Jaarverslag 2013
inclusief jaarplan 2014
VERBINDEN
datum : 17 april 2014 auteur : Toine van Dartel status : definitief, vastgesteld tijdens het halfjaarlijks overleg van 11 april 2014
1
1 Inleiding In 2012 en 2013 zijjn er door h het Platform m Waterschaapswerken (PWW) resuultaten nee ergezet, die een goede bijdrage leveren aan het pproces van inrichten van de Nederrlandse Waterscchappen. Naast de aloude “zuiverringsdingen” is nu ook een concreeet resultaatt opgelevverd voor on nze corebussiness, het w watersystee em. We zien n dat we dee verbindinggen zowel in ntern als extern blijven n maken. Thhema voor 2 2014 wordt dan ook VEERBINDEN. Dit docu ument bescchrijft de be elangrijkste resultaten uit het afge elopen jaar. Ook wordtt aangegeeven welke richting we e uitgaan in de komend de tijd. Het Plattform kent een netwerrkstructuur met deelne emers uit de e bouwafdeelingen van alle Nederlaandse Wateerschappen. Zowel het Watersyste eem alsmed de de Waterrketen zijn vertegeenwoordigd. Vanuit hett netwerk w worden conttacten geleg gd met orgaanisaties die invloed hebben op p ons process
Binnen het Platform m zijn diverrse werkgrooepen actieff, die een sp pecifiek the ma of onde erwerp voor lan ngere tijd op ppakken. De regiegroeep faciliteert de werkgrroepen en leeden. Twee e keer per jaarr vinden bijeeenkomsten n plaats, waaarin de the ema’s worden besprokken, kennis w wordt uitgewissseld en contacten worden versteerkt. 2
2 Visie, missie en doelen.
De visie Het samenwerkingsverband Platform Waterschapswerken wil samen sterk staan voor een effectieve en efficiënte invulling van het bouwproces als onderdeel van de totale levenscyclus voor de waterschapswerken waarbij een transparante werkwijze wordt gehanteerd.
De missie Het samenwerkingsverband Platform Waterschapswerken wil een krachtige speler zijn op het gebied van het bouwproces van waterschapswerken in Nederland, waarbij gezamenlijk optrekken leidt tot een meerwaarde voor de individuele waterschappen. In het jaarplan zijn intern en extern gerichte doelstellingen geformuleerd. Intern gerichte doelstellingen Producten ontsluiten. Kennis uitwisselen. Samenwerken op het gebied van aanbesteden, opleiden, inkoop, applicaties Extern gerichte doelstellingen Bij de Unie van Waterschappen bekend als een krachtige adviseursgroep. Bij marktpartijen (adviesbureaus en aannemers) bekend staan als een gelijkwaardige speler. Bij onderwijsinstellingen en kennisorganisaties als bijvoorbeeld het CROW bekend staan als kennisbank.
3
3 Bereikte resultaten 2013 3.1 Kennisdeling Het grootste succes is het netwerk dat in stand gehouden wordt door het Platform. Hierdoor ontstaat er op vele gebieden kennisdeling. Enkele onderwerpen zijn: Mogelijkheden contractenbuffet van RWS; Hoe gaan we om met leveranciersbeoordelingen; Inspiratie risicomanagement door het CROW, Risnet; Workshop ‘het beste besparingsidee’ (zie bijlage) Ervaringen marktdagen; In kaart gebracht en gedeeld hoe wij op EMVI aanbesteden; Selectieprocedure onderhands aanbesteden is door Atse Numan met ons gedeeld; HHNK was te gast bij waterschap de Dommel om van de werkwijze en contracten van de nieuwe energiefabriek Tilburg te leren; De betekenis van de nieuwe aanbestedingswet; Omgevingsanalyse van netwerken waarin wij effectiever kunnen acteren; Norm voor energiezuinige installaties mee ontwikkelen; Inspiratie gekregen hoe een dagelijks bestuurslid van HHNK tegen lange termijn financiering aankijkt; IHeeft het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) ons inzicht gegeven in de volumes en vooral trends in de markt; Worden wij via de Unie van Waterschappen en Pianoo via de nieuwsflits op de hoogte gebracht van de laatste ontwikkelingen op gebied van inkoop en aanbesteden; Hebben we de leerpunten uit het ongeluk op de zuivering van Raalte met elkaar gedeeld en in eigen schap mee gewerkt; Ieder individuele deelnemer heeft in meer of mindere mate deze kennis ingebracht in de eigen waterschapsorganisatie. Een aantal onderwerpen zijn in de volgende paragrafen uitgediept.
