JAARVERSLAG TERRE DES HOMMES 2008

8 0 0 2 g a l s jaarver

JAARVERSLAG TERRE DES HOMMES 2008


inh o u d s o p g a v e Inhoudsopgave............................................................................ 3 Voorwoord..................................................................................... 5 Verslag van het bestuur............................................................ 6 Verslag van de directie. ............................................................ 9 Terre des hommes in het kort............................................... 12 Samenwerking........................................................................ 12

Zo werken we Doelstellingen en beleid........................................................ 17 Doelstellingen ........................................................................ 17 Financieel beleid..................................................................... 19 Risicomanagement................................................................. 22

Dit doen we Uitbuiting................................................................................... 25 - Project in beeld....................................................................... 26 - Projectpartner in beeld........................................................... 27 - Kind in beeld........................................................................... 28

Onderwijs.................................................................................... 29 - Projectpartner in beeld........................................................... 30 - Project in beeld....................................................................... 31

Gezondheid. ............................................................................... 33 - Project in beeld....................................................................... 35

Microkrediet............................................................................... 36 - Project in beeld....................................................................... 38

Kinderen met een handicap. ................................................. 39 - Project in beeld....................................................................... 39 - Projectpartner in beeld........................................................... 40 - Kind in beeld........................................................................... 41

Hiv/aids. ..................................................................................... 43 - Project in beeld....................................................................... 44 - Kind in beeld........................................................................... 45

Noodhulp en wederopbouw. .................................................. 47 Marketing en Communicatie.................................................. 49 Achterban................................................................................ 49 Vrijwilligers............................................................................. 49 Terre des Hommes Zakelijk.................................................. 50 Jong Volwassenen.................................................................. 50 Campagnes ............................................................................ 51 Fondsenwerving ................................................................... 52 Klachten................................................................................... 52 Onderzoek en Lobby ............................................................ 53 Media ...................................................................................... 54


Financieel bestuursverslag Financieel bestuursverslag..................................................... 57

Toelichting op de balans per 31 december 2008............ 73

Inleiding.................................................................................. 57

Niet in de balans opgenomen rechten

Baten......................................................................................... 57

en verplichtingen..................................................................... 80

Besteed aan doelstelling........................................................ 58

Toelichting op de staat van baten en lasten 2008......... 81

Kengetallen Richtlijn 650 ..................................................... 59

Landentabel............................................................................... 82

Kengetallen CBF en .

Totale lasten.............................................................................. 84

Ministerie van Buitenlandse zaken..................................... 60

Kengetallen personeel. ........................................................... 88

Kengetallen Terre des Hommes........................................... 61

Opbrengsten vrijwilligersgroepen........................................ 92

Reserves................................................................................... 62

Accountantsverklaring............................................................. 94

Terre des Hommes in de toekomst...................................... 62 Financiële crisis en eigen fondsenwerving......................... 62

English......................................................................................... 96

Financiële crisis en vrij besteedbaar vermogen................. 62

Balance sheet at 31st december 2008............................. 100 Statement of income and expenditure 2008.................. 101

Begroting 2009......................................................................... 63

Auditors report........................................................................ 106

Balans per 31 december 2008. ............................................ 64 Staat van baten en lasten over 2008.................................. 65

Meerjarenoverzicht................................................................. 108

Kasstroomoverzicht 2008....................................................... 69 Algemene toelichting en grondslagen voor waardering en resultaatbepaling.......................................... 70 Structuur verslaggevende eenheid...................................... 70 Waarderingsgrondslagen...................................................... 70 Buitenlandse valuta............................................................... 70 Grondslagen voor de waardering van . activa en passiva..................................................................... 70 Materiële vaste activa............................................................ 71 Vlottende activa...................................................................... 71 Passiva..................................................................................... 71 Baten uit eigen fondsenwerving.......................................... 71 Aandeel in acties van derden............................................... 72 Besteed aan doelstelling........................................................ 72

Colofon.......................................................................................111


voorwoord Terre des Hommes beleefde in 2008 een mooi jaar. Financieel

Ron van Huizen: “Terre des Hommes wil naast de geografi

ging het voor de wind en projecten verliepen succesvol. Maar

sche gebieden, waar we ons van oorsprong op richten, ook

door de kredietcrisis is een kille bries opgestoken. “Hulp aan

aandacht besteden aan gebieden waar nauwelijks sprake is

kinderen uit arme gezinnen is geen luxe om op te bezuinigen”,

van ontwikkelingssamenwerking. Zoals Birma, daar was

zeggen directeur Ron van Huizen en bestuursvoorzitter

na de cycloon Nargis in 2008 de nood zeer hoog. Terre des

Jan de Kreij.

Hommes kon via projectpartners op de grens met Thailand in het moeilijk toegangbare Birma noodhulp bieden.

Ron van Huizen: “Het jaar 2008 was eigenlijk een topjaar

Weliswaar op kleine schaal, maar wel daar waar de hulp .

voor Terre des Hommes. Zowel fondsenwervend als op het

het hardst nodig was.”

gebied van projecten. Dit was, naast alle donateurs en de inzet van vrijwilligers, te danken aan de nalatenschappen

Jan de Kreij: “En we hopen ook dat donoren beseffen wat

die Terre des Hommes mocht ontvangen. Dat was uitzon

geld in de landen waar we werkzaam zijn, waard is. Neem

derlijk en heel bijzonder om te ervaren dat mensen hun

het hospitaalschip Shapla in Bangladesh. Met dit schip

geld op die manier toevertrouwen aan het werk van Terre

helpt Terre des Hommes duizenden mensen per jaar. Dat

des Hommes.”

is effectief en niet kostbaar naar Nederlandse maatstaven. Maar ook minder zichtbare resultaten, zoals het bestrijden

Jan de Kreij: “We hebben vlees op de botten gecreëerd. .

van extreme vormen van kinderuitbuiting, proberen we

Terre des Hommes heeft een buffer en kan daarmee voorlo

zo transparant mogelijk te communiceren. Niet alleen via

pig al haar activiteiten ook in minder goede tijden voortzet

het jaarverslag, maar ook via de website, en vooral via de

ten. Want ook Terre des Hommes kan niet om de wereld

media. Mensen kunnen ons beoordelen, omdat we voort

wijde recessie heen. Als ontwikkelingsorganisatie is dit dè

durend verantwoording afleggen.”

toets. Zijn mensen, die het minder krijgen, bereid te blijven geven aan kinderen die het nog altijd veel beroerder hebben

Ron van Huizen: “Niemand kan voorspellen hoe lang

dan wij? Natuurlijk moeten we eerst voor ons zelf zorgen

de recessie zal voortduren, en wat voor een effect die zal

en gaan we voorzichtiger met ons geld om, maar donaties

hebben op Terre des Hommes, maar er is ook een positieve

aan Terre des Hommes horen niet per definitie thuis in het

kant aan de crisis. De Terre des Hommes-winkels, die

hokje luxe dat gemist kan worden. Het gaat er niet om dat

tweedehands kwaliteitsgoederen verkopen, nemen alleen

je iets moet opgeven, maar wàt je moet opgeven. Die ene

maar in aantal toe. In minder goede tijden winkelen mensen

donatie of die paar biertjes.”

graag in een nette, goedkope winkel. En als de bijdrage dan ook nog volledig naar het werk van Terre des Hommes gaat,

Ron van Huizen: “Terre des Hommes werkt aan verschil

is dat natuurlijk heel mooi. In dat opzicht zijn onze vrijwil

lende scenario’s om eventuele klappen op te vangen.

ligers belangrijker dan ooit.”

Natuurlijk hopen we dat het niet noodzakelijk is, maar we moeten als ontwikkelingsorganisatie vooruit kijken om de voortgang van onze projecten te waarborgen. Zo hebben we ervoor gekozen om onze activiteiten in Brazilië de komende twee jaren af te bouwen. Brazilië maakt een enorme econo mische groei door en lokale overheden kunnen inmiddels een hoop zelf voor elkaar krijgen.” Jan de Kreij: “India is natuurlijk ook een economisch won derland, maar daar werkt het al lang afgeschafte kastenstel sel nog diep in de maatschappij door. Daarnaast wil Terre des Hommes met beperkte middelen iets toevoegen om zo efficiënt mogelijk te werken. Door de economische groei in Brazilië wegen de operationele kosten nog nauwelijks op tegen de hulp.”

Jan de Kreij

Ron van Huizen


verslagh vo ao nf dhsettu kb e s t u u r Het bestuur van Terre des Hommes is het hoogste orgaan

Drie principes

van de stichting en is eindverantwoordelijk voor de gang

Het bestuur van Terre des Hommes richt zich op de .

van zaken in de organisatie. Aangezien het bestuur een

volgende principes:

groot aantal taken en verantwoordelijkheden heeft over

1. Binnen de instelling moet de functie toezicht houden

gedragen aan de directeur van Terre des Hommes, heeft

(vaststellen of goedkeuren van plannen en het kritisch

het een grotendeels toezichthoudende taak. Het bestuur

volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk

vergadert minimaal vier keer per jaar met de directie en het

zijn gescheiden van het 'besturen' en de 'uitvoering'.

managementteam. Daarnaast heeft de directie regelmatig contact met de voorzitter en de secretaris van het bestuur.

2. De instelling moet continu werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling.

Samenstelling van het bestuur

3. De instelling streeft naar optimale relaties met belang-

Het bestuur van Terre des Hommes bestaat uit ten minste

hebbenden, met gerichte aandacht voor de informatie

vijf personen. Een bestuurslid wordt voor een periode van

verschaffing en de inname en verwerking van wensen,

vier jaar benoemd door zittende bestuursleden en mag twee

vragen en klachten.

keer herbenoemd worden. Als een bestuurslid afscheid neemt, kan Terre des Hommes een nieuw lid werven en

Toezicht houden

selecteren. Dit gebeurt aan de hand van de samenstelling

In een door het bestuur vastgesteld directiereglement is

van de rest van het bestuur, de vastgestelde bestuurspro

omschreven welke besluiten de directeur rechtsgeldig kan

fielschetsen en op basis van analyses van voor Terre des

nemen en welke besluiten de goedkeuring van het bestuur

Hommes belangrijke ontwikkelingen.

nodig hebben. Dat zijn in ieder geval:

Enkele feiten over het bestuur van Terre des Hommes: • leden van het bestuur van Terre des Hommes ontvangen. geen vergoeding; • leden van het bestuur hebben geen zakelijke relaties . met Terre des Hommes, zodat er geen sprake is van belangenverstrengeling; • het bestuur vergadert op vaste momenten over de . relevante stukken, waaronder het financiële programma, . marketing en communicatie kwartaalrapportages.

• goedkeuren van het jaarplan, het meerjarenplan en het bedrijfsplan van Terre des Hommes, inclusief de bijbeho rende begroting en de daarvoor benodigde investeringen; • goedkeuren van de jaarrekening en het jaarverslag van Terre des Hommes; • goedkeuren en wijzigen van het directiereglement; • goedkeuren van wijzigingen in het arbeidsvoorwaarden beleid; • goedkeuren van wijzigingen in het 'Handboek voor de regiovertegenwoordigers';

Het functioneren van directie en bestuurders Vanzelfsprekend wordt het functioneren van directie, bestuurders en eventuele toezichthouders geëvalueerd. . Aan het eind van ieder jaar vindt er een besloten bestuurs vergadering plaats en wordt het functioneren van de bestuursleden geëvalueerd. In deze vergadering komt ook

• goedkeuren van projectsubsidies die een bedrag van . € 300.000 te boven gaan, of die meerjaarlijks meer dan . € 100.000 per jaar van de middelen vragen; • goedkeuren van samenwerking met derden op basis van een samenwerkingsovereenkomst; • keuze van de accountant.

het functioneren van de directeur aan bod, ter voorberei ding op het jaarlijkse beoordelingsgesprek. Eén lid van het

Werkzaamheden in 2008

bestuur houdt dat beoordelings- en functioneringsgesprek

In 2008 heeft het bestuur vijf maal vergaderd. Eén maal

met de directeur. Het bestuurslid en de directeur maken

namen de regiovertegenwoordigers deel aan een vergade

dan specifieke afspraken voor het nieuwe jaar. Ook kan

ring. Dit was in oktober, in de periode dat zij jaarlijks een

het salaris van de directeur gewijzigd worden. Dit gesprek

aantal dagen in Nederland zijn om gezamenlijk het nieuwe

vond in december 2008 plaats.

jaarplan te bespreken en jaarafspraken met de directeur te

Het functioneren van het bestuur is beschreven in het

maken. Daarnaast vonden vier voorbesprekingen plaats

bestuursreglement en de bestuursprofielschetsen. Als

tussen de bestuursvoorzitter en de directeur, onder meer ter .

bestuursleden regelmatig afwezig zijn op vooraf geplande

vaststelling van agendapunten van de bestuursvergaderingen. .

vergaderingen, of als zij niet goed functioneren, spreekt de

Naast het goedkeuren van de jaarstukken (jaarverslag, jaar

voorzitter hen hier op aan. In 2008 heeft de voorzitter geen

rekening 2007 en jaarplan 2009) zijn onder meer de volgende

aanleiding gehad om bestuursleden aan te spreken.

onderwerpen in het bestuur besproken:


• bespreking en goedkeuring managementletter 2007, opge

plaats door een kritische beoordeling van het jaarverslag. Wat betreft de interne processen steunt het bestuur in belang

steld door de accountant; • voortgangsrapportages ieder kwartaal: financieel en uit

rijke mate op de bevindingen van de accountant, de ISO certificeerder en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In

voering jaarplan; • bespreking en goedkeuring brief Ministerie van Buitenlandse Zaken over jaarplan 2008 en resultaten 2007;

de bestuursvergaderingen behandelt het bestuur eventuele verbeterpunten.

• bespreking Berenschot rapport 'Benchmark overhead goededoelenorganisaties', deelrapport Stichting Terre des

Optimale relaties met belanghebbenden

Hommes;

De achterban van Terre des Hommes in Nederland bestaat

• ondertekening bestuursleden van de verantwoordingsver klaring conform bijlage 12 van het 'Reglement CBF-keur'; • goedkeuring statuten van Terre des Hommes

uit vier groepen: particulieren, bedrijven, vrijwilligers en jongeren. Daarnaast zijn de Nationale Postcode Loterij en het Ministerie van Buitenlandse Zaken speciale relaties, waarmee een duurzame financiering en samenwerking is opgebouwd.

International Federation; • goedkeuring uitbreiding opdracht KPMG betreffende

Om de verschillende belanghebbenden goed te informeren,

jaarlijkse audits landenkantoor India en rechtspersoon

biedt Terre des Hommes, naast algemene informatie, ook

Nelandeco Sri Lanka;

maatwerkrapportages aan per doelgroep. De behoeften en

• herbenoeming twee bestuursleden voor vier jaar;

wensen van de belanghebbenden bepalen de inhoudelijke en

• goedkeuring scenario´s inkomstenprognoses en bijsturings

financiële rapportages. Om goed in te kunnen spelen op de

middelen korte en langere termijn vanwege eventuele

informatiebehoeften van de belanghebbenden, vindt de infor

gevolgen economische recessie;

matieverstrekking plaats via verschillende uitingen: website,

• bespreking SHO eindrapportage Tsunami;

(digitale) nieuwsbrieven, sponsorrapportages, folders,

• goedkeuring inflatiecorrectie salarissen 2009.

persberichten, kwartaal magazine, jaarplan en jaarverslag. Deze uitingen worden verzorgd door de specialisten op de

Optimale besteding van middelen

afdeling Marketing en Communicatie. De afdeling heeft vier

Door het vaststellen van het meerjarenbedrijfsplan, de

doelgroepcoördinatoren, een redacteur, persvoorlichter en

meerjarenbegroting (2007 – 2010) en de daaruit voortvloei

een online communicatie medewerker.

ende jaarplannen en begrotingen geeft het bestuur richting

Een belangrijk deel van het marketing en communicatie

aan de doelstellingen van Terre des Hommes. Het moni

beleid bepalen de belanghebbenden zelf. Met regelmaat

toren en evalueren van de uitvoering van activiteiten vindt

vinden evaluaties, brainstorms en onderzoeken plaats

Het bestuur in 2008 Naam

Bestuursfunctie en profiel

Bestuurslid sinds

Maatschappelijke functie

J.A. (Jan) de Kreij

Voorzitter Buitenland en algemeen management

1999 2e herbenoeming voor de periode 01/2007 – 01/2012

CEO Corio

2003 1e herbenoeming voor de periode 01/2008 – 01/2012

Bestuurslid en CFO VNU

2004

Zelfstandig bestuursadviseur

R.A. (Rob) Ruijter Penningmeester Financiën P.W.M. (Paul) Nobelen

Secretaris Personeelszaken

R.S. (Ron) Ton

Lid 2000 Ontwikkelingssamenwerking

Beleidsadviseur Instituut Clingendael

B.D. (Brant) Wubs (overleden 21 juli 2008)

Lid Juridische zaken

Adviseur

D.C.M. (Daniëlle) Smits van Waesberghe

Lid 2005 Communicatie

Zelfstandig adviseur Marketing en Communicatie

A.M. (Margo) Vliegenthart

Lid 2008 Beleid en bestuur

Lid college financieel toezicht Nederlandse Antillen

2000


om de behoeften en tevredenheid van elke doelgroep te inventariseren. Terre des Hommes is met andere woorden constant in dialoog met haar achterban om vraag en aanbod nog beter op elkaar af te kunnen stemmen. Klachten worden conform ISO richtlijnen nauwgezet genoteerd en afgehandeld via de procedure 'Klachtenbehandeling'. Het aantal klachten in 2008 en een toelichting hierop worden vermeld op pagina 52.

Verantwoordingsverklaring Dit jaarverslag is opgesteld volgens de richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) voor fondsenwer vende instellingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze richtlijn wordt sinds 2007 toegepast en is vanaf 2008

In memoriam

verplicht. De verantwoordingsverklaring van het bestuur

Op 21 juli 2008 overleed Brant Wubs. Brant was sinds

is onderdeel van deze richtlijn. In dit bestuursverslag is de

19 december 2000 bestuurslid van Terre des Hommes.

verantwoordingsverklaring integraal opgenomen.

Hij bekleedde daarin de portefeuille Juridische zaken. Zijn kennis op dit gebied en zijn visie waren van grote

Jan de Kreij

betekenis voor Terre des Hommes. Zijn overlijden is

Voorzitter bestuur Stichting Terre des Hommes Nederland

een groot verlies.

’s-Gravenhage, 19 maart 2009


verslag v a n d e d i r e c t i e Het jaarverslag van Terre des Hommes laat ten opzichte van

bredere zin te stimuleren vanuit hun eigen omgeving. Die

2007 opnieuw een groei aan inkomsten zien van achttien

kracht ligt bij de projectpartners zelf en Terre des Hommes

procent en een groei aan projectbestedingen van veertien

tracht deze zo te stimuleren. Halverwege 2009 wordt het

procent. Hoewel de kredietcrisis zich reeds in oktober 2008

programma in alle vier regio’s, waar Terre des Hommes

aankondigde, heeft deze vooralsnog geen effect gehad op

werkzaam is, geïntroduceerd.

de inkomsten en bestedingen van Terre des Hommes. Nu de economische recessie een feit is geworden, houdt de

Terre des Hommes ontving in 2008 wederom een vaste .

organisatie in 2009 wel rekening met een mogelijke terug

bijdrage uit de Nationale Postcode Loterij van € 2.5 miljoen.

gang in inkomsten. Om mogelijke klappen op te vangen

De inkomsten uit eigen fondsenwerving zijn in vergelijking

heeft de organisatie een aantal scenario’s opgesteld. Toch

met 2007 met ruim € 5,3 miljoen gestegen. Met name de

heeft de recessie naar verwachting geen directe gevolgen

inkomsten uit nalatenschappen en legaten tonen de laatste

voor de projecten in de landen waar Terre des Hommes

jaren een stijgende lijn en ook groeit het aantal donateurs.

werkt, omdat in 2008 het vrij besteedbare vermogen is toe genomen met drie miljoen euro. Terre des Hommes zal alle

Zes programma’s

mogelijke inspanningen verrichten om haar projectpartners

Het werkterrein van Terre des Hommes concentreert zich

en de hulp aan kinderen in de projecten niet de dupe te

sinds 2007 en volgens het bedrijfsplan 2007 tot en met

laten worden van de recessie.

2010 op zes programma’s. Door de concentratie op de zes

Vanaf 2007 tot en met 2010 is Terre des Hommes door het .

woordelijkheid bij lokale partnerorganisaties. Dit stimuleert

programma’s ligt er in toenemende mate een grote verant Ministerie van Buitenlandse Zaken (Ontwikkelingssamen

de samenwerking tussen lokale en thematische partners. De

werking) gehonoreerd als deelnemer aan het Medefinan

notitie 'Partnerbeleid' is in 2007 opgesteld en wordt sindsdien

cieringsstelsel (MFS) voor een bedrag van acht miljoen euro

toegepast.

per jaar. Ook in 2008 heeft Terre des Hommes dit bedrag ontvangen. Aan de deelnemers werd als voorwaarde

Het onderstaande diagram geeft weer hoe de bestedingen

gesteld een monitoringsprotocol op te stellen. Het protocol

over de zes programma’s en noodhulp zijn verdeeld:

is een vast format voor alle individuele deelnemers aan het MFS om over de voortgang van bestede subsidies adequaat te rapporteren. En waarbij vooral de afgesproken resultaten gemeten en beoordeeld kunnen worden. Dit protocol vormt

Kinderuitbuiting 24%

een belangrijk instrument als aanvulling op de bestaande

Gezondheid 22%

methoden voor het meten van resultaten.

Onderwijs 20%

In 2008 ontwikkelde het regiokantoor van Terre des Hommes in Colombo (Sri Lanka) het zogenoemde software

Kinderen met een handicap 14%

programma 'Monpro', dat bedoeld is om verbeteringen op

Hiv/aids 10%

het gebied van programma management systematisch te

Microkrediet 6%

verzamelen en vast te leggen, zodat hierover beter gerap

Noodhulp 4%

porteerd kan worden aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het softwareprogramma is in 2008 op alle vier de

Microkrediet helpt ouders van kinderen zelfstandig onder

regiokantoren in gebruik genomen.

nemer te worden. Terre des Hommes verstrekt leningen . aan projectpartners die via vrouwenbanken leningen aan

Om het kwaliteitsmanagement te verbeteren is in 2008 door

particulieren verstrekken. De particulieren hebben een

het regiokantoor van Terre des Hommes in Nairobi (Kenia)

rente en aflossingsverplichting aan de projectpartner. Om

in samenwerking met enkele projectpartners een Capacity

microkrediet op deze commerciële basis mogelijk te maken,

Assessment Tool ontwikkeld. Dit programma is bedoeld voor

werden in 2004 en 2007 rechtspersonen opgericht in respec

projectpartners, die daarmee beter in staat zijn doelstellingen .

tievelijk Sri Lanka en in India. In 2008 zijn voorbereidingen

te formuleren, de voortgang hiervan te registreren en de

getroffen voor een dergelijke rechtspersoon in Bangladesh,

zwakke en sterke organisatorische kanten te onderscheiden.

noodzakelijk volgens de nationale wetgeving. De totale

De kwaliteitsverbeteringen van projectpartners zijn van

leningsportefeuille van Terre des Hommes bedroeg in 2008

groot belang om de doelstellingen op het gebied van onder

€ 3,3 miljoen en hiermee werden 43.775 mensen bereikt.

wijs, gezondheidszorg en economische ontwikkeling in

10


Kosten hulpverlening

en de lokale partners. Vervolgens zijn verbeterde richtlijnen

In toenemende mate stellen donateurs, sponsors, giftengevers

opgesteld, voor in- en extern gebruik, die het sanctiebeleid

en het publiek eisen aan Goede Doelen over de bestedingen

omvatten in geval van overtredingen van de genoemde

van de aan hen toevertrouwde gelden. Transparantie is

gedragscode. Dit proces is medio 2008 afgerond en het .

daarbij een gevleugelde uitdrukking geworden. Terre des

sanctiebeleid wordt zonodig toegepast.

Hommes ziet dit proces van verdere professionalisering als

Op 1 januari 2008 werd de nieuwe ‘Richtlijn 650’ voor de .

een positieve stap op het gebied van de realisatie van haar

verslaggeving van fondsenwervende instellingen van kracht.

doelstelling, onder andere door middel van het optimalise

In deze nieuwe richtlijn is de vervlechting opgenomen

ren van de wijze waarop hierover verantwoording wordt

met de 'Code Wijffels'. Voor het jaarverslag 2007 mòcht de

afgelegd. De reeds genoemde meetbaarheid van resultaten

nieuwe richtlijn worden toegepast, voor het jaarverslag

zoals het monitoringsprotocol en Monpro is daar onderdeel

2008 is de nieuwe richtlijn verplicht. Vanaf 2007 past Terre

van. Ook de wijze waarop Terre des Hommes daarvoor is

des Hommes de nieuwe richtlijn 650 toe. In het financiële

uitgerust, telt mee. In 2008 is 78 procent van alle uitgaven

bestuursverslag wordt hier verder op ingegaan.

besteed aan kinderhulpprojecten.

Noodhulp en wederopbouw In onderstaand diagram worden de percentages van de

In het kader van de Samenwerkende Hulporganisaties

bestedingen uiteengezet. Dit is inclusief de kosten van .

(SHO) is noodhulp verleend in Birma door projectpartners

het hoofdkantoor en de vier regiokantoren om deze .

van Terre des Hommes. De SHO eindrapportage 'Tsunami'

projecten te begeleiden. Deze kosten bedroegen in 2008

is half december 2008 gepubliceerd. Terre des Hommes heeft haar tsunami-activiteiten in 2007 afgerond en in het

ruim € 1,9 miljoen.

jaarverslag 2007 verantwoord. Begin december 2008 heeft Terre des Hommes besloten Hulpverlening 78% Bewustwording 9%

uit de in juli 2007 opgerichte Stichting SHO te stappen. De Stichting werd als te zwaar opgetuigd ervaren, waar

Fondsenwerving 8%

door het actiemodel, noodzakelijk voor het snel verlenen

Beheer en administratie 4%

van noodhulp, was ondergesneeuwd. Inmiddels wordt

Overig 1%

de huidige structuur van deze Stichting bekeken om tot een werkbare situatie te komen. Terre des Hommes zal besluiten opnieuw toe te treden als SHO deelnemer, indien de interne reorganisatie slaagt. Alle deelnemers van SHO hebben zich gecommitteerd om tot een goed resultaat te

Vanaf oktober 2007 werkte Terre des Hommes mee aan een

komen.

benchmarkonderzoek van Berenschot waarin de kosten aan overhead in kaart worden gebracht en vergeleken met andere

Terre des Hommes Internationale Federatie

organisaties. Teveel overhead leidt tot minder beschikbare

Terre des Hommes is lid van de Terre des Hommes

middelen voor de primaire doelstellingen. Maar te weinig

International Federation, die momenteel elf nationale

overhead kan leiden tot onvoldoende sturing en ondersteu

lidorganisaties telt. Het bestuur bestaat uit de directeuren

ning van het primaire proces, waardoor de effectiviteit van de

van vijf lidorganisaties, waaronder Terre des Hommes

organisatie afneemt. De overhead dient dus in balans te zijn

Nederland. De TDHIF heeft als taak om de samenwerking

met de primaire taken. In het eerste kwartaal van 2008 werd

tussen de lidorganisaties te bevorderen, zowel op het gebied

het onderzoek afgerond. Terre des Hommes bleek een redelijk

van de internationale kinderrechtencampagnes als op het

lage overhead te hebben. Het is jammer dat vanuit de branche

vlak van internationale politieke beleidsbeïnvloeding.

zo weinig nadruk is gelegd op het belang van een dergelijk

Hierbij wordt bewust gekozen voor een klein internationaal

onderzoek. Op het totaal aantal deelnemers van twaalf waren

secretariaat in Genève en Brussel, dat een coördinerende rol

slechts vier ontwikkelingsorganisaties vertegenwoordigd en

vervult. De kosten worden betaald uit de jaarlijkse contri

dat is voor een benchmark onderzoek bedroevend weinig.

buties van de nationale lidorganisaties, die naar draagvlak worden geheven. Het budget 2008 van de TDHIF bedroeg

In 2007 is door Terre des Hommes een gedragscode tegen

€ 242.589, Terre des Hommes Nederland leverde een contri

corruptie en fraude opgesteld ten behoeve van de organisatie

butie van € 46.025.

11


Bedrijfsplan 2007 tot en met 2010

In verband met de huidige economische recessie en de

Halverwege de uitvoering van het bedrijfsplan 2007 tot

eventuele gevolgen voor Terre des Hommes is het niet

en met 2010 constateert Terre des Hommes dat tot zover

mogelijk om voor 2009 een voorspelling te doen over de

de meerjarenbegroting ruimschoots is gehaald, zowel qua

te verwachten inkomsten. De geplande bestedingen aan

inkomsten als projectbestedingen.

projecten en programma’s zijn wel gegarandeerd, omdat

Vooruitlopend op het bedrijfsplan 2011 tot en met 2014

deze verplichtingen reeds zijn toegezegd. Met het aangaan

is gekeken naar veranderingen, die zich voltrekken in

van nieuwe verplichtingen bekijkt Terre des Hommes per

een aantal landen waar Terre des Hommes werkzaam is.

maand zorgvuldig naar de gevolgen van de recessie.

Brazilië wordt niet langer gezien als een ontwikkelings land door de grote economische vooruitgang die zich daar

Tot slot wordt in het onderstaande diagram de verdeling .

afspeelt. De komende twee jaar wordt in samenwerking .

van de diverse inkomsten in 2008 over het totaal aan

met de projectpartners een proces in werking gezet waarbij

inkomsten weergegeven. Terre des Hommes hoopt in .

Terre des Hommes zich terugtrekt uit Brazilië. De pro

2009 opnieuw weer veel kinderen een betere toekomst te

jectpartners hebben zich georganiseerd tot een alliantie

geven.

en zullen met de lokale overheden en nationale overheid afspraken maken over financiering van hun programma’s. Het Terre des Hommes landenkantoor in Belèm sluit eind 2010. Het gezondheidsprogramma in de Amazone met het

Fondsenwerving 55%

hospitaalschip Abaré zet Terre des Hommes in samenwer

Loterijen 9%

king met de projectpartner wel voort. De Amazone is een

Subsidies 31%

kwetsbaar gebied en voorlopig kan niet worden verwacht

Beleggingen/Overig 4%

dat de Braziliaanse overheid de noodzakelijke gezondheids

Samenwerkende Hulporganisaties 1%

zorg voor de Amazonebewoners garandeert. De programma’s in Bolivia en in het Peruaanse Andes gebergte, dat zeer arm is, worden uitgebreid. In Bangladesh heeft Terre des Hommes een aantal eigen programma’s: het Tongi programma en het Patuakhali . programma. Deze worden halverwege 2010 .

Ron van Huizen, directeur

en 2011 overgedragen aan de bewoners die betrokken zijn .

’s-Gravenhage, 19 maart 2009

bij deze programma’s en die deze zelfstandig zullen voort zetten. Het microkredietprogramma in Bangladesh wordt vanaf 2009 uitgebreid.

12


terre des h o m m e s i n h e t k o r t Hoe het begon

Algemene doelstelling

Terre des Hommes is vernoemd naar het boek Terre des

De officiële naam van Terre des Hommes luidt: Stichting

Hommes (Aarde der Mensen) van de eigenzinnige Franse

Terre des Hommes Nederland. In de statuten van de stich

schrijver en Tweede Wereldoorlogpiloot Antoine de Saint-

ting luidt het doel als volgt: "De stichting heeft tot doel

Exupéry. Zijn opvattingen over menselijke waardigheid,

daadwerkelijke en onmiddellijke hulpverlening aan het

verantwoordelijkheid en solidariteit vormen de basis van

noodlijdende kind te geven, in zijn/haar omgeving, waar

het gedachtegoed van de organisatie. De Zwitser Edmund

ook ter wereld, zonder onderscheid van ras, geloof of poli

Kaiser koos de ideologieën van De Saint-Exupéry als basis

tieke gezindheid".

voor een hulporganisatie die zich bezighield met kinderen in nood, waar ook ter wereld. Zijn initiatief werd in 1965 in

Programma’s

Nederland door vrijwilligers opgepakt.

Om haar doel te bereiken, heeft Terre des Hommes haar werkterrein gebundeld in zes programma’s: uitbuiting,

Hier werken we

onderwijs, gezondheid, microkrediet, kinderen en hiv/

Terre des Hommes is actief in dertien landen, verspreid

aids en kinderen met een handicap. De programma’s

over de vier werelddelen Zuidoost-Azië, Zuid-Azië, Oost-

komen terug in de ruim driehonderd projecten die Terre

Afrika en Zuid-Amerika. Het hoofdkantoor is gevestigd

des Hommes in dertien landen steunt. Dit vergt een

in Den Haag. Om de samenwerking met de lokale pro

nauwe samenwerking tussen de vier regiokantoren en

jectlanden goed en effectief te laten verlopen, heeft Terre

de lokale projectpartners. Over de samenwerking met

des Hommes kantoren in de gebieden waar de organisatie

projectpartners leest u meer onder financieel beleid op

werkzaam is. Deze kantoren zijn in Jakarta (Indonesië),

pagina 19.

Colombo (Sri Lanka), Nairobi (Kenia) en Cochabamba (Bolivia). Vanuit de regiokantoren vindt de samenwerking

Bestuur

plaats met lokale projectpartners. Daarnaast volgen de

Het bestuur van Terre des Hommes is het hoogste orgaan

regiokantoren de projecten op de voet en controleren ze de

van de stichting. Het bestuur heeft een toezichthoudende

activiteiten en bestedingen. Elk regiokantoor staat onder

taak en bestaat uit ten minste vijf personen. Bestuursleden

leiding van een regiovertegenwoordiger. Deze stuurt ook de

ontvangen geen vergoeding. Een bestuurslid wordt voor een

verschillende landenkantoren aan. In het najaar komen de

periode van vier jaar benoemd en kan maximaal twee keer

regiovertegenwoordigers naar Den Haag voor de jaarlijkse

worden herbenoemd. In 2008 telde het bestuur zeven leden.

vergadering. Tijdens deze meerdaagse bijeenkomst worden de plannen voor het komende jaar afgestemd en de voort

Terre des Hommes Internationaal

gang van programma’s en campagnes besproken.

Terre des Hommes is lid van de Terre des Hommes Internationale Federatie (TDHIF). Zes jaar na de oprichting van Terre des Hommes in Zwitserland, vormden andere Europese organisaties onder dezelfde naam in 1966 de internationale federatie. Deze vervult een coördinerende rol tussen de lidorganisaties. De leden opereren zelfstandig onder de naam Terre des Hommes.

Samenwerking Ministerie van Buitenlandse Zaken Sinds 2003 maakt Terre des Hommes deel uit van het Medefinancieringsprogramma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In 2006 vond de financieringsronde plaats voor de periode 2007-2010. Het Ministerie honoreerde Terre des Hommes is actief in:

de volledige aanvraag van Terre des Hommes. Deze subsidie .

Zuidoost-Azië: Cambodja, Indonesië, Filippijnen, Thailand

bedraagt acht miljoen euro per jaar en komt ten goede

Zuid-Azië: Bangladesh, India, Sri Lanka .

aan de zes programma’s van Terre des Hommes. Zowel

Zuid-Amerika: Bolivia, Brazilië, Peru.

jaarverslagen als jaarplannen worden aan het Ministerie

Oost-Afrika: Kenia, Tanzania, Oeganda

voorgelegd. In 2008 werd het jaarverslag 2007 goedgekeurd,

13


als vertegenwoordiger in het bestuur opgenomen. Een

evenals het jaarplan 2009. Terre des Hommes legt verant woording af over haar totale bestedingen en committeringen

Raad van Toezicht en een Raad van Advies dienen nog te

aan de doelstelling en maakt hierbij geen onderscheid naar

worden benoemd. Terre des Hommes was tot eind 2008

inkomstenbron. Terre des Hommes is strategisch partner

deelnemer van de nieuwe Stichting. Medio 2008 is er een

van het Ministerie. De communicatie verloopt uitstekend

SHO actie geweest voor de slachtoffers van de cycloon in

en waar mogelijk wordt met diverse afdelingen binnen het

Birma. Onder het hoofdstuk 'Noodhulp en wederopbouw'

Ministerie en met diverse ambassades samen gewerkt om

is een terugblik opgenomen op de noodhulpactiviteiten

activiteiten af te stemmen, informatie uit te wisselen en

die door Terre des Hommes in 2008 zijn uitgevoerd.

mogelijkheden voor gezamenlijke initiatieven te verkennen.

