JAARVERSLAG 2011 Samenwerkingsverband Nationale Parken
4DIJFSNPOOJLPPH
-BVXFSTNFFS
%F"MEF'FBOFO /BUJPOBBMCFFLFO FTEPSQFOMBOETDIBQ %SFOUTDIF"B
%VJOFOWBO5FYFM
%SFOUT'SJFTF8PME %XJOHFMEFSWFME
8FFSSJCCFO8JFEFO
;VJE ,FOOFNFSMBOE %F4BMMBOETF)FVWFMSVH
%F)PHF7FMVXF 7FMVXF[PPN 6USFDIUTF)FVWFMSVH
%F#JFTCPTDI %F-PPOTFFO %SVOFOTF%VJOFO %F.BBTEVJOFO 0PTUFSTDIFMEF (SFOTQBSL %F;PPN,BMNUIPVUTF)FJEF %F(SPPUF1FFM
%F.FJOXFH
INHOUD 4 5 10 14 16 18 20 22 2
Inleiding Jaarverslag 2011 Kwaliteitsimpuls Nationale Parken Communicatie Trend: duurzaam en regionaal Educatie Samenwerken Financiën Interne zaken en bijlagen
JAARVERSLAG SNP 2011
VOORWOORD In samenwerking met onze directe partners is ook in 2011 hard en succesvol gewerkt aan het verder verbeteren van de kwaliteit van de nationale parken en het vergroten van de zichtbaarheid en het draagvlak voor het stelsel van de nationale parken. Het jaar 2011 werd tevens gekenmerkt door politieke en bestuurlijke veranderingen met voor de nationale parken verstrekkende gevolgen. Door de opgelegde bezuinigingen voor het natuurbeleid is de financiële basis voor de nationale parken en het SNP voor de komende jaren op losse schroeven komen te staan. Door het Decentralisatie akkoord Natuur komt de verantwoordelijkheid voor de natuur en de nationale parken bij de provincies te liggen. Voor de Overlegorganen NP betekent deze decentralisatie de uitdaging om het belang van de nationale parken extra onder de aandacht van de provincies en de gemeenten te brengen. Mede gelet op de bezuinigingen zijn wij volop op zoek naar nieuwe financiële bronnen. Dit gebeurt zowel vanuit de parken als het SNP. Samenwerking is de core business van het Samenwerkingsverband Nationale Parken en het is van groot belang, vooral in de komende tijd, deze vast te houden en uit te bouwen met als doel het hele stelsel van de nationale parken kwalitatief op een (nog) hoger plan te brengen. Vanuit die sterke samenwerking kunnen we met onze partners werken aan de versteviging van het draagvlak voor de nationale parken en het stelsel van de nationale parken, voor nu en de toekomst. Gaarne bedank ik de vertrokken SNP-voorzitter en alle andere vertrokken voorzitters van de Overlegorganen NP. Dankzij hun jarenlange inzet en enthousiasme hebben zij een belangrijke rol vervuld bij het versterken van het stelsel van de nationale parken. Met de nieuwe voorzitters en alle betrokken partners zie ik de voortzetting van onze goede samenwerking met vertrouwen tegemoet.
Grubbenvorst, februari 2012 Joke Kersten Voorzitter Samenwerkingsverband Nationale Parken
JAARVERSLAG SNP 2011
3
INLEIDING Het nieuwe SNP-Strategisch Meerjarenplan 2011-2014 en het SNP-Strategisch Communicatieplan vormden de basis voor de werkzaamheden van het SNP in 2011. Bij de uitwerking van de activiteiten werd prioriteit gegeven aan acties die gelieerd zijn aan de kerntaken en de daaruit geformuleerde speerpunten van het Strategisch Meerjarenplan 2011-2014 èn aan de voortzetting van activiteiten die de afgelopen jaren in gang zijn gezet. De uitgevoerde activiteiten hebben in 2011 succesvol bijgedragen aan de verbetering van de natuurkwaliteit, de versterking van de samenwerking tussen de nationale parken, het vergroten van de bekendheid en de zichtbaarheid van de nationale parken. Het stelsel van nationale parken in Nederland biedt een staalkaart van de Nederlandse natuur. Ieder park omvat namelijk één of meer voor ons land representatieve, belangrijke ecosystemen. Het stelsel van de Nationale Parken biedt voor burgers een herkenbaar netwerk van bijzonder waardevolle, toegankelijke natuur.
Natura 2000 De parken vallen voor een belangrijk deel samen met de Natura 2000 gebieden die Nederland heeft aangewezen en dus de bescherming genieten die daaruit voortvloeit. De nationale parken vormen daarmee een onderdeel van het Europese netwerk van natuurgebieden, dat zich richt op het behouden en verder ontwikkelen van soorten en ecosystemen in de EU-lidstaten. Met de realisatie van de nationale parken geeft Nederland mede invulling aan haar internationale verplichtingen, aangegaan in diverse verdragen en conventies.
Overlegorganen
De komende 5 jaar In de komende periode (2011-2014) zal SNP inzetten op twee kerntaken, namelijk: verder uitbouwen en faciliteren van de samenwerking en van daaruit: belangenbehartiging en draagvlakvergroting. Samenwerking is goed beschouwd de core business van het SNP en zoals eerder aangegeven is er de afgelopen jaren op dit gebied veel bereikt. De bestaande samenwerking moet thans worden geborgd en uitgebouwd met als doel het hele stelsel kwalitatief op een (nog) hoger plan te brengen.