3.2 Vernieuwingsakkoord Bouw De markt is in beweging. Nieuwe contractvormen vragen om andere vormen van samenwerking. Partijen krijgen nieuwe rollen en daarbij horen andere competenties en werkstijlen. Dit vraagt om verandering. Niet alleen opdrachtgevende partijen moeten anders te werk gaan, maar ook de opdrachtnemers zullen anders moeten opereren. Waterschappen / opdrachtgevers De waterschappen treden als van ouds op als opdrachtgever. In plaats van alles (laten) uitwerken naar een ontwerp en bestek, zullen vooral problemen en randvoorwaarden gedeeld worden. Dat betekent dat de oude werkstijl wordt losgelaten. De nieuwe werkstijl heeft ‘je laten verrassen’ in zich. En dat is nieuw en spannend. Want hoe zorg je dat je krijgt 4
wat je hebben wilt? De focus moet dan liggen op de (functionele) eisen waaraan aantoonbaar voldaan moet worden. De opdrachtgever gaat toetsen of er is getoetst en op welke wijze er is getoetst. Dat is anders dan een vooraf omschreven product afnemen. Ingenieursbureaus / NL Ingenieurs “Ik kom je helpen met je technische vraagstukken en lever je de handjes”, is de historische lijn van ingenieursbureaus. Op basis van uurtje‐factuurtje werden documenten en tekeningen opgesteld voor de opdrachtgever. Die rol verandert. Het gaat nu om het opstellen van een goede vraagspecificatie voor de opdrachtgever, waarbij inschrijven op het vervolg vaak niet mogelijk is. Dat vraagt niet alleen om een andere insteek en een ander product, maar ook om keuzes. Omdat veel ontwerpwerk nu door de opdrachtnemer (lees: aannemer) gedaan moet worden, heeft nu juist de aannemer hulp nodig. Ingenieursbureaus ervaren dat het anders is om voor aannemers te werken. De verhouding opdrachtgever (aannemer) – opdrachtnemer (ingenieursbureau) is bij wisselende marktomstandigheden een punt van aandacht. Want hoe lever je een goed product als de concurrentie hoog is? En hoe opereer je gezamenlijk richting het waterschap als de opdrachtgever? Aannemers / Bouwend Nederland / Ver. van Waterbouwers De aannemers hebben zich georganiseerd in een aantal verenigingen. Bouwend Nederland is de grootste en meest bekendste. Maar diverse nichemarkten hebben een eigen deelsector binnen Bouwend Nederland of zelfs een eigen vereniging om de specifieke belangen duidelijk voor het voetlicht te krijgen. De aannemersmarkt wil investeren in vertrouwen en goede samenwerking. Vanuit die gedachte wordt ook inhoud gegeven aan gesprekken en thema’s, gezamenlijk met de waterschappen. De marktpartijen die deelnemen, zijn coöperatief en willen zichzelf de spiegel voorhouden. Hoe wordt ik gezien? Hoe wordt mijn rol ervaren? Hoe groei ik mee met alle ontwikkelingen? En waar kan ik een actie bijdrage leveren? Stuurgroep Vernieuwingsakkoord Bouw De genoemde partijen komen sinds 2009 samen in de stuurgroep Vernieuwingsakkoord Bouw. Omdat er ook op andere vlakken, o.a. vanuit het Waterschapshuis en Pianoo, wordt samengewerkt, wordt nauwlettend afgewogen waarin energie gestoken wordt. Het gaat om het in beweging krijgen, om het vernieuwen van samenwerkingen, om scherp krijgen van de nieuwe rollen, om positieve ervaring op te doen en om deze met elkaar te delen. Maar ook om open en respectvol de lastige thema’s met elkaar inhoud te geven. De daadwerkelijke invulling daarvan geschiedt of in werkgroepen elders of in een gezamenlijke werkgroep of in een werkgroep geïnitieerd door de stuurgroep. Deelnemers vanuit de waterschappen zijn: Kasper Nipius (Brabantse Delta, voorzitter), Ruud Buis (Rivierenland), Joost Heijs (De Stichtse Rijnlanden) en Kees Minderhoud (Scheldestromen). 5