Nationale Postcode Loterij Samenwerkende Hulporganisaties

Terre des Hommes ontvangt vanaf 1996 een bijdrage van de

Terre des Hommes maakte sinds de oprichting in 1989

Nationale Postcode Loterij. Vijftig procent van de verkochte

deel uit van de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO).

loten van de Nationale Postcode Loterij wordt verdeeld

Andere SHO-deelnemers zijn Kerk in Actie, Cordaid,

over 66 goede doelen. In 2008 ontving Terre des Hommes

het Nederlandse Rode Kruis, Oxfam Novib, Stichting

haar vaste bijdrage van € 2,5 miljoen.

Vluchteling, Tear en Unicef Nederland. Artsen Zonder

De samenwerking met de loterij werd in 2008 verder ver

Grenzen besloot in 2006 de SHO te verlaten. Terre des

sterkt door een steunbetuiging van Terre des Hommes

Hommes trok zich in 2008 terug uit de SHO (zie pagina 10).

aan de discussie die de NPL voert met het Ministerie van

In 2006 is onder de vaste leden van de SHO een discussie

Justitie over de nieuwe kansspelwet. Daarnaast werd eind

gestart over de toekomst van het samenwerkingsverband.

2008 een gezamenlijke reis ondernomen met medewerkers

In juli 2007 is de Stichting SHO opgericht, waarvan het

van beide organisaties naar verschillende projecten van

bestuur bestaat uit de directeuren van de grote organi

Terre des Hommes in Cambodja, waaronder het ‘Break the

saties, in de statuten gekwalificeerd als kerndeelnemers,

Chains’ project voor slachtoffers van kinderhandel en kin

te weten het Rode Kruis, Oxfam Novib, Cordaid, Kerk in

derprostitutie.

Actie en Unicef. Namens de overige deelnemers is Tear

BESTUUR ALGEMEEN DIRECTEUR HOOFD FINANCIËN

Medewerkers financiën Facilitair medewerker Telefoniste/receptioniste Office manager Systeembeheerder

HOOFD PROJECTEN

regiovertegenwoordiger Zuid-Azië - Lokale stafmedewerkers regiovertegenwoordiger Zuidoost-Azië - Lokale stafmedewerkers regiovertegenwoordiger Zuid-Amerika - Lokale stafmedewerkers regiovertegenwoordiger Oost-Afrika - Lokale stafmedewerkers Projectencoördinator

HOOFD MARKETING EN COMMUNICATIE

Coördinator vrijwilligers - Winkelpromotoren - Vrijwilligers Coördinator Particuliere markt Coördinator Zakelijke markt Coördinator Jongeren Programma Medewerkers Donateursadministratie Database beheerder Medewerker Speciaal Relatiebeheer

Projectmedewerkers

Medewerker Online Marketing en Communicatie

Kinderrechtenmedewerker

Redacteur en Persvoorlichter Medewerker Communicatie Publiek, Media en Pers Assistent Communicatie

DIRECTIESECRETARESSE JURIDISCH DIRECTIEMEDEWERKER

14


15


Zo werken we

16


17


Doelstel l i n g e n e n b e l e i d Doelstellingen

versnippering van projecten te voorkomen. Daarnaast

Terre des Hommes heeft haar werkterrein gebundeld

den waar de steun het hardst nodig is.

streeft Terre des Hommes er naar om actief te zijn in gebie

in zes programma’s: uitbuiting, onderwijs, gezondheid, microkrediet, kinderen en hiv/aids en kinderen met

Terre des Hommes heeft in 2008 gemiddeld zeventig

een handicap. Binnen een programma streeft Terre des

procent van de streefwaarden, benoemd op volgende

Hommes naar een brede aanpak. Zo is er binnen het pro

pagina, behaald en ligt daarmee goed op koers om in 2010

gramma onderwijs, naast scholing, ook aandacht voor het

de doelstellingen succesvol te kunnen afronden. Voor een

betrekken van ouders, of het vinden van een baan na een

aantal programma’s ligt het percentage in verschillende

beroepsopleiding. De zes programma’s worden onder

regio’s al duidelijk hoger. In 2008 is echter gebleken dat

steund door zes doelstellingen die Terre des Hommes in

met name het programma microkrediet in drie van de vier

2006 voor vier jaar heeft vastgelegd. Elk jaar bekijkt Terre

regio’s waar Terre des Hommes werkzaam is, achterloopt

des Hommes aan de hand van deze doelstellingen of de

op de verwachtingen. Zowel in 2009 als in 2010 zet Terre

organisatie op koers zit. De programma’s staan in hoofd

des Hommes zich extra in om voor dit programma de

stuk vier beschreven aan de hand van resultaten over 2008

genoemde doelstelling alsnog te behalen.

uit de verschillende regio’s waar Terre des Hommes werk

Halverwege 2009 maakt Terre des Hommes een analyse van

zaam is. De bijbehorende doelstellingen hebben betrekking

alle behaalde resultaten over 2007 en 2008 in de vier regio’s

op de dertien landen waar Terre des Hommes samen met

met betrekking tot de zes programma’s. Deze analyse vormt

projectpartners structureel werkt in bepaalde geografische

de basis voor het jaarplan 2010 en voor het meerjarenplan

concentratiegebieden. Deze gebieden zijn vastgelegd om

over de periode 2011-2014.

18


doelstellingen terre des hommes 2007-2010 De algemene doelstelling die Terre des Hommes nastreeft voor deze periode is het veilig stellen van de rechten van kinderen, zoals vastgelegd in het VN Verdrag ter Bescherming van de Rechten van het Kind, dat in 2009 precies twintig jaar bestaat.

• In 2010 zijn 5.400 lokale gezondheidswerkers en vroed vrouwen getraind • In 2010 zijn de noodzakelijke initiatieven aangenomen door overheidsinstanties om weten regelgeving en beleid aan gaande gezondheidszorg te verbeteren en te handhaven

Uitbuiting Het bestrijden van kinderarbeid, met name de ergste vormen,

Microkrediet

waaronder kinderhandel, kinderslavernij en kinderprostitutie, .

Het verbeteren van de levensstandaard van kinderen en .

en het beschermen van kinderen die het slachtoffer zijn

jongeren.

geworden van deze ernstige misstanden. • In 2010 hebben 47.000 ouders en jongeren een verhoogd • In 2010 hebben 18.000 kinderen directe steun ontvangen, zodat uitbuiting is voorkomen • In 2010 is aan 12.000 slachtoffers van uitbuiting bescherming geboden • In 2010 zijn 583.500 personen in staat om kinderen beter te beschermen tegen uitbuiting • In 2010 zijn de noodzakelijke initiatieven door overheden genomen ter verbetering van weten regelgeving, beleid

inkomen • In 2010 zijn 47.000 ouders en jongeren een eigen handeltje of bedrijfje begonnen • In 2010 delen 58.000 vrouwen en jongeren zakelijke kennis in zelfhulpgroepen • In 2010 zijn er veranderingen in het overheidsbeleid ten behoeve van het sociaal-economisch handelsklimaat voor het kleinbedrijf bewerkstelligd

en programma’s voor de bescherming van kinderen tegen uitbuiting

Handicap Kinderen met een handicap een gelijkwaardig bestaan bieden

Onderwijs

in de samenleving.

Een toename van het aantal kinderen dat gebruik kan maken van onderwijsdiensten. Het onderwijs dient beschikbaar te zijn, toegankelijk en van goede kwaliteit.

• In 2010 hebben 11.000 gehandicapte kinderen directe hulp ontvangen • In 2010 zijn 1.032.000 personen zich bewust van de

• In 2010 hebben 144.000 kinderen kwalitatief goed onderwijs genoten • In 2010 hebben 9.500 jongeren een baan gevonden • In 2010 zijn 66.000 ouders meer betrokken bij het onderwijs van hun kinderen

rechten van kinderen met een handicap, zodat deze beter geaccepteerd worden en kunnen participeren in de samenleving • In 2010 zijn de noodzakelijke initiatieven aangenomen door overheidsinstituties om wet-, regelgeving en beleid

• In 2010 geven 600 scholen kwalitatief beter onderwijs

aangaande kinderen met een handicap te verbeteren en te

• In 2010 gebruiken 2.550 docenten nieuwe leermethodes

handhaven

• In 2010 zijn noodzakelijke wetten op het gebied van onder wijs van kracht geworden die voordelig zijn voor de armen

Hiv/aids Het reduceren van de incidentie van hiv/aids en de impact

Gezondheid

ervan op het leven van kinderen.

Een toename van het aantal kinderen en moeders dat toegang heeft tot kwalitatieve gezondheidszorg.

• In 2010 hebben 13.000 kinderen, geïnfecteerd met of getrof

• In 2010 hebben 75.000 kinderen een verbeterde gezondheid

• In 2010 zijn 185.000 personen, vanwege bewustwording

fen door hiv/aids, directe hulp ontvangen verkregen door Terre des Hommes’ interventies • In 2010 hebben 295.000 kinderen, jongeren en ouders een goede kennis van basisgezondheidszorg, hygiëne en gezinsplanning en passen deze toe

van de gevaren en gevolgen van hiv/aids, in staat om zich zelf en anderen beter te beschermen tegen hiv/aids • In 2010 zijn de noodzakelijke initiatieven aangenomen door overheidsinstituties om weten regelgeving en beleid aan gaande hiv/aids te verbeteren en te handhaven

19


Financieel beleid

Terre des Hommes projectpartner moet voldoen. Want bij de uitvoering van projecten werkt Terre des Hommes

In dit jaarverslag legt Terre des Hommes verantwoording af

samen met lokale projectpartners. De leiding van de pro

over alle activiteiten van 2008. In het bijzonder legt de

jectpartner is verantwoordelijk voor het opstellen van het

organisatie verantwoording af over het tweede jaar van het

projectvoorstel en, na goedkeuring van het bestuur of de

medefinancieringsstelsel 2007 - 2010. In dit hoofdstuk leest

directie, voor de uitvoering van de projecten en programma's

u hoe Terre des Hommes omgaat met de toetsing van de

binnen de kaders van de overeengekomen contracten. De

beheerscapaciteit, hoe het sanctiebeleid er uitziet en wat de

partnerorganisaties moeten betrouwbaar en capabel zijn,

resultaten zijn van 2008.

wat onder meer moet blijken uit een heldere organisatie structuur, een inzichtelijke boekhouding en het voldoen aan

Kwaliteitseisen

wettelijke verplichtingen. De partnerorganisaties moeten in

Het hele proces van projectvoorstellen van lokale partners,

staat zijn financieel en inhoudelijk te rapporteren en samen

de goedkeuring en uitvoering hiervan en de controle hierop,

met Terre des Hommes, of een andere instantie de resultaten

is ISO-gecertificeerd. Dat wil zeggen dat Terre des Hommes

van de projectactiviteiten te evalueren.

werkt volgens de norm die eisen stelt aan het kwaliteitsbe leid van een organisatie. Op 29 april 2004 verleende Lloyd's

Verantwoording projectpartner

Register Quality Assurance het ISO-certificaat (NEN-EN-ISO

De projectpartner legt financiële verantwoording af aan het

9001: 2000) aan Terre des Hommes. Deze certificering is na

regiokantoor. Deze verantwoording bestaat uit twee onder

controle verlengd tot april 2010. Alle hierna genoemde .

delen: een tussentijdse financiële kwartaalrapportage en een

handboeken zijn onderdeel van deze ISO-certificering.

accountantsrapport. In 2008 gaf Terre des Hommes financiële steun aan 309 projectpartners (waarvan 11 noodhulp). In

Beoordeling beheerscapaciteit projectpartner

2007 waren dat 306 projectpartners (waarvan 16 noodhulp).

Beheerscapaciteit wil zeggen dat mensen en middelen op

Deze 309 partners zijn gevestigd in 16 landen. Het aantal

het juiste moment worden ingezet. Terre des Hommes toetst

partners waarmee wordt samengewerkt op het gebied van

de financiële beheerscapaciteit van projectpartners vooraf

structurele hulpverlening is licht gestegen (2008: 298; 2007:

en achteraf. Sinds 1983 werkt Terre des Hommes in de uit

290). Zij ontvingen een totaalbedrag van ruim € 15,6 miljoen

voering van programma's en projecten volgens een model

(2007: € 14,7 miljoen).

waarbij bevoegdheden zijn gedelegeerd. In de vier regio kantoren (Zuidoost-Azië, Zuid-Azië, Oost-Afrika en Zuid-

Financiële rapportage projectpartner

Amerika, met bijbehorende landenkantoren) heeft Terre des

Eind februari 2009 is gepeild over hoeveel maanden de

Hommes de beschikking over regiovertegenwoordigers die

projectpartner nog verantwoording moest afleggen. Op

leiding geven aan een lokale staf. De regiovertegenwoordi

dat moment hadden 80 projectpartners (2007: 55) voor een

gers zijn verantwoordelijk voor de interne beheersing van

bedrag van bijna € 1 miljoen (2007: € 0,9 miljoen) nog geen

het project binnen de organisatie van het regiokantoor. De

verantwoording afgelegd over een deel van 2008.

verantwoordelijkheden van de regiovertegenwoordigers

Van projectpartners wordt verwacht dat zij zo snel moge

zijn vastgelegd in het 'Handboek regiovertegenwoordigers'.

lijk na een kwartaaleinde rapporteren over de werkelijke

In dit handboek wordt tevens aangegeven waaraan een

bestedingen. In de gevallen dat projectpartners 2008 nog

Aantal projectpartners dat over een deel van 2008 nog verantwoording moet afleggen en nog te verantwoorden bedragen door projectpartners per regio. Regio

Nog te verantwoorden bedrag eind februari 2009

Aantal partners eind februari 2008

Nog te verantwoorden bedrag eind februari 2008

Zuidoost-Azië 37

242.001

22

194.660

Zuid-Azië 6

199.079 7

255.782

Oost-Afrika

Aantal partners eind februari 2009

25 393.750

20 353.415

Zuid-Amerika

12

115.727 6 69.119

Totaal

80

950.557 55

872.976

20


niet volledig hebben verantwoord betreft dit meestal het

Percentage ontvangen accountantsrapporten ten opzichte van

laatste kwartaal. Hieronder wordt per regio een overzicht

het aantal verplichte accountantsrapporten.

gegeven van het aantal projectpartners dat over meer dan drie maanden nog verantwoording moet afleggen.

Percentage

Percentage

2007 geaudit

2006 geaudit

Aantal partners per regio dat over meer dan drie maanden van

Peildatum

Peildatum

2008 nog verantwoording moet afleggen.

februari 2009

februari 2008

Zuidoost-Azië 71% 79% Regio

Aantal partners

Aantal partners

Cambodja

75%

100%

Filippijnen

86%

67%

Indonesië

25%

80%

80%

67%

eind februari 2008

eind februari 2009

Zuidoost-Azië

8

10

Zuid-Azië

- 3

Thailand

Oost-Afrika

9

Zuid-Azië

100%

96%

Bangladesh

100%

100%

India

100%

100%

Sri Lanka

100%

88%

* 21 projectpartners moeten over meer dan drie maanden van 2008 nog

Oost-Afrika 67%

84%

verantwoording afleggen. Dit betreft een bedrag van € 202.633.

Kenia

80%

76%

Tanzania

71%

100%

Accountantscontrole voor projectpartners

Oeganda

38%

89%

Volgens het 'Handboek regiovertegenwoordigers' dient de

Zuid-Amerika 74%

88%

regiovertegenwoordiger zeker te stellen dat voor projecten

Bolivia

80%

100%

die een financiële bijdrage ontvangen van meer dan € 35.000,-

Brazilië

75%

100%

per jaar een accountantscontrole wordt uitgevoerd. Volgens

Peru

71%

78%

het 'Handboek Kwaliteit' (NEN-EN-ISO 9001: 2000) dienen

Totaal

80%

87%

10

Zuid-Amerika 4 Totaal *

21

23

deze accountantsrapporten aan het hoofdkantoor te worden gestuurd. In de navolgende tabel wordt het aantal ontvangen

Het is mogelijk dat een accountantsrapport een periode bestrijkt die gelijk is aan

audits afgezet tegen het aantal verplichte audits. Eind februari

de projectperiode. Omdat de projectperiode kan afwijken van een kalenderjaar kan

2009 had Terre des Hommes van 80 procent (Jaarverslag 2007:

het voorkomen dat slechts een gedeelte van het kalenderjaar 2007 is opgenomen

87 procent) van de partners een accountantsrapport ontvan

in het accountantsrapport. Tevens kan het voorkomen dat het opstellen van een

gen over boekjaar 2008. Vijfentwintig accountantsrapporten

accountantsrapport een wettelijke verplichting is in het land waar Terre des

moesten nog worden opgeleverd. Deze rapporten ontvangt

Hommes werkt. In Bangladesh, India en Sri Lanka is dat het geval. In sommige

Terre des Hommes in de loop van 2009. Het percentage

landen wijkt de periode waarover een accountantsverklaring moet worden verkregen

ontvangen auditrapporten is ten opzichte van 2007 gedaald.

af van een kalenderjaar. Zo loopt het financiële jaar in India van april tot maart.

Terre des Hommes gaat in 2009 haar interne controle op dit gebied verder aanscherpen. De doelstelling om 100 procent

Operational audits

van de verplichte accountantsrapporten binnen dertien

In opdracht van de directie bekijkt het operational audit

maanden na afloop van het financiële jaar te ontvangen blijft

team ter plaatse of het 'Handboek regiovertegenwoordigers'

gehandhaafd.

wordt nageleefd. Dit wordt onder andere getoetst door het afnemen van interviews met de regiovertegenwoordiger en het lokale personeel en door het nemen van steekproeven uit de projectdossiers. Het auditteam bestaat uit het hoofd financiën en een projectmedewerker. Het programma van deze operational audits is vastgesteld in het 'Handboek operational audit'. In 2008 zijn opera tional audits uitgevoerd in Zuid-Amerika en Zuid-Azië (2007: Zuidoost-Azië en Oost-Afrika). In Zuid-Amerika deed KPMG een waarneming ter plaatse in het kader van de subsidiebeschikking 2007 - 2010. In 2009 wordt het

21


auditteam uitgebreid met een medewerker van de afdeling

onderzoek in en beslist of de problemen zijn opgelost en

Marketing en Communicatie. Op elk van de vier regio

of de betalingen kunnen worden hervat. Als de problemen

kantoren is een medewerker marketing en communicatie

structureel zijn, stelt de regiovertegenwoordiger een gemo

aangesteld. Deze medewerkers zijn verantwoordelijk voor

tiveerd advies op aan het hoofd projecten om het contract

lokale fondsenwerving en communicatie. De resultaten van

te beëindigen. Dit heet een vroegtijdige stopzetting. Het

hun activiteiten worden in de operational audit meegenomen.

hoofd projecten legt vervolgens de vroegtijdige stopzetting

Sanctiebeleid

woordiger zorgt ervoor, indien mogelijk, dat projectgelden

Nadat een projectaanvraag op het hoofdkantoor is goedge

die nog bij de partner uitstaan aan het regiokantoor worden

ter goedkeuring voor aan de directie. De regiovertegen

keurd tekenen Terre des Hommes en de projectpartner het

overgemaakt. In 2008 vonden geen vroegtijdige stopzet

contract. In het 'Handboek Kwaliteit' staan de maatregelen

tingen plaats. Naast vroegtijdige stopzettingen bestaat er de

die gelden als de projectpartner het contract niet naleeft. Als

mogelijkheid dat de overeenkomst met een projectpartner

de projectpartner niet voldoet aan de contractuele verplich

na afloop van het project niet wordt verlengd. In 2008 was

tingen dient de regiovertegenwoordiger een verzoek in bij

dat 28 (2007: 24) keer het geval. Hierna wordt een overzicht

het hoofd financiën om betalingen aan de projectpartner op

gegeven van het aantal niet verlengde overeenkomsten

te schorten. Vervolgens stelt de regiovertegenwoordiger een

gerangschikt naar reden en regio.

Aantal niet verlengde overeenkomsten met projectpartners Regio

Zuidoost-Azië

Zuid-Azië

Oost-Afrika

Zuid-Amerika

Totaal

Reden Dubbele financiering

-

-

-

-

-

Financieel wanbeheer *

-

1

-

-

1

Onvoldoende resultaten

1

1

2

1

5

Past niet in MFS 2007 - 2010

2

1

6

2

11

Project afgerond

2

-

3

-

5

Project kan met eigen middelen verder

-

-

-

-

-

Verlengingsvoorstel onvoldoende

1

2

-

2

5

Voldoende andere donoren

-

-

-

-

-

Zwakke partner

1

-

-

-

1

11 5

28

2008 Totaal 7 5 Waarvan vroegtijdig

0

0

0

0

0

1 7

2

24

0

0

0

2007 Totaal Waarvan vroegtijdig

14 0

0

* De overeenkomst met een projectpartner in India is niet verlengd in verband met financieel wanbeheer. De partner gebruikte geld van Terre des Hommes voor andere projecten.

22


Risicomanagement

Reputatie risico’s

Financiële risico’s

campagnes en fotoreportages. Dit beleid is 2008 verder

Terre des Hommes beschermt kinderen. Ook in media

Terre des Hommes gaat heel zorgvuldig om met geld. Toch

uitgewerkt en geïmplementeerd. Zo is het meisje dat werd

bestaat de kans dat projectpartners die financiële steun

ingezet tijdens de najaarscampagne in media-uitingen niet

van Terre des Hommes ontvangen niet goed met het geld

echt, maar samengesteld uit verschillende foto’s.

omgaan. Als er sprake is van fraude of onjuiste besteding

Slachtoffers van seksuele uitbuiting brengt Terre des Hommes

grijpt Terre des Hommes direct in. In 2008 heeft Terre des

niet herkenbaar in beeld, tenzij het slachtoffer toestemming

Hommes haar beleid met betrekking tot het tegengaan van

geeft en geen gevaar meer loopt. Terre des Hommes houdt

corruptie en fraude verder uiteen gezet. Dit beleid omvat

zich hiermee aan de internationale richtlijn Keeping children

een gedragscode tegen corruptie en fraude en een intern

safe. Deze richtlijn beschermt niet alleen de privacy van

sanctiebeleid. Wat het sanctiebeleid inhoudt, staat uitgelegd

kinderen, maar voorkomt ook eventuele represailles die

onder financieel beleid op de vorige pagina.

vermeende sekstoeristen kunnen nemen. Terre des Hommes ontwikkelde in 2008 beleid ter bescherming van kinderen

Operationele risico’s

die betrokken zijn bij projecten die Terre des Hommes

In de landen waar Terre des Hommes actief is, heerst over

financiert of uitvoert. Deze zogenoemde Child protection

het algemeen politieke stabiliteit. Dat wil zeggen dat Terre

policy werd geïmplementeerd door scholing van medewer

des Hommes en haar projectpartners hun projecten kunnen

kers in het veld en op het hoofdkantoor. Daarnaast kunnen

uitvoeren zonder dat een regime hen dwarsboomt. Maar

medewerkers en projectpartners via een speciaal formulier

er zijn helaas uitzonderingen, zoals de burgeroorlog in Sri

melding doen van een misstand. Dit beleid is primair

Lanka waar Terre des Hommes projecten uitvoert in en

gericht op het beschermen van de kinderen, maar hiermee

nabij Batticaloa. Veel kinderen binnen de projecten moesten

beperkt Terre des Hommes ook haar eigen risicoaansprake

in 2008 tijdelijk hun schoollessen missen omdat de situatie

lijkheid.

op straat onveilig was. Sommige projecten lopen hierdoor vertraging op. Terre des Hommes zet die projecten wel voort, juist omdat het hard nodig is.

23


dit doen we

24


25


uitbuiting Kinderhandel, kinderprostitutie en kindersekstoerisme zijn

houden. Ze zijn gewend aan de levensstijl of zijn niet

extreme vormen van uitbuiting die helaas wereldwijd voor

bekend met hun mogelijkheden. Sommige kinderen keren

komen. Hoewel armoede een belangrijke factor is voor de

terug, omdat hun ouders na hereniging alsnog afstand van

oorzaak, spelen ook sociale en culturele omstandigheden een

hen doen. Het vergt intensieve begeleiding om ervoor te

rol. Het verlangen naar een rijk leven in de stad of ontsnappen

zorgen dat kinderen niet terugvallen.

aan een benauwende dorpscultuur maakt kinderen extra kwetsbaar. Terre des Hommes beschermt kinderen tegen uitbuiting.

Resultaten

Met een totaalaanpak van preventie, opvang en vervolging van

• 2.201 kwetsbare kinderen kregen onderwijs of gezond

daders wil Terre des Hommes een eind maken aan deze ernstige

heidszorg

schendingen van kinderrechten.

• 2.031 kinderen die slachtoffer waren van uitbuiting

Zuidoost-Azië

• 667 uitgebuite kinderen werden gered

kregen hulp Kinderhandel, zowel binnen het land zelf als over de land grenzen heen, vormt een groot probleem in Zuidoost-Azië.

Toekomst

Zo worden er in Cambodja steeds meer vrouwen geronseld

Terre des Hommes richt zich, naast preventie, de komende

voor werk in Maleisië en kampt Thailand met steeds meer

jaren meer op de opvang van jonge slachtoffers van handel

illegale minderjarigen. Vaak zijn het jonge meisjes, zich niet

en prostitutie. In de Filippijnen, Thailand, Cambodja en

bewust van het gevaar, omdat ze opgroeien in afgelegen

Laos worden opvangcentra geopend voor slachtoffers.

plattelandsdorpen en geen toegang hebben tot informatie. . Eenmaal over de grens hebben de meisjes geen geldig

Zuid-Azië

paspoort meer en als illegaal geen recht op voorzieningen.

Media in Bangladesh spraken vorig jaar van een toename

Jongens zijn daarentegen vaker slachtoffer van zware kin

van het aantal incidenten van kinderuitbuiting. Omdat het

derarbeid. Ze werken in de mijnbouw, duiken naar parels .

schort aan betrouwbare data is het onduidelijk of er wer

of werken met chemicaliën.

kelijk een toename is van het aantal kinderen dat wordt

Ook worden veel kinderen ingezet als hulp in het huishou

uitgebuit. Maar volgens een onderzoek, uitgevoerd door de

den. Terre des Hommes tracht onder meer met bewustwor

vrouwelijke advocatenvereniging in Bangladesh, werken

dingscampagnes aandacht te vestigen op extreme vormen

naar schatting 13.000 kinderen als sekswerker en is een

van uitbuiting zoals kinderprostitutie. In 2008 deed Terre

derde tussen de dertien en vijftien jaar oud.

des Hommes dit samen met 28 projectpartners in Zuidoost-

In Bangladesh lopen kinderen ook een verhoogd risico om

Azië.

verhandeld te worden. Naar schatting worden zo’n 7.500

Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuidoost-Azië

worden naar India, Pakistan en zelfs het Midden-Oosten

• Samenwerking tussen ruim zeventig projectpartners in de

gehaald om te werken als prostituee of als huisslaaf.

kinderen per jaar het slachtoffer van mensenhandel. Ze

regio om een netwerk tegen kinderhandel te vormen • Bewustwording op het platteland om te voorkomen dat kinderen worden geronseld

Ondertussen pakt de overheid nauwelijks initiatieven op om de rechten van kwetsbare kinderen te beschermen. Buurland India telt de meeste kindarbeiders ter wereld.

• Beleidsbeïnvloeding, zowel in Nederland als in de regio

Daarentegen is er nauwelijks sprake van kinderarbeid in

• Opvang van slachtoffers van seksueel misbruik of .

Sri Lanka, maar daar vormt mentaal en seksueel misbruik

mensenhandel • Vervolging van daders

binnen families een groot probleem. Terre des Hommes ondersteunt in Zuid-Azië negentien projectpartners op het gebied van bescherming, opvang en rehabilitatie van slacht

Dit viel op

offers van uitbuiting.

Kinderhandel is moeilijk in cijfers uit te drukken, omdat het om ondergrondse, illegale activiteiten gaat. Toch

Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuid-Azië

wordt van Terre des Hommes verwacht bewustwordings

• Onderwijsprojecten voor arme kinderen en kinderen .

campagnes in de landen te staven met cijfers. Binnen het

die noodgedwongen moeten werken om het gezin te

samenwerkingsverband van zeventig projectpartners in

onderhouden

Zuidoost-Azië probeert Terre des Hommes de omvang van

• Inkomensgenererende activiteiten voor arme gezinnen

het probleem in kaart te brengen. Daarnaast is het moeilijk .

• Voorlichting over de gevaren van kinderhandel aan

om slachtoffers van kinderhandel op het rechte pad te

ouders, dorpshoofden, politie en justitie

26


• Opvang en onderwijs voor verhandelde kinderen

Uit onderzoek van Terre des Hommes in 2008 is gebleken

• Juridische bijstand

dat kinderen met een handicap in Oost-Afrika vaker het

• Gezondheidsvoorlichting

slachtoffer zijn van seksueel misbruik dan hun leeftijds genoten zonder handicap (voor meer over dit onderzoek

Dit viel op

zie pagina 53) Tijdens conflicten is er ook eerder sprake

Het aantal vrouwen en kinderen dat slachtoffer wordt van

van seksueel misbruik zo bleek uit het toenemende aantal

seksuele exploitatie neemt toe in India. Het ontbreekt slachtof

verkrachtingen tijdens het post-verkiezingsgeweld in Kenia

fers aan kennis over wetgeving en rechten om een pooier aan

begin januari.

te klagen. Vaak zitten de slachtoffers nog voor verhoor vast,

Terre des Hommes pakt in Oost-Afrika de problematiek

terwijl de pooier alweer op borgtocht vrij is en de zaken kan

van kinderuitbuiting aan met elf projecten op het gebied

hervatten. Terre des Hommes streeft er naar projectpartners

van preventie van kinderarbeid. Ook is er aandacht voor

meer kennis bij te brengen over het creëren van bewustwor

inkomensgenerende activiteiten en vakopleidingen, zodat

ding en het bieden van juridische bijstand aan slachtoffers.

kinderen die zich uit een uitbuitingssituatie hebben weten te ontworstelen, een goed alternatief hebben.

Resultaten • 7.387 kwetsbare kinderen, die kans lopen om uitgebuit te worden, ontvingen hulp • 2.516 kinderen, die slachtoffer waren van uitbuiting kregen hulp • 900 huishoudens van kwestbare kinderen verhoogden . hun inkomen

Hier richtte Terre des Hommes zich op in Oost-Afrika • Voorlichting ter preventie van kinderuitbuiting • Voorlichting aan werkende kinderen • Inkomensgenererende activiteiten voor gezinnen . en jongeren • Onderwijs

Toekomst

Dit viel op

In India richt Terre des Hommes zich vooral op het versterken

Het radioprogramma in Kenia, opgezet en gesteund door

van projectpartners, zodat slachtoffers van seksuele exploitatie

Terre des Hommes, gaf tijdens de uitbarsting van geweld .

beter opgevangen en begeleid kunnen worden. Daarnaast

na de verkiezingen een stem aan verontruste kinderen.

doet Terre des Hommes onderzoek naar de leefsituatie van kinderen, die werken in de huishouding, en ontwikkelt een passend programma om de levensomstandigheden van deze zogenoemde huisslaafjes te verbeteren.

Project in beeld

Oost-Afrika

Gered uit het bordeel

Zowel Tanzania, Oeganda als Kenia erkennen internationale verdragen die de rechten van kinderen moeten beschermen.

In het noorden van de Indonesische hoofdstad Jakarta

Maar in alle drie landen is worden de rechten van kin

werken veel sekswerkers bij de haven. In dit deel

deren grof geschonden. Kinderen worden voortdurend

van de stad is het niet moeilijk om jonge meisjes in

uitgebuit of misbruikt. Terre des Hommes richt zich in

bordelen te vinden. Projectpartner Yap helpt deze

deze regio op het bestrijden van de zwaarste vormen van

jonge prostituees een ander, beter leven op te bouwen.

kinderarbeid, zoals werken in de mijnbouw en op seksuele

Jonge meisjes kunnen onder begeleiding terug naar

exploitatie.

school. Oudere meisjes krijgen een vaktraining en een

Kinderarbeid komt veel voor in deze regio. Alleen al in

kleine lening om hun leven een wending te geven.

Tanzania werkt ruim dertig procent van de kinderen in de

Veel jonge sekswerkers zijn slachtoffer van mensen

leeftijd van vijf tot veertien jaar. Vaak doen ze werk waar ze

handel en hebben geen familie in de directe omgeving

lichamelijk niet tegen opgewassen zijn, zoals zwaar land

van Jakarta. Yap probeert de ouders van de kinderen

bouwwerk of werk in de kleinschalige mijnbouw. Volgens

op te sporen om een hereniging met de familie moge

een rapport, gepubliceerd door de International Labour

lijk te maken. Ook voert Yap bewustwordingcampag

Organization, zijn de meeste meisjes die werken in de mijn

nes om het publiek en de overheid erop te wijzen dat

bouw tussen de twaalf en zeventien jaar. Ze hakken ruim

minderjarigen beter beschermd moeten worden tegen

zeventig uur per week stenen uit. Vaak eisen hun afnemers

seksuele exploitatie.

ook seksuele diensten.

27


projectpartners uit Zuidoost-Azië ingezet waar een groot netwerk van NGO’s tegen kinderhandel bestaat.

Zuid-Amerika Het aantal kinderen in Bolivia en Peru dat werkt blijft onver minderd groot. In Peru werkt de helft van alle jongeren rond de vijftien jaar. Vaak helpen ze mee op het platteland. Maar er is ook een grote groep kinderen die werken onder zware omstandigheden zoals in de mijnen, op straat, in een fabriek, of op de vuilnisbelt. Het inkomen van de kinderen is vaak onmisbaar voor gezinnen om te overleven. Dezelfde kinderen zijn, evenals in Brazilië, kwetsbaar voor geweld en seksueel misbruik. Dit speelt zich vaak af binnen de huise lijke sfeer. Vooral in de arme steden rondom de stad Belèm

Projectpartner in beeld

Strijd tegen kinderprostitutie

in Brazilie is er sprake van geweld tegen kinderen. Zelfs op school vinden deze kinderen geen veilige omgeving, waardoor het aantal vroegtijdige schoolverlaters hoog is. De Braziliaanse overheid erkent het probleem en werkt samen met NGO’s, waaronder een Terre des Hommes-project partner om geweld tegen kinderen te doen afnemen. Deze

“Kinderprostitutie is niet alleen een probleem van de

samenwerking biedt Terre des Hommes de mogelijkheid

Filippijnen. Het gebeurt in veel landen en door com

om samenwerking met de overheid te stimuleren. Terre des

municatiekanalen zoals internet wordt de vraag groter,

Hommes werkte in 2008 samen met 22 projectpartners om

omdat het toegankelijk is voor meer mensen. Daarom

uitbuiting van kinderen in Zuid-Amerika tegen te gaan en

maken we ons onder de vlag van Asia Against Child

slachtoffers op te vangen.

Trafficking, opgezet door Terre des Hommes, sterk tegen kinderhandel. Het belangrijkste is het luisteren

Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuid-Amerika

naar kinderen. We kijken verder dan alleen wat er met

• Opvang, psychologische hulp en rechtsbijstand voor

hen is gebeurd.”

slachtoffers van seksueel misbruik • Creëren van bewustwording over kindermisbruik en .

Amihan Abueva, coördinator Asia Against Child Traficking, een initiatief van Terre des Hommes

uitbuiting • Het stimuleren van de verantwoordelijkheid van de . overheid • Het opzetten van nationale en internationale netwerken

Zowel in Kenia, Tazania als in Oeganda hebben overheden .

van projectpartners en experts om de uitbuiting van .

weinig aandacht voor de uitbuiting van kinderen. Op

kinderen te bestrijden

dorpsniveau wordt seksueel misbruik zelden gemeld bij instanties, omdat er een groot taboe op heerst.

