Jaarverslag N.V. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Mei Jaarverslag N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Jaarverslag

2 0 1 2

N.V.

Mei 2013

2012

N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Jaarverslag 2012 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Inhoudsopgave

1. Verslag van de directie Pagina

1. Verslag van de directie

1.1 1.2 1.3 1.4

Uitdagen en versnellen Profiel van de onderneming Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Financiële positie BOM

2. Bericht van de Raad van Commissarissen

Investeringsbevordering Ontwikkeling & Innovatie Participaties Bedrijventerreinen Van Oss Life Sciences Park naar Pivot Park

21 21 24 27 31 36

38

5. Jaarrekening

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8

Geconsolideerde balans per 31 december 2012 Geconsolideerde resultatenrekening over 2012 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2012 en grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Nadere toelichting op geconsolideerde balans per 31 december 2012 Nadere toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2012 Enkelvoudige balans per 31 december 2012 Enkelvoudige resultatenrekening over 2012 Nadere toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2012 5.9 Nadere toelichting op de enkelvoudige resultatenrekening over 2012 5.10 Overige gegevens

6. Bijlagen

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8

‘’Ninja Innovation. Deze benaming gebruikt Gary Shapiro om onderscheidende, baanbrekende innovaties te typeren, ontwikkeld door gedreven ondernemers die écht het verschil willen maken. Shapiro, de man achter de jaarlijkse consumentenelektronicabeurs CES in Las Vegas, stelt in zijn meest recente boek dat zulke entrepreneurs altijd de gevestigde orde zullen uitdagen. Als eerste verleggen zij de blik, verkennen ze nieuwe horizonten en hebben ze zich aan nieuwe werkelijkheden aangepast ver voordat de concurrentie daarvan doordrongen is. De woorden van Shapiro inspireren. Ze benadrukken de waarde van bedrijven die betekenisvolle verandering in gang zetten. Dergelijke transities motiveren op hun beurt weer andere ondernemers échte vernieuwing te realiseren. Zo ontstaat gaandeweg een duidelijke verrijking ten opzichte van de oude situatie. Die bijzondere aandacht voor waardecreatie kenmerkt ook de BOM. Dus steken we — net als in het verleden — ook de komende jaren onze energie in het stimuleren en begeleiden van transitieprocessen. Daarbij willen we extra aandacht besteden aan het ontwikkelen van fysieke brandpunten van vernieuwing. Clusters van innovatie willen we creëren, die ook op buitenlandse bedrijven aantrekkingskracht zullen gaan uitoefenen. Positief resultaat

4. Risicoparagraaf

1.1 Uitdagen en versnellen

18

3. Toelichting resultaten kerntaken 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

3 3 6 8 16

Corporate Governance Overzicht projecten O&I 2012 Participaties en leningen Overzicht doelstellingen en prestatie-indicatoren BOM Organisatie GRI-tabel Gebruikte termen en afkortingen Relevante websites

41 41 42 43

46

Al onze activiteiten zijn gericht op het tot stand brengen van een sterkere economische structuur van Brabant. En met succes. Zo herstructureren we in een hoger tempo dan verwacht verouderde bedrijventerreinen (1.485 hectare totaal ultimo 2012 tegen geprognosticeerd 1.400 hectare) en slagen we er steeds beter in internationale kennisintensieve bedrijvigheid naar Brabant te halen (2012: € 183 miljoen aan investeringen, goed voor 942 arbeidsplaatsen). Dankzij een duidelijker exit-beleid realiseert de BOM ook met haar participaties een beter rendement (boekwinst 2012: € 1,45 miljoen) en worden potentiële groeikernen voor de Brabantse economie afgeleverd. In financiële zin kijken wij dan ook tevreden terug op 2012. Het resultaat van de BOM was met € 479.000 vergelijkbaar met het jaar ervoor. Het totale geconsolideerde resultaat € -860k wordt sterk bepaald door de BOM-deelneming in OLSP Holding B.V. (Pivot Park). Zo’n belangwekkend en omvangrijk project gaat altijd gepaard met aanloopverliezen. Pivot Park vormde daarop in 2012 geen uitzondering, hoewel het verlies beduidend lager uitviel dan verwacht.

53

Top Europese kennisen innovatieregio’s

De BOM is klaar om de uitdagingen voor de komende jaren aan te gaan. Een uiterst belangrijke is de uitvoering van het Economisch Programma Brabant 2020, zoals de provincie die heeft vastgesteld. De belangrijkste ambitie: Brabant tot de top van kennisen innovatieregio’s in Europa laten behoren. Een doelstelling die stevig doorpakken vereist en waarvoor de provincie een cruciale rol ziet weggelegd voor de BOM. Het eerste halfjaar van 2012 is met vertegenwoordigers van de provincie Noord-Brabant veelvuldig overleg gevoerd om de contouren te schetsen waarbinnen de BOM haar opdracht moet realiseren. Dit heeft geresulteerd in het besluit om per 1 januari 2013 een nieuwe, overzichtelijke holdingstructuur te creëren, met de provincie als enig aandeelhouder van BOM Holding B.V. De Staat der Nederlanden behoudt een minderheidsbelang in BOM Business Development & Foreign Investments B.V. en BOM Capital I B.V.

55 57 59

61 63

67 67 71 72 73 74 76 80 81 Jan Pelle, directeur BOM

2


Daarnaast zijn er aanzetten gegeven voor verdere financiële afspraken, zoals het ter beschikking stellen van nieuw werkkapitaal. Een belangrijk deel van dat geld is bestemd voor enkele fondsen die wij naar verwachting in de loop van 2013 mogen gaan beheren. Het doel van de fondsen is om op specifieke thema’s sectoroverschrijdende en kennisintensieve innovaties te stimuleren.

3

Contact met ondernemers en samenleving

Krachtig netwerk

Dankzij de afspraken met de provincie kan de BOM invulling geven aan haar Meerjarenprogramma 2013-2016. Waarbij we ons ten volle bewust zijn van het feit dat we in deze tijden van budgettaire krapte een substantieel bedrag krijgen toebedeeld om de Brabantse economie toekomstbestendig te maken. Met dit voorrecht vervult de BOM, nog sterker dan voorheen, een publieke taak, wat ons motiveert nadrukkelijk het contact te zoeken met ondernemers en samenleving. Om aan te geven wat we doen, hoe we het doen en waarom we het doen. Vooral het consequent beantwoorden van die laatste vraag helpt mee onze richting voor de komende jaren te bepalen. Binnen Brabant heerst brede consensus over de noodzaak tot innovatie; alleen via die weg kunnen we de komende decennia economisch een rol van betekenis blijven spelen. We moeten durven investeren in de toekomst. Vanuit de vraag hoe wij in een steeds concurrerender en mondialer speelveld economisch overeind willen blijven.

Een belangrijke waarde van de BOM blijft het netwerk waaruit ze kan putten. Voor innovatieve projecten levert dat vaak een aanvulling op die het eindproduct nog solider maakt. Vanuit dat krachtige netwerk met ondernemers en kennisleveranciers komen ook nieuwe coalities tot stand, of krijgen bestaande samenwerkingsverbanden een versnelling. De successen in 2012 op het gebied van Biobased economie zijn daarvan een goed voorbeeld. Met het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) werd een nieuw kader voor het stimuleren van biogebaseerde ontwikkelingen in Oost-Brabant opgesteld. Voor het westelijke deel van de provincie liggen zelfs uitvoerbare plannen klaar waarin de BOM dit jaar vanuit het Biobased Brabant Fonds (beschikbaar kapitaal: 10 miljoen euro) graag wil participeren.

Oplossingen maatschappelijke vraagstukken

Dat zal niet lukken door hetzelfde te blijven doen wat we altijd gedaan hebben. Nadrukkelijk zullen we op zoek gaan naar baanbrekende oplossingen voor urgente maatschappelijke vraagstukken, nationaal en internationaal. Het gaat daarbij om thema’s als milieu, voedsel, water, gezondheid en energie. Ondernemend Brabant staat voor de uitdaging rond deze thema’s innovatie en ondernemerschap te verbinden tot nieuwe producten en diensten. Het liefst sectoroverschrijdend (cross overs), omdat echte vernieuwing zich niet binnen maar op de raakvlakken tussen sectoren manifesteert. Prikkelen en mobiliseren

De ontwikkelingen elders in de wereld dwingen ons snel te handelen. De manifestatie van China als economische grootmacht en de opmars van andere opkomende landen (Brazilië, India, Rusland, Zuid-Afrika) bieden kansen die we niet aan ons voorbij kunnen laten gaan. De BOM is om die reden in 2012 al begonnen met een versnelling, een intern proces dat in 2013 onverminderd zal worden voortgezet. De BOM ontwikkelt zich van een klassieke onderneming naar een onderneming met een missie zonder dat een concreet eindbeeld is bepaald. Dit duidt niet op zwakte, maar juist op kracht. We hebben namelijk het vertrouwen dat we in onze missie zullen slagen. Door het binnen de organisatie aanwezige palet aan kennis en kunde steeds integraler in te zetten tonen we onze partners nog sterker onze meerwaarde. Het vermogen effectief samen te werken zal het verschil maken. Vanuit die context zal de BOM binnen de zogeheten triple helix (bedrijven, overheden en kennisinstellingen) partijen blijven prikkelen en mobiliseren. Door vitale coalities te smeden kan een ecosysteem ontstaan waarin ondernemerschap de ruimte krijgt te floreren en er voortdurend nieuwe kennis, nieuwe producten en nieuwe bedrijven tot stand komen. Binnen het bedrijfsleven, onze belangrijkste doelgroep, zoeken we nadrukkelijk uitdagers; entrepreneurs die verder kijken dan hun eigen bedrijf en opereren vanuit een maatschappelijke betrokkenheid. Die inzien dat we een ‘nieuwe economie’ gaan bouwen, waarbij ontwikkeling bepalender is dan groei. Dergelijke ondernemers vinden het opdrogen van subsidiestromen geen bezwaar, ze beschikken over zo’n sterke innerlijke drive dat ze geen moeite hebben zelf een deel van het risico te nemen.


4

Integraliteit brengt meer synergie

De belangrijke taak die de provincie de BOM heeft toebedeeld zet ook binnen de organisatie afdelingen in beweging. Willen we onze slagkracht vergroten dan zullen we ook intern meer de synergie moeten zoeken. Wat dat betreft mag het Oss Life Sciences Park (Pivot Park), dat in februari 2012 operationeel werd, tot de verbeelding spreken. Binnen dat project trokken alle BOM-afdelingen (O&I, Participaties, Bedrijventerreinen, Investeringsbevordering) vanuit een gedeelde visie samen op, voor een zo’n sterk mogelijk eindresultaat. Deze actieve, ondernemende houding bracht BOM-breed kennis, kunde en geld bij elkaar waardoor het businesspark van start kon gaan. Het is een ontwikkeling als deze die mij ervan overtuigt dat de BOM de haar toebedeelde taken aankan. Brabant-breed, cross-sectoraal, onafhankelijk en vraaggericht. Competenties die bij de medewerkers aanwezig zijn. Dat geeft vertrouwen, voor het heden en voor de toekomst. Ik complimenteer en dank jullie daarmee.” Jan Pelle directeur


5

1.2 Profiel van de onderneming

Verbetering van het productie- en ondernemersklimaat in Noord-Brabant door innovatiebevordering, kennisuitwisseling, clustervorming en activiteiten in het kader van Europese projecten en netwerken.

Risicomanagement Risicomanagement behoort sinds jaar en dag tot de normale bedrijfsvoering van de BOM. Het beleid is erop gericht bestaande en toekomstige risico’s inzichtelijk en kwantificeerbaar te maken, te verminderen, te beheersen of te spreiden door de toepassing van beheersingsmaatregelen. In hoofdstuk 4 van het jaarverslag worden de vijf voornaamste risico’s en het bijbehorende risicomanagement vermeld. Het risicomanagementbeleid is in 2012 regelmatig besproken met zowel het voltallige managementteam als de Raad van Commissarissen.

BEDRIJVENTERREINEN

De BOM als organisatie

Begeleiding van parkmanagement en coördinatie van revitaliseringsprojecten van bestaande bedrijventerreinen en de ontwikkeling van nieuwe bedrijfs- en kennisparken.

De N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij is een naamloze vennootschap, gevestigd in Tilburg. De vennootschap heeft een directie en een Raad van Commissarissen die alle bevoegdheden heeft die door de wet aan de Raad van Commissarissen van een vennootschap worden toegekend. Er is een procedure gestart voor de benoeming van een nieuwe RvC naar aanleiding van de structuurwijziging. Meer informatie over de directie en Raad van Commissarissen vindt u in het Jaarverslag in paragraaf 6.5 en op de website, www.bom.nl.

De kernactiviteiten van de BOM zijn te verdelen in vier onderdelen: ONTWIKKELING & INNOVATIE

Investeringsbevordering

Acquireren en ondersteunen van (buitenlandse) bedrijven die een vestiging in NoordBrabant overwegen en adviseren bij uitbreidingsinvesteringen en bij het behoud van bedrijven voor de regio.

De BOM kent de volgende organisatiestructuur:

Participaties

De afdeling participaties participeert in kansrijke, innovatieve bedrijven in Noord-Brabant die bijdragen aan de economische groei van de topsectoren in Noord-Brabant.

Raad van Commissarissen

Voor een uitgebreide beschrijving van de bovenstaande activiteiten wordt verwezen naar Hoofdstuk 3 van het jaarverslag 2012: “Toelichting resultaten kerntaken”. De BOM als vennootschap: N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij 100%

OLSP Holding B.V.

100%

BOM Vastgoed B.V.

100%

Spin-Off Fonds Brabant B.V.

Ontwikkeling & Innovatie 100%

Directie

Financiële administratie

Personeelszaken

Investeringsbevordering

Participaties

Bedrijventerreinen

100%

Biobased Brabant Fonds B.V.

Life Sciences & Health Fund B.V.

De BOM stimuleert innovatie door middel van het tot stand brengen van kennisen businessclusters. Hierbij heeft de BOM de rol van spin in het web en probeert kennisinstellingen, overheid en in het bijzonder MKB bedrijven met elkaar te verbinden. Het doel is new business development (gericht op nieuwe markten, nieuwe producten of nieuwe combinaties). De BOM stelt daarmee MKB bedrijven in staat te groeien. Projecten die voortkomen uit onze programma’s Hightech Systemen en Materialen (inclusief automotive), Food & Nutrition, Life Sciences en Medische Technologie, Maintenance, Bioenergie en Logistieke Supply Chains leveren veelal een substantiële bijdrage aan de drie p’s van maatschappelijk verantwoord ondernemen: people, planet, profit. Ook op het gebied van duurzaamheid levert de BOM haar bijdrage. Zoals bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van Duurzaam Industriepark Cranendonck. De BOM participeert in het bedrijf Satori Factory, dat elektrische scooters ontwikkelt. Brabant wil zich sterk maken voor duurzame energie. Hiertoe zijn projecten opgezet op de terreinen van biobased economy, elektrisch rijden en zonne-energie.

Per 1 januari 2013 heeft de organisatie een structuurwijziging ondergaan. Hierbij is de naam van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij veranderd in Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Holding B.V. en zijn een aantal afdelingen die reeds bestonden in separate juridische entiteiten ondergebracht. Het een en ander zal worden toegelicht in de gebeurtenissen na balansdatum, opgenomen onder de overige gegevens §5.10. De aandeelhouders van de BOM zijn: 1. Staat der Nederlanden, ministerie van Economische Zaken (57.62%) 2. Provincie Noord-Brabant (42.38%) Per 1 januari 2013 is de provincie Noord-Brabant enig aandeelhouder van BOM Holding B.V. BOM Holding B.V. bezit de volgende belangen: • BOM Business Development & Foreign Investments B.V. 50,1% • BOM Capital I B.V. 50,1% • BOM Bedrijfslocaties B.V. 100% • OLSP Holding B.V. 100% • BOM Vastgoed B.V. 100% • BOM Capital II B.V. 100% De Staat der Nederlanden behoudt een minderheidsbelang in BOM Business Development & Foreign Investments B.V. en BOM Capital I B.V..


6


7

1.3 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Uitvoering van de strategie en het beleid

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MV0) is voor de BOM een vanzelfsprekend onderdeel van de bedrijfsvoering. De activiteiten die horen bij de uitwerking van de strategie dienen maatschappelijke doelen. Investeringen in innovatie lopen gelijk op met duurzaamheid, energiebesparing en goede arbeidsomstandigheden. Missie en visie

De BOM, Investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Brabant is gevestigd aan de Goirlese weg 15, 5026 PB te Tilburg. De BOM is een onafhankelijke onderneming die als missie heeft de sociaal-economische structuur, de werkgelegenheid en het vestigingsklimaat van de provincie Noord-Brabant duurzaam te versterken. De BOM wil dit bereiken door op te treden als spin in het web voor ondernemingen, lokale overheden en kennisinstellingen, door te sturen op maatschappelijk en financieel rendement en door een focus aan te brengen in het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Strategie en beleid

De BOM stimuleert innovaties, participatie in vernieuwende bedrijven, herstructurering van verouderde bedrijventerreinen en aantrekken van hightech-bedrijven naar de regio. Hoewel de nadruk ligt op economische versterking, dienen deze activiteiten op zichzelf al maatschappelijke doelen, zoals het bevorderen van werkgelegenheid en het stimuleren van een duurzame economie. De BOM wil de provincie helpen om te komen tot duurzame ontwikkeling en om een balans te creëren tussen ‘people, planet en profit’. Daarnaast onderschrijft de BOM de ILO-richtlijnen en de OESO-richtlijnen voor verantwoord ondernemen. In september 2011 heeft een herijking plaatsgevonden van de strategie en doelstelling van de BOM. Hierin werd onderstreept dat de BOM de grootste bijdrage aan MVO kan leveren door hier in de kernprocessen actief rekening mee te houden. Mede om deze reden is ervoor gekozen geen aparte strategie voor MVO vast te stellen, maar de huidige strategie zodanig te herijken dat MVO hierin verder verwerkt wordt. Hierdoor scheppen de principes van MVO kansen voor de uitvoering van de kernactiviteiten van de BOM en vice versa. Met de herijking van de strategie probeert de BOM maximaal aan te sluiten bij de beleidsagenda’s van de provincie NoordBrabant en het Rijk. Zo zullen de inspanningen van de BOM zich nog nadrukkelijker richten op het beleid voor topsectoren en belangrijke thema’s zoals biobased economy, elektrisch rijden en duurzame energie. Deze beleidsagenda’s zijn samengevat in drie strategische doelen die de BOM zichzelf gesteld heeft: • Verduurzaming van de Brabantse economie; • Kennisintensivering van de Brabantse bedrijvigheid; • Internationalisering van de Brabantse economie.

Verduurzaming Brabantse

Kennisintensivering van de

Internationalisering van

economie

Brabantse bedrijvigheid

de Brabantse economie

Alle activiteiten die bijdragen aan een groenere, meer competitieve economie waarin efficiënter (zuiniger) met hulpbronnen wordt omgesprongen.

Alle activiteiten die bijdragen aan meer ideeënkennis (wetenschappelijke en technologische ideeën) of aan meer kennis in de vorm van vaardigheden (menselijk kapitaal, zoals ervaringskennis of ambachtelijke expertise). Beide soorten kennis dienen economisch relevant te zijn. Valorisatie van kennis is het doel van kennisintensivering.

Alle activiteiten die bijdragen aan het creëren van grensoverschrijdende contexten, waarin het bestaande (bestaande markten, bestaande kennis en competenties, etc.) wordt geconfronteerd met nieuwe uitdagingen en inzichten die kunnen leiden tot nieuwe markten, nieuwe business concepten, nieuwe combinaties, nieuwe kennis of mobiliteit van arbeid.


8

Binnen de verschillende kernactiviteiten zijn de strategische doelen bepaald waar de komende drie tot vijf jaar aan gewerkt wordt. 2012 stond in het teken van een verdere verfijning van deze strategische doelen. Dit heeft geleid tot het meerjarenplan 2013-2016. De concrete uitwerking van strategische doelstellingen zijn opgenomen in het activiteitenplan 2013. Hierin is opgenomen een set aan indicatoren die de BOM in staat stelt om de prestaties ten opzichte van de gestelde doelen te meten. Dit raamwerk dient ook voor interne sturing en externe rapportage. Organisatie van MVO bij de BOM Doordat MVO bij de BOM geïntegreerd is in de dagelijkse gang van zaken, zijn de afdelingshoofden van de verschillende kernactiviteiten (afdelingen) verantwoordelijk voor de uitvoering van de MVO-activiteiten binnen hun werkveld. MVO is onderdeel van het huidige managementsysteem voor de bedrijfsvoering. Derhalve is in het proces van strategiebepaling, evaluatie en de audits voor MVO opgenomen in de huidige interne processen. De voortgang wordt periodiek besproken in het managementteam. In dit managementteam nemen naast de afdelingshoofden van de verschillende afdelingen ook de controller en de algemeen directeur plaats. Binnen het managementteam is de operationele verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de verschillende activiteiten belegd bij de functie van controller. De algemeen directeur is eindverantwoordelijk en laat zich op zijn beurt adviseren en controleren door de Raad van Commissarissen. Specifieke MVO-resultaten worden vooralsnog niet meegenomen in de beloning van management. De verzameling van de gegevens ten behoeve van interne sturing en externe rapportage wordt gecoördineerd door de functie controller. Communicatie met belanghebbenden

Onlosmakelijk verbonden met de uitvoering van de kernprocessen is het spreken en overleggen met belanghebbenden. In onderstaand overzicht geven wij aan welke groepen belanghebbenden de BOM definieert, de verwachtingen die zij hebben ten aanzien van de BOM en hoe de BOM met hen in dialoog gaat. In deze rapportage probeert de BOM zo veel mogelijk te beantwoorden aan de informatiebehoeftes van de belanghebbenden door informatie op te nemen die aansluit bij hun verwachtingen. Derhalve is de selectie van materiële onderwerpen hierop aangesloten.


9

Belanghebbenden

Hun verwachtingen

Hoe wij in dialoog gaan

Aandeelhouders

Informatie over: • Revolverendheid • Uitvoering van de afspraken • Maatschappelijke prestaties

De BOM spreekt op periodieke basis met de aandeelhouders. Daarnaast probeert de BOM hen met rapportages op de hoogte te houden van de voortgang ten aanzien van de afspraken.

Ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden

Informatie over: • De BOM als kennisbank • De BOM als netwerkpartner • De BOM als verstrekker van risicodragend kapitaal

De BOM wil de spin in het web zijn tussen bedrijven, kennisinstellingen en lokale overheden. De BOM probeert actief deze belanghebbenden aan elkaar te verbinden. Daarnaast doet de BOM haar uiterste best om kennis van de regio en specifieke onderwerpen actueel te houden en te vergroten. Ook is de BOM afhankelijk van ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden om een positieve impuls te genereren voor de verduurzaming van Noord-Brabant. Naast het beschikbaar maken van kennis en het verbinden van belanghebbenden, probeert de BOM door het verstrekken van risicodragend kapitaal innovatieve startende ondernemingen een steuntje in de rug te geven. De BOM gaat actief in gesprek met deze ondernemingen om hen te prikkelen bij te dragen aan de innovatiekracht en verduurzaming van Noord-Brabant.

NGO’s

Werknemers

Informatie over: • Hoe de BOM Brabant ondersteunt in de verduurzamingsopgave

Informatie over: • Hoe de BOM een gezonde en inspirerende werkomgeving waarborgt


Met de herijkte strategie kan de BOM nog nadrukkelijker inzichtelijk maken welke bijdrage wordt geleverd aan de verduurzaming van Brabant. Deze rapportage geeft een eerste inkijk en verzorgt een nulmeting van de milieuimpact van de interne bedrijfsvoering. In de komende jaren wil de BOM via de website en de jaarverslaggeving de belanghebbenden gericht informeren over de voortgang. Door de schaalgrootte van onze organisatie is het heel goed mogelijk om elkaar op dagelijkse basis te spreken. Mede door de interne samenwerking tussen de verschillende kernactiviteiten spreken collega’s elkaar vaak op natuurlijke wijze. Verder is de organisatie zodanig ‘plat’ dat het voor werknemers mogelijk is om eventuele onvrede tijdig te melden bij de directie en/of verantwoordelijk manager.

10

De BOM in de keten

De BOM gebruikt energie voor de verlichting en verwarming van het pand. Ook moet het personeel zich vervoeren van huis naar werk en naar specifieke projecten in de regio. Echter, de positieve en negatieve impact van de BOM op mens, milieu en maatschappij wordt voornamelijk gegenereerd in de keten. In het bijzonder de activiteiten die ontplooid worden voor en door de regio kosten energie en grondstoffen, maar leveren anderzijds zaken op als werkgelegenheid, verduurzaming en kennisintensivering. De nadruk voor verantwoord ketenbeheer ligt derhalve op de impact die de BOM genereert op projecten, samenwerkingsverbanden en participaties in de regio. Uiteraard probeert de BOM ook bij de inkoop van producten en diensten de principes van duurzaam inkopen maximaal toe te passen. Verantwoord ketenbeheer in onze kernactiviteiten

Een belangrijk onderdeel van de keten van de BOM zijn ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden waarmee projecten worden uitgevoerd, waarmee wordt samengewerkt of waarin geparticipeerd wordt. De BOM wil haar rol nog verder aanscherpen en verbeteren. Om deze reden is de BOM voornemens in 2013 een onderzoek uit te laten voeren naar de tevredenheid van onze opdrachtgevers aangaande de dienstverlening van de BOM. Dit geeft de BOM belangrijke informatie over wat de BOM nog verder kan verbeteren. Participaties Bij de beoordeling van investeringsvoorstellen die worden ingediend bij de afdeling Participaties wordt voorafgaand aan een eventuele investering het MVO-beleid beoordeeld. Enerzijds of de investering voldoet aan het door de BOM te hanteren MVO-beleid, anderzijds of de betreffende onderneming waarin eventueel een belang wordt genomen hier aandacht aan besteedt. Ook binnen het MKB Innovatiefonds speelt MVO een nadrukkelijkere rol, omdat het fonds is opgericht om bedrijven en daarmee werkgelegenheid in de regio te behouden. Investeringsbevordering Voor de afdeling Investeringsbevordering ligt de nadruk van de wervingsactiviteiten op Azië, Europa en Noord-Amerika. Het doel is om hoogwaardige kennis naar Brabant te halen en daarmee hoogwaardige werkplekken te creëren. Het is de insteek om juist die organisaties te verbinden met Brabant die een bijdrage kunnen leveren aan de verduurzaming en kennisintensivering van Brabant. Ontwikkeling & Innovatie Binnen de werkzaamheden van O&I worden kennisinstellingen, ondernemingen en lokale overheden actief aan elkaar verbonden met als doel samen projecten te ontplooien. De insteek is om projecten te ontplooien die in meer of mindere mate te maken hebben met thema’s als: biobased economy, elektrisch rijden, duurzame energie en het organiseren van (duurzame) koopkracht. De activiteiten richten zich in toenemende mate op samenwerkingen binnen Noord-Europa. Bedrijventerreinen Het ontwikkelen en vernieuwen van bedrijventerreinen is bij uitstek een mogelijkheid om duurzame principes toe te passen. In de ontwikkeling van bedrijventerreinen is het de ambitie om kennisintensivering te faciliteren, maar ook om toepassingen van duurzame energie en lokale energieopwekking te incorporeren. Daarnaast is de insteek om bestaande bedrijventerreinen nieuw leven in te blazen, in plaats van compleet nieuwe bedrijventerreinen te ontwikkelen.


11

Dilemma: het afruilprobleem De BOM doet haar uiterste best om de uitvoering van de kernactiviteiten zo correct mogelijk uit te voeren en met de meest positieve impact als mogelijk voor de regio. Echter, soms loopt de BOM tegen een dilemma aan. Zo komt de BOM regelmatig in contact met ondernemingen die zich willen vestigen in Noord-Brabant. Bij sommige ondernemingen is er een spanning tussen werkgelegenheid en milieu-opbrengst. Een onderneming kan zich vestigen in Noord-Brabant en een positieve impuls geven aan de werkgelegenheid, maar ook een vervuilend karakter hebben. De andere kant maakt de BOM ook mee. Ondernemingen die een positieve impuls geven aan de verduurzaming van Noord-Brabant, maar die tegelijkertijd weinig nieuwe arbeidsplaatsen genereren. Belanghebbenden zijn niet eensgezind over het ‘juiste’ doen. Het is de insteek van de BOM om hier een gezonde balans in te vinden. Graag laat de BOM zich bij dit soort beslissingen informeren door haar belanghebbenden. Ook gaat de BOM actief in gesprek met de onderneming om te kijken of er duurzame en blijvende veranderingen mogelijk zijn die op alle fronten voor de regio Noord-Brabant een positieve uitwerking hebben.

Verantwoord ketenbeheer door duurzaam inkopen

De toeleveranciers van de BOM betreffen voornamelijk leveranciers van kantoorartikelen, energie en de levering van specifieke diensten. In het inkoopbeleid dat in mei 2011 is herijkt wordt expliciet rekening gehouden met specifieke weten regelgeving waaraan de BOM als publieke onderneming moet voldoen. De BOM onderschrijft de principes van MVO en vindt dat zij daarin vanzelfsprekend het goede voorbeeld moet geven. Zij onderschrijft dan ook de landelijke doelstelling van het ministerie van Infrastructuur en Milieu om als gezamenlijke overheden te streven naar duurzaam inkopen. Om dit streven te realiseren sluit de BOM zich aan bij het gezamenlijke overheidsprogramma Duurzaam Inkopen. Dit betekent dat zij de binnen het programma vastgestelde adviezen betrekt bij haar inkoopactiviteiten en dat zij de menukaart duurzaam inkopen toepast. Leveranciers die niet kunnen voldoen aan de inkoopcriteria van de BOM worden gestimuleerd om te komen tot verbeteringen. Als er te weinig verandering optreedt zal er naar een nieuwe leverancier gezocht worden. Naast milieuaspecten is de BOM voornemens om ook sociale aspecten te betrekken in de inkoop van producten en diensten. De BOM zal in voorkomend geval gebruikmaken van de mogelijkheid om bij aanbestedingen sociale aspecten te betrekken, door eisen te stellen aan de werknemers, die de opdrachtnemer zal inzetten voor de uitvoering van de opdracht. Zo kan de BOM de eis stellen dat een bepaald percentage langdurig werklozen of arbeidsgehandicapten wordt ingezet door de opdrachtnemer. De BOM zal per opdracht beslissen of en zo ja, welke eisen zij stelt aan het in te zetten personeel. Daarbij zal de BOM er voor zorgdragen dat de gestelde eisen proportioneel en non-discriminatoir zijn. Menukaart duurzaam inkopen De menukaart duurzaam inkopen (http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/ duurzaam-inkopen/) wordt gehanteerd als hulpmiddel om milieu- en sociale criteria mee te nemen in het inkoopproces. De menukaart beschrijft ambitieniveaus voor inkooppakketten waarbij duur- zaamheidscriteria worden opgenomen. Er zijn drie oplopende ambitieniveaus: actief, voorlopend en innovatief. Er wordt gestreefd naar duurzaam inkopen op het innovatief niveau. Hierbij wordt een stapsgewijze aanpak gevolgd. Voor de huidige inkooppakketten van de BOM die zijn opgenomen in de menukaart wordt het ambitieniveau ‘actief’ en de daarbij horende criteria als eis meegenomen in de aanbesteding. De ambitieniveaus ‘voorlopend’ en ‘innovatief’ worden zoveel mogelijk als wens opgenomen. Deze wensen wegen dan via het gunningcriterium duurzaamheid mee in de beoordeling.

Naast het naleven van weten regelgeving, speelt ook het handelen van de betrokken personen in gevallen waarin de weten regelgeving niet (duidelijk) voorziet een rol. Dit betekent dat inkopers en medewerkers bereid moeten zijn om zodanig te besluiten dat er wordt gehandeld in de geest van bestaande weten regelgeving. Van bestuurders en medewerkers wordt professionele verantwoordelijkheid verwacht. Dit betekent dat men altijd in staat is verantwoording af te leggen over gemaakte keuzes zowel naar interne als externe betrokkenen. Integriteitseisen aan leveranciers De BOM verleent geen opdrachten aan bedrijven met een bedrijfsvoering die maatschappelijk gezien onaanvaardbaar is. Met organisaties die werknemers of leveranciers discrimineren of die er ontoereikende arbeidsomstandigheden op na houden, wenst de BOM geen zaken te doen. In het programma van eisen en in de aanbestedingsstukken zal van dit principe blijk worden gegeven. Genoemde aspecten worden getoetst bij de beoordeling van offertes. In het bijzonder geldt dat de BOM geen producten wil inkopen en/of gebruiken, die gemaakt zijn met behulp van kinderarbeid. Verder verleent de BOM geen opdrachten aan bedrijven die zich schuldig maken aan criminele activiteiten of anderszins niet integer worden geacht. Om bedrijven hierop te kunnen toetsen, wordt informatie ingewonnen en wordt deze informatie vervolgens geanalyseerd aan de hand van de inkoopcriteria. Beleid en Resultaten

Veel van de gegevens die in dit jaarverslag rapporteren, worden sinds de oprichting bijgehouden door de BOM en waar mogelijk ook op wordt gestuurd. In 2011 is door de BOM voor het eerst een CO2-voetafdruk bepaald. Sociaal beleid en resultaten Het personeelsbeleid vormt binnen de BOM een belangrijk onderdeel van het MVO-beleid. Dit beleid is erop gericht dat het personeel een veilige en prettige werkomgeving heeft. Het personeel krijgt kansen om zich te ontplooien en te ontwikkelen en is actief betrokken bij maatschappelijk zinvolle projecten die gericht zijn op innovatie en duurzaamheid. De BOM is echter voornemens om nog beter te begrijpen welke wensen er leven onder het personeel en of zij tevreden zijn met het werk dat zij doen. In 2012 is gestart met het schrijven van een Human Capital Agenda. Hier zal in 2013 en 2014 verdere invulling aan gegeven worden. De Human Capital Agenda vormt de basis voor een succesvolle uitvoering van de ambities zoals opgenomen in het meerjarenplan. Om te komen tot een zogeheten “nulmeting” zal in 2013 daarom een medewerker betrokkenheidsonderzoek worden gehouden onder het personeel van de BOM. De uitkomsten hiervan zullen worden meegenomen in de verdere uitwerking van de Human Capital Agenda. In 2012 zijn geen onderscheidingen toegekend. Het ziekteverzuim in 2012 is gestegen: 1,38% (2011: 0,85%). De steiging van het ziekteverzuim is gelegen in een aantal incidentele langdurige blessures. Dit is nog zeer laag als we dit afzetten tegen het landelijke gemiddelde (4,4%). Het aantal medewerkers in dienst bij de BOM is licht gestegen naar 53 personen. Door deeltijdwerk is daarentegen het aantal FTE’s gedaald naar 44,9.

Diversiteit 42% 58%

mannen

2012

vrouwen

Integriteiteisen aan bestuurders en medewerkers Bij inkoop wordt gemeenschapsgeld uitgegeven. Het uitgeven van gemeenschapsgeld dient op een effectieve en efficiënte wijze te gebeuren, zonder willekeur en dient met waarborgen omgeven te zijn. De Bom is aan te merken als een aanbestedende dienst, wat ons verplicht de aanbestedingsregels te volgen. Jaarverslag 2012 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

12


2011

Aantal medewerkers 53 52 Aantal FTE’s 44,9 47,5 Mannen / vrouwen 31/22 31/21

13

Naast de berekening van de CO2-voetafdruk worden ook andere milieu-indicatoren gemeten. Er zijn geen incidenten van discriminatie gemeld. Geen van de medewerkers valt onder een cao. Medio 2012 is de PVT (personeelsvertegenwoordiging) vervangen door een ondernemingsraad (OR). De secundaire arbeidsvoorwaarden worden jaarlijks in overleg met de OR vastgesteld en zijn van toepassing op alle medewerkers, inclusief de directeur. Per 1 januari 2013 wordt een nieuw functie- en salarishuis geïmplementeerd. Milieubeleid en -resultaten Binnen het milieubeleid streeft de BOM naar een beperking van het energie- en papierverbruik, als ook een vermindering van het aantal vliegreizen en gereisde zakelijke kilometers. Voor al het drukwerk wordt papier gebruikt voorzien van het FSC-keurmerk. In 2013 zal nader worden onderzocht of er overgestapt kan worden naar elektrisch rijden en mogelijkheden om het aantal vliegreizen verder terug te brengen. In de regio is het speerpunt van het beleid om ondernemingen, kennisinstellingen en lokale overheden te ondersteunen in het maken van duurzame keuzes. Voor de BOM is de CO2-voetafdruk van de interne bedrijfsvoering berekend. Om de conversie van energiedragers naar CO2 te bewerkstelligen zijn de conversiefactoren van het Greenhouse Gas Protocol (GhG, www.greenhousegasprotocol.org) gebruikt. Het GhG-protocol onderscheidt de uitstoot in drie ‘scopes’. In de scope 1 emissies rapporteert de BOM over het gasverbruik en het brandstofverbruik van de leaseauto’s. Binnen scope 2 wordt de CO2 uitstoot van de consumptie van elektriciteit gerapporteerd. Scope 3 is gereserveerd voor het zakelijk vervoer. In onderstaande tabel is de uitstoot in ton per scope weergegeven. Scope Scope 1 Scope 2 Scope 3

CO2 emissie in tonnen 2012 2011 59,4 84,9 38,5 38,4 87,5 79,7

Circa 80% van de voetafdruk van de BOM bestaat uit de CO2 uitstoot door zakelijke kilometers, vliegreizen en het brandstofverbruik van de leaseauto’s.

Indicator

Papierverbruik (in kg) Kantoorafval (in kg) Elektriciteitsverbruik (in kWh) Gasverbruik (in m3) Energieverbruik (in MJ) Energie in MJ per m2 kantoor vloeroppervlak Energie in MJ per FTE

2012

1.500 39.936 97.654 9.674 657.736 713 14.649

2011

1.750 34.944 97.420 10.300 676.712 734 15.665

Resultaten van het werk van de BOM in de regio De meest positieve impact wordt door de BOM gegenereerd in de projecten, samenwerkingsverbanden en participaties in de regio. Daarbij probeert de BOM bij te dragen aan het vergroten van de werkgelegenheid, de innovatiekracht en de economie in algemene zin. Rapportagegrondslagen en reikwijdte

De doelgroep van dit verslag zijn belanghebbenden en andere geïnteresseerden. De rapportage-criteria van de BOM zijn gebaseerd op de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) versie 3.1. De GRI-richtlijnen zijn wereldwijd de meest geaccepteerde richtlijnen voor het opstellen van (maatschappelijke) jaarverslagen. De richtlijnen zijn te vinden op www.globalreporting.org. In het jaarverslag 2012 rapporteert de BOM op basis van GRI-richtlijnen op applicatieniveau C (self-declared). De selectie van de indicatoren is gebaseerd op de leidraden van GRI (bijvoorbeeld ‘Boundary Protocol’) en de gesprekken met onze belanghebbenden. De volledige GRI-tabel is opgenomen op onze website. De afdeling Controlling is intern verantwoordelijk voor het verzamelen en valideren van de gerapporteerde gegevens. De gegevens worden aan een centraal systeem onttrokken. De gegevens voor elektriciteit, gas, leaseauto’s, papierverbruik, vliegreizen en afval zijn gebaseerd op facturen van derden. De gegevens voor zakelijke kilometers zijn gebaseerd op declaraties van het personeel. Om te komen tot gegevens over afvalgebruik is een schatting gemaakt, waarbij de inhoud van een container is geschat en vermenigvuldigd met het aantal keren dat de container is opgehaald. Het kantoorpand wordt gedeeld met een derde partij. Om te komen tot het energie-verbruik voor de BOM is het totale energieverbruik naar rato van de vierkante meters toegewezen. De gegevens zijn omgerekend naar MJ en vervolgens naar CO2, gebruikmakend van de richtlijnen van het Greenhouse Gas Protocol (www.greenhousegasprotocol.nl). Er hebben geen wijzigingen op de definities of meetmethodes plaatsgevonden. De MVO-verslaggeving beslaat het gehele kalenderjaar 2012 (1 januari - 31 december 2012). Hierin zijn opgenomen de BOM en BOM Vastgoed B.V. Deelnemingen waarvan de BOM het management voert zijn ook opgenomen in de rapportage. Er wordt niet gerapporteerd over eventuele onderaannemers en/of toeleveranciers. Wel wordt informatie gegeven over de directe effecten van de kernactiviteiten van de BOM in de regio. Acquisities, zijn niet meegenomen in de rapportage, deze worden opgenomen in de rapportage bij de start van het eerstvolgende kalenderjaar na acquisitie. Desinvesteringen, worden met terugwerkende kracht in het jaar dat de desinvestering heeft plaatsgevonden niet meer opgenomen in de rapportage. De MVO-gegevens zijn (nog) geen onderdeel van externe verificatie. Gezien het feit dat in 2011 voor het eerst gestart is met de verzameling van kwantitatieve MVO-data wordt dit prematuur geacht. Zodra de nieuwe strategie is geïmplementeerd zal de BOM in dialoog gaan met de aandeelhouders over de wenselijkheid van een externe verificatie. De BOM stelt feedback van de lezers van dit verslag en andere belanghebbenden op prijs. Eventuele reacties ontvangt de BOM graag op [email protected].


14


15

1.4 Financiële positie BOM

Liquiditeitspositie

Middelen

De BOM is een publieke NV met de Staat der Nederlanden en de provincie Noord-Brabant als aandeelhouders en belangrijke subsidiënten. De activiteiten van de BOM sluiten aan op het beleid van het ministerie van Economische Zaken en de provincie Noord-Brabant. De BOM is vooral partner van het bedrijfsleven bij het versterken van de concurrentiekracht, bij vestigingsplaatskeuze en bij beschikbaarstelling van risicodragend vermogen. De vier kerntaken Ontwikkeling & Innovatie, Investeringsbevordering, Participaties en Bedrijventerreinen worden in onderlinge samenhang ingezet. Algemeen

De BOM heeft over 2012 geconsolideerd een netto resultaat geboekt van € -859.750 (2011 € 610.245). Dit resultaat bestaat uit de volgende componenten (bedragen in euro’s):

Exploitatieresultaat Participatiebedrijf Desinvesteringen Voorzieningen en kosten groeifaciliteit* Resultaat deelnemingen Resultaat BOM Resutaat overige activiteiten Resultaat deelneming OLSP Holding B.V. Geconsolideerd resultaat Het resultaat deelnemingen is als volgt opgebouwd:

BOM Vastgoed B.V. Biobased Brabant Fonds B.V. Life Sciences & Health Fund B.V.

2012 €

2011 €

-228.462 1.452.063 -998.999 130.246 354.848 124.707 479.555 -1.339.305 -859.750

145.677 1.021.812 -676.212 111.292 602.569 7.676 610.245 610.245

2012 €

2011 €

95.239 34.559 448 130.246

111.292 111.292

De liquide middelen zijn netto met € 9,7 miljoen toegenomen tot € 34,6 miljoen ultimo 2012. Deze toename houdt voornamelijk verband met de verstrekte gelden door de provincie Noord Brabant aan OLSP Holding B.V. ad € 6.2 miljoen en Biobased Brabant Fonds B.V. ad € 10 miljoen. In 2012 is door het participatiebedrijf ± € 5 miljoen geïnvesteerd in nieuwe bestaande participaties/leningen. Van de liquide middelen is € 1,3 miljoen bestemd voor participaties en leningen waarover reeds een positief besluit is genomen, maar die op balansdatum nog niet zijn geëffectueerd. De liquiditeitspositie kan als volgt worden gespecificeerd (bedragen in miljoenen euro’s):

2012

2011

Liquiditeitssaldo ultimo boekjaar Aandeel liquiditeiten van deelnemingen Openstaande vorderingen Overige schulden en overlopende passiva Door te storten rendementen op participaties Vooruitontvangen investeringskapitaal

34,6 -17,1 4,2 -2,1 -3,2 -2,0 14,4

24,9 -0,7 2,6 -3,0 -3,3 -2,0 18,5

Gecommitteerde investeringen Benodigd voor mogelijke her- en vervolgfinanciering Benodigd voor werkkapitaal

-1,3 -1,5 -2,5 -5,3

-4,0 -1,5 -2,5 -8,0

Netto beschikbare liquide middelen voor investeringen Investeringsplan voor komend jaar

9,1 -7,5 1,6

10,5 -7,5 3,0

De BOM heeft geen specifieke financieringsrisico’s, aangezien de BOM geen transacties verricht in vreemde valuta noch over andere vormen van derivaten beschikt. Bovendien zijn de liquide middelen ondergebracht bij gerenommeerde financiële instellingen. De BOM loopt geen bijzondere risico’s uit hoofde van rentefluctuaties.

voor een specificatie van dit bedrag wordt verwezen naar paragraaf 5.5 nadere toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2012.

*

De resultaatontwikkelingen bij de diverse participaties in de portefeuille vallen met name door het moeilijke economische klimaat in 2012 tegen. Hierdoor is de BOM helaas genoodzaakt om aanvullende voorzieningen te treffen ad € 1.807 (2011: € 2.718k). Hiertegenover staat dat er door positieve ontwikkelingen bij participaties ook € 861k (2011: € 269k) aan voorzieningen kan vrijvallen. In 2012 hebben er twee exits plaatsgevonden. Hiermee is een boekwinst ad € 1.452.063 gerealiseerd.