De volgende werkgroepen zijn ingericht: Harmonisatie inkoopvoorwaarden (werkgroep 1; gereed) Traditioneel & EMVI (werkgroep 2; gereed) Geïntegreerde contractvormen (werkgroep 3; gereed) Houding en gedrag (werkgroep 4; in 2013 gestart) Duurzaam inkopen (werkgroep 5; vooralsnog geparkeerd) In‐ en uitmeten baggerwerk (werkgroep 6; gereed) Raamovereenkomsten ingenieursdiensten (werkgroep 7; in 2013 gestart, samen met het platform van waterschapsinkopers)
3.3 Richtlijn baggervolume-bepaling kleinschalig baggeren Vanuit de Vereniging van Waterbouwers is met aannemers, adviesbureaus en opdrachtgevers waaronder waterschappen door het SIKB een richtlijn baggervolume‐ bepaling kleinschalig baggeren opgesteld en vastgesteld. Momenteel wordt er met deze richtlijn gewerkt en zal binnenkort worden geëvalueerd. Als PWW hebben we ons als waterschappen aan deze richtlijn geconformeerd, waarmee discussies over de wijze van meten tot het verleden behoort (meer info bij Koot van Bavel)
3.4 Programmacommissie Systems Engineering De Programmacommissie Specificeren en SE heeft als taak de methode Systems Engineering verder te ontwikkelen en uit te dragen naar de sector. De focus ligt op het toepassen van SE in de (her)ontwerpfase van projecten. Hiervoor is de methode Specificeren ontwikkeld . Het Op uitnodiging van het CROW is een van de leden van ons platform toegetreden tot de CROW programmacommissie Systems Engineering.
3.5 Duurzaam GWW Het initiatief vanuit het platform heeft geleid tot een programma van leren en etaleren, waaronder de instelling van “de versnellingsgroep duurzaam GWW”. Een contactgroep waarin een vijftal waterschappen vertegenwoordigd is. Het doel van deze versnellingsgroep is ervaring op het gebied van duurzaamheid opdoen en uitwisselen binnen de sector. Met name de ‘de aanpak duurzaam GWW’ en het bijbehorend instrumentarium. Het afgelopen jaar is vooral gezocht naar een passende/juiste werkvorm en een manier om de opgedane ervaring ‘in de etalage te zetten’ cq te delen binnen de sector. Ook zijn door enkele deelnemers de eerste voorzichtige, stappen gezet met betrekking tot het toepassen van ‘de aanpak’. Namens het platform treed Arnoud van Vliet als opdrachtgever/contactpersoon op. Het hoogheemraadschap van Rijnland levert de procesleider van de contactgroep. Agenschap.nl zorgt voor administratieve ondersteuning (meer info bij Toine van Dartel). 6
Naar buiten toe heeft de versnellingsgroep zich op diverse manieren gepresenteerd: Een presentatie op de inkoopdag van de waterschappen; Een presentatie op de NEVI dag; De inrichting van een SharePoint duurzaam GWW, ten behoeve van het delen, etaleren van de opgedane kennis. Verder zijn verbindingen gelegd met: De vereniging van waterbouwers Het nHWBP Daarnaast wordt er in verschillende fasen met de aanpak gewerkt. Hieronder volgt een lijst met enkele voorbeelden: Duurzaamheidsvisies baggeren en keringen bij Rijnland Duurzaamheidsambities bij dijkversterking bij Peel en Maasvallei CO2 prestatieladder bij maaibestek Hollands Noorderkwartier