• Een totaalpakket van onderwijs, gezondheidszorg en zelf standigheid –onder de vlag van de ‘mesa’, een samenwer kingsverband van projectpartners- om te voorkomen dat

Resultaten

kwetsbare kinderen worden geronseld

• 601 kinderen werden beschermd tegen uitbuiting • 140 stakeholders leerden hoe kinderen beschermd kunnen worden tegen uitbuiting

Dit viel op Lokale projectmedewerkers in de noordelijke staat Para in Brazilië werden met de dood bedreigd tijdens hun werk.

Toekomst

De projectpartner vangt slachtoffers van kinderhandel

In Oost-Afrika blijft Terre des Hommes zich richten op de

op en kan moeilijk heen om machtige lokale netwerken

meest kwetsbare kinderen, zoals straatkinderen, aidswezen

van mensenhandel die de projectpartner trachten te

en kinderen met een handicap. Daarnaast bekijkt Terre des

dwarsbomen. De projectpartner heeft veiligheidsmaatre

Hommes de mogelijkheid NGO’s te laten samenwerken om

gelen genomen om haar medewerkers zoveel mogelijk te

kinderhandel tegen te gaan. Hierbij wordt ook expertise van

beschermen tegen agressieve ronselaars en pooiers.

28


Resultaten • 20.290 kwetsbare kinderen werden beschermd tegen . uitbuiting • 1.846 kinderen werden gered Toekomst In Bolivia en Peru wordt onder de vlag van de ‘mesa tegen kindermishandeling en exploitatie’ de komende twee jaar door verschillende projectpartners samengewerkt. In Bolivia doorbreken de projectpartners door middel van campagnes, in samenwerking met lokale overheden, het taboe op huise lijk geweld.

Kind in beeld

Santo uit Indonesië Santo weet niet beter als hij op jonge leeftijd gaat werken. Samen met andere kinderen in een klein dorp op Java pakt hij al jaren op de veranda van zijn huis bleeksel in de vorm van blokjes in. Razendsnel vouwt hij de felgekleurde blauwe blokjes in een keurig gevou wen papiertje. Ondertussen telt hij de blokjes, want als hij op 32 zit gaan ze samen in een doos. Voor honderd dozen krijgt Santo 3.000 roepies. Zo verdient hij twintig eurocent per dag bij om zijn ouders te helpen. Daarnaast klust Santo in de avonduren bij op de nabij gelegen vuilnisbelt. Tot zijn twaalfde was Santo nog nooit naar school geweest. Zijn ouders konden het zich niet veroorloven een inkomen te missen. Projectpartner YPSI voerde veel gesprekken met ouders in het dorp om hen te overtuigen van de noodzaak kinderen onderwijs te laten volgen. Onder begeleiding van YPSI gingen de kinderen minder werken en naar school. Zo ook Santo. Inmiddels heeft hij een inhaalslag gemaakt en zit hij in de zesde klas. Na school verzamelt hij een uurtje vuilnis en thuis pakt hij nog steeds bleekblokjes in. Maar nu zolang als hij zelf wil. “Ik wil graag mijn ouders blijven helpen en bovendien spaar ik zo geld voor schoolboeken.”

29


onderwijs Onderwijs biedt kinderen kans op een goede toekomst.

Resultaten

Kinderen leren zelf na te denken, keuzes te maken en voor

• 17.192 kinderen volgden onderwijs

zichzelf op te komen. Daardoor kunnen anderen minder snel

• 60 trainingen voor docenten ter verbetering van het

misbruik van hen maken. Onderwijs voor iedereen is daarmee een belangrijk wapen in de strijd tegen ongelijkheid en armoede, maar ook tegen extreme vormen van uitbuiting

onderwijs hebben plaatsgevonden • 85 jongeren volgden de eerste cursussen en 25 kregen na afloop direct werk.

zoals mensenhandel en kinderprostitutie. Binnen het programma Onderwijs zorgt Terre des Hommes ervoor dat

Toekomst

kinderen toegang hebben tot onderwijs en dat de kwaliteit

Terre des Hommes zet de samenwerking met de project

ervan goed is.

partners in 2009 voort en blijft zich concentreren in de gebieden waar ze al werkzaam is om zo de continuïteit van

Zuidoost-Azië

projecten te waarborgen. Daarnaast integreren de onder

Tot ieders verbazing kondigde president Susilo Bambang

wijsactiviteiten met onder meer het programma tegen kin

Yudhoyono van Indonesië vorig jaar aan dat in 2009 twintig

deruitbuiting. Onderwijs is tenslotte een belangrijk wapen

procent van het staatsbudget wordt besteed aan onder

in de strijd tegen uitbuiting van kinderen.

wijs. En dat terwijl het budget in de afgelopen drie jaar al met honderd procent was toegenomen. Maar er heerst

Oost-Afrika

wantrouwen tegen de goede voornemers van de overheid.

In alle drie de landen in Oost-Afrika waar Terre des

Veel mensen vrezen dat het geld door wanbeleid niet op de

Hommes actief is, is het basisonderwijs gratis. Toch hebben

juiste plek terecht komt. Zo betalen veel ouders nog steeds,

alleen in Kenia al ruim anderhalf miljoen kinderen geen

ondanks het gratis basisonderwijs, illegaal lesgeld omdat

toegang tot het basisonderwijs. Dit is voornamelijk te wijten

scholen dit afdwingen.

aan het wanbeleid van de overheid. Projectpartners van

Ook in Thailand, Cambodja en de Filippijnen is onderwijs

Terre des Hommes lobbyen om deze toestand te verbete

gratis, maar daarmee hebben veel kinderen nog geen toegang

ren. In 2008 is er een kleine, maar belangrijke vooruitgang

tot scholen. Zo krijgen kinderen van migranten en vluch

geboekt. Projectpartner Undugu heeft in haar onderzoeks

telingen in Thailand geen onderwijs, omdat ze niet erkend

rapport naar gratis basisonderwijs aanbevelingen gedaan

worden als staatsburger. In 2008 richtte Terre des Hommes

die zijn overgenomen door het Ministerie van Onderwijs.

zich, net als in voorgaande jaren, op deze vergeten groep

Het Keniaanse parlement beloofde aan de vooravond van

kinderen. De meeste kinderen komen uit Birma en wonen al

de verkiezingen in december 2007 dat middelbaar onderwijs

jaren met hun ouders in vluchtelingenkampen in het noorden

gratis zou worden. Door het verkiezingsgeweld dat in januari

van Thailand nabij de Birmese grens. Inmiddels zijn de voor

losbarstte, lag het onderwijs in sommige delen van het land

zieningen en de rechten van deze minderheden verbeterd,

stil. Docenten lieten zich uit angst voor het geweld overplaat

maar het aantal vluchtelingen neemt juist toe.

sen naar andere scholen. Pas toen het ministerie overplaat singen in de ban deed, kwam het onderwijs weer op gang.


Maar ondertussen ontstonden tegenstrijdige berichten over

• Vakopleidingen voor jongeren

het voorgenomen gratis middelbaar onderwijs. Uiteindelijk

• Trainen van docenten om de kwaliteit van het onderwijs

bleken scholen een subsidie te krijgen per kind, waardoor

te verbeteren

ouders nog steeds een aanzienlijke bijdrage moeten leveren

• Ouders betrekken bij het onderwijs van hun kinderen

aan middelbaar onderwijs voor hun kinderen.

Dit viel op

Hier richtte Terre des Hommes zich op in Oost-Afrika

Gemotiveerde docenten zijn schaars. Terre des Hommes

• Verbeteren van toegankelijkheid en kwaliteit van basis-

organiseert regelmatig trainingen om hen te motiveren en

en middelbaar onderwijs

nieuwe leermethoden bij te brengen, maar dit proces verloopt

• Trainen van docenten

moeizaam. Veel kinderen voelen zich niet veilig op school.

• Creëren van betrokkenheid van de ouders

Ze zijn bang voor de docent of voor andere kinderen. Terre

• Het vinden van werk na het volgen van een vaktraining

des Hommes probeert met haar nieuwe Keep the children safe beleid (beschreven onder reputatie risico's op pagina

Dit viel op

22) ervoor te zorgen dat kinderen vertrouwen hebben in de

De grootste uitdaging is het toegankelijk maken van onder

school als veilige omgeving.

wijs voor kinderen op het platteland. In Kenia worden

30


jaarlijks zo’n tweeduizend meisjes gedwongen van school gehaald omdat ze zwanger zijn. Ze keren niet meer terug in de schoolbanken. Terre des Hommes en haar partners werken aan een nieuwe strategie om de betrokkenheid van ouders in het onderwijs van hun kinderen te vergroten. Resultaten • 15.808 kinderen volgden onderwijs • 543 trainingen werden georganiseerd voor docenten ter verbetering van het onderwijs • 3.241 ouders zijn betrokken bij het onderwijs van hun kinderen • 68 jongeren vonden werk na een vaktraining Toekomst Terre des Hommes legt in haar werk meer nadruk op mid delbaar onderwijs in Oost-Afrika. Daarnaast gaat er meer aandacht uit naar meisjes in het onderwijs.

Zuid-Azië In India alleen al gaan zeven miljoen kinderen niet naar school. Buurland Bangladesh telt drie miljoen kinderen die geen basisonderwijs volgen. Daarentegen gaat 96 procent van de kinderen in Sri Lanka naar school. Maar onder invloed van de wereldwijde economische crisis en het oor logsgeweld in Sri Lanka, neemt het aantal kinderen dat geen onderwijs volgt toe. Bovendien richt de Sri Lankaanse over heid zich, evenals in Bangladesh, voornamelijk op de cijfers


Samen de organisatie verbeteren

van het aantal kinderen dat onderwijs gaat volgen. Voor het aantal kinderen dat vroegtijdig afhaakt, is nauwelijks aan

“Onze samenwerking met Terre des Hommes

dacht. Daarom richt Terre des Hommes zich vooral op de

begon in 1994. In het begin stelden we 25 beurzen

verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Daarnaast

beschikbaar voor scholieren in Jakarta. Met de jaren

ligt de nadruk in beide landen op onderwijs voor de aller

is dat aantal toegenomen tot ruim 700 kinderen.

jongsten, het kleuteronderwijs. In Sri Lanka is er in de zoge

Ondertussen is onze eigen organisatie ook sterk

noemde early learning centers aandacht voor kinderen met

gegroeid. Dankzij Terre des Hommes kon AULIA

oorlogstrauma’s. Zo gaan kinderen in de oostelijke plaats

gezond groeien en organisatorische processen ver

Batticaloa naar school in het gebied dat voorheen bezet was

beteren. Uit een externe evaluatie is gebleken dat we

door het rebellenleger de Tamil Tijgers. Veel kinderen daar

ons meer moeten richten op het verzelfstandigen van

zijn opgegroeid te midden van het oorlogsgeweld. Op de

mensen. Daarom richten we ons nu ook op zelfhulp

kleuterschool leren ze door speltherapie hiermee om te gaan.

groepen.”


Lies Winarti, directeur van projectpartner AULIA

• Verbeteren van de toegankelijkheid en kwaliteit van kleuter- en basisonderwijs • Trainingen voor leraren van het kleuter-, basis- en middel baar onderwijs met speciale aandacht voor het creëren

Dit viel op

van een kindvriendelijke omgeving op school

In Bangladesh is het volgen van bijlessen een traditie


geworden om te slagen voor het middelbare schoolexamen.

• Creëren van betrokkenheid van ouders

Kinderen uit arme gezinnen kunnen zich deze extra lessen

31


echter niet veroorloven. Daarom richt Terre des Hommes zich ook op het inzetten van extra lessen voor kinderen uit arme gezinnen. Binnen een project in de sloppenwijken van Dhaka heeft Terre des Hommes vaktrainingen opgezet. 85 jongeren volgden de eerste cursussen en 25 kregen na afloop direct werk. De verwachting is dat de andere jonge ren ook op korte termijn werk vinden in hun vakgebied. Het onderwijsinstituut MEC van Terre des Hommes in India verzorgt trainingen aan lokale staf van partner organisaties. De helft van deze getrainde leerkrachten vertrekt echter om voor een beter salaris een andere baan te krijgen. Dat leidt tot onderbezetting bij de partneror ganisaties. Terre des Hommes verlangt van haar partners dat gekwalificeerd personeel meer betaald krijgt om hen zo te behouden.

Project in beeld Resultaten • 67.486 kinderen en jongeren volgden onderwijs • 1.048 docenten gebruikten nieuwe onderwijsmethoden . na training • 615 jongeren vonden een baan na een vakopleiding • 32.659 ouders waren actief betrokken bij het onderwijs van hun kinderen

Opvang slachtoffertjes drugshandel in Thailand In het noorden van Thailand worden arme berg

Toekomst

volkeren ingezet voor drugssmokkel. Veel kinderen

Terre des Hommes stimuleert projectpartners in Bangladesh

worden het slachtoffer van deze uitbuiting doordat

meer te gaan samenwerken met de overheid om de kwa

hun ouders worden opgepakt of omdat ze zelf ver

liteit van het onderwijs te verbeteren. In India wordt meer

slaafd raken aan opium. Omdat de drugsverslaving in

nadruk gelegd op de trainingen van docenten van over

Thailand enorm is, heeft de overheid een hard beleid

heidsscholen door het onderwijsinstituut MEC. In Sri Lanka

ingesteld tegen het gebruik, de productie en het ver

richt Terre des Hommes zich vooral op de toegankelijkheid

handelen van drugs. Vaak hebben inheemse volkeren

en kwaliteit van het kleuteronderwijs in afgelegen gebieden.

in het noorden, waaronder veel vluchtelingen uit

Daarnaast zet projectpartner MENCAFEP meer mobiele

buurland Birma, geen andere opties dan de handel in

centra op om gehandicapte kinderen in afgelegen gebieden

drugs om aan geld te komen. Ze worden niet erkend

te bereiken en onderwijs te bieden.

door de overheid en hebben zo geen recht op voor zieningen of medische zorg. Juist kinderen worden

Zuid-Amerika

slachtoffer van deze situatie. Ze raken ongewild zelf

De Braziliaanse regering van president Lula presenteerde

verslaafd aan drugs, of hun families vallen uiteen.

in 2007 ambitieuze onderwijsplannen in een land waar

Kinderen blijven alleen en onverzorgd achter. Terre

volgens de Verenigde Naties elf procent van de volwas

des Hommes haalt deze kinderen uit de drugshandel

senen en drie procent van de jeugd analfabeet is. Brazilië

en vangt ze op. In het Bahn Ruam Jai centrum (wat

worstelt evenals buurland Bolivia met honderden verschil

'breng harten samen' betekent) krijgen ze onderdak en

lende inheemse talen. Met de invoering van een nieuw

medische zorg en kunnen ze naar school. Ook leren

onderwijssysteem is het aantal scholen dat aandacht

ze zelf gewassen te verbouwen. De oogst verkopen

heeft voor inheemse volkeren sterk toegenomen. Maar

de kinderen zelf. Zo leren jonge kinderen al een eigen

non-gouvernementele organisaties, die al jaren werken

kasboekje beheren. Op die manier krijgen de kinderen

met inheemse volkeren, waaronder projectpartners van

zelfvertrouwen, leren ze omgaan met zakgeld en is de

Terre des Hommes, worden nauwelijks betrokken in de

verleiding om terug te vallen in de handel in drugs

onderwijshervormingen van de overheid. Op die manier

niet meer aanwezig.

gaat er een hoop kennis over onderwijs voor inheemse

32


volkeren verloren. Terre des Hommes zet zich samen met

Dit viel op

Braziliaanse projectpartners in om de relatie met de over

In Peru heeft Terre des Hommes de rechten van het kind

heid te verbeteren.

en voorlichting over hiv/aids in het onderwijscurriculum

In Bolivia speelden tijdens de politieke onrust ook onder

laten opnemen door een aantal scholen. Het is nog niet dui

wijshervormingen. Het beleid van de overheid speelt in

delijk of dit zijn vruchten zal afwerpen op lange termijn. In

op de 36 talen en culturen die Bolivia rijk is en op het

Bolivia heerst verdeeldheid onder overheden en projectpart

versterken van de culturele identiteit van de verschillende

ners over het onderwijscurriculum.

volkeren. Terre des Hommes werkt in Brazilie, Bolivia en Peru samen met 44 projectpartners om onderwijs voor meer

Resultaten

kinderen toegankelijk te maken en de kwaliteit ervan te

• 36.540 kinderen volgden onderwijs

verbeteren.

• 1.387 docenten gebruikten nieuwe onderwijsmethoden • 12.525 ouders werden betrokken bij het onderwijs van


hun kinderen

• Stimulering van multicultureel en tweetalig onderwijs voor inheemse kinderen • Verbetering van de kwaliteit en toegankelijkheid van onderwijs

Toekomst In Brazilië ligt de nadruk op het verbeteren van de samen werking tussen projectpartners en de overheid om het onder

• Trainen van docenten

wijssysteem voor inheemse volkeren te verbeteren. In Bolivia

• Betrekken van ouders in het onderwijs van hun kinderen

start mogelijk een onderwijsplatform tussen projectpartners

• Samenwerken tussen projectpartners en de overheid

om onderwijsinitiatieven beter op elkaar af te stemmen.

33


gezondheid Toegang tot gezondheidszorg, daar ontbreekt het aan in de

kreeg dankzij succesvolle lobbyactiviteiten het Thaise

meeste landen waar Terre des Hommes werkt. Vaak is er

staatsburgerschap. Hiermee hebben ze onder meer toegang

gewoonweg geen vervoer naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis,

tot gezondheidszorg. Op het platteland in Indonesië,

dat kilometers verderop ligt. Terre des Hommes maakt gezond-

Cambodja en de Filippijnen heerst een groot tekort aan

heidszorg toegankelijk. Met de inzet van mobiele klinieken,

artsen en verpleegkundigen. Veel medisch personeel ziet

twee hospitaalschepen en artsen die met rugzakken de

het niet zitten om op het afgelegen platteland te wonen en

afgelegen gebieden intrekken, krijgen mensen die normaal

te werken.

gesproken worden uitgesloten van gezondheidszorg, toegang tot medische hulp. Daarnaast trainen projectpartners van Terre

Resultaten

des Hommes de inwoners om voorlichting te geven in hun

• 29.031 mensen hadden toegang tot preventieve .

eigen omgeving. Zij zijn bekend onder de lokale bevolking en

gezondheidszorg

kennen de culturele gebruiken. Dat is van groot belang als het

• 17.010 mensen kregen medische zorg

gaat om het bieden van gezondheidszorg.

• 68 medische specialisten kregen bijscholing

Zuidoost-Azië

Toekomst

In zowel Indonesië, de Filippijnen als Cambodja zijn de

Het gezondheidsprogramma in Zuidoost-Azie wordt voort

gezondheidsvoorzieningen bij lange na niet voldoende om

gezet en gelijktijdig meer verweven in andere programma’s.

het aantal kinderen dat voor het vijfde levensjaar sterft,

Zo bekijkt Terre des Hommes de mogelijkheid om voeding

terug te dringen. In Cambodja halen gemiddeld 91 kinde

programma’s op een aantal scholen te introduceren, omdat

ren op de 1.000 hun vijfde levensjaar niet. Dit hangt nauw

blijkt dat kinderen met een lege maag slechter presteren.

samen met het gebrek aan schoon drinkwater en goede

Daarnaast breidt Terre des Hommes haar basisgezond

sanitaire voorzieningen.

heidsactiviteiten uit naar twee afgelegen provincies in

Tegelijkertijd neemt de vercommercialisering van de

Cambodja en op het Indonesische eiland Flores en .

gezondheidszorg in Indonesië en de Filippijnen toe. Vooral

West-Timor.

arme gezinnen uit sloppenwijken of van het platteland zijn hiervan het slachtoffer en hebben met hun budget geen

Zuid-Azië

toegang tot de gespecialiseerde ziekenhuizen. Bovendien

Meer dan een derde van de zwangere vrouwen in Zuid-

neemt het aantal gekwalificeerde medewerkers in de

Azië lijdt aan ondervoeding. Dat is het hoogste percentage

Filippijnen steeds verder af, omdat artsen en verpleegkun

ter wereld. Zelfs Afrika telt minder ondervoede zwangere

digen liever hun heil zoeken in beter betalende landen.

vrouwen. Het hoge percentage is te wijten aan een cultureel

In Thailand is gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk.

gebruik: vrouwen komen in dit werelddeel altijd op de

Maar wel alleen voor staatsburgers en daarmee vallen de

laatste plaats, dus ook tijdens de maaltijd. Door het hoge

miljoenen migranten uit onder meer Birma, buiten de boot.

percentage ondervoede zwangere vrouwen komen veel

Zij hebben geen toegang tot gezondheidszorg. Terre des

baby’s met een slechte start ter wereld. Zij zijn te licht

Hommes richt zich daarom in Thailand op vluchtelingen .

en ondervoed. In Bangladesh speelt ook de jonge leeftijd

en migranten.

van zwangere vrouwen een belangrijke rol in de gezond heid van moeder en kind. Meer dan vijftig procent van


de vrouwen in Bangladesh krijgt hun eerste kind voor

• Het leveren van preventieve gezondheidszorg, zoals bij

hun negentiende. Jonge meisjes zijn ook extra kwetsbaar

voeding voor zwangere vrouwen • Het verbeteren van de toegankelijkheid en de kwaliteit van gezondheidszorg • Bijscholen van medisch personeel • Lobby voor het erkennen van etnische minderheden in Thailand zodat zij toegang krijgen tot reguliere gezond heidszorg

tijdens de bevalling door een gebrekkige kennis van lokale vroedvrouwen. In Sri Lanka spelen vooral gezondheidsproblemen op het platteland, waar nauwelijks medische voorzieningen zijn. Gezondheidszorg via gemeentelijke ziekenhuizen is gratis, maar veel Sri Lankanen in afgelegen gebieden of op het platteland hebben hiertoe geen toegang. In India is gezond heidszorg voor de armere bewoners nog steeds onbereikbaar.

Dit viel op

Door de professionaliseringsslag die ziekenhuizen maken,

Negentig procent van de kinderen die participeerden in

ontstaan meer geprivatiseerde ziekenhuizen die niet toegan

een door Terre des Hommes gesteund project in Thailand,

kelijk zijn voor armere mensen.

34


Terre des Hommes richt zich in Zuid-Azië op het verbete-

patiënten onder druk te staan. Terre des Hommes bood

ren van de beschikbaarheid, de toegankelijkheid en .

noodhulp via een ziekenhuis in de hoofdstad Nairobi dat

kwaliteit van gezondheidszorg. Binnen een aantal projecten

speciale aandacht heeft voor vrouwen die slachtoffer zijn

krijgen jonge moeders en hun baby extra voeding om aan .

van verkrachting. Over de noodhulpactiviteiten, kunt u

te sterken.

lezen op pagina 47. Kort nadat de rust weer was teruggekeerd, dreigden


verpleegkundigen te staken voor een beter salaris.

• Verbeteren van de toegankelijkheid en kwaliteit .

Daarnaast koos veel medisch personeel in Kenia voor

van gezondheidszorg • Bijvoeding voor kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven

een beter betaalde baan over de grens. Hierdoor is het voor Kenianen nog steeds een uitdaging om toegang te krijgen tot gezondheidszorg. Zo is er in de hoofdstad

• Voorlichting

Nairobi op 20.715 mensen één arts beschikbaar. In de

• Trainen van vroedvrouwen

Rift Valley is er één arts beschikbaar per 36.481 mensen. Buurland Tanzania telt slechts één arts op vijftigduizend

Dit viel op

mensen en heeft daarmee het laagste aantal artsen,

In Bangladesh is de helft van de 69 getrainde gezondheids

afgezet tegen de bevolking ter wereld. De overheid heeft

werkers gestopt met hun werk binnen de projecten van Terre

de salarissen voor medisch personeel wel verhoogd. In

des Hommes, omdat ze in ziekenhuizen werk kregen. Dit

afgelegen gebieden vallen veel mensen nog terug op

wijst op een groot tekort aan gekwalificeerd medisch per

lokale geneesheren.

soneel. Hospitaalschip Shapla van Terre des Hommes heeft

In Oeganda tracht de overheid de toegang tot gezond

15.649 kinderen behandeld in het moeilijk bereikbare gebied

heidszorg te verbeteren door de inzet van lokale gezond

Patuakhali in Bangladesh. Via het gezondheidsnetwerk van

heidsteams, die toezien op de gezondheidssituatie in een

het hospitaalschip, dat samenwerkt met klinieken op het

bepaald gebied. Maar de overheid is nog niet in staat

vaste land, zijn ruim negenhonderd gezondheidswerkers

geweest om voldoende mensen te trainen. Hierdoor heeft

getraind.

ruim de helft van de bevolking geen toegang tot gezond heidszorg.

Resultaten

Terre des Hommes steunt gezondheidsvoorzieningen .

• 405.105 mensen hadden toegang tot preventieve .

in afgelegen gebieden. Zo steunt Terre des Hommes

gezondheidszorg • 914.434 mensen hadden toegang tot curatieve . gezondheidszorg • 26.580 kinderen en (aanstaande) moeders kregen . bijvoeding

ondermeer medische vliegdiensten in Noord-Kenia, in de Serengeti (Noord-Tanzania) en in het Lacor zieken huis in Noord-Oeganda dat lang als toevluchtsoord . gold voor ontheemden en vluchtelingen tijdens de . burgeroorlog.

Toekomst


In Bangladesh bouwt Terre des Hommes de preventieve

• Verbeteren van de toegankelijkheid van preventieve en

gezondheidszorg in 2009 uit met het bieden van schoon

curatieve gezondheidszorg

drinkwater en sanitaire voorzieningen op diverse eilanden

• Terugdringen van kindersterfte

in het vaargebied van hospitaalschip Shapla. In India en .

• Voorlichting over basisgezondheidszorg

Sri Lanka blijft de focus op gezondheidszorg hetzelfde. In

• Trainen van medisch personeel

Sri Lanka besteedt Terre des Hommes meer aandacht aan het welzijn van jonge oorlogsslachtoffers door middel van psychologische hulp.

Dit viel op In het hartoperatieprogramma in Nairobi’s Mater Hospital kregen 82 artsen les van Europese en Amerikaanse experts

Oost-Afrika

om complexe hartoperaties uit te voeren.

Het geweld na de verkiezingsuitslag in Kenia, begin

In Tanzania komt huiselijk geweld veel voor. Eén op de

januari 2008, leidde tot 1.500 doden en nog meer gewonden.

tien vrouwen ervaart seksueel misbruik voor de leeftijd

Duizenden mensen waren verstoken van voedsel, water,

van vijftien jaar. In Kenia verlaten elk jaar 13.000 meisjes

brandstof of toegang tot gezondheidszorg. Ziekenhuizen

vroegtijdig hun schoolopleiding, omdat ze zwanger .

kwamen door deze plotselinge toename van het aantal

zijn.

35


Resultaten • 302.318 mensen hadden toegang tot preventieve . gezondheidszorg • 269.503 mensen hadden toegang tot curatieve . gezondheidszorg • 830 activiteiten werden georganiseerd om voorlichting te geven over basisgezondheidszorg • 42 trainingen werden georganiseerd voor medisch . personeel Toekomst In Oeganda en Tanzania bouwt Terre des Hommes samen met projectpartners een netwerk voor hulp aan slachtoffers van seksuele uitbuiting en geweld. Dit netwerk biedt onder dak, juridische hulp en psychologische hulp.

Zuid-Amerika In zowel Brazilië, Bolivia als Peru hebben mensen in het Amazonegebied en het Andesgebergte nauwelijks toegang tot medische zorg. Ook lijden veel kinderen aan ondervoe ding en maakt hepatitis veel slachtoffers. Veel aandoeningen zijn met de juiste voeding, schoon drinkwater en hygiëne simpel te voorkomen. Terre des Hommes stimuleert daarom het verbouwen van traditionele gewassen in alle drie de landen. Zo krijgen schoolkinderen, gesteund door Terre des Hommes, betere voeding dankzij de introductie van school

Project in beeld

Hazenlip operaties in Bolivia In Bolivia worden veel kinderen met een scisis, in de volksmond 'hazenlip', geboren. Over de precieze oorzaken bestaat nog weinig informatie. Kinderen met een hazenlip en open gehemelte hebben veel problemen. Als gevolg van hun handicap verloopt de spraakontwikkeling traag. Ze hebben veel problemen met eten, waardoor de kans op ondervoeding groot is. Bovendien worden ze vaak afgewezen en gedis crimineerd door hun omgeving. Kinderen met een hazenlip worden vaak verborgen gehouden en leven een geïsoleerd bestaan. Ouders van kinderen met een hazenlip hebben door gebrek aan geld geen toegang tot specialistische chirurgische behandeling en de benodigde nazorg. Terre des Hommes steunt Asongs, een netwerk van gezondheidsinstellingen die kosten loos operaties uitvoeren bij kinderen met een hazenlip en open gehemelte, voorlichting geven en onderzoek doen om een hazenlip te voorkomen.

tuinen. Scholieren verbouwen de groenten zelf met hulp van docenten en ouders. van het jaar was de rol van het nieuwe secretariaat nog niet Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuid-Amerika

duidelijk. Hierdoor liepen projecten voor inheemse gezond

• Het verbeteren van de toegankelijkheid en de kwaliteit

heidszorg vertraging op.

van gezondheidszorg • Training van lokale gezondheidswerkers

Resultaten

• Training van dorpsgemeenschappen over voeding en .

• 47.170 mensen hadden toegang tot preventieve gezond

kinderen • Psychologische steun om het zelfvertrouwen van de inheemse bevolking te bevorderen • Stimulering van samenwerking tussen projectpartners,

heidszorg • 25.287 mensen hadden toegang tot medische zorg • 10.053 zieke kinderen werden genezen • 952 gezondheidswerkers volgden trainingen

overheid en andere lokale instanties om een groter draag vlak te creëren voor betere toegankelijkheid van gezond

Toekomst

heidszorg

In zowel Brazilië, Bolivia als Peru wordt de nadruk gelegd op het verbeteren van de kwaliteit van gezond

Dit viel op

heidszorg. Binnen dit kader hoort ook het beter toegan

Het is moeilijk om medische staf te vinden, die bereid is om

kelijk maken van gezondheidszorg en het respecteren

in afgelegen gebieden te werken, vanwege de lage salarissen

van traditionele kennis over medicijnen en ziekten. In

en een gebrek aan medische technologie in die gebieden.

Peru creëert Terre des Hommes een netwerk van project

In Brazilië verkeerde het departement voor inheemse

partners om gezondheidsvoorzieningen gezamenlijk te

gezondheidszorg in zwaar weer en de overheid hief

verbeteren. Lokale gezondheidswerkers vormen hierin

het departement op. Er is een speciaal secretariaat voor

een belangrijke spil omdat zij bekend zijn met de lokale

inheemse gezondheidszorg opgestart, maar aan het eind

gewoontes en gebruiken.

36


Mi c r o k r e d i e t De Grameen Bank van de econoom Muhammad Yunus uit

zelfstandigheid van ouders en jongeren te stimuleren. Ook

Bangladesh verstrekte in 1976 als eerste bank kleine leningen

werden er vaktrainingen aangeboden.

aan armen om een eigen bedrijfje op te starten. Het bleek een briljant concept dat Terre des Hommes al begin jaren tachtig


inzette in Bangladesh. Microkrediet is inmiddels uitgegroeid

• Microkredieten voor vrouwen en jongeren

tot een wereldwijd succes. Met bewonderenswaardige kracht

• Organiseren van zelfhulpgroepen, waarbij kredietnemers

slagen kleine ondernemers er vaak in om van hun winkel of

kennis uitwisselen en gezamenlijk financieel garant staan

restaurantje een succes te maken. Dankzij het geld dat ze

voor de individuele leningen

verdienen, kunnen ze iets extra’s opzij zetten om bijvoorbeeld


het schoolgeld van hun kinderen te betalen.

• Na opleiding of training een baan vinden

Microkredieten zijn er in verschillende soorten en maten. In

Dit viel op

sommige gevallen worden individuele leningen verstrekt,

Veel mensen die een vaardigheidstraining volgen om een

maar er zijn ook vrouwengroepen actief, die gezamenlijk

eigen bedrijfje op te zetten, vinden het moeilijk om succes

beslissen over de vraag wie een lening krijgt. Het niet

vol te ondernemen: het vereiste zakelijk inzicht heeft niet

kunnen terugbetalen van een lening vormt een risico. Om

iedereen snel onder de knie. Zo weten mensen bijvoorbeeld

dat gevaar te beperken, krijgen deelnemers eerst een kleine

niet precies hoe en waar ze hun producten kunnen verkopen.

lening. Wanneer ze dat bedrag terugbetalen, kunnen ze meer geld lenen. In Sri Lanka en India gaat dat via rechts

Resultaten

personen, opgericht door Terre des Hommes. Deze banken

• 2.308 ouders en jongeren vonden werk en verdienden

kunnen, in tegenstelling tot een non-gouvernementele orga nisatie, als commerciële instelling opereren. Deelnemers betalen dus rente en lossen het bedrag op termijn af.

meer dan de afgelopen jaren • 1.449 huishoudens slaagden erin inkomen te verwerven, zodat ze nu boven de armoedegrens leven • 368 zelfhulpgroepen werden gestart, zodat mensen leren

Microkrediet is gevoelig voor ups en downs van de wereld

voor zichzelf op te komen en de vaardigheden krijgen om

economie. De gevolgen van de stijgende olieprijs en de

werk te vinden

hogere prijzen van levensmiddelen, kwamen vorig jaar vooral in ontwikkelingslanden hard aan. Wat betreft de kre

Toekomst

dietcrisis zijn de gevolgen voor de allerarmsten in 2008 nog

In Cambodja en Thailand worden opvanghuizen gebouwd

onduidelijk, maar de wereldwijde recessie zal ook z’n weer

voor slachtoffers van kinderhandel. Onderdeel van het

slag hebben op het verstrekken van microkredieten.

programma is vrouwen te steunen om zelf een inkomen te verdienen. In Thailand en in Birma starten twee nieuwe

Zuidoost-Azië

projecten voor Birmese vluchtelingen waarbij, naast opvang

Kinderarbeid en kinderhandel komen in Zuidoost-Azië veel

en onderwijs, de nadruk ligt op financiële zelfstandigheid.

voor. Ouders verdienen vaak te weinig geld om het gezin draaiende te houden en zien zich genoodzaakt kinderen te

Zuid-Azië

laten meewerken. Geld voor school is er bovendien niet.

In Bangladesh, India en Sri Lanka leven vele miljoenen

In Indonesië leeft bijna de helft van de bevolking, naar

mensen onder de armoedegrens. Ze kunnen nauwelijks

schatting 110 miljoen mensen, onder de armoedegrens.

overleven en hebben geen geld om hun kinderen naar

De regering doet niet veel meer dan symptoombestrijding

school te sturen. Politieke onrust en natuurrampen verer

door bijvoorbeeld goedkope rijst uit te delen. Maar aan de

geren de situatie. Terre des Hommes probeert met micro

bestrijding van de echte oorzaak van armoede komt ze niet

krediet de situatie van de gezinnen te verbeteren. In 2004

toe. Cambodja slaagt er wel in de armoede terug te dringen,

richtte Terre des Hommes de zogenoemde rechtspersoon

mede door het toerisme en de kledingindustrie. Maar ook

Nelandeco op in Sri Lanka. Op deze manier kan Terre des

in dit land leeft eenderde van de bevolking onder de armoe

Hommes op commerciële basis, dus als een bank, microkre

degrens, vergelijkbaar met de Filippijnen. Thailand doet het

dieten verstrekken. Zonder deze rechtspersoon zou Terre

economisch gezien het beste. Wel is er schrijnende armoede

des Hommes door weten regelgeving in deze regio geen

onder illegale migranten, die verstoken zijn van onderwijs

microkredieten op grote schaal kunnen verstrekken. In

en gezondheidszorg. In 2008 steunde Terre des Hommes

2008 is voor een bedrag van € 187.000 aan nieuwe leningen

elf partnerorganisaties in Zuidoost-Azië om de financiële

verstrekt. Naar het voorbeeld van Nelandeco werd in 2007

37


Nelindco in India opgericht. In dat jaar werden de eerste

van het overheidsvoornemen om voor iedereen welvaart .

leningen verstrekt voor een bedrag van € 148.000. In 2008

te creëren nog weinig terecht. Terre des Hommes steunt .

werden voor een bedrag van € 177.000 nieuwe leningen

22 projecten in Oost-Afrika die erop zijn gericht vrouwen en

verstrekt.

jongeren microkrediet te verlenen en hen vaktrainingen aan

Bangladesh kent met bijna dertig jaar de langste geschie

te bieden.

denis van het verstrekken van microkredieten door Terre des Hommes. In 2008 werden leningen verstrekt voor


een bedrag van € 152.000, waarmee de totale leningporte


feuille in Bangladesh inmiddels € 1,3 miljoen bedraagt. In

• Het aanbieden van financiële diensten

Bangladesh wordt inmiddels ook van non-gouvernementele organisaties verwacht dat ze niet zelf op grote schaal micro

Dit viel op

kredieten verstrekken. Daarom bekijkt Terre des Hommes

Vaak vinden mensen die een lening krijgen het lastig om

de mogelijkheid om hier ook een rechtspersoon op te

een eigen zaakje op te zetten. In Oeganda hebben families te

richten.

weinig mankracht om een zaak vol te houden, omdat één of


van de kinderen komt te liggen.

beide ouders aan aids is overleden en alles op de schouders • Microkredieten voor vrouwen en jongeren • Opzetten van zelfhulpgroepen

Resultaten


• 536 ouders en jongeren vonden een baan • 113 huishoudens kregen een hoger inkomen dan in de

Dit viel op

afgelopen jaren

Als gevolg van de cycloon Sidr, die eind 2007 over het zuiden van Bangladesh enorme verwoestingen aanrichtte,

Toekomst

besloot de overheid dat de terugbetaling van leningen .