Draagvlak Vanuit een sterke samenwerking is het vervolgens mogelijk effectief te werken aan de versteviging van het draagvlak voor (de ambities van) de parken en het stelsel. Dat vraagt om het aantrekken van de relaties op verschillende niveau’s bij overheden, het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, alsook met het brede publiek. Van daaruit kunnen nieuwe allianties en ‘winwin’-situaties worden gecreëerd. De hiervoor benoemde kerntaken worden in de periode 2011-2014 geoperationaliseerd via de volgende zes speerpunten: 1. Gezamenlijk de ambities bepalen en (helpen) realiseren 2. Versterken en faciliteren van de samenwerking 3. Kennisuitwisseling en vernieuwing 4. Profilering van het stelsel van nationale parken 5. Draagvlakvergroting 6. belangenbehartiging
Strategisch Meerjarenplan 2011-2014 Samenwerkingsverband Nationale Parken
Hoewel de nationale parken dus internationaal en nationaal stevig verankerd zijn, ontlenen zij hun kracht vooral aan hun regionale betekenis en verbindende kracht. De Overlegorganen van de parken fungeren als een regionaal platform, waarin veel partijen en belanghebbenden samenwerken t.b.v. de ontwikkeling van de parken in brede zin. Via de Overlegorganen wordt niet alleen de natuurbeschermende en natuureducatieve betekenis van de parken waargemaakt, maar wordt ook hun toeristisch-recreatieve functie voor de wijde omgeving zo goed mogelijk gestalte gegeven.
Samenwerkingsverband Het Samenwerkingsverband Nationale Parken (SNP) staat ten dienste van de nationale parken en hun gezamenlijke belang. Dat houdt in dat het SNP sterk opereert vanuit de behoeften en wensen van de parken.
4
JAARVERSLAG SNP 2011
Dit plan is te downloaden op www.nationaalpark.nl onder publicaties
KWALITEITSIMPULS NATIONALE PARKEN Zelfreflectie
120miljoen
Op bepaalde tijden worden door de nationale parken individueel de kwaliteit, ambities en prestaties getoetst. De resultaten daarvan worden onderling vergeleken. Hiermee wordt het kritisch vermogen in het eigen park vergroot. De Lysias Consulting Group heeft in het voorjaar van 2011 voor het SNP een advies uitgebracht over de wijze waarop visitaties bij de nationale parken het best kunnen worden aangepakt. Op basis van dit advies is in de tweede helft van 2011 gestart met de inzet van een visitatiecommissie die de nationale parken kunnen helpen bij zelfreflectie en het formuleren van verbeterpunten. De commissie bestaat uit de volgende leden: de heer drs. F.W. van der Vegte (voorzitter), de heren mr. M. Brabers en ing. H. Lugtmeijer. Het secretariaat wordt verzorgd door de heer drs. L. van Grieken. Op 7 december 2011 heeft de commissie het NP Weerribben-Wieden bezocht. Op 6 januari 2012 zal het NP De Alde Feanen worden bezocht, gevolgd door bezoek aan andere nationale parken.
Het Samenwerkingsverband Nationale Parken riep in februari 2008 in het Manifest Natuurkwaliteitsimpuls “Nationale Parken verdienen meer” het Rijk, de provincies en gemeenten op flink te investeren in de natuurkwaliteit van de nationale parken. Voor topnatuur met topkwaliteit was in de periode 2008-2012 zeker 120 miljoen euro extra nodig voor 44 natuurherstelprojecten. Eind 2011 is vastgesteld dat mede door het manifest in veel parken aansprekende successen op het gebied van natuurkwaliteit zijn geboekt. Van de beoogde 120 miljoen euro is tot nu toe ruim 86 miljoen euro geïnvesteerd in of toegezegd voor natuurherstel. Deze gelden zijn bijeengebracht door het Rijk, de provincies, gemeenten, de Europese Unie (LIFE+) en de Nationale Postcode Loterij. In de SNP-brochure ‘Resultaten van het Manifest Natuurkwaliteitsimpuls Nationale Parken’, uitgegeven in november 2011, zijn projecten uit vijf van de twintig nationale parken beschreven die aantoonbaar succesvol zullen bijdragen aan het verbeteren van de natuurkwaliteit in het desbetreffende nationaal park. Meer over deze projecten in de reportage hiernaast >>
JAARVERSLAG SNP 2011
5
Het doel: een natte boel In het Nationaal Park Dwingelderveld strijden de natuurbeheerders Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer al jaren tegen verdroging. Die inspanning is nodig in een kwetsbaar gebied met vennen en heideplassen om waterminnende flora en fauna te beschermen. Het klimaat verandert. Het KNMI spreekt zelfs van een trend dat onze lentes steeds droger worden. De lente van 2011 staat dan ook te boek als de droogste in de afgelopen decennia. En dat is nu juist het jaar dat er in het Drentse Dwingelderveld extreme maatregelen zijn genomen om de waterhuishouding van dit gebeid te herstellen.
lijke fosfaten vrijkomen, graven we de voedselrijke toplaag af. De grond gebruiken we voor een kilometerlange geluidswal langs de A28. Daarna dempen we de sloten, zodat de grondwaterstand stijgt. Op de schrale zandgrond kunnen vervolgens natte heidevegetaties tot ontwikkeling komen. Ook worden oude slenken blootgelegd zodat die op een meer natuurlijke wijze overtollig water afvoeren. Bij de graafwerkzaamheden komt af en toe een zwarte veenlaag aan de oppervlakte. Daar lagen ooit vennen. De bodem wordt met de nodige omzichtigheid behandeld. Als er te diep wordt gegraven en het keileem doorstoken, kan schoon, voedselarm regenwater hier niet worden vastgehouden. En daar is het ons juist om te doen.”
