Jaarverslag Stigas 2011 Natuurlijke partner voor duurzame inzetbaarheid

Jaarverslag Stigas 2011 Natuurlijke partner voor duurzame inzetbaarheid

Dit is een uitgave van Stigas, waarin samenwerken LTO Nederland Branchevereniging VHG CUMELA Nederland FNV Bondgenoten en CNV Vakmensen Bureau: Telefoon (071) 568 90 00 datum April 2012

INHOUDSOPGAVE

1. 1.1 1.2 2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4. 4.1 4.2 4.3 4.4 5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 6. 6.1 6.2 Bijlage 1: Bijlage 2:

Voorwoord………………………………………………………………………………………………………. Algemene beschouwing…………………………..……….………………………………………………….. Stigas voor goede arbeidsomstandigheden en verzuimpreventie………………………………………. Speerpunten in 2011……………..………………………………...…………………………………………. Ziekteverzuim en ongevallen…………………………………………………………………………………. Ziekteverzuim…………………………………………………………………………………………………... Ziekteduur………………………………………………………………………………………………………. Ziekteverzuim en diagnose…………………………………………………………………………………… Bedrijfsongevallen en beroepsziekten………………………………………………………………………. Het tweede ziektejaar…………………………………………………………………………………………. Conclusies………………………………………………………………………………………………………. Dodelijke ongevallen…………………………………………………………………………………………... Uitvoering preventiezorg………………………………………………………………………………………. Risico-inventarisatie…………………………………………………………………………………………… Preventief Medisch Onderzoek (PMO) en gezondheidsbus………………………………………………. Werkplekonderzoeken en- advies……………………………………………………………………………. Workshops WerkenInBalans………………………………………………………………………………….. Infectieziekten en werk………………………………………………………………………………………… Uitvoering brancheprojecten………………………………………………………………………………….. Projecten arbocatalogus………………………………………………………………………………………. Projecten WerkenInBalans……………………………………………………………………………………. Actie VerzuimOnderDeDuim………………………………………………………………………………… Arbo-brancheprofiel……………………………………………………………………………………………. Communicatie en voorlichting………………………………………………………………………………… Colland en VanColland magazine……………………………………………………………………………. Folders en websites……………………………………………………………………………………………. Beurzen………………………………………………………………………………………………………….. Cursussen, workshops en voorlichtingen……………………………………………………………………. Veiligheidscampagne ‘Altijd alert – straks ook weer veilig thuis’………………………………………… Organisatie………………………………………………………………………………………………………. Stigas-Bureau…………………………………………………………………………………………………… Stigas-adviseurs en agrarische klantenteams………………………………………………………………. Samenstelling klankbordgroepen en subgroepen per 31-12-2011…...………………………………….. Overzicht verzorgde voorlichtingen in 2011…………………………………………………………………

3 4 4 5 6 6 6 7 7 8 9 10 11 11 13 13 13 13 15 15 16 16 17 18 18 18 18 19 19 21 22 22 23 25

2

VOORWOORD

Beste lezer,

Het afgelopen jaar vierde de agrarisch en groene sector 25 jaar aandacht voor arbeidsomstandigheden en veilig en gezond werken. In september 1986 werd door sociale partners met die opdracht Stigas opgericht, een gedenkwaardig feit dat op 29 september 2011 op feestelijke wijze is gevierd in de hypermoderne Veiling Plantion in Ede. Tijdens de jubileumviering is uitvoerig stilgestaan bij wat Stigas de sector de afgelopen 25 jaar heeft gebracht. Geconstateerd is dat er in 25 jaar veel is veranderd, zowel als het gaat om de ontwikkeling van de bedrijven als de omstandigheden waaronder het werk wordt gedaan. Veel traditionele risico’s vragen nog steeds aandacht, maar er zijn ook nieuwe risico’s ontstaan, zoals de toename van de hoeveelheid flexwerkers, nieuwe dierziekten die op de mens overdraagbaar zijn, en tot slot het gegeven dat we langer gaan doorwerken. Dit laatste vraagt niet alleen om nog meer aandacht voor preventie om te voorkomen dat werknemers voortijdig uitvallen als gevolg van arbeidsgerelateerde gezondheidsklachten, maar ook om creatieve oplossingen om oudere werknemers plezierig en zinvol aan het werk te houden. Met Stigas heeft de sector een gespecialiseerd instituut om op deze thema’s in te spelen en samen met de sector tot praktische oplossingen te komen. Stigas heeft de afgelopen 25 jaar met succes op de veranderingen en de behoeften ingespeeld en heeft de ambitie dit ook in de toekomst te blijven doen. Deels doet Stigas dit vanuit haar eigen expertise, deels door samenwerking met andere partijen in de sector, zoals kennisinstituten, dienstverleners, verzekeraars en de sector- en vakorganisaties. In 2012 zal Stigas de samenwerking met deze organisaties versterken. Kortom, Stigas is dé natuurlijke partner als het gaat om duurzame inzetbaarheid. Stigas doet dit vanuit haar functies van kenniscentrum van en voor de sector en adviseur als het gaat om veilig en gezond werken en verzuimpreventie. Dat de aanpak succes heeft, blijkt uit onze verzuim- en arbeidsongeschiktheidscijfers, die al jaren tot de laagste van Nederland behoren. Dit jaarverslag geeft een samenvatting van de activiteiten van Stigas over 2011. Wij wensen u veel leesplezier.

Namens het bestuur van Stigas,

Mans Vulto, werkgeversvoorzitter Gerard Roest, werknemersvoorzitter

3

1. ALGEMENE BESCHOUWING

1.1

STIGAS VOOR GOEDE ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN EN VERZUIMPREVENTIE

De zorg voor goede arbeidsomstandigheden en verzuimpreventie is bijna volledig bij werkgevers en werknemers komen te liggen. Omdat de relatief kleinschalige bedrijven in de agrarische en groene sectoren vaak niet in staat zijn dit zelf te regelen, heeft de sector een ketenaanpak ontwikkeld. Stigas vervult hierin een drieledige rol, te weten die van kenniscentrum op het gebied van arbeidsomstandigheden en verzuimpreventie, van uitvoerder van preventiediensten en van regisseur van verzuimpreventie. Dit laatste gebeurt in samenwerking met arbodienst Achmea Vitale. Deze rol wordt onder andere uitgevoerd voor verzuimverzekeraar SAZAS en Staatsbosbeheer. De integrale aanpak van preventie en verzuim maakt de unieke positie van Stigas als hèt instituut gericht op duurzame inzetbaarheid voor de sector mogelijk. De integrale aanpak komt onder andere tot uiting in: • het zoveel mogelijk inzetten van dezelfde bedrijfsartsen voor preventieve taken (bijvoorbeeld het Preventief Medisch Onderzoek) en het verzuimspreekuur • integrale samenwerking van preventieadviseurs met bedrijfsartsen en re-integratieadviseurs in de vorm van klantenteams • het prioriteren van preventiediensten mede op basis van gegevens uit de verzuimbegeleiding

Sociale partners

Kennisfunctie

preventie

verzuim

verzekeren

werkgevers en werknemers

Preventie vormt de eerste schakel in de keten en maakt de brancheaanpak van de agrarische en groene sector onderscheidend ten opzichte van andere branches in het midden- en kleinbedrijf. Afgezien van de sociale voordelen voor werkgevers en werknemers, komen de investeringen in preventie terug in de vorm van minder verzuim en arbeidsongeschiktheid. Uiteindelijk leidt dit tot lagere kosten voor zowel de bedrijven als de sector als geheel. Als met

4

preventie een daling van het ziekteverzuim met bijvoorbeeld 1 procentpunt wordt bereikt, levert dit een besparing op in loonwaarde van meer dan 20 miljoen euro op jaarbasis. De investering in preventie is naar verhouding maar een fractie van dit bedrag.