De focus voor 2009 ligt op de sociaal-economische ontwikke

tijdelijk diende te worden opgeschort. Dat zorgde voor een

ling van weeskinderen en kinderen uit sloppenwijken

aanzienlijke vertraging in het project.

en in landelijke gebieden. Het is de bedoeling dat meer mensen leningen of gereedschap krijgen om een zaak te

Resultaten

beginnen. Ook krijgen medewerkers van partnerorgani

• 43.775 mensen maken gebruik van microkrediet

saties meer begeleiding om van microkrediet een succes .

• 1.861 zelfhulpgroepen werden opgericht

te maken.

• 23.900 mensen leven nu boven de armoedegrens

Zuid-Amerika Toekomst

In 2008 verslechterden de levensomstandigheden dras

In Bangladesh geeft Terre des Hommes meer trainingen

tisch door de hogere voedselprijzen. In combinatie met de

over landbouwmethoden en over de mogelijkheden om

hoge werkloosheid leverde dit voor veel gezinnen grote

producten te verkopen. De microkredietbank Nelindco in

moeilijkheden op. In Bolivia trekken veel mensen naar de

India gaat het microkredietprogramma uitbreiden. In Sri

stad of naar het buitenland om daar werk te vinden, met

Lanka richt Terre des Hommes zich op het versterken van

verscheurde gezinnen als gevolg. Ouders laten kinderen

de positie van zelfhulpgroepen en het uitbreiden van het

aan hun lot over of dwingen hen mee te werken. In Peru

aantal jongerenclubs.

is de situatie niet veel beter. Ook daar leeft een groot deel van de bevolking in diepe armoede. De Braziliaanse eco

Oost-Afrika

nomie behoort weliswaar tot de grootste van de wereld,

In zowel Kenia, Tanzania als Oeganda profiteert een kleine

maar de welvaart is slechts voorbehouden aan een kleine

groep van de welvaart en wordt de kloof tussen arm en

groep.

rijk steeds groter. In Kenia heeft de regering in 2008 een

Terre des Hommes werkt met twaalf partners samen om .

vrouwen- en jongerenfonds in het leven geroepen in de

de levensomstandigheden van ouders en jongeren te

strijd tegen armoede. De fondsen moeten bij deze groepen

verbeteren door inkomensgenererende activiteiten op

interesse opwekken om een eigen zaak te beginnen en

te zetten, zoals het milieuvriendelijk verbouwen van

financieel onafhankelijk te worden. In Tanzania is de .

inheemse producten.

economische recessie in volle gang en in Oeganda komt er

38


Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuid-Amerika • Jong volwassenen helpen aan een vakopleiding • Het organiseren van vrouwen en jongeren die zich bezig houden met sparen en lenen Dit viel op In Zuid-Amerika is nog weinig ervaring in het werken met microkrediet. Een gebrek aan ervaring bij de partners van Terre des Hommes, maar ook een gebrek aan kapitaal door de wijdverspreide armoede, vormen belemmeringen. Resultaten • 338 ouders en jongeren vonden een baan • 890 gezinnen hadden een hoger inkomen dan voorgaande jaren • 77 groepen organiseerden zich om gezamenlijk te sparen Toekomst In Bolivia legt Terre des Hommes meer de nadruk op de lokale productie van inheemse producten en hoe deze te

Project in beeld

Koeienkrediet in Cambodja

verkopen. Het slim aanbieden van schoolontbijten behoort

Microkrediet gaat niet altijd over geld, zo blijkt uit een

tot de mogelijkheden die worden onderzocht. Ook onder

project gesteund door Terre des Hommes in Cambodja.

zoekt Terre des Hommes hoe geïntegreerde projecten het

In dit land leven veel mensen op het platteland in

hele familie-inkomen kunnen verhogen en zo de levens

armoedige omstandigheden. Vooral kinderen zijn

kwaliteit kunnen verbeteren.

daarvan vooral het slachtoffer, want zij ontberen daar door gezonde voeding. Projectpartner Rachana vond een even eenvoudige als doeltreffende aanpak om te helpen. De organisatie begon een koeienproject waarbij drachtige koeien aan arme families worden uitgeleend. Als het kalf wordt geboren en kan overleven zonder hulp van de moeder gaat de moederkoe weer terug naar Rachana om later weer te worden uitgeleend aan een andere familie. Het kalf blijft bij het gezin, dat ook eigenaar wordt van het dier. Het is een belangrijk bezit, want een eigen koe betekent dat voortaan het land geploegd kan worden zonder een koe te moeten huren. Bovendien is de melk van de koe nuttig voor de voeding van de kinderen. En, ook niet onbelangrijk, het land van de boer wordt vruchtbaarder door de koeienmest. De eerste 61 drach tige koeien zijn inmiddels bij diverse gezinnen onder gebracht. Het is de bedoeling dat er in een periode van drie jaar in totaal 225 koeien bij families terecht komen.

39


Kinderen m e t e e n h a n d i c a p In grote delen van de wereld is het hebben van een handicap

groep niets weten en voor de politiek zijn gehandicapten

een dubbel probleem. Niet alleen worden kinderen met een

evenmin een punt van aandacht. In Sri Lanka benadrukt

handicap gediscrimineerd, ze zijn ook vaak het slachtoffer van

de overheid wel het belang van onderwijs en vaktrainingen

misbruik en geweld. Dat bleek uit een onderzoek dat Terre des

voor gehandicapte jongeren. Maar tot nu toe blijven het

Hommes in 2008 in Oost-Afrika uitvoerde. Bovendien hebben

mooie woorden. In de praktijk hebben jongeren met een

kinderen met een handicap minder mogelijkheden om naar

handicap nauwelijks mogelijkheden om naar school te

school te gaan, waardoor hun kansen op een goede toekomst

gaan. Terre des Hommes, dat in Zuid-Azië met tien part

sterk afnemen. Terre des Hommes zet zich, met behulp van

ners werkt, maakt zich hard voor integratie van kinderen

bewustwordingscampagnes en politieke lobby, in om de positie

met een handicap in het reguliere onderwijs. Daarnaast is

van gehandicapte kinderen te verbeteren. Ook biedt Terre des

voorlichting aan de gemeenschap over handicaps belang

Hommes direct hulp aan kinderen met een handicap door hen

rijk om tot een gedragsverandering te komen. Ook krijgen

naar school te laten gaan.

ouders een cursus fysiotherapie zodat ze beter begrijpen wat de beperkingen, maar vooral ook wat de mogelijkheden

Zuid-Azië

van hun kinderen zijn.

De meeste kinderen met een handicap in Bangladesh, India en Sri Lanka worden genegeerd. Ouders schamen zich


voor hun gehandicapte kind, de samenleving wil van deze

• Speciale zorg voor kinderen met een handicap en hun ouders • Integratie van kinderen met een handicap in het regulier

Project in beeld

Taboe op gehandicapten doorbreken in Sri Lanka

onderwijs • Voorlichting aan leden van de gemeenschap, waar een kind met een handicap leeft Dit viel op Stigmatisering is misschien wel de grootste uitdaging om aan te gaan in Zuid-Azië. Vooral in Bangladesh en India, waar ouders uit schaamte hun gehandicapte kind ver

Gehandicapt zijn is een zaak van slecht karma, zo

bergen. In Sri Lanka, waar de burgeroorlog diepe sporen

wordt er vaak gedacht in Sri Lanka. Het gevolg is

heeft achtergelaten, is de strijd om het dagelijks bestaan

dat gehandicapten uit de samenleving worden weg

al moeilijk genoeg. Hierdoor verdwijnen de noden en

gehouden. Ouders stoppen hun kind weg, uit angst

behoeften van gehandicapten naar de achtergrond. Een

voor reacties uit de omgeving, of omdat ze zich geen

ander gevolg van het stigma dat kleeft aan gehandicapten,

raad weten met hun kind. Mencafep, een partneror

is dat het de partners van Terre des Hommes moeite kost

ganisatie van Terre des Hommes, probeert daar al

geschikt personeel voor speciaal onderwijs en begeleiding

twintig jaar verandering in aan te brengen. De orga

te vinden.

nisatie, opgericht door een Britse sociaal werker en zijn Sri Lankese partner, leert ouders om te gaan met

Resultaten

de handicap van hun kind. Ook betrekt Mencafep

• 3.622 kinderen met een handicap kregen specifieke zorg

de dorpsbewoners of familieleden hierbij. Drie jaar

voor hun handicap

geleden introduceerde de organisatie een aantal

• 455 kinderen met een handicap gingen naar de basisschool

centra in geïsoleerde dorpen op theeplantages in het

• 31.878 mensen die te maken hebben met gehandicapte

Nuwana Elyah-district. Hier worden jonge, betrokken

kinderen kregen voorlichting over de rechten van kinderen

dorpsbewoners getraind om kinderen met een handi

met een handicap

cap en hun ouders te helpen. Met deze unieke aanpak slaagt Mencafep erin om

Toekomst

een eeuwenoud taboe te doorbreken op kinderen met

In Bangladesh en India probeert Terre des Hommes nieuwe

een lichamelijke beperking. Zij hoeven niet langer te

samenwerkingspartners te vinden. In India wordt de nadruk

worden weggestopt, maar krijgen de kans zich te ont

gelegd op belangenbehartiging. Ook voert Terre des Hommes

wikkelen met steun van hun gemeenschap.

er campagnes om de politiek te beïnvloeden meer maatrege len te nemen voor de gelijkberechtiging van gehandicapten.

40


Zuidoost-Azië

Dit viel op

In Indonesië, Cambodja en de Filippijnen kunnen gehan

Het kost veel moeite om ouders en leraren ervan te over

dicapte kinderen nauwelijks rekenen op extra hulp

tuigen dat gehandicapte kinderen gelijke rechten hebben

of ondersteuning van de centrale regering. Terre des

en dat ze dus ook gewoon naar school moeten kunnen

Hommes is bezig met het oprichten van een netwerk van

gaan. Vaak heerst de overtuiging dat gehandicapte kinde

projectpartners en lokale overheden op het Indonesische

ren in een tehuis horen. Maar uit diverse studies, uitge

eiland Flores om gezamenlijk de hulp aan kinderen met

voerd door onder meer Terre des Hommes in voorgaande

een handicap te verbeteren. Ook worden gemeenschappen

jaren, is gebleken dat het beter en bovendien goedkoper is

gestimuleerd steun en opvang te bieden aan gehandicapte

om kinderen in hun eigen omgeving te laten opgroeien. De

kinderen. In Zuidoost-Azië steunt Terre des Hommes

bevolking bewust maken van de rechten van het gehandi

twaalf projecten op het gebied van speciale zorg, bewust

capte kind is echter moeilijk en kost tijd.

wording en onderwijs. Resultaten Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuidoost-Azië

• 1.860 kinderen met een handicap kregen hulp

• Het stimuleren van steun en opvang in de gemeenschap

• 715 kinderen met een handicap kregen basisonderwijs

zelf • Projectpartners in hun uitvoering versterken

• 1.241 kinderen met een handicap integreerden in de samenleving

• Bewustwording creëren om handicaps te voorkomen Toekomst In 2008 liet Terre des Hommes twee studies verrichten naar kinderen met een handicap. Op basis hiervan starten nieuwe projecten op de Filippijnen en op het Indonesische eiland Flores. De nadruk ligt op de zogenoemde community based


Van bouwtekening tot school

benadering, waarbij de hele gemeenschap wordt betrokken bij de integratie van kinderen met een handicap. Ook krijgen leerkrachten speciale training en zoekt Terre des Hommes op Flores en in het Filippijnse Samar meer samenwerking met lokale overheden. Tot slot start Terre des Hommes een proefproject met een Birmese organisatie voor de opvang van

“Terre des Hommes heeft onze droom gerealiseerd. .

gehandicapte kinderen in het grensgebied met Thailand.

We begonnen kleinschalig. Eerst kwamen de bouwte keningen op tafel voor een sportschooltje voor kinde

Oost-Afrika

ren met een handicap. Terre des Hommes bracht ons

Miljoenen kinderen met een handicap in Oost-Afrika

in contact met andere organisaties in Bolivia die zich

worden geconfronteerd met discriminatie en zijn vaak

richten op kinderen met een handicap. Ze deelden hun

slachtoffer van geweld en misbruik. Vooral in Kenia en

expertise met ons en met steun van Terre des Hommes

Oeganda is dat het geval, zo blijkt uit een onderzoek dat

konden we het project starten. Nu gaan 275 kinderen

Terre des Hommes in 2008 uitvoerde. Meer over dit onder

met een handicap naar school en betrekken we hun

zoek is te vinden op pagina 53. Terre des Hommes werkt

ouders erbij.”

in Oost-Afrika samen met 25 partners die zich richten op

Javier Mendoza, directeur

leving. De nadruk ligt op het volgen van onderwijs door

projectpartner EIFODEC

kinderen met een handicap.

de rehabilitatie en integratie van deze groep in de samen

Hier richtte Terre des Hommes zich op in Oost-Afrika • Verbeteren van toegankelijkheid, beschikbaarheid en kwaliteit van speciaal onderwijs • Trainen van onderwijzers • Voorlichtingsactiviteiten over de rechten van kinderen met een handicap

41


• Stimuleren van betrokkenheid van kinderen met een han dicap in gemeenschapsactiviteiten Dit viel op De wet voor het lager onderwijs in Kenia moet ervoor zorgen dat alle Keniaanse kinderen naar school gaan. Dat betekent in de praktijk dat de scholen zeer grote klassen hebben. Hierdoor kunnen de leraren nauwelijks aandacht geven aan gehandicapte kinderen. Ook verloopt de integratie van gehandicapten in de samenleving moeizaam. Misbruik van kinderen is een weggestopt, maar groot probleem. Resultaten • 4.900 kinderen kregen hulp om de gevolgen van hun . handicap te verminderen • 1.439 kinderen met een handicap gingen naar school • 2,5 miljoen mensen werden via radioprogramma’s bewust gemaakt van de rechten van het gehandicapte kind. Toekomst Om geweld en misbruik van gehandicapte kinderen tegen te gaan, gaat Terre des Hommes meer voorlichting geven. Ook moet er meer opvang en wettelijke bijstand komen voor slachtoffers. Daarnaast is er meer actie nodig om op te komen voor gelijke rechten van gehandicapten in de samenleving.

Zuid-Amerika In Brazilië zijn er, vooral in steden, wettelijke maatregelen en voorzieningen voor gehandicapten. Maar op het platte land en in het noordoosten van het land zijn de leefomstan digheden voor kinderen met een handicap ronduit slecht. In deze afgelegen gebieden zijn geen opvangcentra en hebben kinderen nauwelijks mogelijkheden om naar school te gaan. In Peru zijn naar schatting drie miljoen gehandicapten waarvan 900.000 in de leeftijd tussen nul en negentien jaar.

Kind in beeld

Stephan uit Kenia Stephan uit Kenia is gek op voetbal. Als hij aan de bal

Van hen gaan slechts veertigduizend kinderen naar school,

is, vergeet hij zijn handicap. Maar dorpsgenoten herin

voornamelijk in de stad. In Bolivia zou het aantal gehan

nerden hem er steeds aan dat hij slecht ter been is. Hij

dicapten met de helft kunnen worden gereduceerd als er

werd geplaagd en kon niet naar school. Zijn ouders

betere gezondheidszorg zou zijn.

wisten zich geen raad met de situatie. Dit soort onbe

Terre des Hommes werkt in Brazilië, Bolivia en Peru met .

grip heerst, vooral op het platteland, nog sterk in Oost-

elf projectpartners samen en probeert via bewustwordings

Afrika. Terre des Hommes vangt niet alleen kinderen

activiteiten de positie van gehandicapten te verbeteren.

met een handicap op, maar probeert ook de omgeving te betrekken bij de opvoeding en omgang met de kin


deren. Stephan woont samen met leeftijdsgenootjes in

• Directe hulpverlening aan gehandicapte kinderen, waar

het Saint Mary opvangcentrum. In het centrum worden

onder speciaal onderwijs • Bewustwordingsactiviteiten, gericht op de erkenning van de rechten van gehandicapte kinderen • Opvang van kinderen met een handicap binnen de gemeenschap waar ze leven

ouders van gehandicapte kinderen gestimuleerd met hun kinderen te spelen. In de weekenden gaat Stephan mee naar huis, zodat zijn eigen omgeving ook getuige is van zijn vooruitgang.

42


Dit viel op

Toekomst

In Bolivia zijn er interne conflicten tussen verschillende

In Brazilië werken partners van Terre des Hommes goed

belangenorganisaties die opkomen voor gehandicapten.

samen met de lokale overheden van wie ze professionals

Zo is de positie van blinden en doven in vergelijking met

en gebouwen huren om gemeenschapsactiviteiten te orga

andere gehandicapten beter. Ook bestaan er spanningen

niseren. Ook in Bolivia werken Terre des Hommes-part

omtrent de werkwijze. Veel organisaties geven de voorkeur

ners samen met ministeries en overheden. Die contacten

aan dienstverlening, terwijl andere organisaties groot voor

worden verder uitgebouwd en geïntensiveerd. Ook komen

stander zijn van integratie van gehandicapten in de samen

er meer bewustwordingsactiviteiten om de politiek en de

leving en het pleiten voor gelijke rechten. In Peru bestaan

samenleving te informeren over de rechten van gehandi

veel vooroordelen over gehandicapten. Op het platteland is

capten. In Bolivia gaat de aandacht uit naar zogenoemde

hun positie nog meer achtergesteld dan in de stad.

geïntegreerde zorg voor gehandicapten. Terre des Hommes streeft er naar dat kinderen met een handicap meedoen

Resultaten

in de maatschappij en deelnemen aan regulier onderwijs.

• 3.614 kinderen met een handicap kregen hulp

Ook stimuleert Terre des Hommes leiderschap onder de

• 827 gehandicapte kinderen gingen naar school

gehandicapten, zodat ze voor hun eigen belangen kunnen

• 3.718 gehandicapte kinderen integreerden in de .

opkomen.

maatschappij • 13.903 mensen kregen voorlichting over gehandicapte kinderen en hun rechten

43


h i v/a i d s Naast armoede behoort hiv/aids tot één van de grootste pro-

De verwachting is echter dat het aantal aidspatiënten explo

blemen waarmee ontwikkelingslanden te kampen hebben.

sief toeneemt onder invloed van de verspreiding van hiv

Sommige landen voeren openlijk campagnes. Hier krijgt de

in India en Birma. In India zijn naar schatting 4,8 miljoen

bevolking voorlichting, zoals in Brazilië, Thailand en Cambodja.

hiv/aidspatiënten, waarvan 70 duizend kinderen. Jaarlijks

Maar in de meeste landen heerst een groot taboe op seksuali-

komen er ruim 21 duizend kinderen bij. Terre des Hommes

teit en op de gevaren van onveilige seks. Aandacht voor hiv en

heeft drie samenwerkingspartners in Zuid-Azië en richt zich

aids is er mondjesmaat of helemaal niet. Hiv/aids maakt onder

op de opvang en begeleiding van gezinnen met kinderen of

kinderen veel slachtoffers. Velen zijn zelf geïnfecteerd of heb-

ouders die zijn geïnfecteerd met het hiv-virus.

ben één of beide ouders door aids verloren. Deze aidswezen krijgen vaak te maken met discriminatie. Terre des Hommes


zet zich ervoor in om mensen in bewust te maken van het

• Voorlichtingsactiviteiten

gevaar van hiv/aids en probeert de politiek te beïnvloeden om

• Inkomensgenerende projecten voor gezinnen die een

maatregelen te nemen. Ook biedt Terre des Hommes gezondheidszorg. Families waarvan kinderen of ouders zijn besmet, krijgen ondersteuning bij het verwerven van een inkomen.

kostwinner hebben verloren aan aids • Opvang en begeleiding van gezinnen met kinderen of ouders die geïnfecteerd zijn met het hiv-virus

Zuid-Azië

Dit viel op

De onwetendheid over hiv en aids is groot in Zuid-Azië.

In Bangladesh is nog veel onwetendheid over hiv/aids.

Regeringen doen niet veel onderzoek en investeren nau

Meer campagnes om hierin verandering te brengen, zijn

welijks in voorlichtingscampagnes. Zo kent Bangladesh

noodzakelijk. Daarvoor is samenwerking met de overheid

officieel slechts elf duizend geregistreerde aidspatiënten.

nodig.

44


Resultaten

de patiënten zelf vergeten. De partner met wie Terre des

• 1.344 kinderen die zelf hiv/aids hebben of wier ouders

Hommes samenwerkt, biedt deze mensen concrete hulp. Het

hiv/aids hebben, kregen ondersteuning op het gebied

komende jaar gaat Terre des Hommes die hulp uitbreiden.

van onderwijs, gezondheid en bescherming • 413 kinderen volgden basisonderwijs

Zuidoost-Azië

• 290 kinderen werden opgenomen in dorpsgemeenschappen

Officiële cijfers van het aantal mensen dat met hiv besmet

• 22.926 mensen kregen voorlichting over hiv/aids

is of aan aids overlijdt, zijn in Zuidoost-Azië bijzonder laag. Volgens de Verenigde Naties is Indonesië het land

Toekomst

waar het aantal besmettingen het snelst groeit. Ook op

In Bangladesh komt langzaam maar zeker meer aandacht

de Filippijnen staat hiv/aids niet hoog op de politieke

voor voorlichtingscampagnes om de verspreiding van .

agenda, met als gevolg dat het aantal slachtoffers van deze

hiv/aids tegen te gaan. Maar vaak wordt de steun aan

sluipmoordenaar snel toeneemt. In Cambodja en Thailand zijn de afgelopen jaren wel intensieve campagnes gevoerd en met succes: het aantal besmettingen is daar drastisch gedaald. Terre des Hommes heeft speciale aandacht voor

Project in beeld

Opvang en onderwijs voor aidswezen in Kenia Ondanks grootschalige voorlichtingscampagnes

inheemse bevolkingsgroepen in onder meer Thailand, die geen toegang hebben tot de reguliere medische zorg. In 2008 steunde Terre des Hommes negen projecten in de strijd tegen hiv/aids. Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuidoost-Azië • Opvang en begeleiding van gezinnen met kinderen of ouders die geïnfecteerd zijn met hiv • Voorlichtingsactiviteiten

neemt de aids-epidemie in Kenia nog steeds toe. Het aantal kinderen dat één of beide ouders door aids

Dit viel op

heeft verloren, ligt ruim boven de miljoen. Vaak zijn

De regeringen in de Filippijnen en Indonesië besteden

het de grootouders die de zorg voor de kinderen

weinig aandacht aan hiv/aids. Onder de bevolking is

op zich nemen. Dat is in de meeste gevallen teveel

weinig animo om zich te laten testen en homoseksualiteit is

gevraagd. Ze hebben nauwelijks een inkomen en

een taboe.

kunnen medische voorzieningen of het schoolgeld voor de kinderen niet betalen.

Resultaten

Vooral op het platteland in de regio Nyanza, gelegen

• 950 kinderen kregen hulp op het gebied van onderwijs en

aan het Victoriameer in het zuidwesten van Kenia,

gezondheidszorg

zijn veel mensen geïnfecteerd met hiv. Oorzaken zijn

• 546 kinderen gingen naar de basisschool

de drukke transportroute rondom het Victoriameer,

• 277 kinderen met hiv/aids werden geïntegreerd in de

de vele prostituees die daar werkzaam zijn en cul

samenleving

turele gebruiken als kindhuwelijken. Het aantal aidswezen in dit gebied is daardoor hoog. Terre des

Toekomst

Hommes steunt sinds 2000 het Ruma ‘Family Based

De bewustwordingsprogramma’s ter voorkoming van hiv/

Orphans Support Program’. Het Ruma-programma

aids waren in Zuidoost-Azië succesvol. Terre des Hommes

stelt kinderen in staat naar school te gaan, voorziet

gaat verder met deze bewustwordingscampagnes (die via

ze van schoolbenodigdheden, zorgt voor opvang

projectpartners worden gevoerd) en start daarnaast voor

en weekendactiviteiten. Ook kunnen de kinderen

lichtingscampagnes in Indonesië.

gebruik maken van psychologische en medische hulp. De gemeenschap is actief betrokken bij het project

Oost-Afrika

waardoor de aidswezen niet langer als buitenstaan

Afrika en aids. Nergens anders ter wereld ligt het aantal

ders worden gezien, maar echt worden opgevangen

geïnfecteerden en doden als gevolg van het hiv-virus zo

en geaccepteerd door hun omgeving.

hoog. Alleen al in Kenia en Tanzania leven meer dan drie miljoen aidswezen: kinderen die één of vaak beide ouders

45


hebben verloren en het alleen moeten zien te redden. Als ze al verzorgers hebben, is er geen geld om naar school te gaan. Vaak moeten ze hard meewerken om bij te dragen aan het gezinsinkomen. In Oeganda lijkt de situatie iets beter, maar schijn bedriegt. Na een kleine daling een paar jaar terug stijgt het aantal geïnfecteerden weer. Terre des Hommes werkt in Oost-Afrika met vijftien partners samen en richt de activi teiten vooral op de mogelijkheden om aidswezen of kinderen die geïnfecteerd zijn met hiv naar school te laten gaan. Ook krijgen families, die aidswezen opvangen ondersteuning bij het opzetten van een winkeltje of kleine zaak. Natuurlijk blijft voorlichting een speerpunt in alle programma’s. Hier richtte Terre des Hommes zich op in Oost-Afrika • Basisonderwijs voor aidswezen of kinderen die geïnfec teerd zijn • Voorlichtingsactiviteiten • Inkomensgenerende activiteiten voor huishoudens die aidswezen opvangen • Betrekken van de gemeenschap bij de opvang van aids wezen Dit viel op Het programma is voornamelijk gericht op onderwijs, want aidswezen scoren beduidend lager op school dan hun leef tijdsgenoten. Dat is niet zo vreemd, omdat zij bij afwezig heid van één of beide ouders veel werk moeten verrichten

Kind in beeld

Edisa uit Oeganda

in het huishouden, of geld moeten verdienen. Zij verdienen

De twaalfjarige Edisa woont samen met haar zusje

meer steun. Het is de bedoeling om arme families te helpen

Fiona en broertje Samuel in het St. Jude kindertehuis

met inkomensgenererende activiteiten, zodat er een minder

nabij de stad Gulu in Noord-Oeganda. Edisa spreekt

zware last op de kinderen komt te liggen. Projectpartners

goed Engels en vertelt op zachte toon haar verhaal.

van Terre des Hommes worstelen vaak met hun houding

De vader van de kinderen overleed tien jaar geleden

ten opzichte van seksualiteit en condoomgebruik vanwege

aan aids. Edisa’s moeder wordt kort na het overlijden

hun loyaliteit aan de kerk.

van haar man ook ziek en blijkt ook aan aids te lijden. In 2003 kan de moeder niet meer zelf voor de kinde

Resultaten

ren zorgen en worden Edisa, Fiona en Samuel in het

• 8.039 kinderen die geïnfecteerd zijn, kregen ondersteuning

St. Jude kindertehuis opgevangen. Het contact tussen

op het gebied van gezondheid, opvang en onderwijs

Edisa, die al kan schrijven, en haar moeder verloopt

• 1.780 kinderen gingen naar de basisschool

moeizaam omdat de vrouw steeds zieker wordt. Na

• 4.012.165 mensen zijn voorgelicht over aids

een poosje hoort Edisa niets meer van haar moeder en ze geeft aan dat ze haar moeder graag wil bezoeken.

Toekomst

De directeur van het kindertehuis rijdt de drie kin

Omdat veel andere hulporganisaties zich richten op voorlich

deren naar het dorp waar de moeder woont. “Onze

ting, houdt Terre des Hommes zich vooral bezig met directe

moeder bleek net te zijn overleden”, vertelt Edisa. Ze

hulp aan kinderen met hiv/aids. De aandacht gaat met name

staart naar de grond en huilt. Ze heeft nooit afscheid

uit naar inkomensgenererende activiteiten. Ook wil Terre

kunnen nemen van haar moeder en dat doet haar nog

des Hommes investeren in een betere samenwerking tussen

het meeste pijn. Edisa veert even op als ze mag vertel

gezondheidscentra en scholen. Verder blijft bewustwording

len wat ze later graag wil worden. “Arts, om voor alle

een belangrijk onderdeel van het programma. Het uitzenden

mensen te zorgen die lijden aan aids.”

van radioprogramma’s speelt hierin een belangrijke rol. Terre

46


des Hommes ondersteunt in Oeganda, Kenia en Tanzania een

Toekomst

speciaal op kinderen gericht radioprogramma om ondermeer

De nadruk ligt op het bieden van hulp, het voorkomen van

over hiv/aids voorlichting te geven.

de verspreiding van hiv/aids en mensen bewust maken. Daarnaast zal veel aandacht uitgaan naar de rechten van

Zuid-Amerika

het kind en het op grote schaal campagne voeren. Ook is

In Zuid-Amerika is nog veel onwetendheid rondom hiv/aids.

het de bedoeling dat de verschillende partnerorganisaties

Ook zijn er veel vooroordelen. Vooral op het platteland zijn de

in Brazilië, Bolivia en Peru ervaringen uitwisselen en

mensen nauwelijks op de hoogte van de gevaren. Bovendien

met elkaar samenwerken. Het geven van voorlichting op

is seksualiteit, zeker in Peru en Bolivia, omgeven door

scholen blijft nodig om discriminatie van hiv/aids-patiën

geheimzinnigheid. In Brazilië is er wel veel aandacht voor

ten tegen te gaan. Hiervoor worden campagnes op touw

hiv/aids. Zo probeert de overheid de prijs van antivirale mid

gezet. Daarnaast is het van belang om families te onder

delen te verlagen en doet ze ook veel aan voorlichting. Maar

steunen in het opzetten van een eigen bedrijfje. Terre des

voor de positie van kinderen die hiv-geïnfecteerd zijn of aan

Hommes gelooft in een integrale aanpak, waarbij zowel de

aids lijden, is nauwelijks aandacht. In Bolivia en Peru besteedt

gezondheidszorg als de economische situatie van een gezin

de overheid weinig aandacht aan voorlichting. Weinig

verbetert.

mensen vrijen met condoom, vooral omdat de kerk hier geen voorstander van is. In Peru worden jaarlijks naar schatting vierhonderd met hiv besmette kinderen geboren. . Terre des Hommes heeft in Zuid-Amerika acht samenwerkings partners. De projecten richten zich vooral op voorlichting aan meisjes in landelijke gebieden. En er vindt directe hulpverle ning plaats aan zwangere vrouwen die hiv-geïnfecteerd zijn zodat ze de besmetting niet overbrengen op hun kind. Hier richtte Terre des Hommes zich op in Zuid-Amerika • Voorlichting via media • Zorg en onderwijs voor kinderen die hiv-geïnfecteerd zijn of één van hun ouders hebben verloren aan aids Dit viel op In Bolivia en Peru komt veel discriminatie van hiv/aidspatiënten voor. Ziekenhuizen zijn nauwelijks toegerust voor de juiste zorg aan hiv/aids patiënten. Ook kost het, vooral in Bolivia, veel moeite om met de overheid samen te werken als het gaat om meer aandacht voor voorlichting over dit onderwerp. Resultaten • 3.327 kinderen kregen onderwijs en gezondheidszorg • 816.218 mensen ontvingen voorlichting over hiv/aids

47


Noodhul p e n w e d e r o p b o u w Een uitbarsting van geweld leidde tot de eerste noodhulp-

leefden de ramp niet. Miljoenen werden dakloos. De eerste

activiteiten van Terre des Hommes in 2008. In het normaal

drie weken na de ramp liet het militaire regime, de junta,

gesproken stabiele Kenia stonden na de verkiezingsuitslag ver-

nauwelijks internationale hulpverleners toe. Marineschepen

schillende stammen elkaar naar het leven. Ondertussen werden

uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk

de wederopbouwactiviteiten van Terre des Hommes in Pakistan

lagen weken in de Golf van Bengalen te wachten op groen

bemoeilijkt door de antiwesterse houding in het gebied en

licht, maar ze keerden uiteindelijk met een volle lading

konden noodhulpactiviteiten in Birma alleen via de achterdeur

terug naar huis. Ondertussen liepen lokale hulpverle

plaatsvinden vanwege de risico’s voor hulpverleners. Terre des

ners, vaak gesteund door westerse organisaties, een groot

Hommes voert noodhulp uit in de landen waar de organisatie

risico te worden gearresteerd. Het verlenen van noodhulp

projecten ondersteunt en over een netwerk van ervaren pro-

vergde daarom een andere aanpak dan gebruikelijk. Terre

jectpartners beschikt. Bij alle uitgevoerde noodhulpacties, met

des Hommes werkt al jaren in het Thaise grensgebied

uitzondering van de hulp in Birma waarvoor geld beschikbaar

met Birmese vluchtelingen en zag nu mogelijkheden om

kwam uit de actie van de Samenwerkende Hulporganisaties,

via twee projectpartners, die een sterk lokaal netwerk

stelde Terre des Hommes geld beschikbaar uit eigen middelen.

hebben in Birma zelf, noodhulpactiviteiten uit te zetten. Hulpverleners waren vluchtelingen uit Birma zelf. De hulp

Kenia: noodhulp na geweldsuitbarsting

werd niet zoals gebruikelijk via professionele organisaties

Lange tijd gold Kenia als een van de voorbeeldlanden van

in het land zelf weggezet, maar uitgevoerd door kleine

Afrika waar verschillende stammen vreedzaam met elkaar

organisaties, tempels, bedrijfjes en zelfs burgers. Zo boden

samenleven. Begin 2008 was er van dat idyllische beeld niets

projectpartners in juni en augustus hulp in drie townships

meer over. De presidentsverkiezingen van 27 december 2007

in het Ayawaddy distict en Yangon district. Uit onderzoek

waren de oorzaak van een enorme geweldsuitbarsting. De

bleek dat hier nog geen enkele noodhulporganisatie actief

zittende president Kibaki fraudeerde met de uitslagen van

was, terwijl zo’n zestigduizend mensen van hulp verstoken

de verkiezingen en riep zichzelf tot winnaar uit ten koste van

waren. Tegelijkertijd kampte een andere projectpartner van

zijn rivaal Odinga. Aanhangers van beide partijen, respectie

Terre des Hommes elders juist met een overlap van werk

velijk de Kikuyu en de Luo, gingen elkaar te lijf, moordden,

zaamheden. Door het gebrek aan uitwisseling van infor

verkrachtten en plunderden. Vooral in het Nyanza-district,

matie uit angst om ontdekt te worden door de junta, waren

in het westen van het land, was de situatie bijzonder gevaar

soms meerdere hulporganisaties in één dorp actief. Dat ging

lijk. Al snel nadat de ernst van de situatie duidelijk werd,

ten koste van de effectiviteit van de hulp, maar dit was in

maakte Terre des Hommes e 100.000 vrij voor noodhulp aan

een gesloten land als Birma onvermijdelijk. De projectpart

veertienduizend vluchtelingen en opvang van jonge meisjes

ners distribueerden rijst, bakolie, gedroogde vis, dekens,

en vrouwen die waren verkracht. Hulpverleners zagen het

muskietennetten, zeep, tandpasta en kookgerei onder getrof

aantal verkrachtingszaken met de dag toenemen. De project

fen families. Terre des Hommes kreeg als lidorganisatie van

partner ving normaal zo’n 250 slachtoffers per maand van

de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) € 124.000 uit

verkrachting en huiselijk geweld op. Na de verkiezingen

de actie voor Birma.

verdubbelde dit aantal. De projectpartner richtte bij de zeven brandhaarden crisiscentra in om vrouwen in het onrustige

Filippijnen: noodhulp na tyfoon

gebied zelf hulp te bieden. Naast specifieke hulp aan ver

Op 21 juni 2008 raasde tyfoon Frank over de Filippijnen en

krachtingsslachtoffers, financierde Terre des Hommes ook

richtte een enorme schade aan. Vooral op Panay, één van de

de distributie van voedsel, drinkwater, medicijnen en dekens

grotere eilanden van het land, waren de gevolgen van de

aan drieduizend vluchtelingen. Na bemiddeling van oud-

wervelstorm enorm. Wegen, bruggen en dammen raakten

secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Kofi Annan,

zwaar beschadigd, modderstromen vernietigden duizenden

werd een compromis gevonden waarbij een coalitieregering

hectares rijstveld. Honderden mensen raakten vermist en

tot stand kwam met Kibaki als president en Odinga als

229 mensen vonden de dood door het natuurgeweld. De

premier. Daarmee keerde de rust terug in het land. De onlus

stad Iloilo City werd het zwaarst getroffen. Daar raakten

ten kostten uiteindelijk zo’n 1.500 mensen het leven en naar

bijna tweehonderdduizend mensen hun huis kwijt en velen

schatting zeshonderdduizend Kenianen raakten ontheemd.

raakten gewond tijdens de storm.