3.6 Energiezuinig ontwerpen van civiele installaties Het PWW is vertegenwoordigd in de landelijke werkgroep o.l.v. CUR/SBR die moet zorgen voor een nieuwe CUR leidraad “ Energiezuinig ontwerpen van civiele installaties”. SBRCURnet is een onafhankelijk kennisnetwerk voor de gehele bouwsector. Zij zorgen er voor dat professionals in de Burgerlijke en Utiliteitsbouw en in de Grond‐Weg‐ en Waterbouw hun werk beter kunnen doen. Door deze vertegenwoordig zijn ook de ‘waterschapsspecifieke’ installaties opgenomen in deze richtlijn In deze leidraad wordt aan oplossingsrichtingen die zich met name in de processen afspelen, uitvoerig aandacht geschonken. Processen, die te maken hebben met het ontwerpen van het civiele kunstwerk (waarvan installaties een onderdeel zijn), met aanbesteding en gunning en met contractvormen, die steeds vaker gericht zijn op de relatie tussen ontwerp, realisatie en onderhoud en de daaraan verbonden kosten (‘total costs of ownership’). Afhankelijk van de beoogde contractvorm (D&B, DBM etc.) kunnen in de ‘Uitvraag’ emvi‐ criteria worden opgenomen die betrekking hebben op energiezuinigheid bij aanleg en onderhoud, bedrijfszekerheid, milieubelasting (waaronder ruimtelijke inpassing), uitvoeringstijd en overlast gedurende de uitvoering. In algemene zin levert de nieuwe Leidraad een bijdrage aan o.a. Duurzaam Inkopen, het opzetten van ‘Green deals’ en aan ketensamenwerking, kwaliteitsverbetering en risicobeheersing in de bouw. (meer info bij Pieter Smit)
7
3.7 Nieuwe aanbestedingswet & Tenderned In de nieuwe aanbestedingswet staat dat alle openbare aankondigingen op TenderNed gepubliceerd moeten worden. Om voorbereid te zijn op deze ontwikkeling zijn in het voorjaar regionale themabijeenkomst georganiseerd, waarin Tenderned in de context van de aanbestedingswet geplaatst is. Dit heeft geresulteerd in een succesvolle implementatie van Tenderned bij de Waterschappen in 2013.
3.8 Risicomanagement PWW neemt naast andere grote overheidsopdrachtgevers zoals Prorail en RWS deel in Risnet. Risicomanagement neemt een meer prominente plaats in bij de steeds complexer wordende projecten. Tijdens de najaarsbijeenkomst is dit onderwerp in de vorm van een workshop onder begeleiding vanuit CROW behandeld. De conclusie is dat binnen alle waterschappen risicobeheersing hoog op de agenda staat. Tegelijk constateren we dat we nog aan het begin van deze ontwikkeling staan en dat er nog veel te verbeteren valt.
3.9 Waterbouwopgave tot 2020 PWW heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het onderzoek van het economisch instituut voor de bouw (EIB) naar de waterbouwopgave tot 2020. Tijdens het voorjaarsoverleg in Almelo heeft Paul Groot van EIB een presentatie verzorgd en zijn de eerste resultaten gepresenteerd. Het definitieve rapport is in het najaar van 2013 gepresenteerd.
8
4 Acties voor 2014 In 2014 wordt weer verder gewerkt aan de missie. We willen een krachtige speler zijn op het gebied van het bouwproces. Als Waterschapsbranche willen we één aanspreekspunt vormen voor de markt. Hiervoor moeten we in de driehoek UvW, VDW en PWW de goede afstemming zoeken. Met deze partijen wordt er gewerkt aan harmonisatie, houding en gedrag, imago en professioneel aanbesteden. Naast dit veelomvattende doel staan er ook een aantal concrete acties op de actielijst, waaronder: Evaluatie en monitor Richtlijn handmatig baggervolume‐bepaling kleinschalig baggeren. Organisatie van regionale opdrachtgever‐opdrachtnemersdagen. Verdere implementatie Leidraad Aanbestedingen . Professionaliseren van de rol van opdrachtgever. Verbeteren van het risicodenken. Opstellen, vaststellen en uitdragen van een eenduidige marktvisie Waterschappen (als logisch vervolg op het vernieuwingsakkoord) Uiteraard wordt er ook onverminderd doorgegaan met het uitwisselen van kennis, zodat ieder individueel waterschap de vruchten kan plukken van deze samenwerking. Hiervoor worden diverse middelen ingezet, variërend van één‐op‐één contacten tot en met de social media.