14 miljoen euro Regenwater vasthouden “Drie jaar geleden is op het Noorderveld, een voormalige landbouwenclave, de laatste boer uitgekocht”, vertelt Peter Pasman, secretaris Nationaal Park Dwingelderveld. “Dit stuk grond ligt midden in het park. Het grondwaterpeil stond er veel te laag om de natte heide te behouden en kwetsbare dieren en planten van een toekomst te verzekeren. Om te voorkomen dat bij waterstandverhoging schade-
6
JAARVERSLAG SNP 2011
In het Nationaal Park Dwingelderveld is in 2011 hard gewerkt aan het herstel van de oorspronkelijke waterhuishouding. Doel: om het grootste natte heidegebied van West-Europa een zekere toekomst te bieden. Voor de operatie is 14 miljoen euro beschikbaar. Dat geld is hard nodig. Natuurherstel in het Dwingelderveld wordt mogelijk gemaakt met financiering van de provincie, waterschap, natuurbeheerders, gemeenten, het Rijk (4,4 miljoen) en cofinanciering met LIFE-subsidie.
Postcode Loterij betaalt mee aan natuurbrug langs de kust Met een eenmalige uitkering van de Nationale Postcode Loterij was de financiering voor de natuurbrug in Nationaal Park Zuid-Kennemerland rond. De goede doelenloterij draagt bij omdat door het verbinden van de Waterleidingduinen en Nationaal Park ZuidKennemerland een natuurgebied van 8.000 hectare ontstaat. Het ecoduct is een belangrijke schakel voor de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur. Met de bijdrage van de loterij kan nu begonnen worden met de bouw. Juist nu verbindingen in de Ecologische Hoofdstructuur onder druk staan.
Huidige situatie
De natuurbrug kost in totaal ruim 9 miljoen euro, incl. grondverwerving, aankoop en sloop van gebouwen. Europees Fonds Regionale Ontwikkeling € 3.100.000 Provincie Noord-Holland € 2.900.000 PWN € 500.000 Waternet via Gemeente Amsterdam € 500.000 Waternet (in natura) € 241.000 Natuurmonumenten (in natura) € 850.000 Nationale Postcode Loterij € 950.000
De natuurbrug verbindt 2 natuurgebieden
HEI RIJGEN In het 4.500 hectare grote Nationaal Park De Maasduinen liggen grote en kleine heidevelden. Verbindingen ertussen ontbreken goeddeels. De Maasduinen kent hierdoor geïsoleerde, kansarme populaties zand- en levendbarende hagedissen, nachtzwaluwen en andere heidebewoners. Ook planten zoals klein warkruid en stekelbrem zijn door bossen ingesloten. Om de biodiversiteit veilig te stellen, komen er ecologische verbindingszones. Daardoor is ook meer recreatie mogelijk. Zoals op de Wellsche Heide, waar een vijfentwintig meter brede bosrand is verwijderd. Waar bomen stonden, groeit nu struikheide, waar passerende fietsers van kunnen genieten. Alle heidevelden tussen Velden in het zuiden en Bergen in het noorden worden als een ketting aaneengeregen. Heideschapen houden de corridors open en vitaal. Zo kunnen ook bijzondere insecten zoals de heivlinder, de blauwvleugelsprinkhaan en de veldkrekel ‘aan de wandel’. Dier- en plantensoorten die alleen in heidegebieden voorkomen, kunnen via de nieuwe verbindingen op zoek gaan naar soortgenoten. Zo creëren we overlevingskansen voor kwetsbare populaties.
JAARVERSLAG SNP 2011
7
Nu er ecoducten komen, ligt uitbreiding in het verschiet Ontsnippering. Daar draait het om in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, één van de dichtst bewoonde bosen heidegebieden van Nederland. Als het aan bestuurders en natuurorganisaties ligt, wordt het park in de toekomst tussen de A12 en de A28 uitgebreid met ruim 4.000 hectare. Ons standpunt is helder: de uitbreiding van het nationale park is goed voor de natuur, recreatie en de regionale economie”, zegt Renske Zwart, secretaris van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.
Tot de uitbreiding zo ver is, heeft de provincie geïnvesteerd in drie ecoducten om de versnippering tegen te gaan. In het voorjaar van 2011 sloot de provincie Utrecht een akkoord dat streeft naar een sterke regio met een aantrekkelijke leefomgeving. Een van de speerpunten is aandacht voor natuur en landschap. De drie ecoducten verbinden natuur langs de provinciale wegen N226 en N227 en zorgen voor een kwaliteitsimpuls in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.
Het Manifest Natuurkwaliteitsimpuls Nationale Parken is een steun in de rug voor nationaal natuurherstel.
8
JAARVERSLAG SNP 2011
HET ZAND MAG WEER STUIVEN Aan het behoud van het stuifzand in de Loonse en Drunense Duinen wordt sinds 2007 gewerkt. Plannen om het stuifzand de ruimte te geven, bestaan al sinds de jaren twintig van de vorige eeuw. De ‘Brabantse Sahara’ beschikte rond 1850 nog over 1.400 hectare stuifzand. Daarvan was rond 2000 zo’n 270 hectare over. In veel andere gebieden raakte het zand al even snel overwoekerd. Het Brabantse stuifzand groeide jaarlijks met drie hectare verder dicht. Over minder dan honderd jaar zou dit karakteristieke landschap verdwijnen. Van de 80.000 hectare Nederlands stuifzand van zo’n 150 jaar gelden is nu nog maar 1.500 hectare (2%) over. Dat is nog altijd 95% van al het stuifzand in West-Europa. Stuifzand is daarmee een karakteristiek en bedreigd Nederlands landschapstype met specifieke flora en fauna, dat in Brabant niet voor niets de Natura-2000-status heeft. Het uitvoeringsplan
is opgeknipt in fases. Van januari tot maart 2009 zijn de eerste heideveldjes in het centrale stuifzandgebied geplagd en de eerste bomen gerooid. In de winter van 2010 - 2011 is drieënzeventig hectare bos gekapt. Hiervan is veertien hectare actief stuifzand gemaakt. Dankzij stevige winden ging het zand al snel alle kanten op. Vanaf oktober 2011 tot maart 2012 wordt er weer bos gekapt en zijn er nieuwe plagwerkzaamheden. In 2013 worden de werkzaam heden afgerond. Dan ligt er vierhonderd hectare stuifzand. De kosten van het stuifzandherstel worden betaald uit Europese subsidie. Ook was er geld voor een schaapskudde – belangrijk voor het toekomstig onderhoud van het gebied - en de realisatie van een uitkijkpunt, zodat het landschap toegankelijk wordt voor iedereen.