1.2

SPEERPUNTEN IN 2011

De ambities van de sector hebben in 2011 voor Stigas tot de volgende hoofdactiviteiten geleid: • uitvoering van preventie- en verzuimbegeleiding op de bedrijven • vernieuwing van het Preventief Medisch Onderzoek (PMO) • afronding en implementatie van de arbocatalogi voor de diverse sectoren • uitvoering van de veiligheidscampagne ‘Altijd alert, straks weer veilig thuis’ • viering 25-jarig bestaan Uitvoering preventiediensten Het afgelopen jaar zijn door de Stigas preventie-adviseurs ongeveer 1.000 bedrijfsbezoeken uitgevoerd. Hierbij gaat het onder andere om de advisering bij de uitvoering van de risico-inventarisatie, de arbocheck of een werkplekonderzoek. Daarnaast hebben veel andere activiteiten plaatsgevonden, zoals het uitvoeren van preventievoorlichtingen, voorlichting over risico’s van dierziekten, het trainen van leidinggevenden in het omgaan met verzuim en het uitvoeren van werkplekonderzoeken. Dit laatste gebeurt als een werknemer als gevolg van fysieke klachten door het werk uitvalt. Preventief Medisch Onderzoek (PMO) Stigas voert het PMO gericht uit. Dit wil zeggen dat bij een PMO specifiek gekeken worden naar de risico’s in een bepaald bedrijf of sector, zoals deze uit de risico-inventarisatie en –evaluatie naar voren zijn gekomen. Een PMO is in veel gevallen een recht voor werknemers op grond van cao-afspraken, maar ook een verplichting voor de werkgever als de risico-inventarisatie daarom vraagt. In 2011 heeft een verbeterslag van het PMO plaatsgevonden. Het vragenlijstonderzoek is nu digitaal in te vullen. Daarnaast is het mogelijk om het PMO op de bedrijfslocatie uit te voeren. In hoofdstuk 3 leest u hier meer over. Arbocatalogus De overheid richt zich steeds meer op het opstellen van doelvoorschriften voor veilig en gezond werken. Het is aan de branches zelf om afspraken te maken hoe aan deze doelvoorschriften kan worden voldaan. Dergelijke afspraken worden vastgelegd in de arbocatalogi. Stigas werkt vanaf 2009 samen met werkgevers en werknemers in de diverse agrarische en groene sectoren aan het opstellen van arbocatalogi voor de verschillende sectoren. De eerste fase van alle 12 arbocatalogi is begin 2010 goedgekeurd. In 2010 zijn de resterende onderwerpen uitgewerkt en is een start gemaakt met de introductie van de arbocatalogi op de bedrijven. In 2011 is, in samenwerking met de verschillende sectorale klankbordgroepen, doorgewerkt aan het ontwikkelen van nieuwe stukken voor de arbocatalogi. Veiligheidscampagne In 2011 is de veiligheidscampagne ‘Altijd-alert, straks weer veilig thuis’ gestart. Aanleiding voor deze campagne is het nog steeds te hoge aantal ongevallen op agrarische en groene bedrijven. De campagne sluit aan bij een Europese campagne om het aantal bedrijfsongevallen terug te dringen. De campagne wordt financieel ondersteund vanuit het Actieplan Arbeidsveiligheid van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Zie verder hoofdstuk 4 over deze campagne. Stigas 25 jaar Op 29 september werd het 25-jarig bestaan van Stigas gevierd. Dit vond plaats door middel van een feestelijke en tegelijkertijd inhoudelijke bijeenkomst in de veiling Plantion in Ede. Tijdens de bijeenkomst, die door veel vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties, samenwerkingspartners en relaties werd bijgewoond stond het onderwerp ‘langer doorwerken’ centraal. Geïnspireerd door prof. dr. Jeff Gaspersz van de Universiteit van Nyenrode werden onder andere door alle aanwezigen oplossingen en suggesties verzameld hoe in de toekomst kan worden ingespeeld op de gevolgen van het feit dat we langer gaan doorwerken. Ook werd een veiling gehouden van vele door bevriende relaties belangeloos ter beschikking gestelde producten en diensten voor een goed doel: Stichting Mantaan te Amsterdam, die theatervoorstellingen organiseert op boerderijen, onder andere voor kinderen met een beperking.

5

2. ZIEKTEVERZUIM EN ONGEVALLEN

2.1

ZIEKTEVERZUIM

Het verzuimpercentage is het percentage werkbare dagen, dat verloren is gegaan wegens ziekteverzuim. In 2011 kwam dit percentage uit op 3,8%. Dit is net iets hoger dan in het voorgaande jaar, maar nog altijd lager dan in andere sectoren in Nederland, waar overigens ook het verzuim stijgt. Tabel 1: Ziekteverzuim agrarische en groene sectoren eerste plus tweede ziektejaar 2008 2009 2010 2011 Agrarische sector 1e ziektejaar 2,8% 3,0% 3,1% 3,2% Agrarische sector 2e ziektejaar 0,5% 0,5% 0,6% 0,6% e e Nederland 1 plus 2 ziektejaar*) 4,3% 4,3% 4,2% 4,5%** *) Bron: CBS / Jaarenquête Ziekteverzuim en Kwartaalenquête Ziekteverzuim, het verzuimpercentage van 2011 is nog niet beschikbaar. ** ) Bron ArboNed/365: verzuim 1 miljoen werknemers.

2.2

ZIEKTEDUUR

De gemiddelde verzuimduur 1e ziektejaar is in 2011 met 1,9 kalenderdagen gestegen ten opzichte van 2009 en 2010. Het betreft hier zoals gebruikelijk de beëindigde ziektegevallen. In 2011 zijn een aantal langdurige eerstejaars ziektegevallen afgesloten. Uit figuur 1 blijkt dat de gemiddelde ziekteduur van de oudere groepen medewerkers toeneemt en dat is zorgwekkend en behoeft aandacht. Zeker als de gemiddelde leeftijd van de SAZAS deelnemers ouder wordt. Figuur 1: Ziekteduur in kalenderdagen naar leeftijd Ziekteduur naar leeftijd in het eerste ziektejaar 45 40 35 30 25

2010

20

2011

15 10 5 0 t/m 25 jaar

26 – 35 jaar

36 – 45 jaar

46 – 55 jaar

56 jaar en ouder

6

2.3

ZIEKTEVERZUIM EN DIAGNOSE

Kortdurend verzuim komt doorgaans niet bij de bedrijfsarts terecht en krijgt daardoor geen diagnosecode. Figuur 2 laat zien hoe het verzuimpercentage van 3,15% is opgebouwd. Het gaat niet om een onderlinge verhouding van de ziektebeelden maar om het aantal ziektedagen dat elke diagnose kost. Klachten aan rug en ledematen bepalen voor een belangrijk deel het verzuim. Door preventie hiervan zou winst te behalen zijn. Figuur 2: Ziekteverzuim naar diagnose

Diagnoses Bijdrage aan ziekteverzuimpercentage per diagnosegroep Overige klachten bewegingsapparaat Rugklachten Psychisch Overige diagnoses Hartvaatstelsel Zenuwstelsel Spijsvertering Urinewegen Luchtwegen Geen diagnose

2.4

BEDRIJFSONGEVALLEN EN BEROEPSZIEKTEN

In 2011 hebben er in totaal 124 nieuwe bedrijfsongevallen met ziekteverzuim tot gevolg plaatsgevonden. In 2011 werden er 387 vermoedelijke beroepsziekten vastgelegd door de bedrijfsartsen.

7

2.5

HET TWEEDE ZIEKTEJAAR

In totaal gaat het om 361 werknemers in het tweede ziektejaar. Hiervan ging 52% weer aan de slag in 2011 en bereikte 48% einde wachttijd en maakte twee jaar ziekteverzuim vol. Een kwart van de mensen die einde wachttijd bereikte was 56 jaar of ouder. Figuur 3: Werknemers in het tweede ziektejaar Werknemers in het 2de ziektejaar naar leefijd 60 50 40 Hersteld in het 2e ziektejaar

30

Ziek tot einde wachttijd

20 10 0 t/m 25 jaar

26 - 35 jaar

36 - 45 jaar

46 - 55 jaar

56 jaar en ouder

Nagenoeg de helft van de werknemers in de leeftijd van 56 jaar en ouder gaat weer aan de slag in het tweede ziektejaar. De andere helft blijft arbeidsongeschikt en bereikt einde wachttijd. In de leeftijdscategorie van 46 – 55 jaar ligt het iets ongunstiger. Tabel 2: Herstelde werknemers in het 2e ziektewetjaar onderverdeeld naar bedrijfstak en leeftijd *) Bedrijfstak t/m 25 jaar 26 – 35 jaar 36 – 45 jaar 46 – 55 jaar 56 jaar en ouder Mechanisch loon 3 1 2 10 5 Glastuinbouw 1 7 9 14 10 Veehouderij 2 5 1 3 4 Hoveniers/groenvz 5 13 13 2 3 Paddenstoelen 1 2 Akkerbouw 1 3 2 Bollenteelt 1 1 1 2 1 Bollenhandel 1 2 1 Fruitteelt 1 Gemengd bedrijf 3 3 3 Bos en Natuur 2 2 4 Vollegrondsteelt 1 2 4 3 3 Boomkwekerijen 4 4 1 Bedrijfsverzorging 3 2 3 3 Overige bedrijven 1 3 2 3 Totaal 12 40 47 50 42 *) De leeftijdverdeling is gebaseerd op de leeftijd aan het eind van de verslagperiode

8

e Tabel 3: Werknemers die de 1 WIA dag hebben bereikt onderverdeeld naar bedrijfstak en leeftijd *) Bedrijfstak t/m 25 jaar 26 – 35 jaar 36 – 45 jaar 46 – 55 jaar 56 jaar en ouder Mechanisch loon 3 5 2 3 Glastuinbouw 1 7 19 11 Veehouderij 1 3 4 2 Hoveniers/groenvz 1 7 5 7 4 Paddenstoelen 2 1 2 Akkerbouw 1 3 2 1 4 Bollenteelt 1 3 2 Bollenhandel 3 4 1 Fruitteelt 1 1 1 Gemengd bedrijf 2 1 2 2 Bos en Natuur 1 2 2 Vollegrondsteelt 2 6 3 4 Boomkwekerijen 1 3 2 3 Bedrijfsverzorging 2 4 Overige bedrijven 1 5 1 3 Totaal 5 20 45 56 44

*) De leeftijdverdeling is gebaseerd op de leeftijd aan het eind van de verslagperiode

Tabel 4: Werknemers die de 1e WIA dag hebben bereikt onderverdeeld naar beschikking UWV en leeftijd *) Beschikking t/m 25 jaar 26 – 35 jaar 36 – 45 jaar 46 – 55 jaar 56 jaar en UWV voor: ouder < 35 % WIA 2 5 17 19 7 35% - 80% WIA 2 3 4 4 80% - 100% IVA 4 6 8 80% - 100% WIA 4 9 16 16 Geen loonverlies 1 2 5 1 3 Hersteld 2 Loondoorbetaling 1 3 Onbekend 2 3 3 6 4 Overleden 1 Uit dienst 2 1 Geen recht 1 2 Zwangerschap 1 Totaal 5 20 45 56 44 *) De leeftijdverdeling is gebaseerd op de leeftijd aan het eind van de verslagperiode

2.6

CONCLUSIES

Het ziekteverzuimpercentage in de agrarische en groene sector is een fractie hoger dan in 2011, namelijk 3,8%. In 2010 was dat 3,7%. Dit is altijd nog lager dan het landelijk gemiddelde in Nederland dat geschat wordt op 4,5%. Klachten aan het bewegingsapparaat vormen de belangrijkste oorzaak van ziekteverzuim. Bij preventie hiervan moet gedacht worden aan voorlichting, het inzetten van hulpmiddelen en een leefstijl om fit te blijven. Voor terugkeer naar werk zijn de wil en flexibiliteit van de werkgever en de werknemer nodig. Niet alleen in de vorm van voorlichting en instructies voor de werknemers maar ook als het gaat om de inzet van hulpmiddelen en het aanpassen van de werkplek, de functie en/of het werkrooster. De ziekteduur is in 2011 toegenomen met ruim 28 kalenderdagen. Met name in de oudere leeftijdscategorieën neemt de duur van het verzuim toe. De economische crisis speelt hier een belangrijke rol. Zoeken naar ander werk bij een andere werkgever duurt langer.

