Jaarverslag Monumentenwacht Vlaanderen vzw
1
WERKINGSMIDDELEN
1.1
ONDERSTEUNING DOOR DE VLAAMS OVERHEID
1.1.1
SALDI 2008
Het saldo van de subsidie voor 2008, toegekend aan Monumentenwacht Vlaanderen, d.w.z. 225.600 € (20% van 1.128.000 €) wordt, na goedkeuring van de rekeningen en de aanvaarding van de verantwoording van de reserves, gestort op de rekening op 3/06 conform art. 4 van het subsidiebesluit. Ook de vijf provinciale verenigingen ontvangen het saldo van 20% van de aan hen toegekende subsidie. Eveneens op 3/06 worden de saldi ontvangen van de bijkomende subsidiëring zoals overeengekomen in een tweede en derde Ministerieel besluit van 8/12 voor bijkomende ondersteuning, 4.600 € (20% van 23.000 €) om de indexverhogingen van de lonen op te vangen en 41.800 € (20 % van 209.000 €) voor investering in een centrale databank. 1.1.2
SUBSIDIES 2009
Het Ministerieel Besluit betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Monumentenwacht Vlaanderen voorziet in 2009 in een ondersteuning van 1.151.000 €. De subsidie wordt uitbetaald in drie schijven (30%-50%20%), de bedragen worden gestort aan Monumentenwacht Vlaanderen. De subsidies voor de provinciale verenigingen worden doorgestort volgens de vastgelegde verdeelsleutel. Monumentenwacht Vlaanderen ontvangt de eerste schijf en tweede schijf van 920.800 € (80%) op 10/06. De ondersteuning bestemd voor de 5 provinciale Monumentenwachtverenigingen wordt doorgestort. Voor Monumentenwacht Varend Erfgoed wordt ook in 2009 een structurele ondersteuning van 150.000 € voorzien die net als vorig jaar aan Monumentenwacht Oost-Vlaanderen in twee schijven – saldo 2008 + 80% 2009) wordt doorgestort. In de loop van 2008 beslist voormalig minister Van Mechelen om aan Monumentenwacht Vlaanderen een specifieke opdracht toe te wijzen voor de uitbouw van een Monumentenwacht voor archeologisch patrimonium. De werkingsmiddelen voor de koepel worden daarom verhoogd met 150.000 €. De Vlaamse overheid gaat er evenwel mee akkoord dit bedrag te spreiden over werkingsjaren 2009-2010. De Vlaamse overheid investeert op die wijze voor een totaal van 1.301.000 € in de globale werking van Monumentenwacht.
1.2
ONDERSTEUNING DOOR DE VIJF VLAAMSE PROVINCIES
1.2.1
AAN MONUMENTENWACHT VLAANDEREN
Monumentenwacht Vlaanderen wordt, voor de uitvoering van een specifiek takenpakket, met 100.000 € door de vijf Vlaams provincies ondersteund. Eind 2007 wordt een indexverhoging gevraagd bij de provincies. deze aanvraag wordt in 2008 door 4 provincies aanvaard en toegepast. De provinciale ondersteuning werd daarmee opgetrokken van 18.590 € naar 20.000 €. De provincie Oost-Vlaanderen aanvaardt de verhoging vanaf 2009. De subsidies worden als volgt ontvangen: • Provincie Antwerpen: 20.000 € op 29/05 • Provincie Limburg: 20.000 € op 28/05 • Provincie Oost-Vlaanderen: 20.000 € op 23/06 • Provincie Vlaams-Brabant: 20.000 € op 18/06 • Povincie West-Vlaanderen: 20.000 € op 08/07, het resterend bedrag van 2008 (1.407 €) wordt ontvangen op 02/09 1.2.2
AAN DE PROVINCIALE VERENIGINGEN