In Nederland ligt 95% van alle stuifzand in West-Europa
JAARVERSLAG SNP 2011
9
COMMUNICATIE Toepassingen SNP-huisstijl De Nationale Parken Huisstijlgids behandelt kort de basiselementen van de nationale parken-huisstijl, zoals die na revisie van 2007 zijn gedefinieerd. In 2011 zijn in de huisstijlgids (versie 1 oktober 2011) de kleurenspecificaties bijgewerkt. Toegevoegd zijn de RGB-waarden en de RAL-nummers.
Informatiezuil en bebording In samenwerking met het Ontwerp en Adviesburo VanBaar en het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is een basisontwerp voor een informatiezuil in de SNP-huisstijl voor de nationale parken ontwikkeld. Doel van de zuil is meervoudig: het markeren van een belangrijk entree, de branding van nationale parken en informatie over het gebied. De informatiezuil draagt bij aan dezelfde herkenbare stijl van communicatiemiddelen. Het ontwerp van de informatiezuil is door middel van normbladen in de ringband ‘Handleiding Bebording’ opgenomen.
SNP-flyer Om de bekendheid van de Nederlandse nationale parken bij het publiek te vergroten is er een flyer door het SNP uitgebracht. In de aanloop tot de provinciale verkiezingen hebben de SNP-flyers hun dienst bewezen.
Drieluikfolder Een instructiedocument met aanwijzingen voor de opmaak van drieluikfolders in de SNP- huisstijl is voor de nationale parken beschikbaar gesteld.
Jaarverslag 2009 Het Jaarverslag 2009 van het SNP werd gepubliceerd in februari 2011.
10
JAARVERSLAG SNP 2011
De ringband ‘Handleiding Bebording’ werd door het SNP uitgegeven. Deze ringband bevat de brochure ‘Handleiding Nationale Parken Bebording en duobranding’. In deze ringband zijn normbladen opgenomen voor de toepassing van de SNP-huisstijl. De normbladen zijn een aanvulling op de algemene brochures over basis huisstijl en bebording/duobranding en vormen de technische vastlegging per type drager.
Groene Vakantiegids
Strategisch Meerjarenplan
In de uitgave van de Groene Vakantiegids 2011, waarin meer dan 1200 groene kampeer- en logeeradressen in 26 Europese landen staan vermeld, werd een advertentie van het SNP opgenomen.
In de publicatie Strategisch Meerjarenplan 2011-2014 zijn de ambities en plannen van het SNP voor de komende vier jaar vastgelegd. Het plan schets de kerntaken en speerpunten voor de periode 2011 -2014. Strategisch Meerjarenplan 2011-2014 Samenwerkingsverband Nationale Parken
Op de SNP-website zijn actualiteiten gepubliceerd en zijn de publicaties van 2011 en vorige jaren van het SNP te vinden en te downloaden. www.nationaalpark.nl
JAARVERSLAG SNP 2011
11
Sociale media Het SNP heeft in 2011 sociale media actief ingezet. Via Twitter, LinkedIn en Facebook waren discussies over en met het SNP en de nationale parken voor iedereen mogelijk en konden deze publiekelijk worden gevolgd.
MAGAZINE Magazine over de Nederlandse nationale parken
Faciliteren NP websites
INVESTEREN IN KWALITEIT nr 10 DECEMBER 2011
NP magazine In opdracht van het SNP heeft De Bladendokter in april 2011 een enquête onder de lezers van het NP-magazine gehouden. Uit het onderzoek blijkt dat het magazine goed wordt gewaardeerd. Gemiddeld haalt het magazine een rapportcijfer van 7,6. 61% van de respondenten geeft het magazine een 8 of hoger. Het NP-magazine wordt ook goed gelezen; 22% leest het geheel en 49% leest het magazine gedeeltelijk, 29% van de lezers scant de inhoud globaal. De inhoud van het NP-magazine wordt goed gewaardeerd. De lezers vinden het NP-magazine geloofwaardig, helder van toon en kort en bondig. Het magazine bereikt zijn gestelde doelen wat betreft de informatieverstrekking en de lobby naar de doelgroep. De aanbevelingen worden in de komende uitgaven van het NP-magazine verwerkt.
In 2011 werden de werkzaamheden afgerond inzake het omzetten de websites van de nationale parken naar een nieuwe provider. De websites van 15 nationale parken zijn nu in de SNP-huisstijl omgezet. De websites werden in 2011 tevens voorzien van sociale media knoppen en, op verzoek, zijn er ook weer-widgets op de NP-websites geplaatst. In mei 2011 werd door het SNP in samenwerking met Webalive een speciale dag voor direct betrokkenen bij de websites van de nationale parken georganiseerd. Deze webmasterday was zeer succesvol en heeft bijgedragen tot het uitwisselen van ervaringen en het delen van informatie over het gebruik van het NP-websysteem.
In 2011 zijn vier nummers van het NP-magazine uitgegeven met de volgende titels: • De groene motor voor regionale economie (nr 7) • Van nationaal park naar sterk merk (nr 8) • Op weg naar natuurherstel (nr 9) • Investeren in kwaliteit (nr 10).
12
JAARVERSLAG SNP 2011
Project SNP-webshop De voorbereidingen voor het ontwikkelen van een SNPwebshop zijn gestart. Diverse producten zullen aan het publiek te koop worden aangeboden. Naar verwachting zal de SNP-webshop in het voorjaar van 2012 operationeel zijn.