9
5 Komende overleggen De halfjaarlijkse overleggen zijn de momenten waarbij de “bouwhoofden” elkaar treffen. Bij iedere evaluatie blijkt dat het efficiënte en effectieve bijeenkomsten zijn . Er wordt veel informatie uitgewisseld en er worden piketpaaltjes geslagen. Iedere bijeenkomst leidt weer tot een energieboost en versnelling van de uitgezette plannen. Voor de komende jaren zijn de overleggen vastgesteld op iedere 2e vrijdag van de maanden april en november. 11 april 2014, locatie Leeuwarden 14 november 2014, locatie Venlo 10 april 2015, locatie volgt Dit jaarverslag en jaarplan wordt tenminste verspreid naar de volgende organisaties en personen Deelnemers van het platform Unie van Waterschappen – Joost Klein Entink Vereniging van Directeuren –Via Arnoud van Vliet Vereniging van Zuiveringsbeheerders – via Richard Koopman Platform Watersysteemonderhoud – Harm Beekhuis Managementteam en belanghebbende van de eigen waterschapsorganisatie‐ door deelnemers van het platform
10
Bijlage : het beste besparingsidee Op 15 november 2013 heeft het Platform Waterschapswerken een bijeenkomst gehouden met als thema Verbinden. Vanuit een drietal perspectieven is er gezocht naar besparingsmogelijkheden. Directie en bestuur (Assetowners) “als bestuurder zie ik niet waar het vet zit, dus snij ik maar wat raak !” Het is voor een bestuurder of een directielid niet altijd inzichtelijk waar het besparingspotentieel zit. Er is wel een drive om te besparen. Gevolg is dat er “stukken worden weggesneden”, zonder dat bekend is wat het effect en het risico is. Zuiveringsbeheerders/gebruikers (Assetmanagers) “wat jullie bouwen is niet te onderhouden!” Al decennia lang bouwen wij onze objecten. Als gebruiker van de assets vinden we dat wat meer mag worden nagedacht over de fase na het bouwen. Wij moeten er nog vele jaren mee werken. Bouwers (Service Providers) “met wat wij bouwen is het effect niet altijd gediend!” Men vraagt ons een object te bouwen, maar heeft niet altijd nagedacht of hiermee het effect wordt gediend.
Het resultaat
Vanuit directie / bestuurders “als bestuurder zie ik niet waar het vet zit, dus snij ik maar wat raak !” 1) Keuzemogelijkheden Bestuurders moeten keuzen maken. Daarom is het noodzakelijk dat er keuzes worden voorgelegd met hierbij het effect van de keuze. 2) Waar wil je op sturen ? Bedrijfswaarden is het bestaansrecht en de driver van de organisatie. Het moet duidelijk zijn waar de organisatie op stuurt. Alleen dan kan er een goede keuze worden gemaakt. 3) Gestructureerd proces Een gestructureerd proces, inclusief Planning&Control en beleid maken het mogelijk om efficiënt en effectief resultaten neer te zetten. 4) Trek de bestuurder naar binnen Maak de bestuurder deelgenoot van het proces. 11
Vanuit de zuiveringsbeheerders / gebruiker “wat jullie bouwen is niet te onderhouden!” 1) Life cycle costing (LCC) Ter voorkoming van het fenomeen Goedkoop=Duurkoop alle projecten beschouwen vanuit LCC. Dit kan in een bouwbeleid worden verankert. 2) Oplossingsvrije aanvliegroute Benader een opdracht vanuit het probleem (en niet vanuit de oplossing) 3) Verlagen beschikbaarheid De installaties worden gebouwd met een maximale beschikbaarheid (>>98%). Een verlaging van de beschikbaarheid leidt tot een lagere investering. Het verhoogd risico moet geaccepteerd worden door directie en bestuur.
Vanuit de bouwers 1)
2)
3)
4)
5)
6)
“met wat wij bouwen is het effect niet altijd gediend!” Goed is goed genoeg Ga niet voor de maximale prestatie. Als de klant en de omgeving tevreden zijn en er wordt voldoende kwaliteit geleverd binnen tijd en budget is dat voldoende. Maximaal industrieel bouwen Bouw sober, doelmatig en flexibel. Total cost of ownership (TCO) Ontwerp met in acht name van de TCO. Houdt rekening met de operationele kosten van beheer en onderhoud. Zakelijke benadering Ga zakelijk om met de omgevingspartners. Systeembenadering Beschouw het ontwerp als een onderdeel van het systeem en niet als los object. Hiermee krijg je een resultaat dat binnen zijn omgeving de beste prestatie levert. realistisch dimensioneren In de praktijk wordt vaak ruim geprognosticeerd. (voorbeeld: elk gemaal heeft reservecapaciteit, maar op gebiedsniveau is deze reservecapaciteit te hoog)
De prijswinnnaar De beheerders wonnen de wedstrijd en kregen de gouden krent namens de waterschappen. De voorstellen van de beheerders om bij alle projecten de live cycle gedachte mee te nemen en het voorstel om de RWZI installaties op lagere beschikbaarheid te laten draaien, scoorden. De praktische toepasbaarheid ervan sprak de jury aan. 12
