JAARVERSLAG N.V. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Mei Jaarverslag 2011.indd 1. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

JAARVERSLAG

2 0 1 1

N.V.

Mei 2012

2011

N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Jaarverslag 2011 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Jaarverslag 2011.indd 1

25-05-12 11:38

Inhoudsopgave Pagina 1. Verslag van de directie 1.1 In positie 1.2 Profiel van de onderneming 1.3 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 1.4 Financiële positie BOM

2. Bericht van de Raad van Commissarissen

17

3. Toelichting resultaten kerntaken

20 20 23 26 30 33

3.1 Investeringsbevordering 3.2 Ontwikkeling & Innovatie 3.3 Participaties 3.4 Bedrijventerreinen 3.5 BOM in unieke rol rond Oss Life Sciences Park

4. Risicoparagraaf

35

5. Jaarrekening

40 40 41 42

5.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2011 5.2 Geconsolideerde resultatenrekening over 2011 5.3 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2011 en grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 5.4 Nadere toelichting op geconsolideerde balans per 31 december 2011 5.5 Nadere toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2011 5.6 Enkelvoudige balans per 31 december 2011 5.7 Enkelvoudige resultatenrekening over 2011 5.8 Nadere toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2011 5.9 Nadere toelichting op de enkelvoudige resultatenrekening over 2011 5.10 Overige gegevens

6. Bijlagen 6.1 Corporate Governance 6.2 Overzicht projecten O&I 2011 6.3 Participaties en leningen 6.4 Overzicht doelstellingen en prestatie-indicatoren BOM 6.5 Organisatie 6.6 GRI-tabel 6.7 Gebruikte termen en afkortingen 6.8 Relevante websites



3 3 5 7 15

45 51 53 54 56 58 60

63 63 66 67 68 69 71 75 76

2

25-05-12 11:38

1. Verslag van de directie 1.1 In positie Ik zou het jaar 2011 in twee woorden willen samenvatten: verrassend positief. Een kwalificatie die zowel betrekking heeft op de ontwikkeling van de Brabantse economie als op de rol die de BOM daarin heeft kunnen spelen. Het economisch herstel dat zich in 2010 aandiende, heeft in Brabant doorgezet. Ondanks de sombere berichten over de financiële en economische crisis in het laatste kwartaal zijn er per saldo mooie resultaten geboekt. Ook de BOM kan terugzien op een succesvol jaar. Er zijn mijlpalen bereikt en bakens verzet. ‘Overgangsjaar’ stond er op de eerste pagina van mijn agenda, toen 2011 van start ging. Het jaar stond mede in het teken van veranderende verhoudingen ten opzichte van het Rijk en de Provincie Noord-Brabant. De vanzelfsprekendheden uit voorgaande jaren over aandeelhouderschap en financiering stonden ter discussie. De opvattingen van het kabinet over het regionaal economisch beleid en de rol van de ROM’s (regionale ontwikkelingsmaatschappijen), het nieuwe topsectorenbeleid en de teruglopende financiële middelen van Rijk en Provincie zouden de agenda in belangrijke mate bepalen. NIEUWE CONTEXT

Het was alsof je als ontwikkelingsmaatschappij een nieuwe wedstrijd inging. Geen wedstrijd in de zin van wedijver, maar wel een waarbij het ging om nieuwe spelregels en spelpatronen. Het ging om een nieuwe context en positiebepaling. Het voorlopige resultaat daarvan is zonder meer positief. Het Rijk heeft, ondanks aanvankelijk anders luidende voornemens, zijn rol als aandeelhouder van de BOM bestendigd. Daar spreekt waardering en vertrouwen uit. Waardering voor de bijdrage die de ontwikkelingsmaatschappij de afgelopen jaren heeft geleverd aan de regionale economie. Vertrouwen in de rol die de BOM in de nabije toekomst zal kunnen leveren aan de beleidsuitvoering op het niveau van de topsectoren. Ook de Provincie Noord-Brabant heeft zich opnieuw gecommitteerd door de tijdelijke subsidies met een jaar te continueren, zodat er tot en met 2012 zekerheid bestaat over de beschikbare middelen. ECONOMISCHE SUCCESSEN

Jan Pelle, directeur BOM



De wedstrijd van 2011 speelde zich af op meer velden tegelijk. Ook in Brabant werd er strijd geleverd om van de economische toekomst van onze regio een klinkend succes te maken. Ondernemers, Provincie en gemeenten, onderwijs en kennisinstellingen. Niemand liet zich onbetuigd om gezamenlijk vraagstukken te lijf te gaan en nieuwe kansen te creëren. ‘Excellent cases’ in dat verband zijn Oss Life Sciences Park en Metal Valley in Midden-Brabant. Brabant heeft laten zien dat het in staat is om de bedreigingen die het gevolg waren van de gebeurtenissen rond respectievelijk MSD en Wärtsilä, om te zetten in kansen. In beide situaties heeft de BOM een vooraanstaande rol gespeeld. Voor Metal Valley hebben we de leiding genomen in het proces dat heeft geleid tot de totstandkoming van het masterplan. Van Oss Life Sciences Park wordt de BOM 100% aandeelhouder. We gaan dus nog ondernemender opereren dan we al deden. Maar dat dan wel mede dankzij de forse inzet van Rijk, Provincie, gemeente en bedrijfsleven. De economische successen van Brabant in 2011 zijn behalve aan deze twee cases aan nog meer wapenfeiten af te lezen. Brabant is na Amsterdam de regio met het grootste aandeel in buitenlandse investeringen. Met name het hoge R&D gehalte van Brabant springt bij bedrijven in de VS, Azië en Europa in het oog.

3

25-05-12 11:38

Brabant gaat aan kop op het gebied van innovaties. Dat blijkt niet alleen uit de mate, waarin ondernemers samen met overheid en onderwijs een beroep wisten te doen op de financiële middelen die daarvoor beschikbaar zijn. Het zijn in de eerste plaats de prestaties en resultaten die in dat verband boekdelen spreken. Zoals de successen van Brainport Industries en de uitrolfase waarin het Biobased Economy traject zich inmiddels bevindt. Innovatie, internationalisering en duurzaamheid gaan in Brabant hand in hand en helpen de regio verder op weg naar de beoogde toppositie. MIJLPAAL

De BOM heeft in 2011 in belangrijke mate mogen bijdragen aan de economische successen van Brabant. Behalve de genoemde highlights mag ook het bereiken van de 1.000 hectare herstructurering van bedrijventerreinen niet onvermeld blijven. Dat we, samen met gemeenten en bedrijfsleven, deze doelstelling hebben weten te realiseren, mag een mijlpaal worden genoemd. De instrumenten die we daarvoor hebben ontwikkeld, blijken hun vruchten af te werpen. Hetzelfde kan nu reeds gezegd worden van de cultuurverandering die we in 2011 bij Participaties hebben doorgevoerd. De professionalisering in de vorm van onder meer actief aandeelhouderschap en de integrale aanpak samen met de andere BOM-kerntaken hebben hun eerste resultaten opgeleverd. Het jaar 2011 is afgesloten met een positief operationeel resultaat. SAMENSPEL EN LEIDERSCHAP

De BOM bevindt zich inmiddels in de goede positie om de wedstrijd te spelen die het economisch krachtenveld van ons en onze partners vereist. Er is sprake van grote en snelle veranderingen, nationaal en internationaal. Vanzelfsprekendheden uit het verleden zijn niet langer de wetmatigheden van nu. Er worden andere vormen van ondernemen verlangd. Wie succesvol wil innoveren, moet in nieuwe ecosystemen avonturen durven aangaan. Het belangrijkste principe daarbij is samenspel. De BOM heeft zich in 2011 gemanifesteerd als een constante factor die voor dat samenspel nodig is. We hebben bij de uitvoering van beleid en van maatregelen het leiderschap getoond dat nodig is in tijden van veranderingen en onzekerheden. Er wordt in toenemende mate een beroep op ons gedaan om gezamenlijk resultaatgericht aan de slag te gaan, waardoor burgers en ondernemers geloof krijgen in de mogelijkheden om vorm te geven aan hun eigen toekomst. De BOM als spin het web, dat is het beeld van 2011. De resultaten van 2011 geven energie om te blijven knokken voor de Brabantse economie. Die energie krijg ik vooral van onze eigen medewerkers. Zij verdienen daarvoor een groot compliment. Jan Pelle directeur



4

25-05-12 11:38

1.2 Profiel van de onderneming De kernactiviteiten van de BOM zijn te verdelen in vier onderdelen: ONTWIKKELING & INNOVATIE

Verbetering van het productie- en ondernemersklimaat in Noord-Brabant door innovatiebevordering, kennisuitwisseling, clustervorming en activiteiten in het kader van Europese projecten en netwerken. BEDRIJVENTERREINEN

Begeleiding van parkmanagement en coördinatie van revitaliseringsprojecten van bestaande bedrijventerreinen en de ontwikkeling van nieuwe bedrijfs- en kennisparken. INVESTERINGSBEVORDERING

Acquireren en ondersteunen van bedrijven die een vestiging in Noord-Brabant overwegen en adviseren bij uitbreidingsinvesteringen en bij het behoud van bedrijven voor de regio. PARTICIPATIES

De afdeling participaties participeert in kansrijke, innovatieve bedrijven in Noord-Brabant die bijdragen aan de economische groei van de topsectoren in Noord-Brabant. Voor een uitgebreide beschrijving van de bovenstaande activiteiten wordt verwezen naar Hoofdstuk 3 van het jaarverslag 2011: “Toelichting resultaten kerntaken”. De BOM als vennootschap:

De BOM stimuleert innovatie door middel van het tot stand brengen van kennis- en businessclusters. Hierbij heeft BOM de rol van ‘spin in het web’ en probeert kennisinstellingen, overheid en in het bijzonder MKB bedrijven met elkaar te verbinden. Het doel is new business development (gericht op nieuwe markten, nieuwe producten of nieuwe combinaties). De BOM stelt daarmee MKB bedrijven in staat te groeien. Projecten die voortkomen uit onze programma’s hightech systemen en materialen (inclusief automotive), food & nutrition, life sciences en medische technologie, maintenance, bioenergie en logistieke supply chains leveren veelal een substantiële bijdrage aan de drie p’s van maatschappelijk verantwoord ondernemen; people, planet, profit. Ook op het gebied van duurzaamheid levert de BOM haar bijdrage. Zoals bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van duurzaam Industriepark Cranendonk.



5

25-05-12 11:38

De BOM participeert in het bedrijf Satori Factory, dat elektrische scooters ontwikkelt. Brabant wil zich sterk maken voor duurzame energie. Hiertoe zijn projecten opgezet op de terreinen van biobased economy, elektrisch rijden en zonne-energie. Risicomanagement Risicomanagement behoort sinds jaar en dag tot de normale bedrijfsvoering van de BOM. Het beleid is erop gericht bestaande en toekomstige risico’s inzichtelijk en kwantificeerbaar te maken, te verminderen, te beheersen of te spreiden door de toepassing van beheersingsmaatregelen. In hoofdstuk 4 van het jaarverslag worden de 10 voornaamste risico’s en het bijbehorende risicomanagement vermeld. Het risicomanagementbeleid is in 2011 regelmatig besproken met zowel het voltallige managementteam als de Raad van Commissarissen. DE BOM ALS ORGANISATIE

De N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, is een naamloze vennootschap, gevestigd in Tilburg. De vennootschap heeft een Directie en een Raad van Commissarissen die alle bevoegdheden heeft die door de wet aan de Raad van Commissarissen van een vennootschap worden toegekend. Meer informatie over de Directie en Raad van Commissarissen vindt u in het Jaarverslag in paragraaf 6.5 en op de website, www.bom.nl. De BOM kent de volgende organisatiestructuur:

De aandeelhouders van de BOM zijn: 1. Staat der Nederlanden, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (57.62%) 2. Provincie Noord-Brabant (42.38%) In 2011 is de nevenvestiging in Eindhoven, het zogenoemde starterscentrum, opgeheven. In 2011 zijn geen onderscheidingen toegekend.



6

25-05-12 11:38

1.3 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is voor de BOM een vanzelfsprekend onderdeel van de bedrijfsvoering. De activiteiten die horen bij de uitwerking van de strategie dienen maatschappelijke doelen. Investeringen in innovatie lopen gelijk op met duurzaamheid, energiebesparing en goede arbeidsomstandigheden. MISSIE EN VISIE

De BOM, Investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Brabant is een onafhankelijke onderneming die als missie heeft de sociaaleconomische structuur, de werkgelegenheid en het vestigingsklimaat van de Provincie NoordBrabant duurzaam te versterken. De BOM wil dit bereiken door op te treden als spin in het web voor ondernemingen, lokale overheden en kennisinstellingen, door te sturen op maatschappelijk- en financieel rendement en door een focus aan te brengen in het oplossen van maatschappelijk vraagstukken. STRATEGIE EN BELEID

De BOM stimuleert innovaties, participatie in vernieuwende bedrijven, herstructurering van verouderde bedrijventerreinen en aantrekken van hightech bedrijven naar de regio. Hoewel de nadruk ligt op economische versterking, dienen deze activiteiten op zichzelf al maatschappelijke doelen, zoals het bevorderen van werkgelegenheid en het stimuleren van een duurzame economie. De BOM wil de Provincie helpen om te komen tot duurzame ontwikkeling en om een balans te creëren tussen ‘people, planet en profit’. Daarnaast onderschrijft de BOM de ILO richtlijnen en de OESO richtlijnen voor verantwoord ondernemen. In september 2011 heeft een herijking plaatsgevonden van de strategie en doelstelling van de BOM. Hierin werd onderstreept dat de BOM de grootste bijdrage aan MVO kan leveren door hier in de kernprocessen actief rekening mee te houden. Mede om deze reden is ervoor gekozen geen aparte strategie voor MVO vast te stellen, maar de huidige strategie zodanig te herijken dat MVO hierin verder verwerkt wordt. Hierdoor scheppen de principes van MVO kansen voor de uitvoering van de kernactiviteiten van de BOM en vice versa. Met de herijking van de strategie probeert de BOM maximaal aan te sluiten bij de beleidsagenda’s van de provincie NoordBrabant en het Rijk. Zo zullen de inspanningen van de BOM zich nog nadrukkelijker richten op het beleid voor topsectoren en belangrijke thema’s zoals ‘biobased economy’, elektrisch rijden en duurzame energie. Deze beleidsagenda’s zijn samengevat in drie strategische doelen die de BOM zichzelf gesteld heeft: • Verduurzaming van de Brabantse economie; • Kennisintensivering van de Brabantse bedrijvigheid; • Internationalisering van de Brabantse economie. VERDUURZAMING BRABANTSE

KENNISINTENSIVERING VAN DE

INTERNATIONALISERING VAN

ECONOMIE

BRABANTSE BEDRIJVIGHEID

DE BRABANTSE ECONOMIE

Alle activiteiten die bijdragen aan een groenere, meer competitieve economie waarin efficiënter (zuiniger) met hulpbronnen wordt omgesprongen.

Alle activiteiten die bijdragen aan meer ideeënkennis (wetenschappelijke en technologische ideeën) of aan meer kennis in de vorm van vaardigheden (menselijk kapitaal, zoals ervaringskennis of ambachtelijke expertise). Beide soorten kennis dienen economisch relevant te zijn. Valorisatie van kennis is het doel van kennisintensivering.

Alle activiteiten die bijdragen aan het creëren van grensoverschrijdende contexten, waarin het bestaande (bestaande markten, bestaande kennis en competenties, etc.) wordt geconfronteerd met nieuwe uitdagingen en inzichten die kunnen leiden tot nieuwe markten, nieuwe business concepten, nieuwe combinaties, nieuwe kennis of mobiliteit van arbeid.



7

25-05-12 11:38

UITVOERING VAN DE STRATEGIE EN HET BELEID

Binnen de verschillende kernactiviteiten zijn de strategische doelen bepaald waar de komende 3 tot 5 jaar aan gewerkt wordt. 2012 staat in het teken van een verdere verfijning van deze strategische doelen. Daarnaast is het de ambitie deze strategische doelen verder te operationaliseren in concrete activiteiten. Een set aan indicatoren helpt de BOM om de prestaties ten opzichte van de gestelde doelen te meten. Dit raamwerk dient ook voor interne sturing en externe rapportage. Organisatie van MVO bij de BOM Doordat MVO bij de BOM geïntegreerd is in de dagelijkse gang van zaken, zijn de afdelingshoofden van de verschillende kernactiviteiten (afdelingen) verantwoordelijk voor de uitvoering van de MVO activiteiten binnen hun werkveld. MVO is onderdeel van het huidige managementsysteem voor de bedrijfsvoering. Derhalve is in het proces van strategiebepaling, feedback- en evaluatieprocessen en de monitoring en uitvoering audits voor MVO opgenomen in de huidige interne processen. De voortgang wordt periodiek besproken in het managementteam. Binnen dit managementteam nemen naast de afdelingshoofden van de verschillende afdelingen ook de Controller en de Algemeen Directeur plaats. Binnen het managementteam is de operationele verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de verschillende activiteiten belegd bij de functie van Controller. De Algemeen Directeur is eindverantwoordelijk en laat zich op zijn beurt adviseren en controleren door de Raad van Commissarissen. Specifieke MVO resultaten worden vooralsnog niet meegenomen in de beloning van management. De verzameling van de gegevens ten behoeve van interne sturing en externe rapportage wordt gecoördineerd door de functie Controller. COMMUNICATIE MET BELANGHEBBENDEN

Onlosmakelijk verbonden met de uitvoering van de kernprocessen is het spreken en overleggen met belanghebbenden. In onderstaand overzicht geven wij aan welke groepen belanghebbenden de BOM definieert, de verwachtingen die zij hebben ten aanzien van de BOM en hoe de BOM met hen in dialoog gaat. In deze rapportage probeert de BOM zo veel mogelijk te beantwoorden aan de informatiebehoeftes van de belanghebbenden door informatie op te nemen die aansluit bij hun verwachtingen. Derhalve is de selectie van materiële onderwerpen hierop aangesloten.



8

25-05-12 11:38

BELANGHEBBENDEN

HUN VERWACHTINGEN

HOE WIJ IN DIALOOG GAAN

Aandeelhouders

Informatie over: • Revolverendheid • Uitvoering van de afspraken

De BOM spreekt op periodieke basis met de aandeelhouders. Daarnaast probeert de BOM hen middels rapportages op de hoogte te houden van de voortgang ten aanzien van de afspraken.

Ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden

Informatie over: • De BOM als kennisbank • De BOM als netwerkpartner • De BOM als verstrekker van risicodragend kapitaal

De BOM wil de spin in het web zijn tussen bedrijven, kennisinstellingen en lokale overheden. De BOM probeert actief deze belanghebbenden aan elkaar te verbinden. Daarnaast doet de BOM haar uiterste best om kennis van de regio en specifieke onderwerpen actueel te houden en te vergroten. Ook is de BOM afhankelijk van ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden om een positieve impuls te genereren voor de verduurzaming van Noord-Brabant. Naast het beschikbaar maken van kennis en het verbinden van belanghebbenden, probeert de BOM door het verstrekken van risicodragend kapitaal innovatieve startende ondernemingen een steuntje in de rug te geven. De BOM gaat actief in gesprek met deze ondernemingen om hen te prikkelen bij te dragen aan de innovatiekracht en verduurzaming van Noord-Brabant.

NGO’s

Informatie over: • Hoe de BOM Brabant ondersteunt in de verduurzamingsopgave

Met de herijkte strategie kan de BOM nog nadrukkelijker inzichtelijk maken welke bijdrage wordt geleverd aan de verduurzaming van Brabant. Deze rapportage geeft een eerste inkijk en verzorgt een nulmeting van de milieuimpact van de interne bedrijfsvoering. In de komende jaren wil de BOM via de website en de jaarverslaggeving de belanghebbenden gericht informeren over de voortgang.

Werknemers

Informatie over: • Hoe de BOM een gezonde en inspirerende werkomgeving waarborgt

Door de schaalgrootte van onze organisatie is het heel goed mogelijk om elkaar op dagelijkse basis te spreken. Mede door de interne samenwerking tussen de verschillende kernactiviteiten spreken collega’s elkaar vaak op natuurlijke wijze. Verder is de organisatie zodanig ‘plat’ dat het voor werknemers mogelijk is om eventuele onvrede tijdig te melden bij de directie en/of verantwoordelijk manager.



9

25-05-12 11:38

DE BOM IN DE KETEN

De BOM gebruikt energie voor de verlichting en verwarming van het pand. Ook moet het personeel zich vervoeren van huis naar werk en naar specifieke projecten in de regio. Echter, de positieve en negatieve impact van de BOM op mens, milieu en maatschappij wordt voornamelijk gegenereerd in de keten. Met name de activiteiten die ontplooid worden voor en door de regio kosten energie en grondstoffen enerzijds, maar leveren anderzijds zaken op als werkgelegenheid, verduurzaming en kennisintensivering. De nadruk voor verantwoord ketenbeheer ligt derhalve in de impact die de BOM genereert in projecten, samenwerkingsverbanden en participaties in de regio. Uiteraard probeert de BOM ook bij de inkoop van producten en diensten de principes van duurzaam inkopen maximaal toe te passen. VERANTWOORD KETENBEHEER IN ONZE KERNACTIVITEITEN

Een belangrijk onderdeel van de keten van de BOM zijn ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden waar projecten mee uitgevoerd worden, waarmee samengewerkt wordt of waarin geparticipeerd wordt. De BOM wil haar rol nog verder aanscherpen en verbeteren. Om deze reden is de BOM voornemens in 2012 een onderzoek uit te laten voeren naar de tevredenheid van onze opdrachtgevers aangaande de dienstverlening van de BOM. Dit geeft de BOM belangrijke informatie over wat de BOM nog verder kan verbeteren. Participaties Bij de beoordeling van investeringsvoorstellen die worden ingediend bij de afdeling Participaties wordt voorafgaand aan een eventuele investering het MVO beleid beoordeeld. Enerzijds of de investering voldoet aan het door de BOM te hanteren MVO beleid, anderzijds of de betreffende onderneming waarin eventueel een belang wordt genomen hier aandacht aan besteed. Ook binnen het MKB Innovatiefonds, speelt MVO een nadrukkelijkere rol, omdat het fonds is opgericht om bedrijven en daarmee werkgelegenheid in de regio te behouden. Investeringsbevordering Voor de afdeling Investeringsbevordering ligt de nadruk van de wervingsactiviteiten op Azië, Europa en Noord-Amerika. Het doel is om hoogwaardige kennis naar Brabant te halen en daarmee hoogwaardige werkplekken te creëren. Het is de insteek om juist die organisaties te verbinden met Brabant die een bijdrage kunnen leveren aan de verduurzaming en kennisintensivering van Brabant. Ontwikkeling & Innovatie Binnen de werkzaamheden van O&I worden kennisinstellingen, ondernemingen en lokale overheden actief aan elkaar verbonden met als doel samen projecten te ontplooien. De insteek is om projecten te ontplooien die in meer of mindere mate te maken hebben met thema’s als: ‘biobased economy’, elektrisch rijden, duurzame energie en het organiseren van (duurzame) koopkracht. De activiteiten richten zich in toenemende mate op samenwerkingen binnen Noord-Europa. Bedrijventerreinen Het ontwikkelen en vernieuwen van bedrijventerreinen is bij uitstek een mogelijkheid om duurzame principes toe te passen. In de ontwikkeling van bedrijventerreinen is het de ambitie om kennisintensivering te faciliteren, maar ook om toepassingen van duurzame energie en lokale energieopwekking te incorporeren. Daarnaast is de insteek om bestaande bedrijventerreinen nieuw leven in te blazen, in plaats van compleet nieuwe bedrijventerreinen te ontwikkelen.