JAARVERSLAG SNP 2011
13
TREND: DUURZAAM EN REGIONAAL Het lijkt een trend. Als reactie op de - soms negavtieve gevolgen van - globalisering, is er een groeiende belangstelling voor duurzame ontwikkeling aan de ene kant en een herwaardering voor regionale kansen aan de andere. Beide aandachtsgebieden gaan natuurlijk goed samen. SNP heeft daarom in 2011, in het kader van de kennisuitwisseling en vernieuwing, twee goed bezochte workshop georganiseerd:
Workshop Duurzaam toerisme
Workshop Streekprodukten
In 2008 en 2009 organiseerde het SNP al themadagen over duurzaam toerisme. Nadat het Nationaal Park Weerribben-Wieden in 2009 als eerste nationaal park in Nederland werd gecertificeerd in het kader van het Europarc Charter for Sustainable Tourism (Handvest voor Duurzaam Toerisme) neemt bij diverse nationale parken de belangstelling toe om aan het thema duurzaam toerisme invulling te geven door certificering Handvest voor Duurzaam Toerisme na te streven. Daarom organiseerde het SNP op 9 juni 2011 een themadag die specifiek ingaat op het Handvest voor Duurzaam Toerisme, waarbij onder andere antwoord werd gegeven op de volgende vragen: Wat is het? Hoe organiseer je het? Wat is het tijdpad? Wat zijn de kosten? Wat levert het op? Wat is de relatie van het handvest voor Duurzaam Toerisme met andere vormen van certificering?
Op 13 oktober 2011 werd in zuivelboerderij de Weerribben op de grens van het Natonaal Park WeerribbenWieden een workshop georganiseerd met als onderwerp: Een nationaal park met smaak: themadag regionale producten als verbinding tussen nationaal park en de agrarische omgeving. Nationale parken zijn geen eilanden, maar liggen meestal in het landelijke gebied waar rond het nationaal park landbouw vaak een rol speelt. De themadag ‘een nationaal park met smaak’ gaat in op de mogelijkheden die streekproducten kunnen bieden als verbindend thema tussen nationale parken en de agrarische omgeving. Er werd een aantal inleidingen gehouden: de verbinding nationaal park met de landbouw in de omgeving, de week van de smaak, een Engels voorbeeld van ‘fine food and national parks’ en voorbeelden die in de Nederlandse nationale parken al spelen.
Naar aanleiding van de workshop over streekproducten is eind 2011 gestart met het verkennen van het online verkopen van streekproducten uit het gebied waarin de nationale parken liggen.
14
JAARVERSLAG SNP 2011
Project Neem de tijd In 2011 is gestart met de voorbereidingen van het project ‘Neem de tijd’, een lange afstand wandelroute door en langs de nationale parken van Noord Nederland. Met dit project worden zes noordelijk gelegen nationale parken (NP Schiermonnikoog, NP Lauwersmeer, NP De Alde Feanen, NP Drents-Friese Wold, NP Dwingelderveld, NP Weerribben-Wieden), twee Nationale Landschappen (Middag-Humsterland en Noardelike Fryske Walden) en twee Werelderfgoed locaties (Wadden en koloniën van Weldanigheid) via een lange afstand wandelroute met elkaar verbonden. Het ‘duurzame’ element zit niet alleen in de vervoersvorm, maar ook in de overnachtingadressen, eetgelegenheden (streekproducten) en bijkomende arrangementen. Het project is tot stand gekomen met financiering van de provincies Friesland, Groningen, Overijssel, Recreatieschap Drenthe, de zes betrokken
nationale parken en het SNP. Het project wordt vanaf 1 januari 2012 door het IVN uitgevoerd en zal naar verwachting in juli 2012 operationeel zijn en tijdens de Floriade 2012 worden gepresenteerd. Met dit project wordt de bekendheid van de nationale parken in Noord Nederland bij (buitenlandse) toeristen en publiek sterk vergroot. Rondom de lange afstand wandelroute is een app gelanceerd.
Project Publieksevenement 2012 Een projectplan werd opgesteld voor de organisatie van een publieksevenement in de nationale parken op 27 mei 2012. Dit evenement is gekoppeld aan de internationale ‘Dag van het Park’. In samenwerking met het IVN, de betrokken parken en de SNP-Werkgroep Communicatie zijn de voorbereidingen in gang gezet.
JAARVERSLAG SNP 2011
15
EDUCATIE Uitvoering IVN Basis- en Pluspakket
Woordvoerders van de natuur
De afspraken die vastlagen in het ‘Basis- en Pluspakket communicatie, voorlichting en educatie 2007-2010’ zijn eind 2010 geëvalueerd. Het SNP heeft nieuwe afspraken met het IVN gemaakt over het Basis- en Pluspakket communicatie en educatie voor de jaren 2011-2014. Met het facultatieve Pluspakket wordt er ruimte gegeven aan de ontwikkeling en de implementatie van vernieuwingen. Voor het Pluspakket liggen de prioriteiten in de periode 2011-2014 op gezamenlijke campagnes en projecten die aanhaken bij maatschappelijke thema’s en het overheidsbeleid. De activiteiten van het IVN waren in de nationale parken in 2011 gericht op de uitvoering van de afspraken in het kader van het Basis- en Pluspakket communicatie en educatie. Ans Vos, landelijk coördinator communicatie en educatie van IVN voor de nationale parken, geeft kort maar krachtig weer wat de belangrijkste vernieuwingen zijn: “Er komt nog meer aandacht voor de jeugd en we gaan de samenwerking met de recreatiesector uitbreiden. Voor wat betreft het hoe: de intermediaire rol van het IVN is duidelijker omschreven en we gaan zoveel mogelijk gezamenlijke projecten met meerdere parken en andere partners opzetten.“
In 2011 hebben de eerste voorbereidingen plaats gevonden van het educatieve IVN-programma Woordvoerders van de Natuur in de nationale parken Duinen van Texel en Zuid-Kennemerland. Het programma is met financiële steun van het SNP tot stand gekomen. Het programma Woordvoerders van de Natuur is een uniek en leerzaam programma, waarbij leerlingen de natuur van het nationaal park met de ogen van een onderzoeker, journalist, ondernemer of een andere beroepsbeoefenaars beleven. De leerlingen stellen een probleem in het natuurgebied aan de orde. Zij dragen zelf oplossingen aan, die zij aan het publiek zullen presenteren. Zij zijn de woordvoerders van de natuur! Bij de uitvoering van het project in Nationaal Park Duinen van Texel zijn leerlingen uit de brugklassen en 2e klassen van het VMBO betrokken. In het Nationaal Park Zuid-Kennemerland is het programma Woordvoerders van de Natuur gericht op het thema bos met accent op het cultuurhistorisch belangrijke Elswoud. Leerlingen uit de bovenbouw van het basisonderwijs in Haarlem, Bloemendaal, Velsen, IJmuiden en Zandvoort zullen bij de uitvoering van dit project in 2012 worden betrokken.