Personeelsbezetting

De gemiddelde personeelsbezetting is in 2012 met 2,6 fte afgenomen tot 44,9 fte. Deze krimp houdt vooral verband met het beëindigen van een aantal detacheringscontracten.

De rendementdoelstelling van het Participatiebedrijf is erop gericht dat het participatievermogen in stand blijft. Het beschikbare participatievermogen ultimo 2012 bedraagt € 30,4 miljoen, zijnde het eigen vermogen exclusief de risicoegalisatiereserve (ultimo 2011: € 31,4 miljoen), waarvan netto € 17,3 miljoen is geïnvesteerd (2011: € 12,8 miljoen). Spin-Off Fonds Brabant B.V. is hierin niet opgenomen.


16


17

2. Bericht van de Raad van Commissarissen In positie voor nieuwe realiteit

Jaarrekening

Met het vervullen van de economische ambities zoals die door de provincie zijn neergelegd in het Economisch Programma Brabant 2020, betreedt de BOM een nieuw speelveld. Eén waar de uitdagingen groot zijn en de te verzilveren kansen talrijk. Maar ook een speelveld midden in een wereld die steeds meer eisen aan je stelt wanneer je je eigen spel wilt spelen. Een wereld met een voor Brabantse ondernemers groeiend aantal concurrenten en een steeds hoger innovatietempo. Het is vanuit die context een misvatting om te veronderstellen dat de route naar de beoogde Europese top van kennisen innovatieregio’s uit een geëffend pad bestaat. Op diverse plekken in de wereld manifesteren zich momenteel nieuwe centra van opkomende economische macht en vernieuwingsdrang. Al gauw gaan dan de gedachten uit naar BRIC-landen zoals China en Brazilië. Maar kijk ook eens naar een land als Kenia, waar binnenkort zeker driekwart van de bevolking haar betalingen verricht via de mobiele telefoon. Dit is het nieuwe Afrika, het Afrika dat steeds zelfbewuster haar plek opeist. In Nederland ontstaat al ophef bij de aankondiging dat banken het aantal geldautomaten fors gaat reduceren. Kenia slaat de automaatfase gewoonweg over en innoveert direct door naar volledig online betalingsverkeer.

Het boekjaar 2012 kan voor de BOM worden afgesloten met een positief resultaat ad € 479.555. In 2012 is OLSP Holding B.V. voor het eerst integraal in de consolidatie betrokken. Het geconsolideerde resultaat is uitgekomen op € -859.750 (2011: € 610.245). Dit resultaat kent vier componenten: exploitatieresultaat participatiebedrijf (€ -228.462), saldo desinvesteringen/voorzieningen (€ 453.064), resultaat deelnemingen (€ -1.209.059) en resultaat op de overige activiteiten (€ 124.707).

Het is een voorbeeld van internationale versnelling waarbij Brabant aansluiting moet zien te vinden voor het realiseren van haar economische ambities. Wereldwijd kansen waarnemen, met een open blik, om er vervolgens voordeel mee te doen en de ervaringen te vertalen naar eigen provincie en bedrijfsleven. Zodat je voorop blijft lopen. Een open blik betekent in deze dat je haast letterlijk de kaders uit de weg moet ruimen die jouw blikveld inperken. Voor de BOM brengt dat met zich mee dat het binnen Brabant nadrukkelijk op zoek gaat naar nieuwe combinaties van sectoren, zoals hightech en energie of gezondheidszorg en communicatie. De toekomst zit in dergelijke cross-sectorale verbindingen die ruimte bieden voor geheel nieuwe specialismen, met uitzicht op aanzielijk meer toegevoegde waarde en hogere inkomsten. Wil de BOM ondernemend en innoverend Brabant effectief bijstaan in deze transitie, dan zal ze ook intern schotten moeten doorbreken. Integrale aanpak als voorwaarde voor succes. Want alleen als door de hele organisatie heen de linkerhand weet wat de rechterhand doet kan de BOM maximale synergie realiseren voor de projecten die ze begeleidt. Het afgelopen jaar heeft de BOM al duidelijke stappen gezet naar integraliteit. Ook de nieuwe holdingstructuur die per 1 januari 2013 is geformaliseerd draagt daaraan bij. Zo maakt de BOM zich klaar voor de uitdagingen die op haar weg komen. Uitdagingen die zich in alle opzichten laten samenvatten met de woorden ‘grenzeloos ondernemen’. Naar mijn overtuiging is de BOM klaar voor een bepalende rol op het nieuwe speelveld. Ik wens alle medewerkers daarbij het succes dat ze verdienen.

In het participatiebedrijf is de laatste jaren het investeringsprofiel gewijzigd naar een grotere nadruk op innovatieve starters, op uitdrukkelijk verzoek van de aandeelhouders. In 2012 is, evenals in 2011, de bepaling van de marktwaarde van de aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven in overeenstemming gebracht met de risico’s van het nieuwe investeringsprofiel. In overeenstemming met de begroting hebben Ontwikkeling & Innovatie en Investeringsbevordering een positief resultaat van € 78.999 behaald. Dit resultaat is voor de helft ten gunste gebracht van de risico-egalisatiereserve voor wat betreft het gedeelte van de provincie en voor de helft verwerkt in rekening-courant met de Staat der Nederlanden. Het positieve resultaat van de detachering bedraagt in 2012 € 33.466. Het surplus zal worden toegevoegd aan de algemene reserve. De directie heeft de over het boekjaar 2012 opgemaakte jaarrekening voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. De jaarrekening is gecontroleerd door BDO Audit & Assurance B.V. en is voorzien van een goedkeurende controleverklaring. De jaarrekening is vervolgens besproken met directie en accountant in de vergadering van de auditcommissie op 25 februari 2013. De Raad stelt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de jaarrekening, bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2012 en de geconsolideerde en enkelvoudige resultatenrekening 2012, vast te stellen en het resultaat te verwerken in overeenstemming met het voorstel resultaatbestemming zoals opgenomen in de overige gegevens.

Rick Harwig Voorzitter Raad van Commissarissen

Raad van commissarissen (mutaties/benoemingen)

Gerealiseerd Doelstelling 2012 2012

Overleg en besluitvorming

Investeringsbevordering Investeringen Arbeidsplaatsen Ontwikkeling & Innovatie Projectvolume Bedrijventerreinen Hectare (totaal ultimo 2012) Participaties Nieuwe participaties Geïnvesteerd vermogen


De samenstelling van de Raad is gedurende dit verslagjaar ongewijzigd.

€ 183 mln 942

€ 80 mln 600

€ 44 mln

€ 30 mln

1.485 ha

1.400 ha

3 € 5,7 mln

10 € 7,5 mln

18

De Raad vergaderde in totaal zeven keer met de directie. Op 18 januari 2012 heeft de RvC haar jaarlijkse informele overleg, zonder aanwezigheid van de directie, gehad. Daarnaast werden in een aantal spoedeisende gevallen besluiten genomen via een schriftelijke procedure of een conference call. Tijdens de vergaderingen kwam een aantal vaste onderwerpen aan de orde zoals de strategie/toekomst van de vennootschap, de vermogenspositie, het meerjarenbeleid en de daarbij behorende begroting, en natuurlijk de financiële performance van de vennootschap. Uiteraard stond de participatieportefeuille op de agenda. Zoals beschreven in bijlage 6.1 Corporate Governance, vond ook in 2012 het jaarlijkse overleg tussen een delegatie van de RvC met de PVT BOM plaats. Eveneens heeft het jaarlijkse overleg met GS van de provincie Noord-Brabant plaatsgevonden. In 2012 heeft geen overleg plaatsgevonden tussen de voltallige RvC en de minister van EZ.


19

3. Toelichting resultaten kerntaken 3.1 Investeringsbevordering

Corporate Governance

De Raad hecht grote waarde aan een transparante structuur van de BOM en past waar mogelijk de Corporate Governance Code toe. Hoewel de BOM geen beursgenoteerde vennootschap is, zijn wij van opvatting dat de code betekenisvol is. Immers, de BOM voert overheidsbeleid uit met door de (overheids)subsidiënten gefourneerde middelen. Over de naleving en handhaving van de code wordt in dit jaarverslag separaat gerapporteerd (zie bijlage 6.1). De Raad besprak in 2012 — buiten aanwezigheid van de directie — zowel haar eigen functioneren (en de gewenste competenties), als dat van de individuele commissarissen en directie. De Raad is zó samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, de directie en welk deelbelang dan ook, onafhankelijk en kritisch kunnen opereren. DEcharge

De Raad stelt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor om de directie decharge te verlenen voor het gevoerde bestuur in het voorbije verslagjaar en de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht.

De opdracht van Investeringsbevordering (IB) is tweeledig. Enerzijds overtuigt en begeleidt ze buitenlandse bedrijven naar een vestiging in Noord-Brabant, waarbij IB nauw samenwerkt met de vijf grote Brabantse steden en andere belanghebbenden. Het doel is met het gericht aantrekken van buitenlandse bedrijvigheid de economische en industriële structuur van Brabant te versterken. Daarnaast staat IB vanuit een proactieve grondhouding reeds gevestigde bedrijven uit het buitenland met raad en daad bij (relatiebeheer). “De instroom van buitenlandse bedrijven is voor Brabant van groot belang. Ze kenmerken zich in de regel door een sterk innovatieprofiel, wat voor veel internationale ondernemingen ook vaak de reden is om voor Brabant te kiezen. De provincie staat qua innovatiegehalte in hoog aanzien en kan zonder moeite concurreren met regio’s zoals Ile de France, BadenWürttemberg/Beieren en Stockholm-Helsinki. Meerwaarde Brabant

Als IB onderhandelen we met de internationale top van het bedrijfsleven. Het gaat om bedrijven die niet alleen Brabant maar elke Europese regio wel graag aan zich zou willen binden. Dat betekent dat geïnteresseerde partijen overtuigd moeten raken van de meerwaarde van Brabant. Wat heeft het wat andere gebieden niet hebben? Een goed inzicht als regio in je eigen kwaliteiten is dus een voorwaarde. Brabant beschikt met hybride motorenontwikkeling, medische technologie en in gebruiksartikelen geïntegreerde elektronische systemen (embedded systems) over een aantal zeer sterke niches. Het zijn dergelijke specifieke kenmerken die de doorslag Richard l’Ami geven. Zeker als je daaraan een duidelijke proactieve acquisitiebenadering koppelt zoals IB die steeds verder ontwikkelt. We werken daarbij samen met de al aanwezige internationale bedrijven die ons helpen een scherp beeld te krijgen van de in de markt aanwezige kansen en bedreigingen. Strategische acquisitie-eenheid

Het heeft in 2012 geleid tot de aanzet van een strategische acquisitie-eenheid die per 1 januari 2013 operationeel is geworden. Het is ons antwoord op de uitdagingen die de markt ons stelt: het vermogen alert en snel in te spelen op actuele ontwikkelingen in specifieke branches waar innovatief Brabant sterk in is. De tijd van een one-size-fitsall-benadering is voorbij. Om daadwerkelijk pro-actief te kunnen opereren zetten we veel in op social media. LinkedIn en Twitter zijn ook op zakelijk niveau inmiddels niet te negeren informatiebronnen. Op die platforms wordt als eerste over nieuwe trends, innovaties en andere ontwikkelingen gesproken. Door informatiestromen goed te observeren en te analyseren kunnen wij sneller reageren. Social media stellen ons in staat te zijn daar waar de buzz is. En hoe eerder je erbij bent des te eerder kun je voor een prospect het verschil maken. Vanuit deze grondhouding wil IB de komende jaren invulling geven aan de ambities uit het BOM-meerjarenplan en het Economisch Programma Brabant 2020.’’

Richard l’Ami Hoofd Investeringsbevordering


20


21

Dicht op hightech-innovatiebron Eindhoven

Taiwan wereldwijd positioneren als een hightech-grootheid, dat is de opdracht die het Industrial Technology Research Institute (ITRI) bij zijn oprichting in 1993 meekreeg. In de daaropvolgende jaren creëerde het onderszoeksinstituut in Silicon Valley (San Jose, Californië), Moskou, Japan en Berlijn bruggenhoofden om vanuit die plaatsen allianties te sluiten met geïnteresseerde innovatieve bedrijven. In Noordwest-Europa ontstond de behoefte om op een strategische plek een nevenvestiging te openen. High Tech Campus Eindhoven stond al snel op de shortlist, maar moest de concurrentie aan met Berlijn. Een intensieve lobby van twee jaar volgde, waarbij Investeringsbevordering voor en achter de schermen een bepalende rol speelde. Het sterke R&D-profiel en de rond de campus aanwezige bedrijvigheid (Food & Pharma, Hightech, Health) deden uiteindelijk de balans naar Eindhoven doorslaan.‘’ITRI is voor veel ondernemingen een aantrekkelijke partner’’, promoot Rachel Wang, die als kwartiermaakster voor de Eindhovense vestiging optreedt. ‘’Wij beschikken over een database van circa 15.000 patenten die voor bedrijven stuk voor stuk interessant kunnen zijn voor het ontwikkelen van nieuwe diensten en producten. Waar nodig bieden we aanvullende technologische expertise aan.’’ Het Taiwanese onderzoeksinstituut onderhoudt al nauwe contacten met Technische Universiteit Eindhoven, het Dutch Polymer Institute (DPI), Philips Design en TNO. ITRI verwacht medio 2013 de deuren van zijn Eindhovense vestiging te kunnen openen.

RESULTAAT

Op het gebied van buitenlandse investeringen was 2012 een positief jaar. 22 buitenlandse bedrijven investeerden voor € 183,7 miljoen in Brabant, beduidend meer dan in het voorgaande jaar (€ 120 miljoen). Deze investeringen leveren naar verwachting 942 nieuwe arbeidsplaatsen op (2011: 650). Brabant stond vooral in de belangstelling van Amerikaanse en Taiwanese bedrijven. Het Amerikaanse Tesla, producent van elektrische auto’s, besloot zijn nieuwe Europese distributiecentrum in Tilburg te vestigen. Het gerenommeerde onderzoeksinstituut ITRI (Taiwan) koos de High Tech Campus in Eindhoven als een nieuwe vestigingslocatie. De investeringen vanuit China liepen enigszins terug. Voor een deel is dat toe te schrijven aan de zorg bij Chinese bedrijven of Europa in staat is op korte termijn de eurocrisis te beteugelen. Niettemin is de verwachting dat in 2013 meer Chinese ondernemingen, vooral uit de energiesector, de weg naar Brabant weten te vinden. Aantal nieuwe investeringen en behoud investeringen € 183,7 miljoen Aantal nieuwe vestigingen c.q. uitbreidingen 22 Aantal te verwachten nieuwe arbeidsplaatsen buitenlandse investeringen 942

De Interessante Gebieden

Momenteel zijn er wereldwijd een aantal gebieden met specifieke activiteiten die IB graag met Brabant wil verbinden: • •

Tokio-Israël-Boston (medische technologie) De tridente Tokio-Israël-Boston ontwikkelt zich tot een belangrijke keten waarbinnen zich in hoog tempo innovaties op medisch technologisch gebied het licht zien. Vooral op het snijvlak met consumentenelektronica (apparatuur voor thuisdiagnose) gaan de ontwikkelingen snel. Met de aanwezige kennis en kunde rond Eindhoven (Philips Medical Systems, Shapeways 3D Printing) is het interessant om cruciale buitenlandse partijen tot een vestiging in Brabant te bewegen.

Tesla zwermt vanuit Tilburg Europa binnen

Met bovenstaande kop maakte AutoWeek eind 2012 het belang duidelijk van Tesla’s besluit het Europese distributiecentrum voor zijn Model S in Tilburg te situeren. De Amerikaanse producent van elektrische auto’s heeft een grote reputatie. Die verder wordt versterkt met de introductie van Model S, de eerste volledig elektrische sedan voor het topsegment. Dus is het opmerkelijk nieuws dat Tesla zijn jongste paradepaardje vanuit Tilburg zijn weg naar de rest van Europa laat vinden. Behalve als assemblage- en distributiecentrum voor Model S fungeert de Tilburgse vestiging ook als centrale plek voor onderhoud. Joost de Vries, Vice President Global Services van Tesla Motors, waardeert vooral de goede verbindingen vanuit Tilburg en de nabijheid van kenniscentra zoals High Tech Campus Eindhoven en High Tech Automotive Campus in Helmond. ‘’Daarmee zitten we dicht bij onze grootste markten. Mede dankzij de hulp van de BOM en de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), die voor ons van onschatbare waarde zijn geweest, hebben wij een perfecte vestigingslocatie gevonden.” Op bedrijventerrein Vossenberg aan de noordwestrand van Tilburg heeft Tesla de beschikking over 19.000 vierkante meter. De BOM heeft begeleid in het bezichtigen van potentiële locaties en het leggen van contacten met logistieke en HRexperts in Brabant. Verder is ondersteuning geboden op fiscale en andere procedurele aspecten rond zo’n vestiging. De komende periode wordt Tesla geholpen bij het werven van nieuw personeel. Vanaf maart begint de distributie van Model S.

Brazilië (agrofood, hightech) Als opkomende markt heeft Brazilië inmiddels zo’n massa bereikt dat ze verder kijkt dan het Zuid-Amerikaanse continent. Braziliaanse bedrijven (agrofood, hightech) zoeken in de eerste plaats nieuwe afzetmarkten. Die liggen vooral in landen, waaronder ook Nederland, met een groot cohort aan koopkrachtige consumenten. Brabant als de agrofood-provincie van Nederland staat al enige tijd op de radar van het Braziliaanse bedrijfsleven. Zo heeft Plusfood, een volle dochter van BRF-Brasil Foods, haar Europese hoofdkantoor in Den Bosch. Op het gebied van hightech bieden de maintenance-activiteiten in westelijk Brabant aanknopingspunten voor samenwerking met de opkomende Braziliaanse luchtvaartindustrie. De uitdaging is dergelijke posities en mogelijkheden de komende jaren verder uit te bouwen.

•

China Binnen China onderhoudt Brabant nauwe relaties met haar zusterprovincie Jiangsu, in bijdrage aan het bruto nationaal product de tweede regio van China. Ter vergelijking: de economie van Jiangsu is met 868 miljard dollar net zo groot als die van Indonesië. De provincie aan de Chinese oostkust is een broedplaats van innovatie, vooral op het gebied van medische, solar- en automotive industrie. Stuk voor stuk gaat het daarbij om kennisintensieve bedrijvigheid die ook voor Brabant interessant is, zeker met het oog op de ambitie Brabant tot een belangrijke Europese kennisen innovatieregio uit te laten groeien.


22


23

3.2 Ontwikkeling & Innovatie

Maatschappelijke betekenis

Ontwikkeling en Innovatie (O&I) vervult op het snijvlak van ondernemers, overheid en onderwijs (triple helix) de rol van initiator, aanjager en procesbegeleider. Zo ondersteunt O&I Brabant-breed (mkb-)bedrijven in de topclusters, zodat zij innovatie ideeën kunnen omzetten in hoogwaardige nieuwe producten en diensten die bovendien maatschappelijke betekenis hebben. “Als afdeling spelen we een cruciale rol in innovatieprocessen. We opereren vanuit een sterk en breed netwerk van ondernemers en kennisleveranciers. En brengen van daaruit nieuwe coalities tot stand die innovatieve producten en diensten leveren. In dat geheel fungeren wij als een oliemannetje, niet altijd zichtbaar maar onmisbaar om zaken vlot te laten verlopen. Deze kernkwaliteit vormt de basis voor de waardering die de BOM voor haar werk krijgt. Deze erkenning voedt ook het vertrouwen om de komende jaren een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan de economische toekomst van Brabant. Katalysatoren voor vernieuwing

Nog meer dan voorheen richten we ons op innovaties die plaatshebben op het snijvlak van de verschillende Brabantse topclusters. Zulke cross-overs, zoals tussen hightech en life sciences of hightech en agrofood, zijn vaak de kathalysatoren voor echte vernieuwing. Vanuit O&I voegen we aan innovatieve ideeën een duidelijke marktfocus toe: binnen vier jaar dient een product of dienst marktrijp te zijn. Adriaan van Loon Deze benaderingswijze vraagt een heldere aanpak. Innovaties die de potentie hebben de best in class te worden verdienen intensieve begeleiding. Die geven wij, zo nodig aangevuld met financiële ondersteuning in de vorm van een lening of een participatie. Het Ontwikkelfonds, waarvoor we in 2012 het startplan hebben geschreven en dat naar verwachting in 2013 operationeel zal worden, gaat in dat kader een belangrijke functie vervullen. Integrale aanpak

Als O&I trekken we ook intensiever op met de andere afdelingen binnen de BOM. Een integrale aanpak stelt ons nog beter in staat onze toegevoegde waarde tot uiting te brengen. Dat blijkt al bij de ontwikkelvraagstukken rondom campussen (Pivot Park Oss, Automotive Campus Helmond). Met een integrale werkwijze, in combinatie met een benadering die sterker uitgaat van de behoeften van bedrijven, slagen we er in gedegener oplossingen aan te bieden. Breder en met meer samenhang. Wat het aanjagen van innovatie betreft konden we in 2012 het Innovatie Zuid project van de Zuid-Nederlandse regionale ontwikkelingsmaatschappijen en Syntens nog benutten. Innovatie Zuid ondersteunt de ontwikkeling van roadmaps, voor het in kaart brengen van nieuwe technologische kansen. Acht roadmaps zijn inmiddels opgeleverd, zes andere volgen nog. De onderwerpen variëren van algemene thema’s zoals kansen voor biobased economy tot specifieke onderwerpen (service logistiek, remanufacturing, short range wireless communication en 3D printing). De roadmaps vormen de basis voor nieuwe innovatie(cluster)projecten. Gezien de ambitie Brabant tot de top van Europese kennisregio’s te laten behoren zijn nauwe contacten met relevante kennisinstellingen en kennisintensieve bedrijven een vanzelfsprekendheid. Wij houden zo zicht op interessante technologie die we mogelijk voor onze eigen activiteiten kunnen inzetten. O&I speelt een actieve rol in diverse kennisplatforms en -programma’s, die tot nieuwe strategische allianties kunnen leiden. De samenwerking tussen BOM, Brainport Industries, TNO en Syntens op het gebied van Industrial Printing (2D/3D) en Additive Manufacturing Technology is daar een voorbeeld van.