10

25-05-12 11:38

Dilemma: het afruilprobleem De BOM doet haar uiterste best om de uitvoering van de kernactiviteiten op een zo correct mogelijk manier uit te voeren met de meeste positieve impact als mogelijk voor de regio. Echter, soms loopt de BOM tegen een dilemma aan. Zo komt de BOM regelmatig in contact met ondernemingen die zich willen vestigen in Noord-Brabant. Bij sommige ondernemingen is er een spanning tussen werkgelegenheid en milieu-opbrengst. Een onderneming kan zich vestigen in Noord-Brabant en een positieve impuls geven aan de werkgelegenheid, maar ook een vervuilend karakter hebben. De andere kant maakt de BOM ook mee. Ondernemingen die een positieve impuls geven aan de verduurzaming van Noord-Brabant, maar die tegelijkertijd weinig nieuwe arbeidsplaatsen genereren. Belanghebbenden zijn niet eensgezind over het ‘juiste’ doen. Het is de insteek van de BOM om hier een gezonde balans in te vinden. Graag laat de BOM zich bij dit soort beslissingen informeren door haar belanghebbenden. Ook gaat de BOM actief in gesprek met de onderneming om te bezien of er duurzame en blijvende veranderingen mogelijk zijn die positief zijn voor de regio Noord-Brabant op alle fronten.

VERANTWOORD KETENBEHEER DOOR DUURZAAM INKOPEN

De toeleveranciers van de BOM betreffen voornamelijk leveranciers van kantoorartikelen, energie en de levering van specifieke diensten. In het inkoopbeleid dat in mei 2011 is herijkt wordt expliciet rekening gehouden met specifieke weten regelgeving waaraan de BOM als publieke onderneming moet voldoen. De BOM onderschrijft de principes van MVO en vindt dat zij daarin vanzelfsprekend het goede voorbeeld moet geven. Zij onderschrijft dan ook de landelijke doelstelling van het ministerie van Infrastructuur en Milieu om als gezamenlijke overheden te streven naar duurzaam inkopen. Om dit streven te realiseren sluit de BOM zich aan bij het gezamenlijke overheidsprogramma Duurzaam Inkopen. Dit betekent dat zij de binnen het programma vastgestelde adviezen betrekt bij haar inkoopactiviteiten en dat zij de menukaart duurzaam inkopen toepast. Leveranciers die niet kunnen voldoen aan de inkoopcriteria van de BOM worden gestimuleerd om te komen tot verbeteringen. Als er te weinig verandering optreed wordt gezocht naar een nieuwe leverancier. Naast milieuaspecten is de BOM voornemens om ook sociale aspecten te betrekken in de inkoop van producten en diensten. De BOM zal in voorkomend geval gebruik maken van de mogelijkheid om bij aanbestedingen sociale aspecten te betrekken, door eisen te stellen aan de werknemers, die de opdrachtnemer zal inzetten voor de uitvoering van de opdracht. Zo kan de BOM de eis stellen, dat er een bepaald percentage langdurig werklozen of arbeidsgehandicapten wordt ingezet door de opdrachtnemer. De BOM zal per opdracht beslissen of en zo ja, welke eisen zij stelt aan het in te zetten personeel. Daarbij zal de BOM ervoor zorgdragen, dat de gestelde eisen proportioneel en non-discriminatoir zijn. Menukaart duurzaam inkopen De menukaart duurzaam inkopen (http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/ duurzaam-inkopen/) wordt gehanteerd als hulpmiddel om milieu- en sociale criteria mee te nemen in het inkoopproces. De menukaart beschrijft ambitieniveaus voor inkooppakketten waarbij duurzaamheidscriteria worden opgenomen. Er zijn drie oplopende ambitieniveaus: actief, voorlopend en innovatief. Er wordt gestreefd naar duurzaam inkopen op het innovatief niveau. Hierbij wordt een stapsgewijze aanpak gevolgd. Voor de huidige inkooppakketten van de BOM die zijn opgenomen in de menukaart wordt het ambitieniveau ‘actief’ en de daarbij horende criteria als eis meegenomen in de aanbesteding. De ambitieniveaus ‘voorlopend’ en ‘innovatief’ worden zoveel mogelijk als wens opgenomen. Deze wensen wegen dan via het gunningcriterium duurzaamheid mee in de beoordeling. Integriteiteisen aan bestuurders en medewerkers Bij inkoop wordt gemeenschapsgeld uitgegeven. Het uitgeven van gemeenschapsgeld dient op een effectieve en efficiënte wijze te gebeuren, zonder willekeur en dient met waarborgen omgeven te zijn. Naast het naleven van weten regelgeving, speelt ook het handelen van de



11

25-05-12 11:38

betrokken personen in gevallen waarin de weten regelgeving niet (duidelijk) voorziet een rol. Dit betekent dat inkopers en medewerkers bereid moeten zijn om zodanig te besluiten, dat er wordt gehandeld in de geest van bestaande weten regelgeving. Van bestuurders en medewerkers wordt professionele verantwoordelijkheid verwacht. Dit betekent, dat men altijd in staat is verant-woording af te leggen over gemaakte keuzes zowel naar interne als externe betrokkenen. Integriteitseisen aan leveranciers De BOM verleent geen opdrachten aan bedrijven met een bedrijfsvoering die maatschappelijk gezien onaanvaardbaar is. Met organisaties die werknemers of leveranciers discrimineren of die er ontoereikende arbeidsomstandigheden op na houden, wenst de BOM geen zaken te doen. In het programma van eisen en in de aanbestedingsstukken zal van dit principe blijk worden gegeven. Genoemde aspecten worden getoetst bij de beoordeling van offertes. In het bijzonder geldt dat de BOM geen producten wil inkopen en/of gebruiken, die gemaakt zijn met behulp van kinderarbeid. Verder verleent de BOM geen opdrachten aan bedrijven die zich schuldig maken aan criminele activiteiten of anderszins niet integer worden geacht. Om bedrijven hierop te kunnen toetsen, wordt informatie ingewonnen en wordt deze informatie vervolgens geanalyseerd tegen de inkoopcriteria. BELEID EN RESULTATEN

Veel van de gegevens die in dit jaarverslag rapporteren, worden sinds de oprichting bijgehouden door de BOM en waar mogelijk ook op gestuurd. Dit jaar is door de BOM voor het eerst een CO2-voetafdruk bepaald. Sociaal beleid en resultaten Het personeelsbeleid vormt binnen de BOM een belangrijk onderdeel van het MVO beleid. Dit beleid is erop gericht dat het personeel een veilige en prettige werkomgeving heeft. Het personeel krijgt kansen om zich te ontplooien en te ontwikkelen en is actief betrokken bij maatschappelijk zinvolle projecten die gericht zijn op innovatie en duurzaamheid. De BOM is echter voornemens om nog beter te begrijpen welke wensen er leven onder het personeel en of zij tevreden zijn in het werk dat zij doen. In 2012 zal daarom een medewerker betrokken-heidsonderzoek worden gehouden onder het personeel van de BOM. Het ziekteverzuim in 2011 is gedaald naar 0,85% (2010: 1,8%). Dit is zeer laag als we dit afzetten tegen het landelijke gemiddelde (4,6%). Het aantal medewerkers in dienst bij de BOM is licht gestegen naar 52 personen. Door deeltijdwerk is daarentegen het aantal FTE’s gedaald naar 47,5.

Aantal medewerkers Aantal FTE’s Mannen / vrouwen

2011

2010

52 47,5 31/21

50 49,9 29/21

Het percentage mannelijke medewerkers bij de BOM is iets gestegen naar 60%.



12

25-05-12 11:38

Er zijn geen incidenten van discriminatie gemeld. Geen van de medewerkers valt onder een CAO. De secundaire arbeidsvoorwaarden worden jaarlijks in overleg met de PVT (personeelsvertegenwoordiging) vastgesteld en zijn van toepassing op alle medewerkers, inclusief de directeur. Milieubeleid en -resultaten Binnen het milieubeleid streeft de BOM naar een beperking van het energie- en papierverbruik, alsook een vermindering van het aantal vliegreizen en gereisde zakelijke kilometers. Voor al het drukwerk wordt papier gebruikt voorzien van het FSC-keurmerk. In 2012 zal nader worden onderzocht of er overgestapt kan worden naar elektrisch rijden en mogelijkheden om het aantal vliegreizen verder terug te brengen. In de regio is het speerpunt van het beleid om ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden te ondersteunen in het maken van duurzame keuzes. 2011 is het eerste jaar dat de BOM gegevens rapporteert over de milieu-impact van de interne bedrijfsvoering. Over 2011 is de CO2-voetafdruk van de interne bedrijfsvoering van de BOM berekend. Om de conversie van energiedragers naar CO2 te bewerkstelligen zijn de conversiefactoren van het Greenhouse Gas Protocol (GhG, www.greenhousegasprotocol.org) gebruikt. Het GhG protocol onderscheid de uitstoot in drie ‘scopes’. In de scope 1 emissies rapporteert de BOM over het gasverbruik en het brandstofverbruik van de leaseauto’s. Binnen scope 2 wordt de CO2 uitstoot van de consumptie van elektriciteit gerapporteerd. Scope 3 is gereserveerd voor het zakelijk vervoer. In onderstaande tabel is de uitstoot in ton per scope weergegeven. Scope Scope 1 Scope 2 Scope 3

CO2 emissie in tonnen 84,9 38,4 79,7

Meer dan de helft van de voetafdruk van de BOM bestaat uit de CO2 uitstoot door zakelijke kilometers en het brandstofverbruik van de lease auto’s.

Naast de berekening van de CO2-voetafdruk , is ook besloten een eerste meting van andere milieu-indicatoren uit te voeren. In de rapportage over 2012 wordt duidelijk of het de BOM gelukt is de beoogde besparingen door te voeren.



13

25-05-12 11:38

INDICATOR

Papierverbruik (in kg) Kantoorafval (in kg) Elektriciteitsverbruik (in kWh) Gasverbruik (in m3) Energieverbruik (in MJ) Energie in MJ per m2 kantoor vloeroppervlak Energie in MJ per FTE

2011

1.750 34.944 97.420 10.300 676.712 734 15.665

Resultaten van het werk van de BOM in de regio De meeste positieve impact wordt door de BOM gegenereerd in de projecten, samenwerkingsverbanden en participaties in de regio. Daarbij probeert de BOM bij te dragen aan het vergroten van de werkgelegenheid, de innovatiekracht en de economie in algemene zin. RAPPORTAGEGRONDSLAGEN EN REIKWIJDTE

De doelgroep van dit verslag zijn belanghebbenden en andere geïnteresseerden. De rapportagecriteria van de BOM zijn gebaseerd op de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) versie 3.1. De GRI richtlijnen zijn wereldwijd de meest geaccepteerde richtlijnen voor het opstellen van (maatschappelijke) jaarverslagen. De richtlijnen zijn te vinden op www.globalreporting.org. In het jaarverslag 2011 rapporteert de BOM op basis van GRI richtlijnen op applicatieniveau C (self-declared). De selectie van de indicatoren is gebaseerd op de leidraden van GRI (bijvoorbeeld ‘Boundary Protocol’) en de gesprekken met onze belanghebbenden. De volledige GRI-tabel is opgenomen op onze website. De afdeling Controlling is intern verantwoordelijk voor het verzamelen en valideren van de gerapporteerde gegevens. De gegevens worden uit een centraal systeem onttrokken. De gegevens voor elektriciteit, gas, lease auto’s, papierverbruik, vliegreizen en afval zijn gebaseerd op facturen van derden. De gegevens voor zakelijke kilometers zijn gebaseerd op declaraties van het personeel. Om te komen tot gegevens over afvalgebruik is een schatting gemaakt, waarbij de inhoud van een container is geschat en vermenigvuldigd met het aantal maal dat de container is opgehaald. Het kantoorpand wordt gedeeld met een derde partij. Om te komen tot het energieverbruik voor de BOM is het totale energieverbruik naar rato van de vierkante meters toegewezen. De gegevens zijn omgerekend naar MJ en vervolgens naar CO2, gebruik makend van de richtlijnen van het Greenhouse Gas Protocol (www.greenhousegasprotocol.nl). Er hebben geen wijzigingen op de definities of meetmethodes plaatsgevonden. De MVO-verslaggeving beslaat het gehele kalenderjaar 2011 (1 januari – 31 december 2011). Alle onderdelen van de BOM, inclusief 100% dochters, zijn meegenomen in de rapportage. Deelnemingen waar de BOM het management voert zijn ook opgenomen in de rapportage. Er wordt niet gerapporteerd over eventuele onderaannemers en/of toeleveranciers. Wel wordt informatie gegeven over de directe effecten van de kernactiviteiten van de BOM in de regio. Acquisities, als deze zich voor gedaan hebben, zijn niet meegenomen in de rapportage. Deze worden opgenomen in de rapportage bij de start van het eerstvolgende kalenderjaar na acquisitie. Desinvesteringen, als deze zich voor gedaan hebben, worden met terugwerkende kracht in het jaar dat de desinvestering heeft plaatsgevonden niet meer opgenomen in de rapportage. De MVO gegevens zijn (nog) geen onderdeel van externe verificatie. Gezien het feit dat dit jaar voor het eerst gestart is met de verzameling van kwantitatieve MVO-data wordt dit prematuur geacht. Zodra de nieuwe strategie is geïmplementeerd zal de BOM in dialoog gaan met de aandeelhouders over de wenselijkheid van een externe verificatie. De BOM stelt feedback van de lezers van dit verslag en andere belanghebbenden op prijs. Eventuele reacties ontvangt de BOM graag op [email protected]. Jaarverslag 2011 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij


14

25-05-12 11:38

1.4 Financiële positie BOM MIDDELEN

De BOM is een publieke NV met de Staat der Nederlanden en de Provincie Noord-Brabant als aandeelhouders en belangrijke subsidiënten. De activiteiten van de BOM sluiten aan op het beleid van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en de Provincie Noord-Brabant. De BOM is vooral partner van het bedrijfsleven bij het versterken van de concurrentiekracht, bij vestigingsplaatskeuze en bij beschikbaarstelling van risicodragend vermogen. De vier kerntaken Ontwikkeling & Innovatie, Investeringsbevordering, Participaties en Bedrijventerreinen worden in onderlinge samenhang ingezet. ALGEMEEN

De BOM heeft over 2011 geconsolideerd een netto resultaat geboekt van € 610.245, (2010: -/- € 2.805.827). Dit resultaat bestaat uit de volgende componenten:

Exploitatieresultaat Participatiebedrijf Desinvesteringen Voorzieningen en kosten groeifaciliteit Resultaat deelneming BOM Vastgoed B.V. Resultaat participatiebedrijf (zie § 5.9) Resutaat overige activiteiten Totaal netto resultaat (zie § 5.9)

2011

2010

145.677 1.021.812 -676.212 111.292 602.569 7.676 610.245

-573.995 -2.286.556 131.174 -2.729.377 -76.450 -2.805.827

Het netto resultaat over 2011 van het Participatiebedrijf bedraagt € 0,5 miljoen (2010: -/- € 2,9 miljoen). Dit resultaat bestaat uit een exploitatieresultaat van € 0,2 miljoen en een saldo desinvesteringen / voorzieningen van € 0,3 miljoen. Het participatiebedrijf heeft in 2011 een vijftal exits gerealiseerd. Uit hoofde van voorzichtigheid is voor € 2,5 miljoen aan voorzieningen getroffen op participaties. De laatste jaren is het investeringsprofiel van de BOM gewijzigd. In opdracht van de aandeelhouders is de investeringsfocus nog sterker dan in het verleden gelegd op innovatieve starters. In 2010 is de bepaling van de marktwaarde van de aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven in overeenstemming gebracht met de risico’s van het nieuwe investeringsprofiel. De rendement doelstelling van het Participatiebedrijf is erop gericht dat het participatievermogen in stand blijft. Het beschikbare participatievermogen per ultimo 2011 bedraagt € 31,4 miljoen zijnde het eigen vermogen exclusief de risico-egalisatie reserve (ultimo 2010: € 30,8 miljoen), waarvan netto € 12,8 miljoen is geïnvesteerd (2010: € 14,5 miljoen). SOFB is hierin niet opgenomen.



15

25-05-12 11:38

LIQUIDITEITSPOSITIE

De liquide middelen zijn netto met € 5,7 miljoen toegenomen tot € 24,8 miljoen ultimo 2011. Deze toename houdt voornamelijk verband met de desinvesteringen door het participatiebedrijf. Van de liquide middelen is € 4,0 miljoen bestemd voor participaties en leningen waarover reeds een positief besluit is genomen, maar die op balansdatum nog niet zijn geëffectueerd. De liquiditeitspositie kan als volgt worden gespecificeerd (bedragen in miljoenen euro’s):

2011

2010

Liquiditeitssaldo ultimo boekjaar Aandeel liquiditeiten van deelnemingen Openstaande vorderingen Overige schulden en overlopende passiva Door te storten rendementen op participaties Vooruitontvangen investeringskapitaal

24,9 -0,7 2,6 -3,0 -3,3 -2,0 18,5

19,1 -0,5 2,8 -5,3 0,0 0,0 16,1

Gecommitteerde investeringen* Benodigd voor mogelijke her-en vervolgfinanciering Benodigd voor werkkapitaal

-4,1 -1,5 -2,5 -8,1

-6,1 -1,0 -2,5 -9,6

Netto beschikbare liquide middelen voor investeringen Investeringsplan voor komend jaar

10,5 -7,5

6,5 -7,0

2,9

-0,5

* 2010: incl. investeringsverplichting BHB

Als gevolg van de vrijval van de verplichting ad € 4,5 miljoen ten behoeve van de Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen (BHB B.V.) is de liquiditeit in 2011 verbeterd. Tevens heeft de afdeling Participaties meer exits gerealiseerd dan er investeringen zijn gepleegd, waardoor de liquiditeitspositie verder is verbeterd. Hierdoor zijn er voldoende liquiditeiten beschikbaar voor de geplande investeringen 2012. De BOM heeft geen specifieke financieringsrisico’s, aangezien de BOM geen transacties verricht in vreemde valuta noch over andere vormen van derivaten beschikt. Bovendien zijn de liquide middelen ondergebracht bij gerenommeerde financiële instellingen. De BOM loopt geen bijzondere risico’s uit hoofde van rentefluctuaties. PERSONEELSBEZETTING

De gemiddelde personeelsbezetting is in 2011 met 2,2 fte afgenomen tot 47,5 fte. Deze krimp houdt vooral verband met beëindigen van een aantal detacheringscontracten.



16

25-05-12 11:38

2. Bericht van de Raad van Commissarissen

IN POSITIE VOOR NIEUWE REALITEIT

In het jaarverslag over 2010 maakte ik reeds melding van de toegenomen economische dynamiek en van de snelheid waarmee gebeurtenissen zich voltrekken. Ik sprak toen nog over de onvoorspelbaarheid van die ontwikkelingen, waar het de betekenis voor de inzet van de BOM betreft. Inmiddels is de snelheid waarmee veranderingen zich aandienen alleen nog maar toegenomen. De contouren van een nieuwe economische realiteit tekenen zich af. Ook de rol van overheid, bedrijven en kennisinstellingen krijgt nieuwe dimensies. Er ontstaan andere posities en, daaraan gekoppeld, andere verwachtingen van elkaar. Ook de BOM komt in een andere rol. Het jaar 2011 laat zien dat de ontwikkelingsmaatschappij zich daarbij niet laat hinderen door onvoorspelbaarheid, maar doelbewust en zelfbewust de regierol pakt. In dat opzicht vormen de gebeurtenissen rond Oss Life Sciences Park een prachtige case. Alle betrokken partijen onderkenden de urgentie tot interventie, maar waren daarbij op zoek naar het hoe en wat. De BOM wist in dat complexe traject de vereiste verbindingen tot stand te brengen, leverde multidisciplinair de inzet die nodig was om perspectief te bieden op het ontstaan van een nieuwe realiteit en nam ook nog eens zijn verantwoordelijkheid door als publieke onderneming een unieke rol te gaan vervullen. Met het Oss Life Sciences Park hebben overheid, bedrijfsleven en dus ook de BOM op het gebied van het topsectorenbeleid een geslaagde proeve van bekwaamheid afgelegd. Dat beleid vraagt om een andere stijl van opereren. Voor het ontwikkelen van die stijl verkeren we in Brabant in de gelukkige omstandigheid dat de regio in diverse topsectoren nationaal en internationaal een sterke rol kan spelen. Brabant is op terreinen als life sciences, hightech, new energy en smart mobility al proeftuin voor nieuwe diensten en nieuwe producten. Er ontstaan daarmee nieuwe kansen voor bedrijven en voor de samenleving. Er ontstaan ook nieuwe ketens die optimaal moeten kunnen samenwerken. De BOM is bij uitstek de organisatie die daar richting aan kan geven en voor samenhang en structuur kan zorgen. De buitengewone prestaties, die de medewerkers in 2011 hebben geleverd, laten zien dat ze klaar staan voor die nieuwe realiteit. Rick Harwig Voorzitter Raad van Commissarissen

BEHAALDE PRESTATIES

De Raad constateert met voldoening dat de door de BOM beloofde prestaties in 2011 zijn geleverd. Uit onderstaande tabel blijkt welke prestaties per werkveld waren toegezegd en welke prestaties uiteindelijk zijn geleverd.