16
JAARVERSLAG SNP 2011
Investeren in de jeugd is investeren in de toekomst Met financiële steun van het SNP heeft het NP Weeribben-Wieden het 10e Europarc Junior Ranger Camp in de zomer van 2011 georganiseerd. De Junior Rangers van het NP Weerribben-Wieden zijn de eerste en sinds drie jaar de enige groep jongeren tussen de 12 en 18 jaar in Nederland die actief is binnen het Europese programma van Europarc. Vanuit 13 nationale parken in Europa zijn vijftig jongeren en hun begeleiders naar het NP Weerribben-Wieden gekomen om te werken in de natuur en kennis te maken met de Nederlandse natuur en cultuur op een ‘gezonde en duurzame’ manier. Het Junior Ranger Camp was bijzonder succesvol en stimuleert andere Nederlandse nationale parken om ook Junior Ranger groepen te gaan opzetten.
“Het is gezellig met elkaar en je leert ontzettend veel”, zegt de zestienjarige Junior Ranger Merijn Kuiper. “Bijvoorbeeld over dieren. Tijdens muizentellingen leerde ik het verschil tussen een dwergmuis en een waterspitsmuis. Maar ook kan ik nu informatie geven bij evenementen als de Plattelandsdag en de Nacht van de Weerribben.” Ook het internationale aspect van het programma spreekt Merijn aan. Twee jaar geleden bezocht hij een nationaal park in Noord-Spanje. “Je komt veel te weten over andere natuurgebieden. Daardoor ga je ook nadenken over je eigen gebied.” De internationale contacten worden vergemakkelijkt door sociale media als Facebook en Twitter, waarvan sommige jongeren grif gebruik maken.
MEER JEUGD IN DE PARKEN IS GOED VOOR DE PARKEN ÉN VOOR DE JEUGD. Buiten zijn en meer contact met de natuur is goed voor de fysieke en de geestelijke gezondheid (concentratievermogen, zelfvertrouwen, empathisch vermogen) van kinderen. Maar ook voor de parken zelf is het van belang om de jeugd aan zich te binden. Begrip van en respect voor de natuur bij de jeugd kan op termijn belangrijk worden voor de nationale parken.
JAARVERSLAG SNP 2011
17
SAMENWERKING Project Holland Naturally Eens in de twee jaar organiseert het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken (nu EL&I) een internationaal evenementenjaar dat centraal staat in de promotie en marketing van Nederland. Voor het jaar 2012 is het project Holland Naturally 2012-2015 gekozen. Het gaat om bijzondere natuurgebieden in Nederland onder de aandacht van een breed publiek en miljoenen (buitenlandse) toeristen te brengen. Het project Holland Naturally zal door het NBTC op de Floriade 2012 worden gelanceerd. Vanaf het begin is het SNP nauw bij dit project betrokken. De nationale parken hebben een uniek toeristisch-recreatief aanbod in een mooie natuurlijke omgeving met zowel water, strand, duinen, bos, heide, venen of een combinatie hiervan en vormen dan ook een belangrijk onderdeel van dit project. Het NBTC heeft voor dit project een nationaal samenwerkingsplatform ingesteld, waaraan het SNP deelneemt. Gestart is met het ontwikkelen van een Holland Naturally website waarop alle informatie over de Holland Naturally bestemmingen te vinden is. Met dit project zal de bekendheid van de 20 nationale parken sterk worden verbeterd en vergroot.
Vergaderingen Ter bevordering van het uitwisselen van kennis en ervaringen tussen de nationale parken en het stimuleren van het eenduidig uitvoeren van het beleid van de nationale parken zijn door het SNP in 2011 weer diverse bijeenkomsten met betrokkenen georganiseerd. In juni 2011 vond de jaarvergadering plaats in het stadhuis van Bloemendaal met, zoals gebruikelijk, deelname van voorzitters, adviseurs en secretarissen. Het Nationale Park Zuid-Kennemerland en de gemeente Bloemendaal traden op als gastheer en hadden in het NP ZuidKennemerland de lunch en een leerzame excursie georganiseerd. Voor het overige heeft het AB-SNP in 2011 drie keer en het DB-SNP vier keer vergaderd. De secretarissen kwamen vier keer bij elkaar. Daarnaast waren er enkele bijeenkomsten van de SNP-Werkgroep Communicatie en de Commissie Internationale Zaken
Samenwerking met Groen en Handicap De Stichting Groen en Handicap heeft ook in 2011 weer een aantal nationale parken gevisiteerd om te adviseren over de bereikbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid van de nationale parken voor mensen met een beperking. In 2011 zijn NP De Loonse en Drunense Duinen, NP De Sallandse Heuvelrug, NP De Maasduinen en NP De Groote Peel bezocht. Er zijn nu voor acht nationale parken waardevolle, praktische adviezen uitgebracht.
