamheid en verschillende

goedkoper zijn. Als vervolgonderzoek is

van deze innovatie. In het verlengde van

als industrieel product ontwerper bij het

gereedschappen. Men is veel tijd en geld

het daarom gewenst om na te gaan of

zijn afstudeeronderzoek is door Pioneering

Kennis Centrum Design & Technoloy verder

kwijt met de bouw van zijn huis. Prefabricatie

het bloksysteem in lichtgewicht beton

een Crowdfunding campagne opgezet om

doorontwikkeld, met ondersteuning van

zou het aantal klusstappen op de bouwplaats

gerealiseerd kan worden. Voor zowel de

funding te organiseren voor de bouw van

Pioneering en Van Dijk Bouw.

kunnen verminderen. Door gebruik te maken

houten als lichtbetonnen blokken zijn

het eerste Compoze huis en natuurlijk de

van blokken kant-en-klaar geleverd met

praktijktesten op waterdichtheid en sterkte

verdere nodige ontwikkelingen.

In 2011 heeft Shandrick Elodia meegedaan aan een prijsvraag over een oplossing voor de

isolatie, gevelbekleding en voorzieningen

van machines, dure gereedschappen of

van leidingen. Door het prefab bouwen van

Onderzocht is met welke blokvorm een

om installaties aan te bevestigen, kan

vakbekwaamheid.

een gebouw met Compoze blokken, kan het

rechthoekige en driehoekige wand kan

gebouw ook weer eenvoudig gedemonteerd

worden gevormd met zo min mogelijk

CROWDFUNDING

aandacht benaderd door veel bedrijven die

zowel de snelheid als de eenvoud verbeterd

gewenst. Shandrick Elodia werd door de explosie aan

worden. Hiermee zou ieder willekeurig

Op basis van bovenstaande onderzoeksvraag

en verplaatst of omgebouwd worden.

verschillende vormen. Daarnaast is

Shandrick werkte tot november 2014 bij

bereid waren te investeren in de vorm van

persoon de blokken kunnen plaatsen, zonder

heeft Shandrick Elodia prefab slimme

De blokken zijn ook demontabel zodat

onderzocht welke methode het beste is

een vervoersmaatschappij. Hij was erg

een samenwerking buiten de Crowdfunding

gebruik van machines, duur gereedschap of

bouwblokken ‘Compoze blokken’ ontworpen.

de verschillende materialen afzonderlijk

om de vloer/dak op de wanden te leggen.

populair en stond bekend als “De mafste

campagne om. Gaandeweg heeft

vakbekwaamheid.

Deze blokken zijn, vanwege hun geometrie,

gerecycled kunnen worden.

buschauffeur van Enschede”. Zijn ontslag

Pioneering in samenspraak met Shandrick

Er is gekozen om de vloer precies zo

leverde hem veel landelijke aandacht

besloten de campagne stop te zetten. Er

goed in elkaar te schuiven zodat een kierloze De onderzoeksvraag was dan ook: in

verbindingen ontstaat. Hiermee kan zowel

Na het opstellen van een uitgebreid PvE,

in elkaar te zetten zoals de wanden.

op waardoor hij een platform kreeg om

wordt nu eerst goed geïnventariseerd wat

hoeverre is het mogelijk om een gebouw

de draagconstructie van een woning als het

is gestart met een geometrisch onderzoek

Hierbij wordt gestart in een hoek

zijn Compoze bouwblokken onder de

alle gemelde partijen kunnen betekenen

voordelig te bouwen met draagbare

dak gebouwd worden. In de blokken zijn

waarbij zoveel mogelijk digitaal de

met het plaatsen van de eerste twee

aandacht te brengen. Investeerders,

voor de ontwikkeling van Compoze

prefab blokken, zonder gebruik te maken

voorzieningen gemaakt voor het bevestigen

verschillende mogelijkheden zijn uitgewerkt.

blokken. Hierdoor is er een steun over

media en andere geïnteresseerden

blokken. In 2015 gaat Shandrick Elodia



Compoze blokken

twee wanden die ervoor zorgen dat de

Avans, bij de Universiteit Twente, AOC Oost en

lab voor biobased materialen, producten en

bij Wageningen Universiteit.

concepten moet gaan ontwikkelen.