24

Zoals gezegd gaat de maatschappelijke betekenis van ons werk een prominentere rol spelen in de afweging wat we wel of niet doen. Daar waar we kunnen bijdragen aan innovatieve oplossingen voor vraagstukken van nationale of internationale importantie gaan we scherp kijken hoe we het verschil kunnen maken. Thema’s zoals voeding, drinkwater, energie en zorg bieden wat dat betreft grote kansen. Zo leidden we in 2012 het programma Innovatieve Acties Brabant-4, dat zich richt op het stimuleren van innovaties in de zorg. Bedrijven uit het mkb en zorgpartijen werken in acht innovatietrajecten samen aan nieuwe producten om de zorg beter en efficiënter te maken. De kostenbesparing die dat oplevert is zeer welkom in een vergrijzende samenleving waar steeds meer ouderen zorg zullen vragen, terwijl er door een krimpende arbeidsmarkt minder mensen beschikbaar zijn om die zorg te verlenen. Van Bretagne tot Denemarken

Als we vaststellen dat de vraagstukken waarmee we geconfronteerd worden grensoverschrijdend zijn, dan liggen de oplossingen voor een aanzienlijk deel ook buiten de Brabantse provinciegrenzen. Europese samenwerking strekt zich inmiddels verder uit dan de traditionele buurregio’s Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen. In 2012 nam O&I als coördinator of partner deel aan negen Europese projecten, met als doel de Brabantse topclusters te verbinden aan sterke Europese partners. Zo werken in In2LifeSciences acht life sciences-regio’s samen, van Bretagne tot Denemarken. Binnen dat samenwerkingsverband is een systeem van financiële prikkels voorbereid dat bedrijven in staat stelt relevante buitenlandse life sciences-contacten te ontmoeten. Soms hebben zulke kleine financiële prikkels grote gevolgen, zoals voor het Eindhovense Vabrena dat vanuit In2LifeSciences met onder meer een Deens bedrijf een ontwikkeltraject is gestart op het gebied van stamcelproductie voor leukemiepatiënten. Het zijn deze ontwikkelingen en voorbeelden die ons tevreden doen terugkijken op het afgelopen jaar en moed geven in 2013 nieuwe kansen te verzilveren.”

Adriaan van Loon Hoofd Ontwikkeling & Innovatie

RESULTAAT

Het jaar 2012 stond in het teken van het aanpassen aan het nieuwe innovatiebeleid zoals de provincie Noord-Brabant dat heeft geformuleerd. Subsidies voor innovatieve initiatieven (Pieken in de Delta, OP-Zuid) werden minder, stopten of gingen stoppen. Tegelijkertijd zijn nieuwe instrumenten (Topsectorenbeleid, Ontwikkelfonds, een nieuw OP-Zuid) nog in ontwikkeling. Tegen deze achtergrond moet het genereren van innovatieve projecten op een andere manier vorm gegeven worden. In 2012 is het veranderproces dat hiervoor nodig is gestart. Dit proces zal in 2013 worden voltooid, waarbij niet alleen gekeken wordt naar de opgaven voor de eigen afdeling, maar ook naar de integrale opgaven voor de BOM als geheel. In het Meerjarenplan 2013-2016 is het kader hiervoor neergezet. Als O&I hebben we in 2012 veel tot stand kunnen brengen. In 2012 zijn de door Ontwikkeling & Innovatie gegenereerde innovatie-investeringen uitgekomen op circa € 44 miljoen (2011: € 32,7 miljoen), bij een doelstelling van € 30 miljoen (2011: € 15 miljoen).


25

3.3 Participaties

Oranjevrij verkoopt beter

Het ontwikkelen van een biogebaseerde economie is een van de speerpunten van de provincie Noord-Brabant. In een biobased economy nemen groene grondstoffen de rol over van traditionele fossiele brandstoffen (olie, kolen, gas). Daarnaast worden reststromen, bijvoorbeeld binnen de agrofood, opgewaardeerd en hergebruikt. Zoals Huijbregts Groep (producent van geur-, kleur en smaakstoffen) en groenteverwerker Rijko besloten te doen. De twee bedrijven hadden geen directe relatie met elkaar maar verenigden zich rond een sapmachine. Rijko, dochter van de Van Rijsingen Groep, beschikt al enige jaren over zo’n apparaat dat worteldopjes en afgekeurde wortelen tot wortelsap verwerkt. Op een gegeven moment bracht de wortelpulp die overbleef Frans Huijbregts en Marcel van Rijsingen er toe om na te denken wat je verder met dat restproduct kon doen. Ze keken of ze de pulpvezels zo konden bewerken dat ze bruikbaar werden als grondstof (natuurlijke versterker) in kroketten of frikadellen. Dat bleek het geval, maar de snacks kregen na verwerking zo’n oranje kleur dat ze eigenlijk alleen rond Koninginnedag of het WK voetbal te verkopen waren. Inmiddels zijn Huijbregts en Van Rijsingen er in geslaagd de vezels oranjevrij te maken. Het bleek de oplossing om het restproduct goed vermarkt te krijgen. Van Rijsingen: “Het eindresultaat is de optelsom van een grondstofaanbieder met marktgevoel en een food-partij die vanuit haar specifieke marktkennis weet hoeveel volume tegen welke prijs te verkopen is”. De vezels doen het goed. In 2012 zijn enkele duizenden kilo’s verkocht, een omzet die de partners dit jaar hopen te verdubbelen.

Bossche zuiveraar verovert Jiangsu

Hydrothane zuivert met kleine, compacte installaties afvalwater. Het Bossche bedrijf doet dat met een nieuwe, op bacteriën gebaseeerde, technologie. Het eindresultaat: biogas en schoon loosbaar water. Gebruikers van de Hydrothane-installaties gebruiken het biogas in hun eigen bedrijfsprocessen of besluiten het te verkopen. Mede-eigenaar Wim Koevoets reisde in april 2012 mee met een missie van de provincie Noord-Brabant en de BOM naar de Chinese zusterprovincie Jiangsu. Een strategische keuze. ‘’In China heeft de overheid op veel terreinen nog steeds het laatste woord. Dat betekent dat je voor je businessontwikkeling in China publiek-private-allianties moet zoeken. Als ondernemer alleen leg je te weinig gewicht in de schaal. De steun van een publieke instantie als de BOM of de provincie heb je gewoon nodig.’’ Door in het kielzog van de BOM mee te gaan openden zich voor Hydrothane deuren die anders mogelijk gesloten waren gebleven. Zoals bij de provincie Jiangsu, het Yixing National Park for Environmental Technology en de Chinese Association for Science and Technology. Deze Chinese contacten introduceerden op hun beurt Koevoets weer bij relevante bedrijven in de regio. Mede dankzij voorwerk door de BOM kon Koevoets in drie dagen tijd zeer gerichte gesprekken voeren met zes Chinese bedrijven. ‘’Erg vermoeiend, maar zeer de moeite waard.’’ Hydrothane verwacht de komende jaren in China jaarlijks tien waterzuiveringssystemen te leveren.


26

BOM Participaties ondersteunt via financiële deelnemingen innovatieve Brabantse bedrijven. Vooral start-ups en groeiende ondernemingen, maar ook volwassen bedrijven komen in aanmerking voor een investering, zolang ze maar een innovatief karakter hebben. Met haar activiteiten stimuleert Participaties de ontwikkeling naar een duurzame en veerkrachtige Brabantse economie. “Als je geïnteresseerd bent in regionale economische ontwikkeling dan is de BOM een perfecte werkomgeving. En met de ambities om op middellange termijn tot de Europese top van kennisen innovatieregio’s te behoren wordt die omgeving alleen maar uitdagender. De BOM beweegt zich op het snijvlak van publiek en privaat, op het punt waar bedrijfseconomie en maatschappelijke betekenis elkaar raken. De voorzichtige stappen naar een meer biobased economy zijn daar een goed voorbeeld van. We helpen ondernemers in die sector een bloeiende business op te bouwen, maar dragen tegelijkertijd bij aan verduurzaming. Je ziet daarmee direct resultaat van je werk. Actief aandeelhouderschap

Dat maatschappelijke aspect van Participaties hebben we in 2012 nader ingevuld door meer betekenis te geven aan zogeheten actief aandeelhouderschap. Daarbij gaat het om beduidend meer dan louter het leveren van risicodragend vermogen. In onze opvatting lever je als betrokken aandeelhouder dan ook op meer terreinen dan alleen Miriam Dragstra financiën je meerwaarde. Zo zie je vanuit je publieke taak toe dat beschikbaar gestelde middelen revolveren zodat ze weer beschikbaar komen voor andere investeringen. Dat uitgangspunt betekent automatisch dat Participaties na het besluit tot een deelneming niet op haar handen kan gaan zitten. Betrokkenheid betekent inhoudelijk meesturen bij de onderneming waarin je participeert, zonder op de stoel van de ondernemer te gaan zitten. Je draait gewoonweg wat meer mee aan de knoppen om er voor te zorgen dat het geïnvesteerde geld rendeert. Geld vrijmaken voor nieuwe innovaties

Een scherper oog voor rendement resulteert haast automatisch in een scherpere exitstrategie. Participaties kijkt inmiddels nadrukkelijker naar het moment dat haar taak als investeerder en ontwikkelaar is volbracht. Dus niet te lang in een onderneming blijven zitten, maar het geld vrijmaken zodat andere interessante initiatieven kunnen worden ondersteund. Want dat is onze missie. Een helder vertrekbeleid stelt ons bovendien in staat onze portefeuille qua rendement meer in balans te brengen. Deze benadering wierp in 2012 duidelijk haar vruchten af. Twee succesvolle exits leverden een boekwinst op van € 1,45 miljoen. Het resultaat op investeringen van € 970.620 was van dezelfde orde van grootte als het jaar ervoor. 2012 was verder het jaar dat het Life Sciences & Health Fund en het Biobased Brabant Fonds beschikbaar kwamen. Het Biobased Brabant Fonds verkent de mogelijkheden van nieuwe business in een biogebaseerde economie. In tegenstelling tot het Life Sciences & Health Fund is het een puur Brabants fonds, gericht op zogeheten vroege-fase-initiatieven. Een kenmerk van de biobased sector is dat het speelveld voornamelijk bestaat uit pioniers aan de ene en enkele grote bedrijven (Cosun, Sabic, Cargill) aan de andere kant. Een middensegment ontbreekt.


27

Regio-overschrijdende innovatie

Portefeuille opbouw

Bij het Life Sciences & Health Fund trekken we op met PPMOost, wat ons in staat stelt connecties te zoeken met relevante partijen in Gelderland zoals Health Valley NijmegenArnhem. De samenwerking met PPMOost is wat dat betreft uniek, omdat twee regionale ontwikkelingsmaatschappijen elkaar proberen aan te vullen. Beide hebben de ambitie om op het gebied van Life Sciences een as te creëren tussen Health Valley en het Life Sciences Park (Pivot Park) in Oss, met mogelijke uitlopers naar Wageningen en Den Bosch. Het doel is regio-overschrijdende innovatie te stimuleren, waardoor meer bedrijven kans hebben aan te haken op de laatste ontwikkelingen in hun sector.

(boekwaarde in € mln.) 2012 Aandelen 10,4 Leningen 5,7 Totaal 16,1

“Scherper oog voor rendement betekent ook een scherper exitbeleid”

De combinatie van actief aandeelhouderschap en het nadrukkelijk opbouwen van relaties met andere financiers, publiek en privaat, brengt Participaties in een nog betere positie om waarde te leveren aan bedrijven met perspectiefrijke business cases. De succesvolle aanzetten die daarvoor in 2012 zijn gegeven krijgen in 2013 zonder meer een vervolg.’’ Miriam Dragstra Hoofd Participaties

RESULTAAT

In 2012 bouwt BOM Participaties verder aan haar positie in de Brabantse kapitaalstructuur. Als investeerder, als hefboom naar co-financiers en als initiatiefnemer van nieuwe fondsen. Daarbij zijn de effecten zichtbaar van de proactieve aanpak die BOM Participaties heeft ingezet. Het actief aandeelhouderschap leidt tot een intensivering van de deelnemingen en een duidelijk exitbeleid op de portefeuille. Anderzijds is de relatie met collega-investeerders en corporate financehuizen aanzienlijk versterkt. Twee nieuwe fondsen (Biobased Brabant Fonds, Life Sciences & Health Fund) zijn gerealiseerd, en BOM Participaties is met publieke en private partijen nauw betrokken bij diverse fondsinitiatieven in de provincie. Van de investeringsdoelstelling van € 7,5 miljoen is inclusief de vervolginvesteringen € 5,3 miljoen gerealiseerd. Het achterblijven op de investeringsdoelstelling is het gevolg van een aangescherpte investeringsanalyse en de intensivering van het beheer van bestaande deelnemingen. In totaal zijn ruim 250 leads beoordeeld.


28

%

2011

%

65 35

9,8 3,1 12,9

72 28

Door de sterkere focus op het beheer en exit van bestaande participaties is het aantal deelnemingen licht gedaald. De verdeling van de portefeuille laat zien dat de ingezette strategie naar meer balans in de portefeuille langzaam effect begint te krijgen.

Analyse portefeuille

2012 2011 Totaal participaties 33 36 Nieuwe participaties 3 3 Exits 3 5 Afboekingen 4 2 Starters 20 26 Groeiers 6 5 Vrije ruimte 7 5 Aandeel topsectoren 87% 85% (bruto) Geïnvesteerd vermogen € 25,6 mln € 23,2 mln Investeringsruimte € 14,9 mln € 14,7 mln Opbrengsten portefeuille € 1,5 mln € 3,5 mln Dotatie voorzieningen -/-€ 1,8 mln -/-€ 2,5 mln

resultaat op investeringen

(in € mln.) Vermogensopbrengsten Rente inkomsten Voorzieningen en kosten groeifaciliteit Resultaat investeringen


2012

1.466.235 503.384 - 998.999 970.620

2011

1.033.150 672.233 - 676.212 1.029.171

29

3.4 Bedrijventerreinen

Ei als life sciences

Systeeminnovatie ontstaat als partijen bestaande patronen doorbreken. Totaal anders tegen de markt aan gaan kijken. Out of the box denken. Pas dan veranderen zaken echt. Jos Nelissen, oprichter van Newtricious, weet daar alles van. Met zijn vrouw Marriët nam hij in 1990 het legpluimveebedrijf van zijn ouders over. De eerste jaren legden ze zich toe op verdere intensivering om het bedrijf winstgevender te maken. Een strategie die de Nelissens steeds minder beviel, vooral ook omdat ze hun traditionele rol als grondstoffenleverancier (eieren) te beperkt vonden. Uitgebreid onderzoek naar de toegevoegde waarden van een ei bracht Nelissen tot de koppeling ei-gezondheid, maar dan wel op een technologisch hoogwaardige manier. In 2006 werd begonnen met Newtricious, dat voedingsmiddelen ging ontwikkelen die kunnen bijdragen aan het behoud van een goede gezondheid en het welzijn van zijn gebruikers. De door Newtricious ontwikkelde producten blijken waardevol voor mensen met een verhoogd risico op chronische ziektes. Voorbeelden zijn hart- en vaataandoeningen en macula-degeneratie, een leeftijdsgebonden ziekte die slechtziendheid of zelfs blindheid kan veroorzaken. Na de eerste successen is er behoefte aan extern kapitaal, nodig voor verdere groei. Onder andere de BOM besloot als investeerder in te stappen. Nelissen: ‘‘De financiering heeft ons in 2012 de rust geboden die nodig is om onze strategie te versnellen. We opereren in een uitdagende omgeving. Newtricious beweegt zich in het gebied tussen food en pharma, wat nog een vrij onontgonnen gebied is. Wat dat betreft is het nog steeds pionieren.’’ Passie voor genezing

Life sciences heeft alles te maken met gezondheid en beter worden. Geen wonder dat ondernemers in die sector een sterke gedrevenheid kennen. Zo ook voor de mannen achter NTRC, dat staat voor Netherlands Translational Research Center. Oprichters Guido Zaman en Rogier Buijsman vertalen met hun bedrijf academische kennis naar kleine synthetisch-chemische verbindingen voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Ziektes die bijzondere aandacht hebben zijn kanker, de Ziekte van Parkinson en auto-immuunziekten. ‘’Een bijdrage leveren aan de genezing van levensbedreigende ziektes geeft enorm veel voldoening’’, stelt Buijsman. Net als Zaman is hij voormalig onderzoeker bij MSD/Organon dat in 2011 zijn Research & Development-activiteiten in Oss staakte. Mede dankzij financiering vanuit het Life Sciences & Health Fund en het Spin-Off Fonds Brabant kon NTRC zich in 2012 vestigen op het toenmalige Life Sciences Park Oss (tegenwoordig Pivot Park). Daarmee kreeg de innovatieve onderneming toegang tot state-of-theart laboratoria. Mede-oprichter Guido Zaman: ‘’Op die manier kunnen we met een sterk team van oud-collega’s een nieuw en uniek bedrijf opbouwen.


30

De ambities van Brabant — tot de top behoren van de kennisen innovatieregio’s in Europa — verlangen een internationaal concurrerend vestigingsklimaat. Verouderde bedrijventerreinen zullen aangepast moeten worden aan de eisen van deze tijd. BOM Bedrijventerreinen (BT) vervult in deze de rol van regisseur en procesmanager en zoekt nadrukkelijk de samenwerking met lokale overheden, ondernemers en andere private partijen. De investeringsmiddelen, nodig voor het realiseren van projecten, zijn afkomstig uit een kapitaalfonds onder beheer van de Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen (BHB) B.V. Provincie NoordBrabant en de BOM zijn hiervan aandeelhouder. De wegen die we de afgelopen jaren zijn ingeslagen, hebben we in 2012 voortgezet; bij onze herstructureringsactiviteiten nog meer aandacht besteden aan de kwaliteit van bedrijventerreinen. De 1.485 hectare die we de afgelopen jaren hebben weten te herstructureren zeggen weinig als daaraan geen economische verdiepingsslag wordt verbonden. Een fikse uitdaging in een tijd waarin lokale overheden door de aanhoudende economische crisis moeten bezuinigen en ons dwingen nieuwe oplossingen te vinden. Regulier en topsectoren

Juist in economisch moeilijke tijden kunnen onze kwaliteiten het verschil maken. Ook in 2012 merkten we dat de aanhoudende laagconjunctuur zowel gemeenten als andere partners voor forse bezuinigingen plaatst, wat de mogelijkheden om te investeren in kapitaalintensieve projecten zoals het herstructureren, dan wel herontwikkelen van bedrijventerreinen onder Ad van der Heijden druk zet. Hulp van een professionele externe partner zoals de BOM is in dergelijke omstandigheden welkom. De trajecten die BOM Bedrijventerreinen met gemeenten en bedrijven opstarten laten zich onderbrengen in twee categorieën. Allereerst is er de reguliere herstructureringsopgave, de basis op orde brengen, waarbij we de traditionele postzegelbenadering inruilen voor een totale gebiedsbenadering per gemeente. Dat betekent meer kwaliteit door integraliteit en meer inhoudelijke samenhang. Daarnaast richten we ons steeds intensiever op de mogelijkheden herstructureringsopgaven te laten aansluiten op de topsectoren die voor Brabant zijn vastgesteld. Daarbij gaat het om het koppelen van werklocaties aan het innovatiebeleid zoals dat in het Economisch Programma Brabant 2020 is neergelegd. Noem het nieuwe economische krachten ontwikkelen. Niet beheren maar ondernemen

Als BOM zijn wij bij uitstek in staat om bij herstructureringsvraagstukken meerwaarde te bieden. Wij zijn in de regel vanaf het beginstadium bij een project betrokken en spelen vervolgens een belangrijke bemiddelende rol. Wij brengen de belangen bij elkaar van gemeente en bedrijven, twee partijen die op dit type dossiers haast een natuurlijke terughoudendheid jegens elkaar betrachten. Die rol van mediator wordt ons ook toevertrouwd. Vanuit de reputatie die we in de loop der jaren hebben opgebouwd weten belanghebbenden dat BOM Bedrijventerreinen over de kennis, kunde en het geld beschikt om projecten tot een goed einde te brengen. Bovendien doen we dat niet vanuit een beheer- maar vanuit een ondernemende houding. Als wij kansen zien, pakken we die ook op en proberen we partijen daarin mee te krijgen. Onze aanpak laat zich in drie woorden samenvatten: verleiden, vertrouwen, duurzaam verbinden.


31

BOM Bedrijventerreinen besteedde in 2012 veel aandacht aan de uitwerking van vier inhoudelijke hoofdlijnen: • het verder ontwikkelen van de verzakelijkingsaanpak; • het verder ontwikkelen van financial engineering; • de stap zetten van locatie- naar gebiedsontwikkeling; • het verder toepassen van intergemeentelijke samenwerking.

Intergemeentelijke samenwerking: doe het vanuit een visie

Verzakelijking

Door intergemeentelijke samenwerking krijgt de herontwikkeling van bedrijventerreinen een duidelijk regionaal karakter. Het dwingt betrokken overheden hun economisch beleid, bedrijventerreinenbeleid en gronduitgiftebeleid nauwer met elkaar te verbinden. Wat op zich weer nieuwe vragen oproept. Want ‘verbinden vanuit een gezamenlijke gedachte’ werkt alleen als er een gezamenlijke strategie is, een gezamenlijk doel. De eerste stap die dan ook gezet dient te worden is een antwoord formuleren op de vraag: waarom doen we het?

Voor een gezonde bedrijventerreinenmarkt is juist in deze moeilijke periode investeringsbereidheid van private partijen noodzakelijk. Zulke investeringen leiden tot grotere betrokkenheid en sterker rendementsdenken bij bedrijven en lokale beleggers. Dit zal ertoe leiden dat alle belanghebbenden in een eerder stadium actie zullen ondernemen om hun bedrijventerrein aantrekkelijk te houden. Op dat vlak zijn in 2012 de lopende pilots in Breda (De Krogten/Emer-Hintelaken) en Deurne (Kranenmortel) verder uitgewerkt. Beide krijgen in 2013 een vervolg. FINANCIAL ENGINEERING

De huidige economische laagconjunctuur stimuleert ons te kijken naar creatieve en innovatieve arrangementen die lokale overheden en ondernemers verleiden alsnog langdurig te investeren in ruimtelijk-economische kwaliteitsverbetering. Als financial engineers proberen we oplossingen aan te dragen die aansluiten op de behoeften van beide partijen. Deze maatwerkbenadering wordt sterk gewaardeerd, vooral bij kleinere gemeenten. Gebiedsontwikkeling

De laatste jaren ontwikkelen BOM Bedrijventerreinen en BHB, in nauwe samenwerking met de provincie Noord-Brabant, steeds meer expertise op het vlak van gebiedsontwikkeling (bedrijventerreinen). Daarbij wordt gekeken of te herstructureren locaties zich een profiel kunnen aanmeten dat aansluit op een van de Brabantse topsectoren (innovatieclusters).