Investeringsbevordering Investeringen Arbeidsplaatsen Ontwikkeling & Innovatie Projectvolume Bedrijventerreinen herstructureringsplannen 1.000 ha (totaal tot en met 2011) Participaties Nieuwe participaties en vervolginvesteringen Geïnvesteerd vermogen Aandeel startersfinancieringen



Raad van Commissarissen BOM

GEREALISEERD 2011

DOELSTELLING 2011

120 mln 650

70 mln 500

32,7 mln

15 mln

13 1.112

12 1.000

9 1,7 mln 79%

15 7,0 mln 40%

17

25-05-12 11:38

JAARREKENING

Het boekjaar 2011 kan worden afgesloten met een positief resultaat. Het geconsolideerde jaarresultaat is uitgekomen op € 610.245 (2010: -/- 2.805.827). Dit resultaat kent vier componenten: exploitatieresultaat participatiebedrijf (€ 145.677), saldo desinvesteringen/ voorzieningen (€ 345.600), resultaat BOM Vastgoed BV (€ 111.292) en resultaat op de overige activiteiten (€ 7.676). In het participatiebedrijf is de laatste jaren het investeringsprofiel gewijzigd naar een grotere nadruk op innovatieve starters, op uitdrukkelijk verzoek van de aandeelhouders. In 2011 is, evenals in 2010, de bepaling van de marktwaarde van de aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven in overeenstemming gebracht met de risico’s van het nieuwe investeringsprofiel. In verband met het extra inzetten van de mogelijkheden die Europese fondsen bieden voor de Provincie Noord-Brabant, heeft de afdeling Ontwikkeling & Innovatie een deel van haar basiscapaciteit ingezet op de additionele activiteiten. Met deze activiteiten is een positief resultaat gerealiseerd van € 15.067. In overeenstemming met de begroting hebben Ontwikkeling & Innovatie en Investeringsbevordering een negatief resultaat van € 28.715 behaald, dit is exclusief het additionele resultaat ad € 15.067. Dit resultaat is ten laste gebracht van risico-egalisatiereserve voor wat betreft het gedeelte van de Provincie en de rekening-courant met de Staat der Nederlanden. Het positieve resultaat van de additionele activiteiten Ontwikkeling & Innovatie en detachering gezamenlijk bedraagt in 2011 € 38.261. Omdat het allerminst zeker is dat de financiële bijdragen aan de BOM na 2012 worden gecontinueerd stellen wij voor om dit surplus toe te voegen aan de algemene reserve. Overigens heeft de Raad van Commissarissen aan de beide subsidiënten laten weten dat zij zich ernstig zorgen maakt over het financiële meerjarenperspectief van de BOM. Bij ongewijzigd beleid zal door het vervallen van een (groot) gedeelte financiële middelen een negatief jaarresultaat ontstaan. De Raad heeft de subsidiënten daarom verzocht de BOM zo spoedig mogelijk te informeren over het voorgenomen beleid na 2012. Tegelijkertijd heeft zij de directie opdracht gegeven zich voor te bereiden op een eventueel “slecht weer scenario”. De directie heeft de over het boekjaar 2011 opgemaakte jaarrekening voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. De jaarrekening is gecontroleerd door BDO Audit & Assurance B.V. en is voorzien van een goedkeurende controleverklaring. De jaarrekening is vervolgens besproken met directie en accountant in de vergadering van de auditcommissie op 22 februari 2012. De Raad stelt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de jaarrekening, bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2011 en de geconsolideerde en enkelvoudige resultatenrekening 2011, vast te stellen en het resultaat te verwerken in overeenstemming het voorstel resultaatbestemming zoals opgenomen in de overige gegevens. RAAD VAN COMMISSARISSEN (MUTATIES/BENOEMINGEN)

De samenstelling van de Raad is gedurende dit verslagjaar gewijzigd. Op 9 maart 2011 ontviel ons commissaris de heer Tom van Heesch. Wij hebben hem leren kennen als een geëngageerde, energieke man die zich ondanks zijn ziekte tot het laatst sterk heeft ingezet voor de ontwikkeling van de Brabantse economie.



18

25-05-12 11:38

OVERLEG EN BESLUITVORMING

De Raad vergaderde in totaal acht keer met de directie. Op 19 januari 2011 heeft de RvC haar jaarlijkse informele overleg, zonder aanwezigheid van de directie, gehad. Daarnaast werden in een aantal spoedeisende gevallen besluiten genomen via een schriftelijke procedure of een conference call. Tijdens de vergaderingen kwam een aantal vaste onderwerpen aan de orde zoals de strategie/toekomst van de vennootschap, de vermogenspositie, het meerjarenbeleid en de daarbij behorende begroting en natuurlijk de financiële performance van de vennootschap. Uiteraard stond de participatieportefeuille op de agenda. Zoals beschreven in bijlage 6.1 Corporate Governance, vond ook in 2011 het jaarlijkse overleg tussen een delegatie van de RvC met de PVT BOM plaats. Eveneens heeft het jaarlijkse overleg met GS van de Provincie Noord-Brabant plaatsgevonden. Overigens heeft in 2011 geen overleg plaatsgevonden tussen de voltallige RvC en de minister van EL&I. CORPORATE GOVERNANCE

De Raad hecht grote waarde aan een transparante structuur van de BOM en past waar mogelijk de Corporate Governance Code toe. Hoewel de BOM geen beursgenoteerde vennootschap is, zijn wij van opvatting dat de code betekenisvol is. Immers, de BOM voert overheidsbeleid uit met door de (overheids-) subsidiënten gefourneerde middelen. Over de naleving en handhaving van de code wordt in dit jaarverslag separaat gerapporteerd (zie bijlage 6.1). De Raad besprak in 2011 – buiten aanwezigheid van de directie – zowel haar eigen functioneren (en de gewenste competenties), als dat van de individuele commissarissen en directie. De Raad is zó samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, de directie en welk deelbelang dan ook, onafhankelijk en kritisch kunnen opereren. DÉCHARGE

De Raad stelt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor om de directie décharge te verlenen voor het gevoerde bestuur in het voorbije verslagjaar en de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht.



19

25-05-12 11:38

3. Toelichting resultaten kerntaken 3.1 Investeringsbevordering (IB) Investeringsbevordering (IB) richt zich op de vestiging van nieuwe buitenlandse bedrijven en op het relatiebeheer met reeds gevestigde bedrijven uit het buitenland. Het acquisitie-instrumentarium omvat onder meer informatievoorziening en begeleiding, de organisatie van factfinding trips, Current Investor Development, en promotie van Brabant en BrabantStad. IB werkt nauw samen met het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), BrabantStad, High Tech Campus Eindhoven, Brainport Development en NV Rewin. RESULTAAT

Het resultaat op het gebied van buitenlandse investeringen komt in 2011 iets uit boven dat van 2010 en ligt ook iets hoger dan het gemiddelde van de afgelopen 10 jaar. Niet alleen vielen er meer projecten te noteren, ook de resultaten in de vorm van geïnvesteerd volume en het aantal arbeidsplaatsen waren bovengemiddeld. Investeringen buitenlandse bedrijven € 120 miljoen Aantal nieuwe vestigingen c.q. uitbreidingen 36 Aantal nieuwe arbeidsplaatsen buitenlandse investeringen 650 Meer dan in voorgaande jaren gaat het bij de gedane investeringen om uitbreidingen van reeds gevestigde buitenlandse bedrijven. Ook de groei van de buitenlandse bedrijvigheid in Brabant is dus van invloed op het positieve resultaat van 2011. Richard l’Ami

“Brabant is na Amsterdam de nummer 1 regio in Nederland op het gebied van buitenlandse investeringen. Dat op zichzelf is al een prachtig succes. Ten minste zo belangrijk is het gegeven dat buitenlandse bedrijven hun vizier vooral op Brabant richten vanwege het steeds duidelijker wordende R&D profiel van de regio. Brabant als Europese regio van Smart Solutions. Niet voor niets vielen er in 2011 veel nieuwe vestigingen en uitbreidingen te noteren in de hightech sector. De investeringen dragen dan ook niet alleen vanwege hun intrinsieke waarde maar ook door hun uitstraling belangrijk bij aan de internationale competitiviteit van Brabant. De resultaten van 2011 laten tevens zien dat Brabant in het buitenland letterlijk op de kaart staat. De intensieve inspanningen om de regio te promoten, werpen dus hun vruchten af en bezorgen Brabant wereldwijd een steeds krachtiger positie. Je zou mogen stellen dat we als economische regio daarmee een voorsprong hebben opgebouwd. Die voorsprong kan Brabant goed van pas komen in een periode, waarin het succes op het gebied van buitenlandse investeringen minder vanzelfsprekend zal zijn dan in 2011 en de jaren daarvoor. Die periode leek zich in het laatste kwartaal van 2011 al aan te dienen. Onder invloed van de financiële crisis werden investeringsbeslissingen uitgesteld en trad stagnatie op in het aantal leads. Die ontwikkeling geeft aanleiding tot bezorgdheid voor de nabije toekomst. Het is daarom van het grootste belang dat we in het buitenland een stevig Brabants fundament hebben gelegd.” Richard l’Ami Hoofd Investeringsbevordering



20

25-05-12 11:38

TOENEMENDE BELANGSTELLING UIT AZIË

Het aantal bedrijven uit Azië dat zich in Brabant vestigt of de reeds aanwezige activiteiten uitbreidt, zit duidelijk in de lift. Met name het aantal vestigingen van Chinese bedrijven is opvallend groot. In projectaantal en het effect in de vorm van nieuwe arbeidsplaatsen nemen zij ruim 20% van het totaal voor hun rekening. Ook laat 2011 zien dat het Japanse bedrijfsleven Europa als vestigingsmarkt duidelijk in het vizier heeft en daarmee de scope, die vooral op China en de VS was gericht, aan het verleggen is. Uiteraard is het Brabant vooral te doen om investeringen uit het buitenland die duurzaam zijn in hun effecten. In dat licht bezien is behalve de ontwikkeling in Japan ook de onverminderde belangstelling voor Brabant uit de VS en Europa van grote betekenis. In 2011 konden we 8 nieuwe vestigingen c.q. uitbreidingen van bedrijven uit de VS noteren. Binnen Europa blijkt Brabant vooral interessant voor bedrijven uit Duitsland, Frankrijk en Scandinavië. Ook Turkije behoort tot de investeerders in Brabant. Enkele highlights van de buitenlandse investeringen uit 2011 zijn: Biocartis (Zwitserland, R&D). Cargill (VS, productie), Intervet / SheringPlough (VS, R&D), Navinfo (China, R&D). TWEERICHTINGSVERKEER

De resultaten van 2011 zijn mede te danken aan de maximale inzet die is geleverd om samen met het NFIA de Nederlandse en daarmee ook de Brabantse belangen in het buitenland te behartigen. De BOM heeft samen met partners, maar daarnaast ook zelfstandig, uiteenlopende activiteiten georganiseerd om de economische potenties en vestigingsmogelijkheden van Brabant in het buitenland over het voetlicht te brengen: seminars, roadshows, de ondersteuning van handelsmissies en diverse andere contacten. Deze activiteiten waren met name gericht op China, Taiwan, Japan, de VS en Europa. In China heeft Commissaris van de Koningin Wim van de Donk van Brabant in 2011 het Brabant kantoor in de miljoenenstad Nanjing geopend. Binnen Europa is het aantal marketing- en proactieve acquisitieactiviteiten fors toegenomen. Die richten zich met name op Zweden, Duitsland en Turkije. In 2012 wordt Frankrijk (Île-de-France) aan dat rijtje toegevoegd. Werk maken van buitenlandse investeringen is niet alleen een kwestie van halen maar ook van brengen. Het gaat om tweerichtingsverkeer. Niet voor niets besteden we veel aandacht aan ons Current Investor Development instrument. Behalve om de nodige één op één contacten gaat het daarbij ook om netwerkbijeenkomsten die de BOM actief entameert en organiseert. Zo zijn, na de succesvolle start in 2010, in 2011 opnieuw twee geslaagde meetings georganiseerd met het AmCham Brabant Chapter. Min of meer naar analogie daarvan hebben we, in samenwerking met Handelsbanken en de Zweedse Kamer van Koophandel in Nederland, een ontmoeting georganiseerd voor Zweedse bedrijven in Brabant. Ook Nederlandse bedrijven in Brabant, die in Zweden actief zijn, waren daarbij aanwezig. Deze eerste Swedish Business in Brabant Meeting ontmoette bij de deelnemers veel waardering. Plaats van handeling was, net als bij de start van AmCham Chapter Brabant, High Tech Campus Eindhoven.



21

25-05-12 11:38

FOREVER 21 THUIS IN BRABANT

Winkelinrichting van modeketen Forever 21

Forever 21 is druk bezig om de Europese markt te veroveren. Het Amerikaanse retail fashion bedrijf, dat zijn hoofdkantoor in Los Angeles heeft, wil in Europa tientallen winkels openen. De eerste vestigingen in onder andere Barcelona, Brussel en Parijs zijn al een feit. Het Europese hoofdkantoor van Forever 21 zit sinds 2010 in Breda. In 2011 ging in Bergen op Zoom het Europese distributiecentrum van start, dat behalve voor de bevoorrading van de winkels ook voor de webshop activiteiten van grote betekenis is. “Brabant is als logistieke hotspot voor ons een prima uitvalsbasis voor de Europese markt”, aldus Rob Cuijpers die leiding geeft aan Forever 21 in Europa. “Behalve over een uitstekende infrastructuur beschikken we hier ook over voldoende goed opgeleid personeel dat bovendien meertalig is.” De BOM was samen met het NFIA en Rewin betrokken bij de komst van Forever 21 naar Brabant. Cuijpers: “De BOM heeft destijds, met het bidbook voor de VS, Brabant letterlijk op de kaart gezet. Vervolgens hebben ze ons ook geholpen toen we onder andere op zoek moesten naar onroerend goed en personeel.” INDIASE LOF VOOR BRABANT

Vineet Nayyar Chairman van Mahindra Satyam tijdens de opening van het Delivery Center in Eindhoven (op foto middenvoor). Links Ravindra Chawla



De keuze van Mahindra Satyam voor Eindhoven als vestigingsplaats voor haar nieuwe Delivery Center, is geen toevallige. Het Indiase bedrijf wil vanuit Brabant haar focus op Europa versterken. Mahindra Satyam is een wereldwijd opererende IT-dienstverlener die ook in Nederland toonaangevende bedrijven tot haar opdrachtgevers mag rekenen. “Met onze vestiging in Eindhoven kunnen we nog dichter bij onze klanten opereren”, legt Ravindra Chawla de filosofie van het bedrijf uit. Chawla is VP-Continental Europe van Mahindra Satyam. “Maar de keuze voor Eindhoven is ook ingegeven door de wens om onze positie in Europa te versterken. Vanuit Eindhoven gaan we sowieso de Benelux markt bestrijken.” Mahindra Satyam is erg te spreken over de manier waarop de BOM het bedrijf heeft begeleid rond de vestiging in Eindhoven. Chawla: “Behalve om de locatiekeuze ging het daarbij ook om het leggen van diverse contacten en de afhandeling van allerlei formaliteiten en vergunningen. Wat dat laatste betreft is het Expatcentre in Eindhoven een schot in de roos. Brabant is daarmee in staat om procedures voor buitenlandse bedrijven en hun expats stevig te versnellen.”

22

25-05-12 11:38

3.2 Ontwikkeling & Innovatie (O&I) O&I opereert op het snijvlak van overheid, onderwijs en ondernemers en vervult de rol van initiator en regisseur op het gebied van kennisintensieve projecten en activiteiten. O&I brengt partijen samen en stimuleert bedrijven om optimaal gebruik te maken van kansen en ontwikkelingen in de markt die hen in staat stellen om zich te vernieuwen en zich daardoor nationaal en internationaal te onderscheiden. O&I smeedt coalities door het tot stand brengen van kennis- en business clusters en treedt op als ‘financial engineer’. Maar het echte goud waarop O&I zit, zijn de relaties met ondernemers en kennisleveranciers. Die maken het mogelijk om uiteenlopende innovatietrajecten op touw te zetten. O&I fungeert hierbij als ‘onzichtbare motor’. Zodra een traject op eigen benen staat, verlaat de BOM het innovatietoneel. RESULTAAT

Erik van Oorschot

Brabant heeft zich in 2011, maar ook in de jaren daarvoor al, gemanifesteerd als de regio die in Nederland maximaal weet te profiteren van de innovatieprogramma’s die internationaal en nationaal beschikbaar zijn. Van de beschikbare innovatiegelden is de afgelopen jaren bijna 30% in Brabant geïnvesteerd in tal van projecten die de regionale economie verder hebben kunnen versterken. Inmiddels zitten we in een periode, waarin de subsidies en de daaraan ten grondslag liggende generieke programma’s overgaan in een stelsel, waarin funding beschikbaar komt in de vorm van leningen en contracten rond concrete projecten. In dat overgangsjaar zijn de door de BOM gegenereerde innovatie-investeringen uitgekomen op ca. € 32,7 miljoen. De doelstelling voor 2011 was € 15 miljoen.

“Het overgangsjaar 2011 heeft ons niet verhinderd om onverdroten door te gaan op de weg van clusteren en coalities smeden. Het innovatiebeleid van het Rijk is in 2011 op de helling gegaan. We zaten daarmee in een jaar dat zich kenmerkte door enerzijds de uitloop van het vigerende beleid, dat bekend stond om zijn innovatieprogramma’s, en anderzijds het vooruitzicht dat in het nieuwe beleid minder ruimte zou zijn voor de financiering van innovatieprojecten. Toch is die overgangsfase noch door de BOM noch door het Brabantse bedrijfsleven uitgelegd als een vacuüm dat aanleiding zou geven om met de handen over elkaar te gaan zitten. Integendeel. We zijn blijven verbinden en clusteren. Opnieuw hebben we bedrijven onderling en bedrijven met kennisinstellingen in contact weten te brengen om samen te werken aan nieuwe, kansrijke ontwikkelingen en producten. Vanuit onze kennis over de sectoren en ons relatienetwerk met bedrijven en organisaties hebben we opnieuw veel partijen bij elkaar weten te brengen. Dat heeft geresulteerd in tal van innovatieprojecten en –trajecten, waarbij de BOM het voortouw heeft genomen en de financiering heeft georganiseerd. Al met al is Brabant weer een stuk innovatiever geworden en zijn mede als gevolg daarvan het internationale gehalte en de competitiviteit van de Brabantse bedrijvigheid verder gegroeid. Een mooie prestatie, waaraan de BOM een stevige bijdrage heeft kunnen leveren.” Erik van Oorschot Hoofd Ontwikkeling & Innovatie



23

25-05-12 11:38

TOPSECTOREN LATEN MOOIE SCORES ZIEN

Dat het merendeel van de door het Rijk aangewezen topsectoren de Brabantse economie op het lijf geschreven is, blijkt onder meer wanneer we naar de in 2011 door Brabant geleverde innovatieprestaties kijken. Op het gebied van life sciences vormen de ontwikkelingen rond MSD een verhaal apart. In 2011 is het fundament gelegd voor het Oss Life Sciences Park dat begin 2012 officieel van start gaat. De eerste startende, innovatieve ondernemingen zijn dan al aan de slag. In het hightech domein springen de ontwikkelingen in Brainport er onmiskenbaar uit. Binnen Brainport Industries stond de teller van het aantal samenwerkende bedrijven eind 2011 op ruim 60. Dit resultaat geeft een enorme impuls aan de innovatiekracht van Brabant. Het biobased economy traject in West-Brabant is in 2011 zodanig uitgekristalliseerd dat de eerste resultaten zichtbaar zijn geworden. Een van de exponenten daarvan is de Green Chemistry Campus, die in september 2011 op het terrein van SABIC in Bergen op Zoom van start is gegaan. Op het gebied van logistiek zijn diverse projecten uitgevoerd en van start gegaan die Dinalog als Dutch Institute for Advanced Logistics nadrukkelijk op de kaart hebben gezet. Er is sprake van een verdere toestroom van deelnemende partijen en daarmee van een toename van het aantal samenwerkingsprojecten. Logistiek is daarnaast een van de sectoren, waarin Brabant zich manifesteert als een goede voedingsbodem voor grensoverschrijdende (interregionale) projecten. In 2011 is het project Grenzeloze Logistiek van start gegaan, waarin transportbedrijven uit Brabant met hun collega’s uit Île-de-France en Nordrhein-Westfalen hun vervoersstromen optimaliseren om aldus hun rendement te verbeteren. In de maintenance sector is in 2011 het Servitization Programma met veel deelnemers en het nodige enthousiasme van start gegaan. Hiermee wordt beoogd om in de maakindustrie de focus van productgedrevenheid meer te verleggen naar de service business. Hierdoor ontstaan nieuwe verdienmodellen, waarmee Brabantse machinebouwers hun wereldwijde toppositie kunnen behouden en zelfs nog verder kunnen uitnutten. Op het gebied van solar zien we een ontwikkeling, waarbij de vervangingsvraag uit met name China en India naar het productie-equipment uit Brabant opschuift naar 2014/2015. De valorisatie van innovaties waarmee Brabant wereldwijd voorop loopt, vindt daardoor later plaats. Binnen Soliance echter wordt nog steeds ingezet op verdergaande kennisontwikkeling, zodat Brabant meteen ‘in business’ is, wanneer straks de markt weer aantrekt. Dit is het ASML-model: investeren in innovatie in een downturn loont. Het Brabantse Programma Stimulering Elektrisch Rijden heeft in 2011 geresulteerd in een aantal uiteenlopende proeftuinen, waarmee diverse bedrijven zich in de kijker hebben kunnen spelen. Het stimuleringsprogramma heeft Brabant duidelijk op de kaart gezet. Ook andere regio’s in Nederland willen meedoen of vragen aan Brabant om hen te voorzien van de nodige knowhow. Ook in de foodsector heeft Brabant in 2011 belangrijke stappen gezet. De komst van het Food Technology Park Helmond is in een beslissende fase terecht gekomen. Het businessplan is inmiddels opgeleverd. Binnen niet al te lange tijd kunnen de eerste MKB bedrijven op een aantal productielijnen gaan proefdraaien. Met Marel als centrale speler is gebouwd aan een wereldwijd toonaangevend cluster in food, health & technology. De conclusie mag zijn dat mede dankzij de inzet van de BOM bedrijven in Brabant nog intensiever zijn gaan samenwerken om te komen tot vernieuwende initiatieven die resulteren in kansrijke innovaties en een vitale economie. Geheel passend in het topsectorenbeleid werkt de BOM ondernemend aan gezamenlijke investeringen in kansrijke business met een maatschappelijk rendement.