9

2.7

DODELIJKE ONGEVALLEN

In 2011 waren er 22 dodelijke ongevallen te betreuren binnen de agrarische en groene sectoren. Daarnaast vonden er tijdens werkzaamheden op agrarische bedrijven twee dodelijke ongevallen plaats met derden. In onderstaande figuur staan de aantallen dodelijke ongevallen in de afgelopen tien jaar. Dit overzicht is in overleg met de arbeidsinspectie tot stand gekomen. Figuur 4: Dodelijke ongevallen van 2002 tot en met 2011 totaal en ouderen en kinderen 25

20

15 totaal ≤ 18 jaar ≥ 65 10

5

0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

In 2011 zijn er vier ongevallen met jongeren gebeurd, waarvan drie met kinderen van zes jaar of jonger. Daarnaast zijn vier ongevallen gebeurd met 65-plussers. In onderstaande grafiek is een overzicht te zien van de verdeling tussen de verschillende ongevallen naar oorzaak in de laatste vijf jaar. Van de dodelijke ongevallen hadden zeven betrekking op werknemers, zeven op zelfstandigen/ondernemers, in zes gevallen was er een gezinslid bij betrokken (waarvan dus drie kinderen) en twee gevallen is het niet bekend of het een werknemer, ondernemer of gezinslid betreft. Bij twee ongevallenging het om werknemers van een agrarisch of groen bedrijf bij een ander bedrijf. Figuur 5: Aantal ongevallen naar oorzaak in 2011

Dieren Machine Overige Rijdende machine Vallen Vallend voorwerp

Uit figuur 5 blijkt dat ook in 2011 rijdende machines en vallen van hoogte weer het grootste deel van de dodelijke ongevallen veroorzaakten.

10

3. UITVOERING PREVENTIEZORG

Preventiezorg in de sector wordt op bedrijfsniveau en op individueel niveau vormgegeven. Belangrijke activiteiten op bedrijfsniveau waren in 2011: • risico-inventarisatie • werkplekonderzoek • preventief medisch onderzoek en gezondheidsbus • workshops WerkenInBalans

3.1

RISICO-INVENTARISATIE

In 2011 lag het aantal uitgevoerde risico-inventarisaties (RIE’s) iets lager ten opzichte van het jaar daarvoor. Het aantal uitgevoerde risico-inventarisaties ligt echter hoger dan het dieptepunt van 2009. Een duidelijke oorzaak voor de daling van het aantal risico-inventarisaties is niet duidelijk aan te geven. Vermoedelijk spelen de crisis, waardoor de uitvoering van de risico-inventarisatie wordt uitgesteld en de digitale risico-inventarisatie hierbij een belangrijke rol. Uitgezonderd akkerbouw en vollegrondsteelt en de fruitteelt zijn of waren alle digitale risico-inventarisaties in 2011 erkend als branche-RIE; deze digi-RIE’s kunnen zonder toetsing door een deskundige worden uitgevoerd. Figuur 6: Aantal uitgevoerde RIE’s per jaar sinds 2007

1.100 1.000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2007

2008

2009

2010

2011

11

Figuur 7: Aantal RIE’s per sector Aantal RIE's per sector in 2011 Zorgboerderij Vollegrondsgroententeelt Paddestoelenteelt Overige bedrijven Mechanisch Loonwerk Intensieve veehouderij Hoveniers Graasdieren Glastuinbouw Fruitteelt Bos en Natuur Boomkwekerijen Bloembollenteelt Akkerbouw 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230

Uiteraard is er een relatie tussen het aantal bedrijven in een sector en het aantal uitgevoerde risico-inventarisaties. Daarnaast zien we dat certificeringssystemen die eisen dat er actuele risico-inventarisatie aanwezig is, zoals VCA, Global-GAP en het kwaliteitssysteem voor zorgboerderijen, stimulerend werken op het uitvoeren van risicoinventarisaties. Figuur 8: Aantal gebruikers van de digitale RIE per sector en het aantal ingevulde digitale RIE’s in 2011 Zorgboerderijen Varkenshouderij Pluimveehouderij Paddenstoelenteelt Melkveehouderij Mechanisch loonwerk Hoveniers en groenvoorziening

Ingevuld Gebruiker

Glastuinbouw Fruitteelt Bos en natuur Boom- en vaste plantenteelt Bloembollenteelt -handel en -broeierij Akkerbouw en vollegrondsteelt Paardenhouderij 0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

5.000

In figuur 8 is het aantal gebruikers van de digitale risico-inventarisatie te zien en het aantal gebruikers dat de digitale risico-inventarisatie zover invult dat zij uiteindelijk op de laatste pagina terechtkomen. Van de 20.288 gebruikers komt dus nog geen 20% (n=3.468) op de laatste bladzijde terecht. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat bij het aantal van

12

20.288 gebruikers ook derden zitten die alleen uit nieuwsgierigheid de digitale risico-inventarisatie bekijken en bijvoorbeeld ook de Stigas-adviseurs die de digitale RIE onderhouden.

3.2

PREVENTIEF MEDISCH ONDERZOEK (PMO) EN GEZONDHEIDSBUS

Medio 2011 is de samenwerking tussen Stigas en de Gezondheidsbus gestart. Wat bedoeld was als een voorzichtige verkenning liep al snel uit op veel vraag naar deze vorm van dienstverlening. Met de Gezondheidsbus is het mogelijk PMO’s uit te voeren op de locatie van het bedrijf. Dit scheelt de ondernemer en werknemers veel reistijd en wachttijd. Een dag PMO’s wordt dan al gauw een leuke happening op het bedrijf en het gespreksonderwerp van de dag. De Stigas bedrijfsarts voert de individuele eindgesprekken, ontmoet nu ook werknemers die niet verzuimen en leert het bedrijf en de werkplek beter kennen. Vanaf de start in juli heeft de Gezondheidsbus maandelijks één of meerdere dagen op een agrarisch bedrijfsterrein gestaan. Daarnaast werden nog regelmatig PMO’s uitgevoerd voor agrarische werknemers op de vestigingen van Achmea Vitale. Tot slot is ook het aan het PMO gekoppelde werkbelevingsonderzoek gedigitaliseerd, wat het gemak en de mogelijkheid van het maken van analyses op bedrijfsen sectorniveau heeft vergroot.

3.3

WERKPLEKONDERZOEKEN EN -ADVIES

Als een werknemer uitvalt of dreigt uit te vallen en het vermoeden bestaat dat de oorzaak in het werk ligt, wordt een Stigasadviseur ingeschakeld voor het uitvoeren van een werkplekonderzoek. Deze adviseert over mogelijke aanpassingen van de werkplek, de organisatie van het werk of hulpmiddelen om terugkeer naar het werk mogelijk te maken en toekomstige uitval te voorkomen. De werkplekonderzoeken maken standaard deel uit van de verzuimaanpak voor onder andere SAZAS-klanten. Verder worden werkplekonderzoeken ingezet na een ernstig bedrijfsongeval met als doel vergelijkbare ongevallen te voorkomen. In 2011 zijn 198 werkplekonderzoeken ingezet. Werkplekonderzoek leidt tot aanpassing machine Een werknemer raakt bekneld in een kistenrobot en loopt ernstig letsel op aan been en schouder. Bij onderzoek blijkt dat de beveiliging handmatig was opgeheven om ongewenste onderbrekingen te voorkomen. Met de werknemer en de werkgever is gesproken over veiligheid en met de machineproducent zijn afspraken gemaakt over het aanpassen van de robot zodat de beveiliging niet meer kan worden uitgezet.

3.4

WORKSHOPS WERKENINBALANS

De aanpak WerkenInBalans heeft als doel de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te bevorderen door hen bewust te maken van de invloed van gezondheid en de vitaliteit op hun functioneren. Aanleiding was het besef dat ook de agrarische en groene sectoren de komende jaren te maken krijgen met een vergrijzing van het personeelsbestand. Daarnaast bleek uit verzuimcijfers dat in de leeftijdscategorie boven de 45 jaar het verzuim fors oploopt. De pilot ‘WerkenInBalans - Gezond werken en ouder worden in de agrarische en groene sectoren’ kreeg eind 2011 in samenwerking met Colland Zorg een vervolg. In 2011 hebben 14 bedrijven deelgenomen aan het project. Tevens zijn 150 deelnemers uit twee sectoren uitgenodigd om deel te nemen aan de sectoraanpak. Enkele werkenden hebben deelgenomen op individuele basis. In totaal hebben er 540 werkenden deelgenomen aan de aanpak. Het project loopt tot eind 2012.