Birma: noodhulp na cycloon

van het gebied door voeding, kleding, dekens en medische

Begin mei werd Birma getroffen door de allesverwoestende

hulp te verspreiden. In Iloilo City kregen 2.209 families op

cycloon 'Nargis'. Meer dan honderdduizend mensen over

deze manier steun om de ergste nood het hoofd te bieden.

Terre des Hommes verleende noodhulp aan de bewoners

48


Pakistan: wederopbouw na aardbeving Vier jaar geleden, op 8 oktober 2005, werd Pakistan getrof fen door een zware aardbeving. Ruim zeventigduizend mensen lieten het leven en meer dan drie miljoen inwoners raakten ontheemd. Na noodhulpactiviteiten startte Terre des Hommes in samenwerking met Terre des Hommes Lausanne eind 2006 een wederopbouwprogramma in de North West Frontier Province. Binnen dit project stonden 46 watersystemen, tweeduizend toiletten en vijftien inloop centra voor kinderen gepland. In juli 2007 werden de laatste waterdistributiesystemen in het district Batagram gereali seerd. Daarna liep de realisatie van de overige faciliteiten in het district Mansehra vertraging op door de politieke onrust die Pakistan sindsdien in haar greep houdt. Terre des Hommes moest de activiteiten in 2008 uiteindelijk

Bangladesh: noodhulp na cycloon

twee maanden eerder dan gepland staken vanwege de

Net toen de bevolking van Bangladesh was bekomen van

veiligheidssituatie in het gebied waar moslimextremisten

de gevolgen van de overstromingen in augustus 2007,

zich tegen de overheid en westerse non-gouvermentele

raasde drie maanden later een zware cycloon over het land.

organisaties keerden. Inmiddels waren de watersystemen,

Windsnelheden van ruim 250 kilometer per uur en een

toiletten en inloopcentra gerealiseerd, maar er was geen tijd

vloedgolf van vier meter hoog veroorzaakten een enorme

voor de gebruikelijke overdracht. Hiermee streeft Terre des

schade. Meer dan drieduizend mensen kwamen om het

Hommes naar het creëren van betrokkenheid van de lokale

leven en ruim zes miljoen mensen werden slachtoffer van

bevolking, zodat zij zorgen voor onderhoud en het voort

de zwaarste storm in ruim vijftien jaar. Alleen al in het dis

zetten van de activiteiten in de inloopcentra.

trict Patuakhali, in het zuiden van Bangladesh, werden ruim een half miljoen mensen getroffen door de cycloon ‘Sidr’.

Resultaten

Patuakhali is een laag gelegen, door grote rivieren en talloze

• 6.000 Keniaanse ontheemden werden geholpen

zijarmen doorsneden gebied, circa 400 kilometer ten zuiden

• 590 Keniaanse vrouwen, die slachtoffer waren van .

van hoofdstad Dhaka aan de Golf van Bengalen. Het Terre des Hommes hospitaalschip Shapla kon direct

verkrachting, kregen hulp • 17.000 mensen werden geholpen in Birma

hulp bieden aan de eilandbewoners in het moeilijk bereik

• 2.209 geholpen gezinnen in de Filippijnen

bare gebied. Dankzij financiële ondersteuning van e 250.000

• 15.000 families in Bangladesh werden voorzien van

door het Ministerie van Buitenlandse Zaken kon Terre des Hommes haar noodhulpactiviteiten in het gebied met drie maanden verlengen tot eind maart 2008. Eilandbewoners in nood kregen in deze maanden voedsel, kleding, dekens en waterkannen. Het medische team op het schip behan delde 23.558 patiënten. De grootste uitdaging was het ver voeren van de hulpgoederen. Alle spullen kwamen uit de hoofdstad Dhaka en werden per schip naar het vaargebied van Shapla vervoerd. Daarna duurde het nog twee dagen voordat Shapla en enkele andere boten in het gebied aan kwamen. Toch bereikte het hospitaalschip juist de mensen in nood in de meest afgelegen gebieden.

voedsel en kleding • 23.558 patiënten in Bangladesh werden behandeld door het medische team van het hospitaalschip

49


Marketin g e n C o m m u n i c a t i e Terre des Hommes stopt kinderuitbuiting. Met deze slogan

huis-aan-huis-collectes en fancy fair’s. Terre des Hommes

sloeg Terre des Hommes in 2008 een nieuwe weg in. De slogan

streeft er naar om de promotiewerkgroepen over te laten

vangt het werk van Terre des Hommes in één boodschap. De

gaan in winkels, omdat het voor de werkgroepen steeds

zin creëert, naast een grotere bekendheid over het werk, ook

moeilijker wordt om nieuwe vrijwilligers te vinden voor

bewustwording over de rechten van kinderen in ontwikkelings-

hun activiteiten. De nieuwe winkels daarentegen trekken

landen. Want het daadwerkelijk helpen van kansarme kinderen

moeiteloos vrijwilligers aan.

begint met inzicht en besef over hun situatie. Zonder de achterban zou Terre des Hommes haar werk niet kunnen uitvoeren. Die achterban vormt, samen met de medewerkers, de ruggengraat van de organisatie.

Achterban

Loes Leenes, winkelcoördinator van de nieuwe winkel in Heerenveen: “Toen ik hoorde dat Terre des Hommes vrijwilligers

De achterban van Terre des Hommes bestaat uit vier

zocht voor de winkel in Heerenveen heb ik mij direct

groepen: particulieren, vrijwilligers, bedrijven en jong

aangemeld. Ik wilde graag een steentje bijdragen

volwassenen. Particuliere donateurs vormen de grootste

aan een betere toekomst voor kansarme kinderen

groep. Negentig procent van de inkomsten uit eigen fond

en daarbij is het werken in een Terre des Hommes-

senwerving komt van deze doelgroep. Terre des Hommes

winkel ook erg plezierig: je hebt leuke contacten met

hecht extra belang aan het werven en behouden van vaste

klanten en collega-vrijwilligers, de winkel ziet er

donateurs. Hierdoor kan Terre des Hommes de meerjarige

netjes en verzorgd uit en het is steeds weer de uitda

steun aan projecten nog beter garanderen. Hoe hoger het

ging om de kwaliteit van de artikelen hoog te houden.

structurele steunbedrag, hoe meer keuze en maatwerk Terre

Het mooiste compliment dat we kunnen krijgen, is

des Hommes de donateurs biedt. Zo kan een programma

wanneer klanten verrast zijn als ze horen dat we een

donateur (e 10 per maand) kiezen uit de programma’s

kringloopwinkel zijn. Het eerste jaar hebben we fan

uitbuiting, onderwijs, gezondheidszorg of microkrediet en

tastisch gedraaid, we konden al zo’n e 10.000 overma

steunt een projectdonateur (e 17 per maand) een specifiek

ken naar ons project, het hospitaalschip Abaré in de

project naar eigen keuze. Natuurlijk leveren ook de giften

Braziliaanse Amazone.”

van algemene donateurs (e 5 per maand) een belangrijke structurele bijdrage aan het werk van Terre des Hommes.

Winkels Contact met donateurs

Terre des Hommes heeft 25 winkels waarin vrijwilligers

Met het kwartaalblad Terre Magazine, de jaarlijkse project

tweedehands goederen van goede kwaliteit verkopen. De

nieuwsbrieven, twee maandelijkse e-mail nieuwsbrieven en

verkoopopbrengsten vormen een vaste inkomstenbron

een website houdt Terre des Hommes haar achterban op de

voor de projecten. Daarnaast generen de winkels naams

hoogte van de campagnes en de vorderingen binnen de pro

bekendheid en betrekken zij het winkelend publiek bij de

jecten. Donateurs kunnen aangeven of en welke informatie

doelstellingen van Terre des Hommes. Elke winkel heeft

zij willen ontvangen. Daarnaast brengt Terre des Hommes

een uniforme uitstraling en is voorzien van meubilair dat

met speciale panels en enquêtes regelmatig de klanttevre

speciaal voor Terre des Hommes is ontworpen. Toch zijn ze

denheid in kaart.

niet allemaal hetzelfde. Elke winkel heeft een eigen speci aliteit en het assortiment kan verschillen. In verschillende

Vrijwilligers

huis aan huisbladen worden de winkels benoemd als de

In 1965 is Terre des Hommes door vrijwilligers opgericht. .

de winkels en vrijwilligersgroepen bedroeg in 2008 .

Vrijwilligers vormen nu, ruim veertig jaar later, nog steeds .

e 906.526, een stijging van 16,8 procent ten opzichte van

het hart van de organisatie. Eind 2008 telde Terre des

2007. Een overzicht van de opbrengsten per winkel is te

Hommes 1.019 mensen die zich vrijwillig inzetten.

vinden op pagina 92.

Bijenkorf onder de kringloopwinkels. Het nettoresultaat van

Ongeveer negenhonderd vrijwilligers werken in één van de Terre des Hommes-winkels. De overige vrijwilligers

Resultaten

zijn actief in promotiewerkgroepen. Zij organiseren allerlei

• in Heerenveen (februari 2008) en Maastricht (april 2008)

fondsenwervende activiteiten, zoals benefietconcerten,

kwamen nieuwe winkels

50


• in Assen, Drachten, Hilversum en Den Haag zijn nieuwe

stijgen tot 600.000 euro. Om dit te bereiken, gaat Terre des

winkelbesturen samengesteld. Deze winkels gaan in de

Hommes het contact met bestaande sponsors intensiveren

loop van 2009 open

en op zoek naar nieuwe sponsors. Doel is het creëren van

• de eerste winkel, in Pijnacker, vierde haar 25-jarig jubileum

samenwerking, die zowel de zakelijke belangen van de

• op de landelijke vrijwilligersdag op 4 oktober konden

sponsor als het werk van Terre des Hommes ondersteunt.

vrijwilligers praten met de vier regiovertegenwoordigers uit Bolivia, Kenia, Sri Lanka en Indonesië • een grote kledingbeurs in Driebergen, georganiseerd door de promotiewerkgroep • minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking was te gast bij een Terre des Hommes-modeshow in Wassenaar, georganiseerd door de Barneveldse winkel • de Dorpen-fietstocht op Walcheren, 3.000 deelnemers stapten op de fiets in Zeeland

Terre des Hommes Zakelijk Ook bedrijven, instellingen en stichtingen leveren een bij drage aan het werk van Terre des Hommes. Eind 2008 is de website www.terredeshommes.nl/zakelijk gelanceerd. Op deze website staan praktische suggesties om maatschap pelijk betrokken te ondernemen. Eén van de behoeftes, gebleken uit onderzoek van Terre des Hommes in 2007, waarop Terre des Hommes inspeelt, is meer betrokkenheid onder personeel van bedrijven te creëren. In 2008 lukte dat in bescheiden mate. Zo reisden vier medewerkers van Zwitserleven naar door het bedrijf gesteunde projecten in India en Oeganda. Via presentaties voor collega’s en een eigen Hyvespagina deden zij verslag. Van veevoerpro ducent Denkavit bezocht één van de managers het door hen gesteunde microkrediet project in Cambodja (een beschrijving van dit project is te vinden op pagina 38). Medewerkers van pensioenbeheerder Cordares brachten geld bijeen voor de bouw van een kleuterschool in India.

Jong Volwassenen Voor jong volwassenen, in de leeftijd van 18 tot 24 jaar, is

In het afgelopen jaar zijn de inkomsten uit deze ‘zakelijke’

in 2007 Terre des Hommes LIFE opgezet. Dit jongerenplat

groep een kleine acht procent gestegen tot e 416.743. In de

form voert twee keer per jaar campagne om bekendheid

totale inkomsten uit eigen fondsenwerving speelt de zake

en bewustwording te genereren bij deze leeftijdsgroep. In

lijke markt daarmee nog steeds een bescheiden rol: circa drie

het voorjaar van 2008 vond, in navolging van de campagne

procent. De stijging in 2008 is met name te danken aan het

over aidswezen, een jongerenactie plaats over hetzelfde

opnieuw benaderen van bedrijven en instellingen die Terre

thema. Tijdens deze campagne zond Terre des Hommes een

des Hommes in het verleden hebben gesteund. Zo doneerde

kort televisiespotje uit op onder meer de jongerenzender

projectontwikkelaar Redevco B.V. een deel van de kosten

MTV. Een reclame voor een nieuwe ringtone zette de kijkers

voor de bouw van een centrum voor beroepsopleidingen in

in eerst instantie op het verkeerde been. Na het versturen

India en ontving Terre des Hommes e 25.000 van de Anna

van een sms bleek dat het ging om steun aan een project

Muntz Stichting voor het project Operatie Hartslag in Kenia.

voor aidsweesjes in Afrika. De actie leverde 15.361 website bezoekers op.

Toekomst

In december voerde Terre des Hommes LIFE actie tegen

In 2009 wil Terre des Hommes de inkomsten uit de zake

kinderprostitutie. De actie speelde in op de kerstbeleving .

lijke markt - ondanks de economische tegenwind - laten

in Nederland die in schril contrast staat met het werk van

51


kinderprostituees: jonge meisjes, die ook tijdens de feest

liefst 175 sollicitaties. Acht kandidaten gingen in september

dagen klanten moeten bedienen. Een zogenoemd bad action

voor vijf maanden op stage in India, Indonesië, Bolivia en

figure, een vadsig figuurtje, symboliseerde de klanten. Via

Brazilië. Begin 2009 wordt het stageprogramma geëvalueerd.

een game op het internet konden jongeren de bad action

Als de evaluatie positief uitpakt, wordt het stageprogramma

figure achter slot en grendel zetten. Tijdens de actie is met

voortgezet en wellicht uitgebreid.

inzet van weblogs en Hyves een hoog aantal van 19.829 bezoekers op de website van het spel gegenereerd. Daarvan

Resultaten

heeft negentig procent de game gespeeld en tachtig procent

• de spontane naamsbekendheid van Terre des Hommes

van de spelers liet een naam achter.

onder de doelgroep 18-24 jaar steeg van drie naar zes procent ten opzichte van 2007

In 2008 introduceerde Terre des Hommes een stagepro gramma. Studenten of starters krijgen de mogelijkheid om stage te lopen binnen één van de projecten. Het stagepro gramma is een samenwerking tussen Terre des Hommes en

• de naamsbekendheid door campagnes steeg van 54 naar 55 procent • de waardering groeide van een 6,6 naar 7,0 ten opzichte van vorig jaar

het bedrijfsleven. Het werd vorig jaar gesponsord door ABN Amro en Pecoma. Naast sponsoring hielpen beide bedrij ven mee in de selectieprocedure en bij de begeleiding van

Campagnes

de stagiaires. De werving van het eerste stageprogramma vond plaats in april 2008. Terre des Hommes ontving maar

Terre des Hommes informeert met mediacampagnes het Nederlands publiek over haar werk. Om haar imago en naamsbekendheid te verstevigen, maar ook om een grotere betrokkenheid en geef- of actiebereidheid te creëren. Ondanks de stijging van de naamsbekendheid en waarde ring, blijkt een groot deel van het Nederlands publiek niet te

Waarom op stage in India?

weten wat Terre des Hommes precies doet. Na een matige campagne in het voorjaar over aidswezen kwam Terre des

“Omdat het een ervaring is die je je leven lang bij

Hommes in het najaar met de nieuwe slogan ‘Terre des

blijft. Omdat microfinanciering een onderwerp is dat

Hommes stopt kinderuitbuiting’. De campagne ging in op

nog lang niet genoeg onderzocht is. Omdat Terre des

één van de meest extreme vormen van uitbuiting: seksuele

Hommes een organisatie is die de zaakjes goed voor

uitbuiting. Via een tv-spot, posters in het straatbeeld en een

elkaar heeft. Omdat India een fantastisch land is.

radiospot werd het publiek geconfronteerd met het leven

Omdat onze inzet door de zelfhulpgroepen zo ontzet

van Yindee: een tienjarig meisje uit Cambodja dat haar geld

tend wordt gewaardeerd. En omdat iedere welwil

verdient als prostituee. Veel van haar klanten zijn sekstoe

lende bijdrage, in welke vorm dan ook, altijd weer

risten. De uiting was pijnlijk om te zien, maar de campagne

een beetje helpt.”

toonde ook dat een gift en de hulp van Terre des Hommes zichtbare resultaten opleveren. De campagne riep op een sms

Vincent Vleugel (25) uit Tilburg

te sturen, waarvan de opbrengst ten goede komt aan opvang voor slachtoffers van kinderprostitutie. De afzender ontving

52


later een bedankbericht, met daarin het beeld hoe het leven van het meisje Yindee is veranderd dankzij de gift. De cam pagne heeft geresulteerd in 27.313 sms’jes en een stijging in

Bijzondere donaties: nalatenschappen

de naamsbekendheid van 67 procent naar 73 procent. In 2008

“Iemand die zijn zorgvuldig opgebouwde vermogen

heeft Terre des Hommes naast de slogan ook de huisstijl,

aan Terre des Hommes toevertrouwt, dat is heel

beeldtaal en campagneoproep aangescherpt om nog duidelij

bijzonder. Het testament lezende probeer ik me een

ker één boodschap op alle fronten uit te stralen.

voorstelling te maken van de persoon die Terre des

Fondsenwerving

plicht om de wil van de erflater goed en nauwkeurig

Hommes tot erfgenaam heeft benoemd. Het is onze uit te voeren. Het is heel bijzonder om te ervaren dat

Het werven van nieuwe, vaste donateurs was voor Terre

met een nalatenschap een project wordt voorgezet

des Hommes een groot succes in 2008. Via telemarketing

en zo een hoop kinderen kans krijgen op een betere

en huis-aan-huis werving werden gemiddeld driehonderd

toekomst.”

nieuwe aanmeldingen per week verwerkt. Met name het werven via de telefoon om algemeen donateur te worden

Rinus Scheffer,

voor vijf euro per maand leverde goede resultaten op.

afdeling Nalatenschappen

Tijdens de campagnes van april en november is geëx

Terre des Hommes

perimenteerd met een mix van verschillende wervings methoden. Een groot succes daarbij was de sms-oproep tijdens de campagne tegen seksuele uitbuiting. Het is een laagdrempelig instrument waarbij zowel eenmalig kan worden gedoneerd als structureel per maand. Verder is geëxperimenteerd met direct e-mailing en het verzamelen van naw-gegevens (naam-adres-woonplaats) via een online game. Die resultaten vielen zo tegen dat Terre des Hommes

vast donateurschap voor jong volwassenen. Uitgangspunt

deze manier van gegevens verzamelen niet voortzet. In 2009

blijft: met zo min mogelijk middelen zo veel mogelijk

starten nieuwe pilots voor het verkrijgen van persoonsgege

fondsen te werven.

vens en giften via opvallende online campagnes en acties. Terre des Hommes benaderde de eigen achterban in 2008 meerdere malen voor een extra donatieverzoek. Het upgra-

Klachten

den van eenmalige giftgevers naar vaste donateurs en van

De afgelopen jaren is er een dalende lijn geweest in het aantal

programmadonateurs naar projectdonateurs vereist veel

klachten dat Terre des Hommes ontvangt. Deze trend is in

takt, maar is zonder meer lonend te noemen. Uit nalaten

2008 doorbroken met een stijging van het aantal klachten. Die

schappen kwam bijzonder veel geld vrij voor projecten. Het

stijging is terug te voeren op de campagnes van 2008. Onder

bedrag van ruim zeven miljoen euro bestaat voor een deel

de klachten hadden 44 betrekking op te hoge afschrijving van

uit drie onverwacht hoge nalatenschappen.

donaties tijdens de sms-campagne. Dit was te wijten aan een programmeerfout van het door Terre des Hommes ingescha

Resultaten • het aantal betalende relaties groeide van 76.318 . naar 83.119 • het aantal structurele donateurs steeg van 46.719 . naar 54.557 • het aantal eenmalige giftgevers bleef met 28.499 nagenoeg gelijk aan vorig jaar • de inkomsten uit nalatenschappen waren hoog: . e 7.661.409 (ten opzichte van e 2.604.298 in 2007)

kelde bedrijf. De fout werd direct hersteld en gedupeerden kregen het volledige bedrag van e 6 teruggestort. Negentien klachten betreffen andere zaken. Die klachten komen veelal van buiten de achterban en gaan in op de beeldvorming die Terre des Hommes neerzet. Zo waren er klachten over het stereotype van een klant dat Terre des Hommes in haar campagne tegen kindersekstoerisme neer zette. Het was echter onvermijdelijk om een beeld te hanteren om zo de herkenbaarheid van de campagne te vergroten. Zes klachten werden ingediend bij de Stichting Reclame

Toekomst

Code Commissie naar aanleiding van deze campagne. Twee

De uitdagingen voor 2009 liggen vooral op het gebied van

van de klachten werden in behandeling genomen door de

online fondsen- en naw-werving en het invoeren van een

Commissie, maar na verweer van Terre des Hommes afge

53


wezen. Ondanks deze klachten bleken de confronterende campagnes wel succesvol voor Terre des Hommes: het aantal donateurs en de naamsbekendheid namen toe.

Onderzoek en Lobby Terre des Hommes doet onderzoek naar schendingen van kinderrechten. Hiermee kan Terre des Hommes publiek, overheid en non-gouvernementele organisaties (NGO’s) informeren en via donaties, subsidie of directe betrokken heid de levens van kinderen verbeteren. Daarnaast worden de onderzoeken gebruikt om informatie over de situatie in verschillende landen te vergaren en uit te wisselen met andere landen waar Terre des Hommes actief is. Terre . des Hommes richtte zich in haar onderzoeken in 2008 op Oost-Afrika en op de voortzetting van eerder onderzoek . in Zuidoost-Azië.

Oost-Afrika In mei deed Terre des Hommes onderzoek naar geweld

Het Engelstalige onderzoeksrapport over het beschermen van

tegen kinderen met een handicap in Oost-Afrika. In dit

alleen reizende kinderen in ontwikkelingslanden is beschikbaar

onderzoek kwam naar voren dat in Kenia, Oeganda en

via www.terredeshommes.nl/nieuws

Tanzania kinderen met een handicap sociaal achtergesteld worden en vaker dan niet-gehandicapte kinderen slachtoffer

De Nederlandse overheid voert binnen ontwikkelingssa

zijn van geweld en uitbuiting. De overheden van de drie

menwerking een zogenoemd ‘inclusief beleid’, maar kan

Oost-Afrikaanse landen pasten weliswaar recentelijk hun

niet aangeven wat het concreet doet voor kinderen met een

wetgeving aan, maar de uitvoering kreeg nog onvoldoende

handicap. Belangrijkste resultaat is dan ook dat minister

aandacht. Eén van de leerpunten voor Terre des Hommes

Koenders van ontwikkelingssamenwerking naar aanleiding

is dat in Oost-Afrika meer werk nodig is om de overheid te

van kamervragen heeft toegezegd hier verandering in aan

beïnvloeden op het punt van gehandicapte kinderen.

te brengen. De bijdrage die Nederland levert aan verbete ring van de levensomstandigheden van kinderen met een

In Tanzania onderzocht Terre des Hommes seksuele uitbui

handicap in ontwikkelingslanden wordt hiermee in ieder

ting van kinderen. Uit het onderzoek bleek dat kinderen in

geval inzichtelijk.

Tanzania blootgesteld worden aan vele vormen van uitbui ting, waarvan seksuele uitbuiting een belangrijke is. In de

Terre des Hommes Internationaal

mijnstreken, in de steden waar zakenmannen komen en in

Het gezamenlijke programma van vijf Terre des Hommes

toeristenoorden, komen veel jonge vrouwen en kinderen

organisaties in de strijd tegen kinderhandel kreeg in

om te proberen wat geld te verdienen. Of zogenaamde big

2008 een vervolg. Met financiële steun van de Europese

mama’s zetten ze hiertoe aan door de meiden te verzorgen

Commissie kon Terre des Hommes in Oost-Europa, Zuid-

maar ook uit te buiten. Uit het onderzoek kwam verder

Amerika en Zuidoost-Azië tientallen partnerorganisaties

naar voren dat de Tanzaniaanse overheid het probleem niet

helpen bij het voorkomen van kinderhandel. Door het

erkent en zich ook niet verantwoordelijk voelt voor een

vergroten van kennis en het delen van expertise verbe

oplossing. De maatschappelijke betrokkenheid is daardoor

terde in diverse landen het beleid hierover. En in een

zeer klein. Veel zedenzaken komen niet eens aan het licht,

gezamenlijke studie werden de ervaringen gedeeld,

omdat de instelling dat het kind het ‘zelf zo gewild heeft’,

lessen getrokken en aanbevelingen gedaan hoe kinderen

veelal overheerst. In 2009 zullen mogelijkheden worden

optimaal te beschermen. In november, tijdens het derde

onderzocht om, in samenwerking met VN-organisaties, een

wereldcongres tegen seksuele uitbuiting van kinderen en

programma te starten om de opgebouwde ervaring in de

minderjarigen, presenteerde Terre des Hommes de resul

regio Zuidoost-Azië met deze problematiek in Oost-Afrika

taten van deze studie: ‘Kids abroad: ignore them, abuse them

in te zetten.

or protect them?’

54


Toekomst

Terre des Hommes werkte in 2008 mee aan het KRO pro

In 2009 staan verschillende onderzoeken op het programma.

gramma Puberruil. De eerste drie uitzendingen werden

Een onderzoek naar de omstandigheden van jonge kinde

in het najaar getoond. Drie pubers uit India, Kenia en de

ren die vaak al op jonge leeftijd als huishoudelijke hulp

Filippijnen, uit projecten van Terre des Hommes ruilden

te werk worden gesteld, is inmiddels in Bangladesh van

voor een paar dagen met Nederlandse leeftijdsgenoten.

start gegaan. Ook presenteert Terre des Hommes in juni

Alle uitzendingen leverden gemiddeld ruim 400.000 kijkers

een onderzoek naar ex-kindsoldaten uit Sri Lanka en komt

op en gaven een bijzonder beeld van de door Terre des

er een onderzoek naar jonge slachtoffers van het regime

Hommes gesteunde projecten.

in Birma. Tevens ontplooit Terre des Hommes initiatieven om aandacht te schenken aan het 20-jarig bestaan van het

Daarnaast werkte Nederland mee aan het SBS 6 programma

kinderrechtenverdrag in november en het verdrag tegen

‘Namens Nederland’. In dit programma bezochten donateurs

de meest ernstige vormen van kinderarbeid van de ILO

van Terre des Hommes projecten in Tanzania en Peru. De

(Internationale Arbeids Organisatie) dat in juni precies tien

uitzendingen stonden in het geheel in het teken van de

jaar geleden van kracht werd.

projecten en werden door zo’n 100.000 kijkers per aflevering (inclusief de herhalingen) bekeken.

Media Terre des Hommes brengt haar werk actief onder de aan dacht van media. Vooral de lobby-activiteiten in de strijd tegen kindersekstoerisme trokken in 2008 de aandacht van de pers. Zo berichtten onder meer dagblad Trouw, de Telegraaf en BNR nieuwsradio over de rol van de Nederlandse overheid ten aanzien van de vervolging van kindersekstoeristen en benoemden de aanbevelingen van Terre des Hommes. De impact van de aandacht in de media is duidelijk terug te zien, omdat naar aanleiding van publi caties, politici het issue over kindersekstoerisme oppakten. Verder trokken beide campagnes de aandacht. De voorjaars campagne 'Aidsweesje' haalde het Nederlands Dagblad en Radio 1. De zogenoemde bad action figure haalde de voorpa gina van dagblad Sp!ts en hierdoor steeg vermoedelijk het aantal bezoekers van het spel op de website. Het onderzoek 'Geweld tegen kinderen met een handicap in Oost-Afrika' (zie onderzoek en lobby in dit hoofdstuk) haalde diverse landelijke dagbladen en BNR nieuwsradio besteedde aan dacht aan het onderwerp. Ook wisten vrijwilligers van Terre des Hommes veel vrije publiciteit te generen voor hun activiteiten in de regio. Bijna wekelijks staan de activiteiten en resultaten benoemd in huis-aan-huis bladen.

55


hoofdstuk

financieel bestuursverslag

56


57


financiee l b e s t u u r s v e r s l a g Inleiding

gen ontvangen voor een bedrag van € 123.697. Hiervan is een bedrag van € 97.914 gecommitteerd in 2008.

In dit verslag wordt een jaaroverzicht gegeven van de baten in 2008 en de bestedingen aan de doelstelling. Daarna volgen de

Baten Beleggingen

kengetallen en een toelichting op de reserves. Tot slot wordt

De baten uit beleggingen bestaan uit rente liquide middelen,

ingegaan op de gevolgen van de financiële crisis en wordt de

rendement beleggingsportefeuille, rente microkrediet en

begroting van 2009 gepresenteerd. In 2008 stegen de inkom-

huuropbrengst. De totale baten uit beleggingen stegen van

sten opnieuw. Na een stijging in 2007 van 30% stegen in 2008

€ 965.117 in 2007 naar € 1.180.701 in 2008, een stijging van 22%.

de inkomsten met 18%. De baten fondsenwerving stegen van

Het rendement op liquide middelen, de beleggingsportefeuille

€ 9,3 miljoen in 2007 naar € 14,7 miljoen in 2008. Deze stijging

en microkredietportefeuille steeg van 3,10% in 2007 naar 3,53%

van € 5,4 miljoen werd met name veroorzaakt door een zeer

in 2008. Het leeuwendeel van de baten uit beleggingen bestaat

hoge opbrengst uit nalatenschappen. Deze inkomstenbron

uit rente liquide middelen (93%). Terre des Hommes kon

steeg ten opzichte van 2007 met € 5 miljoen naar € 7,7 miljoen.

tot eind 2008 profiteren van een hoge rentestand. Er werden diverse deposito's afgesloten voor periodes variërend van drie

Baten

maanden tot zeven maanden. De rentepercentages varieerden van 4% tot 5,34%. De totale rente uit liquide middelen bedroeg

Eigen fondsenwerving

€ 1.093.636.

De baten eigen fondsenwerving bedroegen € 14,7 miljoen,

Eind 2008 had Terre des Hommes een bedrag van € 25,5

begroot was € 13,4 miljoen. Als de baten nalatenschappen

miljoen (€ 20,9 miljoen) op spaarrekeningen en deposito's

niet worden meegerekend, bedragen de baten eigen fond-

en € 4,5 miljoen (€ 1,9 miljoen) aan kas- bank- en girotegoe-

senwerving € 7 miljoen ten opzichte van een begroting van

den. Hiermee kan Terre des Hommes ruimschoots voldoen

€ 7,4 miljoen. De inkomsten uit vaste bijdragen, de spontane

aan de meerjaren verplichtingen van haar projectpartners

giften en de vrijwilligers waren hoger dan begroot. De giften

(ultimo 2008: € 19,9 miljoen).

uit acties en de zakelijke markt deden het minder goed. Eenentwintig Terre des Hommes winkels en vijftien promo-

Beleggingsportefeuille niet langer wenselijk

tiegroepen behaalden een netto resultaat van € 906.527 (2007:

Sinds 1996 houdt Terre des Hommes een beleggingportefeuille

€ 776.168). Op pagina 92 en 93 is dit bedrag per winkel

aan. Ultimo 2007 had Terre des Hommes een beleggingspor-

gespecificeerd. In 2008 werden twee nieuwe winkels, in

tefeuille van € 3.283.217 (13% van het belegde vermogen).

Heerenveen en Maastricht, geopend. Het gemiddelde netto-

Eind 2007 bestond de beleggingsportefeuille voor 77,4% uit

resultaat per winkel steeg van € 35.420 in 2007 naar € 38.630

obligaties en 22,6% uit aandelen. Terre des Hommes vindt het

in 2008. Op pagina 92 en 93 is het netto resultaat van de nog

aanhouden van een beleggingsportefeuille met obligaties en

te openen winkels Assen, Den Haag, Hilversum en Drachten

aandelen niet langer wenselijk. Het past niet bij een organi-

opgenomen. Dit betreffen kosten voor de oprichtingsaktes,

satie, die voor een groot deel afhankelijk is van de financiële

ze zijn niet meegenomen in het gemiddelde netto-resultaat

bijdragen van haar trouwe achterban. Deze achterban bestaat

per winkel. De winkel van Pijnacker haalde net als in 2007

uit ruim 83.000 betalende relaties en ruim 1.000 vrijwilligers

het hoogste netto resultaat van € 135.809 (2007: e 129.336), de

voornamelijk werkzaam in de Terre des Hommes winkels.

winkel van Leeuwarden behaalde de hoogste stijging in het

In 2008 heeft Terre des Hommes gezocht naar het juiste

netto resultaat ten opzichte van 2007 met 47%, in 2007 was

uitstapmoment. In december 2008 is het leeuwendeel van

dit de winkel van Oosterhout met 171%.

de obligatieportefeuille verkocht. Voor de verkoop van de resterende obligaties en aandelen wordt in 2009 of 2010 naar

Samenwerkende Hulporganisaties/ Noodhulp en Wederopbouw

een geschikt moment gezocht. Eind 2008 is het vermogen van

Van de Samenwerkende Hulporganisaties werd een

(2007: 87%), obligaties 0,3% (10%) en aandelen 1,4% (3%).

bedrag van € 197.057 ontvangen. Een aantal leden van de

Ultimo 2008 heeft de beleggingsportefeuille een waarde van

Samenwerkende Hulporganisaties kon hun deel van de

€ 517.753. Hiervan is € 441.324 (85%) belegd in aandelen

actie voor Java niet volledig besteden. Hierdoor kon Terre

en € 76.429 (15%) in obligaties. Het deel aandelen van de

des Hommes aanspraak maken op een extra verdeling uit

beleggingsportefeuille is belegd in het Sustainable World Index

de actie Java. Het betrof een bedrag van € 73.360. Dit bedrag

Fund. Deze index bevat circa 300 duurzame ondernemingen,

was in 2006 reeds gecommitteerd. In juni 2008 werd de actie

verspreid over dertig landen. De Best of Class-methode vormt

voor Birma gestart. In 2008 werden de eerste drie verdelin-

het uitgangspunt van de selectie van deze bedrijven. De meest

Terre des Hommes als volgt belegd: liquide middelen 98,3%

58


Historisch rendementsoverzicht 2008

2007

2006

2005

2004

1.093.636

657.541

565.997

702.377

546.826

4,13%

2.81%

2,20%

2,90%

2,78%

Beleggingsresultaat

-217.991

52.037

64.531

272.352

150.274

Rendement

-11,47%

1,55%

1,89%

8,48%

5,01%

Rente microkrediet

233.584

184.067

91.024

337

-

7,54%

8,81%

8,48%

nihil

-

1.109.229

893.645

721.552

975.066

697.100

3,53%

3,10%

2,38%

3,56%

3,08%

Rente liquide middelen Rendement

Rendement Totaal resultaat Totaal rendement

duurzame ondernemingen binnen een sector worden opgeno-

€ 3,3 miljoen. De leningportefeuilles in Sri Lanka, India,

men in de index. Hierbij wordt gekeken naar sociale, ecologi-

Indonesië en Bangladesh namen respectievelijk met € 187.000,

sche en financiële criteria (People, Planet, Profit).