De gezamenlijke geldelijke steun van de vijf provincies aan de resp. provinciale Monumentenwachtverenigingen bedraagt samen 1.947.123 €. De bijkomende logistieke, materiële en personele ondersteuning zijn hierin niet verrekend. De provincies stellen onder andere huisvesting en personeel – zoals coördinator en/of secretariaatsmedewerker(s) – ter beschikking van de provinciale Monumentenwachtvereniging. (cfr. tabel p.6)
JAARVERSLAG 2009
-2
1.3
ANDERE INKOMSTEN
1.3.1
INKOMSTEN UIT DIENSTVERLENING
In het globale organigram van de Monumentenwacht (met 6 vzw’s) ligt het zwaartepunt van de dienstverlening aan de abonnees bij de provinciale Monumentenwachtverenigingen. Zij genereren dan ook de quasi-totaliteit van de eigen inkomsten uit dienstverlening. Voor 2009 bedragen deze een gezamenlijk totaal van 332.480 € (excl. btw). Monumentenwacht Vlaanderen ontvangt voor 3.286 € aan eigen inkomsten, voornamelijk door de verkoop van publicaties aan derden en adviesverlening door de preventieadviseur inzake toegankelijkheid en bereikbaarheid. In totaliteit beschikken de zes Monumentenwachtverenigingen - exclusief de sectorgebonden middelen - over een budget van 3.680.603 € waarvan 56% provinciale subsidies. Illustratie 1
Gezamenlijke inkomsten van de zes verenigingen 2009
Subsidies Vlaams Gewest Gezamenlijke provinciale subsidies Gezamenlijke inkomsten uit diensten Totaal Illustratie 2
Inkomsten 2009 in € 1.301.000 2.047.123 315.021 3.663.144
in % 35% 56% 9% 100%
Inkomsten 2008 in € 1.360.000 1.938.883 338.898 3.637.781
in % 37 % 53 % 10 % 100 %
Inkomsten per Monumentenwachtvereniging 2009 in €
Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen (Varend Erfgoed) Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Vlaanderen* Totaal
Eigen inkomsten (excl. btw) 89.515 13% 29.323 9% 107.828 13% 1.546 1,5% 42.320 8% 58.662 13% 3.286 0,5% 332.480 9%
Provinciale subsidie
Subsidie Vlaams Gewest
Totaal
480.000 67% 239.700 69% 553.543 68%
146.000 20% 74.000 22% 157.500 19% 150.000
715.515 100% 343.023 100% 818.871 100% 151.546
98,5% 110.500 21% 79.000 18% 584.000 85% 1.301.000 35%
100% 517.820 100% 446.542 100% 687.286 100% 3.680.603 100%
365.000 71% 308.880 69% 100.000 14,5 % 2.047.123 56%
* Inclusief subsidies Mowa archeologie (2009-2010)
1.3.2
SECTORGEBONDEN FINANCIERING – PC 329
Sociale Maribel Het doel van de sociale Maribel is het bevorderen van de tewerkstelling in de non-profitsector door de creatie van bijkomende arbeidsplaatsen, om tegemoet te komen aan de noden van de sector en zo de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren. De werkgevers creëren nieuwe arbeidsplaatsen gefinancierd via patronale bijdrageverminderingen die vooraf werden gemutualiseerd bij de fondsen sociale Maribel. Wettelijke basis: Artikel 35, § 5, van de wet van 29/06/81 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers (B.S. 02/07/1981). Koninklijk Besluit van 18/07/2002, houdende maatregelen met het oog op de bevordering van de tewerkstelling in de non-profitsector (B.S. 22/08/2002), herhaaldelijk gewijzigd.