3.5

INFECTIEZIEKTEN EN WERK

Ook in 2011 werd Stigas veel gevraagd om presentaties te geven over infectieziekten en hoe hiermee in het werk om te gaan. Het ging onder meer om Q-koorts, de ziekte van Lyme, MRSA, vossenlintworm en het Schmallenbergvirus. Stigas heeft samen met de GGD Hart van Brabant en de ZLTO een stand bemand op de jaarlijkse ZLTO-beurs voor studieclubs. Het thema was zoönosen. Lezingen werden aangevraagd voor het winterseizoen. Leaflets over deze onderwerpen werden in 2011 opgesteld. Het leaflet van Stigas over MRSA is gebruikt tijdens het landelijk MRSA-symposium in Den Bosch.

13

Stigas was in 2011 betrokken bij het opstellen van de richtlijn over chronische vermoeidheid door Q- koorts, bij de richtlijn over de ziekte van Lyme en bij overleg met het RIVM en GGD Hart van Brabant. Het RIVM vroeg Stigas een aantal malen deel te nemen aan het deskundigenberaad. Verder is Stigas vertegenwoordigd in het AMT (arbomanagement team) van het RIVM. In de week van 4 tot en met 10 april 2011 werd meegedaan met de WeekVanDeTeek. Stigas vervult een leidende rol in deze gezamenlijke aanpak van 16 organisaties die betrokken zijn bij de problematiek, zoals het RIVM, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Geldersch Landschap. Onder andere zijn diverse voorlichtingen gegeven en is de voorlichtingswebsite www.weekvandeteek.nl geactualiseerd. Op verzoek van de VHG is er een toolbox samengesteld over teken en de ziekte van Lyme, waarmee werkgevers hun medewerkers voorlichting kunnen geven. De toolbox wordt aangeboden aan nieuwe VHG-leden.

14

4. UITVOERING BRANCHEPROJECTEN

Het specifieke kenmerk van de agrarische brancheaanpak voor preventie is de uitvoering van brancheprojecten. Hieronder wordt kort verslag gedaan van enkele projecten.

4.1

PROJECTEN ARBOCATALOGUS

In vergelijking tot voorgaande jaren zijn de zichtbare activiteiten rond de verschillende arbocatalogi in 2011 minder geweest. Achter de schermen is in samenwerking met de verschillende klankbordgroepen rustig doorgewerkt met het ontwikkelen van nieuwe stukken voor de arbocatalogi. Dit heeft er in geresulteerd dat eind 2011 het mechanisch loonwerk, de hoveniers en groenvoorziening, de glastuinbouw en bos en natuur nieuwe onderwerpen hebben ingediend bij de Inspectie SZW voor toetsing. In 2011 is het project ‘Implementatie arbocatalogus’ afgerond. In het kader van dit project zijn onder andere 815 bedrijven bezocht waar de arbocatalogus is geïntroduceerd. Van deze bedrijven zijn 700 na ongeveer drie maanden nog eens gebeld om te evalueren of en wat men met de arbocatalogus had gedaan. Hoewel de reacties op de arbocatalogus voor het overgrote deel positief zijn, bleek dat veel bedrijven nog niet veel met de catalogus hadden gedaan. Afgesproken is om de evaluatie daarom begin 2012 te herhalen. Figuur 1: Aantal bezochte bedrijven per deelsector 155 150 145 140 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

106

87

63

60

27

27

e ve rig O

la st ui nb ou gr w oe nv oo rz M ie ec ni ha ng ni sc h Lo on w er k M el kv ee ho ud er ij Pa ar de nh ou de Pl rij ui m ve eh ou de rij Va rk en sh ou de rij

Fr ui tte el t

en

G

Bo s

en

N

at uu r

te nt ee lt

21

en ie rs

va

17

H ov

Bo om

te el t

en

lle

st e

nt ee lt

en

pl an

-h

lt

an de l

12

bo em

56

52

gr on ds te e vo lle w Bl o

Ak ke rb ou

146

141

15

Naast de introductie op individueel niveau zijn 90 voorlichtingen over de arbocatalogus verzorgd voor groepen ondernemers en werknemers. Na afronding van het project is de introductie van de arbocatalogus opgenomen in de reguliere dienstverlening. De Stigas preventieadviseurs laten tijdens hun bedrijfsbezoeken de arbocatalogus nog steeds even zien als men de arbocatalogus nog niet kent en daarnaast gaan de voorlichtingen over de arbocatalogus nog steeds door.

4.2

PROJECT WERKENINBALANS

WerkenInBalans heeft als doel de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te bevorderen door hen bewust te maken van de invloed van gezondheid en vitaliteit op hun functioneren. De door het ministerie van SZW gesubsidieerde pilot werd in 2010 afgerond en kreeg een vervolg in een samenwerking met Colland Zorg. Een van de belangrijkste conclusies was dat WerkenInBalans een goed instrument is om het gesprek tussen werkgevers en hun werknemers op gang te brengen over mogelijke risico’s op uitval op kortere of langere termijn. Daarom is dit bij uitstek een aanpak om vanuit het oogpunt van preventie in te spelen op de aankomende vergrijzing. Het vervolg is in 2011 van start gegaan. De aanpak bestaat in principe uit drie onderdelen, te weten: • communicatie en voorlichting over leeftijdsgericht gezondheidsbeleid in de agrarische en groene sectoren • het toepassen en evalueren van de werkvermogensmonitor in bedrijven in de agrarische en groene sector. De werkvermogensmonitor is een uitgebreidere versie van de Workability Index (WAI), een instrument dat inmiddels in twaalf verschillende landen en diverse sectoren in Nederland wordt toegepast en een voorspelling geeft van mogelijke risico’s op uitval in de nabije toekomst. • stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid van zowel de werkgever als de werknemer als het gaat om leeftijdsbewust gezondheidsbeleid Het afgelopen jaar is gebleken dat duurzame inzetbaarheid en de aanpak hiervan nog de nodige aandacht vragen in de sector.

4.3

ACTIE VERZUIMONDERDEDUIM

In 2011 is een vervolg gegeven aan de actie VerzuimOnderDeDuim. De doelstelling van dit project is de schadelast van bedrijven ten gevolge van hoogverzuim te voorkomen en te verlagen. Samen met een adviseur van Stigas wordt een analyse van het bedrijfsbeleid en het verzuim gemaakt, waarna het bedrijf advies krijgt over de aanpak ervan. Vervolgens krijgen ondernemers, P&O'ers en leidinggevenden ondersteuning en begeleiding in het formuleren en uitdragen van een bedrijfseigen verzuimbeleid. Gelet op het succes van de aanpak en de waardering door klanten wordt deze door SAZAS kosteloos aan haar hoogverzuimende klanten aangeboden. Als hoogverzuimende bedrijven worden gedefinieerd: • werkgevers met tien of meer medewerkers en een verzuimpercentage van tweemaal het gemiddelde in de sector of hoger in jaar daarvoor • werkgevers met een meldingsfrequentie van 2.5 of hoger gedurende de laatste twee jaar • werkgevers die op grond van hun verzuimrisico een extra generieke premieverhoging van 5% hebben gekregen Enkele ervaringen uit de aanpak: • Het merendeel van de deelnemers laat een dalend effect zien in de verzuimcijfers. • Werkgevers en leidinggevende geven aan dat ze stappen maken in scherper en adequater reageren op het gebied van verzuimbegeleiding en re-integratie. • De deelnemers aan de workshops geven aan dat met de aangescherpte kennis over gespreksvoering bij verzuim, verslaglegging en evaluatie een belangrijke bijdragen is verkregen in het verlagen van het verzuim. Ook worden mogelijke conflictsituaties eerder herkend. • Driekwart van de geënquêteerden is daadwerkelijk begonnen met het opzetten/aanpassen van het verzuim- en reintegratiebeleid. De meeste anderen geven aan hiermee nog aan de slag te willen. • Het kosteloos aanbieden van de aanpak door SAZAS aan haar klanten wordt als een gewaardeerde service ervaren.

16

Bedrijven die deelgenomen hebben aan de aanpak worden enkele jaren gevolgd. Hieruit blijkt telkens weer dat bedrijven na deelname aan de actie gemiddeld een substantiële daling van het verzuim laten zien. Uiteindelijk resulteert dit in een navenante daling van de financiële schadelast voor zowel de betrokken bedrijven als voor de eventuele verzuimverzekeraar.

4.4

ARBO-BRANCHEPROFIEL

In het kader van het versterken van de kennisfunctie is Stigas gestart met het opstellen van zogenaamde arbobrancheprofielen voor de afzonderlijke sectoren. Doel van een arbo-brancheprofiel is om per sector de ontwikkelingen op het gebied van verzuim, ongevallen en stand der techniek in kaart te brengen en eventueel noodzakelijke acties vanuit preventiezorg vast te stellen. In navolging van de glastuinbouw zijn 2011 arbobrancheprofielen voor de melkveehouderij en hoveniers en groenvoorziening verder uitgewerkt. Tevens is het arbobrancheprofiel voor de glastuinbouw opnieuw geactualiseerd. Om het arbo-brancheprofiel beter te kunnen gebruiken als input voor de actualisatie van de branche-RIE’s en de arbocatalogi is in 2011 afgesproken om in het jaar voor de evaluatie en actualisatie van branche-RIE’s en de arbocatalogi van een sector een arbobrancheprofiel van deze sector op te stellen.