€ 177.000, € 30.000, en € 152.000 toe. In Sri Lanka werd wegens

Het resultaat op de beleggingsportefeuille was voor het eerst

oninbaarheid € 175.103 afgeboekt van de leningportefeuille.

sinds 2002 negatief. Er werd een negatief resultaat behaald van

Dit betrof leningen die Terre des Hommes uit eigen middelen

€ 217.991. Op de aandelen werd een negatief resultaat behaald

heeft verstrekt aan vissers voor de aanschaf van een kleine vis-

van € 287.788. Het resultaat op obligaties was € 66.707. De

sersboot in het kader van de tsunami. Doordat andere hulpor-

rente op de rekening courant bedroeg € 3.090. Eind februari

ganisaties dezelfde vissersboten verstrekten zonder terugbeta-

2009 heeft de beleggingsportefeuille een waarde van € 464.821.

lingsverplichting, weigerden de vissers rente en aflossing aan

In de maanden januari en februari 2009 werd voor de aande-

Terre des Hommes te voldoen. Dit bedrag is in de staat van

len respectievelijk de obligaties een negatief ongerealiseerd

baten en lasten verantwoord onder noodhulp en rehabilitatie.

koersresultaat behaald van € 48.904 respectievelijk. € 4.028.

Het totaal aantal mensen dat profiteerde van microkredieten was eind 2008 43.775 (2007: 43.689). De totale baten rente

Besteed aan doelstelling

microkrediet stegen van € 184.067 in 2007 naar € 233.584.

Structurele Hulpverlening

Uitvoeringskosten eigen organisatie hulpverlening

Terre des Hommes gaf in 2008 haar goedkeuring aan het

De uitvoeringskosten eigen organisatie hulpverlening komen

steunen van 179 projecten in 15 landen (2007: 191 projecten

€ 78.000 lager uit dan begroot (in Nederland € 20.000 lager; ter

in 13 landen). Terre des Hommes werkt structureel in dertien

plaatse € 58.000 lager). Op pagina 84 tot en met 87 worden de

landen. Er werd tevens een projectvoorstel goedgekeurd voor

uitvoeringskosten hulpverlening gespecificeerd en toegelicht.

een project in Laos. Er werden noodhulpprojecten goedgekeurd in Birma in verband met de cycloon Nargis. In 2008

Voorlichting/Bewustwording

werd € 15,8 miljoen aan structurele hulpverlening gecom-

De kosten voorlichting/bewustwording waren € 154.000

mitteerd, begroot was € 16,5 miljoen. Deze onderbesteding

hoger dan begroot. Dit werd met name veroorzaakt door de

wordt veroorzaakt door een groot valuta effect in december

posten samenwerking met TV-programma's en Media inkoop

2008. De koersen van de Braziliaanse Reaal, de Sri Lanka

merk. In 2008 kon Terre des Hommes ingaan op een uniek

Rupee, de Tanzaniaanse Shilling en de Keniaanse Shilling

aanbod om zes afleveringen te maken van Puberruil XL, een

daalden eind december 2008 ten opzichte van november 2008

programma van de KRO. Het bereik van deze afleveringen

met meer dan 10%. Ultimo boekjaar is een koersvoordeel van

is ruim 400.000 kijkers per aflevering. Deze activiteit was

€ 1,2 miljoen verantwoord. Gedurende het boekjaar werd een

niet begroot. Door besparingen op andere begrotingsposten

koersvoordeel verantwoord van ruim € 0,3 miljoen, waarmee

kon de activiteit worden gerealiseerd. In 2008 heeft Terre des

het totale koersvoordeel ruim € 1,5 miljoen bedraagt.

Hommes in november een grote mediacampagne gehouden met als onderwerp kinderprostitutie. Het beeldmerk "Hart

Microkrediet

voor kinderen, oog voor resultaat" werd vervangen door

De totale leningportefeuille nam toe van € 2,9 miljoen naar

"Terre des Hommes stopt kinderuitbuiting".

59


Kengetallen Richtlijn 650 De nieuwe richtlijn 650 die Terre des Hommes vanaf 2007

Kengetal Beheer en administratie

toepast introduceert twee kengetallen. Het kengetal besteed

aan doelstelling en het kengetal beheer en administratie.

2008

2007

2006

4,3%

5,0%

4,6%

Kosten beheer en administratie

Kengetal Besteed aan doelstelling/Inkomsten

Totale lasten plus verstrekte

2008

2007

2006

2005

2004

78%

83%

103%

95%

91%

microkredieten

Besteed aan doelstelling plus verstrekte microkredieten

Ontwikkeling kengetal Beheer en administratie 6,0%

Inkomsten

5,5%

Ontwikkeling kengetal Besteed aan doelstelling/Inkomsten

5,0%

125%

4,5%

100%

4,0% 3,5%

75%

3,0% 50% 25%

2006

2007

2008

Dit kengetal geeft aan welk deel van de totale lasten kosten beheer en administratie betreft. De totale lasten volgens de

0%

2004

2005

2006

2007

2008

staat van baten en lasten worden vermeerderd met de verstrekte microkredieten. De kosten beheer en admininstratie dalen met 2% ten opzichte van 2007. De totale lasten stijgen

Dit kengetal geeft aan welk deel van de inkomsten aan de doel-

met 13%.

stelling is besteed. Het bedrag besteed aan doelstelling volgens

De norm voor het kengetal beheer en administratie wordt

de staat van baten en lasten wordt vermeerderd met de ver-

voor de periode 2007 - 2010 vastgesteld op 5%. Voor 2009 is

strekte microkredieten. Dit kengetal daalt doordat de totale

dit kengetal begroot op 4,3%.

inkomsten harder stijgen (18%) dan de bestedingen (12%). Aangezien de inkomsten van jaar tot jaar sterk kunnen fluctueren, bijvoorbeeld door inkomsten uit nalatenschappen, kan dit kengetal van jaar tot jaar sterk verschillen. Een percentage onder de 100% houdt in veel gevallen in dat er is toegevoegd aan het vrij besteedbaar vermogen. Een percentage boven de 100% houdt in veel gevallen in dat er wordt onttrokken aan het vrij besteedbaar vermogen. In 2008 werd € 3,0 miljoen toegevoegd aan het vrij besteedbaar vermogen (kengetal 78%). Voor 2009 is dit kengetal begroot op 105%. Er wordt voor 2009 een onttrekking van € 4,2 miljoen aan het vrij besteedbaar vermogen begroot.

60


Kengetallen CBF en Ministerie van Buitenlandse zaken Kengetal Eigen bijdrage (norm minimaal 25%)

Kengetal CBF-Fondsenwervingskostenpercentage (norm: maximaal 25%)

2008

2007

2006

2005

2004

Baten eigen

2007

2006

2005

2004

70%

65%

71%

85%

70%

Totale inkomsten

Kosten eigen fondsenwerving

2008 excl. subsidies

12,3%

13,9%

11,3%

12,2%

13,5%

Totale inkomsten

fondsenwerving Ontwikkeling kengetal CBF-Fondsenwervingskostenpercentage

Ontwikkeling kengetal Eigen bijdrage (norm minimaal 25%)

(norm: maximaal 25%)

100%

25% 20%

75%

15%

50%

10% 25% 5% 0%

0% 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

2006

2007

2008

Het kostenpercentage wordt berekend als de kosten van de

2008 is het tweede jaar van het Medefinancieringsstelsel

eigen fondsenwerving ten opzichte van de baten uit eigen

2007 - 2010. In de subsidiebeschikking wordt van de sub-

fondsenwerving. Het Centraal Bureau Fondsenwerving

sidieontvanger verwacht dat minimaal 25% van de totale

hanteert als maximum norm een gemiddeld kostenpercen-

inkomsten door de subsidieontvanger zelf wordt verworven.

tage van 25% over de laatste drie boekjaren. Dit kengetal

Met een percentage van 70% voldoet Terre des Hommes

daalt doordat de inkomsten fondsenwerving harder stijgen

ruim aan deze norm. De stijging van dit kengetal wordt

(57%) dan de kosten fondsenwerving (39%). Voor 2009 is dit

veroorzaakt door de stijging van de totale inkomsten. Voor

kengetal begroot op 19,2%.

2009 is dit kengetal begroot op 64%.

61


Kengetallen Terre des Hommes In december 2004 werd bij Terre des Hommes in opdracht

Kengetal Overhead hulpverlening

van het Ministerie van Buitenlandse Zaken door KPMG een

doelmatigheidsonderzoek uitgevoerd. Dit doelmatigheidsonderzoek introduceerde een kengetal voor uitvoeringskos-

2008

2007

2006

2005

2004

11,9%

12,0%

10,5%

5,3%

9,7%

Uitvoeringskosten

ten hulpverlening ten opzichte van programmabestedingen.

eigen organisatie

Terre des Hommes heeft dit moment aangegrepen om twee

hulpverlening

kengetallen te introduceren teneinde de ontwikkeling van

Structurele

overhead beter te monitoren en voor derden beter inzich-

hulpverlening

telijk te maken: het kengetal overhead organisatie en het

en Noodhulp/

kengetal overhead hulpverlening.

Rehabilitatie

Kengetal Overhead organisatie Ontwikkeling kengetal Overhead hulpverlening 2008

2007

2006

2005

2004

13,2%

14,8%

17,3%

7,6%

12,5%

Uitvoeringskosten eigen organisatie Inkomsten

25% 20% 15%

Ontwikkeling kengetal Overhead organisatie 10% 25% 5% 20% 0% 15%

2004

2005

2006

2007

2008

Dit kengetal daalt licht doordat de besteding aan structurele

10%

hulpverlening en noodhulp stijgt met 14% en de totale uitvoeringskosten hulpverlening met 13,1% stijgen. De beste-

5%

ding aan structurele hulpverlening stijgt met 10%, de beste0%

2004

2005

2006

2007

2008

ding aan noodhulp verachtvoudigde ten opzichte van 2007. Voor 2009 is dit kengetal begroot op 11,5%. Een overzicht van de totale hulpverleningskosten is te vinden op pagina

Dit kengetal daalt doordat de inkomsten sneller stijgen (18%) dan de uitvoeringskosten (5,2%). De totale overhead van het hoofdkantoor daalde met 3,2%, de overhead van de vier regiokantoren, de acht landenkantoren en de microkredietrechtspersonen Nelandeco en Nelindco stegen met 18,0%. De kosten van de kantoren in het veld waren begroot op € 1.629.000. De werkelijke kosten bedroegen in 2008 € 1.570.893. De lagere kosten kunnen voor een groot deel worden verklaard door valuta-effecten. Voor 2009 is dit kengetal begroot op 17,7%.

84 tot en met 87.

62

Reserves


betreft het nog te vorderen deel van verstrekte leningen aan projectpartners in het kader van microkrediet.

Beschikbaar voor doelstelling Het vrij besteedbaar vermogen direct beschikbaar voor doel-

Terre des Hommes in de toekomst

stelling bedraagt ultimo 2008 € 7,2 miljoen (ultimo 2007: € 4,2 miljoen). Er is € 3,0 miljoen toegevoegd aan het vrij besteedbaar

Op pagina 108 is een meerjarenoverzicht opgenomen (2001

vermogen. Volgens de begroting zou € 0,7 miljoen worden toe-

- 2010). De inkomsten die Terre des Hommes zelf werft (exclu-

gevoegd aan het vrij besteedbaar vermogen. De belangrijkste

sief bijdragen Samenwerkende Hulporganisaties en subsidies)

oorzaken van deze extra toevoeging aan het vrij besteedbaar

bedroegen in 2008 € 18,4 miljoen (2007: € 13,9 miljoen). De eigen

vermogen zijn de inkomsten uit nalatenschappen (€ 1,6 miljoen

fondsenwerving steeg ten opzichte van 2007 met € 5,3 miljoen

meer dan begroot) en de valuta-effecten bij de projectbestedin-

door hoge inkomsten uit nalatenschappen. De werkelijke

gen (€ 0,9 miljoen meer dan begroot). Voor 2009 is voor struc-

inkomsten, exclusief nalatenschappen, bedroegen in 2008 € 7,0

turele hulpverlening een bedrag van € 18 miljoen begroot (2008

miljoen. Voor 2009 zijn deze inkomsten op € 7,6 miljoen begroot.

gerealiseerd: € 15,8 miljoen). Volgens de begroting van 2009 zal een bedrag van € 4,2 miljoen worden onttrokken aan het vrij

Financiële crisis en eigen fondsenwerving

besteedbaar vermogen, waardoor het vrij besteedbaar vermogen eind 2009 € 3,0 miljoen zal bedragen. Op pagina 63 wordt

De navolgende begroting is in oktober 2008 opgesteld, voordat

een volledig overzicht van de begroting 2009 weergegeven.

de omvang van de financiële crisis duidelijk werd. In deze begroting wordt uitgegaan van een groei van eigen fondsen-

Bestemmingsreserve Bangladesh

werving van € 0,6 miljoen ten opzichte van 2008 (exclusief

De bestemmingsreserve Bangladesh, voor een bedrag van

nalatenschappen). Ten opzichte van 2008 worden de volgende

€ 1,5 miljoen, is gevormd om de continuïteit van het eigen

stijgingen verwacht: vaste bijdragen (€ 321.000), giften uit

project in Bangladesh voor drie jaar te waarborgen.

acties (€ 200.000) en de zakelijke markt (€ 184.000). Eind 2008 heeft Terre des Hommes een scenarioplanning gemaakt om de

Continuïteitsreserve werkorganisatie

eventuele gevolgen van de financiële crisis in kaart te brengen.

Eind 2008 is € 4,0 miljoen van het besteedbaar vermogen

In deze scenarioplanning worden juist de bovengenoemde

gereserveerd als continuïteitsreserve werkorganisatie.

inkomstenbronnen als kwetsbaar aangemerkt. Ook de grote

Hiermee kan Terre des Hommes, in geval van dalende

nalatenschappen, meer dan € 100.000, kunnen een onzekere

inkomsten, één maal de jaarlijkse uitvoeringskosten fond-

factor zijn. Deze bestaan in veel gevallen voor een deel uit een

senwerving, hulpverlening en bewustwording voldoen.

beleggingsportefeuille en/of onroerende zaken.

Volgens het uitvoeringsreglement reserves en beleggingsbeleid van het CBF-keur mag deze continuïteitsreserve maxi-

Financiële crisis en vrij besteedbaar vermogen

maal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie bedragen. Hiermee voldoet Terre des Hommes ruimschoots

In november 2008 werd nog uitgegaan van een vrij besteedbaar

aan deze richtlijn. De totale uitvoeringskosten voor 2009

vermogen ultimo 2008 van € 4,2 miljoen. Uiteindelijk is dit

zijn begroot voor € 3,9 miljoen.

€ 7,2 miljoen geworden. In de maand december werd voor een bedrag van € 1,5 miljoen koersvoordelen verantwoord. Er werd

Bestemmingsreserve materiële vaste activa doelstelling

voor € 1 miljoen minder gecommitteerd aan structurele hulp-

Van de reserves is eind 2008 bijna € 1,2 miljoen vastgelegd

verlening ten opzichte van de prognoses in november 2008. De

in de bestemmingsreserve materiële vaste activa doel-

opbrengsten uit eigen fondsenwerving bedroegen € 0,4 miljoen

stelling. Dit is de boekwaarde van alle activa die worden

meer dan de prognose in november 2008. Dit biedt Terre des

aangewend in het kader van de doelstelling van Terre des

Hommes voorlopig even de ruimte om eventuele inkomsten-

Hommes. Het betreft een hospitaalboot in Bangladesh

derving als gevolg van de financiële crisis op te vangen. Met

(€ 79.000), een ambulanceboot (€ 42.000) in Brazilië, een

het oog op de scenarioplanning zullen de inkomsten eigen

medisch vliegtuig in Kenia (€ 131.000) en een hospitaalboot

fondsenwerving in 2009 nauwlettend worden gemonitord. In

in de Amazone (€ 900.000).

de cijfers van januari 2009 zijn er nog geen verschijnselen van teruglopende inkomsten uit eigen fondsenwerving.

Bestemmingsreserve financiële vaste activa doestelling

De trouwe achterban van Terre des Hommes maakte een

Van de reserves is eind 2008 € 3,3 miljoen vastgelegd in de

bedrag van € 423.000 over aan Terre des Hommes, dit is 9%

bestemmingsreserve financiële vaste activa doelstelling. Dit

van de jaarbegroting voor vaste bijdragen.

63


beg r o t i n g 2 0 0 9 Begroting 2009

Boekjaar 2008

10.120.000

14.678.950

Subsidies

8.330.000

8.320.712

Acties derden (met name loterijen)

2.500.000

2.500.000

p.m.

197.057

1.329.000

1.180.701

-150.000

-8.278

22.129.000

26.869.142

17.994.000

15.811.107

Inkomsten Eigen Fondsenwerving

Gezamenlijke acties (met name SHO) Beleggingen inclusief rente microkrediet Diverse baten en lasten

Totaal inkomsten Bestedingen Structurele hulpverlening Noodhulp/Rehabilitatie

500.000

663.832

Uitvoeringskosten eigen organisatie hulpverlening

2.103.000

1.958.094

Bewustwording/Voorlichting

2.212.000

2.212.226

Kosten Fondsenwerving

1.951.000

1.806.277

Kosten beheer en administratie

1.130.000

1.031.763

108.000

158.555

25.998.000

23.641.854

Overschot/Tekort

-3.869.000

3.227.288

Reserve beschikbaar voor doelstelling

-4.177.000

2.987.418

Reserve doelstelling

-168.000

-104.808

Reserve microkrediet

476.000

371.809

Overige kosten

Totaal bestedingen

Bestemmingsfondsen

-

-27.131

-3.869.000

3.227.288

64


balans per 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8 31 december 2008

31 december 2007

Materiële vaste activa

1.177.547

1.267.910

Materiële vaste activa doelstelling

1.152.000

1.256.808

Financiële vaste activa doelstelling

3.283.673

2.911.864

517.753

3.283.217

3.482.787

5.996.674

30.030.508

22.802.230

39.644.268

37.518.703

Direct beschikbaar voor doelstelling

7.180.584

4.193.166

Bestemmingsreserve eigen project Bangladesh

1.500.000

1.500.000

Continuïteitsreserve werkorganisatie

4.000.000

4.000.000

Bestemmingsreserve materiële vaste activa doelstelling

1.152.000

1.256.808

Bestemmingsreserve financiële vaste activa doelstelling

3.283.673

2.911.864

56.723

83.855

ACTIVA

Effecten Vorderingen Liquide middelen

PASSIVA Reserves en fondsen • Reserves

• Fondsen Bestemmingsfondsen Schulden • Langlopende schulden

6.359.442

6.919.914

• Kortlopende schulden

16.111.846

16.653.096

39.644.268

37.518.703

65


staat van bate n e n l a s t e n o v e r 2 0 0 8 Boekjaar 2008

Begroting 2008

Boekjaar 2007

Vaste bijdragen

4.379.469

4.200.000

4.031.651

Giften uit acties

1.050.728

1.200.000

1.197.486

Nalatenschappen

7.661.409

6.000.000

2.604.298

245.915

150.000

326.759

13.337.521

11.550.000

8.160.194

Giften bedrijven

268.072

800.000

278.571

Instellingen en stichtingen

148.671

250.000

108.526

Totaal zakelijke markt

416.743

1.050.000

387.097

Verkoopresultaat

688.787

680.000

588.754

Ontvangen giften

110.951

40.000

105.074

Overige baten

106.788

60.000

82.339

Totaal vrijwilligers

906.526

780.000

776.168

Zuid-Amerika

-

-

12.731

Zuidoost-Azië

-

-

10.000

1.241

-

1.442

1.241

-

24.172

16.920

50.000

-

14.678.950

13.430.000

9.347.630

-

-

310.627

t.b.v. Java

73.360

-

13.231

t.b.v. Birma

123.697

-

-

197.057

-

323.859

2.500.000

2.500.000

2.500.000

Nationale Postcode Loterij extra trekking

-

-

1.260.000

Nationale Postcode Loterij belspel

-

-

19.440

2.500.000

2.500.000

3.779.440

BATEN BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Particuliere markt

Spontane giften / overig Totaal particuliere markt Zakelijke markt

Vrijwilligers

Regiokantoren

Zuid-Azië Totaal regiokantoren Jongeren

BATEN UIT GEZAMENLIJKE ACTIES Samenwerkende Hulporganisaties t.b.v. acties 2007

BATEN UIT ACTIES VAN DERDEN Nationale Postcode Loterij

66


staat van bate n e n l a s t e n o v e r 2 0 0 8 SUBSIDIES VAN OVERHEDEN BUZA Medefinancieringsstelstel BUZA projectsubsidie noodhulp Bangladesh EU subsidie Traficking Overige subsidies

8.000.000

8.000.000

8.000.000

-

-

250.000

330.446

196.000

239.104

9.734-

-

4.929-

8.320.712

8.196.000

8.484.175

1.093.636

750.000

657.541

BATEN UIT BELEGGINGEN Rente liquide middelen Beleggingsresultaat

217.991-

100.000

52.037

Rente microkrediet

233.584

135.000

184.067

71.472

71.472

71.472

1.180.701

1.056.472

965.117

Huuropbrengst

OVERIGE BATEN EN LASTEN

TOTALE INKOMSTEN

8.278-

26.869.142

-

25.182.472

179.200-

22.721.021

67



Begroting 2008

Boekjaar 2007

Zuidoost-Azië

2.970.349

3.560.000

2.227.677

Zuid-Azië

4.248.842

5.052.000

4.121.599

Oost-Afrika

3.831.776

3.682.000

3.974.646

Zuid-Amerika

4.000.086

4.100.000

3.191.389

MFS Traficking

456.121

585.000

323.619

EU projecten

303.933

176.000

505.538

LASTEN

BESTEED AAN DOELSTELLINGEN STRUCTURELE HULPVERLENING

Koerseffecten

600.00015.811.107

16.555.000

14.344.468

NOODHULP EN REHABILITATIE Noodhulp en Rehabiltatie in 2007 175.103

Tsunami Java aardbeving

-

17.365-

-

238.629-

-

138.379-

97.914

Birma cycloon Nargis Eigen noodhulp

500.000

477.449

Kenia

99.830

-

-

Filippijnen

11.147

-

-

663.832

500.000

83.076

387.201

407.000

399.310

1.570.893

1.629.000

1.331.557

1.958.094

2.036.000

1.730.867

1.900.841

1.705.000

1.564.201

311.385

353.000

300.132

2.212.226

2.058.000

1.864.333

20.645.259

21.149.000

18.022.745

279.838

Bangladesh Sidr

UITVOERINGSKOSTEN EIGEN ORGANISATIE HULPVERLENING • in Nederland • ter plaatse

BEWUSTWORDING/VOORLICHTING Directe kosten Uitvoeringskosten eigen organisatie

TOTAAL BESTEED AAN DOELSTELLINGEN

68



Begroting 2008

Boekjaar 2007

1.508.375

1.584.000

988.653

297.902

327.000

307.471

7.699

8.000

8.015

114.919

115.000

11.566

7.699

8.000

8.015

28.238

18.000

16.206

1.031.763

1.082.000

1.053.840

23.641.854

24.291.000

20.416.511

3.227.288

891.472

2.304.510

WERVING BATEN Kosten eigen fondsenwerving direct Kosten eigen fondsenwerving uitvoeringskosten Kosten gezamenlijke acties Kosten acties derden Kosten verkrijging subsidies overheden Kosten van beleggingen

BEHEER EN ADMINISTRATIE Kosten beheer en administratie

TOTALE LASTEN

OVERSCHOT/ TEKORT

RESULTAATBESTEMMING Overschot/tekort is toegevoegd dan wel onttrokken (-) aan: Bestemmingsfondsen Reserve materiële vaste activa doelstelling Reserve financiële vaste activa doelstelling Reserve beschikbaar voor doelstelling

27.131-

-

104.808-

168.000-

238.231135.282-

371.809

359.000

813.743

2.987.418

700.472

1.864.280

3.227.288

891.472

2.304.510

69


kasstro o m o v e r z i c h t 2 0 0 8 Boekjaar 2008

Boekjaar 2007

Ontvangen gelden ten behoeve van projectfinanciering

29.545.169

18.694.331

Projectbetalingen

15.617.504-

14.765.430-

Kosten

6.699.387-

4.993.166-

Mutatie liquide middelen

7.228.278

1.064.265-

Liquide middelen op 1 januari

22.802.230

23.866.495

Liquide middelen op 31 december

30.030.508

22.802.230

Mutatie liquide middelen

7.228.278

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De liquide middelen nemen ten opzichte van 2007 toe met € 7,2 miljoen (2007: € 22,8 miljoen, 2008: € 30,0 miljoen). Terre des Hommes kan ruim voldoen aan haar korte verplichtingen per balansdatum van € 16,1 miljoen (2007: € 16,6 miljoen). Eind 2008 heeft Terre des Hommes voor een bedrag van € 19,9 miljoen verplichtingen aan lokale projectpartners.

1.064.265-

70


algemene toeli c h t i n g e n g r o n d s l a g e n v o o r waarderin g e n r e s u l t a a t b e p a l i n g Structuur verslaggevende eenheid

richt. Met alle vrijwilligersgroepen zijn overeenkomsten (protocollen) gesloten om te bewerkstelligen dat opbrengsten die

Terre des Hommes Nederland

namens Terre des Hommes geworven zijn ook daadwerkelijk

Stichting Terre des Hommes Nederland heeft tot doel daad-

aan de doelstelling van Terre des Hommes worden besteed.

werkelijke en onmiddellijke hulpverlening aan het nood-

Een uitzondering hierop is de winkel van Deventer: deze

lijdende kind, in zijn/haar omgeving, waar ook ter wereld

tweedehands winkel is niet aan Terre des Hommes verbon-

zonder onderscheid van ras, geloof of politieke gezindheid.

den middels een winkelprotocol en maakt jaarlijks een aantal

Voor de uitvoering van haar activiteiten heeft Terre des

substantiële giften over aan Terre des Hommes.

Hommes Nederland (hierna Terre des Hommes) diverse fers van de onderstaande eenheden zijn in de jaarrekening

Stichting tot Bevordering van de Zorg voor het Gehandicapte Kind in de Derde Wereld

geconsolideerd.

Deze stichting is opgericht op 1 april 1980. Sinds 1 septem-

kantoren en rechtspersonen tot haar beschikking. De jaarcij-

ber 1991 voert het bestuur van Terre des Hommes tevens

Hoofdkantoor

het bestuur over de Stichting tot Bevordering van de Zorg

Het hoofdkantoor van Terre des Hommes is gevestigd aan

voor het Gehandicapte Kind in de Derde Wereld, geves-

de Zoutmanstraat in Den Haag.

tigd te 's-Gravenhage (inschrijvingsnummer Kamer van Koophandel 41127129). De jaarrekening van deze stichting

Regiokantoren

is in de jaarrekening van TdH geconsolideerd.

In de regiokantoren Zuidoost-Azië, Zuid-Azië, Oost-Afrika en Zuid-Amerika heeft Terre des Hommes de beschikking

Waarderingsgrondslagen

over regiovertegenwoordigers, die leiding geven aan een lokale staf.

De geformuleerde grondslagen hebben betrekking op de jaarrekening als geheel. De waarderingsgrondslagen zijn

Nelandeco

ten opzichte van het voorgaande jaar niet gewijzigd, tenzij

In 2004 werd Nelandeco opgericht om in Sri Lanka micro-

dat als zodanig is vermeld. De jaarrekening is opgesteld

kredietprogramma's te starten, waarbij de betrokken pro-

conform de 'Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende

jectpartners een terugbetalingsverplichting hebben. Deze

Instellingen'.

rechtspersoon valt volledig onder de verantwoordelijkheid van Terre des Hommes.

Buitenlandse valuta

Nelindco

Vorderingen, schulden en verplichtingen in buitenlandse

In 2007 werd Nelindco opgericht om in India microkrediet

valuta zijn omgerekend tegen de koers per balansdatum.

programma's te starten, waarbij de betrokken projectpartners

De uit de omrekening voortvloeiende koersverschillen zijn

een terugbetalingsverplichting hebben. Ook deze rechts

opgenomen in de staat van baten en lasten. Transacties in

persoon valt volledig onder de verantwoordelijkheid van

buitenlandse valuta gedurende de verslagperiode zijn in de

Terre des Hommes.

jaarrekening verwerkt tegen de koers van afwikkeling. De jaarrekeningen van de regiokantoren luiden in buitenlandse

Vrijwilligersgroepen

valuta en worden ten behoeve van opname in de jaarreke-

Ter ondersteuning van de fondsenwervende- en bewustwor-

ning omgerekend tegen de geldende koersen per balansda-

dingsactiviteiten van Terre des Hommes waren in 2008 in het

tum. De koersverschillen over het begin- en eindvermogen

land 38 (2007: 35) vrijwilligersgroepen werkzaam namens

en over de vermogensmutaties in de loop van het boekjaar

en onder verantwoordelijkheid van Terre des Hommes. Van

worden opgenomen in de staat van baten en lasten.

deze vrijwilligersgroepen hebben 21 (17) de rechtspersoonlijkheid van een stichting en 12 (13) de rechtspersoonlijkheid van een vereniging. 5 (5) vrijwilligersgroepen zijn werkzaam

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva

als steunpunt. Feitelijk zijn dit vrijwilligersgroepen zonder rechtspersoonlijkheid. In 2008 werden stichtingen voor de

Voor zover niet anders is vermeld, worden de activa en

winkels in Assen, Den Haag, Drachten en Hilversum opge-

passiva gewaardeerd op de nominale waarde.

71


Materiële vaste activa

Passiva

Onroerend goed en Verbouwingen/interieuraanpassingen Onroerend goed wordt gewaardeerd op de verkrijgingprijs.

Bestemmingsreserve materiële/financiële vaste activa doelstelling

Met ingang van het boekjaar 1997 wordt op onroerend

Vermogen dat is vastgelegd in activa die direct en volledig

goed afgeschreven uitgaande van de aanschafwaarde, op

worden aangewend voor het realiseren van de doelstelling,

basis van een economische levensduur van 40 jaar, zonder

is opgenomen in de bestemmingsreserve materiële vaste

restwaarde. Er zijn geen inhaalafschrijvingen toegepast. De

activa doelstelling en de bestemmingsreserve financiële

lasten van bouwkundige c.q. interieuraanpassingen worden

vaste activa doelstelling.

geactiveerd en in vijf jaar afgeschreven.

Bestemmingsfondsen Kantoorinrichting en apparatuur

Bestemmingsfondsen zijn reserves die zijn opgebouwd

De materiële vaste activa worden gewaardeerd op de ver-

met daartoe ingezamelde of verkregen fondsen, welke

krijgingsprijs, verminderd met lineair berekende afschrij-

dienen om meerjarige of toekomstige projectactiviteiten te

vingen, gebaseerd op de economische levensduur. De

financieren. Onttrekkingen aan de bestemmingsfondsen

restwaarde van de vaste activa wordt op nihil gesteld. De

zijn gebaseerd op de in het desbetreffende boekjaar gedane

volgende afschrijvingstermijnen worden gehanteerd:

projectcommitteringen, die verband houden met het fonds.

- Computerapparatuur e.d.: 3 jaar

Dotaties aan bestemmingsfondsen vinden plaats als er

- Vervoermiddelen: 4 jaar

voor een bepaald project of hulpprogramma fondsen zijn

- Kantoorinventaris: 5 jaar

ontvangen, die pas na het lopende boekjaar zullen worden aangewend. Met ingang van het boekjaar 1997 worden in

Materiële vaste activa doelstelling

de bestemmingsfondsen tevens inbegrepen schenkingen

Op de materiële vaste activa aangewend in het kader van

waaraan door de schenkers een specifiek doel is verbonden

de doelstelling wordt als volgt afgeschreven:

(fondsen op naam).

- Hospitaalschepen/medisch vliegtuig: 10 jaar

Schulden Financiële vaste activa

Schulden worden gewaardeerd op de nominale waarde.

De financiële vaste activa (leningen) worden gewaardeerd op nominale waarde. De activa die luiden in vreemde valuta

Grondslagen voor resultaatbepaling

worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Voor eventuele oninbaarheid wordt een voorziening getroffen.

Baten en lasten worden in beginsel toegerekend aan de periodes waarop zij betrekking hebben.

Vlottende activa Beleggingen

Baten uit eigen fondsenwerving

liseerde koersresultaten worden in het desbetreffende boek-

Vaste bijdragen, giften uit acties, giften bedrijven, giften vrijwilligersgroepen en overige baten vrijwilligersgroepen

jaar opgenomen in de staat van baten en lasten.

Deze opbrengsten worden verantwoord in het jaar waarin

Beleggingen worden gewaardeerd op de koers per balansdatum. De hieruit voortvloeiende gerealiseerde en ongerea-

zij worden ontvangen.

Voorraden Per balansdatum aanwezige handelsvoorraden (bijvoor-

Giften bedrijven ten behoeve van specifieke projecten

beeld bij vrijwilligersgroepen) en andere voorraden, zoals

Op basis van het matching principe worden giften van

welkomstgeschenken voor nieuwe donateurs, worden niet

bedrijven ten behoeve van specifieke projecten verantwoord

in de balans opgenomen, maar in het jaar van aanschaf ten

in het jaar waarin de lasten van het betreffende project

laste van het resultaat gebracht.

worden verantwoord.

Vorderingen

Nalatenschappen

Vorderingen worden gewaardeerd op de nominale waarde.

Baten uit nalatenschappen worden verantwoord in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vast-

72


gesteld. Voorlopige uitbetalingen in de vorm van voorschot-

formatieplaatsen en de ingeschatte tijdsbesteding naar de

ten worden in het boekjaar waarin zij worden ontvangen

volgende rubrieken:

verantwoord als baten uit nalatenschappen.

- Kosten hulpverlening - Kosten bewustwording/voorlichting

Verkopen artikelen (Terre des Hommes-winkels)

- Kosten fondsenwerving

De opbrengst uit de verkoop van artikelen wordt verant-

- Kosten gezamenlijke acties

woord in het jaar waarin de feitelijke verkoop tot stand is

- Kosten acties derden

gekomen. Het verantwoorde nettoresultaat bestaat uit de

- Kosten verkrijging subsidies overheden

behaalde bruto-omzet op basis van de in het desbetreffende

- Kosten beleggingen

boekjaar gedane feitelijke verkopen, onder aftrek van de

- Kosten beheer en administratie

inkoopwaarde van de goederen en de op de verkoop druk-

Uitvoeringskosten die volledig toe te wijzen zijn aan één

kende directe verwervingskosten.

van de bovenstaande rubrieken, worden volledig aan de betreffende rubriek doorbelast.

Aandeel in acties van derden Samenwerkende Hulporganisaties

Besteed aan doelstelling

Inkomsten van de Samenwerkende Hulporganisaties worden

Structurele hulpverlening

verantwoord in het jaar waarin zij worden ontvangen.

Verplichtingen (committeringen) aan projecten worden geacht te zijn aangegaan wanneer daartoe een besluit is

Loterijen

genomen door directie of bestuur en worden volledig toe-

Als baten worden verantwoord de ontvangen en invor-

gewezen aan het jaar waarin het besluit is genomen en dit

derbare netto-opbrengst van de loterijen over het desbe-

besluit is gecommuniceerd met de begunstigde. Terre des

treffende boekjaar. De per balansdatum nog te ontvangen

Hommes heeft als vuistregel dat met bestaande projectpart-

bedragen worden als vordering op de balans opgenomen.

ners driejarige verplichtingen worden aangegaan en met nieuwe projectpartners eenjarige verplichtingen worden

Subsidies

aangegaan.