24

25-05-12 11:38

HELIOX BETREEDT NIEUWE GROEIMARKT

Heliox maakt vermogenomvormers voor elektrische auto’s

Heliox staat bekend om zijn High Performance Power Conversion producten. De vermogensomvormers van het bedrijf uit Best treffen we onder meer aan in consumentengoederen als hoogwaardige LCD TV’s en Homecinema apparatuur en in de medisch industriële markt. Maar daarnaast legt het bedrijf zich ook toe op een nieuwe markt: Elektrisch Rijden. “Bij de vermogensomvormers voor elektrische auto’s komt het behalve op maximale energieopbrengst ook aan op gewicht, kosten, kwaliteit en de mogelijkheid tot integratie in het elektrisch systeem van de auto”, legt eigenaar Mark Smidt van Heliox uit. “Het resultaat is een zo licht mogelijke snellader die in de auto wordt ingebouwd Voor onze snellader hebben we inmiddels patent aangevraagd.” Heliox, dat in 2009 van start ging, werkt nauw en vruchtbaar samen met de BOM. Smidt: “Die spelen hun rol op het gebied van elektrisch rijden met verve. Ze hebben een geweldig netwerk en gaan zeer proactief te werk. Bovendien ondersteunen ze ons bij onze entree op de groeimarkt Elektrisch Rijden.” VAN ONDERZOEKER NAAR ONDERNEMER

Anja Garritsen



Anja Garritsen was hoofd van de afdeling Immunologie bij MSD. Inmiddels is zij op Oss Life Sciences Park van start gegaan met haar bedrijf PRRIL. “Met mijn bedrijf richt ik me op de ontwikkeling van diagnostische testen”, aldus de kersverse onderneemster. Over diagnostica hoef je Garritsen niets te vertellen en ook met leiding geven heeft zij de nodige ervaring. “Ik heb afdelingen onder mijn hoede gehad van 35 tot 60 medewerkers.” Maar een bedrijf opzetten bleek toch een heel ander verhaal. Garritsen was dan ook blij met de ondersteuning van de BOM. “De informatiebijeenkomsten voor startende ondernemers waren erg inspirerend. Bovendien koppelde de BOM me aan een bedrijfsadviseur. Dat heeft me enorm geholpen. Het traject om PRRIL van de grond te tillen, is daardoor aanzienlijk verkort.” Garritsen staat vol energie in de startblokken. “Na de sombere berichten van weleer is er nu weer perspectief, dat geeft echt een kick. Met het Life Sciences Park ontstaat ook een heel andere dynamiek op het Moleneind. De geslotenheid van het voormalige bedrijf maakt plaats voor een open innovatienetwerk waarin tal van kleine ondernemingen gaan samenwerken.”

25

25-05-12 11:38

3.3. Participaties Participaties investeert risicodragend in Brabantse ondernemingen. De investeringen richten zich met name op startende en groeiende ondernemingen maar ook op volwassen bedrijven met een innovatief karakter. Deze ondernemingen zijn belangrijk voor de ontwikkeling van de Brabantse economie. In het bijzonder wordt aansluiting gezocht bij de voor Brabant relevante topsectoren.

Miriam Dragstra

Na het jaar 2010, dat vooral in het teken stond van het dempen van de gevolgen van de economische crisis, is 2011 een jaar geworden van licht herstel en het ontstaan van nieuwe perspectieven. Nog altijd, beter gezegd opnieuw, is er sprake van economische onzekerheid. Met als gevolg dat innovatieve ondernemingen vaak meer tijd nodig hebben om hun technologische vernieuwingen in de markt te zetten, laat staan tot een succes te maken. Aan het treffen van een beperkt aantal voorzieningen viel dan ook niet te ontkomen. Maar daarnaast is er ook sprake van een aantal exits die het gevolg zijn van de positieve doorontwikkeling van bedrijven die door Participaties zijn ondersteund. Zij zijn in staat gebleken om zowel van de markt als van de financiële wereld het vertrouwen te winnen. Ook aan onze inzet en werkzaamheden rond een aantal fondsen is te zien dat de ontwikkeling van 2010 naar 2011 er een is van crisisbestrijding naar voorsorteren op nieuwe kansen. Daarbij hebben we vooral ingespeeld op de Brabantse potenties op het gebied van de topsectoren. Een hoofdstuk apart in 2011 waren de voorbereidingen voor het Oss Life Sciences Park. De BOM heeft daar vanuit alle disciplines en dus integraal sterk op ingezet. De betrokkenheid van Participaties was mede gericht op ‘de nieuwe onderneming’ die de BOM daar gaat runnen.

REGIE VOEREN

“Het jaar 2011 heeft mede in het teken gestaan van de versterking van de regierol van Participaties. We hebben onze expertise verbreed en verdiept. Daardoor zijn we nog beter in staat om onze portefeuille integraal te benaderen. Participeren in ondernemingen staat immers niet op zichzelf. Onze uiteindelijke rol, economisch en maatschappelijk, is met name innovatieve bedrijven ondersteunen om ze in een volgende, succesvolle fase te doen belanden.’ Van kennis naar kunde naar kassa’, is daarbij het adagium. Dat vraagt om meer dan alleen financieren en participeren. Ook de toekomstkansen van het bedrijf en de kwaliteit van het ondernemen verdienen een realistische en kritische benadering. Wanneer Participaties in een bedrijf stapt, moet dat van tijdelijke aard zijn. Het oogmerk van de financiering is dat het bedrijf zijn kansen weet te verzilveren. Of dat andere partijen, vanuit hun vertrouwen in het bedrijf en zijn toekomst, de investeringspositie van ons overnemen. Daarmee is het economisch doel bereikt. Daarmee wordt tevens bereikt dat ons financieringskapitaal revolverend is en, na de beoogde exit, opnieuw kan worden ingezet. Onze veranderende regierol heeft er onder meer toe geleid dat we in 2011 een grotere spreiding en daardoor een betere balans hebben aangebracht tussen nieuwe en bestaande participaties. Kwaliteit gaat boven kwantiteit. Die benadering heeft in 2011 mooie resultaten opgeleverd. Zowel voor het merendeel van de bedrijven, waarin wij deelnemen of hebben deelgenomen, als voor Participaties zelf.” Miriam Dragstra Directeur Participaties



26

25-05-12 11:38

RESULTAAT PORTEFEUILLE

Innovatief, kansrijk en jong zijn nog steeds de trefwoorden, waarmee we het participatiebeleid vormgeven. Maar dat beleid is ook gericht op risicospreiding en op scherper en intensiever investmentmanagement. Behalve tot een meer kritische benadering van prospects heeft dat ook geleid tot investeringen in minder risicovolle bedrijven. Hierdoor worden sneller exits verkregen en weten we ons beter verzekerd van het beoogde revolvement van ons kapitaal. Ultimo 2011 bedroeg het aantal participaties 35 (ultimo 2010: 38). Op 31 december 2011 bedroeg het totale geïnvesteerde en gecommitteerde vermogen (excl. BHB) € 29,8 miljoen (2010 € 32,2 miljoen), bestaande uit € 21,7 miljoen aandelenparticipaties, € 4,0 miljoen leningen en € 4,1 miljoen investeringsverplichtingen. Het totale geïnvesteerde en gecommitteerde vermogen bestaat uit € 24,1 miljoen (80%) in aandelen en € 5,7 miljoen (20%) in leningen. Over de jaren neemt het in aandelen geïnvesteerd vermogen verder toe. Uit rendementsoverwegingen wordt de voorkeur gegeven aan aandelenkapitaal boven achtergestelde leningen. Uit eigen vermogen heeft de BOM in 2011 circa € 1,2 miljoen geïnvesteerd in 3 nieuwe participaties en € 0,5 miljoen in 6 bestaande participaties. Portefeuille opbouw * (boekwaarde in € mln. incl. committering) 2011

%

Aandelen 12,2 72 Leningen 4,7 28 Totaal 16,9 * De investeringen voor derden (SOFB) zijn hierin niet opgenomen.

2010

%

11,3 3,2 14,5

78 22

Exclusief investeringsverplichting is de portefeuille opgebouwd uit aandelen € 9,7 miljoen en leningen € 3,1 miljoen. De investeringsverplichting ad € 4,1 miljoen bestaat uit € 2,4 miljoen aan aandelen en € 1,7 miljoen aan leningen. OPERATIONEEL RESULTAAT

Het jaar 2011 is afgesloten met een positief resultaat. Het resultaat is opgebouwd uit vermogensopbrengsten (boekwinsten en verliezen bij vervreemding en faillissementen), operationele inkomsten (dividend, rente en provisie) en voorzieningen door afwaarderingen van participaties en leningen. Vermogensopbrengsten Operationele inkomsten Voorzieningen en kosten groeifaciliteit Operationeel resultaat

2011

2010

1.033.150 672.233 -676.212 1.029.171

5.669 519.366 2.286.556 1.761.521

De bovenstaande cijfers zijn ontleend aan Hoofdstuk 5.2 geconsolideerde resultatenrekening 2011, opbrengsten uit hoofde van participaties en leningen u/g. Hoewel in 2011 een aantal voorzieningen moest worden getroffen (2 faillissementen), viel er ook een aantal belangrijke exits te noteren.



27

25-05-12 11:38

FONDSEN

Als onderdeel van haar maatregelenpakket ter bestrijding van de crisis heeft de Provincie in 2009 twee door de BOM ontwikkelde fondsen in het leven geroepen: het Spin-Off Fonds en het MKB Innovatiefonds. Met beide fondsen zijn de beoogde positieve effecten bereikt. Het Spin-Off Fonds (€ 11,5 miljoen), dat moest helpen voorkomen dat bedrijven hun innovatiekansen onbenut zouden laten, is eind 2011 gesloten. Begin 2012 is de laatste afroep van de lening ad € 4,4 miljoen ontvangen. De laatste gecommitteerde investeringen zijn in de eerste helft van 2011 afgerond. Het fonds heeft zijn nut bewezen. Bedrijven hebben zich kunnen door ontwikkelen. In 2011 is ook de eerste exit gerealiseerd. Met het MKB Innovatiefonds (€ 25 miljoen) zijn in 2009 en 2010, mede dankzij de cofinanciering door banken, tientallen miljoenen aan (achtergestelde) leningen verstrekt aan vele tientallen bedrijven die in de kern gezond waren maar door de crisis in de problemen waren geraakt. Mede dankzij een actief investmentmanagement voldoet het merendeel van de bedrijven aan zijn aflossingsverplichtingen. Enkele bedrijven hebben zelfs hun lening al volledig afgelost. Het aantal faillissementen is beperkt gebleven. Voor een aantal fondsen waarin de BOM participeert (Technostartersfondsen Zuid-Nederland en Zuidoost-Nederland en het Brabant Life Sciences Seed Fonds) is het beleid sinds 2011 gericht op exits. Het beschikbare kapitaal is volledig geïnvesteerd en dus zijn de betreffende fondsen gesloten. In 2011 is tevens gewerkt aan de voorbereiding van een aantal nieuwe fondsen. Hiertoe behoort het Biobased Economy Fonds dat in het leven wordt geroepen voor ondersteuning van de Biobased Innovation bedrijvigheid in Brabant (o.a. Green Chemistry Park). Onder meer om bij te dragen aan de financiering van bedrijven die aan de slag gaan op Oss Life Sciences Park, is het Life Sciences & Health Fonds in aantocht. Het participatiebeleid van de BOM is er op gericht om in samenspraak met ondernemers te komen tot lange termijn financieringen, waarbij ook andere kapitaalverstrekkers hun rol willen pakken. Daarbij gaat het om vertrouwen in de toekomstkansen van bedrijven, maar ook om de bereidheid van financiers om risicodragend te investeren. De samenwerking van de BOM met de banken bij het MKB Innovatiefonds is daarvan een mooi voorbeeld. Het is in het belang van de innovatieve bedrijvigheid in Brabant en daarmee in het belang van de Brabantse economie dat er voor de toekomst sprake is van een duurzaam gemeenschappelijk commitment.



28

25-05-12 11:38

GYNZY ALS SCHOOLVOORBEELD

Digitaal schoolbord van Gynzy

Het Eindhovense bedrijf Gynzy is een schoolvoorbeeld van de manier waarop Participaties jonge, innovatieve bedrijven in Brabant de kans biedt om te groeien. Gynzy heeft nieuwe softwaretoepassingen en programma’s ontwikkeld, die het gebruik van digitale schoolborden vereenvoudigen en effectiever maken. “De reacties in Nederland zijn ronduit positief”, aldus CEO Rutger Peters van het bedrijf. “Op 2.000 basisscholen maken inmiddels ruim 25.000 leerkrachten gebruik van de Gynzy software.” Om het Gynzy mogelijk te maken om ook internationaal door te breken en op die manier meer schaalgrootte te creëren, investeerde de BOM in 2011 in het bedrijf. Peters: “Die investering stelt ons in staat om ook internationaal de markt op te gaan. Ons product heeft zich inmiddels bewezen. De BOM is met ons van mening dat er een reële kans bestaat op succes en dat ook in het buitenland het onderwijs graag met onze oplossing aan de slag gaat.” GREAT TO WORK WITH

André Kuipers



Bradford Engineering stond in 2006 voor een strategische keuze: haar spin-off uit de ruimtetechnologie in de medische markt te gelde maken of focussen op een snellere groei van haar spacebusiness. Het werd het laatste. “Daarover hebben we destijds stevig gediscussieerd met de BOM”, legt general manager Raoul Voeten uit. De BOM was in 2001 met een participatie in het bedrijf uit Heerle gestapt. “Om met onze sterilisatietechnologie een nieuwe markt te betreden, waren we te klein en hadden we kapitaal nodig.” Inmiddels was de ruimtevaarttak van Bradford Engineering sneller gegroeid dan iedereen voor mogelijk had gehouden. “Dat leverde ons in onze branche duidelijk een onderscheidende positie op. Daardoor speelden we ons ook in de kijker bij het Amerikaanse Moog.” De overname van het Brabantse bedrijf door deze toonaangevende ruimtevaarttoeleverancier leverde naast een sterke groeiambitie ook twee exits op. Zowel de BOM als de familie Voeten konden hun investering terugnemen. Bradford Engineering staat er zowel met zijn componenten voor satellietsystemen als zijn technologie voor bemande ruimtevaart internationaal goed voor. “It’s great to work with Bradford Engineering”, twitterde astronaut André Kuipers begin dit jaar. Voeten vult aan: “It has been great to work with BOM.”

29

25-05-12 11:38

3.4 Bedrijventerreinen Bedrijventerreinen (BT) vervult de rol van regisseur en procesmanager bij de omvangrijke operatie die moet leiden tot revitalisering en herstructurering van verouderde bedrijventerreinen in Noord-Brabant. Bedrijventerreinen is als zodanig betrokken bij het totale proces van herstructurering, van initiatief tot realisatie, en stuurt op het tot stand komen van masterplannen en herstructureringsplannen waarbij gemeenten, ondernemers en andere private partijen betrokken zijn. De benodigde investeringsmiddelen zijn afkomstig uit het kapitaalfonds dat wordt beheerd door de Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen (BHB) B.V., waarin Provincie en BOM een samenwerkingsverband vormen. Ten slotte fungeert BT ook als een belangrijk kenniscentrum op het gebied van herstructurering van bedrijventerreinen. RESULTAAT

Aantal projecten Bruto omvang in hectare Geïnvesteerd kapitaal uit participatiefonds BHB

Ad van der Heijden

33 5.488 € 44,65 miljoen

Eind 2011 was ruim 1.100 hectare bedrijventerrein geherstructureerd. Daarmee is de taakstelling van 1.000 hectare uit de meerjarenafspraak ruimschoots gerealiseerd. Het bereiken van dit doel stemt temeer positief, omdat gedurende die meerjarenperiode (2005 t/m 2011) de oorspronkelijke taakstelling is verzwaard. Aan het behaalde resultaat liggen 58 herstructureringsplannen ten grondslag. Met de 33 projecten die in 2011 onder handen waren, was vanuit het participatiefonds BHB (in de periode 2006-2011) een investering gemoeid van € 44,65 miljoen. Dankzij de cofinanciering door gemeenten, Provincie en private partijen ontstaat een multipliereffect dat leidt tot een totale investering van € 135,1 miljoen. Daarnaast heeft BT projecten in portefeuille, waarin de BHB (nog) niet investeert, maar waarbij wel sprake is van investeringen door gemeenten en private partijen.

VAN KWANTITEIT NAAR KWALITEIT

“Natuurlijk is het een geweldige opsteker dat we de target van 1.000 hectare herstructurering van bedrijventerreinen per ultimo 2011 ruimschoots hebben gehaald. De basis komt steeds beter op orde. We liggen ook op schema om de volgende taakstelling (1.795 hectare ultimo 2015) te realiseren. Maar tenminste zo belangrijk als het bereiken van die kwantitatieve mijlpalen is het gegeven dat we in Brabant steeds meer werk gaan maken van de kwaliteit van bedrijventerreinen. Het jaar 2011 heeft duidelijk gemaakt dat BT bij die kwaliteitsverbetering een belangrijke rol kan vervullen. De Provincie vertrouwt ons de uitvoeringsrol toe rond de Strategie Bedrijventerreinen en andere Werklocaties. Dat betekent dat we naast de ‘reguliere herstructureringstaak’ ook in toenemende mate aandacht zullen besteden aan het ontwikkelen en herontwikkelen van werklocaties die ten dienste staan van de economische innovatiekracht van Brabant. We koppelen daarmee de activiteiten van de BOM op het gebied van bedrijventerreinen aan de rol die Brabant kan spelen binnen het topsectorenbeleid. Met onze medewerkers, hun kennis en ervaring, en het beschikbare kapitaal hebben we goud in handen om die opdracht tot een goed einde te brengen. Daarnaast weten we ons verzekerd van de medewerking van gemeenten die steeds meer overtuigd raken van de noodzaak tot samenwerking. Last but not least mogen we de ondernemers tot onze partners rekenen. Zij ervaren de toegevoegde waarde van herstructurering in toenemende mate als inspiratie voor succesvol ondernemen. En dat is precies de verdiepingsslag die ons voor ogen staat.” Ad van der Heijden Hoofd Bedrijventerreinen



30

25-05-12 11:39

NAAR EEN INTERNATIONAAL CONCURREREND VESTIGINGSKLIMAAT

Om tot de top van de Europese kennis-en innovatieregio’s te behoren, heeft Brabant behoefte aan een internationaal concurrerend vestigingsklimaat. De uitvoering van de in het voorjaar van 2012 vast te stellen Strategie Bedrijventerreinen en andere Werklocaties van de Provincie, biedt hiertoe met zijn tweesporenstrategie uitstekende mogelijkheden. De kennis en ervaring zal de BOM in spoor 1 (RO Programmering & Planning) inzetten, om binnen de met de regio gemaakte afspraken in het Regionaal Ruimtelijk Overleg rondom onder meer herstructurering en Nimby problematiek, gemeenten te adviseren hoe de afspraken in de praktijk tot uitvoering kunnen worden gebracht. In spoor 2 vormen de topsectoren de leidraad en is de opgave om in de verschillende economische clusters de ontwikkeling van werklocaties nadrukkelijk te koppelen aan het innovatiebeleid. Door BT is hierop al in 2011 voorgesorteerd. Daarbij is bij een aantal bestaande herstructureringsprojecten al ingezet op economisch clustervorming en innovatie: Businesspark Aviolanda (Woensdrecht), Metal Valley – Groenewoud (Heusden), Oss Life Sciences Park (Oss) en de High Tech Automotive Campus (Helmond). Deze projecten maken al deel uit van de 33 projecten die BT onder handen heeft. Gelet op de bestaande afspraken zullen ook de andere herstructureringsprojecten waarvoor in het verleden commitment is aangegaan, worden afgerond. Tevens vervult BT bij de integrale aanpak via de focusteams van de BOM al een adviserende rol rond de economische clusters c.q. werklocaties: Green Chemistry Campus(Bergen op Zoom), Brainport Innovative Park (Eindhoven), Dinalog (Breda), Agro Food Nieuw Prinsenland (Steenbergen) en Multimodaliteit Midden-Brabant (Tilburg/Waalwijk). PILOTS: INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING EN VERZAKELIJKING

In 2011 heeft BT concreet invulling gegeven aan de stimulering van intergemeentelijke samenwerking die wordt beoogd in het Provinciaal Herstructurerings Programma (PHP). In elk van de vier Brabantse regio’s is een pilot van start gegaan: De Kempen in Zuidoost Brabant, UdenVeghel in Noordoost-Brabant, Heusden-Waalwijk-Loon op Zand in Midden-Brabant en de Amerstreek (Geertruidenberg-Made-Oosterhout) in West-Brabant. In deze pilots heeft regionale afstemming en samenwerking centraal gestaan. Doel is dat de deelnemende gemeenten hun economisch beleid, bedrijventerreinenbeleid en gronduitgiftebeleid duidelijk met elkaar verknopen. In 2012 zullen de pilots leiden tot de beoogde convenanten tussen de deelnemende gemeenten. Op het gebied van verzakelijking waren in 2011 twee pilots actueel, die in 2010 waren geselecteerd: Deurne (Kranenmortel) en Breda (De Krogten/Emer-Hintelaken). Bij verzakelijking is het de bedoeling dat behalve Provincie en gemeenten ook het bedrijfsleven en private vastgoedpartijen voor risicodragend kapitaal kunnen zorgen. Verzakelijking moet ertoe leiden dat herstructurering op den duur behoort tot de normale, marktgestuurde levenscyclus van een bedrijventerrein. Beide pilots laten zien dat verzakelijking kan leiden tot een verdiepingsslag waar het de integrale kwaliteit van een bedrijventerrein betreft. De optimalisering van een locatie is voor bedrijven aanleiding om behalve naar de kwaliteit van de bedrijfsomgeving ook naar de eigen bedrijfsprocessen te kijken. De toegevoegde waarde van de herstructurering reikt dus ook tot aan de kwaliteit van de bedrijven zelf. NIMBY-PROJECTEN AFGEROND

De afronding van de twee Nimby-projecten Diffutherm (Bergeijk) en Bowie (Maasdonk) komt in zicht. In 2011 zijn de afspraken vastgelegd, die in 2013 zullen leiden tot verplaatsing van genoemde bedrijven. Daarmee komt ook de herstructurering van respectievelijk de bedrijventerreinen Het Stoom en De Terp dichterbij. BT blijft beide projecten tot het einde van het participatietraject monitoren. Met elk van de projecten is € 2 miljoen aan provinciale subsidie gemoeid. Ook in financiële zin zijn hiermee twee projecten afgerond, waarmee BT de nodige kennis en ervaring heeft kunnen opdoen.