17

5. COMMUNICATIE EN VOORLICHTING

5.1

COLLAND EN VANCOLLAND MAGAZINE

De afdeling communicatie van Stigas neemt deel aan het Colland-communicatieteam, waarin ook communicatieadviseurs van de Sectorraad, BPL en SAZAS deelnemen. Gezamenlijk ontwikkelen zij het Colland communicatiebeleid en zijn zij verantwoordelijk voor de communicatie met sociale partners, brancheorganisaties, bedrijven en bedrijfstakken. Hiervoor zijn de volgende gezamenlijke communicatiemiddelen ingezet: het magazine VanColland, de website www.colland.nl, diverse digitale nieuwsbrieven en een beursbeleid. Het gezamenlijke magazine VanColland verschijnt vijf keer per jaar. Stigas maakt graag gebruik van dit magazine om de eigen dienstverlening en specifieke onderwerpen onder de aandacht te brengen van alle bij Colland aangesloten bedrijven. Het afgelopen jaar heeft Stigas wederom een substantieel deel van dit blad met actuele thema’s rond arbeidsomstandigheden en verzuim weten te vullen. In het najaar verscheen bovendien een special Stigas 25 jaar in het blad.

5.2

FOLDERS EN WEBSITES

Stigas beschikt over een uitgebreide serie voorlichtingsleaflets. Deze folderlijn wordt regelmatig uitgebreid en/of geactualiseerd. Het meest populair bij werkgevers en werknemers zijn praktische leaflets over actuele zaken als de Gezondheidsbus, teken en de ziekte van Lyme en MRSA. De website www.stigas.nl wordt vooral gevoed met specifieke arbo-onderwerpen, onder andere arbeidsvriendelijke producten. Het beheer van de website www.stigas.nl ligt geheel bij Stigas. In 2011 is de website bezocht door 36.264 unieke bezoekers. Naast de Stigaswebsite is in 2011 ook veel aandacht besteed aan de website www.weekvandeteek.nl. Deze website kende in 2011 12.493 unieke bezoekers. Nieuw in 2011 was de website www.altijdalert in het kader van de veiligheidscampagne. Met name de veiligheidsfilmpjes zijn goed bekeken, elk filmpje ruim 2000 keer.

5.3

BEURZEN

Stigas preventie-adviseurs hebben acte de presence gegeven op de volgende beurzen: De Mechanisatietentoonstelling bloembollen in Lisse, de landbouwvakbeurs in Assen, de Groendag in Hoorn, de landbouwvakbeurs in Gorinchem, het Boerderij Ondernemersevent in Lunteren, de tuinbouwrelatiedagen in Venray en de landbouwvakbeurs in Leeuwarden. Stigas heeft veel aanloop op de verschillende beurzen gehad. Vooral de gehoortesten, zoals uitgevoerd in Assen en Lisse waren erg succesvol. Een ander thema dat veel aandacht trok was de veiligheidscampagne. Zo waren diverse filmpjes te zien en er waren prijzen te winnen.

18

5.4

CURSUSSEN, WORKSHOPS EN VOORLICHTINGEN

De Stigas-adviseurs hebben ook het afgelopen jaar een groot aantal cursussen en workshops verzorgd. Zoals de workshops Goed zitten doe je zo!, WerkenInBalans, verzuimmanagement, voeren van verzuimgesprekken en beter reintegreren. Naar het Stigas voorlichtingsprogramma is ook nog altijd veel vraag. Het afgelopen jaar zijn weer meer dan honderd presentaties verzorgd. Specifieke onderwerpen die eruit sprongen waren veiligheid, de arbocatalogus, teken en de ziekte van Lyme en gezond bewegen. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van de in 2011 voor diverse organisaties verzorgde voorlichtingen.

5.5

VEILIGHEIDSCAMPAGNE ‘ALTIJD ALERT – STRAKS OOK WEER VEILIG THUIS’

In december 2010 is de veiligheidscampagne Altijd Alert – straks ook weer veilig thuis gestart. Deze campagne loopt tot eind 2012 en is erop gericht het aantal ongevallen in de sector terug te dringen. De campagne wordt financieel ondersteund vanuit het Actieplan Arbeidsveiligheid van het ministerie van SZW. In 2011 zijn een winter- en een zomereditie van de veiligheidskrant verspreid naar ± 65.000 bedrijven en zijn de voorbereidingen getroffen voor de wintereditie van 2012. In mei is de campagnewebsite www.altijdalert.nl gelanceerd en in juni de veiligheidscheck. De veiligheidscheck is sinds juni door 506 mensen ingevuld. Door de Stigas preventieadviseurs is de veiligheidscheck bij 143 bedrijven geïntroduceerd en toegelicht. Onderdeel van de campagne is het verzorgen van voorlichtingen aan ondernemers en werknemers over veilig werken. In 2011 zijn 49 voorlichtingen met onderwerp veiligheid verzorgd. In het kader van de campagne zijn in 2011 42 ongevalsonderzoeken uitgevoerd. In 2012 zal hierover nader gerapporteerd worden. Als spin-off van de veiligheidscampagne zijn in 2011 in samenwerking met de arbeidsinspectie vijf filmpjes gemaakt. In elk filmpje komt één veelvoorkomend risico aan de orde: letsel door dieren, bedwelming door mestgassen, overreden worden, vallen van hoogte en bekneld raken. De filmpjes worden gebruikt bij voorlichtingsbijeenkomsten en zijn op YouTube geplaatst. Op YouTube zijn alle filmpjes in 2011 ruim 2000 keer bekeken. Op de volgende pagina een impressie van het filmpje over vallen van hoogte.

19

6. ORGANISATIE

De Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren (Stichting Stigas) is bestuurlijk verantwoordelijk voor de uitvoering van preventiezorg in de agrarische en groene sectoren en heeft voor de uitvoering een overeenkomst gesloten met Stigas Agrarisch Preventief BV en arbodienst Achmea Vitale. Via deze overeenkomst is geregeld dat het bestuur wordt ondersteund door het landelijk Stigas-bureau en een vijftiental volledig dedicated landelijk werkzame preventieadviseurs. Het Stigas-bureau is verantwoordelijk voor de aansturing en vervult daarnaast de rol van kenniscentrum en volgt uit dien hoofde algemene beleidsmatige ontwikkelingen op het terrein van arbeidsomstandigheden en treedt op als gesprekspartner namens de sector, bijvoorbeeld voor de Arbeidsinspectie, het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, landbouwonderzoek enz. De manager Stigas rapporteert hierover aan het bestuur. Het afgelopen jaar is het bestuur van Stigas vijfmaal bij elkaar geweest.

Bestuur Samenstelling van het bestuur ultimo 2011: Leden:

Plaatsvervangende leden:

LTO Nederland Mans Vulto (werkgeversvoorzitter)

Gerard Susanna

LTO Noord Glaskracht Arend Hekman CUMELA Nederland Hannie Zweverink

Corina van Zoest

Branchevereniging VHG Egbert Roozen

Marc Custers

FNV Bondgenoten Gerard Roest (werknemersvoorzitter) Heidi Timmermans CNV Vakmensen John Koudys Bart Bruggeman Adviseur Colland Bestuursbureau Christ Essens Directie/secretariaat Math Creemers

Jaap Bosma

6.1

STIGAS-BUREAU

De activiteiten voor Stigas worden gecoördineerd door het landelijk Stigas-bureau (staf). Dit bureau vervult de rol van kenniscentrum voor de agrarische en groene sector op het terrein van arbeidsomstandigheden, verzuim en gezondheidsmanagement. Deels gebeurt dit ook voor SAZAS. Ook is het bureau verantwoordelijk voor het secretariaat van het bestuur en voor de organisatie van de sectorale klankbordgroepen, die inhoudelijk verantwoordelijk zijn voor onder andere de afzonderlijke sector arbocatalogi, branche-RIE’s en de ontwikkeling van arbobrancheprofielen. Overige activiteiten zijn onder andere: • de ontwikkeling en coördinatie van brancheprojecten en -onderzoeken • het onderhoud en updaten van sectorspecifieke instrumenten zoals branche-RIE’s, arbocatalogi en PMO • het onderhoud van de websites www.stigas.nl en www.agroarbo.nl (arbocatalogus) • het ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal en het invullen van het arbodeel in Colland-media • de functionele en operationele aansturing van de Stigas-adviseurs en andere te betrekken professionals bij de uitvoering • de loketfunctie voor verzoeken om informatie en/of preventiediensten van ondernemers en werknemers • het uitvoeren van brancheanalyses, onder andere als het gaat om de ontwikkeling van verzuim en ongevallen In de staf van Stigas zijn alle relevante disciplines vertegenwoordigd: de medische, arbeidsdeskundige, arbeidshygiënische, veiligheidskundige en arbeid- en organisatiedeskundige. Deels vervult de staf ook de functionele aansturing van de dedicated re-integratieadviseurs en bedrijfsartsen van Achmea Vitale in het kader van de uitvoering van het verzuimmanagement voor de sector.

