Jaarverslag. Monumentenwacht. Noord-Brabant

Jaarverslag 2009 Monumentenwacht Noord-Brabant

1

Inspectietaak gebouwen

Beheerste groei Onder de titel ´Beheerste groei tot 2012´ verscheen medio 2009 het beleidsplan van Monumentenwacht NoordBrabant voor de komende jaren. Daarin wordt onder meer aandacht geschonken aan de legitimering vanwaaruit onze organisatie opereert, alsmede aan de maatschappelijke verwachting ten aanzien van onze activiteiten. Het plan geeft tevens een prognose van de groei van Monu-

Onze eerste basistaak betreft de inspectie van de aangemelde monumenten. De kernfunctie is het voorkomen van verval. Op basis van de inspectieresultaten geven we gerichte adviezen voor herstel- en onderhoudswerkzaamheden. Deze informatie is in de eerste plaats van belang voor de monumenteigenaren; zij kunnen hiermee de juiste instandhoudingsmaatregelen (laten) treffen. Daarnaast gebruiken overheden en derden de gegevens om er beleidsmatig een doeltreffende instandhouding mee te stimuleren.

mentenwacht Noord-Brabant in de periode 2009-2019.

1.1 Algemeen management Aan het einde van het verslagjaar waren nog geen afspraken gemaakt over mogelijke groeiscenario’s met het provinciaal bestuur van Noord-Brabant. Waarschijnlijk is hier

In 2009 werd de aanzet gegeven voor een grotere betrokkenheid van onze medewerkers bij het beleid van de organisatie. Met ingang van 2010 zal in een aantal gevallen een personeelsvertegenwoordiging worden betrokken bij de ontwikkeling van beleid.

medio 2010 meer duidelijkheid over. Monumentenwacht Noord-Brabant werkte in 2009 mee aan de totstandkoming van de ‘Monitor inzake de staat van het gebouwd erfgoed 2009’. Dit is een door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op verzoek van de minister van OCW opgesteld rapport, dat de technische toestand van de rijksmonumenten weergeeft. De Monitor 2009 wordt beschouwd als een nulmeting. De benodigde gegevens werden gegenereerd door de gezamenlijke provinciale monumentenwachten. Aan het einde van het verslagjaar kon de testfase worden ingezet van het nieuwe programma dat wij, samen met onze Limburgse zusterstichting, ontwikkelen als vervanger van het huidige inspectierapport. Zowel nationaal als internationaal blijkt er belangstelling voor dit nieuwe rapportagesysteem, dat naar verwachting medio 2010

Het beleidsplan 2009-2012 werd afgerond en gepresenteerd aan het provinciaal bestuur van Noord-Brabant. Ook werd met het provinciebestuur overeenstemming bereikt over de tekst van het zogenaamde sturingskader: een instrument dat het provinciebestuur hanteert bij de beoordeling van activiteiten van provinciale steunfuncties in de sector cultuur. Het werven van gekwalificeerd inspectiepersoneel ging, evenals in voorgaande jaren, soms moeilijk. Dit wijst erop dat de werkgelegenheid in de restauratiesector relatief gunstig is. Tijdens het verslagjaar was het personeelsverloop overigens zeer beperkt. Eind 2009 omvatte de personeelsformatie 21,2 fte.

1.2 Inspecties Voor het inspecteren van de gebouwen en het bijbehorende rapportagewerk waren in het verslagjaar twaalf inspecteurs beschikbaar. Begin 2009 waren er twee vacatures voor bouwkundig inspecteur. Door het geringe aanbod van gekwalificeerd personeel kon pas half september in één vacature worden voorzien. Omdat vier inspecteurs niet de gehele week werken, zijn de inspecties en rapportages, uitgedrukt in voltijdfuncties, uitgevoerd door ongeveer elf personen. Het aantal objecten nam toe van 2.284 tot 2.349, wat neerkomt op een stijging van 2,9 %. De groei vond volledig plaats in de categorie woonhuizen/overige.

gebruiksklaar is. Al met al kan 2009 voor Monumentenwacht Noord-Brabant een stabiel jaar worden genoemd. Ik beschouw het als een opmaat naar een periode van verdere beheerste groei, met als uiteindelijk doel: goed preventief onderhoud voor zo veel mogelijk monumenten in Noord-Brabant. Jacques Akerboom directeur