“Onze aanpak: verleiden, vertrouwen, duurzaam verbinden”

Financial engineering is een manier om nieuwe financieringsoplossingen voor gemeenten en bedrijven aan te dragen als het om het opnieuw inrichten van bedrijventerreinen gaat. Maar ook op andere manieren zijn voordelen te halen. Zoals door verschillende gemeenten te stimuleren vanuit een gezamenlijke gedachte samen op te trekken. Dit als aanvulling op de meer gangbare top-down benadering vanuit de provincie.

Het bepalen van een locatieoverstijgende visie dwingt betrokkenen van buiten naar binnen te kijken en de markt als vertrekpunt te nemen. Wat zijn de behoeften, wat zijn de gemeenschappelijke kwaliteiten die we kunnen bieden en welke mogelijkheden ontstaan er dan. De pilots in De Kempen (Bladel, Bergeijk, Eersel, Reusel-De Mierden), Uden-Veghel, HeusdenWaalwijk-Loon op Zand en de Amerstreek (Geertruidenberg-Made-Oosterhout) kwamen in 2012 tot een afronding. In alle gevallen werd besloten de verkenning een concreet vervolg te geven. Zo kwamen Heusden-Waalwijk-Loon op Zand tot de afspraak hun economische samenwerking te intensiveren. In 2013 zal een vervolg worden gegeven aan de intergemeentelijke samenwerking.

In 2012 zijn zes gebiedsontwikkelingsprojecten gestart: Teeuwissen (Cuijk), Brainport Industries Park (Eindhoven), High Tech Automotive Campus (Helmond), Metal Valley (Heusden), Pivot Park (voorheen Life Sciences Park Oss) en Aviolanda (Woensdrecht). Met deze projecten wordt aangesloten op het stimuleren van economische clusters en op economische vernieuwing, zoals bedoeld in de provinciale ‘Strategie Bedrijventerreinen en andere Werklocaties’ die in het voorjaar van 2012 door de provincie Noord-Brabant is vastgesteld.’’

Ad van der Heijden Hoofd Bedrijventerreinen

RESULTAAT

Aantal projecten Bruto omvang in hectare Geherstructureerd bedrijventerreinen in hectare Geïnvesteerd kapitaal uit participatiefonds (BHB)


35 5.581 1.485 € 45,7 miljoen

32


33

Sloop op Sluis XI/Half Elfje maakt weg vrij voor groei

Om iets nieuws te laten ontstaan is soms de sloop van het oude nodig. Zoals in Someren, waar BOM/BHB betrokken is bij de herstructurering van bedrijventerrein Sluis XI/Half Elfje en de ontwikkeling van duurzame bedrijventerreinen. Een belangrijk onderdeel van de herstructurering is de (gedeeltelijke) sloop van het oude Laurus-complex dat op het terrein staat. De gemeente kocht in het voorjaar van 2012 de hallen aan om na sloop de grond opnieuw te kunnen verkavelen en uit te geven. BOM/BHB particpeert mee in de planontwikkeling en het risico. ‘’Het lijkt een simpele operatie: slopen-verkavelen-uitgeven’’, stelt wethouder Willy Hanssen. ‘’Niets is minder waar. Het is namelijk veel voordeliger agrarische gronden aan te kopen en daarop nieuwe bedrijvigheid te ontwikkelen. Maar dat gaat niet zo makkelijk, aangezien de provincie een rem heeft gezet op de aankoop van landbouwgronden.’’ Toch wilde Someren wat, zeker toen een inventarisatie naar voren bracht dat er veel vraag was naar extra bedrijvenlocaties en dat weer andere bedrijven uitbreidingsmogelijkheden zochten. Een nadere risico-analyse gaf de gemeente voldoende zekerheid een belangrijke stap te zetten. ‘’Besloten werd het oude terrein te herstructuren, met een kleine aanvulling in de vorm van een nieuw bedrijvengebied. Een obstakel vormde echter de provinciale richtlijn dat de inrichting van het nieuwe gedeelte verdiend moest worden door de herstructurering van het oude deel.’’ En daar komt de expertise van de BOM van pas. Someren en BOM/BHB werken inmiddels aan een herstructureringsplan dat in de loop van 2013 klaar moet zijn. Vernieuwd De Terp maakt weg vrij voor woonwijk

BOM/BHB ondersteunt al zeven jaar de gemeente Maasdonk bij de herstructurering van De Terp (Nuland), een veertien hectare groot bedrijventerrein met overwegend middelzware/zware bedrijvigheid. De herstructurering bleek nodig vanwege de bouw van een aangrenzende, nieuwe woonwijk (circa 275 woningen). Er was echter één probleem: De Terp herbergde drie bedrijven met een milieunormering die het bouwen op zo’n korte afstand van nieuwe woningen in de weg stond. Met de revitalisering van het terrein en de bouw van de nieuwe wijk kon pas begonnen worden als de drie bedrijven De Terp hadden verlaten. De revitalisering van De Terp ontwikkelde zich tot een slepend dossier, waarvoor de Crisis- en herstelwet uiteindelijk uitkomst bood. Sinds maart 2010 voorziet de wet in kortere procedures, waardoor ruimtelijke projecten sneller in gang kunnen worden gezet. De wet maakte het mogelijk met de uit te plaatsen bedrijven vertrekregelingen te treffen. Het laatste bedrijf verliet in 2012 De Terp. Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu), gedeputeerde Pauli en wethouder Moon-Van der Biezen gaven eind oktober 2012 met de onthulling van een projectbord het officiële startsein voor de renovatie van het bedrijventerein. De Terp ondergaat nu een transformatie tot een ‘licht’ bedrijventerrein waar grootschalige bedrijvigheid wordt geweerd. BOM/BHB heeft voor de operatie 2,5 miljoen euro beschikbaar gesteld. De kwaliteitsslag omvat onder meer de aanleg van een nieuwe, oostelijke ontsluitingsweg. Later volgt nog een westelijke ontsluitingsweg, die behalve tot De Terp ook toegang biedt tot de nieuwe woningbouwlocatie De Pelgrimsche Hoeve. Verder komt er een nieuwe indeling van het Nulandse bedrijventerrein, met meer nadruk op woon-werk-combinaties.


34


3.5 Van Oss Life Sciences Park naar Pivot Park

BioNovion - de eerste huurder

2012 was een belangwekkend jaar voor Oss Life Sciences Park. Nog geen jaar eerder sloot farmacieconcern MSD de onderzoeksafdeling in zijn Brabantse vestiging. Een belangrijke faciliteit dreigde voor de provincie verloren te gaan, een situatie die niemand wenste. Verschillende partijen, waaronder ook de BOM, pakten de uitdaging op om deze parel van de Brabantse kenniseconomie te behouden. Het streven was Oss Life Sciences Park met zijn 5.500 m2 laboratoriumruimte te ontwikkelen tot een plek waaraan de life sciences gemeenschap in Nederland nieuw zelfvertrouwen kon ontlenen. Een brandpunt en community voor open innovatie voor life sciences en farma. Met meerwaarde voor de bedrijven die zich er vestigen, voor kennisinstellingen die zich met life sciences en farma bezighouden en voor de BV Nederland. Naamswijziging

Kort na de officiële opening van het Oss Life Sciences Park meldde BioNovion zich als eerste huurder. Het bedrijf, een initiatief van drie voormalige R&D-medewerkers van MSD, ontwikkelt therapeutische antistoffen om veelbelovend onderzoek vanuit het laboratorium klinisch te bevestigen tot proof of concept (haalbaarheid). Vooral de ontwikkeling van antistoffen die de afweer tegen kanker versterken heeft speciale aandacht.

“Pivot Park de plek om te beginnen, verder te groeien en inspiratie te delen”

Voor Wiebe Olijve, CEO van BioNovion, was Pivot Park een logische keuze. ‘Pivot Park kent een uitstekende infrastructuur en hoogwaardige laboratoriumfaciliteiten. Olijve verwacht dat zijn nieuwe werkplek de komende jaren uitgroeit tot ‘een inspirerende wetenschappelijke omgeving waar innovatie op het terrein van medicijnontwikkeling centraal staat’.

In deze ambitie lijkt het park te slagen. Begin 2012 opende Oss Life Sciences Park officieel zijn poorten en innovators wisten vervolgens snel de weg naar het noordoosten van Brabant te vinden. Inmiddels kan het park 28 huurders in de boeken schrijven. Meer en meer vervult het zijn rol als aanjager van vernieuwing in life sciences en farma. En om die functie nog sterker te accentueren is eind 2012 gekozen voor een nieuwe positionering: Pivot Park. De statutaire naam blijft gehandhaafd.

“Een brandpunt en community voor open innovatie”

Pivot staat daarbij voor spil, draaipunt. Vertaald naar het park als geheel betekent dat dat de plek is waar je als ondernemer moet willen zitten. Omdat je er op een goede manier kunt beginnen, verder kunt groeien en inspiratie kunt opdoen en kennis delen.

Het is overigens een hardnekkige misvatting dat Pivot Park vooral voormalige MSD-medewerkers huisvest. Slechts enkele bedrijven bouwt voort op kennis of patenten van MSD. Er blijkt volop ruimte voor nieuwe initiatieven, en de praktijk leert dat een faciliteit als Pivot Park als katalysator werkt. Louter het bestaan al trekt vernieuwers op het gebied van life sciences en farma aan. Haast als vanzelf wordt het daardoor een brandpunt van innovatie. Screening Centre

De potentie van Pivot Park reikt inmiddels tot over de landsgrenzen. Dat bracht de directie er afgelopen jaar toe zich sterk in te spannen om nieuw internationaal medicijnenonderzoek naar Oss te halen. Met succes, begin 2013 kwam de bevestiging dat de daarvoor noodzakelijke Europese aanbestedingsprocedure winnend is afgesloten. Daarmee is de weg vrij voor het Pivot Park Screening Centre, een uniek industrieel onderzoeksplatform waar geavanceerd academisch onderzoek kan worden vertaald naar hoogwaardige potentiële medicijnen.


36


37

4. Risicoparagraaf Financiële risico’s

De BOM opereert in een dynamische omgeving en daarom is risicobeheersing een belangrijke verantwoordelijkheid van directie en controller. Risico wordt gedefinieerd als ‘kans x gevolg’, dat wil zeggen de kans (uitgedrukt in de kwalitatieve termen ‘hoog’, ‘laag’ of ‘gemiddeld’) op het optreden van een toekomstige gebeurtenis, die bepaalde negatieve effecten heeft op de onderneming. Deze effecten kunnen verschillend van aard zijn. Het kan gaan om financiële risico’s, maar ook om strategische en operationele risico’s, politieke risico’s, risico’s met betrekking tot weten regelgeving of risico’s op imagoschade. Sommige risico’s zullen zich tijdelijk voordoen, andere risico’s zijn inherent aan het karakter van de onderneming.

De BOM heeft een risicobeheersingssysteem ingericht. Dit systeem is zo ingericht dat met een redelijke mate van zekerheid risico’s tijdig worden geïdentificeerd en adequaat worden gemitigeerd, zodat de doelstellingen van de onderneming niet worden gehinderd. Het risicobeheersingssysteem bestaat uit een aantal elementen: (a) Identificatie van de voornaamste risico’s die de BOM als onderneming en per afdeling loopt; (b) Inschatting risico (hoog, middel, laag) en kans (groot, gemiddeld, klein); (b) Inrichten van risico beheersingsactiviteiten om risico’s (zo veel mogelijk) te mitigeren; (c) Monitoren van effectiviteit van risico beheersingsactiviteiten en restrisico’s.

Risico 2: Wet, regelgeving en subsidie eisen

Risico: Hoog

Kans: Gemiddeld

Beschrijving: Een deel van de activiteiten van de BOM wordt gefinancierd door middel van (Europese) subsidies van diverse subsidiënten en overige opdrachten. Aan deze opdrachten/subsidies worden allemaal specifieke eisen gesteld. Bovendien moet de BOM — als een aan de overheid gelieerde instelling — ook voldoen aan wetgeving omtrent aanbestedingen en staatssteun. Het voldoen aan al deze eisen is cruciaal om geen kortingen opgelegd te krijgen c.q. subsidiebijdragen mis te lopen. Tevens kan de BOM bij onvoldoende kwaliteit uitvoering subsidies en opdrachten reputatieschade oplopen.

Risico beheersingsactiviteiten: • Zorgvuldige inventarisatie en risicoafweging bij aanvang project, waarbij afdeling control betrokken is. • Daar waar mogelijk in overleg met subsidiënten eisen harmoniseren. • Vastleggen eisen beschikkingen door afdeling control. • De BOM heeft inkoopbeleid, door externe partij opgesteld en wordt jaarlijks geüpdatet. • Door het procurement systeem is er zicht op kosten waarvoor aanbesteed moet worden. • Riskmanagement binnen O&I wordt uitgevoerd. • Europese projecten die een onderdekking kennen op uren c.q. financieel niet gedekt zijn worden vooraf overlegd met de provincie voor aanvulling van het budget.

Rest risico’s: Door de hoeveelheid verschillende opdrachten en subsidiënten blijft dit risico continue punt van aandacht. Door control activiteiten worden risico’s zo veel mogelijk beperkt.

Jaarlijks worden deze risico’s door directie, MT en RvC besproken en geactualiseerd. De voornaamste risico’s zijn door directie en controller geïdentificeerd. Vervolgens is dit aantal teruggebracht tot de top vijf van risico’s die op dit moment de meeste aandacht van het management van de BOM vergen. Dit zijn dus risico’s die worden gekwalificeerd als ‘hoog’ en hier en nu risicomanagementmaatregelen noodzakelijk maken. Hieronder volgt na de benoeming van de voornaamste risico’s voor de BOM, gecategoriseerd naar politieke risico’s, business risico’s en financiële risico’s, een beschrijving van maatregelen die zijn genomen om zoveel mogelijk ongewenste gebeurtenissen te voorkomen.

Monitoring Nieuwe opdrachten moeten door directie en controller en directeur getekend worden. Er vindt regelmatig overleg plaats tussen afdeling Finance & Control en de afdelingshoofden. Tweemaal per jaar worden alle projecten intensief beoordeeld door controller, afdelingshoofden en projectcontroller en wordt een projectrapportage opgesteld. Tevens wordt ieder kwartaal een financiële rapportage opgesteld.

POLITIEKE Risico’S Risico 1: Verwachtingen

Risico: Hoog

Kans: Groot

Beschrijving: De BOM wordt voor een deel van haar activiteiten gesubsidieerd en moet de verwachtingen die deze subsidies met zich meebrengen waarmaken.

Risico beheersingsactiviteiten: • Heldere en eenduidige afspraken met subsidiënten vastleggen. • Periodiek overleg met subsidiënten.

Rest risico’s Politieke omgeving niet (volledig) te beïnvloeden door BOM, hierdoor blijft rest risico groot.

Monitoring Door gehele organisatie en in bijzonder het managementteam en de directie.

Risico 3: Revolverendheid fondsen

Risico: Hoog

Kans: Gemiddeld

Beschrijving: Voor de fondsen die de BOM onder beheer heeft zijn door de financiers eisen aan de revolverendheid van deze fondsen gesteld. Doordat de BOM van de financiers tevens de opdracht heeft om in zeer risicovolle fases van een onderneming te investeren bestaat het risico dat hierdoor niet aan de eisen van revolverendheid kan worden voldaan.

Risico beheersingsactiviteiten: • Spreiding investeringen over sectoren en fases onderneming (starters/snelle groeiers). • Intensief beheer risicovolle participaties. • Uitbreiding fondsen om risico te spreiden. • Rapportage aan financiers.

Rest risico’s Risico blijft in huidige portefeuille bestaan, naar toekomst toe beperkt door portefeuillebeleid.

Monitoring Tweemaal per jaar worden alle participaties intensief beoordeeld door middel van het opstellen van fact sheets per investering. Daarnaast wordt eenmaal per jaar een uitgebreid revisieverslag gemaakt. De fact sheets worden op participatieniveau besproken met de directie, control, de auditcommissie en de RvC. Op portefeuilleniveau worden de fact sheet gedeeld met de aandeelhouders. Tevens wordt in tweewekelijkse overleggen tussen de directeur participaties en de investmentmanager diens portefeuille besproken om problemen tijdig te signaleren. Jaarverslag 2012 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

38


39

5. Jaarrekening 5.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2012 (na voorgestelde resultaatbestemming)

OPERATIONELE risico’s Risico 4: Personeel

Risico: Gemiddeld

Kans: Gemiddeld

Beschrijving: Door de omvang van de organisatie en de zelfstandige rol die de werknemers veelal vervullen, kan het vertrek van medewerkers gevolgen hebben voor de uitvoering van activiteiten van de BOM.

Risico beheersingsactiviteiten: • Aandacht van het managementteam voor personeelszaken. Hiertoe is in 2013 gestart met het schrijven van een Human Capital Agenda. • Actief gesprekken voeren over mogelijk vertrek en overdracht kennis. • Zo veel mogelijk kennis vastleggen en netwerken. • Screening van nieuw personeel om zelfstandigheid in combinatie met het mogelijke afbreukrisico te minimaliseren.

Rest risico’s De control activiteiten kunnen dit risico nooit geheel wegnemen. Persoonlijk contact heeft een belangrijke invloed op de BOMactiviteiten en deze kunnen bij vertrek van een werknemer niet altijd direct opgevangen worden.

Beschrijving: Voor de uitvoering van haar activiteiten is de BOM afhankelijk van geautomatiseerde bedrijfssystemen. De beveiliging en de continuïteit van deze systemen zijn belangrijk voor de bedrijfsvoering van de BOM.

Risico: Gemiddeld

Control activiteiten • IT- beheer uitbesteed aan gespecialiseerde partij. • In 2012 overgang naar nieuwe up-to-date cloud omgeving.

Vaste activa Materiële vaste activa: (1) -Terreinen -Bedrijfsgebouwen en inrichting -Andere vaste bedrijfsmiddelen Financiële vaste activa: (2) -Aandelenparticipaties -Leningen u/g -Deelnemingen

Monitoring Personeelszaken is iedere managementteam vergadering onderdeel van de agenda.

Risico 5: Continuïteit van bedrijfssystemen

ACTIVA

Kans: Klein

Rest risico’s Risico beperkt door control activiteiten.

Monitoring Twaalf keer per jaar formele rapportage door IT-beheerder aan controller omtrent IT. Tweewekelijks overleg facilitair manager en controller over incidenten.

31 december 2012 € € 551.765 1.963.556 384.979 12.284.672 16.051.097 21.600

2.900.300

31 december 2011 € € 551.765 2.134.909 198.718

2.885.392

9.765.536 10.221.913 18.000

28.357.369

20.005.449

Vlottende activa Vorderingen: -Belastingen en premies sociale verzekeringen -Overige vorderingen (3) -Overlopende activa (4) Liquide middelen (5) -Kas en bank -Rentedragende waarden

31.257.669

22.890.841

151.591 5.381.568 1.879.592 4.253.589 30.323.047

7.412.751 34.576.636

2.468.995 51.325 9.335.265 15.517.013

24.852.278

41.989.387

27.372.598

Totaal

73.247.056

50.263.439

PASSIVA

31 december 2012 € €

2.520.320

31 december 2011 € €

Groepsvermogen (6)

30.702.524

31.623.182

Voorzieningen (7)

155.266

87.398

Langlopende schulden (8)

26.671.585

7.178.703

630.748

553.170

83.317

36.021

15.003.616

15.717.681

10.784.965

11.374.156

73.247.056

50.263.439

Risicomanagement verdient voortdurend de aandacht

De top vijf van voornaamste risico’s en het bijbehorende risicomanagement vormen met elkaar het risicoprofiel van de BOM. Het bepalen van zo’n risicoprofiel draagt bij tot een open gesprek tussen directie, Raad van Commissarissen en aandeelhouders over de risico’s die de onderneming bedreigen en over de goede maatregelen die in dit verband moeten worden genomen. Niet altijd kan worden voorkomen dat een ongewenste gebeurtenis plaatsvindt, maar van het bestuur van de onderneming mag worden verwacht dat zij weldoordachte en bewuste risicobeheersingsmaatregelen treft. Dit biedt het bestuur ook de kans zich te verantwoorden. Jaarlijks dient het risicoprofiel van de onderneming daarom te worden geactualiseerd.

Kortlopende schulden -Schulden aan leveranciers -Belastingen en premies sociale verzekeringen -Overige schulden en overlopende passiva (9) Totaal


40


41

5.2 Geconsolideerde resultatenrekening over 2012 Resultaten bij vervreemding aandelenparticipaties Voorziening op participaties, leningen u/g en vorderingen (10) Dividendopbrengsten Rente- en provisiebaten participaties en leningen u/g Opbrengsten uit hoofde van participaties en leningen u/g Managementvergoedingen en overige inkomsten Inkomsten uit ontwikkelingsactiviteiten Opbrengsten uit verhuur onroerend goed Overige opbrengsten met betrekking tot verhuur onroerend goed Overige renteresultaten en soortgelijke resultaten Overige opbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten Apparaatskosten Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten (11) Lonen en salarissen (12) Afschrijving op materiële vaste activa Rentelasten en soortgelijke kosten Overige bedrijfskosten

2012 € € 1.452.063

2011 € 1.021.812

453.064

-676.212 11.338

503.384

517.556

672.233

970.620

293.960

271.510

1.345.396

1.639.356

1.217.031

961.064

145.017

27.456

988.520

23.304

593.245 3.221.121 4.191.741

12.604.557

5.3 T oelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2012 en grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen

-998.999 14.172

4.542.484 6.730.552 261.028 120.524 949.969

€

1.725.730 4.725.006 342.499 67.027 468.652

De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de voorschriften van Titel 9 Boek 2 BW en de van toepassing zijnde algemeen in Nederland aanvaarde grondslagen voor financiële verslaglegging. Alle bedragen zijn, tenzij anders vermeld, opgenomen in euro’s. 345.600 Groepsverhoudingen

N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij te Tilburg staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Een overzicht van de gegevens op grond van de artikelen 2:379 en 2:414 BW is onderstaand opgenomen: 683.571 1.029.171

Geconsolideerde vennootschappen BOM Vastgoed B.V. OLSP Holding B.V. Biobased Brabant Fonds B.V. Life Sciences & Health Fund B.V.

Statutaire zetel

Aandeel in geplaatst kapitaal

Tilburg Oss Tilburg Tilburg

100% 100% 100% 100%

Niet-geconsolideerde vennootschappen Spin-off Fonds Brabant B.V. Bright Move B.V.