6.2

STIGAS-ADVISEURS EN AGRARISCHE KLANTENTEAMS

De Stigas-adviseurs zijn landelijk gespreid werkzaam en hebben contact met de dedicated opgestelde artsen en reintegratieadviseurs voor de agrarische en groene sectoren van Achmea Vitale. De inzet is om preventieadviseurs, reintegratieadviseurs en brancheartsen zoveel mogelijk met elkaar te laten samenwerken, in het belang van de opbouw van kennis en de kwaliteit van de dienstverlening. Naast de vaste kern van adviseurs worden voor specifieke werkzaamheden of projecten op ad-hoc basis ook andere deskundigen ingehuurd. Adviseur Peter Bredius Albert van der Burg Marcel van Diepen Marieke van Esveld Dolf Goedee Mirjam de Groot Ton Joosten Wim Klaucke Henry Kok Rolf de Konink

Adri van Kooten Sjoek van der Maarl Ger Meuwissen Kees van Schanke Albert Snapper Iris Voorbergen

Specialisme Akkerbouw en vollegrondsteelt, Machineveiligheid en Hoger Veiligheidskundige Glastuinbouw, Arbeidsdeskundige, EUREP/GAP Bloembollen, witloftrekkerijen Fruitteelt, fysieke belasting, kinderen Algemeen Bos en natuur, geitenhouderij, Teken en de ziekte van Lyme, kinderen Paddenstoelenteelt, aspergeteelt Akkerbouw, Middelbaar Veiligheidskundige Fruitteelt, Middelbaar Veiligheidskundige Melkveehouderij en veeverbetering, bedrijfsverzorging, rundveebedrijven, KI-bedrijven (rundvee), Arbeidsdeskundige, Middelbaar Veiligheidskundige Akkerbouw, bos en natuur Mechanisch loonwerk, hoveniers en groenvoorziening, Hoger Veiligheidskundige Varkens- en pluimveehouderijen, Middelbaar Veiligheidskundige, ARIE Paardenhouderijen, maneges Middelbaar Veiligheidskundige Algemeen Boomteelt en vaste plantenteelt

Regio Breda Westland Alkmaar Arnhem Goes Amersfoort Venlo Groningen Arnhem/Enschede Leeuwarden

Groningen Haarlem Eindhoven Rotterdam Apeldoorn Utrecht

22

BIJLAGE 1 SAMENSTELLING KLANKBORDGROEPEN EN SUBGROEPEN 31-12-2011 Klankbordgroep Hoveniers en Groenvoorzieners Naam Voorzitter F. Crucq J. Hoksberg I. Sangers J. Batenburg G. Rijndorp M. Custers Th. Nieuwenhuizen F. van den Bos R. Snijders M. Daamen D. Aaldering B. de Jong F. van Hoekelen E. van Hulst P. van der Beek S. van der Maarl

Namens VHG VHG VHG VHG VHG VHG VHG VHG FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten CNV Vakmensen CNV Vakmensen Stigas

Klankbordgroep Mechanisch Loonwerk Naam Voorzitter J.H. Zweverink-Bosch C. van Zoest-Meester M. Westra A.W. Karelse M.C Bense J. Sijtsma G. Baert J. Bosma C. Essens S. van der Maarl

Namens CUMELA Nederland CUMELA Nederland CUMELA Nederland CUMELA Nederland FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten Vakvereniging HZC CNV Vakmensen Actor Stigas

Plaatsvervanger D.H.G. van der Poel

Agendalid

Klankbordgroep Glastuinbouw Naam Voorzitter A. Hekman J. Vooijs E. Goos L. de Jong G.P.M.J. Roest H. Bos A. van der Burg

Namens LTO Noord Glaskracht LTO Noord Glaskracht LTO Noord Glaskracht LTO Noord Glaskracht FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten Stigas

23

Klankbordgroep Dierhouderij Naam D. van Hierden A. Butijn J. Houdijk J. Mulder A. van Daatselaar H.J. Peek B. van Veldhuisen Mevr. R. Pruijsten G.P.M.J. Roest G. Meuwissen

Namens LTO Varkenshouderij NOP LTO Schapenhouderij LTO Melkveehouderij LTO Paardenhouderij LTO Paardenhouderij FNRS LLTB FNV Bondgenoten Stigas

Plaatsvervanger A. Spieker

Plaatsvervanger W. Franken Agendalid

Klankbordgroep Bos en Natuur Naam J.A. Eftink W. Baltussen J.H. Kraan J.P.M. Polman M.M. Bouwmeester E. Vogel W. Roelfsema H.J. Jeurink M. de Groot

Namens FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten CNV Vakmensen IPC Groene Ruimte Bouwmeester Bosbeheer Vereniging Natuurmonumenten Staatsbosbeheer AVIH Stigas

Klankbordgroep Open Teelten Naam Voorzitter J. van Leeuwen B. Knol J. Janssen H. van Wetten H. Bus G. Pronk B. Hasselo W. Biemans Mevr. M.C Bense W.H. Immerzeel A. Zwetsloot J.H. de Boer P. Bredius

Namens NBvB NBvB NBvB NFO NFO NFO LTO Akkerbouw LTO Vollegrond FNV Bondgenoten CNV Vakmensen Anthos KAVB Stigas

Agendalid Agendalid

Agendalid

24

BIJLAGE 2 OVERZICHT VERZORGDE VOORLICHTINGEN STIGAS 2011

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

Datum 4-jan 5-jan 5-jan 18-jan 18-jan 19-jan 20-jan 21-jan 21-jan 24-jan 26-jan 28-jan 28-jan 1-feb 1-feb 3-feb 3-feb 3-feb 8-feb 9-feb 9-feb 9-feb 9-feb 10-feb 10-feb 14-feb 14-feb 15-feb 15-feb 15-feb 16-feb 16-feb 17-feb 17-feb 21-feb

Opdrachtgever Dirksen management support Studieclub akkerbouw Peel-Meijerij Mechanisatietentoonstelling ZLTO vrouw in bedrijf ZLTO samen met Achmea Agro Baas Hoveniers/Groenvoorziening Mechanisatietentoonstelling FNV AB service Krinkels BV AB Limburg AB Limburg FNV kaderleden FNV Bondgenoten Studieclub Jongeren Breezand CONO Kwekerij Bloemendaal Hoge School InHolland Tol Groep TeVreede Plant, Colland Zorg Groendag Hoorn LTO afd. Westerveld KAVB Bruinisse CONO Tol Groep Stuk Art Prinsentuincollege Breda (MAS) CONO LTO Zuid-Flevoland LTO Zuid-Flevoland Rabobank EMMELOORD CONO Hortus Regius Ploegmakers Cultuur BV AJF Wijnjewoude CONO

Sector Melkveehouderij Akkerbouw Bloembollen Melkveehouderij Diverse Hovenier/Groenvoorziening Veehouderij/akkerbouw Diverse Hoveniers/Groenvoorziening Diverse Diverse Diverse Diverse Groensector Bloembollen Melkveehouderij Boomkwekerij Dierenhouderij /Paarden Hovenier/Groenvoorziening Glastuinbouw Hoveniers/Groenvoorziening Veehouderij Bloembollen Melkveehouderij Hovenier/Groenvoorziening Hoveniers/Groenvoorziening Dier en veehouderij Melkveehouderij Akkerbouw Melkveehouderij Akkerbouw en bloembollen Melkveehouderij Glastuinbouw Hoveniers/Groenvoorziening Veehouderij Melkveehouderij

Stigasmedewerker Rolf de Konink Ger Meuwissen Marcel van Diepen Peter Bredius Rolf de Konink Iris Voorbergen Marcel van Diepen Albert van der Burg Marieke van Esveld Ton Joosten Ton Joosten Ad de Rooij Mirjam de Groot Marcel van Diepen Rolf de Konink Iris Voorbergen Kees van Schanke Sjoek van der Maarl Iris Voorbergen Marcel van Diepen Marcel van Diepen Peter Bredius Rolf de Konink Sjoek van der Maarl Sjoek van der Maarl Peter Bredius Rolf de Konink Marieke van Esveld Mirjam de Groot Rolf de Konink Rolf de Konink Ton Joosten Ton Joosten Rolf de Konink Rolf de Konink

Onderwerp Arbocatalogus Veiligheid / arbocatalogus Arbocatalogus / SAZAS Kindveiligheid Kindveiligheid en Arbowet en Arbocatalogus Gezond bewegen, persoonlijke beschermingsmiddelen Arbocatalogus / SAZAS Landelijke bijeenkomst FNV leden AB Tillen AVAZ/Preventie AVAZ/Preventie Zoönosen Gezond lijf in een gezond bedrijf Veiligheid / Arbocatalogus Workshop RI&E en Arbocatalogus Gezond bewegen, gewasbescherming Arbocatalogus Arbocatalogus Gezond bewegen, heftruck Werken in Balans / Arbocatalogus / Lyme Veiligheid / Arbocatalogus / Lyme / Colland Zorg Veiligheid / arbocatalogus Workshop RI&E en Arbocatalogus Arbocatalogus Arbocatalogus Arbocatalogus Workshop RI&E en Arbocatalogus Veiligheid op het erf Arbocatalogus/ RI&E Veiligheid in en om het erf Workshop RI&E en Arbocatalogus Verzuim, Werken in Balans Arbocatalogus Veiligheid op de boerderij Workshop RI&E en Arbocatalogus

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59

Datum 22-feb 23-feb 24-feb 24-feb 28-feb 1-mrt 1-mrt 1-mrt 1-mrt 2-mrt 2-mrt 3-mrt 7-mrt 8-mrt 8-mrt 10-mrt 14-mrt 14-mrt 17-mrt 22-mrt 23-mrt 24-mrt 24-mrt 24-mrt