Foto voorzijde: Inspectie verlichtingselement in art-deco stijl

2

[ Monumentenwacht Noord-Brabant — Jaarverslag 2009 ]

Voormalig fabrieksgebouw te Geldrop

In totaal werden 1.298 objecten geïnspecteerd. Omdat diverse objecten bestaan uit meerdere deelobjecten, ligt het aantal inspectierapporten hoger. Als gevolg van het winterse weer waren er met name in december veel onwerkbare dagen. Ondanks de verminderde inspectiecapaciteit met bijna twee inspecteurs en de onwerkbare dagen liep het aantal declarabele uren met slechts 589 terug, van 14.925 in 2008 naar 14.336 in 2009. Gemeenten tonen nog steeds veel belangstelling voor collectieve abonnementen. In het verslagjaar zijn aan vier gemeenten gespecificeerde offertes uitgebracht voor inspectie van alle gemeentelijke monumenten. Bij twee gemeenten heeft dit geresulteerd in het afsluiten van een collectief abonnement. Inspectie Mauritshuis te Willemstad

Verder is in 2009, in opdracht van de Rijksgebouwendienst, gestart met het vervaardigen van meerjarenonderhoudsprognoses voor alle monumenten die deze organisatie in Noord-Brabant in eigendom heeft. Hiervoor wordt een speciale automatiseringsapplicatie gebruikt.

1.3 Onderhoudstoestand monumenten In het verslagjaar is de onderhoudstoestand van vele aangemelde monumenten nauwkeurig onderzocht en in rapportages vastgelegd. Dit werk wordt grotendeels uitgevoerd in het kader van de basistaak van Monumentenwacht. Een aantal inspecties wordt echter uitgevoerd op verzoek van makelaars en/of aspirant-kopers, in verband met de verkoop of aankoop van een monument. Ook wordt veel gebruikgemaakt van de mogelijkheid om controle-inspecties te laten uitvoeren tijdens of na afloop van bouwkundige werkzaamheden aan monumentale objecten. Het voordeel hiervan is dat de kwaliteit van het uitgevoerde werk wordt bepaald voordat de rekening wordt betaald. In het verslagjaar is veel tijd geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van een nieuw type inspectierapport, dat is gebaseerd op een databaseapplicatie. Hierbij is ook rekening gehouden met de gebrekenlijst voor bouwmaterialen zoals vermeld in de Nederlandse norm NEN 2767 ‘Conditiemeting van bouw- en installatiedelen’. Hierdoor voldoet het nieuwe rapportagesysteem aan de landelijk geldende normering. Ter verbetering van de efficiëntie en vooruitlopend op het nieuwe rapportagesysteem hebben alle inspecteurs de mogelijkheid gekregen om rechtstreeks in te loggen op een centrale server van Monumentenwacht. Hiertoe zijn diverse aanpassingen in de software aangebracht. Deze

Inspectie kerk te Heesbeen

aanpassingen maken het mogelijk dat inspecteurs – en in een later stadium ook abonnees – via een wachtwoord vanaf elke locatie toegang kunnen krijgen tot de database met inspectierapporten. Naar aanleiding van de toegezonden inspectierapporten vroegen veel abonnees om nader advies over de noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden en over het verbeteren van de bereikbaarheid en toegankelijkheid van daken en goten. Daarnaast zijn vele vragen beantwoord over fiscale en financiële (subsidie)regelingen. Ook op juridisch gebied werden vragen behandeld, met name over (gevolg)schades. In 2009 werden ook de werkomschrijvingen geschikt gemaakt voor toepassing in het nieuwe rapportagesysteem. Deze documenten vormen een nuttige leidraad als er met aannemers en onderaannemers afspraken moeten worden gemaakt over de kwaliteit en de detaillering van uit te voeren werken. Ze maken de kans dat werkzaamheden op verantwoorde wijze worden uitgevoerd aanmerkelijk groter. Zeker als er geen architect is die het werk begeleidt.