Bijeenkomst Biobased Materials

Tijdens de middag zijn naast verschillende

Werkplaats Innovatieve Processen brengt bezoek aan Combitunnel

Robert Maat, projectleider Hegeman,

van Pioneering een integraal keuringsplan

vertelde in zijn presentatie over de

ontwikkeld, waarbij de contracteisen van

SAMENWERKING

presentaties van belanghebbenden ook diverse

bijzonderheden in het proces. Er is

het project aan de keuringen uit het KAM

Met het ACT en de Stichting Pioneering wordt

discussies gevoerd in themagroepen rond

bijvoorbeeld gekozen voor een model met

zijn gekoppeld. Dit voorkomt dubbele

gesproken over samenwerking om proces

onderwerpen die in de programmalijnen passen.

een plafondbedrag, waarbij de ondergrens

metingen en keuringen. RWS heeft het

innovaties in de bouw en infrastructuur te

De uitkomsten van deze sessies worden gebruikt

is aangegeven door Rijkswaterstaat. Dit

integraal keuringsplan inmiddels ook bij

stimuleren. Verder wordt er aansluiting gezocht

als input voor de verder vormgeving en een

heeft er voor gezorgd dat er wordt gezocht

andere projecten (werken) gebruikt.

bij het lectoraat Innovatieve Technologie in de

volgende bijeenkomst.

naar minderwerk (in plaats van het in

Bouw van hogeschool Saxion en bij het lectoraat

de bouw beruchte meerwerk) en dat de

Biobased Bouwen (in oprichting) van hogeschool

garantie daarvan voor eigen rekening is als het niet goed uitpakt. Zowel opdrachtgever als opdrachtnemer profiteren hiervan.

SYSTEMS ENGINEERING In het proces is van begin tot eind gebruik gemaakt van Systems Engineering. En in de loop van het project is de koppeling tussen SE en BIM een hele logische gebleken. Zo is BIM bijvoorbeeld gebruikt bij de loopverbinding van het station, maar ook is de uitbestede staalconstructie uitgevoerd in BIM. Op woensdag 12 november 2014 vond de

BIC ACHTERHOEK

bijeenkomst Biobased Materials plaats bij de

Gebiedsonderneming Laarberg ontwikkeld een

Op uitnodiging van Tonny Boerkamp, directeur contractering van Beheersmaatschappij Hegeman

Binnen Combiplan heeft Pioneering een

Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). Deze

Biobased Innovation Center (BIC): een groene

te Nijverdal, zijn de deelnemers van de werkplaats BIM/SE en de werkgroep Vernieuwend

belangrijke rol gespeeld. Samen met

middag is georganiseerd door Gebiedsonderneming

hub waar een aantal programmalijnen in worden

Opdrachtgeverschap (beide onderdeel van de werkplaats Innovatieve Processen) vlak voor de oplevering

Saxion en de UT is geholpen in de discussie

Laarberg en de HAN met ondersteuning van de

ondergebracht. Eén van de programmalijnen is

door de tunnel van Combiplan in Nijverdal gelopen. Combiplan is een gecombineerde tunnel voor de

met Rijkswaterstaat over de wijze van

Stichting Pioneering, het Achterhoekse Centrum

het oprichten van een Innovation Center voor

rijksweg N35 en het spoor door het centrum van Nijverdal op locatie van het oude spoor.

toepassing van SE. Verder is met behulp

voor Technologie (ACT), het Graafschap College,

Biobased Materials (ICBM). De verschillende

Saxion en de Stichting Agrodome.

programmalijnen worden ondergebracht in een



paviljoen van circa 800 m2 dat zich als een living

serieuze zaken afgewisseld met een cynische

MIDDAGPROGRAMMA

COMPOZE BLOKKEN

evaluatie die de beide organisatoren hebben

locatie in één dag geplaatst kan worden en geen

knipoog waardoor de zaal aan zijn lippen hing.

Na de pauze was het tijd om “aan het werk” te

Na een korte terugblik op de dag door Rutger

gehad is naar voren gekomen dat er veel

gaan. De aanwezigen konden deelnemen aan

Vrielink en Judith de Bruijn was het podium voor

positieve reactie zijn over de bijeenkomst en de

nutsvoorzieningen behoeft. Daarna was het de beurt aan Hans Boes die uitleg gaf over werken

NIEUW

twee workshops, gekozen kon worden uit vijf

Shandrick Elodia. Deze “mafste buschauffeur van

ideeën voor samenwerking. Dit gaan we verder

in een Bouwteam: Het gezamenlijk optrekken

De ochtend werd afgesloten met drie frisse

verschillende thema’s:

Enschede” mocht zijn crowdfundingscampagnae

vorm geven zodat de samenwerking tot uiting

van opdrachtgever en –nemers in zowel de

“nieuwelingen”, allen recent gestart in hun

die hij samen met Pioneering heeft opgestart

komt in concrete projecten.

ontwerp- als de uitvoeringsfase. De kennis die

functie: Fries Heinis, sinds 7 weken algemeen

• Tijdelijk gebruik en tijdelijk herbestemmen

promoten aan de aanwezigen. Met al zijn

uit diverse projecten wordt ontwikkeld borgt

directeur van Bouwend Nederland; Rutger

• VernieuwingsOpgave Natte Kunstwerken

charmes gaf hij een ontwapenend pleidooi om

Pioneering in een leidraad die helpt de leerlijn

Vrielink, sinds twee weken directeur Pioneering:

• Klimaatbestendige stad

hem te steunen in zijn wil het ontwerp van de

door te zetten. Als laatste vertelden Jan Elzenga

Eddy van Hijum, sinds twee dagen Gedeputeerde

• Samen sturen op kwaliteit

Compozeblokken verder te ontwikkelen.