60

25-mrt

61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

30-mrt 30-mrt 4-apr 5-apr 6-apr 11-apr 12-apr 12-apr 13-apr 19-apr

Opdrachtgever Studieclub Wijchen AJK-vrouwen Mid Fryslan Landbouwvereniging Wedde Loonbedrijf M. Poldervaart en Zn Studieclub Altena CONO Aequor Tol Groep AB Limburg VHG Noord CONO Tol Groep CUMELA Studiegroep Noord VHG Zeeland Jonk Kwadijk VHG AOC Groene Welle Hardenberg ZLTO afd Etten Leur Mauritz ZLTO studiegroep Oudenbosch Henssen BV LTO Voorst LTO Voorst BTL Realisatie vestiging Eindhoven BTL Hoveniers/Groenvoorziening Haaren Vereniging voor veehouderijbelangen Ter Riele Studieclub varkenshouderij Oirschot Bras Hoveniers/Groenvoorziening Deventer groenbedrijf AB Zeeland Verboon Groen BV Verwijmeren Groen Deventer groenbedrijf CNV Vakmensen

Sector Veehouderij Veehouderij Melkveehouderij Mechanisch loonwerk Akkerbouw en loonwerk Melkveehouderij Agrarisch en Groen Hovenier/Groenvoorziening Diverse Hoveniers/Groenvoorziening Melkveehouderij Hovenier/Groenvoorziening Mechanisch Loonbedrijf Hoveniers/Groenvoorziening Mechanisch Loonbedrijf Hoveniers/Groenvoorziening Diversen Diverse Hovenier Bos en Natuur Divers Hovenier/Groenvoorziening Diverse Diverse Hovenier/Groenvoorziening

Stigasmedewerker Marieke van Esveld Rolf de Konink Adri van Kooten Kees van Schanke Peter Bredius Rolf de Konink Sjoek van der Maarl Sjoek van der Maarl Ton Joosten Marcel van Diepen Rolf de Konink Sjoek van der Maarl Sjoek van der Maarl Peter Bredius Sjoek van der Maarl Sjoek van der Maarl Henry Kok Peter Bredius Mirjam de Groot Peter Bredius Ton Joosten Marieke van Esveld Mirjam de Groot Ton Joosten

Onderwerp Fijnstof Veiligheid in en om het erf Boerenbedrijf en veiligheid Arbocatalogus Veiligheid in en om het erf Workshop RI&E en Arbocatalogus Stagebedrijven en Veiligheid / Arbocatalogus Arbocatalogus AVAZ/Preventie Veiligheid/aansprakelijkheid/Arbocatalogus Workshop RI&E en Arbocatalogus Arbocatalogus CE en machineveiligheid Veiligheid en arbocatalogus Veiligheid & Gezondheid Bestraten in 2011 en de arbocatalogus Arbocatalogus / RI&E Veiligheid / arbocatalogus Preventie tekenbeten Veiligheid en arbocatalogus Veiligheid Veiligheid op het erf Veiligheid/arbocatalogus Veiligheid

Groenvoorziening

Peter Bredius

Fysieke belasting

Melkveehouderij Hovenier/Groenvoorziening Varkenshouderij Hovenier/Groenvoorziening Hovenier/Groenvoorziening Bedrijfsverzorging Hovenier/Groenvoorziening Hovenier/Groenvoorziening Hovenier/Groenvoorziening Diverse

Adri van Kooten Mirjam de Groot Ger Meuwissen Peter Bredius Mirjam de Groot Iris Voorbergen Albert van der Burg Peter Bredius Mirjam de Groot Mirjam de Groot

Boerenbedrijf en veiligheid Preventie tekenbeten Stof en zoönosen Week van de Teek Preventie tekenbeten WerkenInBalans Preventie tekenbeten Preventie tekenbeten Preventie tekenbeten Arbo Lyme EPR 26

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106

Datum 21-apr 28-apr 29-apr 29-apr 2-mei 2-mei 2-mei 3-mei 3-mei 3-mei 3-mei 4-mei 6-mei 9-mei 9-mei 10-mei 10-mei 10-mei 11-mei 16-mei 19-mei 19-mei 23-mei 23-mei 25-mei 26-mei 31-mei 9-jun 9-jun 10-jun 14-jun 23-jun 24-jun

Opdrachtgever Hoefakker Liemers Hendriks Groenvoorziening V.d Nagel Geldersch Landschap Brussaard Hoveniersbedrijf Staatsbosbeheer Staatsbosbeheer Hovenier van der Heijden Staatsbosbeheer Landschapsbeheer Drenthe Landschap Overijssel Staatsbosbeheer Farwick Groenvoorzieningen Natuurmonumenten Natuurmonumenten Telersvereniging Prominent Gijsbers Groen projecten Natuurmonumenten Natuurmonumenten Landschap Erfgoed Utrecht Bosschap LBD Drenthe LBD (Drenthe) Anderen Rooijakkers Natuurmonumenten Prinsentuin College Breda WUR LBO (Overijssel) Dalfsen AOC Doetinchem AOC Doetinchem Studieclub Loonwerkers Garnwerd St landschapsonderhoud Rotterdam BTL Maarssen Nationale Bomenbank Gebr. Varekamp en Varekamp 24-jun Grondverzet 29-jun PPO Lelystad 30-jun Proefboerderij Kollumerwaard

Sector Hovenier/Groenvoorziening Hoveniers/Groenvoorziening Bos en Natuur Bos en Natuur Hoveniers/Groenvoorziening Bos en Natuur Bos en Natuur Hoveniers/Groenvoorziening Bos en Natuur Bos en Natuur Bos en Natuur Bos en Natuur Hoveniers/Groenvoorziening Bos en Natuur Bos en Natuur Glastuinbouw Hoveniers/Groenvoorziening Bos en Natuur Bos en Natuur Bos en Natuur Bosschap Bosschap Bloembollen Bos en Natuur Paardenhouderijen Hovenier-Bos en Natuur Bosschap Varkenshouderij Melkveehouderij Loon- en grondverzet Hoveniers/Groenvoorziening Hoveniers/Groenvoorziening Hoveniers/Groenvoorziening

Stigasmedewerker Mirjam de Groot Henry Kok Mirjam de Groot Mirjam de Groot Kees van Schanke Mirjam de Groot Mirjam de Groot Kees van Schanke Mirjam de Groot Mirjam de Groot Mirjam de Groot Mirjam de Groot Henry Kok Mirjam de Groot Mirjam de Groot Albert van der Burg Kees van Schanke Mirjam de Groot Mirjam de Groot Mirjam de Groot Wim Klaucke Wim Klaucke Marcel van Diepen Mirjam de Groot Kees van Schanke Mirjam de Groot Wim Klaucke Henry Kok Henry Kok Wim Klaucke Iris Voorbergen Iris Voorbergen Kees van Schanke

Onderwerp Preventie tekenbeten Fysieke belasting, machineveiligheid, Arbocatalogus Preventie tekenbeten Arbocatalogus, Preventie tekenbeten Teken, week van de teek Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Fysieke belasting, machineveiligheid, Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Veilig en gezond werken Teken, week van de teek Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Veiligheid in en rond het bedrijf (RI&E) Veiligheid in en rond de organisatie Arbocatalogus Teken en Arbocatalogus Arbocatalogus in samenwerking met ZLTOAC Teken en Arbocatalogus Veiligheid in de organisatie (BHV) Veiligheidscampagne en RI&E Veiligheidscampagne en RI&E Veiligheid in en rond het bedrijf (RI&E) Gezond werken Veiligheid Veilig Werken, voorlichting op maat

Mechanisch loonwerk Akkerbouw Akkerbouw

Kees van Schanke Marcel van Diepen Wim Klaucke

Veiligheid Alert algemeen Stof pak het aan Stof pak het aan 27

107 108 109 110 111 112 113 114 115

Datum 6-jul 21-jul 1-sep 5-sep 14-sep 17-sep 22-sep 23-sep 30-sep

116 30-sep 117 3-okt 118 4-okt 119 5-okt 120 5-okt 121 6-okt 122 7-okt 123 10-okt 124 10-okt 125 10-okt 126 10-okt 127 11-okt 128 11-okt 129 11-okt 130 12-okt 131 17-okt 132 17-okt 133 18-okt 134 18-okt 135 18-okt 136 137 138 139 140 141

20-okt 20-okt 20-okt 25-okt 25-okt 27-okt

Opdrachtgever Balk Wervershoof Organisatie door AB zeeland Hendrixk Genetics Oostrum AOC Helicon Den Bosch Landschapsbeheer Overijssel Landschapsbeer NL/Drenthe AOC Helicon Den Bosch Stipdonk Unie Bosgroepen Landschapsbeheer Landschapbeheer NL/Drenthe Vie Verde BV VHG Noord Cono te Beemster Gielen Kwekerij BV Loonwerk studiegroep Zoutkamp AOC Groenhorst Nijkerk AOC Groenhorst Nijkerk Prinsentuincollege Breda Diva Pannenkoek Verbeek Cono te Beemster CRV CRV CRV AJK Kring Uden-Land van Cuyck CRV CRV Agr. Jongerenvereniging Mastenbroek CRV CRV Boerinnenclub Voorst ZLTO afd Waalwijk Hoveniersbedrijf De Lingebrug

Sector Glastuinbouw Fruitteelt Pluimvee Loonwerk Boomteelt Bos en Natuur Bos en Natuur Bos en Natuur Hoveniers/Groenvoorziening