1.4 Arbeidsomstandigheden Wat betreft de arbeidsomstandigheden stonden in 2009 de onderwerpen fysieke belasting en veilig werken centraal. Zo is en wordt er permanent aandacht besteed aan beter en vooral lichter klimmaterieel. Alle inspecteurs en het kantoorpersoneel volgden een ehbo-cursus, waarbij inbegrepen het onderdeel reanimatie en werken met een defibrillator. Deze cursus wordt jaarlijks herhaald. Tijdens diverse werkplekbezoeken is beoordeeld of de inspecteurs bij de uitvoering van hun werk voldoende aandacht schenken aan veiligheid. De uitkomsten zijn in het werkoverleg besproken. Bij de inspectie van de aangemelde objecten besteedt Monumentenwacht structureel aandacht aan de veiligheid in en om de gebouwen. Van groot belang is de aanwezigheid van deugdelijk aangebrachte, gecertificeerde veiligheidsvoorzieningen op daken. Door hier continu over te adviseren, is een groot aantal gebouwen inmiddels met de vereiste beveiligingsvoorzieningen uitgerust. Toch wordt ook elk jaar een aantal keren geconstateerd dat de bevestiging te wensen overlaat, waardoor de situatie niet veili-


3

European Cultural Heritage Identity Card (EUCHIC) opgestart. Hierbij is ook Monumentenwacht Noord-Brabant betrokken. Het project heeft tot doel een databank te ontwikkelen met gestandaardiseerde informatie over objecten behorend tot het Europese cultureel erfgoed. Op verzoek van het Ministerie voor de Vlaamse Gemeenschap werd medewerking verleend aan voorbereidingen voor een Europees symposium over cultureel erfgoed. Vlaanderen wil dit symposium organiseren in het kader van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie, in de tweede helft van 2010.

ger, maar juist onveiliger is geworden. Hierover wordt de eigenaar geadviseerd. Om de te inspecteren objecten sneller en gemakkelijker te kunnen bereiken, en uit milieuoverwegingen, zijn in het verslagjaar enkele inspectiebussen vervangen door kleinere voertuigen. De positieve ervaringen geven aanleiding om op deze weg voort te gaan.

1.5 Beleids- en besluitvorming De relatie tussen de Raad van Commissarissen en het bestuur was ook in 2009 uitstekend. Tijdens de vier gezamenlijke vergaderingen werden besluiten genomen over de jaarrekening 2008, de begroting 2009 en het beleidsplan ‘Beheerste groei tot 2012’. Eind 2009 was de voorbereiding van een eigentijdser personeelsvertegenwoordiging nagenoeg afgerond. In 2010 zal deze worden ingevoerd.

1.7 Publiciteit Nieuwsbrieven De uitgave van de nieuwsbrief is een gezamenlijk project van onze organisatie met zeven andere provinciale stichtingen en de Vereniging Monumentenwacht Nederland. Een redactieraad begeleidt de uitwerking en realisatie. Monumentenwacht Noord-Brabant tekent voor de coördinatie.

1.6 Samenwerking Provinciaal Zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau was de relatie met de Provincie Noord-Brabant onverminderd goed. Met de Brabantse steunfunctieorganisaties werd enkele malen overlegd over de consequenties van het door de Provincie geïnitieerde sturingskader (zie ook 1.1). De contacten met binnen onze sector actieve organisaties als Erfgoed Brabant, Monumentenhuis Brabant en Brabants Monumentenfonds werden geïntensiveerd.

De beleidsoperatie ‘Modernisering Monumentenzorg’ (MoMo) van minister Plasterk nam in de uitgaven van de nieuwsbrief een prominente plaats in. In het juninummer reageerde Monumentenwacht Nederland op de plannen om de zorg voor het cultureel erfgoed meer toe te spitsen op de eisen van de tijd. In het decembernummer werd ingegaan op de expertise die de gezamenlijke monumentenwachten kunnen leveren om het toekomstige bestel nog breder en effectiever te maken. In de twee technische bijdragen stond het beheer en onderhoud van historische interieurs centraal.