Statutaire zetel

Aandeel in geplaatst kapitaal

Tilburg Eindhoven

100% 20%

1.488.541

168.321 360.038 2.016.900 3.046.071

Spin-off Fonds Brabant B.V. stelt risicodragend vermogen beschikbaar aan ondernemingen. Het vermogen voor deze investeringen is beschikbaar gesteld door een van de aandeelhouders van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. De resultaten van de vennootschap zijn volledig voor rekening en risico van dezelfde aandeelhouder. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij voert in opdracht van de aandeelhouder de leiding over de vennootschap. Aangezien alle resultaten van de activiteiten van Spin-off Fonds Brabant B.V. toekomen aan genoemde aandeelhouder van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij en deze activiteit niet tot de kernactiviteiten van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij behoort, vergroot consolidatie van Spin-off Fonds Brabant B.V. het inzicht in de jaarrekening van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij niet en wordt afgezien van consolidatie. Het resultaat over 2012 van Spin-off Fonds Brabant B.V. bedraagt € -/- 1.757.584 (2011: € 390.512) en het eigen vermogen per 31 december 2012 bedraagt € -/- 1.815.757 (31 december 2011 € -/- 58.173).

7.328.914

Bijdrage MSD Doorberekening aan Staat der Nederlanden en provincie Noord-Brabant

-1.750.541

-

-5.802.525

-4.893.088

Saldo bedrijfslasten

5.051.491

2.435.826

Resultaat

-859.750

610.245

De deelneming in Bright Move B.V. is in 2012 niet in de consolidatie betrokken. In verband met het ontbreken van overwegende zeggenschap en het niet kunnen uitoefenen van invloed van betekenis wordt de deelneming gewaardeerd op verkrijgingsprijs. Bright Move B.V. is ontstaan vanuit een samenwerking tussen Brainport Development, Fontys, TU/ Eindhoven en de BOM. Het belang van de BOM in Bright Move B.V. is gefinancierd vanuit algemene middelen. Grondslagen voor consolidatie

De financiële gegevens van de BOM, tezamen met die van de groepsmaatschappijen BOM Vastgoed B.V. en OLSP Holding B.V., Biobased Brabant Fonds B.V. en Life Sciences & Health Fund B.V. zijn verwerkt op basis van integrale consolidatie. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van de BOM.

Het resultaat 2012 van de BOM exclusief OLSP Holding B.V. bedraagt € 479.554 positief. Jaarverslag 2012 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

42


43

In 2012 zijn Biobased Brabant Fonds B.V. en Life Sciences & Health Fund B.V. integraal in de consolidatie betrokken. Uit hoofde van de gesloten overeenkomsten met de provincie vloeit voort dat resultaten aan de BOM toekomen. Dit in tegenstelling tot de resultaten van SOFB, deze komen volledig toe aan de provincie. Gebruik van schattingen

De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Materiële vaste activa

De materiële vaste activa worden in het jaar van aanschaf geactiveerd en afgeschreven. Terreinen, gebouwen en overige bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen historische kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen. Afschrijvingen geschieden lineair op basis van geschatte levensduur. Deze varieert van 2 tot 40 jaar. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Vorderingen

De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen.

Vergelijkende cijfers

Liquide middelen

De cijfers 2011 zijn, waar nodig, geherrubriceerd teneinde vergelijkbaarheid met 2012 mogelijk te maken. De cijfers 2012 wijken sterk af van 2011. Dit als gevolg van de oprichting van het Life Sciences Park Oss per 3 januari 2012. OLSP Holding B.V. inclusief haar vier deelnemingen zijn in 2012 integraal in de consolidatie betrokken. Dit omvat een balanstotaal ad €10.137.637 en een resultaat € -/- 1.339.305. Daarnaast zijn eind 2012 Biobased Brabant Fonds B.V. en Life Sciences & Health Fund B.V. opgericht. Beide vennootschappen zijn eveneens in 2012 in de consolidatie betrokken. Het balanstotaal van deze vennootschappen bedraagt € 10.034.559 respectievelijk € 622.398 en een resultaat ad € 34.559 respectievelijk € 448. De vergelijkende cijfers 2011 zijn daarmee dus niet vergelijkbaar.

De liquide middelen zijn opgenomen tegen nominale waarde en staan voor zover niet anders vermeld ter vrije beschikking.

Vreemde valuta

Activa en passiva in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. De transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. De hieruit resulterende koersverschillen worden in de resultatenrekening verantwoord.

Voorzieningen

Voorzieningen worden gevormd voor verplichtingen en risico’s die samenhangen met de bedrijfsactiviteiten, waarvan de omvang niet exact is vast te stellen maar wel redelijkerwijs in te schatten. Langlopende schulden

Onder de langlopende worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Kortlopende schulden

De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar.

Financiële instrumenten

Opbrengsten

Onder financiële instrumenten worden zowel de primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als de financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de toelichting per balanspost.

De opbrengsten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben, met dien verstande dat dividenden van participaties alsmede verkoopopbrengsten als gevolg van desinvesteringen verantwoord worden in het jaar van betaalbaarstelling.

Aandelen participaties en leningen u/g

De aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven worden in de balans opgenomen tegen kostprijs of lagere marktwaarde. Deze lagere marktwaarde wordt bepaald aan de hand van gegevens over de feitelijke situatie van de betreffende participatie. Afwaardering vindt plaats indien de waardevermindering een duurzaam karakter heeft. Participaties in beursgenoteerde ondernemingen worden gewaardeerd tegen kostprijs of lagere beurswaarde. De leningen u/g betreffen verleende kredieten met overwegend een achtergesteld karakter en zijn opgenomen tegen de nominale waarde onder aftrek van eventueel noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid.

Kosten

Voorziening aandelenparticipaties en leningen u/g

Voor toegezegde-bijdrageregelingen betaalt de BOM op contractuele basis premies aan een verzekeringsmaatschappij. Behalve de betaling van premies heeft de BOM geen verdere verplichtingen voor deze pensioenregelingen. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen.

Aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven worden in de balans opgenomen tegen kostprijs of lagere marktwaarde. Deze lagere marktwaarde wordt bepaald aan de hand van gegevens over de feitelijke situatie van de betreffende participatie. Afwaardering vindt plaats indien de waardevermindering een duurzaam karakter heeft. De laatste jaren is het investeringsprofiel van de BOM gewijzigd. In opdracht van de aandeelhouders is de investeringsfocus nog sterker dan in het verleden gelegd op innovatieve starters. De bepaling van de marktwaarde van de aandelenparticipaties en leningen aan bedrijven is in overeenstemming met de risico’s van het nieuwe investeringsprofiel. Deelnemingen

Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Deze is berekend door de activa, voorzieningen en schulden te waarderen en het resultaat te berekenen op basis van de voor de moedermaatschappij geldende waarderingsgrondslagen. Overige deelnemingen worden gewaard tegen verkrijgingsprijs. Voor de deelneming SOFB verwijzen wij naar de toelichting onder groepsvermogen.


44

De kosten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben. Zij worden binnen overeengekomen maxima gedeeltelijk vergoed door de Staat der Nederlanden en de provincie Noord-Brabant. Pensioenen

De BOM heeft twee pensioenregelingen. Een toegezegde bijdrageregeling en een toegezegde pensioenregeling.

De BOM heeft voor één werknemer een toegezegd-pensioenregeling. Hierbij is een pensioen toegezegd op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en aantal dienstjaren. De BOM heeft deze toegezegde pensioenregeling bij een verzekeringsmaatschappij ondergebracht en verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling, aangezien de backserviceverplichting jaarlijks volledig afgefinancierd wordt. Vennootschapsbelasting

De vennootschap is niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting, omdat de aandeelhouders van de BOM overheidsorganen zijn.


45

5.4 Nadere toelichting op geconsolideerde balans per 31 december 2012 Vaste activa (1) Materiële vaste activa

(3)

31 december 2012 € Terreinen 551.765 Bedrijfsgebouwen 1.963.556 Andere vaste bedrijfsmiddelen 384.979

2.900.300

Aanschafwaarde per 1 januari 2012 Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari 2012 Boekwaarde per 1 januari 2012 Investeringen gedurende het jaar Desinvesteringen gedurende het jaar Afschrijvingen Aanpassingen op fiscale gronden Aanschafwaarde per 31 december 2012 Cumulatieve afschrijvingen per 31 december 2012 Boekwaarde per 31 december 2012

Aanschafwaarde per 1 januari 2012 Bij: - nieuwe investeringen - uitbreidingen - conversies - bijgeschreven rente

2.885.392

Terreinen €

Bedrijfsgebouwen en inrichting €

Andere vaste bedrijfs middelen €

Totaal 2012 €

Totaal 2011 €

551.765

3.399.925

849.158

4.800.848

4.752.861

-

-1.265.016

-650.440

-1.915.456

-1.594.144

551.765

2.134.909

198.718

2.885.392

3.158.717

-

-171.353

275.936 -261.028

-171.353

275.936 -89.675 186.261

14.908

69.174 -21.187 -321.312 -273.325

551.765

3.399.925

1.125.094

5.076.784

4.800.848

-

-1.436.369

-740.115

-2.176.484

-1.915.456

551.765

1.963.556

384.979

2.900.300

2.885.392

0%

Afschrijvingspercentages

31 december 2011 € 551.765 2.134.909 198.718

2,5%-10%

Af: - desinvesteringen / aflossingen - conversies - liquidatie / faillissementen / afboekingen Aanschafwaarde per 31 december 2012 Voorzieningen per 1 januari 2012

Leningen Leningen u/g aan u/g aan Aandelen participaties participaties deelnemingen Deelneming € € € €

Totaal 2012 €

Totaal 2011 €

21.682.255

4.018.893

7.160.704

18.000

32.879.852

33.461.774

2.165.122 475.395 103.339 2.743.856

2.820.000 245.358 -103.339 99.551 3.061.570

4.440.000 387.182 4.827.182

3.600 3.600

4.988.722 5.160.753 0 486.733 10.636.208

1.484.605 4.662.913 388.000 336.712 6.872.230

-1.087.500 -375.000

-548.585 375.000

-1.616.300 -

-

-3.252.385 -

-5.228.286 -388.000

-800.010 -2.262.510 22.163.601

-289.417 -463.002 6.617.461

-1.616.300 10.371.586

- -1.089.427 - -4.341.812 21.600 39.174.248

-1.837.867 -7.454.153 32.879.850

-11.916.719

-957.683

-

- -12.874.402 -16.148.728

-

-

-

665.989

1.491.111

141.019 286.388 427.407

-

-

2.111.905 1.086.398 3.864.292

88.000 1.837.867 3.416.978

-

- -1.806.769 -54.652 -88.000 - -1.806.769 -142.652 - -10.816.879 -12.874.402

10.371.586

21.600 28.357.369 20.005.449

Af: - desinvesteringen 665.989 - vrijval in verband met waardevermeerdering 1.970.886 - conversies - liquidatie / faillissementen / afboekingen 800.010 3.436.885 Bij: - dotatie in verband met waardevermindering - conversies Voorzieningen per 31 december 2012

-1.399.095 -9.878.929

-407.674 -407.674 -937.950

Boekwaarde per 31 december 2012

12.284.672

5.679.511

-1.399.095

10%-50%

(2) Financiële vaste activa

Het verschil ad € 1.250.000 tussen het bedrag opgenomen in bovenstaand overzicht en de toelichting in opgenomen §5.5. Nadere toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2012 betreft de voorwaardelijke terugstortingsverplichting van de drie betrokken externe partijen in BioConnection. Zie ook pagina 51 kortlopende schulden.

*

Aandelenparticipaties Leningen u/g Deelnemingen

31 december 2012 € 12.284.672 16.051.097 21.600

31 december 2011 € 9.765.536 10.221.913 18.000

28.357.369

20.005.449


46


47

Aandelenparticipaties

In een aantal gevallen heeft de vennootschap waarin wordt geparticipeerd, of hebben haar aandeelhouders, volgens overeenkomst het recht op koop van de door de BOM en haar deelnemingen gehouden aandelen op een door kopers te bepalen moment binnen de overeengekomen contractperiode.

(4) Overlopende activa Hieronder zijn onder andere begrepen de vooruitbetaalde exploitatiekosten en nog te ontvangen rente. (5) Liquide middelen De kas- en banksaldi staan ter vrije beschikking van de vennootschap.

Leningen u/g

De leningen zijn overwegend achtergesteld en ten dele converteerbaar in aandelen (op overeengekomen voorwaarden).

Ultimo 2012 is de liquiditeitspositie van de BOM als volgt te specificeren:

Deelneming

De niet-geconsolideerde deelnemingen betreffen de volgende vennootschappen: • •

Spin-Off Fonds Brabant B.V. (100%) Bright Move B.V. (20%)

Voor het mutatie-overzicht deelnemingen wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans. Vlottende activa

31 december 2012 €


-23.870

-8.072

35.824 101.585 2.090.582 1.749.534 1.427.913 5.381.568

37.000 53.080 1.650.503 736.484 2.468.995

Vordering op Staat der Nederlanden en op provincie Noord-Brabant Staat der Nederlanden € Vordering per 1 januari -8.072 Kostenonderschrijding 2012 -39.500 Bij: toegekende jaarbijdragen 852.750 Bij: toegekende additionele bijdragen 75.000 880.178 Af: voorschotten / verrekeningen Af: correcties oude jaren Vordering per 31 december




4.253.589 30.323.047 34.576.636

9.335.265 15.517.013 24.852.278

In 2012 heeft de BOM op de rentedragende waarden een rente ontvangen ad € 472.721 (2011: € 350.472). Het gemiddeld rendement bedraagt 2,1% (2011: 1,6%). Alle rentedragende contracten kwalificeren als kortlopend en zijn derhalve onder de liquide middelen gepresenteerd.

(3) Overige vorderingen

Staat der Nederlanden inzake bijdrage in de apparaatskosten Provincie Noord-Brabant inzake bijdrage in de apparaatskosten Rente en aflossingen van leningen u/g Onderhanden werk projecten Geoorloofde staatssteun Diversen

Liquide middelen - Kas en bank - Rentedragende waarden

-942.750 38.702 -23.870

De vennootschap heeft ultimo 2012 nog een investeringsverplichting van € 1,3 miljoen uit hoofde van nog te betalen overige participaties / leningen u/g (2011: 4,1 miljoen). BioConnection B.V. heeft op 30 december 2011 de lening inclusief rente terugbetaald. Van het deel van de overige drie partijen ad € 3.372.535 is in 2012 € 1.349.014 terugbetaald. In 2013 zal het restant worden terugbetaald dan wel worden geherinvesteerd. Ultimo 2011 heeft de BOM € 2 miljoen ontvangen ten behoeve van het Life Sciences & Health Fund B.V. Deze gelden zijn nog niet aangewend. (6) Groepsvermogen Voor een toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans. (7) Voorzieningen De voorziening houdt verband met de opbouw van een voorziening groot onderhoud voor het pand in Tilburg.

Stand per 1 januari Dotaties Onttrekkingen Vrijval Saldo per 31 december

Provincie Noord-Brabant € 37.000 2.357.375 726.086 3.120.461

Voorziening groot onderhoud 87.398 72.179 -4.311 155.266

-3.083.462 -1.175 35.824

48


49

Lening PNB inzake OLSP Holding B.V.

(8) Langlopende schulden Achtergestelde lening SOFB Lening PNB inzake Biobased Brabant Fonds Lening PNB inzake Pivot Holding B.V.

31 december 2012 € 10.389.585 10.000.000 6.282.000 26.671.585

In 2012 is het verloop als volgt: Stand per 1 januari Verstrekkingen

31 december 2011 € 7.178.703 7.178.703

Stand per 31 december

Achtergestelde lening SOFB

In 2012 is het verloop als volgt: Stand per 1 januari Verstrekkingen Aflossingen Rente Afwaardering Stand per 31 december

31 december 2012 € 7.178.703 4.440.000 -1.616.300 387.182 - 10.389.585

31 december 2012 € - 6.282.000

31 december 2011 € -

6.282.000

-

Deze lening is achtergesteld bij alle bestaande en toekomstige schulden van OLSP Holding B.V. Op 31 december 2026 of zoveel eerder als de exploitatie van OLSP Holding B.V. naar de mening van de partijen dat toelaat, zullen de partijen in overleg treden over de mogelijkheden tot aflossing van de lening. Tot zekerheid is verstrekt het pandrecht op alle bestaande en nieuw te verkrijgen apparatuur van OLSP Holding B.V. en haar dochtermaatschappijen alsmede ter zake van alle bestaande en toekomstige rechten op verzekeringsuitkeringen die voor die goederen in de plaats komen. In geval van vervreemding en/of verhuur door of namens OLSP Holding B.V. van apparatuur, zullen de rechten op de koop- en huurpenningen onderworpen zijn aan onderhavig pandrecht.

31 december 2011 € 2.806.853 4.170.863 201.092 -105 7.178.703

(9) Kortlopende schulden Overige schulden en overlopende passiva De BOM ontvangt van de provincie Noord-Brabant een variabele lening ten behoeve van de investeringen van het Spin-Off Fonds Brabant B.V. (SOFB). De lening wordt onder dezelfde condities doorgeleend aan SOFB. De rente bedraagt 3,78% en wordt bij de hoofdsom geschreven. Aflossingen worden gefinancierd uit de opbrengsten die gerealiseerd worden met de participaties in SOFB. Indien SOFB niet in staat is de lening af te lossen, hoeft de BOM hetzelfde gedeelte van de lening ook niet af te lossen aan provincie Noord-Brabant. De overeenkomst is van kracht tot het moment dat Fondsen en Spin-Offers alle verplichtingen jegens SOFB hebben voldaan, dan wel tot het moment dat Opdrachtnemer geen aandelenbelangen in Fondsen en Spin-Offs meer houdt.

Lening PNB inzake Biobased Brabant Fonds

In 2012 is het verloop als volgt: Stand per 1 januari Verstrekkingen Stand per 31 december

31 december 2012 € - 10.000.000

31 december 2011 € -

10.000.000

-

Kredietfaciliteit t.b.v. het bedrijfsgebouw Lening kapitaalfonds Life Science & Health Fund Onderhanden projecten Nog door te storten aflossing Bioconnection Ministerie Economische Zaken (OLSP Holding) MSD nog te besteden bijdrage opstartkosten Overige schulden en overlopende passiva Stand per 31 december

31 december 2012 € 2.818.489 2.000.000 1.105.724 3.273.521 1.600.000 1.000.000 3.205.882

31 december 2011 € 2.984.253 2.000.000 1.683.149 3.372.535 745.028

15.003.616

10.784.965

Onder de kortlopende schulden zijn de leningen inzake BioConnection opgenomen. De leningen BioConnection zijn leningen die betrekking hebben op de participatie in BioConnection B.V. De totale investering van de BOM bedraagt € 6.800.000, waarvan 50% betrekking heeft op aandelenparticipatie en 50% betrekking heeft op een verstrekte lening u/g. Van de totale investering participeren drie partijen indirect via de BOM voor een totaalbedrag van € 5.000.000. Deze partijen hebben dit bedrag door middel van een geldlening en een bijdrage ter beschikking gesteld aan de BOM. Ultimo 2006 hebben de drie partijen de totale toezegging aan de BOM verstrekt.

De BOM heeft van de provincie Noord-Brabant een lening ontvangen ten behoeve van het Biobased Brabant Fonds B.V. (BBF). De lening wordt onder dezelfde condities doorgeleend aan BBF. Er is geen rente verschuldigd. Aflossingen worden gefinancierd uit de opbrengsten die gerealiseerd worden met de participaties in BBF. De lening dient afgelost te worden op 31 december 2022.


50

BioConnection B.V. heeft op 30 december 2011 de lening inclusief rente terugbetaald. Het deel van de overige drie partijen is in 2012 aan twee partijen terugbetaald. Als gevolg van de vrijval van een deel van de voorziening op de participatie in BioConnection B.V. is ultimo 2012 de voorwaardelijke terugstortingsverplichting opgenomen aan de betreffende drie partijen.


51

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

5.5 Nadere toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2012

Kredietfaciliteiten Aan de 100 procent deelneming BOM Vastgoed B.V. is in 2003 een kredietfaciliteit verstrekt ten bedrage van € 4.150.000 ten behoeve van de financiering van het bedrijfsgebouw. Van deze kredietfaciliteit is per balansdatum € 2.818.489 opgenomen (2011: € 2.984.253). Voor deze kredietfaciliteit is een positieve en negatieve hypotheekverklaring afgegeven alsmede de verpanding van de huidige en toekomstige huurpenningen uit hoofde van de verhuur van een gedeelte van het bedrijfspand en de verpanding van de huidige en toekomstige bedrijfsinventaris. Tegenover de kredietfaciliteit houdt de N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij een rekening-courant aan met een positief saldo waarbij het saldo van beide faciliteiten ten minste positief is. De beide faciliteiten maken onderdeel uit van een rentecompensatieregeling, waarbij de rentebaten vervallen aan N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij en de rentelasten voor rekening van BOM Vastgoed B.V. komen.

(10) Voorziening op participaties, leningen u/g en vorderingen Vrijval voorzieningen participaties & leningen u/g Toevoeging voorzieningen participaties & leningen u/g Dotatie voorzieningen dubieuze debiteuren Kosten groeifaciliteit

2012 € 861.915 -1.806.769 5.950 - 60.075 -998.999

2011 € 268.653 -799.139 -145.726 -676.212

Kredietfaciliteit en rechten OLSP Holding B.V. In de financieringsovereenkomst die op 10 februari 2012 door provincie Noord Brabant, gemeente Oss en OLSP Holding B.V. is ondertekend, wordt vanaf 2013 jaarlijks per 1 februari het deel van de faciliteit dat op dat moment nog niet is uitgeleend geïndexeerd met 2,5 procent en wordt het bedrag van de faciliteit en het gemeentedeel dienovereenkomstig verhoogd.

De kosten voor de groeifaciliteit houden verband met de premies die betaald zijn voor participaties die zijn ondergebracht in de garantieregeling van het ministerie van Economische Zaken.

Ultimo 31 december 2012 zijn financieringen ter waarde van € 2.300.000 aan OLSP Holding B.V. beschikbaar gesteld door de gemeente Oss.

Huisvestingskosten Inventaris- en bureaukosten Onderzoeks- en advieskosten Communicatiekosten Projectuitgaven Kosten met betrekking tot verhuur

Huurverplichtingen De huur van de kantoorpanden en laboratoria ten behoeve van OLSP Holding B.V. c.s. zijn in eigendom van OLSP Vastgoed B.V. Voor 2012 is € 660.000 exclusief BTW aan huurpenningen in rekening gebracht, per maand € 55.000. Jaarlijks op 1 januari wordt het maandelijks verschuldigde bedrag geïndexeerd volgens CPI september van het voorgaand jaar en verhoogd met 10 procent tot het moment dat 100 procent van de werkelijke waarde (2012: € 2.200.000) is bereikt. In 2012 was € 660.000 verschuldigd, zijnde 30% van € 2.200.000. In 2013 is € 900.732 verschuldigd, zijnde 40 procent van € 2.250.930. Leaseverplichtingen De vennootschap is met diverse maatschappijen leaseverplichtingen aangegaan voor de financiering van motorvoertuigen. De jaarlijkse verplichting bedraagt circa € 91.000 (2011: € 75.000). De looptijd van de verplichtingen varieert van één tot vier jaar. Participaties De vennootschap heeft ultimo 2012 nog investeringsverplichtingen van € 750k uit hoofde van nog te betalen overige participaties/leningen u/g (2011: € 4,1 miljoen). Fiscale eenheid De BOM vormt per 1 januari 2012 samen met BOM Vastgoed B.V. een fiscale eenheid voor de omzetbelasting. Iedere vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor omzetbelastingschulden voor de periode dat zij deel uitmaakt van bovengenoemde fiscale eenheid.