Subsidies worden als baten verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben.

Noodhulp en Rehabilitatie Onder de post 'Noodhulp en Rehabilitatie' worden verant-

Resultaat beleggingen

woord committeringen ten behoeve van hulpverlening die

Zowel de gerealiseerde als de ongerealiseerde koersresultaten

direct zijn voortgekomen uit een rampsituatie en waarbij

worden in het desbetreffende boekjaar opgenomen in de

de periode van hulpverlening een periode van drie jaar niet

staat van baten en lasten. De met de beleggingen gemoeide

overschrijdt.

kosten worden afzonderlijk verantwoord onder kosten

Ook de hulpverlening die is mogelijk gemaakt door één

beleggingen in de staat van baten en lasten.

of meer acties van de Samenwerkende Hulporganisaties wordt verantwoord onder 'Noodhulp en Rehabilitatie'.

Kosten eigen fondsenwerving

Alle overige hulpverlening wordt verantwoord onder

In de kosten eigen fondsenwerving zijn inbegrepen alle

'Structurele Hulpverlening'.

kosten die gemaakt zijn om de totale baten uit eigen fondkosten en de met de fondsenwerving verband houdende

Personeelsbeloningen/pensioenen Toegezegdebijdrageregeling

uitvoeringskosten eigen organisatie.

Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenrege-

senwerving te verwerven, te weten de directe verwervings-

lingen op basis van toegezegde bijdragen worden als last in

Uitvoeringskosten eigen organisatie

de staat van baten en lasten opgenomen in de periode waar-

De uitvoeringskosten eigen organisatie zijn te onderscheiden

over de bijdragen zijn verschuldigd.

in kosten die verband houden met het verwerven van de baten en in kosten die verband houden met de bestedingen in het kader van de doelstelling. De totale uitvoeringskosten worden conform de richtlijn 650 verdeeld volgens een bij begroting vastgestelde sleutel die gebaseerd is op het aantal

73

toelichting


op de b a l a n s p e r 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8

MATERIËLE VASTE ACTIVA Onroerend Goed/ verbouwingen en interieuraanpassingen hoofdkantoor vrijwilligersgroepen

Kantoorinrichting en apparatuur hoofdkantoor vrijwilligersgroepen

Activa regiokantoren

Totaal

1.414.920

842.026

488.608

2.745.554

Aanschafwaarde Saldo 1 januari 2008 Aankopen

12.552

89.588

46.679

148.820

1.427.472

931.614

535.287

2.894.374

539.211-

581.746-

356.689-

1.477.646-

49.272-

120.797-

69.111-

239.181-

Saldo 31 december 2008

588.483-

702.543-

425.800-

1.716.826-

Boekwaarde 31 december 2008

838.990

229.071

109.486

1.177.547

Saldo 31 december 2008

Afschrijvingen Saldo 1 januari 2008 Afschrijvingen

74


toelichting op de b a l a n s p e r 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8 MATERIËLE VASTE ACTIVA DOELSTELLING

Hospitaalboot

Medisch Ambulanceboot

Hospitaalboot

Totaal

Bangladesh

vliegtuig

Amazone

Amazone

430.322

167.452

65.304

1.049.654 71.253

71.253

430.322

167.452

65.304

1.120.907

1.783.985

Aanschafwaarde Saldo 1 januari 2008 Aankopen Saldo 31 december 2008

1.712.732

Afschrijvingen Saldo 1 januari 2008 Afschrijvingen Saldo 31 december 2008

Boekwaarde 31 december 2008

308.398-

19.536-

16.610-

111.381-

455.926-

43.032-

16.745-

6.530-

109.752-

176.060-

351.430-

36.281-

23.140-

221.133-

631.985-

42.164

899.774

78.892

131.171

1.152.000

Bestemmingsreserve materiële vaste activa doelstelling Het saldo van de post materiële vaste activa doelstelling (€ 1.152.000) is gelijk aan de reserve materiële vaste activa doelstelling.

75


toelichting op de b a l a n s p e r 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8 FINANCIËLE VASTE ACTIVA DOELSTELLING De financiële vaste activa doelstelling bestaan volledig uit verstrekte microkredieten. In Sri Lanka (Nelandeco) en India (Nelindco) zijn hiertoe rechtspersonen opgericht om het verstrekken van leningen op commerciële basis mogelijk te maken.

Financiële vaste activa Stand per 1 januari 2008 Nieuwe leningen

2.911.864 571.215

Aflossing leningen

18.492-

Afboeking leningen

175.103-

Herwaardering in verband met valuta-effecten

Stand per 31 december 2008

5.8103.283.673

2008

2007

Nelandeco LK 038 P en V

923.212

1.100.628

Nelandeco LK 038 Y

247.435

247.964

Nelandeco LK 038 AC

56.483

56.604

Nelandeco LK 038 AE

281.160

153.459

Nelandeco LK 038 AH

62.759

-

Sri Lanka *

Indonesië/Filippijnen 8.660

11.884

11.740

13.536

7.441

14.378

YAMIDA ID 194C

16.787

11.445

YAMIDA ID 210C

37.100

-

325.536

148.532

Tongi

495.275

444.633

Pathuakali

810.085

708.801

3.283.673

2.911.864

ASSPUK IN 115 KAFCODE PH 043 CNB ID 194C

India ** Nelindco Bangladesh

TOTAAL FINANCIËLE VASTE ACTIVA

* In Sri Lanka zijn in 2008 twee nieuwe leningen verstrekt (LK 038AE en LK 038 AH). Op de lening LK 038 PV is LKR 27,9 miljoen afgeboekt (€ 175.103). Daarnaast is de aflossing van de lening LK 038 P en V met vijf jaar uitgesteld. In het kader van de tsunami heeft Terre des Hommes met eigen middelen leningen verstrekt aan vissers voor de aanschaf van een kleine vissersboot. Doordat andere hulporganisaties deze vissersboten verstrekten zonder terugbetalingsverplichting weigerden de vissers rente en aflossing aan Terre des Hommes te voldoen. De afboeking van de lening en het uitstellen van de aflossing geeft de vrouwenbanken meer financiële armslag en stelt ze in staat verder te groeien. In 2014 (voorheen 2009) zal voor het eerst worden afgelost op deze leningen. De overige mutaties betreffen kleine herwaarderingen in verband met valuta-effecten. De koers van de Sri Lanka Rupee daalde licht ten opzichte van de euro van LKR 159 naar LKR 159,34 tegen de euro. ** In 2007 werd in India de rechtspersoon Nelindco opgericht om op commerciële basis microkrediet te verlenen aan projectpartners en hun beneficiënten. In 2007 gingen vijf projectpartners een leenovereenkomst aan met Nelindco. Twee van deze projectpartners namen in 2008 een tweede lening. In 2008 gingen vijf nieuwe projectpartners een leenovereenkomst aan met Nelindco.

76


toelichting op de b a l a n s p e r 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8 OVERZICHT MICROKREDIETEN Aantal beneficiënten 2008

Aantal beneficiënten 2007

12.600

15.756

Looptijd

Rente percentage

Aflossing vanaf

2004 - 2012

8%

2014

2005 - 2015

8%

2014

Naam lening Sri Lanka Nelandeco LK 038 P * Nelandeco LK 038 V * Nelandeco LK 038 Y

1

1

2007 - 2022

8%

2012

Nelandeco LK 038 AC

60

30

2007 - 2022

8%

2012

Nelandeco LK 038 AE

44

15

2007 - 2018

8%

2013

830

2.375

2004 - 2010

geen

2005

Nelandeco LK 038 AH* Indonesië/Filippijnen ** ASSPUK (IN 115) KAFCODE (PH 043) **

711

2005 - 2010

3%

2005

112

112

2007 - 2008

5%

2008

1.326

236

2007 - 2008

5%

2008

1.871

902

2007 - 2010

16%

2009

Tongi en Pathuakali ***

26.931

23.551

Totaal

43.775

43.689

CNB ID 194C YAMIDA India Nelindco Bangladesh

* Het aantal beneficiënten van LK 038 P, LK 038V en LK 038AH is samengevoegd. ** In 2008 zijn er vragen ontstaan omtrent de tijdige betaling van rente en aflossing in Indonesië en de Filippijnen. Dit zal in 2009 nader worden onderzocht, onder andere tijdens de operational audit die in november op het regiokantoor in Zuidoost-Azië gaat plaatsvinden. Het aantal beneficiënten van de lening Kafcode is bij het schrijven van deze jaarrekening nog niet bekend. *** Bangladesh: het microkredietprogramma Bangladesh betreft een groot aantal leningen aan particulieren met verschillende looptijden. Om die reden kunnen niet alle gegevens in de bovenstaande tabel worden ingevuld.

Bestemmingsreserve financiële vaste activa doelstelling Het saldo van de post financiële vaste activa doelstelling (€ 3.283.673) is gelijk aan de reserve financiële vaste activa doelstelling.

77


toelichting op de b a l a n s p e r 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8 2008

2007

441.324

743.050

76.429

2.540.167

517.753

3.283.217

BELEGGINGEN Aandelen/Participaties Obligaties

TOTAAL BELEGGINGEN Beleggingsportefeuille niet langer wenselijk

Terre des Hommes vindt het aanhouden van een beleggingsportefeuille met obligaties en aandelen niet langer wenselijk. Het past niet bij een organisatie die voor een groot deel afhankelijk is van de financiële bijdragen van haar trouwe achterban. Deze achterban bestaat uit ruim 83.000 betalende relaties en ruim 1.000 vrijwilligers voornamelijk werkzaam in de Terre des Hommes-winkels. In 2008 heeft Terre des Hommes gezocht naar het juiste uitstapmoment. In december 2008 is het leeuwendeel van de obligatieportefeuille verkocht. Voor de verkoop van de resterende obligaties en aandelen wordt in 2009 of 2010 naar een geschikt moment gezocht.

VORDERINGEN 324.821

219.004

Te ontvangen rente microkrediet

43.003

34.195

Projecten, regiokantoren en uitzendingen buitenland

32.075

33.190

2.500.000

2.500.000

-

1.260.000

Te ontvangen bedragen uit nalatenschappen

393.835

1.732.609

Te ontvangen giften/subsidies

162.595

128.108

26.459

89.568

3.482.787

5.996.674

Te ontvangen rente liquide middelen

Te ontvangen bijdrage Nationale Postcode Loterij 2008 Te ontvangen Nationale Postcode Loterij 2008 extra trekking

Overige vooruitbetaalde en te vorderen bedragen

TOTAAL VORDERINGEN

LIQUIDE MIDDELEN 3.234.846

972.184

Kas- en banktegoeden kantoor Bangladesh

235.289

242.971

Kas- en banktegoeden kantoor Zuidoost-Azië

185.997

182.010

Kas- en banktegoeden kantoor Zuid-Azië

24.465

24.487

Kas- en banktegoeden kantoor Oost-Afrika

38.451

6.138

203.076

67.798

Kas- en banktegoeden hoofdkantoor

Kas- en banktegoeden kantoor Zuid-Amerika Kas- en banktegoeden kantoor India Kas- en banktegoeden Nelandeco Kas- en banktegoeden Nelindco Kas- banken girotegoeden vrijwilligersgroepen Spaarrekeningen (dagelijks opvraagbaar, rente variabel) Deposito's De Saint Exupéry Fonds (hiervan is € 56.723,- niet vrij beschikbaar) Stichting tot bevordering zorg gehandicapt kind derde wereld

TOTAAL LIQUIDE MIDDELEN

3.148

6.088

130.933

56.081

30.062

-

359.204

311.360

4.500.000

3.500.000

21.000.000

17.350.000

77.382

75.396

7.654

7.715

30.030.508

22.802.230

78


toelichting op de b a l a n s p e r 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8 PASSIVA RESERVES

Stand per

Direct beschikbaar voor doelstelling

Bestemmingsreserve Bangladesh

Continuïteitsreserve

Reserve MVA doelstelling

Reserve FVA doelstelling

Totaal

4.193.165

1.500.000

4.000.000

1.256.808

2.911.864

13.861.837

2.987.415

-

-

371.809

3.254.416

-

-

-

-

-

-

7.180.580

1.500.000

4.000.000

1.152.000

3.283.673

17.116.253

1 januari 2008 Mutaties Toevoeging via resultaatbestemming

104.808-

Bestedingen via resultaatbestemming Stand per 31 december 2008

Bestemmingreserve Bangladesh De bestemmingsreserve Bangladesh voor een bedrag van € 1,5 miljoen is gevormd om de continuïteit van het eigen project in Bangladesh voor drie jaar te waarborgen.

BESTEMMINGSFONDSEN

Saldo begin boekjaar

Fondsen op naam

Nalatenschap Molukken

56.723

23.966

Af: projectgoedkeuringen Af: naar vrije reserve Saldo einde boekjaar

Saldo begin boekjaar

18.273 -

5.693

56.723

-

Pakistan

Java

3.165

-

Bij: Af: projectgoedkeuringen Saldo einde boekjaar

73.360 3.165

73.360

-

-

79


toelichting op de b a l a n s p e r 3 1 d e c e m b e r 2 0 0 8 Bestemmingsfonds Molukken

Conform paragraaf 6.1 van het financieel reglement van de

In 2001 werd Terre des Hommes benoemd als erfgenaam in een

Samenwerkende Hulporganisaties moet het verloop van

nalatenschap onder de last het erfdeel te besteden ter financiering

bestemmingsfondsen uit SHO-middelen uitgebreid in de jaarre-

van de studie van jonge Molukkers. In totaal werd € 123.625

kening worden verantwoord. Terre des Hommes blijft het verloop

ontvangen. In de periode 2002 - 2008 werd een bedrag van

van deze bestemmingsfondsen in de jaarrekening verantwoorden

€ 117.932 besteed. Het saldo van het fonds bedraagt eind 2008

totdat de eindrapportage over de betreffende actie is afgerond. In

€ 5.693, 4,6% van de nalatenschap. Dit bedrag is te klein om

2009 zal Terre des Hommes de eindrapportage met betrekking tot

een project voor te vinden en valt vrij in de vrije reserve.

Pakistan indienen bij het SHO back-office.

Bestemmingsfonds Pakistan

Bestemmingsfonds Java

In oktober 2005 startte de actie 'Help Slachtoffers Aardbeving

In de periode 2006 - 2007 werd € 240.807 ontvangen van de

Pakistan'. Van de Samenwerkende Hulporganisaties ontving

Samenwerkende Hulporganisaties uit de actie 'Aardbeving Java -

Terre des Hommes in de periode 2005 - 2007 een bedrag van

help nu'. In 2008 kon Terre des Hommes een beroep doen op niet

€ 2.773.627. Dit bedrag is in de periode 2005 - 2008 volledig

bestede gelden van de andere organisaties. Dit betrof een bedrag

besteed.

van € 73.360. Het bestemmingsfonds Java is volledig besteed.

2008

2007

SCHULDEN LANGLOPENDE SCHULDEN Langlopende projectschulden 2 jaar

4.236.581

4.224.227

Langlopende projectschulden 3 jaar

2.122.861

2.695.687

TOTAAL LANGLOPENDE SCHULDEN

6.359.442

6.919.914

13.566.082

12.148.176

KORTLOPENDE SCHULDEN Kortlopende projectschulden 1 jaar Nog te betalen projecten Regiokantoren/Nelandeco

91.566

154.727-

Nog te besteden MFS subsidie

2.000.000

4.000.000

Overige kortlopende schulden

454.198

659.647

TOTAAL KORTLOPENDE SCHULDEN

16.111.846

16.653.096

TOTAAL SCHULDEN

22.471.288

23.573.010

80


niet in de balans opgen o m e n r e c h t e n e n v e r p l i c h t i n g e n Rechten

Verplichtingen

953 (2007: 918) begunstigers van Terre des Hommes hebben door

Terre des Hommes staat door middel van een bankgarantie garant

middel van een notariële akte van schenking voor de komende

voor drie maanden huur voor de winkels Groningen, Zoetermeer,

jaren bijdragen aan Terre des Hommes toegezegd. Met de uit

Hengelo, Zwolle, Oosterhout, Leeuwarden, Helmond, Emmen,

hoofde van deze schenkingsaktes te ontvangen lijfrente-termijnen

Heerenveen en Maastricht voor een totaalbedrag van € 39.755,82

is in de balans ultimo 2008 geen rekening gehouden. Deze worden

(2007: € 35.780,82). Terre des Hommes huurt twee kopieer/print-

in het jaar van ontvangst als inkomsten opgenomen.

apparaten bij NIC Rental Services. Hiervoor is een huurovereenkomst gesloten die eindigt op 1 maart 2011.

Met de te verwachten ontvangsten uit hoofde van nalatenschappen, waarvan de omvang op 31 december 2008 nog niet betrouwbaar kon worden vastgesteld, wordt geen rekening gehouden. Naar schatting is hieruit per 31 december 2008 nog een bedrag van € 1,1 miljoen (2007: € 5,7 miljoen) aan inkomsten te verwachten. Deze nalatenschappen zullen grotendeels in 2009 worden afgewikkeld.

81


toelichting op de st a a t v a n b a t e n e n l a s t e n 2 0 0 8 2008

2007

INKOMSTEN BATEN UIT BELEGGINGEN RENTE 1.087.499

654.394

Rente ontvangen door vrijwilligersgroepen

2.786

1.839

Rente ontvangen door regiokantoren

3.350

1.308

1.093.636

657.541

3.090

1.233

• Couponrente obligaties

91.083

95.694

• Netto-dividend op aandelen

13.938

10.113

Rente opbrengst Rekening Courant/Spaarrekeningen/Deposito's

BELEGGINGEN • Rekening courant

• Gerealiseerd koersresultaat participaties/aandelen • Gerealiseerd koersresultaat obligaties • Ongerealiseerd koersresultaat participaties/aandelen • Ongerealiseerd koersresultaat obligaties

RENTE MICROKREDIET HUUROPBRENGST

TOTAAL RESULTAAT BELEGGINGEN

-

646

48.409

11.928-

301.726-

11.355-

72.785-

32.366-

217.991-

52.037

233.584

184.067

71.472

71.472

1.180.701

965.117

82


landentabel 2008

2007

2008

2007

2008

2007

2008

2007

Aantal partners goedgekeurd


Bedrag goed gekeurd

Bedrag goed gekeurd

Aantal partners gesteund


Bedrag overgemaakt

Bedrag overgemaakt

Cambodja

10

10

1.154.809

509.281

15

14

593.677

602.649

Indonesië

24

17

1.109.399

301.352

39

32

975.599

401.286

Filippijnen

4

10

111.721

752.842

17

21

744.953

549.203

Laos

1

-

49.421

1

-

10.796

-

Thailand

3

10

30.471

664.202

15

15

399.486

360.733

EU/MFS Traficking/

9

6

1.274.583

829.157

10

6

678.312

617.818

51

53

3.730.403

3.056.834

97

88

3.402.823

2.531.690

Structureel Zuidoost-Azië

Overig Totaal Zuid-Azië Bangladesh India Sri Lanka Totaal

5

4

1.981.505

473.403

9

9

921.652

980.648

18

25

832.729

2.516.902

46

43

1.753.357

1.879.040

6

5

1.434.609

1.131.294

10

10

1.675.983

1.092.622

29

34

4.248.842

4.121.599

65

62

4.350.991

3.952.310

Oost-Afrika -

-

-

71-

-

-

-

-

Kenia

Gambia

17

27

1.223.845

2.114.582

39

45

1.627.964

2.202.184

Tanzania

17

13

1.522.468

874.606

20

15

820.713

598.863

Oeganda

13

11

1.085.463

985.529

18

17

716.298

805.498

Totaal

47

51

3.831.776

3.974.646

77

77

3.164.975

3.606.545

Bolivia

19

19

1.317.978

727.758

28

28

896.886

747.497

Brazilië

17

12

1.900.181

1.623.576

16

18

1.702.738

1.697.223

8

8

781.927

840.055

15

17

679.210

685.152

44

39

4.000.086

3.191.389

59

63

3.278.834

3.129.872

171

177

15.811.107

14.344.468

298

290

14.197.623

13.220.417

Zuid-Amerika

Peru Totaal Totaal structureel

83


landentabel 2008

2007

2008

2007

2008

2007

2008

2007



Bedrag goed gekeurd

Bedrag goed gekeurd



Bedrag overgemaakt

Bedrag overgemaakt

Iran

-

-

-

19.090-

-

-

-

19.090-

Tsunami

1

3

175.103

238.629-

1

3

175.103

39.212-

Pakistan

-

1

-

2

3

550.500

1.111.149

Java aardbeving

-

-

-

-

1

-

246.589

Birma

3

-

97.914

-

3

-

71.291

-

- Bolivia

-

1

-

30.205

-

1

-

30.205

- Java

-

2

-

40.781

-

2

-

40.781

-

4

-

248.345

-

4

-

248.345

- Peru

-

1

-

38.658

-

1

-

38.658

- Kenia, Turkana

2

1

99.830

98.702

3

1

197.002

- Bangladesh

1

1

279.838

20.757

1

-

414.838

- Filippijnen

1

-

11.147

-

1

-

11.147

-

Totaal Noodhulp/

8

14

663.832

83.076

11

16

1.419.881

1.545.013

179

191

16.474.940

14.427.544

309

306

15.617.504

14.765.430

Noodhulp/ Wederopbouw

1.725 138.379-

Eigen noodhulp

overstroming - Bangladesh overstroming 1.830 114.243-

cycloon

Wederopbouw

TOTAAL

84


to t a l e l a s t e n DOELSTELLING Hulpverlening

KOSTEN

Bewust wording

Fondsen werving

Gezamen lijke acties

Acties Verkrijging derden subsidies

236.921

216.375

221.666

5.779

5.779

5.779

1.575

1.439

1.474

38

38

38

7.587

7.772

203

203

203

HULPVERLENING Structurele hulpverlening Noodhulp

TOTAAL HULPVERLENING

15.811.107 663.832 16.474.939

OVERHEAD Hoofdkantoor Personeelskosten Bankkosten Reis- en verblijfkosten algemeen Reis- en verblijfkosten hulpverlening

47.585

Lidmaatschappen *

8.307

Kwaliteitbewaking (ISO)

5.389

Printers, telefoon, post, kantoorartikelen **

18.234

16.653

17.060

445

445

445

Pand, onderhoud en energie

19.220

17.554

17.983

469

469

469

3.623

3.309

3.390

88

88

88

Accountantskosten

11.967

10.929

11.196

292

292

292

Verzekeringen, Arbo en overig ***

15.209

13.890

14.229

371

371

371

Overige projectkosten

18.566 604

551

565

15

15

15

387.201

288.287

295.336

7.699

7.699

7.699

288.287

295.336

7.699

7.699

7.699

448.002

1.387.378

-

48.313

48.456

-

42.791

21.882

-

240.251

558

-

Automatisering

Juridische kosten Totaal hoofdkantoor

Regiokantoren Personeelskosten Kantoorkosten

1.044.001 526.893

Totaal regiokantoren

1.570.893

TOTAAL OVERHEAD

1.958.094

MARKETING EN COMMUNICATIE Particuliere markt Zakelijke markt Vrijwilligers Jongeren Regiokantoren

47.137

5.237

Algemeen

1.097.445

47.430

TOTAAL MARKETING EN COMMUNICATIE

1.923.939

1.510.941

-

107.220

-

2.212.226

1.806.277

7.699

114.919

7.699

TOTALE LASTEN

18.433.033

107.220

85


to t a l e l a s t e n KOSTEN Beleggingen

Beheer en administratie

Totaal 2008

Begroting 2008

Totaal 2007

15.811.107

16.555.000

14.344.468

663.832

500.000

83.076

16.474.939

17.055.000

14.427.544

HULPVERLENING Structurele hulpverlening Noodhulp

TOTAAL HULPVERLENING OVERHEAD Hoofdkantoor Personeelskosten Bankkosten Reis- en verblijfkosten algemeen

5.779

653.297

1.351.374

1.493.831

1.392.664

20.539

79.101

99.639

81.000

91.989

38

4.344

Reis- en verblijfkosten hulpverlening Lidmaatschappen *

203

22.907

Kwaliteitbewaking (ISO)

8.986

5.084

8.034

47.585

25.700

46.375

47.384

87.000

61.808

5.389

15.000

9.446

Printers, telefoon, post, kantoorartikelen **

445

50.280

104.006

95.158

88.850

Pand, onderhoud en energie

469

52.999

109.631

61.287

114.727

Automatisering

88

9.991

20.667

81.041

50.712

Accountantskosten

292

32.998

68.258

70.118

67.034

Verzekeringen, Arbo en overig ***

371

41.937

86.749

50.655

67.425

18.566

21.000

14.858

Overige projectkosten Juridische kosten

15

1.664

3.443

40.000

23.224

28.238

949.518

1.971.677

2.126.874

2.037.146

1.044.001

1.138.415

941.396

526.893

532.098

390.160

1.570.893

1.670.513

1.331.557

949.518

3.542.570

3.341.026

3.368.703

82.245

1.917.625

1.780.000

1.614.594

Zakelijke markt

-

96.769

150.000

49.396

Vrijwilligers

-

64.673

83.000

52.803

Jongeren

-

240.809

240.000

245.162

52.374

48.800

-

-

1.252.095

1.154.000

658.309

-

82.245

3.624.345

3.455.800

2.620.264

28.238

1.031.763

23.641.854

24.308.187

20.416.511

Totaal hoofdkantoor

Regiokantoren Personeelskosten Kantoorkosten Totaal regiokantoren

TOTAAL OVERHEAD

28.238

MARKETING EN COMMUNICATIE Particuliere markt

Regiokantoren Algemeen

TOTAAL MARKETING EN COMMUNICATIE TOTALE LASTEN

86


to t a l e l a s t e n

SPECIFICATIE REGIOKANTOREN

Zuidoost-Azië

Zuid-Azië

Oost-Afrika

2008

2007

2008

2007

2008

2007

Personeelskosten

205.948

189.199

194.249

188.831

294.149

247.084

Kantoorkosten

125.400

84.751

138.978

86.969

93.091

109.877

Totaal

331.348

273.950

333.227

275.800

387.240

356.960

9.807

10.172

8.829

8.583

19.610

17.649

Gemiddelde personeelkosten per FTE per jaar inclusief salaris regiovertegenwoordiger

Kosten hoofdkantoor * De daling in de kosten voor lidmaatschappen wordt met name veroorzaakt door een daling in de kosten van het lidmaatschap van de Internationale Federatie Terre des Hommes. In 2007 betaalde Terre des Hommes Nederland € 53.404 aan de Federatie, in 2008 was dat € 46.025. De hoogte van de lidmaatschapsgelden is afhankelijk van de inkomsten van de aangesloten organisaties. De lidmaatschapsgelden van 2008 zijn gebaseerd op de inkomsten van 2006. De inkomsten van 2006 waren lager dan in 2005 in verband met de tsunami. ** De stijging in printerkosten, telefoon, post en kantoorartikelen wordt met name veroorzaakt door een stijging in kopieerkosten (ruim € 4.000) en porti (bijna € 7.000). *** De post verzekering, Arbo en overig stijgt ten opzichte van 2007 met ruim € 19.000. Dit wordt met name veroorzaakt door een stijging van ruim € 14.000 in de wervingskosten van personeel. In 2008 is voor de vacature fondsenwerving particuliere markt een extern bureau ingeschakeld. Voor de functie regiovertegenwoordiger Oost-Afrika is met twee kandidaten een assessment gedaan.

Kosten Marketing en Communicatie De kosten Marketing en Communicatie stijgen ten opzichte van 2007 met € 1 miljoen. Er werd € 127.000 meer besteed dan begroot. De hogere besteding ten opzichte van de begroting werd met name veroorzaakt door de posten samenwerking TV-programma's en Media inkoop merk. In 2008 kon Terre des Hommes ingaan op een uniek aanbod om zes afleveringen te maken van Puberruil XL, een programma van de KRO. Het bereik van deze afleveringen is ruim 400.000 kijkers per aflevering. Deze activiteit was niet begroot. Door besparingen op andere begrotingsposten kon de activiteit worden gerealiseerd. In 2008 heeft Terre des Hommes in november een grote media campagne gehouden met als onderwerp kinderprostitutie. Het beeldmerk "Hart voor kinderen, oog voor resultaat" werd vervangen door "Terre des Hommes stopt kinderuitbuiting".

Kosten regiokantoren De kosten van de vier regiokantoren, de acht landenkantoren en de rechtspersonen Nelandeco en Nelindco stegen ten opzichte van 2007 met € 239.336. De personeelskosten stijgen met € 125.081. De kantoorkosten stijgen met € 114.257. De totale regiokantoorkosten blijven met € 58.107 onder de begroting van € 1.629.000. Alle regiokantoren bleven binnen hun individuele begroting. Dit wordt met name veroorzaakt door de sterke euro, de uitgaven van regiokantoren worden voldaan in lokale valuta. Het totaal aantal FTE in de regiokantoren steeg van 71,6 in 2007 naar 76 in 2008. De stijging van de gemiddelde personeelskosten per FTE in Oost-Afrika wordt veroorzaakt door de invoering van een pensioenfonds voor lokale medewerkers. De back-service voor deze medewerkers met betrekking tot het pensioenfonds bedroeg € 38.798.

87


to t a l e l a s t e n

SPECIFICATIE REGIOKANTOREN

Zuid-Amerika

Totaal

2008

2007

2008

2007

Personeelskosten

349.655

316.283

1.044.001

941.396

Kantoorkosten

169.423

108.564

526.893

390.160

Totaal

519.078

424.846

1.570.893

1.331.557

19.425

18.605

14.033

13.148

Gemiddelde personeelkosten per FTE per jaar inclusief salaris regiovertegenwoordiger

88


kenget a l l e n p e r s o n e e l HOOFDKANTOOR OMSCHRIJVING

Hulpverlening

Bewustwording

Fondsenwerving

212.226

193.821

198.560

269

245

Pensioenpremie

21.186

Sociale lasten

23.891

Bruto salarissen inclusief vakantiegeld Spaarloonregeling

Ontvangen ziekengelden

Acties derden

Verkrijging subsidies

5.176

5.176

5.176

251

7

7

7

19.349

19.822

517

517

517

21.819

22.352

583

583

583

66-

66-

66-

60

55

56

1

1

1

Reiskosten woon-werk

7.631

6.970

7.140

186

186

186

Doorbelasting loonkosten huurder

3.795-

3.466-

3.551-

93-

93-

93-

Doorbelasting regiokantoren

9.851-

8.997-

9.217-

240-

240-

240-

16.473-

15.045-

15.413-

Uitzendkrachten

Doorbelasting kosten EU subsidie Opleidingskosten Overige personeelskosten

PERSONEELSKOSTEN

2.705-

2.470-

2.530-

Gezamenlijke acties

402-

402-

402-

951

868

890

23

23

23

3.533

3.226

3.305

86

86

86

236.921

216.375

221.666

5.779

5.779

5.779

89


kenget a l l e n p e r s o n e e l HOOFDKANTOOR OMSCHRIJVING

Beleggingen

Beheer en administratie

TOTAAL 2008

BEGROOT 2008

TOTAAL 2007

5.176

585.200

1.210.512

1.298.410

1.151.250

7

741

1.532

2.000

1.532

Pensioenpremie

517

58.419

120.843

128.543

112.789

Sociale lasten

583

65.877

136.269

153.212

139.535

Bruto salarissen inclusief vakantiegeld Spaarloonregeling

Ontvangen ziekengelden Uitzendkrachten Reiskosten woon-werk Doorbelasting loonkosten huurder

66-

7.458-

p.m.

(3.771)

1

165

(15.426) 342

1.000

1.954

186

21.043

43.529

38.254

35.547

93-

10.466-

(21.649)

(20.000)

(19.110)

Doorbelasting regiokantoren

240-

27.164-

(56.191)

(39.085)

(37.157)

Doorbelasting kosten EU subsidie

402-

45.425-

(93.963)

(90.503)

(53.091)

Opleidingskosten

23

2.622

5.424

15.000

18.783

Overige personeelskosten

86

9.741

20.151

7.000

44.403

5.779

653.297

1.351.374

1.493.831

1.392.664

PERSONEELSKOSTEN

Gemiddeld aantal personeelsleden hoofdkantoor (in FTE's) Gemiddelde personeelskosten per FTE per jaar

28,07

30,76

48.143

45.281

De gemiddelde personeelskosten per FTE stegen met 6,3% (2007: 7,1%). Ten opzichte van 2007 werden de salarisschalen met 1,6% verhoogd (2007: 1%). Vier medewerkers kregen naast deze verhoging een individuele verhoging. Drie medewerkers ontvingen een bonus. De maximale reiskostenvergoeding werd per 1 juli 2008 verhoogd van € 130 naar € 260 per maand. De pensioenlasten ten opzichte van de brutosalarissen stegen van 9,8% naar 10,0%. De sociale lasten daalden van 12,1% naar 11,3%.

90


kenget a l l e n p e r s o n e e l

Functiegebouw en salarisgebouw Functiegroep

van

tot

Directie

6.473

7.759

Management Team

3.652

5.519

Regiovertegenwoordigers (één vertegenwoordiger per regiokantoor)

2.788

4.047

Medewerkers met opleidingsniveau HBO/WO

2.232

3.331

Medewerkers met opleidingsniveau LBO/MBO

1.060

2.418

Bezoldiging bestuur en directie De leden van het bestuur ontvangen geen vergoeding. De totale personeelslasten van de directie inclusief sociale lasten en pensioenlasten bedragen in 2008 € 117.440 (2007: € 115.647). De directie van Terre des Hommes bestaat uit één persoon. Terre des Hommes heeft 104,1 FTE in dienst (hoofdkantoor 28,07 FTE, regiokantoren 76,0 FTE). Er zijn 1.019 vrijwilligers actief voor Terre des Hommes in de 25 winkels en 15 promotiegroepen. Het bestuur acht het salaris van de directie in lijn met de zwaarte van de functie.

Specificatie personeelslasten directie Brutojaarsalaris Sociale lasten Pensioenlasten

2008

2007

100.559

98.976

4.269

4.241

12.612

12.430

117.440

115.647

Naast salaris wordt aan het personeel 8% vakantiegeld betaald en een bijdrage van 60% in de pensioenkosten. Terre des Hommes kent geen dertiende maand. Terre des Hommes is aangesloten bij het bedrijfstakpensioenfonds PGGM. Uit dien hoofde worden de toegezegde pensioenregelingen (ouderdomspensioen en Flex regelingen) als toegezegdebijdrageregeling in de jaarrekening verwerkt. De aan PGGM betaalde pensioenpremies worden als last in de staat van baten en lasten verantwoord. Terre des Hommes heeft in het geval van een tekort bij het PGGM geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies.

2008

2007

1.044.001

941.396

Zuidoost-Azië

21,0

18,6

Zuid-Azië

22,0

22,0

Oost-Afrika

15,0

14,0

Zuid-Amerika

18,0

17,0

Totaal

76,0

71,6

Gemiddelde personeelskosten regiokantoren per FTE per jaar, inclusief regiovertegenwoordigers

13.737

13.148

Totaal aantal FTE hoofdkantoor en regiokantoren

104,1

102,4

TOTAAL PERSONEELSKOSTEN VIER REGIOKANTOREN Aantal FTE regiokantoren, inclusief regiovertegenwoordigers

91


kenget a l l e n p e r s o n e e l Aantal FTE en ziekteverzuim hoofdkantoor 2008

2007

2006

2005

Totaal

28,07

30,76

30,87

28,45

Vrouw

14,00

14,98

15,03

14,28

Man

14,07

15,78

15,84

14,17

3,15

5,06

5,46

6,25

30 - 40

11,15

13,29

11,84

9,50

40 - 50

6,44

6,60

7,74

6,87

Ouder dan 50 jaar

7,33

5,82

5,83

5,83

Ziekteverzuim

2,90%

5,30%

6,30%

7,60%

Ziekteverzuim exclusief langdurig verzuim*

1,81%

2,17%

2,65%

3,26%

Jonger dan 30 jaar

* Terre des Hommes hanteert als grens voor langdurig verzuim een periode van 30 werkdagen.