Landelijk Monumentenwacht Noord-Brabant was ook in 2009 actief binnen de Vereniging Monumentenwacht Nederland, het landelijke netwerk van provinciale monumentenwachten. Er was met name aandacht voor het opleiden van monumentenwachters en voor het genereren van data over (de onderhoudstoestand van) rijksmonumenten. De gezamenlijke monumentenwachten leverden de basisinformatie voor het rapport ‘Monitor inzake de staat van het gebouwd erfgoed 2009’. Dit document, door de minister van OCW in december 2009 aangeboden aan de Tweede Kamer, bevat een nulmeting van de staat van onderhoud van rijksmonumenten waarvoor een abonnement is afgesloten bij een van de landelijke monumentenwachten. Monumentenwacht Noord-Brabant nam daarnaast deel aan het Breed Overleg Monumentenzorg van de Vakgroep Restauratie en aan de Raad van Advies van de Nederlandse Restauratiebeurs.

Internationaal Monumentenwacht Vlaanderen is een van onze voornaamste internationale gesprekspartners. Ook in 2009 was er een goed contact met deze

4


Inspectiewerkzaamheden

zusterorganisatie. Daarnaast ondersteunden wij onze Hongaarse zusterstichting Mameg bij de verdere ontwikkeling van hun organisatie. Binnen het European Heritage Legal Forum (EHLF) was Monumentenwacht Noord-Brabant betrokken bij het internationale secretariaat. Dit forum is opgericht door de directeuren van de rijksdiensten voor cultureel erfgoed in de Europese lidstaten en onderzoekt de mogelijke schadelijke effecten van Europese wetgeving op cultureel erfgoed. In 2009 werd het programma

In het juninummer van de Noord-Brabantse editie werd stilgestaan bij de subsidiemogelijkheid voor gemeentelijke monumenten. Het artikel maakt duidelijk dat de Provincie Noord-Brabant aanzienlijke subsidies beschikbaar stelt voor haalbaarheidsonderzoeken voor herbestemming, onderhoud van gemeentelijke monumenten en restauratie van industrieel erfgoed. In het decembernummer zijn de drie als laatsten in dienst getreden inspecteurs van Monumentenwacht Noord-Brabant voorgesteld, onder wie de eerste vrouwelijke monumentenwachter in onze provincie.

E-nieuwsbrief Hoewel de papieren nieuwsbrief duidelijk in een behoefte voorziet, leeft de wens om relaties frequenter en actueler van (nieuws)berichten te kunnen voorzien. In het verslagjaar is daarom een internetapplicatie ontwikkeld waarmee wij onze abonnees op termijn kunnen voorzien van nieuws per e-mail.

2

Inspectietaak historische interieurs Onze tweede basistaak betreft het voorkomen van verval van historische interieurs. Hiertoe neemt en bevordert onze specialist historische interieurs preventieve maatregelen. Ook adviseert hij monumenteigenaren, restauratiecommissies en besturen over juist onderhoud en een verantwoorde instandhouding van historische binnenruimten.

Ook in 2009 werd een breed palet van historische interieurs geïnspecteerd en werden eigenaren en beheerders van vele adviezen voorzien. De meeste tijd werd besteed aan de binnenruimten van kastelen, landhuizen en kerkelijke gebouwen, maar ook de andere monumentencategorieën kwamen aan bod. Naast het inspectiewerk werden vele andere activiteiten ontplooid, zoals: - het uitvoeren van langdurige klimaatmetingen; - het opstellen van een systematiek voor het periodiek reinigen en onderhouden van complexe interieurs; - het aansturen van kunsttransporteurs bij de verhuizing van een zeer waardevol interieurobject; - het verzorgen van een opleiding voor het ter zake kundig behouden en beheren van grote aantallen binnenruimten; - het opstellen van uiteenlopende restauratievoorstellen.

is, bevat prachtige vaste en verplaatsbare interieurelementen. Daaronder een fraai geornamenteerd stucplafond, dat is voorzien van enkele schilderingen op doek. In het verslagjaar zijn alle vertrekken van Kasteel Geldrop geïnspecteerd, vanaf het souterrain tot en met de depotruimten op de zolder. Ook zijn op diverse plaatsen het klimaat en het licht gemeten. Hierbij is onder meer een thermo-

grafische camera ingezet. Om verder verval te voorkomen, zijn in enkele vertrekken tevens ‘ehbo-werkzaamheden’ uitgevoerd. Daarbij ging het vooral om het consolideren van losse onderdelen van objecten zoals schilderijlijsten en meubels. Door bijvoorbeeld loszittende schilfers en opstaand fineer (tijdelijk) vast te zetten, wordt voorkomen dat onderdelen zoekraken en verdere beschadiging optreedt.