31

25-05-12 11:39

KENNISDELING STEEDS INTERACTIEVER

BT staat te boek als een belangrijke kennisleverancier en –deler op het gebied van de herstructurering van bedrijventerreinen. Die functie geven we gestalte in de vorm van onder andere adviezen, presentaties en masterclasses. De Brabantse aanpak blijft nationaal onverminderd in de belangstelling staan. We delen onze kennis met andere provincies en geven hen adviezen. We zijn actief in de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN). Dit (ook digitale) kennisplatform kent een groeiend aantal actieve deelnemende partijen uit de wereld van gebiedsontwikkeling. Een nieuw onderdeel van het kennisinstrumentarium vormen sinds 2011 de zogeheten kennistafels/kennisateliers: pragmatische en interactieve kennissessies waaraan de SKBN-participanten samen met hun relaties (provincie, gemeenten, ondernemers) deelnemen om gezamenlijk te leren van actuele cases en ontwikkelingen. PARTNERS IN HERSTRUCTURERING

Herontwikkeling bedrijventerrein De Krogten / Emer-Hintelaken

Bedrijventerrein De Krogten/Emer-Hintelaken in Breda behoort tot de pilots, waar in Brabant sinds 2011 ervaring wordt opgedaan op het gebied van verzakelijking bij herstructurering. Het doel is om ook private vastgoedpartijen erbij te betrekken en risicodragend te laten investeren. In Breda was van die verzakelijking eigenlijk al sprake nog voordat de pilot van start ging. Daar zitten Rasenberg Bouw, de gemeente en de BOM sinds een aantal jaren samen aan tafel om van de beoogde herstructurering een succes te maken. Met goed resultaat. “Diverse onderdelen van ons bedrijf zijn gevestigd op De Krogten/ Emer-Hintelaken”, legt directeur Adriaan van den Nieuwenhuijzen van Rasenberg Bouw uit. “Daarnaast treden we voor de gronden die we niet zelf in gebruik hebben, op als ontwikkelaar. Dat heeft inmiddels geleid tot een intentieovereenkomst met de gemeente en de BOM voor de ontwikkeling rond Krouwelaarhaven. In Emer-Noord hebben we gezamenlijk een terrein herontwikkeld, dat ons bedrijf in eigendom had. Mede dankzij het kordate optreden van de BOM ligt daar nu een betere ontsluiting en is al een deel van het terrein uitgegeven. Noem ons maar gerust partners in herstructurering.” ‘HET LHF VERGROOT DE ECONOMISCHE DYNAMIEK IN TILBURG’

Railport Brabant



Toen Campina in 2010 vertrok van bedrijventerrein Loven, rook directeur Wil Versteijnen van GVT Group of Logistics direct kansen voor zijn logistieke bedrijf. “De spoorontsluiting op het terrein sluit direct aan op de Brabant-route en het is de enige terminal in onze provincie waar treinen tot 600 meter terecht kunnen”, licht hij toe. “Toen we hoorden dat Prorail zocht naar een nieuwe overslaglocatie in Tilburg, ontstond het idee voor een openbare treinterminal: Railport Brabant. “De unieke trimodaliteit van weg, water en spoor op Loven komt nu ten goede aan de hele regio.” Mede omdat de spoorterminal een openbaar karakter kreeg, kwam het project in aanmerking voor steun van het Lokaal Herstructurerings Fonds. Zo stelde de BOM/BHB voor het deel van het terrein dat nog braak ligt, in te brengen als strategische reserve bij het LHF, dit om de exploitatie beheersbaar te houden. “Het LHF is een geweldige manier om de economische dynamiek en het vestigingsklimaat te verbeteren”, vindt Versteijnen. “Het stimuleert ondernemers te vernieuwen en brengt revitalisering op gang.” Railport Brabant is inmiddels volledig operationeel.

32

25-05-12 11:39

3.5 BOM in unieke rol rond Oss Life Sciences Park TOPSECTORENBELEID IN DE PRAKTIJK

Toen de reikwijdte zich aftekende van de ingrijpende reorganisatie van het farmaceutische bedrijf MSD in Oss, sprongen bij de BOM alle seinen op rood: “Hier moeten wij veerkracht gaan organiseren”, luidde de opdracht die men zichzelf gaf. Maar ook van buiten kwam het verzoek om regie. Rijk, Provincie, gemeente en MSD waren het er over eens: “Hier ligt een belangrijke taak voor de BOM.” Het jaar 2011 werd daarmee voor alle onderdelen van de ontwikkelingsmaatschappij vooral ook het jaar van Oss Life Sciences Park. Taskforce Oss Life Sciences Park

Dat het Life Sciences Park er moest komen, was van meet af aan voor alle betrokken partijen duidelijk. Zowel MSD als de betrokken overheden waren ervan overtuigd dat er iets moest gebeuren om de klap op te vangen die met het enorme banenverlies niet alleen de werkgelegenheid, maar ook de Nederlandse kenniseconomie was toegediend. Maar waar het vooral om ging, was herstel van vertrouwen in de toekomst. Het Life Sciences Park was geen doel op zichzelf, maar moest het vehikel worden om nieuw enthousiasme en nieuwe energie te creëren. Dat was dan ook voor de BOM dé drijfveer om binnen de Taskforce Life Sciences Park Oss, die inmiddels was ontstaan, de rol van regisseur op te pakken. De BOM als verbindende partij tussen MSD, het Rijk (Ministeries van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), de Provincie Noord-Brabant en de gemeente Oss. Op 1 juli gingen de handtekeningen onder de intentieovereenkomst. Het Life Sciences Park was weer een stap dichterbij. Minstens zo belangrijk als de handtekeningen van alle partijen was de bereidheid die ze uitspraken om substantieel financiële middelen beschikbaar te stellen. Zowel MSD als de betrokken overheden gaven daarmee hun definitieve commitment af. “Dit is topsectorenbeleid in de praktijk”, aldus minister Maxime Verhagen die namens het Rijk zijn handtekening zette. Met de totstandkoming van de overeenkomst was de rol van de BOM nog lang niet uitgespeeld. De regie door de ontwikkelingsmaatschappij spitste zich toe op de effectuering van de financiële basis die betrokken partijen met hun toezegging onder het Life Sciences Park hadden gelegd. Naast de regierol binnen de Taskforce was de BOM op dat moment ook al op andere fronten actief om de plannen voor het Life Sciences Park daadwerkelijk te verwezenlijken. Ontwikkeling & Innovatie pakte haar rol als inspirator en coach door ondernemers in spe te begeleiden bij hun businessplannen. Bedrijventerreinen was aan de slag met het onroerend goed en trof binnen de context van de Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen (BHB) voorbereidingen voor investeringen die de verhuurbaarheid ten goede moeten komen. Investeringsbevordering voegde het Life Sciences Park alvast toe aan haar propositie voor buitenlandse bedrijven over Brabant als hoogwaardige kennisregio. Last but not least had Participaties een volle dagtaak aan het businessplan voor het Life Sciences Park als toekomstige onderneming en aan alle overeenkomsten die als uitvloeisel daarvan tot stand moesten komen. De optelsom van de inzet uit de verschillende taakvelden laat zien dat de BOM zich maximaal heeft ingespannen voor de realisering van Oss Life Sciences Park. Maar het is vooral de synergie van de expertises en ervaringen die betekenis geeft aan de rol die de ontwikkelingsmaatschappij voor een dergelijk majeur project kan vervullen.



33

25-05-12 11:39

Eind 2011 stond alles in de steigers om de Oss Life Sciences Park Holding B.V. van start te laten gaan met de BOM als 100% aandeelhouder. Daarmee ontstaat een unieke figuur: een ontwikkelingsmaatschappij die daadwerkelijk als publieke onderneming gaat opereren en zich daarmee op een andere, innovatieve manier in de economie positioneert. Als aandeelhouder kan de BOM behalve op het financiële resultaat ook sturen op het beoogde maatschappelijk rendement van het Life Sciences Park. Rendement in de vorm van nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid en in de vorm van innovaties die internationaal de aandacht trekken en daarmee de kenniseconomie van Brabant en Nederland nieuw perspectief zullen bieden. De BOM blijft daarbij op synergetische wijze haar kerntaken inzetten: door onder meer de oprichting van een kapitaalfonds voor startende en doorstartende ondernemingen, door te werken aan een open- innovatie-ecosysteem, door de realisatie van het park als bedrijventerrein en door de werving van buitenlandse bedrijven. Zoals Minister Verhagen op 1 juli zei, hebben MSD en de betrokken overheidspartners met Oss Life Sciences Park laten zien hoe het topsectorenbeleid in de praktijk kan werken. Bedrijfsleven en overheid nemen samen het voortouw, waarbij subsidiegedrevenheid plaats maakt voor een coalitie van privaat en publiek ondernemerschap. De rol om van zo’n coalitie een succes te maken, blijkt de BOM op het lijf geschreven.



34

25-05-12 11:39

4. Risicoparagraaf De BOM opereert in een dynamische omgeving en daarom is risicobeheersing een belangrijke verantwoordelijkheid van directie en controller. Risico wordt gedefinieerd als ‘kans x gevolg’, dat wil zeggen de kans (uitgedrukt in de kwalitatieve termen ‘hoog’, ‘laag’ of ‘gemiddeld’) op het optreden van een toekomstige gebeurtenis, die bepaalde negatieve effecten heeft op de onderneming. Deze effecten kunnen van verschillende aard zijn. Het kan gaan om financiële risico’s, maar ook om strategische en operationele risico’s, politieke risico’s, risico’s met betrekking tot weten regelgeving of risico’s op imagoschade. Sommige risico’s zullen zich tijdelijk voordoen, andere risico’s zijn inherent aan het karakter van de onderneming. De BOM heeft een risico beheersingssysteem ingericht. Dit systeem is zo ingericht dat met een redelijke mate van zekerheid risico’s tijdig worden geïdentificeerd en adequaat worden gemitigeerd, zodat de doelstellingen van de onderneming niet worden gehinderd. Het risico beheersingssysteem bestaat uit een aantal elementen: (a) Identificatie van de voornaamste risico’s die de BOM als onderneming en per afdeling loopt; (b) Inschatting risico (hoog, middel, laag) en kans (groot, gemiddeld, klein); (b) Inrichten van control activiteiten om risico’s (zo veel mogelijk) te mitigeren; (c) Monitoren van effectiviteit van control activiteiten en rest risico’s. Jaarlijks worden deze risico’s door directie, MT en RvC besproken en geactualiseerd. De voornaamste risico’s zijn door directie en controller geïdentificeerd. Vervolgens is dit aantal teruggebracht tot de top 10 van risico’s die op dit moment de meeste aandacht van het management van de BOM vergen. Dit zijn dus risico’s die worden gekwalificeerd als `hoog’ en hier en nu risicomanagementmaatregelen noodzakelijk maken. Hieronder volgt na de benoeming van de voornaamste risico’s voor de BOM, gecategoriseerd naar politieke risico’s, business risico’s en financiële risico’s een beschrijving van maatregelen die zijn genomen om zoveel mogelijk te voorkomen dat de ongewenste gebeurtenissen plaatsvinden. POLITIEKE RISICO’S RISICO 1: Continuïteit activiteiten

RISICO: Hoog

KANS: Groot

Beschrijving: De subsidies die de BOM ontvangt zullen vanaf 2012 sterk verminderen, waardoor de continuïteit van de activiteiten van de BOM in gevaar komt en hiermee de rol die de BOM speelt in de ontwikkelingscapaciteit in Brabant.

Control activiteiten: Continue op alle niveaus met aandeelhouders/ subsidiënten overleg voeren over situatie BOM en consequenties.

Rest risico’s Politieke omgeving niet (volledig) te beïnvloeden door BOM, hierdoor blijft rest risico groot.

Monitoring Door gehele organisatie en in bijzonder het Management Team.



35

25-05-12 11:39

RISICO 2: Additionele financiering

RISICO: Hoog

KANS: Groot

Beschrijving: De financiering van BOM wordt de komende jaren in verminderde mate gecontinueerd, waardoor jaarlijks een op dit moment nog onbekend aantal arbeidsplaatsen zal moeten verdwijnen.

Control activiteiten: • Vervangende opbrengsten genereren • Activiteiten anders inrichten • Personeelsbestand flexibiliseren (inhuur, tijdelijke contracten) • Herstructureringsplan

Rest risico’s Risico blijft bestaan, maar impact door control activiteiten beperkt.

Monitoring Agendapunt in iedere Management Team vergadering. Monitoring te nemen acties door controller en directie.

FINANCIËLE RISICO’S RISICO 3: Continuïteit van participatiebedrijf

RISICO: Hoog

KANS: Gemiddeld

Beschrijving: De afgelopen jaren heeft het participatiebedrijf een groot gedeelte van haar investeringen verricht in innovatieve technostarters. Deze participaties zijn kwetsbaar gebleken voor de economische crisis en de naweeën hiervan. Het risico bestaat dat de BOM onvoldoende middelen heeft om haar rol in de toekomst te blijven vervullen.

Control activiteiten: • Intensiever beheer risicovolle participaties • Uitbreiding fondsen • Nieuwe investeringen in minder risicovolle participaties

Rest risico’s Risico blijft in huidige portefeuille bestaan, naar toekomst toe beperkt door control activiteiten.

Monitoring Twee maal per jaar worden alle participaties intensief beoordeeld door middel opstellen participatieportefeuille. Tevens worden alle lopende participaties besproken in twee wekelijks werkoverleg.

RISICO 4: Concentratie van investeringen

RISICO: Gemiddeld

KANS: Gemiddeld

Beschrijving: De investeringen van het participatiebedrijf concentreren zich te veel op bepaalde branches of te hoog risicoprofiel, waardoor er in de portefeuille onvoldoende spreiding is.

Control activiteiten: • Proactief zoeken naar participaties buiten concentratiegebieden door investmentmanagers • Goedkeuring participaties door investeringscommissie

Rest risico’s Risico beperkt door control activiteiten.

Monitoring Tweemaal per jaar worden alle participaties intensief beoordeeld door middel opstellen participatieportefeuille. Tevens worden alle lopende participaties besproken in tweewekelijks werkoverleg. Hierbij is aandacht voor de concentratie van de portefeuille.



36

25-05-12 11:39

RISICO 5: Voorwaarden opdrachten

RISICO: Hoog

KANS: Gemiddeld

Beschrijving: Financiering BOM door middel van diverse type opdrachten en subsidies van diverse subsidiënten, die allemaal andere eisen stellen aan deze opdrachten/subsidies. Het voldoen aan deze eisen is cruciaal om geen kortingen te krijgen c.q. subsidiebijdragen mis te lopen. Tevens kan BOM bij onvoldoende kwaliteit uitvoering projecten reputatieschade oplopen.

Control activiteiten: • Gestructureerde vastlegging eisen beschikkingen door projectleiders en afdeling controlling • Periodieke toetsing vindt plaats op de gerealiseerde kosten en bijdragen versus de opgenomen budgetten • Tweemaal per jaar dient gerapporteerd te worden aan de projectbeschikkers over de (financiële) voortgang van de projecten. Hierbij wordt ook intern getoetst of nog wordt voldaan aan de genoemde vereisten in de subsidiebeschikkingen

Rest risico’s Door de hoeveelheid verschillende opdrachten en subsidiënten blijft dit risico continue punt van aandacht. Door control activiteiten worden risico’s zo veel mogelijk beperkt.

Monitoring Tweemaal per jaar worden alle participaties intensief beoordeeld door middel opstellen participatieportefeuille. Tevens worden alle lopende participaties besproken in tweewekelijks werkoverleg. Hierbij is aandacht voor de concentratie van de portefeuille.

RISICO 6: Financiering projecten

Beschrijving: De projecten die BOM ontwikkeld worden in toenemende mate gefinancierd door Europese fondsen. Vaak wordt pas tijdens de uitvoering van een project duidelijk welke tarieven binnen de projecten gehanteerd mogen worden, waardoor projecten voor BOM verliesgevend kunnen zijn.

RISICO: Gemiddeld

Control activiteiten • Zorgvuldige risico- afweging bij aanvang project • Actief overleg met subsidiënten over tarieven • Overleg projectcontroller en projectmanager over tarieven en betrokkenheid diverse medewerkers BOM

KANS: Gemiddeld

Rest risico’s Risico blijft bestaan doordat regelgevende instanties zeer langzaam werken.

Monitoring Tweewekelijks overleg hoofd O&I en controller, alsmede projectcontroller en projectadministratrice. Tweemaal per jaar worden alle projecten intensief beoordeeld door controller, afdelingshoofden en projectcontroller.



37

25-05-12 11:39

RISICO 7: Samenwerking projecten

RISICO: Gemiddeld

KANS: Gemiddeld

Beschrijving: BOM ontwikkelt projecten, maar is in toenemende mate ook betrokken bij de uitvoering van de projecten en treedt tevens voor meerdere projecten op als penvoerder. In deze projecten zijn wij afhankelijk van het functioneren van de projectpartners.

Control activiteiten • Zorgvuldige risico-afweging bij aanvang project • Screening op projectpartners • Samenwerking wordt contractueel vastgelegd • Deelname projectleiders in stuurgroepen

Rest risico’s Risico beperkt door control activiteiten, maar blijft zeker aanwezig.

Monitoring Tweewekelijks overleg hoofd O&I en controller, alsmede projectcontroller en projectadministratrice. Tweemaal per jaar worden alle projecten intensief beoordeeld door controller en projectcontroller.

RISICO 8: Wet- en regelgeving

RISICO: Gemiddeld

KANS: Gemiddeld

Beschrijving: Als intermediaire organisatie moet BOM voldoen aan weten regelgeving omtrent aanbestedingen en staatssteun.

Control activiteiten • BOM heeft inkoopbeleid, door externe partij opgesteld en wordt jaarlijks geüpdate • Door procurement-systeem is er continue zicht op kosten waarvoor aanbesteed moet worden • Projectcontroller beoordeelt aanbestedingen staatssteunaspecten bij projecten


Monitoring Tweewekelijkse bespreking hoofd O&I en controller, monitoring door afdeling controlling en projectcontroller. Halfjaarlijkse rapportage over projecten.



38

25-05-12 11:39

RISICO 9: Personeel

Beschrijving: Door de omvang van de organisatie en de zelfstandige rol die de werknemers veelal vervullen, kan het vertrek van medewerkers gevolgen hebben voor de uitvoering van activiteiten van BOM

RISICO: Gemiddeld

Control activiteiten • Aandacht door MT voor personeelszaken • Actief gesprekken voeren over mogelijk vertrek en overdracht kennis. • Zo veel mogelijk vastleggen netwerken en kennis

KANS: Gemiddeld

Rest risico’s De control activiteiten kunnen dit risico nooit geheel wegnemen. Persoonlijk contact heeft een belangrijke invloed op de BOMactiviteiten en deze kunnen bij vertrek werknemer niet altijd direct opgevangen worden.

Monitoring Personeelszaken is iedere Management Team vergadering onderdeel van de agenda

RISICO 10: Continuïteit van bedrijfssystemen

Beschrijving: Voor de uitvoering van haar activiteiten is BOM afhankelijk van geautomatiseerde bedrijfssystemen. De beveiliging en de continuïteit van deze systemen zijn belangrijk voor de bedrijfsvoering van BOM

RISICO: Gemiddeld

Control activiteiten • IT- beheer uitbesteed aan gespecialiseerde partij • In 2011 opnieuw beoordeling toereikendheid IT- omgeving door gespecialiseerd bureau

KANS: Klein


Monitoring Vier keer per jaar formele rapportage door IT-beheerder aan controller omtrent IT. Tweewekelijks overleg facilitair manager en controller over incidenten.

RISICOMANAGEMENT VERDIENT VOORTDUREND DE AANDACHT

De top 10 van voornaamste risico’s en het bijbehorende risicomanagement, vormen met elkaar het risicoprofiel van de BOM. Het bepalen van zo’n risicoprofiel draagt bij tot een open gesprek tussen directie, Raad van Commissarissen en aandeelhouders over de risico’s die de onderneming bedreigen en over de goede maatregelen die in dit verband moeten worden genomen. Niet altijd kan worden voorkomen dat een ongewenste gebeurtenis plaatsvindt, maar van het bestuur van de onderneming mag worden verwacht dat zij weldoordachte en bewuste risicobeheersingsmaatregelen treft. Dit biedt het bestuur ook de kans zich te verantwoorden. Jaarlijks dient het risicoprofiel van de onderneming daarom te worden geactualiseerd.