Personeelsverloop In 2008 zijn twee medewerkers in dienst getreden (2007: 11) en vier medewekers (2007:9) uit dienst gegaan. Eén indienstreding betreft een vervanging van een uitdiensttreding. De fondsenwerver particuliere markt is in 2008 doorgestroomd naar de nieuwe functie fondsenwerver zakelijke markt. De nieuwe fondsenwerver particuliere markt is eind maart 2008 in dienst getreden. Op de afdeling projecten is een medewerker projecten uit dienst gegaan, haar werkzaamheden worden door het huidige team overgenomen. Door een langdurige ziekte van de medewerker postkamer had Terre des Hommes tijdelijk een tweede medewerker postkamer in dienst. Eind april 2008 is deze medewerker uit dienst gegaan. Eind november 2008 is een receptionist uit dienst gegaan. Haar werkzaamheden worden door het huidige team van receptionisten overgenomen.

Opleiding In 2008 werd door tien medewerkers een cursus/opleiding gevolgd. De systeembeheerder legde drie examens af en behaalde zijn MSCE 2003 certificaat. De medewerker verantwoordelijk voor nalatenschappen rondde zijn opleiding Legal Assistant Notariaat af. De juridisch directiemedewerker volgde de cursus intellectueel eigendom en volgde een training intervisie. De marketingmedewerker van regiokantoor Oost-Afrika volgde een cursus NIMA-B. De directiesecretaresse volgde een cursus Microsoft excel. Drie medewerkers volgden een cursus bedrijfshulpverlening. De medewerker verantwoordelijk voor het EU project volgde een cursus Spaans en de medewerker online marketing en communicatie volgde een cursus efficiënt werken.

92


opbrengsten v r i j w i l l i g e r s g r o e p e n Terre des Hommes-winkels

2008

2007

Groei tov 2007

De opbrengsten van de onderstaande winkels zijn opgenomen in deze jaarrekening. Stichting Terre des Hommes Assen ***

397-

n.v.t.

Steunpunt Winkel Terre des Hommes Barneveld

17.357

17.127

1,35%

Vereniging Terre des Hommes Winkel Bergen op Zoom

22.812

28.332

-19,48%

Stichting Inzameling Goederen ten bate van Terre des Hommes Breda

60.752

51.811

17,26%

Stichting Terre des Hommes Delft

32.080

23.572

36,10%

Stichting Terre des Hommes Den Haag en omstreken ***

303-

n.v.t.

-

-

n.v.t.

4.191

3.082-

n.v.t.

28.485

20.823

36,80%

9.116

3.976

129,26%

Stichting Terre des Hommes Helmond

14.626

6.974

109,71%

Stichting Terre des Hommes Hengelo

75.866

56.367

34,59%

Stichting Terre des Hommes Drachten Stichting Terre des Hommes Emmen Stichting Terre des Hommes Groningen Stichting Terre des Hommen Heerenveen en omstreken *

Stichting Terre des Hommes Hilversum en omstreken ***

746-

n.v.t.

Stichting Terre des Hommes Leeuwarden

22.592

15.338

47,29%

Stichting Inzameling Goederen ten bate van Terre des Hommes Leiden

52.544

46.483

13,04%

Stichting Winkel Terre des Hommes Maastricht *

15.585

Stichting Winkel Middelburg ten behoeve van Terre des Hommes Nederland

22.676

n.v.t. 20.036

13,17%

23.970

22.235

7,80%

135.809

129.336

5,01%

Stichting Winkel Venlo t.b.v. Terre des Hommes en Vereniging Venlo

78.977

71.631

10,26%

Stichting Terre des Hommes Wageningen

29.761

32.840

-9,37%

Stichting Inzameling Goederen ten bate van Terre des Hommes Zoetermeer

44.966

44.229

1,67%

Stichting Terre des Hommes Zundert/Rijsbergen

55.312

56.609

-2,29%

Stichting Terre des Hommes Zwolle

39.756

28.346

40,25%

Winkel Deventer **

24.000

Stichting Terre des Hommes Oosterhout en Omstreken Stichting Inzameling Goederen ten bate van Terre des Hommes Pijnacker

Totaal winkels

809.787

n.v.t. 672.981

20,33%

* De winkels van Heerenveen en Maastricht zijn nieuw in 2008. Het netto-resultaat van de winkel van Heerenveen in 2007 betreft het netto-resultaat van de vereniging van Heerenveen die in 2008 is overgegaan in de winkel Heerenveen. De tweede nieuwe winkel in 2008 is de winkel van Maastricht. ** De winkel in Deventer is niet aan Terre des Hommes verbonden middels een winkelprotocol. Deze tweedehands winkel maakt jaarlijks een aantal giften over aan Terre des Hommes. In 2007 maakte deze winkel een bedrag van € 16.000 over aan Terre des Hommes. In 2007 is deze gift onder particuliere fondsenwerving verantwoord. Vanaf 2008 worden deze giften onder giften vrijwilligers verantwoord. *** In 2008 zijn de oprichtingsaktes van de winkels Assen, Den Haag en Hilversum getekend. Deze winkels zullen in 2009 worden geopend.

93


opbrengsten v r i j w i l l i g e r s g r o e p e n De opbrengsten van de onderstaande promotieteams zijn

2008

2007

Groei tov 2007

96.740

103.187

-6,25%

906.527

776.168

16,80%

opgenomen in deze jaarrekening.

Vereniging Terre des Hommes Oost-Veluwe Vereniging Terre des Hommes Walcheren/Arnemuiden Steunpunt Werkgroep Terre des Hommes Bergen op Zoom Steunpunt Terre des Hommes Berkenwoude Vereniging Terre des Hommes Zuid-West Friesland/Bolsward Steunpunt Terre des Hommes Dordrecht Vereniging Terre des Hommes Zuid-Oost Utrecht/Driebergen Steunpunt Terre des Hommes Gilze-Rijen Vereniging Terre des Hommes Midden Kennemerland Vereniging Terre des Hommes Zuid-West Friesland/Joure Vereniging Terre des Hommes Gooi- en Vechtstreek Vereniging Terre des Hommes Friesland-Noord/Leeuwarden Vereniging Terre des Hommes Maastricht Vereniging Terre des Hommes 's-Heerhendrikskinderen Vereniging Terre des Hommes Oost-Gelderland/Winterswijk

Terre des Hommes-promotieteams Totaal vrijwilligersgroepen

94


accoun t a n t s v e r k l a r i n g

95


accoun t a n t s v e r k l a r i n g

96


eng l i s h s u m m a r y Terre des Hommes in 2008

Terre des Hommes International Federation Terre des Hommes Nederland is a member of the Terre

2008 was a good year for Terre des Hommes. The organisa-

des Hommes International Federation (TDHIF), currently

tion’s finances fared well and its projects prospered. In this

boasting eleven national partner organisations. On its Board

summary of the 2008 Annual Report, you will read all about

are the directors of five member organisations, including

the way Terre des Hommes works, about the main projects and

Terre des Hommes Nederland. The duties of the TDHIF

programme results, and about the activities that enable Terre

consist of promoting cooperation between the partner

des Hommes to provide much-needed aid.

organisations, both in the field of international child right campaigns and in the area of international political lobby-

Management Report

ing. The expenses are covered by the yearly contributions of the national member organisations, in accordance with their

Revenues

respective financial capacity. The budget of the TDHIF for

From 2007 until 2010, Terre des Hommes will each year

2008 amounted to € 242,589; Terre des Hommes Nederland

be granted an amount of € 8 million from the Ministry of

provided a contribution of € 46,025.

Foreign Affairs (Development Cooperation) as a participant in the so-called Broad-based Co-financing Programme (in

Future

Dutch: Medefinancieringsstelsel or MFS). In addition, in 2008,

Due to the current economic recession and its possible

Terre des Hommes again received the regular contribution of

impact on Terre des Hommes, it is not feasible to estimate

€ 2.5 million from the Dutch Post Code Lottery (in Dutch:

the revenues for 2009. However, planned project and pro-

Nationale Postcode Loterij).

gramme expenditures are guaranteed, as these are covered by committed funding. With respect to new commitments,

The revenues from fundraising activities increased by over

Terre des Hommes will thoroughly examine the consequen-

€ 5.3 million in comparison with 2007. Revenues from

ces of the recession on a monthly basis.

inheritances and legacies in particular show a rising curve in recent years. The number of donators is also on the

The chart below represents in percentages the spread of the

increase.

various revenues over the total revenues for 2008. In this way, Terre des Hommes aims to ensure a better future for

Aid

even more children in 2009.

Donators, sponsors, contributors and the general public require ever more from charities with regard to the spending of funds entrusted to them. In this context, transparency has become a common expression. In 2008, 78 percent of all

Fundraising 55%

expenditures were spent on child aid projects.

Lotteries 9% Subsidies 31%

The chart below shows how the total expenditures of Terre

Return of investments/ Miscellaneous 4%

des Hommes are divided. The expenditures include the

SHO, the collaborate alliance of aid organsations 1%

costs of the head office and four regional offices giving guidance to the organisation’s projects. In 2008, these costs amounted to just over € 1.9 million. Ron van Huizen, Director Aid 78%

This is how we work

Awareness 9% Fund-raising 8%

Terre des Hommes provides aid to children in need and

Administration 4%

is active in thirteen countries spread over four regions:

Other 1%

South-East Asia, South Asia, East Africa and South America. The organisation’s head office is located in The Hague. To ensure fruitful and effective interaction with local partners, Terre des Hommes has regional offices in

97


eng l i s h s u m m a r y each of the four regions: in Jakarta (Indonesia), Colombo

Programmes

(Sri Lanka), Nairobi (Kenya) and Cochabamba (Bolivia). The regional offices coordinate cooperation with local

Child exploitation

project partners.

Child trafficking, child prostitution and child-sex tourism

In order to achieve its objectives, Terre des Hommes has

are extreme forms of exploitation that can be found all over

clustered its activities into six programmes: child exploi-

the world. Although primarily linked to poverty, social and

tation, education, healthcare, micro-credit, hiv/aids and

cultural circumstances also play a role. With an integrated

disabled children. These programmes are reflected in

approach of prevention, shelter of victims and prosecution

more than three hundred projects supported by Terre des

of perpetrators, Terre des Hommes aims to put an end to

Hommes.

these serious violations of children’s rights. For instance, by organising awareness campaigns on the danger of child trafficking, targeted at parents, village chiefs, police and judiciary. Other initiatives, such as education projects, Child exploitation 24%

income-generating activities, shelter and schooling for traf-

Health care 22%

ficked children, legal assistance for victims, and health edu-

Education 20%

cation, are also aimed at banning child exploitation. During

Disabled children 14%

the autumn, Terre des Hommes organised a large-scale

HIV/AIDS 10%

campaign in the Netherlands targeted against sexual exploi-

Microcredit 6%

tation, using a new slogan: “Terre des Hommes stops child

Emergency relief 4%

exploitation!” The campaign clearly showed that donations from the public and Terre des Hommes’ aid can really make a difference.

Supervision and quality Terre des Hommes is a foundation. Its highest authority

Education

is the Board, which supervises the day-to-day functioning

Education gives children a chance to build a solid future. It

of the organisation. Many of the Board’s executive duties

is an important weapon in the battle against inequality and

and responsibilities have been transferred to the Director.

poverty as well as against extreme forms of exploitation,

In 2008, the Board met with the executive management and

such as human trafficking and child prostitution. Within

the management team five times, to discuss documents

the education programme, Terre des Hommes ensures that

such as the Annual Plan and the Financial Statements. Two

children have access to good-quality schooling. There are,

Board members were reappointed for a new four-year

for instance, projects focussing on vocational training for

term. In light of the possible consequences of the economic

youths, on finding a job after finishing vocational training,

recession, the Board also discussed revenue forecasts and

on enhancing parents’ involvement in their children's

adjustment measures.

education, and on stimulating multicultural and bilingual

The way managers, Board members and supervisors func-

education for indigenous children.

tion, is evaluated every year. The Board underlines its

Well-educated and highly motivated teachers are scarce.

commitment by means of an Accountability Statement. The

Therefore, Terre des Hommes organises training sessions for

process of evaluating project proposals submitted by local

teachers, in order to enhance the quality of education.

partners as well as approving, executing and monitoring

Many children do not feel safe at school. With its new

projects is ISO certified. This means Terre des Hommes is

“Keep the children safe” policy, Terre des Hommes tries

working in accordance with standards that set rules for

to build trust among children and establish the image of

quality policies within the organisation. Responsibilities and

school as a safe environment.

working methods are all laid down in detailed manuals. Accountability of project partners is ensured through

Healthcare

annual Auditors’ Statements and operational audits: audit

Terre des Hommes makes healthcare accessible. By deploy-

teams visit the projects and check if agreements are being

ing mobile clinics, two hospital ships and doctors equipped

fulfilled. If a project partner fails to comply with the obli-

with backpacks who visit remote areas, people normally

gations agreed upon, Terre des Hommes can terminate

deprived of basic healthcare services are given access to

the cooperation. In 2008, cooperation with 28 (out of 309)

medical treatment. Examples of Terre des Hommes’ focal

project partners was ended.

points in this field are: helping project partners to organise

98


eng l i s h s u m m a r y health education in their own regions, delivering preventive

support in generating income to families with infected

healthcare (such as the provision of supplementary nutrition

children or parents, and organises activities aimed at secu-

to pregnant women), providing extended training to

ring education for aids orphans and infected children.

medical staff, and educating midwives. The hospital ship Shapla treated 15,649 children in the highly inaccessible

Emergency relief

area of Patuakhali in Bangladesh. And as part of the Heart Surgery Programme at Nairobi’s Mater Hospital, 82 doctors

Terre des Hommes carries out emergency relief activities

received specialist training from European and American

in countries where it supports projects and has built up a

experts, in order to be able to perform complex heart

network of experienced project partners. In 2008, Kenya

surgery.

received emergency relief after the outbreak of violence

Micro-credit

Terre des Hommes allocated € 100,000 for emergency aid to

In the battle against poverty, Terre des Hommes is granting

some 14,000 refugees, and for sheltering girls and women

small loans (micro-credits) to poor people, allowing them to

who had been subjected to rape. In addition, Terre des

start their own businesses. In addition, Terre des Hommes

Hommes funded the distribution of food, drinking water,

supports projects that stimulate financial independence

medication and blankets to refugees.

among parents and young adults. These projects include

In early May, Burma was hit by the tropical cyclone Nargis.

vocational training as well as self-help groups, where

A hundred thousand people died; millions lost their homes.

people learn to stand up for themselves and acquire skills

After the disaster, Burma’s military regime was reluctant to

necessary to find a job. Terre des Hommes also offers skills

open the country’s borders to international aid organisations.

trainings with a focus on starting small businesses and

This meant that the much-needed aid had to be delivered

selling products. In 2008, Terre des Hommes’ total loan

using alternative ways. Terre des Hommes therefore provided

portfolio amounted to € 3.3 million, reaching 43,775 people.

its emergency relief through two project partners with

following the late-December 2007 presidential elections.

strong local networks in Burma. The actual relief activities

Disabled children

were carried out by small organisations, temples, local

Children with disabilities are frequently discriminated

businesses and civilians.

against, and often endure abuse and violence. Disabled

On June 21, 2008, typhoon Frank ravaged the Philippines.

children also have less opportunity to attend school, reducing

Terre des Hommes responded with emergency relief for the

their chances of securing a better future. Terre des Hommes

disaster’s victims, consisting of food, clothing, blankets and

is dedicated to improving the position of disabled children

medical aid.

by initiating projects in the fields of special care, awareness

In Bangladesh, at the end of 2007, over half a million people

and education. In a number of projects, the important

were hit by cyclone Sidr. Terre des Hommes’ hospital ship

instrument of public education is used to remove some

Shapla was able to offer immediate assistance to the inhabi-

of the stigma often surrounding disabled people, and to

tants of islands in the isolated and remote area.

accomplish a change in attitude. In other projects, parents

Four years ago, on October 8, 2005, Pakistan was struck by

are offered physiotherapy training courses to make them

a heavy earthquake. After finalising its emergency relief

better understand their children’s limitations and -even

activities, Terre des Hommes Nederland, in cooperation

more important- their abilities.

with Terre des Hommes Lausanne, started a reconstruction programme. Although the political instability caused some

Hiv/aids

initial delays in the implementation of the plans, all the

Next to poverty, hiv/aids is one of the severest problems

facilities were eventually completed. However, due to the

developing countries are facing. In many countries, sexua-

worsening safety situation, Terre des Hommes was forced

lity and the dangers of unsafe sex are still among the most

to terminate its activities two months before the planned

taboo subjects. Children also are often confronted with hiv/

end date in 2008.

aids: Many are infected themselves or have lost one or both their parents to aids. As these so-called ‘Aids orphans’ face

Marketing and communication

frequent discrimination, Terre des Hommes is committed to creating awareness of the dangers of hiv/aids and to urging

“Terre des Hommes stops child exploitation!” is the organi-

governments to take appropriate measures.

sation’s new slogan that was introduced in 2008 and captures

In addition, Terre des Hommes provides healthcare, offers

the essence of Terre des Hommes’ work in a single, clear

99


eng l i s h s u m m a r y message. Next to emphasising the organisation’s activities,

stations in the Netherlands reported on the performance

the slogan also stimulates awareness of children’s rights in

of the Dutch government in prosecuting child-sex tourists

developing countries. This is important, because providing

and mentioned Terre des Hommes’ recommendations. The

effective help to underprivileged children always starts

impact of this media attention was clearly visible: As a

with understanding of their situation.

result of the various reports, politicians started looking into the issue of child-sex tourism.

Name recognition and donators

Both campaigns organised by Terre des Hommes attracted

Terre des Hommes is backed by a wide range of supporters,

significant attention. In addition, the Terre des Hommes

which can be roughly divided into four groups: private

volunteers managed to generate much free publicity for

individuals, volunteers, companies and young adults. The

their activities: Almost every week, the organisation’s

organisation’s supporters are kept updated of campaign

work and results were discussed in local newspapers. Terre

and project developments through the quarterly magazine

des Hommes also played a role in KRO television’s show

Terre Magazine, the annual project newsletters, two monthly

Teenager swap (in Dutch: Puberruil). The first three episodes

email newsletters and the website. In 2008, Terre des

were broadcasted in the autumn. Three teenagers—from

Hommes launched two campaigns: a spring campaign

India, Kenya and the Philippines—who take part in Terre

focusing on aids orphans, and an autumn campaign dealing

des Hommes projects, traded places with Dutch teens for

with sexual exploitation. The results of the spring campaign

several days. The episodes created a very special picture of

were disappointing, but the autumn campaign proved more

the projects Terre des Hommes supports and attracted over

successful: Terre des Hommes’ name recognition rose from

400,000 viewers on average.

67 to 73 percent. For the recruitment of structural donators, 2008 was a very

Research and lobbying

good year: The number of paying supporters increased

Terre des Hommes conducts research into violations of

to 83,119 and the number of structural donators to 54,557.

children’s rights. Through this research, Terre des Hommes

Revenues from inheritances and legacies were also exceptio-

is able to adequately inform the general public, the

nally high: € 7,661,409.

government and non-governmental organisations (NGOs),

Terre des Hommes has 25 shops, where volunteers sell

and—by means of donations, subsidies or direct involve-

good-quality second-hand goods. The shops generate name

ment—improve the lives of many children. In addition,

recognition and bring shoppers into contact with Terre des

the organisation’s research is used to gather information

Hommes’ objectives. The sales revenues form a reliable

on the situation in various countries; this information is

source of income for the projects. In 2008, two new shops

subsequently distributed to other countries where Terre

opened their doors: in Heerenveen and Maastricht. In

des Hommes is active. Terre des Hommes initiated new

Assen, Drachten, Hilversum, The Hague and Utrecht, new

research on East Africa in 2008 and continued its research

shop teams were gathered. These shops will open in the

project in South-East Asia. In Tanzania, Terre des Hommes

course of 2009. The total net revenue generated by the shops

investigated sexual exploitation of children. In 2009, Terre

and the volunteer groups in 2008 amounted to € 906,526,

des Hommes will explore the possibilities of setting up a

a 16.8 percent rise compared to 2007.

programme in cooperation with UN organisations, focusing on deploying in East Africa the experience gained in this

Client satisfaction

field in the South-East Asia region. Finally, in 2008, Terre

Terre des Hommes regularly monitors client satisfaction

des Hommes also collaborated with other European Terre

by means of client panels and surveys. Over the previous

des Hommes organisations in a worldwide research project

years, the number of complaints received by Terre des

on child migration and trafficking. The joint report, called

Hommes had shown a decrease. However, this trend was

Kids abroad: ignore them, abuse them or protect them?, offers

interrupted in 2008 with an increase in the number of com-

recommendations on how children can be protected in the

plaints. This increase had its origins in the 2008 campaigns.

best possible way.

Media

Would you like to learn more about Terre des Hommes’

Terre des Hommes actively brings its work under the atten-

activities? Then please visit our website at

tion of the media. In 2008, especially the organisation’s

www.terredeshommes.nl or request a copy of the

lobby activities in the struggle against child-sex tourism

English-language brochure by email: [email protected].

were picked up by the press. Several newspapers and radio

100


balance sheet a t 3 1 s t d e c e m b e r 2 0 0 8 31 december 2008 EUR

31 december 2007 EUR

Tangible fixed assets

1.177.547

1.267.910

Tangible fixed assets for objectives

1.152.000

1.256.808

Financial fixed assets for objectives

ASSETS

3.283.673

2.911.864

Investments

517.753

3.283.217

Receivables

3.482.787

5.996.674

Liquid assets

30.030.508

22.802.230

39.644.268

37.518.703

Direct available for objectives

7.180.584

4.193.166

Special purpose reserve for project Bangladesh

1.500.000

1.500.000

Continuity reserve for working organisation

4.000.000

4.000.000

Fund tangible fixed assets for objectives

1.152.000

1.256.808

Fund financial fixed assets for objectives

3.283.673

2.911.864

56.723

83.855

LIABILITIES Equity • Disposable capital

Appropriated funds Payables • Long-term liabilities • Current liabilities

6.359.442

6.919.914

16.111.846

16.653.096

39.644.268

37.518.703

101


s tatement of inc o m e a n d e x p e n d i t u r e 2 0 0 8 Financial year 2008 EUR

Budget 2008 EUR

Financial year 2007 EUR

Donations

4.379.469

4.200.000

4.031.651

Donations from campaigns

1.050.728

1.200.000

1.197.486

Legacies

7.661.409

6.000.000

2.604.298

245.915

150.000

326.759

13.337.521

11.550.000

8.160.194

Companies

268.072

800.000

278.571

Institutions

148.671

250.000

108.526

416.743

1.050.000

387.097

Terre des Hommes Shops

688.787

680.000

588.754

Gifts

110.951

40.000

105.074

Other

106.788

60.000

82.339

Total volunteers

906.526

780.000

776.168

BATEN INCOME FUNDRAISING Private market

Other gifts Total private marktet Companies and institutions

Total companies and institutions Volunteers

Regional Offices South America

12.731

South East Asia

10.000

South Asia

1.241

Total regional offices

1.241

-

16.920

50.000

14.678.950

13.430.000

9.347.630

-

-

310.627

Youngsters

1.442 24.172

INCOME JOINT CAMPAIGNS SHO, the collaborative alliance of aid organisations Campaigns 2008 Java Burma

73.360

-

13.231

123.697

-

-

197.057

-

323.859

2.500.000

2.500.000

2.500.000

INCOME THIRD-PARTY CAMPAIGNS National Postcode Lottery National Postcode Lottery extra draw

-

1.260.000

National Postcode Lottery game

-

19.440

2.500.000

2.500.000

3.779.440

102



Budget 2008 EUR


8.000.000

8.000.000

8.000.000

-

-

250.000

330.446

196.000

239.104

INCOME FROM SUBSIDIES Ministry of Foreign Affairs Co-finance program Ministry of Foreign Affairs Relief Bangladesh European Union Traficking Others

9.734-

-

4.929-

8.320.712

8.196.000

8.484.175

1.093.636

750.000

657.541

INCOME FROM INVESTMENTS Intrest liquid assets Investments

217.991-

100.000

52.037

Intrest microcredit

233.584

135.000

184.067

71.472

71.472

71.472

1.180.701

1.056.472

965.117

Rent

OTHER INCOME AND EXPENDITURE

TOTAL INCOME

8.278-

-

179.200-

26.869.142

25.182.472

22.721.021

South East Asia

2.970.349

3.560.000

2.227.677

South Asia

4.248.842

5.052.000

4.121.599

East Africa

3.831.776

3.682.000

3.974.646

South America

4.000.086

4.100.000

3.191.389

Co-finance Traficking

456.121

585.000

323.619

European Union projects

303.933

176.000

505.538

EXPENDITURE OBJECTIVES STRUCTURAL AID

Exchange rate effects

600.00015.811.107

16.555.000

14.344.468

103



Budget 2008 EUR


-

-

17.365-

175.103

-

238.629138.379-

EMERGENCY AID/REHABILTATION Emergency Aid/Rehabilitation 2008 Tsunami

-

-

97.914

-

-

-

500.000

477.449

Kenya

99.830

-

-

Philippines

11.147

-

-

Bangladesh

279.838

-

-

663.832

500.000

83.076

Java earthquake Burma cyclone Relief with Terre des Hommes funds

RUNNING COSTS ORGANISATION AID Netherlands In the regions

387.201

407.000

399.310

1.570.893

1.629.000

1.331.557

1.958.094

2.036.000

1.730.867

1.900.841

1.705.000

1.564.201

311.385

353.000

300.132

2.212.226

2.058.000

1.864.333

20.645.259

21.149.000

18.022.745

AWARENESS CAMPAIGNS Direct costs Running costs organisation

TOTAL EXPENDITURE OBJECTIVES

104



Budget 2008 EUR


1.508.375

1.584.000

988.653

297.902

327.000

307.471

7.699

8.000

8.015

114.919

115.000

11.566

COST OF FUNDRAISING AND CAMPAIGNS Costs fundraising direct Costs fundraising running costs Costs joint campaigns Costs third-party campaigns Costs subsidies Costs investments

7.699

8.000

8.015

28.238

18.000

16.206

1.031.763

1.082.000

1.053.840

23.641.854

24.291.000

20.416.511

3.227.288

891.472

2.304.510

CONTROL AND ADMINISTRATION Costs control and administration

TOTAL EXPENDITURE

SURPLUS/DEFICIT RESULT ALLOCATION Surplus/deficit is added to or withdrawn (-) from Appropriated funds Fund tangible fixed assets for objectives Fund financial fixed assets for objectives Reserve direct available for objectives

27.131-

-

238.231-

104.808-

168.000-

135.282-

371.809

359.000

813.743

2.987.418

700.472

1.864.280

3.227.288

891.472

2.304.510

105


106


aud i t o r s r e p o r t Please find below the translation of the auditors report on page 94 and 95. This auditors report refers to the annual accounts on page 64 - 93.

To the Board and Management of

Responsibility of the auditor

Stichting Terre des Hommes Nederland

Our responsibility is to express an opinion on the financial statements based on our audit. We conducted our audit

This report is also issued on behalf of the Ministry of

in accordance with Dutch law. This law requires that we

Foreign Affairs within the scope of the grant decision

comply with ethical requirements and plan and perform our

MFS 2007-2010.

audit to obtain reasonable assurance on whether the financial statements are free from material misstatement. The

Auditor’s report

points for attention as laid down in the Audit Protocol for

We have audited the 2008 financial statements (as set out

Grant Decisions Controleprotocol Subsidiebeschikkingen

on pages 64 until 93 of the annual report) of Stichting Terre

MFS 2007-2010 served as basis for this audit.

des Hommes Nederland in The Hague, which comprise the balance sheet as at 31 December 2008 and the statement of

An audit involves performing procedures to obtain audit

income and expenditure for 2008 and the notes.

evidence about the amounts and disclosures in the financial statements. The procedures selected depend on the audi-

Management’s responsibility

tor’s judgement, including the assessment of the risks of

The management of the Stichting Terre des Hommes

material misstatement of the financial statements, whether

Nederland is responsible for the preparation and fair

due to fraud or error. In making those risk assessments, the

presentation of the financial statements, as well as for the

auditor considers internal control relevant to the entity’s

preparation of the annual report, both in accordance with

preparation and fair presentation of the financial statements

the Fundraising Institutions Accounting Guideline (RJ

in order to design audit procedures that are appropriate

650). The management is also responsible for the financial

under the circumstances, but not for the purpose of expres-

legitimacy of the expenditure accounted for in the financial

sing an opinion on the effectiveness of the entity’s internal

statements as formulated in the Financial Regulations

control. An audit also includes evaluating the appropri-

for Grant Decisions Financieel Reglement van de

ateness of the accounting policies used and the reasona-

Subsidiebeschikkingen MFS 2007-2010. This responsibility

bleness of accounting estimates made by management, as

includes: designing, implementing and maintaining internal

well as evaluating the overall presentation of the financial

control relevant to the preparation and fair presentation of

statements.

the financial statements that are free from material misstatement, whether due to fraud or error; selecting and applying appropriate accounting policies; and making accounting estimates that are reasonable in the circumstances.

107


aud i t o r s r e p o r t

We believe that the audit information we obtained provides a reasonable basis for our opinion.

Opinion In our opinion, the financial statements give a true and fair view of the financial position of Stichting Terre des Hommes Nederland as at 31 December 2008 and its result for the year then ended in accordance with the Fundraising Institutions Accounting Guideline (RJ 650). In our opinion, the expenditure shown in the financial statements satisfies the requirements of legitimacy as formulated in the Financial Regulations for Grant Decisions MFS 2007-2010. We report that, as far as we could determine, the annual report is consistent with the financial statements. The Hague, 19 March 2009 KPMG ACCOUNTANTS N.V.

J.A.A.M. Vermeeren RA

108


meerj a r e n o v e r z i c h t 2001 Boekjaar

2002 Boekjaar

2003 Boekjaar

2004 Boekjaar

2005 Boekjaar

8.129.299

8.070.173

7.822.447

8.504.206

10.114.221

631.148

65.317

942.029

1.118.175

16.010.452

STAAT VAN BATEN EN LASTEN INKOMSTEN BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING BATEN SAMENWERKENDE HULPORGANISATIES (SHO) BATEN LOTERIJEN/OVERIG

7.500.859

6.538.000

6.581.216

2.508.883

2.518.633

BATEN SUBSIDIES

101.261

116.580

5.068.218

5.486.937

5.099.848

BATEN UIT BELEGGINGEN

247.402

271.964

512.383

697.100

975.066

OVERIGE BATEN EN LASTEN

5.469-

4.472-

2.134-

297-

22.599

TOTAAL INKOMSTEN

16.604.501

15.057.562

20.924.158

18.315.003

34.740.819

TOTAAL INKOMSTEN EXCLUSIEF SHO

15.973.353

14.992.245

19.982.129

17.196.829

18.730.368

TOTAAL INKOMSTEN EXCLUSIEF SHO EN SUBSIDIES

15.872.092

14.875.665

14.913.911

11.709.892

13.630.520

STRUCTURELE HULPVERLENING

12.882.383

7.927.394

14.186.046

11.267.289

9.465.415

NOODHULP EN WEDEROPBOUW

1.428.093

767.154

1.056.456

2.270.204

19.234.000

KOSTEN HULPVERLENING

1.218.866

1.188.450

1.234.663

1.309.635

1.516.231

BESTEED AAN DOELSTELLING

BEWUSTWORDING/VOORLICHTING

TOTAAL BESTEED AAN DOELSTELLING KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING

774.055

955.730

1.163.747

1.858.665

1.902.641

16.303.397

10.838.730

17.640.913

16.705.794

32.118.288

1.313.665

1.068.857

1.404.478

1.080.474

1.169.777

17.617.062

11.907.587

19.045.391

17.786.268

33.288.065

99%

99%

76%

70%

85%

1%

1%

24%

30%

15%

KOSTEN GEZAMENLIJKE ACTIES KOSTEN ACTIES DERDEN KOSTEN VERKRIJGING SUBSIDIES KOSTEN BELEGGINGEN KOSTEN BEHEER EN ADMINSTRATIE

TOTAAL LASTEN Eigen bijdrage Subsidie

109


meerj a r e n o v e r z i c h t 2006 Boekjaar *

2007 Boekjaar

2008 Boekjaar

2009 Jaarplan

2010 MFS

8.663.161

9.347.630

14.678.950

10.120.000

9.436.001

566.576

323.859

197.057

-

-

BATEN LOTERIJEN/OVERIG

2.500.000

3.779.440

2.500.000

2.500.000

2.500.000

BATEN SUBSIDIES

5.169.483

8.484.175

8.320.712

8.330.000

8.000.000

793.024

965.117

1.180.701

1.329.000

700.000

STAAT VAN BATEN EN LASTEN INKOMSTEN BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING BATEN SAMENWERKENDE HULPORGANISATIES (SHO)

BATEN UIT BELEGGINGEN OVERIGE BATEN EN LASTEN

213.289-

179.200-

8.278-

150.000-

-

TOTAAL INKOMSTEN

17.478.955

22.721.021

26.869.142

22.129.000

20.636.001

TOTAAL INKOMSTEN EXCLUSIEF SHO

16.912.379

22.397.162

26.672.085

22.129.000

20.636.001

TOTAAL INKOMSTEN EXCLUSIEF SHO EN SUBSIDIES

11.742.896

13.912.987

18.351.373

13.799.000

12.636.001

STRUCTURELE HULPVERLENING

12.460.506

14.344.469

15.811.107

17.994.000

16.000.000

NOODHULP EN WEDEROPBOUW

1.718.750

83.076

663.832

500.000

-

KOSTEN HULPVERLENING

1.493.383

1.730.867

1.958.094

2.103.000

2.073.654

BESTEED AAN DOELSTELLING

BEWUSTWORDING/VOORLICHTING

TOTAAL BESTEED AAN DOELSTELLING KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING

1.124.835

1.864.333

2.212.226

2.212.000

2.435.875

16.797.474

18.022.745

20.645.259

22.809.000

20.509.528

978.150

1.296.124

1.806.277

1.951.000

1.960.612

KOSTEN GEZAMENLIJKE ACTIES

7.464

8.015

7.699

9.000

KOSTEN ACTIES DERDEN

7.464

11.566

114.919

72.000

KOSTEN VERKRIJGING SUBSIDIES

7.464

8.015

7.699

9.000

KOSTEN BELEGGINGEN

20.171

16.206

28.238

18.000

927.224

1.053.840

1.031.763

1.130.000

18.745.411

20.416.511

23.641.854

25.998.000

22.470.140

Eigen bijdrage

71%

65%

70%

64%

61%

Subsidie

29%

35%

30%

36%

39%

KOSTEN BEHEER EN ADMINSTRATIE

TOTAAL LASTEN

* Door toepassing van de nieuwe richtlijn 650 zijn de cijfers van 2006 met terugwerkende kracht aangepast.

110



colofon Dit jaarverslag is een uitgave van Stichting Terre des Hommes Nederland. Het jaarverslag van Terre des Hommes is te vinden op www.tdhjaarverslag.nl. In de printversie is naast het verhaal achter de cijfers ook de volledige jaarrekening opgenomen.

Tekst Terre des Hommes

Aan dit jaarverslag werkten mee Claar Hellwig (ZoClaar eindredactie), Taco van de Mark

Fotografie Terre des Hommes Mariëtte de Bruijn, Ronald de Hommel, George Möllering, Benno Neeleman, Pete Pattisson, Sven Torfinn

Engelse vertaling Martin Kok

Vormgeving PanArt creatie en communicatie, Rhoon

Digitaal drukwerk Grafisch Centrum Vanderheym, Rotterdam

Stichting Terre des Hommes Nederland Zoutmanstraat 42-44 2518 GS DEN HAAG telefoon (070) 310 5000 fax (070) 310 5001 e-mail [email protected] website www.terredeshommes.nl Gironummer: 25 25 25 – Den Haag

Terre des Hommes wordt gesteund door


Stichting Terre des Hommes Nederland Zoutmanstraat 42-44 2518 GS DEN HAAG telefoon (070) 310 5000 fax (070) 310 5001 e-mail [email protected] website www.terredeshommes.nl Gironummer: 25 25 25 – Den Haag

landen. Met in ontwikkelings en er nd ki n va en we ng stopt uitbuiti microkrediet mak en id he nd zo Terre des Hommes ge s, rwij gebied van onde projecten op het . en weer kansrijk kansarme kinder

JAARVERSLAG TERRE DES HOMMES 2008

Recommend Documents