Franse pendule

Daarnaast heeft onze specialist historische interieurs zijn kennis en ervaring ingezet voor het oprichten van een interieurwacht in enkele andere provincies. In dit verband heeft hij onder meer een kandidaat voor dit werk begeleid en deze een aantal inspecties van uiteenlopende Brabantse interieurs laten bijwonen. Verder was onze interieurwacht vertegenwoordigd op de tweejaarlijkse Restauratiebeurs in de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch. Tot slot gaf onze specialist historische interieurs een interview voor een vakblad met een themanummer over historische interieurs en leverde hij de input voor twee artikelen in de nieuwsbrief van Monumentenwacht (zie ook 1.7).

Kasteel Geldrop grondig geïnspecteerd Twee interieurprojecten worden in dit jaarverslag nader belicht. Op pagina 8 wordt het reinigen van de historische hemelbedden van Kasteel Heeze beschreven. Op deze pagina wordt stilgestaan bij de uitvoerige inspectie van Kasteel Geldrop, een bouwwerk waarvan het oudste gedeelte hoogstwaarschijnlijk stamt uit het begin van de zeventiende eeuw. Het grootste deel van het huidige kasteel is van na 1850. Vooral de trouwzaal, die veelvuldig in gebruik


5

3

Inspectietaak archeologische objecten Onze derde basistaak omvat het tegengaan van verval van archeologische monumenten, zoals grafheuvels, urnenvelden en vroege verdedigingswerken. Hiertoe bezoeken onze inspecteurs jaarlijks de aangemelde objecten. Ze rapporteren hun bevindingen aan de Archeologische Monumentenwacht Nederland (AMW). Over de objecten, hun onderhoudstoestand, de te volgen werkwijze en de verdere ontwikkeling van deze activiteit wordt regelmatig overlegd met diverse instanties. Dit zijn, naast de AMW, de provinciaal archeoloog, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Coördinatiepunt Landschapsbeheer van het Brabants Landschap. De Provincie Noord-Brabant verstrekt subsidie voor het aandeel van Monumentenwacht Noord-Brabant.

Overleg en acquisitie Met de gemeente Eersel is in 2009 succesvol overleg gevoerd over de archeologische monumenten op haar grondgebied. Het door Monumentenwacht opgestelde overzicht telt meer dan veertig objecten, waaronder diverse rijksmonumenten en archeologische objecten van zeer hoge en hoge waarde. Met de gemeente is afgesproken in 2009 alleen van de rijksmonumenten een algemene basisbeschrijving op te stellen; de overige archeologische objecten worden in 2010 en 2011 beschreven. Een basisbeschrijving geeft een beeld van het object in de bestaande (onderhouds)toestand. Om de hiervoor benodigde nulmeting mogelijk te maken, zijn in samenwerking met de gemeente de eigendomsgegevens in kaart gebracht. Het overgrote deel van de eigenaren verleende toestemming het terrein te betreden en de objecten te inspecteren. Daarop heeft een medewerker van de AMW de algemene basisbeschrijvingen opgesteld. Bij twee objecten kostte dit meer tijd, omdat er sprake was van vele eigenaren. In totaal werd van 14 archeologische rijksmonumenten (bestaande uit in totaal 28 objecten) een algemene basisbeschrijving gemaakt. Met de gemeente Oirschot werd het reguliere overleg voortgezet. Daarnaast werden orienterende gesprekken gevoerd met onder meer de gemeenten Oisterwijk en Bladel. Ook voor deze (en andere) gemeenten heeft Monumentenwacht een overzicht van alle archeologische objecten opgesteld. Het overleg met de gemeente Oisterwijk resulteerde in het verslagjaar in concrete afspraken voor het opstellen van algemene basisbeschrijvingen.