39

25-05-12 11:39

5. Jaarrekening 5.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2011 (na voorgestelde resultaatbestemming) ACTIVA

31 december 2011 € €

Vaste activa Materiële vaste activa: (1) -Terreinen -Bedrijfsgebouwen en inrichting -Andere vaste bedrijfsmiddelen

551.765 2.134.909 198.718


551.765 2.288.850 318.102 2.885.392

Financiële vaste activa: (2) -Aandelenparticipaties -Leningen u/g -Deelneming

Vlottende activa Vorderingen: -Overige vorderingen -Overlopende activa

(3) (4)

9.765.536 10.221.913 18.000

3.158.717

11.337.100 5.957.945 18.000 20.005.449

17.313.045

22.890.841

20.471.762

2.468.995 51.325

2.754.414 95.444 2.520.320

Liquide middelen (5) -Kas en bank -Rentedragende waarden

9.335.265 15.517.013

6.520.166 12.606.933 24.852.278 27.372.598

19.127.099 21.976.957

50.263.439

42.448.719



Totaal PASSIVA

2.849.858

Groepsvermogen

(6)

31.623.182

30.998.580

Voorzieningen

(7)

87.398

96.394

Langlopende schulden

(8)

7.178.703

2.806.853

Kortlopende schulden -Schulden aan leveranciers -Belastingen en premies sociale verzekeringen -Overige schulden en overlopende passiva (9)

Totaal Jaarverslag 2011 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij


553.170

937.618

36.021

280.549

10.784.965

7.328.725 11.374.156

8.546.892

50.263.439

42.448.719

40

25-05-12 11:39

5.2 Geconsolideerde resultatenrekening over 2011 2011 € Resultaat bij vervreemding aandelenparticipaties Voorziening op participaties, leningen u/g en vorderingen (10)

2010 €

1.021.812

€

€ -

-676.212

-2.286.556 345.600

Dividendopbrengsten Rente- en provisiebaten participaties en leningen u/g

11.338

Managementvergoedingen en overige inkomsten Inkomsten uit Ontwikkelingsactiviteiten

5.669

672.233

Opbrengsten uit hoofde van participaties en leningen u/g

-2.286.556

519.366 683.571

525.035

1.029.171

-1.761.521

271.510

722.323

1.217.031

1.161.968 1.488.541

Opbrengsten uit verhuur onroerend goed Overige opbrengsten met betrekking tot verhuur onroerend goed

145.017

1.884.291 140.995

23.304

34.152 168.321

175.147

360.038

359.102

Overige opbrengsten

2.016.900

2.418.540

Som der bedrijfsopbrengsten

3.046.071

657.019

Overige renteresultaten en soortgelijke resultaten

Aparaatskosten Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten (11) Lonen en salarissen (12) Afschrijving op materiële vaste activa Rentelasten en soortgelijke kosten Overige bedrijfskosten Doorberekening aan Staat der Nederlanden en Provincie Noord-Brabant Saldo bedrijfslasten Resultaat



1.725.730 4.725.006 342.499 67.027 468.652

1.897.601 5.792.176 336.116 93.876 543.710 7.328.914

8.663.479

-4.893.088 2.435.826

-5.200.633 3.462.846

610.245

-2.805.827

41

25-05-12 11:39

5.3 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2011 en grondslagen voorwaardering en resultaatbepaling ALGEMEEN

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de van toepassing zijnde algemeen in Nederland aanvaarde grondslagen voor financiële verslaglegging. De algemene grondslag voor de waardering van de activa en passiva, alsmede voor de bepaling van het resultaat, is de verkrijgingsprijs- of de vervaardigingsprijs. Voor zover niet anders vermeld, worden activa en passiva opgenomen voor de nominale waarde. Alle bedragen zijn, tenzij anders vermeld, opgenomen in euro’s. GROEPSVERHOUDINGEN

N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij te Tilburg staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Een overzicht van de gegevens op grond van de artikelen 2:379 en 2:414 BW is onderstaand opgenomen:

Geconsolideerde vennootschappen BOM Vastgoed B.V.

Niet-geconsolideerde vennootschappen Spin-Off Fonds Brabant B.V.

Statutaire zetel

Aandeel in geplaatst kapitaal

Tilburg

100%

Statutaire zetel

Aandeel in geplaatst kapitaal

Tilburg

100%

Spin-Off Fonds Brabant B.V. (SOFB) stelt risicodragend vermogen beschikbaar aan ondernemingen. Het vermogen voor deze investeringen is beschikbaar gesteld door een van de aandeelhouders van de BOM. De resultaten van de vennootschap zijn volledig voor rekening en risico van dezelfde aandeelhouder. De BOM voert in opdracht van de aandeelhouder de leiding over de vennootschap. Aangezien alle resultaten van de activiteiten van SOFB toekomen aan genoemde aandeelhouder van de BOM en deze activiteit niet tot de kernactiviteiten van de BOM behoort, vergroot consolidatie van SOFB het inzicht in de jaarrekening van de BOM niet en wordt afgezien van consolidatie. Het resultaat over 2011 van SOFB bedraagt € 390.512 (2010: € -/- 466.685) en het eigen vermogen per 31 december 2011 bedraagt € -58.173 (31 december 2010 € -/- 448.685). GRONDSLAGEN VOOR CONSOLIDATIE

De financiële gegevens van de BOM, tezamen met die van de groepsmaatschappij BOM Vastgoed B.V., zijn verwerkt op basis van integrale consolidatie. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van de BOM. GEBRUIK VAN SCHATTINGEN

Bij het opstellen van de jaarrekening dient de ondernemingsleiding, overeenkomstig algemeen geldende grondslagen, bepaalde schattingen en veronderstellingen te doen die mede bepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze schattingen afwijken.



42

25-05-12 11:39

VERGELIJKENDE CIJFERS

De cijfers 2010 zijn, waar nodig, geherrubriceerd teneinde vergelijkbaarheid met 2011 mogelijk te maken. VREEMDE VALUTA

Activa en passiva in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. De transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. De hieruit resulterende koersverschillen worden in de resultatenrekening verantwoord. AANDELENPARTICIPATIES EN LENINGEN U/G

De aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven worden in de balans opgenomen tegen kostprijs of lagere marktwaarde. Deze lagere marktwaarde wordt bepaald aan de hand van gegevens over de feitelijke situatie van de betreffende participatie. Afwaardering vindt plaats indien de waardevermindering een duurzaam karakter heeft. Participaties in beursgenoteerde ondernemingen worden gewaardeerd tegen kostprijs of lagere beurswaarde. De leningen u/g betreffen verleende kredieten met overwegend een achtergesteld karakter en zijn opgenomen tegen de nominale waarde onder aftrek van eventueel noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid. VOORZIENING AANDELENPARTICIPATIES EN LENINGEN U/G

Aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven worden in de balans opgenomen tegen kostprijs of lagere marktwaarde. Deze lagere marktwaarde wordt bepaald aan de hand van gegevens over de feitelijke situatie van de betreffende participatie. Afwaardering vindt plaats indien de waardevermindering een duurzaam karakter heeft. De laatste jaren is het investeringsprofiel van de BOM gewijzigd. In opdracht van de aandeelhouders is de investeringsfocus nog sterker dan in het verleden gelegd op innovatieve starters. De bepaling van de marktwaarde van de aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven is in overeenstemming met de risico’s van het nieuwe investeringsprofiel. DEELNEMINGEN

Deelnemingen worden gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Deze is berekend door de activa, voorzieningen en schulden te waarderen en het resultaat te berekenen op basis van de voor de moedermaatschappij geldende waarderingsgrondslagen. Voor de deelneming SOFB verwijzen wij naar de toelichting onder groepsverhoudingen. MATERIËLE VASTE ACTIVA

De materiële vaste activa worden in het jaar van aanschaf geactiveerd en afgeschreven. Terreinen, gebouwen en overige bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen historische kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen. Afschrijvingen geschieden lineair op basis van geschatte levensduur. Deze varieert van 2 tot 40 jaar. Op terreinen wordt niet afgeschreven. VORDERINGEN

De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. LIQUIDE MIDDELEN

De liquide middelen zijn opgenomen tegen nominale waarde, en staan voor zover niet anders vermeld ter vrije beschikking. VOORZIENINGEN

Voorzieningen worden gevormd voor verplichtingen en risico’s die samenhangen met de bedrijfsactiviteiten, waarvan de omvang niet exact is vast te stellen maar wel redelijkerwijs in te schatten.



43

25-05-12 11:39

LANGLOPENDE SCHULDEN

Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. KORTLOPENDE SCHULDEN

De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar. OVERIGE ACTIVA EN PASSIVA

De overige activa en passiva worden opgenomen tegen nominale waarde. OPBRENGSTEN

De opbrengsten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben, met dien verstande dat dividenden van participaties alsmede verkoopopbrengsten als gevolg van desinvesteringen verantwoord worden in het jaar van betaalbaarstelling. KOSTEN

De kosten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben. Zij worden binnen overeengekomen maxima gedeeltelijk vergoed door de Staat der Nederlanden en de Provincie Noord-Brabant. PENSIOENEN

De BOM heeft twee pensioenregelingen. Een toegezegde-bijdrageregeling en een toegezegd-pensioenregeling Voor toegezegde-bijdrageregelingen betaalde BOM op contractuele basis premies aan een verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft de BOM geen verdere verplichtingen voor deze pensioenregelingen. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terug storting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. De BOM heeft voor 1 werknemer een toegezegd-pensioenregeling. Hierbij is een pensioen toegezegd op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en aantal dienstjaren. De BOM heeft deze toegezegd-pensioenregeling bij een verzekeringsmaatschappij ondergebracht en verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling, aangezien de backserviceverplichting jaarlijks volledig afgefinancierd wordt. VENNOOTSCHAPSBELASTING

De vennootschap is niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting, omdat de aandeelhouders van de BOM overheidsorganen zijn.



44

25-05-12 11:39

5.4 Nadere toelichting op geconsolideerde balans per 31 december 2011 Vaste activa (1) Materiële vaste activa 31 december 2011 € Terreinen 551.765 Bedrijfsgebouwen en inrichting 2.134.909 Andere vaste bedrijfsmiddelen 198.718

31 december 2010 € 551.765 2.288.850 318.102

2.885.392

3.158.717

Aanschafwaarde per 1 januari 2011 Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari 2011 Boekwaarde per 1 januari 2011 Investeringen gedurende het jaar Desinvesteringen gedurende het jaar Afschrijvingen Aanpassingen op fiscale gronden Aanschafwaarde per 31 december 2011 Cumulatieve afschrijvingen per 31 december 2011 Boekwaarde per 31 december 2011 Afschrijvingspercentages



Terreinen €

Bedrijfsgebouwen en inrichting €

Andere vaste bedrijfs middelen €

Totaal 2011 €

Totaal 2010 €

551.765

3.383.728

817.368

4.752.861

4.649.764

-

-1.094.878

-499.266

-1.594.144

-1.258.028

551.765

2.288.850

318.102

3.158.717

3.391.736

-

16.197 -170.138 -153.941

52.977 -21.187 -151.174 -119.384

69.174 -21.187 -321.312 -273.325

104.218 -1.121 -336.116 -233.019

551.765

3.399.925

849.158

4.800.848

4.752.861

-

-1.265.016

-650.440

-1.915.456

-1.594.144

551.765

2.134.909

198.718

2.885.392

3.158.717

0%

2,5%-10%

10%-50%

45

25-05-12 11:39

(2) Financiële vaste activa

Aandelenparticipaties Leningen u/g Deelneming (SOFB)

31 december 2011 € 9.765.536 10.221.913 18.000

31 december 2010 € 11.337.100 5.957.946 18.000

20.005.449

17.313.046

Aanschafwaarde per 1 januari 2011 Bij: - nieuwe investeringen - uitbreidingen - conversies - bijgeschreven rente

Af: - desinvesteringen / aflossingen - conversies - liquidatie / faillisementen / afboekingen Aanschafwaarde per 31 december 2011 Voorzieningen per 1 januari 2011

Leningen Leningen u/g aan u/g aan Aandelen participaties participaties deelnemingen Deelneming € € € €

Totaal 2011 €

Totaal 2010 €

24.156.825

6.498.201

2.788.748

18.000

33.461.774

27.817.777

1.124.605 300.000 388.000 1.812.605

360.000 192.050 135.620 687.670

4.170.863 201.092 4.371.955

-

1.484.605 4.662.913 388.000 336.712 6.872.230

7.659.761 875.186 429.272 113.573 9.077.792

-2.587.175 -

-2.641.111 -388.000

-

-

-5.228.286 -388.000

-378.588 -429.272

-1.700.000 -4.287.175 21.682.255

-137.867 -3.166.978 4.018.893

7.160.703

18.000

-1.837.867 -7.454.153 32.879.851

-2.625.935 -3.433.795 33.461.774

-12.819.725

-3.329.003

-

-

2.516.111

-

-

3.886.030

377.778

57.433 88.000 137.867 2.799.411

-

-

268.653 88.000 1.837.867 6.080.550

2.659.338 3.037.116

-2.290.133 -88.000 -2.378.133 -11.916.719

-428.091 -428.091 -957.683

-

- -2.718.224 -2.155.469 -88.000 - -2.806.224 -2.155.469 - -12.874.402 -16.148.728

9.765.536

3.061.210

7.160.703

Af: - desinvesteringen 1.369.919 - vrijval in verband met duurzame waardevermeerdering 211.220 - conversies - liquidatie / faillisementen / afboekingen 1.700.000 3.281.139 Bij: - dotatie in verband met duurzame waardevermindering - conversies Voorzieningen per 31 december 2011 Boekwaarde per 31 december 2011 Jaarverslag 2011 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij


16.148.728 -17.030.375

18.000 20.005.449

17.313.046

46

25-05-12 11:39

AANDELENPARTICIPATIES

In een aantal gevallen heeft de vennootschap waarin wordt geparticipeerd, of hebben haar aandeelhouders, volgens overeenkomst het recht van koop van de door de BOM gehouden aandelen op een door kopers te bepalen moment binnen de overeengekomen contractperiode. LENINGEN U/G

De leningen zijn overwegend achtergesteld en ten dele converteerbaar in aandelen (op overeengekomen voorwaarden). DEELNEMING

Betreft 100% deelneming in Spin-Off Fonds Brabant B.V. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans.

Vlottende activa (3) Overige vorderingen

Staat der Nederlanden inzake bijdrage in de apparaatskosten Provincie Noord-Brabant inzake bijdrage in de apparaatskosten Rente en aflossingen van leningen u/g Onderhanden werk projecten Diverse vorderingen

31 december 2011 €


-8.072

3.738

37.000 53.080 1.650.503 736.484 2.468.995

-51.756 64.448 1.921.232 816.752 2.754.414

Onder de diverse vorderingen zijn onder andere begrepen de vorderingen die betrekking hebben op doorbelastingen inzake detacheringen. Vordering op Staat der Nederlanden en op Provincie Noord-Brabant Staat der Nederlanden € Vordering per 1 januari 2011 3.738 Bij: toegekende jaarbijdragen 1.154.000 Bij: toegekende additionele bijdragen 337.500 Bij: terugbetaling bijdrage ivm crisismaatregelen Bij: niet subsidiabel door kostenonderschrijding 14.357 1.509.595 Af: voorschotten / verrekeningen -1.491.500 Af: vrijval / afrekeningen 2010 Af: correcties oude jaren -26.167 Vordering per 31 december 2011 -8.072



Provincie Noord-Brabant € -51.756 2.982.586 463.838 104.865 3.499.533 -3.409.426 -53.107 37.000

47

25-05-12 11:39

(4) Overlopende activa Hieronder zijn onder andere begrepen de vooruitbetaalde exploitatiekosten en nog te ontvangen rente. (5) Liquide middelen De kas- en banksaldi staan ter vrije beschikking van de vennootschap. De BOM heeft zich bij de Rabobank garant gesteld voor startende ondernemingen voor € 22.690. Ultimo 2011 is de liquiditeitspositie van de BOM als volgt te specificeren:

Liquide middelen - Kas en bank - Rentedragende waarden



9.335.265 15.517.013 24.852.278

6.520.166 12.606.933 19.127.099

In 2011 heeft de BOM op de rentedragende waarden een rente ontvangen ad € 350.472 (2010: € 353.089). Het gemiddeld rendement bedraagt 1,6% (2010: 1,7%) De vennootschap heeft ultimo 2011 nog investeringsverplichtingen van 4,1 miljoen uit hoofde van nog te betalen overige participaties/leningen u/g (2010: € 1,6 miljoen). De verplichting aan BHB B.V. ad € 4,5 miljoen is in 2011 vrijgevallen. BioConnection B.V. heeft op 30 december 2011 de lening inclusief rente terugbetaald. Het deel van de overige drie partijen ad € 3.372.535 is ultimo 2011 als schuld opgenomen en zal in 2012 doorgestort worden dan wel geherinvesteerd worden. Ultimo 2011 heeft de BOM € 2 miljoen ontvangen ten behoeve van het Oss Life Sciences Park kapitaalfonds. Deze gelden zullen vanaf 2012 geïnvesteerd worden. (6) Groepsvermogen Voor een toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans. (7) Voorzieningen De voorzieningen houden verband met mogelijke oninbaarheid van subsidiebijdragen van EFRO (Interreg) projecten en de opbouw voorziening groot onderhoud voor het pand te Tilburg. Vanaf 2011 wordt de voorziening EFRO projecten rechtstreeks ten laste van de betreffende projecten in het onderhanden werk gebracht.

Stand per 1 januari 2011 Dotaties Onttrekkingen Vrijval Saldo per 31 december 2011



Voorziening Interreg projecten 50.420 -50.420 -

Voorziening groot onderhoud 45.974 45.974 -4.550 87.398

48

25-05-12 11:39

(8) Langlopende schulden

Stand per 1 januari Verstrekkingen Gefactureerde aflossingen Rente Afwaardering Stand per 31 december

2011 € 2.806.853 4.170.863 201.092 -105 7.178.703

2010 € 2.765.000 -277.777 41.853 277.777 2.806.853

LENINGEN

Onder de leningen is de van Provincie Noord-Brabant ontvangen lening inzake SOFB opgenomen. De BOM ontvangt van de Provincie Noord-Brabant een variabele lening ten behoeve van de investeringen van het SOFB. De lening wordt onder dezelfde condities doorgeleend aan SOFB. De rente bedraagt 3,78% en wordt bij de hoofdsom geschreven. Aflossingen worden gefinancierd uit de opbrengsten die gerealiseerd worden met de participaties in SOFB. Indien SOFB niet in staat is de lening af te lossen, hoeft de BOM hetzelfde gedeelte van de lening ook niet af te lossen aan Provincie Noord-Brabant. Kortlopende schulden (9) Overige schulden en overlopende passiva

Kredietfaciliteit t.b.v. het bedrijfsgebouw Lening kapitaalfonds OLSP Onderhanden werk Nog door te storten aflossing Bioconnection Overige schulden en overlopende passiva Stand per 31 december

31 december 2011 € 2.984.253 2.000.000 1.683.149 3.372.535 745.028 10.784.965

31 december 2010 € 3.150.023 2.790.867 1.387.835 7.328.725

Onder de kortlopende schulden zijn de leningen inzake BioConnection opgenomen. De leningen BioConnection zijn leningen die betrekking hebben op de participatie in BioConnection B.V. De totale investering van de BOM in BioConnection B.V. bedraagt € 6.800.000, waarvan 50% betrekking heeft op een aandelenparticipatie en 50% betrekking heeft op een verstrekte lening u/g. Van de totale investering van € 6.800.000 in BioConnection B.V. participeren drie partijen indirect via de BOM voor een totaalbedrag van € 5.000.000. Deze partijen hebben dit bedrag door middel van een geldlening en een bijdrage ter beschikking gesteld aan N.V. BOM. Ultimo 2006 hebben de drie partijen de totale toezegging van € 5.000.000 aan BOM verstrekt. BioConnection B.V. heeft op 30 december 2011 de lening inclusief rente terugbetaald. Het deel van de overige drie partijen is ultimo 2011 als schuld opgenomen en zal in 2012 doorgestort worden dan wel geherinvesteerd worden.



49

25-05-12 11:39

Niet uit de balans blijkende verplichtingen KREDIETFACILITEITEN

Aan de 100%-deelneming BOM Vastgoed B.V. is in 2003 een kredietfaciliteit verstrekt ten bedrage van € 4.150.000 ten behoeve van de financiering van het bedrijfsgebouw. Van deze kredietfaciliteit is per balansdatum € 2.984.253 opgenomen (2010: € 3.150.023). Voor deze kredietfaciliteit is een positieve en negatieve hypotheekverklaring afgegeven alsmede de verpanding van de huidige en toekomstige huurpenningen uit hoofde van de verhuur van een gedeelte van het bedrijfspand en de verpanding van de huidige en toekomstige bedrijfsinventaris. Tegenover de kredietfaciliteit houdt de BOM een rekeningcourant aan met een positief saldo waarbij het saldo van beide faciliteiten ten minste positief is. De beide faciliteiten maken onderdeel uit van een rentecompensatieregeling, waarbij de rentebaten vervallen aan de BOM en de rentelasten voor rekening van BOM Vastgoed B.V. komen. LEASEVERPLICHTINGEN

De vennootschap is met diverse maatschappijen leaseverplichtingen aangegaan voor de financiering van motorvoertuigen. De jaarlijkse verplichting bedraagt circa € 75.000 (2010: € 140.000). De looptijd van de verplichtingen varieert van 1 tot 4 jaar. BORGSTELLING

De BOM heeft zich bij de Rabobank garant gesteld voor startende ondernemingen voor € 22.690. PARTICIPATIES

De vennootschap heeft ultimo 2011 nog investeringsverplichtingen van € 4,1 miljoen uit hoofde van nog te betalen overige participaties/leningen u/g (2010: € 1,6 miljoen). De verplichting aan BHB B.V. ad € 4,5 miljoen is in 2011 vrijgevallen.



50

25-05-12 11:39

5.5 Nadere toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2011 (10) Voorziening op participaties, leningen u/g en vorderingen

Vrijval voorzieningen participaties & leningen u/g Toevoeging voorzieningen participaties & leningen u/g Dotatie voorzieningen dubieuze debiteuren Kosten groeifaciliteit

2011 € 268.653 -799.139 -145.726 -676.212

2010 € -2.155.469 -72.000 -59.087 -2.286.556

De kosten voor de groeifaciliteit houden verband met premies die betaald zijn voor participaties die zijn ondergebracht in de garantieregeling van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Apparaatskosten (11) Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten

Huisvestingskosten Inventaris- en bureaukosten Onderzoeks- en advieskosten Communicatiekosten Projectuitgaven Kosten met betrekking tot verhuur

2011 € 60.140 160.955 128.541 207.780 1.020.192 148.122 1.725.730

2010 € 59.826 235.817 248.668 224.909 979.412 148.969 1.897.601

2011 € 3.379.810 57.333 413.980 410.052 347.881 115.950 4.725.006

2010 € 4.112.328 63.000 355.573 445.364 341.202 474.709 5.792.176

(12) Lonen en salarissen

Salarissen Commissarisbeloningen (incl. onkostenverg.) Sociale lasten Pensioenlasten Overige personeelskosten (excl. onkostenverg. RvC) Inleenkrachten

Salarissen De afwijking in de kosten van lonen en salarissen ten opzichte van 2010 wordt voornamelijk veroorzaakt door lagere uitkering van afvloeiingsregelingen.