Dagvoorzitter Judith de Bruijn opende de dag

en Henny Loohuis over de opgave Asbest van

Provincie Overijssel. Ondanks het feit dat ze alle

• Duurzame en gezonde scholen

door de zaal te vragen : ”Wat voor vernieuwends

het bedrijfsdak: Een samenwerkingsverband

drie vanuit een andere insteek werken hebben

heeft u afgelopen jaar op het gebied van de bouw

van overheden, ondernemers, onderzoek

ze toch meerdere gelijke doelen. De bouw moet

Er is aandachtig geluisterd, veel gediscussieerd

afgesloten met een netwerkborrel. Menig

gedaan en kunt u dit delen met uw buurman of

en onderwijs dat zich hard maakt om voor

geholpen worden met de opgaves die er liggen,

en een hoop ideeën opgehaald. In het voorjaar

visitekaartje werd uitgewisseld en er zijn

-vrouw?” Hierdoor werd de eerste verbinding

eind 2018 80% van de asbestdaken van de

alle drie de organisaties kunnen daar op hun

wordt een vervolg gepland om de opgedane

veel nieuwe contacten gelegd. Uit een eerste

tussen de deelnemers in de zaal gelegd en verder

bedrijfsgebouwen in Overijssel vervangen te

manier invulling en versnelling aan geven. Hoe,

ideeën verder te brengen. Het was wel duidelijk

in het programma werden deze uitgebreid in de

hebben door duurzame, energiezuinige daken.

daar gaat nader invulling aan gegeven worden.

dat men tijd te kort kwam!

workshops.

Zowel in bestaande als nieuwe trajecten.

deze samenwerking kansen op diverse gebieden.

RUIMTELIJKE DUURZAAMHEID Jan Bron, voorzitter van het bestuur van

De keynote speaker van de dag was Elbert

Pioneering, sprak daarna een speciaal woord van

Arens, architect-secretaris van het Atelier

welkom voor het bestuur, het VVV-team en de

Rijksbouwmeester. Het Atelier Rijksbouwmeester

deelnemers van De Bouwcampus voor het feit

is het ondersteunend bureau van de

Op vrijdag 14 november vond het zesde Pioneering

dat zij op deze dag naar Enschede gekomen zijn

Rijksbouwmeester welke zich bezig houdt met de

Jaarevenement plaats in de Grolsch Veste

om een eerste stap te zetten naar gezamenlijke

advisering met betrekking tot architectonische

te Enschede. Dit jaar werd het programma

projecten.

kwaliteit en stedenbouwkundige inpassing

gezamenlijk vormgegeven met De Bouwcampus.

van Rijksgebouwen. Daarnaast adviseert hij

De twee organisaties hebben gezien hun gedeelde

Met drie Pioneering projecten werd een

de regering inzake architectuurbeleid en is hij

visie bewust de samenwerking gezocht. Soms kan

beeld gegeven van de activiteiten waar de

verantwoordelijk voor de uitvoering van de

regionaal wat landelijk niet kan, soms is het ook

stichting momenteel onder andere mee bezig

percentageregeling Beeldende Kunst. Met zijn

andersom. Door beide netwerken aan elkaar te

is. Voor het eerste project werd Harald Droste

presentatie “Ruimtelijke Duurzaamheid” boeide

verbinden en samenwerking te stimuleren biedt

geïnterviewd over de LandschapLodge: Een

hij de zaal met zijn verhaal over vroeger en nu,

Rond vier uur ’s middags werd de bijeenkomst



Pioneering Jaarevenement: Co-creatie in de bouw werkt!

autarkisch duurzaam ontwerp dat op iedere



Rutger Vrielink, directeur Pioneering

Vooruit kijken naar de toekomst

Rutger Vrielink (37) is sinds 1 november 2014 de nieuwe directeur van de stichting Pioneering. Vrielink