(11) Apparaatskosten Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten 2012 € 2.813.248 200.778 350.855 410.712 594.292 172.599 4.542.484

2011 € 60.140 160.955 128.541 207.780 1.020.192 148.122 1.725.730

De stijging van de huisvestingskosten wordt veroorzaakt door de huisvestingskosten van het Oss Life Sciences Park welke in 2012, in verband met de oprichting begin 2012, voor het eerste jaar in de consolidatie is betrokken. (12) Lonen en salarissen Salarissen Commissarisbeloningen (incl. onkostenverg.) Sociale lasten Pensioenlasten Overige personeelskosten (excl. onkostenverg. RvC) Inleenkrachten

2012 € 3.838.734 85.296 514.878 528.468 306.979 1.456.197 6.730.552

2011 € 3.379.810 57.333 413.980 410.052 347.881 115.950 4.725.006

OLSP Holding B.V. vormt samen met OLSP Exploitatie B.V., OLSP Deelnemingen B.V. en OLSP Apparatuur B.V. een fiscale eenheid voor de omzetbelasting. Iedere vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor omzetbelastingschulden voor de periode dat zij deel uitmaakt van bovengenoemde fiscale eenheid.

De stijging van de lonen en salarissen wordt veroorzaakt door de loonkosten van OlSP Holding B.V. geconsolideerd ad € 2.164.690, waarvan € 1.377.904 betrekking heeft op inleenkrachten.



52

53

5.6 Enkelvoudige balans per 31 december 2012 (na voorgestelde resultaatbestemming)

Beloning van de bestuurders Salaris, vakantiegeld en overige salariscomponenten Sociale lasten Pensioenlasten Leasekosten (incl. brandstof) Onkostenvergoedingen

2012 € 250.211 19.147 50.819 35.125 745 356.047

2011 € 139.452 10.043 31.496 19.808 444 201.242

Vaste activa Materiële vaste activa - Andere vaste bedrijfsmiddelen Financiële vaste activa - Aandelenparticipaties - Leningen u/g - Deelnemingen (13)

De stijging in de beloning voor bestuurders wordt veroorzaakt door de beloning van de twee bestuurders in 2012 ten opzichte van één bestuurder in 2011. De beloning van de bestuurders is overeengekomen in een periode waarin de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT) nog niet van kracht was. De beloning van de bestuurders kent geen variabele componenten. Personeelsbezetting De personele bezetting betrof ultimo 2012 op fulltime basis 44,9 personen (2011: 47,5 personen). Deze personele bezetting heeft alleen betrekking op de BOM. Personele bezetting bij OLSP Holding B.V. betrof in 2012 gemiddeld 10 personeelsleden (2011: nihil).

Vlottende activa Vorderingen Overige vorderingen Overlopende activa Liquide middelen Kas en bank Rentedragende waarden

€

31 december 2012 31 december 2011 € €

11.662.274 26.033.096 366.173

38.061.543

9.765.537 10.221.913 214.324

20.201.774

38.387.073

20.400.492

198.718

4.243.718

2.572.029 49.067

2.621.096

3.663.293 13.801.189

17.464.482 21.708.200

9.307.526 14.805.263

24.112.789 26.733.885

€

60.095.273

33.240.302 4.955.615 -7.767.869 274.476

30.702.524

33.240.302 4.955.615 -6.795.470 222.735

1.321.306

Langlopende schulden

23.663.106

234.816 11.877

549.726 -916

4.161.644

4.408.337

4.411.147

Kortlopende schulden Schulden aan leveranciers Belastingen en sociale premies Overige schulden en overlopende passiva

Totaal


47.134.377

31 december 2012 31 december 2011 € €

(15) (16) (17) (18)

Voorzieningen Overige voorzieningen

54

4.208.857 34.861


325.530

(14)

Totaal

Eigen vermogen Gestort kapitaal Agioreserve Algemene reserve Risico-egalisatiereserve

€

€

31.623.182

10.551.238

4.959.957

60.095.273

47.134.377

55

5.7 Enkelvoudige resultatenrekening over 2012 Opbrengst verkoop participaties Aanschafwaarde verkopen Dotatie voorzieningen participaties & leningen u/g Dotatie voorzieningen dubieuze debiteuren Kosten groeifaciliteit Transactieresultaat Dividendopbrengsten Rente- en provisiebaten participaties en leningen u/g Managementvergoedingen en overige inkomsten Rente liquide middelen Overige opbrengsten

2012 € 2.118.051 -665.988 -944.874 5.950 -60.075

55


1.452.063

2011 €

-530.486

-998.999

-145.726

453.064

1.021.812

-676.212

345.600

11.338

503.384

672.233

291.190 663.977

€

3.133.153 -2.111.341

14.172

Apparaatskosten Personeelskosten 797.646 Financieringslasten 387.472 Apparaatskosten 221.988 Overheadlasten 294.080 Resultaat Participaties


€

1.472.723

228.582 551.564

1.701.186

705.460 201.632 160.371 250.577

1.463.717

1.318.040

224.601

491.277

57

2012 €

€

5.8 Nadere toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2012

2011 €

€ Vaste activa

Resultaat Participaties Apparaatskosten Ontwikkelingsbedrijf & Investeringsbevordering Dotatie voorzieningen Overige inkomsten Doorberekening aan Staat der Nederlanden & provincie Noord-Brabant

-3.369.568 - 473.596

2.974.971

Resultaat Ontwikkelingsbedrijf & Investeringsbevordering Apparaatskosten Herstructurering Bedrijventerreinen Overige inkomsten Doorberekening aan provincie Noord-Brabant

Resultaat deelnemingen

1.074.942

1.291.288

Resultaat

• • • • • •

78.999

-1.371.692 78.534

Resultaat Additionele activiteiten

Financiële vaste activa De deelnemingen betreffen de volgende vennootschappen: BOM Vastgoed B.V. (100%) OLSP Holding B.V. (100%) Biobased Brabant Fonds B.V. (100%) Spin-Off Fonds Brabant B.V. (100%) Life Sciences & Health Fund B.V. (100%) Bright Move B.V. (20%)

4.080.524

-648.318 681.785

491.277

-4.329.107 234.936

-1.192.086 129.386

Resultaat Herstructurering Bedrijventerreinen Apparaatskosten detachering Opbrengsten detachering

224.601

-13.647

In 2012 is het verloop als volgt: BOM Vastgoed B.V. € Stand per 1 januari 196.324 Oprichting - Resultaat boekjaar 95.239 Voorziening deelneming - Resultaat derden - Stand per 31 december

291.563

OLSP Holding B.V. € - 18.000 -1.339.305 1.321.306 - 1

Biobased Spin-Off Brabant Fonds Fonds B.V. Brabant B.V. Subtotaal € € € - 18.000 214.324 18.000 - 36.000 34.559 -1.757.854 -2.967.361 - - 1.321.306 - 1.757.854 1.757.854 52.559

18.000

362.123

111.292

Life Sciences & Bright Subtotaal Health Fund B.V. Move B.V. Totaal 2012 Totaal 2011 € € € € € Stand per 1 januari 214.324 - - 214.324 103.032 Oprichting 36.000 2 3.600 39.602 - Resultaat boekjaar -2.967.361 448 - -2.966.913 501.804 Voorziening deelneming 1.321.306 - - 1.321.306 - Resultaat derden 1.757.854 - - 1.757.854 -390.512

-859.750

610.245

Stand per 31 december

12.242

-1.870

- 467.631 490.824

33.467 -1.209.059

23.193

362.123

450

3.600

366.173

214.324

Vlottende activa

Het resultaat 2012 van de BOM exclusief OLSP Holding B.V. bedraagt € 479.554 positief.

Vorderingen Overige vorderingen De vennootschap heeft een rekening-courant met haar deelneming BOM Vastgoed B.V. Ultimo 2012 bedraagt dit saldo € 44.784 (ultimo 2011: € 131.390). Er wordt geen rente berekend, tevens zijn er geen zekerheden gesteld en is er geen aflossingsschema overeengekomen.


58


59

Algemene reserve Saldo per 1 januari Resultaat boekjaar Correctie voorgaande jaren Herrubricering risico-egalisatiereserve Herrubricering rekening-courant Staat der Nederlanden Saldo per 31 december

Risico-egalisatiereserve Saldo per 1 januari Dotatie boekjaar Onttrekking boekjaar Saldo per 31 december


31 december 2012 € 4.955.615 - 4.955.615 31 december 2011 € 4.955.615 4.955.615

31 december 2012 € -6.795.470 -859.750 21.408 -51.741 31 december 2011 € -7.436.299 610.245 16.227

-39.500 -7.746.461 14.357 -6.795.470

31 december 2012 € 222.735 51.741 - 274.476 31 december 2011 € 238.962 -16.227 222.735

60

Gestort kapitaal Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 45.378.022 en bestaat uit 20.000 cumulatief preferente winstdelende aandelen en 80.000 gewone aandelen van ieder nominaal € 453,78. Geplaatst en volgestort zijn 5.000 cumulatief preferente winstdelende aandelen en 68.252 gewone aandelen. Vermelde bedragen in euro’s zijn slechts een niet-officiële verkorte weergave na afronding op twee decimalen als bedoeld in artikel 178c Boek 2BW.



Netto resultaat

78.999

- 13.648

12.242

-1.870

-984.459

602.569

61

33.467

23.193

Ontwikkelingsbedrijf en Bedrijventerreinen Participatiebedrijf Investeringsbevordering * incl. resultaat deelnemingen Detachering (bedragen in euro’s) 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 Saldo inkomsten uit vervreemding aandelenparticipaties/vrijval voorzieningen/ opbrengst deelnemingen/vorming van voorzieningen op aandelenparticipaties - - - - 970.620 1.029.171 - Inkomsten uit exploitatie 473.596 713.659 129.386 78.534 291.190 228.582 681.785 490.824 473.596 713.659 129.386 78.534 1.261.810 1.257.753 681.785 490.824 Personeelskosten 1.782.515 2.043.925 598.063 794.134 797.646 705.460 544.188 464.770 Overige kosten 856.309 1.529.787 345.137 295.615 221.988 160.371 104.130 2.861 Kosten voorzieningen - - - - - - - Financieringslasten - - - - -276.505 -349.932 - Doorbelasting overhead 730.744 755.395 248.886 281.943 294.080 250.577 - 3.369.568 4.329.107 1.192.086 1.371.692 1.037.209 766.476 648.318 467.631 Doorbelasting aan subsidiënten 2.974.971 3.601.800 1.074.942 1.291.288 - - - - Resultaat deelnemingen - - - - - - -1.209.059 111.292 - -

Gesegmenteerde informatie

Agio reserve Saldo per 1 januari Conversie leningen naar aandelen Saldo per 31 december

5.9 Nadere toelichting op de enkelvoudige resultatenrekening over 2012

Eigen vermogen

5.10 Overige gegevens

Niet in de balans opgenomen verplichtingen

Aan: Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de directie van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

De vennootschap heeft een huurovereenkomst met BOM Vastgoed B.V. met een jaarlijkse verplichting van in totaal € 318.000 (2011: € 265.000).

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag van pagina 41 tot en met 66 opgenomen jaarrekening 2012 van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij te Tilburg gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2012 en de geconsolideerde en enkelvoudige resultatenrekening over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Tilburg, 30 mei 2013

De directie:

De Raad van Commissarissen:

dr. J.J. Pelle

dr. H.A. Harwig, president-commissaris

drs. J.F.L.M.M. Dagevos

J.D. Dijkstra

W.A.M. Kuypers

dr. R.L. Vreeman

A.J.A.M. Welten

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de


62


63

interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Eindhoven, 28 juni 2013 BDO Audit & Assurance B.V. namens deze,

w.g. P.P.J.G. Saasen RA


64

Statutaire regeling inzake de bestemming van het resultaat Artikel 23 van de statuten 1. Van de winst die blijkt uit de door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgestelde jaarrekening, wordt eerst aan de houders van preferente aandelen een percentage van vijf procent (5%) over het nominale bedrag uitgekeerd. 2. Uit de winst worden vervolgens uitgekeerd de bedragen waarop houders van preferente aandelen ingevolge het eerste lid recht hebben verkregen doch die ingevolge de wet niet mochten worden uitgekeerd. 3. Voor zover na toepassing van het eerste en tweede lid uitkeerbare winst resteert, kan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders deze geheel of gedeeltelijk reserveren. Het restant staat ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Voorstel resultaatbestemming 2012 Voorgesteld wordt om geen preferent dividend uit te keren en het resultaat ad € -/- 859.750 als volgt te verdelen: € 950.991 wordt ten laste van de algemene reserve gebracht en € 51.741 wordt toegevoegd aan de risico-egalisatiereserve en € 39.500 wordt toegevoegd via rekening courant aan de Staat der Nederlanden. Dit voorstel is reeds in de jaarrekening verwerkt onder voorbehoud van definitieve besluitvorming in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Bijzondere statutaire zeggenschapsrechten Er is een Raad van Commissarissen, bestaande uit ten minste vijf en ten hoogste zeven commissarissen, die worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, te weten: a. één lid, tevens voorzitter, op basis van een bindende voordracht te doen door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant, gehoord de minister van Economische Zaken en de Raad van Commissarissen; b. één lid uit een bindende voordracht, op te maken door de minister van Economische Zaken; c. één lid uit een bindende voordracht, op te maken door de minister van Financiën; d. één lid uit een bindende voordracht, op te maken door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant; e. twee leden op basis van een aanbeveling, te doen door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant op basis van aanbevelingen, te doen door de Stichting Sociaal Economisch Overlegorgaan Brabant met inachtneming van een gewenste maatschappelijke/ regionale spreiding, en gehoord de Raad van Commissarissen; f. één lid op basis van een aanbeveling, te doen door de Raad van Commissarissen op basis van een aanbeveling door het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant, te doen met inachtneming van een profielschets met een financieel-economische achtergrond als voornaamste kenmerk. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt, met inachtneming van het hiervoor bepaalde, het aantal commissarissen vast.


65

6. Bijlagen Gebeurtenissen na balansdatum Per 1 januari 2013 kent de BOM een gewijzigde organisatiestructuur. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij is gewijzigd naar Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Holding B.V. De activiteiten van de BOM zijn geen afdelingen meer onder N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, maar werkmaatschappijen onder BOM Holding B.V. Daarnaast is de Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen B.V. (BHB) met ingang van 1 januari 2013 een 100% dochtermaatschappij van BOM Holding B.V. De BHB wijzigt haar juridische naam in BOM Bedrijfslocaties B.V. In deze vennootschap worden ingebracht de activiteiten van de afdeling Bedrijventerreinen vanuit BOM Holding.

Bijlage 6.1 Corporate Governance De BOM past de Nederlandse Corporate Governance Code toe, tenzij de daarin opgenomen beginselen van deugdelijk ondernemingsbestuur en best practice niet op de BOM toepasbaar zijn. De code is immers primair van toepassing op beursgenoteerde vennootschappen. Hoewel de BOM geen beursgenoteerde vennootschap is, is de code op onderdelen betekenisvol voor een verdere implementatie van goed Corporate Governance. Over de naleving en handhaving van de code zal jaarlijks worden gerapporteerd en als agendapunt ter bespreking in de Algemene vergadering van Aandeelhouders worden voorgelegd. Taak en werkwijze van het bestuur

Oude werknaam

Nieuwe werknaam

Ontwikkeling & Innovatie Investeringsbevordering Participaties Bedrijventerreinen BHB

BOM Business Development BOM Foreign Investments BOM Capital BOM Bedrijfslocaties BHB Capital

Ten aanzien van de principes en bepalingen die onder taak en werkwijze van het bestuur (c.q. de directie) zijn opgenomen, geldt dat deze in hoofdzaak worden toegepast. Het instrumentarium dat de directie daarvoor hanteert bestaat vooral uit het meerjarenbeleidsplan, de begroting en de op de organisatie toegesneden regels voor de administratieve organisatie. Periodiek wordt hierover gerapporteerd aan de Raad van Commissarissen. Benoemingstermijn en bezoldiging van de bestuurder

De splitsing van BOM is per 1 januari 2013 van kracht geworden en alle contracten zijn van rechtswege overgegaan naar de juiste vennootschap.

De BOM is geen beursgenoteerde vennootschap. De bezoldiging van de directie ‘zet niet aan tot gedrag van bestuurders in hun eigen belang met veronachtzaming van het belang van de vennootschap’ en ‘beloont falende bestuurders niet bij ontslag’. Ook wordt bij de vaststelling van de hoogte en structuur van de bezoldiging geen rekening gehouden met aspecten als resultatenontwikkeling en de ontwikkeling van de beurskoers van de aandelen. Volledigheidshalve zij ook vermeld dat de BOM-directie en ook de medewerkers en commissarissen geen aandelenbezit hebben, noch in de BOM, noch in de participaties van de BOM. De bezoldiging en de andere arbeidsvoorwaarden van de directeur zijn, gehoord de aandeelhouders, statutair door de Raad van Commissarissen vastgesteld. De pensioenregeling is conform de reguliere arbeidsvoorwaarden van BOM-medewerkers. Jaarlijks wordt gerapporteerd betreffende de door de directie genoten inkomsten en ontvangen onkostenvergoedingen vanuit de vennootschap. Er is afgezien van het toepassen van de bepaling dat de contracten van de bestuurders met de vennootschap openbaar worden gemaakt. Klokkenluiderregeling

Per 1 december 2005 is, na advies van de personeelsvertegenwoordiging, voorzien in een zogenoemde klokkenluiderregeling. Een regeling die voorziet in de mogelijkheid tot het melden van gesignaleerde misstanden. In 2012 zijn geen misstanden gemeld. Belangenverstrengeling tussen de vennootschap en bestuur

Wat in de code is gesteld ten aanzien van belangenverstrengeling tussen de vennootschap en de directie wordt gerespecteerd. Belangenverstrengeling was ook in 2012 niet aan de orde. Samenstelling van de Raad van Commissarissen c.a.

Voldaan wordt aan de diverse bepalingen die de code stelt op het gebied van de deskundigheid en samenstelling van de raad: de gewenste deskundigheid, waaronder een financiële expert, is aanwezig. Het aantal commissariaten van één persoon is zodanig beperkt dat een goede taakvervulling gewaarborgd is. De bepaling dat een commissaris maximaal driemaal voor een periode van vier jaar zitting kan hebben in de Raad is statutair geëffectueerd met dien verstande dat beide aandeelhouders de door haar qualitate qua voorgedragen kandidaten slechts eenmaal wensen te herbenoemen.


66


67

Er is een rooster van aftreden. Aan de rol van de voorzitter van de Raad en die van de secretaris c.q. het secretariaat van de vennootschap wordt invulling gegeven conform het gestelde in de code. Aangaande de onafhankelijkheid van de commissarissen wordt wat hierover in de code is gesteld, met inbegrip van de rapportageverplichting, gerespecteerd. De code stelt dat elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen vennootschap en commissarissen moet worden vermeden. Mochten tegenstrijdige belangen aan de orde zijn, dan wordt hierover in het jaarverslag gerapporteerd. In 2012 heeft zich geen voorbeeld van enige belangenverstrengeling voorgedaan. De bezoldiging van de commissarissen is goedgekeurd door de AvA. De jaarrekening vermeldt het totale bezoldigingsbedrag van de Raad. Taak en werkwijze van de Raad van Commissarissen

Met betrekking tot de taak en werkwijze van de Raad van Commissarissen worden nagenoeg alle in de code vermelde best practice bepalingen nageleefd. Het RvC-reglement is vervat in de statuten van de vennootschap en het jaarverslag verschijnt standaard met een bericht van de Raad van Commissarissen. Een beknopt curriculum vitae van de leden van de Raad is vermeld op de website van de vennootschap. De bepalingen betreffende het toezicht van de raad op het bestuur worden geëffectueerd in de reguliere raadsvergaderingen. Een afzonderlijke vergadering buiten aanwezigheid van de directie, waarin o.a. het eigen functioneren en het functioneren van de directie wordt besproken, heeft plaatsgevonden. Kerncommissies

De BOM heeft drie kerncommissies: een auditcommissie, een investeringscommissie en een remuneratiecommissie. Deze laatste commissie spreekt tenminste twee maal per jaar de doelen, resultaten en de performance van haar directie door. Tevens vindt ten minste eenmaal per jaar overleg plaats met de Personeelsvertegenwoordiging. De door de commissies voorbereide besluiten worden ter kennis en/of goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. Financiële verslaglegging

Ten aanzien van de financiële verslaglegging houdt de Raad meerdere malen per jaar (in de reguliere vergaderingen) toezicht op het volgen van de interne procedures verband houdende met het opstellen en de publicatie van het jaarverslag, de jaarrekening en de halfjaar- en/ of kwartaalcijfers. Het instrumentarium dat de directie daartoe hanteert, omvat onder andere de jaarplanning, de jaaragenda van de RvC (vergaderingen) en de regels betreffende de administratieve organisatie. Algemene Vergadering van Aandeelhouders

Betreffende de bevoegdheden van de AvA worden in de code best practice bepalingen genoemd die geprojecteerd op de situatie bij de BOM niet van toepassing zijn: zo kent de BOM geen financiering preferente aandelen en wordt er niet onderhands geboden op een bedrijfsonderdeel of een deelneming. Ook vindt er geen certificering van aandelen plaats. Het principe waarbij certificering van aandelen wordt ingezet als middel om te voorkomen dat door absenteïsme ter AvA een minderheid van aandeelhouders de besluitvorming naar haar hand zet, kan niet worden toegepast. Bij de BOM is statutair bepaald dat besluiten slechts genomen kunnen worden indien tenminste de helft van het geplaatste kapitaal ter vergadering vertegenwoordigd is. Besluitvorming van de AvA kan daarom slechts geschieden indien de meerderheidsaandeelhouder, de Staat der Nederlanden, vertegenwoordigd is (al dan niet bij volmacht).