6


Grafheuvels te Veldhoven

Aantallen in 2009 geïnspecteerde archeologische objecten naar categorie

Positieve evaluatie Bij de evaluatie van de activiteiten door Monumentenwacht Noord-Brabant en AMW in 2007 en 2008 zijn de resultaten als zeer geslaagd bestempeld. Daarom is aan het provinciebestuur voorgesteld de werkzaamheden voort te zetten. Hiervoor is een ‘Plan van Aanpak Archeologische Inspectie en Onderhoud 2008-2011’ opgesteld. Dit sluit nauw aan bij de beleidsvoornemens van de Provincie Noord-Brabant voor de instandhouding van dit cultuurhistorische erfgoed. Naast een beschrijvend gedeelte bevat het plan een overzicht van concrete activiteiten.

Grafheuvels Urnenvelden Landweren / walsystemen Kasteelterreinen of mottes Kerk- en kapelterreinen Nederzettingen Verhogingen Versterkingen Romeinse villa’s Landbouwterreinen / esdekken

3 1 2 4 3 14 2 1 1 1

Totaal

32

Consolidatie voorbereid In 2009 is een begin gemaakt met de consolidatie van twaalf urnenveldheuvels aan de Philipsbosweg te Someren. Het belangrijkste doel hiervan is behoud van de wetenschappelijke informatie. Daarnaast neemt door het versterken van de onderlinge samenhang (binnen het urnenveld en met de naburige grafheuvels) de belevingswaarde van het grafveld toe. Een goede herkenbaarheid draagt tevens bij tot een beter begrip van en een grotere waardering voor deze archeologische monumenten. Hierdoor neemt ook de kans op aantastingen af. De voorbereidingen van de consolidatie, waaronder het opstellen van een plan van aanpak, de aanbesteding van de werkzaamheden en de aanvraag van de noodzakelijke vergunningen, zijn in 2009 afgerond. Omdat de objecten begin 2010 worden geconsolideerd, is besloten in 2009 geen inspectie uit te voeren.

4

Beleidsregel instandhouding molens De Provincie Noord-Brabant heeft Monumentenwacht Noord-Brabant aangewezen om beleidsinitiatieven voor de instandhouding van molens in mandaat uit te voeren. Deze activiteit maakt deel uit van de bredere provinciale Beleidsregel Cultureel Erfgoed. Kortheidshalve omschrijven we onze vierde basistaak als de Beleidsregel instandhouding molens.

Procedure vereenvoudigd De uitvoering van de beleidsregel, die officieel te boek staat als Beleidsregel Cultureel Erfgoed; hoofdstuk 4 Instandhouding Molens, houdt in dat Monumentenwacht als eerste stap eigenaren/beheerders van molens en molenrompen aanschrijft met bijvoeging van een aanvraagformulier voor subsidie. Vervolgens worden ontvangen aanvragen beoordeeld. Tot slot neemt Monumentenwacht, namens het college van Gedeputeerde Staten, beschikkingen voor toewijzing dan wel afwijzing van de aangevraagde subsidie. De belangrijkste voorwaarde om voor provinciale instandhoudingssubsidie in aanmerking te komen, is dat de eigenaar/beheerder een meerjarenonderhoudsplan opstelt en uitvoert. Voor molens die zijn aangewezen als rijksmonument, en dat zijn veruit de meeste van de 114 objecten, is zo’n plan ook nodig om rijksDetail moleninterieur

subsidie te kunnen aanvragen in het kader van het Brim (Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten). In het verslagjaar is de procedure voor het aanvragen van subsidie verder vereenvoudigd. Dit was een logische vervolgstap op de in 2008 ingezette vereenvoudiging van de beleidsregel zelf. In nauwe samenspraak met medewerkers van de Provincie Noord-Brabant heeft Monumentenwacht een digitaal aanvraagformulier laten ontwikkelen (zie kader). In het verslagjaar werden twaalf aanvragen voor subsidie ontvangen; hiervan moesten er twee worden afgewezen omdat zij niet voldeden aan de criteria van de beleidsregel. De overige aanvragen zijn toegewezen voor de maximale bedragen. In totaal werd een bedrag van € 115.000 toegekend. Er werden geen bezwaarschriften ontvangen.