18
JAARVERSLAG SNP 2011
Park Arikok op Aruba
OVER DE GRENS In 2011 was het SNP in internationaal verband op twee vlakken actief, namelijk als lid van de Europarc Working Group on Sustainable Tourism en door het leveren van inbreng en deelname aan de jaarlijkse Europarc Conferentie die in 2011 plaatsvond in Duitsland. Europarc Working Group on Sustainable Tourism kwam van 28 juni tot 1 juli bijeen in het Djerdjap National Park in Servië. 200 deelnemers namen deel aan de zevende bijeenkomst van het handvest voor duurzaam toerisme. ‘Bruggen bouwen en oplossingen zoeken’ was het centrale thema van de bijeenkomst. Naast een keur aan sprekers van universiteiten en diverse directoraten generaal uit Brussel die inleidingen over duurzaam toerisme als bruggenbouwer tussen de vrijetijdseconomie en natuurbescherming verzorgden, kregen diverse praktijkvoorbeelden aandacht in een excursie in het nationaal park.
Daarnaast nam het SNP - evenals diverse voorzitters en secretarissen van nationale parken - deel aan de jaarlijkse Europarc Conferentie die in 2011 van 21 tot 25 september plaatsvond in Bad Urach in Duitsland. Centraal thema was ‘kwaliteit telt, voordelen voor mens en natuur’. Tijdens de conferentie zijn door het SNP twee workshops begeleid, namelijk over visitormanagement en over de economie van de natuur. Tijdens beide workshops zijn inleidingen verzorgd. De samenwerking met Nationaal Park Arikok op Aruba heeft in 2011 niet tot nieuwe projecten geleid. Het SNP heeft de Stichting Carmabi op Curacao financieel gesteund bij de aanschaf van een onderwatercamera voor het vastleggen van de rijkdom aan biodiversiteit in het wateren rondom Curacao . In het kader van het Werkprogramma Benelux 20092012 zou het Secretariaat van de Benelux in 2011 een conferentie over grensoverschrijdende aspecten van natuurparken in de Benelux plannen.
JAARVERSLAG SNP 2011
19
FINANCIEN waardevolle natuur verdient eigen geld In januari 2011 heeft het SNP de brochure ‘Waardevolle natuur verdient eigen geld’ uitgebracht. Deze brochure is bedoeld om informatie te verstrekken over de eerste aanzet voor het werven van private inkomsten voor de nationale parken. Verschillende parken hebben inmiddels ervaring opgedaan met sponsoring en andere manieren van inkomstenwerving. In deze brochure is een aantal suggesties hiervan verzameld. NP Weerribben-Wieden, NP De Hoge Veluwe, NP Lauwersmeer, Het Goois Natuurreservaat, Het Landschap Noord-Holland en het NP De Hoge Kempen in België vertellen hun ervaringen met het werven van inkomsten van bezoekers, bedrijven en particulieren.
Het verwerven van privaat geld In binnen- en buitenland halen natuurparken hun financiën of een deel ervan ook op andere manieren ‘uit de markt’. Grofweg zijn private bronnen in te delen in drie categorieën: • Bezoekers Zij betalen voor diensten (denk aan horeca, fietsverhuur, excursies) en voor producten (zoals souvenirs, kaarten en streekproducten). • Andere particulieren Zij dragen bij in de vorm van erfenissen en allerlei andere soorten giften. • Bedrijven Ondernemers kunnen activiteiten sponsoren, zorgen voor advertentie-inkomsten of betalen voor producten van het park of activiteiten die zij in het park ondernemen (bijvoorbeeld horeca, vergaderruimte, certificaat gastheerschap of evenementen).
“Iets wat gratis wordt aangeboden, kan niet duurzaam zijn,” zegt directeur van Nationaal Park de Hogel Veluwe, Seger van Voorst tot Voorst. “Duurzame instandhouding van natuur kost veel geld.” De Hoge Veluwe is een particuliere stichting. De stichting maakt uiteraard gebruik van overheidsgeld (bijvoorbeeld projectsubsidies), maar is het enige nationaal park van Nederland dat alle exploitatiekosten dekt met geld dat niet van de overheid komt.
20
JAARVERSLAG SNP 2011
Donateurspas Om gelden van derden te genereren is gestart met het verkennen van de mogelijkheden om voor het SNP een donateurspas te ontwikkelen. In 2012 dient de jaarpas te worden uitgegeven.
Workshop sponsoring In samenwerking met het Kenniscentrum Recreatie heeft het SNP een workshop over sponsoring voor de nationale parken op 19 mei 2011 georganiseerd. De uitkomsten van de workshop en het vooronderzoek zijn door het Kenniscentrum Recreatie verwerkt en gepubliceerd in de SNP-brochure ‘Stappenplan sponsoring Nationale Parken’, juli 2011. Het stappenplan is voor de nationale parken een leidraad voor het sluiten van een succesvolle sponsordeal. De aandachtspunten, tips en vragen per stap geven inzicht in de kansen die sponsoring biedt.