Stigasmedewerker Marcel van Diepen Kees van Schanke Ger Meuwissen Iris Voorbergen Marieke van Esveld Mirjam de Groot Mirjam de Groot Marieke van Esveld Ger Meuwissen

Onderwerp Gezond werken Veiligheid Biociden-formaline/ lich. bel. WerkenInBalans Arbocatalogus Preventie tekenbeten en Arbocatalogus Arbo en Arbocatalogus/Lyme Arbocatalogus Veiligheidscampagne

Bos en Natuur Bosschap Glastuinbouw Hoveniers/Groenvoorziening Melkveehouderij Glastuinbouw Loonwerk Hoveniers/Groenvoorziening Hoveniers/Groenvoorziening Dierhouderij Melkvee Glastuinbouw Broederij Melkveehouderij Veeverbertering Veeverbertering Veeverbertering Melkveehouderij Veeverbetering Veeverbetering

Mirjam de Groot Wim Klaucke Ton Joosten Marcel van Diepen Rolf de Konink Ton Joosten Wim Klaucke Marieke van Esveld Marieke van Esveld Peter Bredius Sjoek v.d. Maarl Iris Voorbergen Marieke van Esveld Rolf de Konink Rolf de Konink Marieke van Esveld Marieke van Esveld Ger Meuwissen Marieke van Esveld Marieke van Esveld

Beheersdag Veiligheid/Fysieke belasting in het bedrijf WerkenInBalans Arbobreed, Arbocatalogus, oudere medewerkers Workshop Caring diairy Verzuim ook jou een Zorg! Veiligheid in en rond het bedrijf (RI&E) Arbocatalogus Arbocatalogus Arbocatalogus Veiligheid WerkenInBalans Gezond werken op de entafdeling Workshop caring diairy Workshop stal personeel Kantoor (vervolg) Kantoor (vervolg) Veiligheid en gezondheid op het erf Kantoor (vervolg) Kantoor (vervolg)

Melkveehouderij Veeverbetering Veeverbetering Melkvee en overigen Melkvee en overigen Hoveniers/Groenvoorziening

Henry Kok Marieke van Esveld Marieke van Esveld Henry Kok Peter Bredius Henry Kok

Veiligheidscampagne Kantoor (vervolg) Kantoor (vervolg) Veiligheidscampgne, Q-koorts Arbocatalogus en veiligheidscheck Veiligheidscampangne 28

142 143 144

Datum 27-okt 27-okt 31-okt

145 146 147 148 149 150 151 152 153

1-nov 1-nov 1-nov 1-nov 1-nov 2-nov 2-nov 3-nov 3-nov

154 155 156 157 158 159 160 161

3-nov 3-nov 4-nov 7-nov 7-nov 7-nov 7-nov 8-nov

162 163 164 165 166 167 168 169

10-nov 10-nov 10-nov 14-nov 16-nov 17-nov 17-nov 22-nov

170 22-nov 171 23-nov 172 24-nov 173 24-nov

Opdrachtgever SAV De Noordkop (agr.vrouwen) ZLTO afd Nuland Veehouderij Grubben BV Berns TuinHoveniers/Groenvoorziening AOC Wellant College CRV AOC Citaverde College CUMELA Ad Nooren Loonbedrijf AOC Wellant College CRV AOC Wellant College Nationale Bomenbank RIVM CRV Van Vliet Studieclub varkenshouderij Leende AOC De Groene Welle, Hardenberg LTO Noord Aequor Cono te Beemster Pronova Praktijkonderwijs, Winterswijk Bosschap Veldhoven Drents Landschap Wijster Aequor / AOC Meppel Bosschap Bunnik CUMELA Vrouwendag Drenthe CUMELA Vrouwendag Utrecht Studieclub Zuid-Nederland Symposium Tuinbouw Relatiedgn Venray Symposium Tuinbouw Relatiedgn Venray Groot Zevert Loon- en Grondverzetbedrijf Aequor / AOC Zwolle

Sector Alle sectoren Melkvee en overigen Glastuinbouw

Stigasmedewerker Marcel van Diepen Peter Bredius Ton Joosten

Onderwerp Arbobreed, AC, VC Arbocatalogus en veiligheidscheck Verzuim ook jou een Zorg!

Hoveniers/Groenvoorziening Loonwerk/plantenteelt Veeverbetering Onderwijs Loonwerk Hoveniers/Groenvoorziening Veeverbetering Dier en Paardenhouderij Hoveniers/Groenvoorziening Bos en Natuur en groensector Veeverbetering Mechanisch loonwerk Varkenshouderij Alle sectoren Divers Hoveniers/Groenvoorziening Melkveehouderij

Henry Kok Marieke van Esveld Rolf de Konink Ton Joosten Wim Klaucke Albert van der Burg Marieke van Esveld Kees van Schanke Kees van Schanke

Veiligheidscampagne Arbocatalogus Lichamelijke belasting routerijders Veiligheidscampagne Veiligheid in en rond het bedrijf (RI&E) Arbocatalogus Lichamelijke belasting routerijders Aobocatalogus implementatie scholen WerkenInBalans

Mirjam de Groot Rolf de Konink Sjoek v.d. Maarl Ger Meuwissen Henry Kok Peter Bredius Sjoek v.d. Maarl Rolf de Konink

Preventie tekenbeten Lichamelijke belasting routerijders Veiligheid Stof + zoönosen / combi GGD N Brabant Veiligheidscampagne Arbocatalogus Veiligheid Workshop Caring Diairy

Alle sectoren Bos en Natuur Bos en Natuur Alle sectoren, ook neven Bos en Natuur Mechanisch loonwerk Mechanisch loonwerk Geitenhouderij

Henry Kok Mirjam de Groot Wim Klaucke Marcel van Diepen Mirjam de Groot Bianca Brouwers Bianca Brouwers Marieke van Esveld

Veiligheidscampagne Najaarsbijeenkomst Personeelsdag/Stof Veiligheidscampagne Najaarsbijeenkomst WerkenInBalans WerkenInBalans Arbo- en verzuimzaken

Vollegrondsgroenteteelt

Ton Joosten

Veiligheidscampagne

Vollegrondsgroenteteelt

Ton Joosten

Veiligheidscampagne

Mechanisch loonwerk Alle sectoren, ook neven

Henry Kok Marcel van Diepen

Veiligheidscampagne, WIB Veiligheidscampagne 29

Datum Opdrachtgever 174 24-nov AOC Citaverde College 175 24-nov Studieclub Zuid-Nederland Symposium Tuinbouw Relatiedgn 176 24-nov Venray 177 25-nov AOC Groenhorst College, Barneveld 178 28-nov Ondernemersdag (Boerderij) 179 28-nov Ondernemersdag 180 29-nov Boonen-v. der Heijden Kwekerij 181 30-nov Patiëntenvereniging Q-koorts 182 30-nov CRV 183 30-nov AOC Helicon Den Bosch 2 groepen 184 30-nov BTL Stein 185 1-dec CNV Vakmensen 186 6-dec Aequor / AOC Emmen 187 7-dec AOC Citaverde College 188 8-dec AOC Citaverde College 189 12-dec AJK afdeling Heino-Zwolle 190 13-dec Landbouwbeurs Leeuwarden 191 13-dec Studieclub MVH te Zwolle 192 13-dec Groene Campus 193 14-dec Landbouwbeurs Leeuwarden 194 15-dec Landbouwbeurs Leeuwarden 195 15-dec AOC Citaverde College 196 22-dec HAS Den Bosch 197 23-dec BTL Venray/Oostrum

Sector Glastuinbouw Geitenhouderij

Stigasmedewerker Marieke van Esveld Peter Bredius

Onderwerp Fysieke belasting Arbocatalogus en veiligheidscheck

Vollegrondsgroenteteelt Alle sectoren Alle sectoren Alle sectoren Glastuinbouw Veehouderij Veeverbertering Hoveniers/Groenvoorziening Hoveniers/Groenvoorziening Divers Alle sectoren, ook neven Hoveniers/Groenvoorziening Glastuinbouw Melkveehouderij Alle sectoren, ook neven Melkveehouderij Hoveniers/Groenvoorziening Alle sectoren, ook neven Alle sectoren, ook neven Glastuinbouw Divers Hoveniers/Groenvoorziening

Ton Joosten Henry Kok Mirjam de Groot Marieke van Esveld Ton Joosten Albert van der Burg Marieke van Esveld Peter Bredius Ton Joosten Henk Janssen Marcel van Diepen Ton Joosten Ton Joosten Henry Kok Marcel, Wim, Rolf Rolf de Konink Ton Joosten Marcel, Wim, Rolf Marcel, Wim, Rolf Marieke van Esveld Peter Bredius Ton Joosten

Veiligheidscampagne Veiligheidscampagne Veiligheid Veiligheid, Wiba Verzuim ook jou een Zorg! Forum AD Lichamelijke belasting routerijders Arbocatalogus en veiligheidscheck Fysieke belasting WerkenInBalans / duurzame inzetbaarheid Veiligheidscampagne, gezinsbedrijven pakk.B Veiligheidscampagne (onderwijs) Veiligheidscampagne (onderwijs) Veiligheidscampagne Veiligheidscampagne, arbobreed Veiligheid en gezondheid op het erf Veiligheidscampagne (onderwijs) Veiligheidscampagne, arbobreed Veiligheidscampagne, arbobreed Fysieke belasting Arbocatalogus en veiligheidscheck Fysieke belasting

30