Rutger Vrielink kent de inhoud van

verschillende prototypes te maken. Of te wel

werkt al geruime tijd bij woningcorporatie Domijn, waar hij nog twee dagen per week als adviseur

vernieuwing in de bouw en ook de

al doende leert men het best. Daar geloven

aan verbonden blijft. Waarom hij voor deze dubbelfunctie gekozen heeft? “Binnen Domijn heb ik veel

technologieën. En hij kent zowel de

wij ook in. Niet praten over vernieuwing maar

verschillende staffuncties bekleed, waarbij de rode draad altijd innovatie en duurzaamheid was. Ik

opdrachtgevers als bedrijven. Hierdoor is

implementeren. We gaan daarom op zoek

kreeg de kans om programmamanager innovatie en duurzaamheid te worden, waardoor ik met het

hij in staat om Pioneering naar een volgend

naar ‘launching customers’. Dit betekent dat

en innovatiecentra grotere innovatiekracht te

dan voorheen aan de slag met vernieuwing.

conservatief. In andere branches is het niet

elkaar wat te bieden hebben en hierdoor zelf

implementeren van nieuwe producten en samenwerkingsvormen kennis heb gemaakt. Zo ben ik nog

level te brengen. Naast het ontwikkelen van

Vrielink op zoek gaat naar opdrachtgevers die

realiseren. Pioneering deelnemers en projecten

We willen toegevoegde waarde bieden bij

vreemd om te investeren in nieuwe producten.

ook groeien. Niet alleen in kennis, maar ook

meer geïnteresseerd geraakt in innovatie.” Toen kwam er een vacature van Pioneering voorbij. “Als

producten en processen is er aandacht voor

bereid zijn het op een andere manier te doen

zaten tot voor kort nog vooral in Twente, maar

het komen tot het oplossen van een aantal

De bouw werkt erg projectmatig en wil risico’s

in een andere manier van samenwerken. Door

directeur Pioneering heb ik een nog groter speelveld om een bijdrage te leveren aan innovatie.”

business development en het vermarkten van

dan ze gewend zijn en innovatie onderdeel uit

we willen onze netwerken ook opzetten in

maatschappelijk vraagstukken. Belangrijk

het liefst afwentelen op opdrachtgevers en

de juiste dingen met elkaar te delen geef je

innovaties, zodat het ook tot opschaling van

te laten maken van de opdrachtverstrekking.

heel Overijssel en in de Achterhoek en verder

daarbij is dat dat ook werk oplevert voor de

onderaannemers. Het vertrouwen is soms ook

niet alleen vertrouwen, maar ontvang je dit

vernieuwing komt.

Dat vergt co-creatie van opdrachtgevers,

het land in brengen. Hiervoor hebben we

marktpartijen en in de praktijk kunnen laten

ver te zoeken. Dat zorgt niet voor de open

ook terug. En daarmee zie je producten en

kennisinstellingen en marktpartijen.

bijvoorbeeld al samenwerking met een aantal

zien wat ze in huis hebben!

houding die een belangrijke voorwaarde is om

projecten “groeien”.

WAT GAAN WE DE KOMENDE TIJD PRECIES DOEN

Pioneering coördineert en faciliteert

innovatienetwerken in Overijssel en in de

het launching customer traject met alle

Achterhoek en met de landelijke Bouwcampus.

Succesvolle innovatie ontwikkelingen

betrokkenen. Een ander doel is om Pioneering

ontstaan door te testen, experimenten en

breder in te zetten en met meer deelnemers

Ook de komende tijd gaan we nog meer

tot co-creatie te komen. Bij Pioneering pakken

KOMEN TOT MEER INNOVATIE

we dat soort zaken samen met deelnemers

De bouwbranche heeft het op dit moment

aan. Wij zetten in op vernieuwende processen

niet makkelijk en is ook nog eens redelijk

binnen bedrijfsvoering, verbinden partijen die

Deelnemers 2015 Pioneering - jaarverslag 2014 - pagina 49


Roosdom Tijhuis

Sallandse Wegenbouw

AD V O CATE N - N OTAR I S S E N

PMS

100 % ZWART PMS 3005

CMYK

100 % ZWART 100/37/0/0

GRIJSWAARDEN

KLEISSEN EN PARTNERS

ZWART/WIT

100% ZWART

100% ZWART

Deelnemer worden? Heeft u ook interesse om samen te werken met deze deelnemers in projecten, workshops of andere bijeenkomsten? Download dan nu het deelnameformulier op www.pioneering.nl/contact.

Pioneering wordt mede mogelijk gemaakt door

COLOFON

Pioneering jaarverslag 2014 Eindredactie: Carmen Oude Wesselink Opmaak en druk: Verhaag drukkerij



Stichting Pioneering

StPioneering

Kijk ook eens op onze website: www.pioneering.nl

JAARVERSLAG VERBINDEN INNOVEREN KENNISDELEN OPSCHALEN

Recommend Documents