51

25-05-12 11:39

Beloning van de bestuurder

Salaris, vakantiegeld en overige salariscomponenten Sociale lasten Pensioenlasten Leasekosten (incl. brandstof) Onkostenvergoedingen

2011 € 139.452 10.043 31.496 19.808 444 201.243

2010 € 125.297 9.326 27.599 19.205 485 181.911

De beloning van de bestuurder is overeengekomen in een periode waarin de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT) nog niet van kracht was. De beloning van de bestuurder kent geen variabele componenten. Personeelsbezetting De gemiddelde personele bezetting betrof op fulltime basis gedurende het jaar 2011 47,5 personen (2010: 49,9 personen). De personele bezetting betrof ultimo 2011 op fulltime basis 43,2 personen (2010: 36,8 personen). Deze personele bezetting heeft alleen betrekking op N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij; bij de deelnemingen is geen personeel werkzaam.



52

25-05-12 11:39

5.6 Enkelvoudige balans per 31 december 2011 (na voorgestelde resultaatbestemming) 31 december 2011 € Vaste activa Materiële vaste activa - Andere vaste bedrijfsmiddelen Financiële vaste activa - Aandelenparticipaties - Leningen u/g - Deelnemingen

Vlottende activa Vorderingen Overige vorderingen Overlopende activa

(13)

(14)

31december 2010 €

€

€

198.718

9.765.537 10.221.913 214.324

318.102

11.337.100 5.957.946 103.032 20.201.774

17.398.078

20.400.492

17.716.180

2.572.029 49.067

2.787.091 92.948 2.621.096

Liquide middelen Kas en bank Rentedragende waarden

9.307.526 14.805.263

Totaal

2.880.039

6.518.553 12.081.195 24.112.789 26.733.885

18.599.748 21.479.787

47.134.377

39.195.967

31 december 2011 € Eigen vermogen Gestort kapitaal Agioreserve Algemene reserve Risico-egalisatiereserve

(15) (16) (17) (18)

33.240.302 4.955.615 -6.795.470 222.735

Voorzieningen Overige voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Schulden aan leveranciers Belastingen en sociale premies Overige schulden en overlopende passiva

Totaal Jaarverslag 2011 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij


31december 2010 €

€

€

33.240.302 4.955.615 -7.436.299 238.962 31.623.182

30.998.580

-

50.420

10.551.238

2.806.853

549.726 -916

930.109 243.973

4.411.147

4.166.032 4.959.957

5.340.114

47.134.377

39.195.967 53

25-05-12 11:39

5.7 Enkelvoudige resultatenrekening over 2011 2011 € Opbrengst verkoop participaties Aanschafwaarde verkopen

€

3.133.153 -2.111.341

2010 €

€

1.021.812

Dotatie voorzieningen participaties & leningen u/g Dotatie voorzieningen dubieuze debiteuren Kosten groeifaciliteit

-530.486

-2.155.469

-145.726

-72.000 -59.087

Transactieresultaat Dividendopbrengsten Rente- en provisiebaten participaties en leningen u/g Managementvergoedingen en overige inkomsten Rente liquide middelen Overige opbrengsten Apparaatkosten Personeelskosten Financieringslasten Apparaatskosten Overheadlasten Resultaat Participaties



-

-676.212

-2.286.556

345.600

-2.286.556

11.338

5.669

672.233

519.366

228.582 551.564

493.056 353.089 1.463.717

705.460 201.632 160.371 250.577

1.371.180

1.424.438 60.726 219.095 240.916 1.318.040

1.945.175

491.277

-2.860.551

54

25-05-12 11:39

2011 € Resultaat Participaties Apparaatskosten Ontwikkelingsbedrijf & Investeringsbevordering Dotatie voorzieningen Overige inkomsten Doorberekening aan Staat der Nederlanden & Provincie Noord-Brabant

Resultaat Additionele activiteiten

€

-2.860.551

-3.865.451 234.936

-4.120.714 -57.352 156.849

3.601.800

3.838.798

-28.715

-182.419

-1.371.692 78.534

-1.376.988 15.153

1.291.288

1.361.835

Resultaat Herstructurering Bedrijventerreinen Apparaatskosten Additionele activiteiten Dotatie voorzieningen Opbrengsten additionele activiteiten

2010 €

491.277

Resultaat Ontwikkelingsbedrijf & Investeringsbevordering Apparaatskosten Herstructurering Bedrijventerreinen Overige inkomsten Doorberekening aan Provincie Noord-Brabant

€

-1.870

-931.287 969.548

-

-1.001.487 16.107 1.091.349 38.261

105.969

Resultaat deelnemingen

111.292

85.032

Resultaat

610.245

-2.851.969



55

25-05-12 11:39

5.8 Nadere toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2011 Vaste activa Financiële vaste activa (13) Deelnemingen Dit betreft 100%-deelnemingen in BOM Vastgoed B.V. en Spin-Off Fonds Brabant B.V. (SOFB), beiden statutair gevestigd in Tilburg.

Stand per 1 januari Oprichting Resultaat boekjaar Resultaat derden Wettelijke aanpassing Stand per 31 december

BOM Vastgoed B.V. 85.032 111.292 196.324

Spin-Off Fonds Brabant B.V. 18.000 390.512 -390.512 18.000

Totaal 2011 103.032 501.804 -390.512 214.324

Totaal 2010 1 18.000 -335.512 466.685 -46.142 103.032

Voor een overzicht van de overige kapitaalbelangen wordt verwezen naar bijlage 6.3. Het resultaat van SOFB komt volledig voor rekening en risico van Provincie Noord Brabant en is derhalve als aandeel derden verwerkt. Vlottende activa Vorderingen (14) Overige vorderingen De vennootschap heeft een rekening-courant met haar deelneming BOM Vastgoed B.V. Ultimo 2011 bedraagt dit saldo € 131.390 (ultimo 2010: € 60.636). Er wordt geen rente berekend, tevens zijn er geen zekerheden gesteld en is geen aflossingsschema overeen gekomen. Eigen vermogen (15) Gestort kapitaal Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 45.378.022 en bestaat uit 20.000 cumulatief preferente winstdelende aandelen en 80.000 gewone aandelen van ieder nominaal € 453,78. Geplaatst en volgestort zijn 5.000 cumulatief preferente winstdelende aandelen en 68.252 gewone aandelen. Vermelde bedragen in euro’s zijn slechts een niet-officiële verkorte weergave na afronding op twee decimalen als bedoeld in artikel 178c Boek 2BW.



56

25-05-12 11:39

(16) Agioreserve 2011 € 4.955.615 4.955.615

2010 € 4.955.615 4.955.615

2011 € -7.436.299

2010 € -4.766.750

610.245 16.227

-2.851.969 91.210

14.357 -6.795.470

91.210 -7.436.299

Saldo per 1 januari Dotatie boekjaar Onttrekking boekjaar

2011 € 238.962 -16.227

Saldo per 31 december

222.735

2010 € 330.172 -91.210 238.962

Saldo per 1 januari Conversie leningen naar aandelen Saldo per 31 december

(17) Algemene reserve

Saldo per 1 januari

Resultaat boekjaar Herrubricering risico-egalisatiereserve Herrubricering rekening-courant Staat der Nederlanden Saldo per 31 december

(18) Risico-egalisatiereserve

In boekjaar 2003 is een gedeelte van de budgetsubsidie van aandeelhouder Provincie Noord-Brabant niet benut. Bij de afrekening van deze budgetsubsidie in 2004 heeft de subsidiënt toegestaan dat voor het onbenutte gedeelte een risicoegalisatiereserve kan worden gevormd. Deze risico-egalisatiereserve dient ter dekking van overschrijdingen bij de gesubsidieerde kerntaken in toekomstige jaren. Aandeelhouder Staat der Nederlanden heeft bezwaar gemaakt tegen deze verwerkingswijze. Derhalve is het gedeelte dat betrekking heeft op de subsidieverlening door deze aandeelhouder in 2009 gecorrigeerd voor de boekjaren 2007 en 2008 via een onttrekking en is het surplus aan subsidiebijdragen opgenomen onder de overige schulden. Voor 2010 en 2011 is eenzelfde verwerkingswijze aangehouden.



57

25-05-12 11:39



25-05-12 11:39


-182.419

Netto resultaat

-

-1.870

-

78.534 78.534 794.134 295.615 281.943 1.371.692 1.291.288

164.871 164.871 2.070.892 1.385.718 57.352 672.126 4.186.088 3.838.798 -

-28.715

15.154 15.154 833.933 262.846 280.210 1.376.989 1.361.835

2011

2010

Bedrijventerreinen

2010

Ontwikkelingsbedrijf en Investeringsbevordering

2011 Saldo inkomsten uit vervreemding aandelenparticipaties/vrijval voorzieningen/ opbrengst deelnemingen/vorming van voorzieningen op aandelenparticipaties Inkomsten uit exploitatie 234.936 234.936 Personeelskosten 1.760.382 Overige kosten 1.469.881 Kosten voorzieningen Financieringslasten Doorbelasting overhead 635.188 3.865.451 Doorbelasting aan subsidiënten 3.601.800 Interne financieringslasten projecten Dekking financieringslasten vanuit P-bedrijf -

(bedragen in euro’s)

Gesegmenteerde informatie

5.9 Nadere toelichting op de enkelvoudige resultatenrekening over 2011

602.569

1.140.463 228.582 1.369.045 705.460 160.371 -349.932 250.577 766.476 -

2011

-2.729.377

-2.155.382 1.371.180 -784.202 1.424.438 219.095 60.726 240.916 1.945.175 -

2010

Participatiebedrijf * incl. resultaat deelneming

58

38.261

969.547 969.547 748.313 62.766 120.207 931.286 -

2011

105.969

1.101.522 1.101.522 846.248 33.686 -16.107 131.726 995.553 -

2010

Additionele activiteiten (incl. detachering)

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN VERPLICHTINGEN

De vennootschap heeft een huurovereenkomst met BOM Vastgoed B.V. met een jaarlijkse verplichting van in totaal € 265.576 (2010: € 256.933).

Tilburg, 31 mei 2012

De directie:

De Raad van Commissarissen:

dr. J.J. Pelle

dr. H.A. Harwig, president-commissaris

drs. J.F.L.M.M. Dagevos

J.D. Dijkstra

W.A.M. Kuypers

dr. R.L. Vreeman

A.J.A.M. Welten



59

25-05-12 11:39

5.10 Overige gegevens Aan: Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de directie van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag van pagina 40 tot en met 62 opgenomen jaarrekening 2011 van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij te Tilburg gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2011 en de geconsolideerde en enkelvoudige resultatenrekening over 2011 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de



60

25-05-12 11:39

interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Eindhoven, 31 mei 2012 BDO Audit & Assurance B.V. namens deze,

w.g. P.P.J.G. Saasen RA



61

25-05-12 11:39

Statutaire regeling inzake de bestemming van het resultaat Artikel 23 van de statuten 1. Van de winst die blijkt uit de door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgestelde jaarrekening, wordt eerst aan de houders van preferente aandelen een percentage van vijf procent (5%) over het nominale bedrag uitgekeerd. 2. Uit de winst worden vervolgens uitgekeerd de bedragen waarop houders van preferente aandelen ingevolge het eerste lid recht hebben verkregen doch die ingevolge de wet niet mochten worden uitgekeerd. 3. Voor zover na toepassing van het eerste en tweede lid uitkeerbare winst resteert, kan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders deze geheel of gedeeltelijk reserveren. Het restant staat ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Voorstel resultaatbestemming 2011 Voorgesteld wordt om geen preferent dividend uit te keren en het resultaat ad € 610.245 als volgt te verdelen: € 640.829 wordt toegevoegd aan de algemene reserve en € 16.227 wordt ten laste gebracht van de risico-egalisatiereserve en € 14.357 is ten laste van de rekening-courant met de Staat der Nederlanden. Dit voorstel is reeds in de jaarrekening verwerkt onder voorbehoud van definitieve besluitvorming in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Bijzondere statutaire zeggenschapsrechten Er is een Raad van Commissarissen, bestaande uit ten minste vijf en ten hoogste zeven commissarissen, die worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, te weten: a. één lid, tevens voorzitter, op basis van een bindende voordracht te doen door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant, gehoord de minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en de Raad van Commissarissen; b. één lid uit een bindende voordracht, op te maken door de minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie; c. één lid uit een bindende voordracht, op te maken door de minister van Financiën; d. één lid uit een bindende voordracht, op te maken door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant; e. twee leden op basis van een aanbeveling, te doen door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant op basis van aanbevelingen, te doen door de Stichting Sociaal Economisch Overlegorgaan Brabant met inachtneming van een gewenste maatschappelijke/ regionale spreiding, en gehoord de Raad van Commissarissen; f. één lid op basis van een aanbeveling, te doen door de Raad van Commissarissen op basis van een aanbeveling door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant, te doen met inachtneming van een profielschets met een financieel-economische achtergrond als voornaamste kenmerk. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt, met inachtneming van het hiervoor bepaalde, het aantal commissarissen vast. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich na balansdatum geen gebeurtenissen voorgedaan van zodanige aard, dat deze verwerkt moeten worden in de jaarrekening.



62

25-05-12 11:39

6. Bijlagen Bijlage 6.1 Corporate Governance De BOM past de Nederlandse Corporate Governance Code toe, tenzij de daarin opgenomen beginselen van deugdelijk ondernemingsbestuur en best practice niet op de BOM toepasbaar zijn. De code is immers primair van toepassing op beursgenoteerde vennootschappen. Hoewel de BOM geen beursgenoteerde vennootschap is, is de code op onderdelen betekenisvol voor een verdere implementatie van goed Corporate Governance. Over de naleving en handhaving van de code zal jaarlijks worden gerapporteerd en als agendapunt ter bespreking in de Algemene vergadering van Aandeelhouders worden voorgelegd. TAAK EN WERKWIJZE VAN HET BESTUUR

Ten aanzien van de principes en bepalingen die onder taak en werkwijze van het bestuur (c.q. de directie) zijn opgenomen, geldt dat deze in hoofdzaak worden toegepast. Het instrumentarium dat de directie daarvoor hanteert bestaat vooral uit het meerjarenbeleidsplan, de begroting en de op de organisatie toegesneden regels voor de administratieve organisatie. Periodiek wordt hierover gerapporteerd aan de Raad van Commissarissen. BENOEMINGSTERMIJN EN BEZOLDIGING VAN DE BESTUURDER

De BOM is geen beursgenoteerde vennootschap. De bezoldiging van de directie ‘zet niet aan tot gedrag van bestuurders in hun eigen belang met veronachtzaming van het belang van de vennootschap’ en ‘beloont falende bestuurders niet bij ontslag’. Ook wordt bij de vaststelling van de hoogte en structuur van de bezoldiging geen rekening gehouden met aspecten als resultatenontwikkeling en de ontwikkeling van de beurskoers van de aandelen. Volledigheidshalve zij ook vermeld dat de BOM-directie en ook de medewerkers en commissarissen geen aandelenbezit hebben, noch in de BOM, noch in de participaties van de BOM. De bezoldiging en de andere arbeidsvoorwaarden van de directeur zijn, gehoord de aandeelhouders, statutair door de Raad van Commissarissen vastgesteld. De pensioenregeling is conform de reguliere arbeidsvoorwaarden van BOM-medewerkers. Jaarlijks wordt gerapporteerd betreffende de door de directie genoten inkomsten en ontvangen onkostenvergoedingen vanuit de vennootschap. Er is afgezien van het toepassen van de bepaling dat de contracten van de bestuurders met de vennootschap openbaar worden gemaakt. KLOKKENLUIDERREGELING

Per 1 december 2005 is, na advies van de personeelsvertegenwoordiging, voorzien in een zogenoemde klokkenluiderregeling. Een regeling die voorziet in de mogelijkheid tot het melden van gesignaleerde misstanden. In 2011 zijn geen misstanden gemeld. BELANGENVERSTRENGELING TUSSEN DE VENNOOTSCHAP EN BESTUUR

Wat in de code is gesteld ten aanzien van belangenverstrengeling tussen de vennootschap en de directie wordt gerespecteerd. Belangenverstrengeling was ook in 2011 niet aan de orde. SAMENSTELLING VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN C.A.

Voldaan wordt aan de diverse bepalingen die de code stelt op het gebied van de deskundigheid en samenstelling van de raad: de gewenste deskundigheid, waaronder een financiële expert, is aanwezig. Het aantal commissariaten van één persoon is zodanig beperkt dat een goede taakvervulling gewaarborgd is. De bepaling dat een commissaris maximaal driemaal voor een periode van vier jaar zitting kan hebben in de Raad is statutair geëffectueerd met dien verstande dat beide aandeelhouders de door haar qualitate qua voorgedragen kandidaten slechts eenmaal wenst te herbenoemen.



63

25-05-12 11:39

Er is een rooster van aftreden. Aan de rol van de voorzitter van de Raad en die van de secretaris c.q. het secretariaat van de vennootschap wordt invulling gegeven conform het gestelde in de code. Aangaande de onafhankelijkheid van de commissarissen wordt wat hierover in de code is gesteld, met inbegrip van de rapportageverplichting, gerespecteerd. De code stelt dat elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen vennootschap en commissarissen moet worden vermeden. Mochten tegenstrijdige belangen aan de orde zijn, dan wordt hierover in het jaarverslag gerapporteerd. In 2011 heeft zich geen voorbeeld van enige belangenverstrengeling voorgedaan. De bezoldiging van de commissarissen is goedgekeurd door de AvA. De jaarrekening vermeldt het totale bezoldigingsbedrag van de Raad. TAAK EN WERKWIJZE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

Met betrekking tot de taak en werkwijze van de Raad van Commissarissen worden nagenoeg alle in de code vermelde best practice bepalingen nageleefd. Het RvC-reglement is vervat in de statuten van de vennootschap en het jaarverslag verschijnt standaard met een bericht van de Raad van Commissarissen. Een beknopt curriculum vitae van de leden van de Raad is vermeld op de website van de vennootschap. De bepalingen betreffende het toezicht van de raad op het bestuur worden geëffectueerd in de reguliere raadsvergaderingen. Een afzonderlijke vergadering buiten aanwezigheid van de directie, waarin o.a. het eigen functioneren en het functioneren van de directie wordt besproken, heeft plaatsgevonden. KERNCOMMISSIES

De BOM heeft drie kerncommissies, een auditcommissie, een investeringscommissie en een remuneratiecommissie. Deze laatste commissie spreekt tenminste twee maal per jaar de doelen, resultaten en de performance van haar directie door. Tevens vindt ten minste eenmaal per jaar overleg plaats met de Personeelsvertegenwoordiging. De door de commissies voorbereide besluiten worden ter kennis en/of goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Com-missarissen. FINANCIËLE VERSLAGLEGGING

Ten aanzien van de financiële verslaglegging houdt de Raad meerdere malen per jaar (in de reguliere vergaderingen) toezicht op het volgen van de interne procedures verband houdende met het opstellen en de publicatie van het jaarverslag, de jaarrekening en de halfjaar- en/of kwartaalcijfers. Het instrumentarium dat de directie daartoe hanteert, omvat onder andere de jaarplanning, de jaaragenda van de RvC (vergaderingen) en de regels betreffende de administratieve organisatie. ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS

Betreffende de bevoegdheden van de AvA worden in de code best practice bepalingen genoemd die geprojecteerd op de situatie bij de BOM niet van toepassing zijn: zo kent de BOM geen financiering preferente aandelen en wordt er niet onderhands geboden op een bedrijfsonderdeel of een deelneming. Ook vindt er geen certificering van aandelen plaats. Het principe waarbij certificering van aandelen wordt ingezet als middel om te voorkomen dat door absenteïsme ter AvA een minderheid van aandeelhouders de besluitvorming naar haar hand zet, kan niet worden toegepast. Bij de BOM is statutair bepaald dat besluiten slechts genomen kunnen worden indien tenminste de helft van het geplaatste kapitaal ter vergadering vertegenwoordigd is. Besluitvorming van de AvA kan daarom slechts geschieden indien de meerderheidsaandeelhouder, de Staat der Nederlanden, vertegenwoordigd is (al dan niet bij volmacht).



64

25-05-12 11:39

Betreffende informatieverschaffing aan de aandeelhouders en de invloed daarvan op de koers van de aandelen, dient vermeld te worden dat het ‘aandeel BOM’ niet op de financiële markten wordt verhandeld. Daarom is dit principe niet aan de orde. Aangezien zich onder de aandeelhouders van de BOM geen institutionele beleggers bevinden, wordt hier verder niet ingegaan op de in de code opgenomen principes ter zake. EXTERNE ACCOUNTANT

Ten aanzien van de rol, benoeming, beloning en beoordeling van het functioneren van de externe accountant worden de bepalingen uit de code nageleefd. De externe accountant wordt standaard in de Auditcommissie bevraagd over zijn verklaring over de getrouwheid van de jaarrekening. Voorts wordt door de directie en de raad aan de AvA over de onafhankelijkheid van de externe accountant gerapporteerd en wordt een weloverwogen voordracht tot benoeming van een externe accountant uitgebracht. De benoeming van de externe accountant door de AvA vindt jaarlijks opnieuw plaats. Bevindingen aangaande de interne auditfunctie worden opgenomen in de Management Letter van de externe accountant. Deze Management Letter wordt besproken in de auditcommissie en tijdens de raadsvergadering voorafgaand aan de AvA. De externe accountant is aanwezig bij de auditcommissievergadering en beschikbaar voor de Raad van Commissarissen. De externe accountant rapporteert datgene wat hij met betrekking tot zijn controle van de jaarrekening en de daaraan gerelateerde controles onder de aandacht van de directie en de raad wil brengen. Daarmee wordt voldaan aan de bepalingen betreffende de relatie en communicatie van de externe accountant met de organen van de vennootschap.