FINANCIEEL OVERZICHT Voor de uitvoering van het SNP-werkplan 2011 heeft het ministerie van Econiomische Zaken, Landbouw en Innovatie aan het SNP voor 2012 een subsidie van € 300.000,- toegezegd. De subsidie bestond uit € 147.000,- voor organisatiekosten en € 153.000,- voor projectkosten. De eindafrekening van het werkplan 2011 vindt per 1 juli 2012 plaats. De betaling van een aantal projecten zal pas in het voorjaar van 2012 plaatsvinden. STAND VAN BATEN EN LASTEN OVER PERIODE 1 JANUARI T/M 31 DECEMBER 2011
Organisatiekosten Projectkosten Totaal
Begroting
Betaald
Nog te betalen
€ 147.000,€ 153.000,-----------€ 300.000,-
€ 124.888,€ 68.398,------------€ 193.286,-
€ 22.112,€ 84.602,-----------€ 106.714,-
STAND LIQUIDE MIDDELEN PER 31 DECEMBER 2011 Kas ING Bank ING Bank Renterekening Nog te ontvangen eindafrekening 2010 Nog te ontvangen subsidiegelden 2011
€ 1,€ 277,€ 0,€ 59.602,€ 60.000,-
JAARVERSLAG SNP 2011
20
INTERNE ZAKEN Personele wijzigingen Per 1 januari 2011 is de heer ing. J.J. Schiphorst aangetreden als ambtelijk secretaris. Door vertrek van mw. Jane Lake in december 2010 is mw. Tini Leenes per 1 januari als administratief medewerker werkzaam bij het SNP. De voorzitter van het SNP, mw. mr. F.G. van Diepen-Oost, heeft per 1 juli afscheid genomen. Haar functie is overgenomen door de plv. voorzitter van het SNP, mw. dr. J. Kersten. In juni is ook afscheid genomen van de heer E. Vermeer (voorzitter NP Duinen van Texel) en de heer H. van ‘t Land (NP Drentsche Aa). In september is afscheid genomen van de heer H. Suykerbuyk (voorzitter Grenspark De Zoomkalmhoutse Heide) en in december van de heer J.J. Lilipaly (voorzitter NP Oosterschelde). De heer R. Lanning (voorzitter NP De Sallandse Heuvelrug) is in december 2011 overleden. Als nieuwe voorzitter voor het NP Duinen van Texel, NP Zuid-Kennemerland en NP Drentsche Aa zijn resp. de heer ir. C J. Vriesman, mw. A. Emmens-Knol en de heer H. Oosterveld welkom geheten. Als voorzitter voor het NP Oosterschelde is in december de heer S.W.G.M. Kramer benoemd en als voorzitter voor het Grenspark De Zoomkalmhoutse Heide de heer C.J. van Liere. Door vertrek van mw. J. Groen in december 2011 als secretaris van NP Duinen van Texel en NP Zuid-Kennemerland zijn in de kring van secretarissen twee nieuwe gezichten verschenen, namelijk mw. M. Burger, secretaris voor NP Duinen van Texel en mw. K. Lever als secretaris voor NP Zuid-Kennemerland.
BIJLAGE 1: Samenstelling Algemeen Bestuur, Dagelijks Bestuur en secretarissenoverleg SNP per 31-12-2010 (De DB-leden zijn tussen haakjes aangegeven) LEDEN Park
Voorzittersoverleg / AB-SNP
Secretarissenoverleg
NBEL Drentsche Aa NP De Âlde Feanen NP De Biesbosch NP Drents-Friese Wold NP Duinen van Texel NP Dwingelderveld NP De Groote Peel NP De Maasduinen NP Lauwersmeer NP Loonse en Drunense Duinen NP De Meinweg NP Oosterschelde NP Sallandse Heuvelrug NP Schiermonnikoog NP Utrechtse Heuvelrug NP Weeribben-Wieden GP De Zoom - Kalmthoutse Heide NP Zuid-Kennemerland
K. Folkertsma L. van der Laan P. Martens W. Werkman mw. J. Groen /mw. M. Burger P.W. Pasman J.J.M. Pouw G.J.J. van der Westen J.E. Bagerman mw. A. van den Bogert G.J.J. van der Westen F.M.M. van Pelt H. Reimerink K.H.C. Bik mw. R. Zwart P. Niens mw. B. van Eeckhoutte mw. J. Groen / mw. K. Lever
NP De Hoge Veluwe NP Veluwezoom
H. van ‘t Land /H. Oosterveld P. Miedema (lid DB) J. Heijkoop (lid DB) mw. J.C. Witteveen-Hevinga E. Vermeer / C.J. Vriesman (lid DB) mw. J.C. Witteveen-Hevinga J.J.M. Tindemans mw. R. Oomen-Ruyten mw. M. de Meijer P.M.J. van den Baar/ P.Groenestein mw. J.W. Kersten (lid DB) J.J. Lilipaly / S.W.G.M. Kramer R. Lanning mw. G.W. van Montfrans-Hartman Th.E.M. Wijte (lid DB) A. Moens H. Suykerbuyk / C.J.van Liere mw. F. G. van Diepen - Oost (lid DB) / mw. A. Emmens-Knol S.E. Baron van Voorst tot Voorst W. Knol
Ministerie van LNV Federatie Part.Grondbezit (FPG) IVN Staatsbosbeheer Vereniging Natuurmonumenten De12Landschappen
H. Soorsma / H. Wieringa W.J.P. van Notten J. de Jong /C. Adema C. Kalden J.J. de Graeff H. Bartelink
22
JAARVERSLAG SNP 2011
mw. A.H. Kylstra
mw. A.Vos
BIJLAGE 2: Samenstelling Commissie Internationale Zaken Th.E.M. Wijte Mw. J.W. Kersten J.W. Sneep J.J. Schiphorst Mw. S. Bakker P. Nuvelstijn J.A. Vreman Mw. M.A.J. Jager-Wöltgens
NP Utrechtse Heuvelrug, Voorzitter NP De Meinweg SNP SNP Staatsbosbeheer Ver. Natuurmonumenten IVN Bestuur Europarc Federation
BIJLAGE 3: Samenstelling Werkgroep Communicatie J.W. Sneep J.J. Schiphorst Mw. M. Vierling Mw. H. Leenen Mw. A. Vos Mw. A. van den Bogert
SNP Voorzitter SNP Ver. Natuurmonumenten Staatsbosbeheer IVN NP Loonse en Drunense Duinen
BIJLAGE 4: Medewerkers SNP in 2010 J.W. Sneep J.J. Schiphorst Mw. T. Leenes
Directeur, 1,0 fte Ambtelijk secretaris / projectleider, 0,5 fte Administratieve medewerker, 0,2 fte
JAARVERSLAG SNP 2011
23