Digitaal aanvragen: snel en gemakkelijk Op de website www.brabant.nl vinden eigenaren/beheerders van molens en molenrompen een digitaal formulier dat hen in zes overzichtelijke stappen door de aanvraagprocedure leidt. Na het aanvinken van een serie toepasselijke antwoorden wordt in het laatste scherm gevraagd of er bijlagen beschikbaar zijn. Het gaat hierbij om de gehele Brim-beschikking zoals afgegeven door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het zesjarig instandhoudingsplan en een recent inspectierapport. Deze documenten kunnen zowel digitaal als in papieren vorm worden aangeleverd. Na een laatste controle van alle gegevens kan de aanvrager met een eenvoudige druk op een toets zijn subsidieverzoek verzenden. Direct daarna ontvangt hij per e-mail een bevestiging. De aanvraag komt ook terecht bij Monumentenwacht Noord-Brabant, die deze kort daarop in behandeling neemt (mits ontvankelijk). In de meeste gevallen krijgt de aanvrager binnen enkele weken bericht of zijn aanvraag is toegekend en wat het subsidiebedrag is. Er staat hem dan, in elk geval in procedureel opzicht, niets meer in de weg om de molen(romp) weer voor een termijn van zes jaar in goede conditie te houden. Zicht op Willemstad


7

Kasteel Heeze verschoont de bedden In het kader van onze tweede basistaak, het tegengaan van verval van historische interieurs, vond in 2009 een interessant project plaats op Kasteel Heeze. Na vele jaren van geleidelijke vervuiling werden twee historische hemelbedden zeer zorgvuldig droog gereinigd.

Historische hemelbedden zijn betrekkelijk schaars. Ten eerste omdat er niet zo veel van zijn vervaardigd: alleen de elite had geld om ze te laten maken en ruimte om ze te plaatsen. Ten tweede zijn er in de loop der tijd diverse ten prooi gevallen aan verwaarlozing, verval, sloop en brand. Kasteel Heeze beschikt over twee exemplaren, die bekend staan als het groene en het blauwe hemelbed. Het groene bed is vroeg negentiende-eeuws, gemaakt uit mahoniehout, in empirestijl. Het blauwe bed stamt vrijwel zeker uit het derde

kwart van de achttiende eeuw en is vervaardigd van naaldhout, dat is beschilderd met florale motieven. Bijzonder is dat het deel uitmaakt van een veel grotere verzameling ‘blauwe’ meubelen op Kasteel Heeze. De bedden waren, onder meer vanwege hun kwetsbaarheid en de complexiteit van de behandeling, lange tijd niet gereinigd. Dit kwam duidelijk naar voren bij de inspectie. Door de betrekkelijk vochtige omgeving waren nogal wat stof en vuil aan het textiel gehecht. Daarnaast hebben insecten schade toegebracht aan de bekleding. Na een zorgvuldige voorbereiding heeft onze specialist historische interieurs de matrassen en stoffen onderdelen van beide bedden volledig

gereinigd. Hiervoor is een speciale, goed regelbare stofzuiger gebruikt, met diverse hulpstukken zoals filters en zeer zachte borstels. Omdat de toestand van het textiel delicaat is, zijn de draperieën niet afgenomen maar ter plekke droog gereinigd. De matrassen zijn wel van hun plaats geweest. Hierbij werden enkele merktekens in het houtwerk ontdekt. In Kasteel Heeze waren al diverse insectenvallen geplaatst. Door de gevangen insecten te determineren, wordt duidelijk hoe ernstig de bedreiging door schadelijke insecten is en of er maatregelen nodig zijn. Het monitoren van de insecten wordt voortgezet. Het doel is immers dat bezoekers nog zo lang mogelijk kunnen genieten van de gereinigde hemelbedden.

Monumentenwacht Noord-Brabant 8


Sparrendaalseweg 5

Telefoon

Telefax

[email protected]

5262 LR Vught

(0411) 64 33 66

(0411) 64 34 05

www.monumentenwachtbrabant.nl

Jaarverslag. Monumentenwacht. Noord-Brabant

Recommend Documents