68


Bijlage 6.2 overzicht projecten O&I 2012

Betreffende informatieverschaffing aan de aandeelhouders en de invloed daarvan op de koers van de aandelen, dient vermeld te worden dat het ‘aandeel BOM’ niet op de financiële markten wordt verhandeld. Daarom is dit principe niet aan de orde. Aangezien zich onder de aandeelhouders van de BOM geen institutionele beleggers bevinden, wordt hier verder niet ingegaan op de in de code opgenomen principes ter zake. EXTERNE ACCOUNTANT

Ten aanzien van de rol, benoeming, beloning en beoordeling van het functioneren van de externe accountant worden de bepalingen uit de code nageleefd. De externe accountant wordt standaard in de Auditcommissie bevraagd over zijn verklaring over de getrouwheid van de jaarrekening. Voorts wordt door de directie en de raad aan de AvA over de onafhankelijkheid van de externe accountant gerapporteerd en wordt een weloverwogen voordracht tot benoeming van een externe accountant uitgebracht. De benoeming van de externe accountant door de AvA vindt jaarlijks opnieuw plaats. Bevindingen aangaande de aanwezige interne beheersing worden opgenomen in de Management Letter van de externe accountant. In 2012 is hiervan afgezien en zijn de bevindingen mondeling besproken met de directie en controller van de BOM. Deze Management Letter wordt besproken in de auditcommissie en tijdens de raadsvergadering voorafgaand aan de AvA. De externe accountant is aanwezig bij de auditcommissievergadering en beschikbaar voor de Raad van Commissarissen. De externe accountant rapporteert datgene wat hij met betrekking tot zijn controle van de jaarrekening en de daaraan gerelateerde controles onder de aandacht van de directie en de raad wil brengen. Daarmee wordt voldaan aan de bepalingen betreffende de relatie en communicatie van de externe accountant met de organen van de vennootschap.


70

Projectnaam Programma Projectomvang n Interreg IVB Weastflows 9.072.555 Interreg IVB More4Core (Interreg) 2.541.147 5*Regio IPC Doelgroepenvoeding 50.000 5*Regio IPC Lifescience 88.000 Interreg IVB IN2Life Sciences 3.140.455 Agentschap NL Innovatie in pharmatherapeutics LSP Oss 279.960 FP-7 SoCool 2.528.017 Euregio Maas-Rhein GCS 5.539.000 Euregio Maas-Rhein TTC 4.994.022 Op-Zuid Innovatie Zuid 8.153.321 Op-Zuid Servitization 200.000 5*Regio Sociale innovatietrajecten 5* regio 5.900 FP-7 Silicon Europe part B 2.771.334 5*Regio Healthshares 95.000 Interreg IVC Innovation 4 Welfare 4.804.754 Totaal Projecten 44.263.465


71

Bijlage 6.4 Overzicht doelstellingen en prestatie-indicatoren BOM

Bijlage 6.3 Participaties en leningen Belangen BOM in participerende bedrijven

Bedrijf Plaats Belang BOM Tilburg Advanced Fibre Placement Technology B.V. Sprang Capelle 25,2% Anteryon International B.V. Eindhoven 3,1% Beemaster ICT B.V. Veldhoven 37,7% BioConnection B.V. Oss 12,0% Brabant Life Sciences Seed Fonds B.V. Den Bosch 20,0% Brova B.V. Schijndel 0,0% Candelled B.V. Someren 40,0% Equflow B.V. Ravenstein 50,8% European Custom Manufacturing B.V. Gemert 18,85% Innecs B.V. Ter Aar 20% Gynzy B.V. Eindhoven 21% Kunstofwerktuigbouw Kawebe B.V. Boxtel 17,5% MA3 Solutions B.V. Eindhoven 20,0% Macek Technika B.V. Oss 15,0% Market Redesign B.V. Eindhoven 25,0% Micro Turbine Technology (MTT) B.V. Breda 15,7% Miortech Holding B.V. Eindhoven 29,8% Mobile Operating B.V. Eindhoven 24,0% Mutracx B.V. Helmond 12,84% Pamgene/Vitromics B.V. Den Bosch 1,53% Satori Factory B.V. Aarle-Rixtel 49% Simac Techniek N.V. Veldhoven <1 % Simax System Development B.V. Eindhoven 15% Veldhoven Solaytec B.V. Eindhoven 12,5% Starterscentrum ‘t Laar B.V. Tilburg 45,71% Technobis Group B.V. Eindhoven 30,0% Technostartersfonds Zuid-Nederland B.V. Eindhoven 26,4% Technostartersfonds Zuidoost-Nederland (TSE) B.V.* Eindhoven 50,0% Thermal United B.V. Eindhoven 19,4% Tilburg Bastianen B.V. Breda 0% Twice B.V. Eindhoven 20,0% WD Solutions B.V. WWA Holding B.V. BOM Ontwikkelingsfonds Advanced Public Transport Systems B.V. (APTS) *Het Technostartersfonds participeert in de volgende bedrijven Wiseguys Internet B.V. Genexis B.V. MagnaMedics GmbH Nano4Imaging B.V. Pathofinder B.V.


Jaar van investering

2008 2008 2009 2005 2009 2012 2008 2012 2007 2012 2011 2008 2005 2000 2010 2006 2007 2007 2010 2007 2011 1999 2012 1999

Prestatie Indicatoren 2012 Investeringsbevordering - Investeringen - Arbeidsplaatsen Ontwikkeling & Innovatie - Projectvolume Bedrijventerreinen - Hectare (totaal ultimo 2012) Participaties - Nieuwe participaties - Geïnvesteerd vermogen

Gerealiseerd 2012

Doelstelling 2012

e 183 mln 942

e 80 mln 600

e 44 mln

e 30 mln

1.485 ha

1.400 ha

3 e 5,7 mln

10 e 7,5 mln

2011 2001 2009 2006 1996 2007 2010 1998

Prinsenbeek Best Valkenswaard

44,4% 18,0%

2006 2008

12,0%

1997

Eindhoven Eindhoven Maastricht Maastricht Maastricht

22,5% 17,5% 6,4% 6,4% 15,1%

2000 2004 2004 2012 2004

72


73

Bijlage 6.5 Organisatie

Medewerkers per 31 december 2012

SAMENSTELLING Raad van Commissarissen

De heer dr. H.A. Harwig, president-commissaris, per 27 mei 2010 op voordracht van het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant, gehoord de minister van Economische Zaken en de Raad van Commissarissen. De heer drs. J.F.L.M.M. Dagevos, vice-voorzitter, per 1 juni 2001 op aanbeveling van de Stichting Sociaal Economisch Overleg Brabant, thans SER Brabant. De heer J.D. Dijkstra, per 1 juli 2004 op aanbeveling van de Raad van Commissarissen. De heer W.A.M. Kuypers, per 1 januari 2006 op voordracht van het ministerie van Financiën. De heer dr. R.L. Vreeman, per 1 november 2006, op voordracht van het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant. De heer A.J.A.M. Welten, per 1 oktober 2007 op aanbeveling van de Stichting Sociaal Economisch Overleg Brabant (SEOB), thans SER Brabant.

(Voor meer informatie over de nevenfuncties van de leden van de Raad van Commissarissen wordt u verwezen naar de website www.bom.nl.) Directie

De heer dr. J.J. Pelle, directeur

De heer drs. R.A.R. l’Ami MBA*, hoofd Investeringsbevordering De heer Ir. M.H.T. Betlem, junior procesmanager bedrijventerreinen De heer drs. J.A.W.M. Bierens, procesmanager Bedrijventerreinen Mevrouw A. Bol, businesscontroller Ontwikkeling & innovatie De heer E.R. Brinkhoff, senior projectmanager Investeringsbevordering De heer S.F.L.M. Clijsen bc, medewerker finance & control Mevrouw M.J.M. van Dal, business controller Bedrijventerreinen Mevrouw mr. M.C.J.J. Dragstra*, directeur Participaties Mevrouw R.J.D. Embregts, assistent controller Mevrouw drs. D.G.W.M. van Gestel MSc., projectmanager De heer J.J.A. Gielen MSRE MRICS RT, investmentmanager Bedrijventerreinen De heer ir. P.B.A. Gosselink, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw ing. E.M. Groenewolt, projectmanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw drs. Ing. C.M. de Haan, procesmanager Bedrijventerreinen De heer drs. M.A. de Haan, senior projectmanager Investeringsbevordering Mevrouw P.J.L. Haans, secretaresse AGROFOOD De heer ir. M. de Haas, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw mr. M.W. Hein, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie De heer ir. S. Helmer, projectmanager Ontwikkeling & Innovatie De heer, ing. A. van der Heijden*, hoofd Bedrijventerreinen Mevrouw S.M. van Hoof- Van der Linden AA, assistent-controller De heer mr. S.H.A.L. Hoppenbrouwers, procesmanager Bedrijventerreinen De heer E. Hoekstra, investmentanalist Bedrijventerreinen De heer drs. D.H.T. de Jager, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw J.G.C.M. Janssen, secretaresse Bedrijventerreinen De heer Mr. Ing. P.J. Kleijne, projectmanager Investeringsbevordering De heer ir. J. Krijgsman MRE, procesmanager Bedrijventerreinen Mevrouw S.P.N. Lambregts-Winters, secretaresse Investeringsbevordering Mevrouw R. van der Lee-Cuijpers, med. projectadministratie Ontwikkeling & Innovatie De heer Dr. A.A.W.M. van Loon*, hoofd Ontwikkeling & Innovatie De heer P.M.C. Meuwissen MSc., projectmanager Ontwikkeling & innovatie De heer drs.B.J.M. Mul, investmentanalist Participaties De heer drs. Ir. M.J.E. Pattenier, investmentmanager Participaties De heer dr. J.J. Pelle, directeur Mevrouw B.E. Pleging-Koning, personeelsadviseur Mevrouw ir. W.K. Persoon, projectmanager Ontwikkeling & Innovatie De heer drs. P.J.P. Prins, senior investmentmanager Participaties Mevrouw S.M.A.C. Prinsen, communicatieadviseur De heer R.J. Roessink MBA, senior investmentmanager Participaties Mevrouw D.A.J. Rombouts, secretaresse Ontwikkeling & Innovatie Mevrouw drs. A.M. van Schoonhoven RA*, controller De heer B.P.B.M. Santbergen, senior investmentmanager Bedrijventerreinen Mevrouw G.S. Sewtahal-Somaroe, telefoniste/receptioniste Mevrouw M.M.J. Timmermans, directiesecretaresse De heer G.J.M. Vaessen MBA, senior investmentmanager Participaties De heer F.M. van de Ven, senior investmentmanager Participaties De heer G. van de Ven, junior investmentmanager Participaties Mevrouw A.M.J.A. Vogelsangs MSc, junior procesmanager Bedrijventerreinen De heer L.A.R.S. de Vries, projectmanager Investeringsbevordering Mevrouw drs. M. Wang, projectmanager Investeringsbevordering De heer drs. J.M.B.M. Warmerdam, programmadirecteur innovatieprogramma AgroFood De heer ir. M.G. Weeda MMO, programmamanager Ontwikkeling & Innovatie De heer B. de Wit, senior projectmanager Investeringsbevordering * lid managementteam


74


75

Brabant. 2.8

Omvang van de verslaggevende organisatie.

p. 14

2.9

Sign cante veranderingen tijdens de verslagperiode.

Oprichting Oss Life Sciences Park § 3.5 + § 5.9

2.10

Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend.

Geen Verslagpro

Bijlage 6.6 GRI tabel

3.1

Verslagperiode.

1 januari 2012 – 31 december 2012

3.2

Datum van het meest recente verslag.

Juni 2012

3.3

Verslaggevingscyclus.

Jaarlijks

3.4

Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan.

[email protected] Reikwijdte en afbakening van het verslag

De doelgroep van dit verslag zijn belanghebbenden en andere geïnteresseerden in de BOM. De rapportagecriteria van de BOM zijn gebaseerd op de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) versie 3.1. De GRI richtlijnen zijn wereldwijd de meest geaccepteerde richtlijnen voor het opstellen van (maatschappelijk) jaarverslagen. De richtlijnen zijn te vinden op www.globalreporting.org. In het jaarverslag 2012 rapporteert de BOM op basis van GRI richtlijnen op applicatieniveau C (self-declared). De selectie van de indicatoren is gebaseerd op de leidraden van GRI (bijvoorbeeld ‘Boundary Protocol’) en de gesprekken met de belanghebbenden. Om te voldoen aan toepassingsniveau C rapporteert de BOM over alle profiel- indicatoren (1.1 t/m 4.17) en tenminste 10 prestatie-indicatoren binnen de categorieën Economisch, Milieu en Sociaal (onderverdeeld in de categorieën arbeidsomstandigheden, mensenrechten, maatschappij en productverantwoordelijkheid).

GRI - tabel – N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Jaarverslag 2012 Indicator

3.5

Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag.

p. 15

3.6

Afbakening van het verslag.

p. 15

3.7

Spec

p. 15

3.8

Basis voor verslaggeving over andere entiteiten.

p. 15

3.9

Berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen en schattingen.

p. 15

3.10

Gevolgen van herformuleringen van eerder verstrekte informatie.

Niet van toepassing

3.11

Sign cante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes.

Niet van toepassing

ke beperkingen voor de reikwijdte of afbakening.

GRI - inhoudsopgave

Verwijzing

3.12

GRI - tabel

De bijgevoegde GRI inhoudsopgave geeft aan waar in het verslag de standaard onderdelen zijn te vinden die worden genoemd in deze GRI tabel.

3.13

Beleid en praktijk met betrekking tot externe assurance.

p. 15

Paginanummer(s) Jaarverslag 2012 N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Visie en strategie 1.1

Verklaring van de directie.

p. 3

1.2

Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico's en mogelijkheden.

p. 38- 40

Assurance Organisat

2.1

Naam van de verslaggevende organisatie.

Voorblad

2.2

Voornaamste merken, producten en/of diensten.

p. 21- 37

2.3

Operationele structuur.

2.4 2.5

el

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid 4.1

De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van commissies die vallen onder het hoogste bestuurslichaam.

p. 6- 7, bijlage 6 .5

p. 6 - 7

4.2

Voorzitter van het hoogste bestuurslichaam.

Bijlage 6 .5

Locatie van het hoofdkantoor.

p. 6 + p. 8

4.3

Bijlage 6 .5

Landen waarin de organisatie actief / met grootschalige activiteiten.

N.V. BOM is enkel actief in Nederland en meer spec ek in de regio NoordBrabant. In het kader van investeringsbevordering zijn er intensieve contacten met andere landen zoals China, de VS en Noord Europa. Zie ook p. 21

Voor organisaties met een enkelvoudige bestuursstructuur: vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet - leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam.

4.4

Mechanismen die aandeelhouders en medewerkers de gelegenheid geven om aanbevelingen te doen aan of medezeggenschap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam.

De aandeelhouders worden door de directie of de Raad van Commissarissen bijeengeroepen door middel van een schriftelijke kennisgeving met vermelding van de te behandelen onderwerpen. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de jaarrekening vast en geeft decharge aan de leden van de directie voor het gevoerde beheer en de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Er is een ersoneelsvertegenwoordiging die periodiek overleg heeft met de directie en minimaal eens per jaar met de Raad van Commissarissen.

2.6

Eigendomsstructuur en rechtsvorm.

p. 6 - 7

2.7

Afzetmarkten.

N.V. BOM richt zich primair voor wat betreft haar dienstverlening op de publieke en private sector in NoordBrabant.

2.8

Omvang van de verslaggevende organisatie.

p. 14

2.9

Sign cante veranderingen tijdens de verslagperiode.

Oprichting Oss Life Sciences Park § 3.5 + § 5.9

2.10

Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend.

Geen Verslagpro

3.1

Verslagperiode.

3.2 Datum Jaarverslag 2012 van het meest recente verslag. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

1 januari 2012 – 31 december 2012 Juni 2012

3.3

Verslaggevingscyclus.

Jaarlijks

3.4

Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan.

[email protected]

76

Jaarverslag 2012 N.V. 4.5Brabantse EenOntwikkelings koppeling Maatschappij tussen vergoedingen voor leden van het hoogste

bestuurslichaam, top managers en leidinggevenden en de prestaties van de organisatie (met inbegrip van sociale en

p. 9

77

voor het gehouden toezicht. Er is een ersoneelsvertegenwoordiging die periodiek overleg heeft met de directie en minimaal eens per jaar met de Raad van Commissarissen.

4.5

Een koppeling tussen vergoedingen voor leden van het hoogste bestuurslichaam, top managers en leidinggevenden en de prestaties van de organisatie (met inbegrip van sociale en milieu prestaties).

p. 9

4.6

Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden.

p. 20

4.7

Proces voor het bepalen van de kwal caties van de leden van het hoogste bestuurslichaam voor het sturen van strategie en organisatie.

p. 19- 20

Intern ontwikkelde missie - of beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten relevant voor economische, milieu gerelateerde en sociale prestaties en de status van de uitvoering daarvan.

p. 8- 15

4.9

Procedures van het hoogste bestuurslichaam voor het overzien van de inventarisatie en het beheer door de organisatie van economische, milieugerelateerde en sociale prestaties.

p. 8- 15

4.10

Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van het hoogste bestuurslichaam, in het bijzonder betr nde economische, milieugerelateerde en sociale prestaties.

p. 8- 15

4.8

investeringen, ingehouden winst en betalingen aan kapitaalverstrekkers en overheden. Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringsplan van de organisatie.

p. 42

EC4

Sign cante nanciële steun van een overheid.

p. 48

EC9

Sign cante indirecte economische invloed.

p. 18 Milieu

EN1

Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume.

p. 14- 15

EN3

Direct energieverbruik door primaire energiebron.

p. 15

EN4

Indirect energieverbruik door primaire bron.

p. 15

EN16

Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht.

p. 14

EN28

Monetaire waarde van signi cante boetes en niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van milieuwet en regelgeving.

Geen

Arbeidsomstandigheden

Verplichtingen i.v.m. externe initiatieven 4.11

Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie.

Niet van toepassing

4.12

Externe economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die de organisatie onderschrijft.

p. 8

4.13

Lidmaatschap van verenigingen.

Geen

4.14

Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken.

p. 10

4.15

Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden die moeten worden betrokken.

p. 10

4.16

Benadering van het betrekken van belanghebbenden, waaronder de frequentie ervan per type en groep belanghebbenden. De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebbenden en hoe de organisatie hierop heeft gereageerd, onder meer in haar verslaggeving.

p. 10

LA1

Totaal personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio, uitgesplitst naar geslacht.

p. 13

LA2

Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio.

p. 13

LA4

Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt.

Geen, zie ook p. 13

LA7

Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werk gerelateerde sterfgevallen per regio en per geslacht.

p. 13

LA13

Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid etc.

p. 13 en bijlage 6. 5

Mensenrechten

Overleg met belanghebbenden

4.17

EC3

HR4

Gevallen van discriminatie en maatregelen

Er zijn geen gevallen van discriminatie gemeld, zie ook p. 12 Maatschappij

SO3

Training medewerkers in anticorruptieprocedures en -beleid -

p. 12

SO8

Monetaire waarde van signi cante boetes en totaal aantal nietmonetaire sancties wegens het niet naleven van weten regelgeving.

Geen

p. 10

Productverantwoordelijkheid PR5

Beleid ten aanzien van resultaten op het gebied van klanttevredenheid

Prestatie - indicatoren Economie

Bij afronding van projecten worden er evaluatieformulieren opgevraagd bij de betrokken projectpartners. Daarnaast worden de resultaten van ontwikkelingsmaatschappijen gemiddeld eens in de vijf jaren geëvalueerd door het ministerie van Economie Zaken.

EC1

Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd, waaronder inkomsten, operationele kosten, personeelsvergoedingen, donaties en overige maatschappelijke investeringen, ingehouden winst en betalingen aan kapitaalverstrekkers en overheden.

p. 16

EC3

Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringsplan van de organisatie.

p. 42

volledig aan voldaan

EC4

Sign cante nanciële steun van een overheid.

p. 48

gedeeltelijk over gerapporteerd

EC9

Sign cante indirecte economische invloed.

p. 18

Niet van toepassing

Milieu EN1

Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume.

p. 14- 15

EN3

Direct energieverbruik door primaire energiebron.

p. 15

EN4

Indirect energieverbruik door primaire bron.

p. 15


78


79

Bijlage 6.7 Gebruikte termen en afkortingen

Bijlage 6.8 Relevante websites

Gebruikte termen en afkortingen

www.avans.nl www.bom.nl www.brabant.nl www.brabantstad.nl www.brainport.nl www.bzw.nl www.dinalog.nl www.fontys.nl www.greenchemistrycampus.nl www.htacampus.nl www.innovatieveactiesbrabant.nl www.kvk.nl www.lifesciencespark.nl www.liof.nl www.metalvalley.eu www.mkbnet.nl www.nfia.nl www.rewin.nl www.rijksoverheid.nl www.serbrabant.nl www.starterslift.nl www.syntens.nl www.technostars.nl www.tue.nl www.uvt.nl www.zeeland.nl

B5 BT BHB BOM BrabantStad

ijf samenwerkende grote Brabantse steden (Breda, Eindhoven, Den Bosch, Tilburg en Helmond) V Bedrijventerreinen (kerntaak BOM) Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen BV Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Stedelijk netwerk van de vijf grote Brabantse steden B5 (Breda, Eindhoven, Den Bosch, Tilburg en Helmond) Brainport Development Ontwikkelingsmaatschappij in de regio Eindhoven Bright Move Organisatie die technostarters faciliteert in de idee- en planfase BZW Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging CID Current Investor Development Corporate Governance Beginselen van deugdelijk bestuur en best practice bepalingen EIZ Economische Impuls Zeeland, ontwikkelingsmaatschappij voor Zeeland EU Europese Unie Fact finding meetings Informatie uitwisselen tussen buitenlandse bedrijven Fact finding trips Het rondleiden van buitenlandse bedrijven in de regio GRI Global Reporting Initiative HTAC High Tech Automotive Campus IAB Innovatieve Acties Brabant IB Investeringsbevordering (kerntaak BOM) IND Immigratie en Naturalisatie Dienst Interreg Europees interregionaal subsidieprogramma LIOF Ontwikkelingsmaatschappij voor de provincie Limburg MinEZ Ministerie van Economische Zaken MKB Midden- en kleinbedrijf O&I Ontwikkeling en Innovatie (kerntaak BOM) OLSP Oss Life Sciences Park Preseed capital Financiering idee- en planfase starters R&D Research & Development REWIN Ontwikkelingsmaatschappij voor de regio Breda ROM’s Regionale Ontwikkelings Maatschappijen ROMa Vereniging van directeuren van Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen Seed capital Vroege fase financiering starters StartersLift Programma gericht op ondersteuning van startende ondernemers Supply chain Het tussen de schakels van een bedrijfsketen afstemmen van activiteiten om de prestaties/ rendementen van de gehele keten te verbeteren Syntens Landelijke organisatie gericht op advisering van innovatieve ondernemers TU/e Technische Universiteit Eindhoven UvT Universiteit van Tilburg WCMC World Class Maintenance Consortium ZLTO Zuidelijke Land- en tuinbouw organisatie


80


81

Jaarverslag N.V. N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Mei Jaarverslag N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij

Recommend Documents