65

25-05-12 11:39

Bijlage 6.2 overzicht projecten O&I 2011

Projectnaam Unmanned Aircraft Systems Maintenance Valley Brainport Food Technology Park Brabant Dinalog Lab Stimufarma Fonds PLM in de Keten High Tech Refurbischment Business Development Service as a Business Deboflex PID MC Arm Smart Chain Respiratoir NL Let’s Connect World Class Windturbine Maintenance MoVIP Maintenance en Logistiek Sociale Innovatie Bedrijfsleven vd Zorg Compensatieorders Human Health New Sourcing site Cuijk Inkjet Grenzeloze Logistiek Food & Retail

Programma indiening

Projectomvang

PID Dynamisch PID PNB Point-One

1.405.246 17.369.000 2.060.21 150.000 300.000

OP Zuid OP Zuid PID PID PID PID PID PID Point-One OP Zuid 5*Regio

150.000 50.000 2.171.120 449.685 83.152 627.174 200.000 1.500.000 400.000 50.000 50.000 100.000 100.000 687.300 4.700.000 73.000

5*Regio SKO Interreg 5*Regio Totaal Projecten



32.675.892

66

25-05-12 11:39

Bijlage 6.3 Participaties en leningen BELANGEN BOM IN PARTICIPERENDE BEDRIJVEN

Bedrijf

Plaats

BOM Tilburg Advanced Fibre Placement Technology B.V. Sprang Capelle Anteryon International B.V. Eindhoven Beemaster ICT B.V. Veldhoven BioConnection B.V. Oss Brabant Life Sciences seed Fonds B.V. Den Bosch Candelled B.V. Someren Combi Ink B.V. Rosmalen European Custom Manufacturing B.V. Gemert Gynzy B.V. Eindhoven Kunstofwerktuigbouw Kawebe B.V. Boxtel MA3 Solutions B.V. Eindhoven Macek Technika B.V. Oss MAG45 Holding B.V. Eindhoven MarketRedesign B.V. Eindhoven Micro Turbine Technology (MTT) B.V. Breda Miortech Holding B.V. Eindhoven Mobile Operating B.V. Eindhoven Mutracx B.V. Helmond Pamgene / Vitromics B.V. Den Bosch Sagittarius B.V. Veghe Satori Factory B.V. Aarle-Rixtel Serious Toys B.V. Gemert Simac Techniek N.V. Veldhoven Sioux Binc B.V. Eindhoven Solaytec B.V. Eindhoven Starterscentrum ‘t Laar B.V. Tilburg Technobis Group B.V. Eindhoven Technostartersfonds Zuid-Nederland B.V. Eindhoven Technostartersfonds Zuidoost Nederland (TSF) B.V.* Eindhoven Thermal United B.V. Eindhoven Tilburg Bastianen B.V. Breda Twice B.V. Eindhoven Validus Technologies B.V. Eindhoven WD Solutions B.V. Prinsenbeek WWA Holding B.V. Best BOM Ontwikkelingsfonds Advanced Public Transport Systems B.V. (APTS) Valkenswaard Gemiddelde leeftijd participaties van huidige participatieportefeuille: *Het Technostartersfonds participeert in de volgende bedrijven Wiseguys Internet B.V. Genexis B.V. MagnaMedics GmbH Pathofinder B.V.

Eindhoven Eindhoven Maastricht Maastricht

Belang

Jaar van investering

25,2% 2,9% 37,7% 12,0% 20,0% 40,0% 25,0% 13,5% 21% 25,0% 20,0% 15,0% 45,06% 25,0% 15,7% 29,8% 24,0% 10,08% 1,53% 30,0% 49%. 18,3% <1% 21,1% 12,5% 45,71% 30,0% 26,4% 50,0% 18,8% 0% 20,0% 20,0% 44,4% 18,0%

2008 2008 2009 2005 2009 2008 2009 2007 2011 2008 2005 2000 2005 2010 2005 2007 2007 2010 2007 2010 2011 2010 1999 2010 2011 2001 2009 2006 1996 2007 2010 1998 2009 2006 2008

12,0%

1997 5,3 jaar

22,5% 17,5% 15,0% 15,1%

2000 2004 2004 2004

Gemiddelde leeftijd participaties van huidige participatieportefeuille TSF:



8,5 jaar

67

25-05-12 11:39

Bijlage 6.4 Overzicht doelstellingen en prestatie indicatoren BOM Afdeling Investeringsbevordering - Investeringen - Arbeidsplaatsen Ontwikkeling & Innovatie - Projectvolume Bedrijventerreinen - herstructureringsplannen - 1.000 ha (totaal tot en met 2011) Participaties - Nieuwe participaties en vervolginvesteringen - Geïnvesteerd vermogen - Aandeel startersfinancieringen



Gerealiseerd 2011

Doelstelling 2011

120 mln 650

70 mln 500

32,7 mln

15 mln

13 1.112

12 1.000

9 1,7 mln 79%

15 7,0 mln 40%

68

25-05-12 11:39

Bijlage 6.5 Organisatie SAMENSTELLING RAAD VAN COMMISSARISSEN

De heer dr. H.A. Harwig, president-commissaris, per 27 mei 2010 op voordracht van het College van Gedeputeerde Staten van de Provincie Noord-Brabant, gehoord de minister van Economische Zaken en de Raad van Commissarissen. De heer drs. J.F.L.M.M. Dagevos, vice-voorzitter, per 1 juni 2001 op aanbeveling van de Stichting Sociaal Economisch Overleg Brabant, thans SER Brabant. De heer drs. T.J. van Heesch, per 1 oktober 2003 op voordracht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. De heer Van Heesch is op 9 maart 2011 overleden. De heer J.D. Dijkstra, per 1 juli 2004 op aanbeveling van de Raad van Commissarissen. De heer W.A.M. Kuypers, per 1 januari 2006 op voordracht van het ministerie van Financiën. De heer dr. R.L. Vreeman, per 1 november 2006, op voordracht van het College van Gedeputeerde Staten van de Provincie Noord-Brabant. De heer A.J.A.M. Welten, per 1 oktober 2007 op aanbeveling van de Stichting Sociaal Economisch Overleg Brabant (SEOB), thans SER Brabant.

(Voor meer informatie over de nevenfuncties van de leden van de Raad van Commissarissen wordt u verwezen naar de website www.bom.nl.) DIRECTIE

De heer dr. J.J. Pelle, directeur



69

25-05-12 11:39

MEDEWERKERS PER 31 DECEMBER 2011

De heer drs. R.A.R. l’Ami MBA*, hoofd Investeringsbevordering De heer drs. J.A.W.M. Bierens, procesmanager Bedrijventerreinen De heer J.M. Blankendaal, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw A. Bol-Groothuis, projectcontroller De heer E.R. Brinkhoff, senior projectmanager Investeringsbevordering Mevrouw M.J.M. van Dal, business controller Bedrijventerreinen Mevrouw mr. M.C.J.J. Dragstra*, directeur Participaties Mevrouw S. Ding, projectmanager Investeringsbevordering Mevrouw drs. D.G.W.M. van Gestel MSc., projectmanager De heer J.J.A. Gielen MSRE MRICS RT, investmentmanager Bedrijventerreinen De heer ir. P.B.A. Gosselink, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw ing. E.M. Groenewolt, projectmanager Ontwikkeling & Innovatie De heer drs. M.A. de Haan, senior projectmanager Investeringsbevordering Mevrouw P.J.L. Haans, secretaresse Participaties De heer ir. M. de Haas, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw mr. M.W. Hein, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie De heer ir. S. Helmer, projectmanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw M.M.H.J. van Herpen, telefoniste/receptioniste/medewerker fac. zaken De heer, ing. A. van der Heijden*, hoofd Bedrijventerreinen Mevrouw S.M. van Hoof- van der Linden AA, assistent-controller De heer mr. S.H.A.L. Hoppenbrouwers, procesmanager Bedrijventerreinen De heer E. Hoekstra, junior investmentmanager Bedrijventerreinen De heer drs. D.H.T. de Jager, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw J.G.C.M. Janssen, secretaresse Bedrijventerreinen De heer ir. J. Krijgsman MRE, procesmanager Bedrijventerreinen Mevrouw S.P.N. Lambregts-Winters, secretaresse Investeringsbevordering Mevrouw R. van der Lee-Cuijpers, med. projectadministratie Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw J.W.B. Leijtens-Klever, assistent-controller De heer P.M.C. Meuwissen MSc., projectmanager Ontwikkeling & innovatie De heer drs. H.S.M. van Oorschot*, hoofd Ontwikkeling & Innovatie De heer drs. Ir. M.J.E. Pattenier, investmentmanager Participaties De heer dr. J.J. Pelle, directeur Mevrouw B.E. Pleging-Koning, personeelsadviseur Mevrouw ir. W.K. Persoon, projectmanager Ontwikkeling & Innovatie De heer drs. P.J.P. Prins, senior investmentmanager Participaties Mevrouw S.M.A.C. Prinsen, communicatieadviseur De heer R.J. Roessink MBA, senior investmentmanager Participaties Mevrouw D.A.J. Rombouts, secretaresse Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw drs. A.M. van Schoonhoven RA*, controller De heer B.P.B.M. Santbergen, senior investmentmanager Bedrijventerreinen Mevrouw G.S. Sewtahal-Somaroe, telefoniste/receptioniste Mevrouw ir. E. Slotegraaf, procesmanager Bedrijventerreinen Mevrouw M.M.J. Timmermans, directiesecretaresse De heer G.J.M. Vaessen MBA, senior investmentmanager Participaties De heer F.M. van de Ven, senior investmentmanager Participaties De heer G. van de Ven, junior investmentmanager Participaties De heer L.A.R.S. de Vries, projectmanager Investeringsbevordering De heer drs. G.W.P. Wagemakers, procesmanager Bedrijventerreinen De heer drs. J.M.B.M. Warmerdam, directeur Agro & Co via detachering BOM De heer ir. M.G. Weeda MMO, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie De heer B. de Wit, senior projectmanager Investeringsbevordering * lid managementteam



70

25-05-12 11:39

Bijlage 6.6 GRI tabel De doelgroep van dit verslag zijn belanghebbenden en andere geïnteresseerden in BOM. De rapportagecriteria van de BOM zijn gebaseerd op de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) versie 3.1. De GRI richtlijnen zijn wereldwijd de meest geaccepteerde richtlijnen voor het opstellen van (maatschappelijk) jaarverslagen. De richtlijnen zijn te vinden op www.globalreporting.org. In het jaarverslag 2011 rapporteert de BOM op basis van GRI richtlijnen op applicatieniveau C (self-declared). De selectie van de indicatoren is gebaseerd op de leidraden van GRI (bijvoorbeeld ‘Boundary Protocol’) en de gesprekken met de belanghebbenden. Om te voldoen aan toepassingsniveau C rapporteert de BOM over alle profielindicatoren (1.1 t/m 4.17) en tenminste 10 prestatie-indicatoren binnen de categorieën Economisch, Milieu en Sociaal (onderverdeeld in de categorieën arbeidsomstandigheden, mensenrechten, maatschappij en productverantwoordelijkheid).

GRI-tabel – N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Jaarverslag 2011 Indicator

Verwijzing Paginanummer(s) Jaarverslag 2011 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Visie en strategie 1.1

Verklaring van de directie.

p. 3

1.2

Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico's en mogelijkheden.

p. 35-39 Organisatieprofiel

2.1

Naam van de verslaggevende organisatie.

Voorblad

2.2

Voornaamste merken, producten en/of diensten.

p. 20-30

2.3

Operationele structuur.

p. 5-6

2.4

Locatie van het hoofdkantoor.

p. 6

2.5

Landen waarin de organisatie actief / met grootschalige activiteiten.

NV BOM is enkel actief in Nederland en meer specifiek de regio NoordBrabant. In het kader van investeringsbevordering zijn er intensieve contacten met andere landen zoals China, de VS en NoordEuropa. Zie ook p. 20

2.6

Eigendomsstructuur en rechtsvorm.

p. 5-6

2.7

Afzetmarkten.

NV BOM richt zich primair voor wat betreft haar dienstverlening op de publiek en private sector in NoordBrabant.

2.8

Omvang van de verslaggevende organisatie.

p. 14

2.9

Significante veranderingen tijdens de verslagperiode.

In 2011 is de vestiging in Eindhoven gesloten. Zie ook p. 6

2.10

Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend.

Geen Verslagprofiel

3.1

Verslagperiode.

Jaarverslag 2011 N.V. Ontwikkelings 3.2Brabantse Datum van hetMaatschappij meest recente

1 januari 2011 – 31 december 2011 verslag.

April 2011

3.3

Verslaggevingscyclus.

Jaarlijks

3.4

Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan.

[email protected]


71

25-05-12 11:39

betreft haar dienstverlening op de publiek en private sector in NoordBrabant. 2.8

Omvang van de verslaggevende organisatie.

p. 14

2.9

Significante veranderingen tijdens de verslagperiode.

In 2011 is de vestiging in Eindhoven gesloten. Zie ook p. 6

2.10

Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend.

Geen Verslagprofiel

3.1

Verslagperiode.

1 januari 2011 – 31 december 2011

3.2

Datum van het meest recente verslag.

April 2011

3.3

Verslaggevingscyclus.

Jaarlijks

3.4

Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan.

[email protected] Reikwijdte en afbakening van het verslag

3.5

Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag.

p. 14

3.6

Afbakening van het verslag.

p. 14

3.7

Specifieke beperkingen voor de reikwijdte of afbakening

p. 14

3.8

Basis voor verslaggeving over andere entiteiten.

p. 14

3.9

Berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen en schattingen

p. 14

3.10

Gevolgen van herformuleringen van eerder verstrekte informatie.

Niet van toepassing

3.11

Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes.

Niet van toepassing GRI-inhoudsopgave

3.12

GRI-tabel

De bijgevoegde GRI inhoudsopgave geeft aan waar in het verslag de standaard onderdelen zijn te vinden die worden genoemd in deze GRI tabel. Assurance

3.13

Beleid en praktijk met betrekking tot externe assurance

p. 14 Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid

4.1

De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van commissies die vallen onder het hoogste bestuurslichaam.

p. 5-6, bijlage 6.5

4.2

Voorzitter van het hoogste bestuurslichaam.

Bijlage 6.5

4.3

Voor organisaties met een enkelvoudige bestuursstructuur: vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet-leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam.

Bijlage 6.5

4.4

Mechanismen die aandeelhouders en medewerkers de gelegenheid geven om aanbevelingen te doen aan of medezeggenschap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam.

De aandeelhouders worden door de Directie of de Raad van Commissarissen bijeengeroepen door middel van een schriftelijke kennisgeving met vermelding van de te behandelen onderwerpen. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de jaarrekening vast en geeft decharge aan de leden van de Directie voor het gevoerde beheer en de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Er is een personeelsvertegenwoordiging die periodiek overleg heeft met de directie en minimaal eens per jaar met de Raad van Commissarissen.

Jaarverslag 2011koppeling tussen vergoedingen 4.5 Een N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

4.6


voor leden van het hoogste bestuurslichaam, topmanagers en leidinggevenden en de prestaties van de organisatie (met inbegrip van sociale en milieuprestaties).

p. 8

Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt

p. 19

72

25-05-12 11:39

Directie voor het gevoerde beheer en de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Er is een personeelsvertegenwoordiging die periodiek overleg heeft met de directie en minimaal eens per jaar met de Raad van Commissarissen. 4.5

Een koppeling tussen vergoedingen voor leden van het hoogste bestuurslichaam, topmanagers en leidinggevenden en de prestaties van de organisatie (met inbegrip van sociale en milieuprestaties).

p. 8

4.6

Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden.

p. 19

4.7

Proces voor het bepalen van de kwalificaties van de leden van het hoogste bestuurslichaam voor het sturen van strategie en organisatie.

p. 18-19

4.8

Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten relevant voor economische, milieu gerelateerde en sociale prestaties en de status van de uitvoering daarvan.

p. 7-14

4.9

Procedures van het hoogste bestuurslichaam voor het overzien van de inventarisatie en het beheer door de organisatie van economische, milieu gerelateerde en sociale prestaties.

p. 7-14

4.10

Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van het hoogste bestuurslichaam, in het bijzonder betreffende economische, milieu gerelateerde en sociale prestaties.

p. 7-14

Verplichtingen i.v.m. externe initiatieven 4.11

Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie.

Niet van toepassing

4.12

Externe economische, milieu gerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die de organisatie onderschrijft.

p. 7

4.13

Lidmaatschap van verenigingen.

Geen Overleg met belanghebbenden

4.14

Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken.

p. 9

4.15

Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden die moeten worden betrokken.

p. 9

4.16

Benadering van het betrekken van belanghebbenden, waaronder de frequentie ervan per type en groep belanghebbenden.

p. 9

4.17

De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebbenden en hoe de organisatie hierop heeft gereageerd, onder meer in haar verslaggeving.

p. 9

Prestatie-indicatoren Economie EC1

Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd, waaronder inkomsten, operationele kosten, personeelsvergoedingen, donaties en overige maatschappelijke investeringen, ingehouden winst en betalingen aan kapitaalverstrekkers en overheden.

p. 15

EC3

Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie.

p. 41

EC4

Significante financiële steun van een overheid.

p. 47

EC9

Significante indirecte economische invloed

p. 17 Milieu

EN1

Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume.

p. 13-14

EN3

Direct energieverbruik door primaire energiebron.

p. 14

EN4

Indirect energieverbruik door primaire bron.

p. 14



73

25-05-12 11:39

gedistribueerd, waaronder inkomsten, operationele kosten, personeelsvergoedingen, donaties en overige maatschappelijke investeringen, ingehouden winst en betalingen aan kapitaalverstrekkers en overheden. EC3

Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie.

p. 41

EC4

Significante financiële steun van een overheid.

p. 47

EC9

Significante indirecte economische invloed

p. 17 Milieu

EN1

Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume.

p. 13-14

EN3

Direct energieverbruik door primaire energiebron.

p. 14

EN4

Indirect energieverbruik door primaire bron.

p. 14

EN16

Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht

p. 13

EN28

Monetaire waarde van significante boetes en niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van milieuwet- en regelgeving.

Geen

Arbeidsomstandigheden LA1

Totaal personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio, uitgesplitst naar geslacht

p. 12

LA2

Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio.

p. 12

LA4

Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt.

Geen, zie ook p. 12

LA7

Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werk gerelateerde sterfgevallen per regio en per geslacht.

p. 12

LA13

Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid etc.

p. 12 en bijlage 6.5

Mensenrechten HR4

Gevallen van discriminatie en maatregelen

Er zijn geen gevallen van discriminatie gemeld, zie ook p. 12 Maatschappij

SO3

Training medewerkers in anticorruptieprocedures en -beleid

p. 11

SO8

Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal nietmonetaire sancties wegens het niet naleven van weten regelgeving.

Geen

Productverantwoordelijkheid PR5

Beleid ten aanzien van en resultaten op het gebied van klanttevredenheid

Bij afronding van projecten worden er evaluatieformulieren opgevraagd bij de betrokken projectpartners. Daarnaast worden de resultaten van ontwikkelingsmaatschappijen gemiddeld eens in de 5 jaren geëvalueerd door het Ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie

volledig aan voldaan gedeeltelijk over gerapporteerd Niet van toepassing



74

25-05-12 11:39

Bijlage 6.7 Gebruikte termen en afkortingen GEBRUIKTE TERMEN EN AFKORTINGEN

Agro & Co B5 BT BHB BOM BrabantStad Brainport BZW CID Corporate Governance EIZE EU Fact finding meetings Fact finding trips GRI HTAC IAB IB Incubator3+ IND Interreg LIOF MinEL&I MCC MKB MLT-advies SER O&I OLSP Overloopproblematiek Preseed capital R&D REWIN ROM’s ROMa SBIC Seed capital StartersLift Supply chain Syntens T&U TU/e UvT WCMC ZLTO

Ontwikkelingsmaatschappij ter bevordering van de Brabantse plattelands economie Vijf samenwerkende grote Brabantse steden (Breda, Eindhoven, Den Bosch, Tilburg en Helmond) Bedrijventerreinen (kerntaak BOM) Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen BV Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Stedelijk netwerk van de vijf grote Brabantse steden B5 (Breda, Eindhoven, Den Bosch, Tilburg en Helmond) DevelopmentOntwikkelingsmaatschappij in de regio Eindhoven Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging Current Investor Development Beginselen van deugdelijk bestuur en best practice bepalingen conomische Impuls Zeeland, ontwikkelingsmaatschappij voor Zeeland Europese Unie Informatie uitwisselen tussen buitenlandse bedrijven Het rondleiden van buitenlandse bedrijven in de regio Global Reporting Initiative High Tech Automotive Campus Innovatieve Acties Brabant Investeringsbevordering (kerntaak BOM) Stichting die technostarters faciliteert in de idee- en planfase Immigratie en Naturalisatie Dienst Europees interregionaal subsidieprogramma Ontwikkelingsmaatschappij voor de provincie Limburg Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Maintenance Competence Centre Midden- en kleinbedrijf Middellange Termijn advies SER Ontwikkeling en Innovatie (kerntaak BOM) Oss Life Sciences Park Verplaatsing van bedrijven van landelijk naar stedelijk gebied Financiering idee- en planfase starters Research & Development Ontwikkelingsmaatschappij voor de regio Breda Regionale Ontwikkelings Maatschappijen Vereniging van directeuren van Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen Small business investment companies Vroege fase financiering starters Programma gericht op ondersteuning van startende ondernemers Het tussen de schakels van een bedrijfsketen afstemmen van activiteiten om de prestaties/ rendementen van de gehele keten te verbeteren Landelijke organisatie gericht op advisering van innovatieve ondernemers Toeleveren en uitbesteden Technische Universiteit Eindhoven Universiteit van Tilburg World Class Maintenance Consortium Zuidelijke Land- en tuinbouw organisatie



75

25-05-12 11:39

Bijlage 6.8 Relevante websites www.agroenco.nl www.avans.nl www.bom.nl www.brabant.nl www.brabantstad.nl www.brainport.nl www.bzw.nl www.dinalog.nl www.fontys.nl www.greenchemistrycampus.nl www.htacampus.nl www.innovatieveactiesbrabant.nl www.incubator3plus.nl www.kvk.nl www.lifesciencespark.nl www.liof.nl www.metalvalley.eu www.mkbnet.nl www.nfia.nl www.rewin.nl www.rijksoverheid.nl www.serbrabant.nl www.starterslift.nl www.syntens.nl www.technostars.nl www.tue.nl www.uvt.nl www.zeeland.nl



76

25-05-12 11:39

JAARVERSLAG N.V. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Mei Jaarverslag 2011.indd 1. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Recommend Documents