JAARVERSLAG 2009
-3
Iedere werkgever die behoort tot de non-profitsector heeft recht op een forfaitaire vermindering van RSZ bijdragen voor elke werknemer die, in de loop van een trimester, minstens halftijds tewerkgesteld is. Deze forfaitaire vermindering blijft niet automatisch bij de werkgever. De werkgever zal deze forfaitaire vermindering storten aan de RSZ, waarna zij wordt getransfereerd naar de verschillende sectorale fondsen sociale Maribel. Daarna, kan de werkgever een financiële tussenkomst toegekend krijgen door het fonds Sociale Maribel teneinde een nieuwe arbeidsplaats te creëren. Alleen de werkgevers die een aanvraag hebben ingediend bij het bevoegde fonds Sociale Maribel, kunnen genieten van de voordelen van de Sociale Maribel. De Monumentenwachtverenigingen hebben vanaf het najaar van 2007 recht op Sociale Maribelmiddelen indien er bijkomende tewerkstelling wordt gecreëerd. Elke vereniging die het trekkingsrecht op deze middelen niet opneemt, kan deze afstaan aan een andere vereniging. Voor 2008 en 2009 staat Monumentenwacht WestVlaanderen haar trekkingsrecht van 30% af aan Monumentenwacht Vlaanderen die dit voegt aan haar 16,3%. Met deze middelen kan een aandeel van de personeelskosten van een tweede preventieadvsieur (0,5 VTE) bekostigd worden. In 2009 wordt een bedrag van 17.098 € ontvangen. Ook de Monumentenwachtverenigingen in Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant doen beroep op deze middelen en creëren zo bijkomende tewerkstelling. VIA-middelen Op 29 maart 2000 werd het Vlaams Intersectoraal Akkoord (VIA) voor de Social Profitsector gesloten. De algemene doelstelling van dit akkoord bestaat er in het statuut van de werknemers die actief zijn in de Vlaamse sociaal-culturele sector te optimaliseren. De Vlaamse Regering en de sociale partners verbonden zich ertoe om in gezamenlijk overleg een aantal maatregelen door te voeren. Meer specifiek werden de verschillende collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) gesloten om deze maatregelen te concretiseren. De maatregelen betreffen onder andere - de toekenning van een eindejaarspremie ter uitvoering van het VIA voor de Social-Profitsector; - extra verlof: op 20 november 2000 werd een collectieve overeenkomst gesloten inzake de toekenning van extra verlof voor werknemers in de leeftijdscategorie van 35 tot 44 jaar in de sociaal-culturele sector; - vorming: er werd een collectieve overeenkomst gesloten inzake vorming op het niveau van de organisaties in de sociaal-culturele sector; - managementondersteuning: op 19 maart 2001 werd een collectieve overeenkomst gesloten inzake managementondersteuning in de sociaal-culturele sector. Deze collectieve overeenkomsten zijn van toepassing op de werkgevers en werknemers die ressorteren onder het paritair comité 329 voor de sociaal-culturele sector en met maatschappelijke zetel hetzij in het Vlaams Gewest, hetzij in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op voorwaarde van en beperkt tot de inschrijving bij de RSZ op de Nederlandse taalrol. Voor de uitvoering van deze CAO worden extra middelen voorzien. Monumentenwacht Vlaanderen ontvangt in 2009 VIA-middelen voor ondersteuning van het toegekende extra verlof, vorming en managementondersteuning via het Sociaal Fonds voor Sociaal Cultureel Werk van de Vlaamse Gemeenschap, voor een totaal van 6.900 €. Dit gebeurt rechtstreeks per Monumentenwachtvereniging. De VIA-middelen voor de toekenning van de eindejaarspremie die normaal gezien via het Agentschap Ruimte en Erfgoed wordt doorgestort, werd in 2008 niet ontvangen. In de loop van 2009 wordt toch verkregen dat de achterstallen van 2008 en de nieuwe middelen voor 2009 alsnog uitbetaald worden. Begin 2010 worden deze op de rekening ontvangen (73.000 €) waarvan 63.307 € wordt doorgestort naar de provinciale verenigingen volgens het aantal VTE’s in dienst. VIVO-middelen Ook dit jaar ondersteunt de Vlaamse overheid organisaties in hun opleidingsinspanningen. Zij stelt hiervoor via VIVO vzw middelen ter beschikking. De Raad van Bestuur van VIVO vzw heeft beslist aan elke organisatie een bedrag toe te kennen in functie van het aantal voltijds equivalenten. Deze middelen kunnen gebruikt worden voor de terugbetaling van door de organisatie betaalde opleidingen (met een vastgelegd maximum). Het is toepasbaar voor zowel interne opleidingen gegeven door een externe opleidingsverstrekker, specifiek voor de eigen werknemer(s) als voor participatie van werknemer(s) aan een externe opleiding. Monumentenwacht Vlaanderen, belast met het opleidings- en vormingspakket van de monumentenwachters coördineert de aanvraag van VIVO-middelen voor de zes verenigingen en besteedt deze middelen aan een deel van het opleidingspakket. Er wordt een bedrag van 1.449 € ontvangen. Er wordt in totaal 22.114 € aan opleidingen besteed in 2009. Voor het gedetailleerde financiële overzicht en de balans over 2009 van Monumentenwacht Vlaanderen vzw en van de provinciale verenigingen, verwijzen we naar de afzonderlijke verslagen terzake.
JAARVERSLAG 2009
-4
2
ALGEMENE STATUTAIRE AANGELEGENHEDEN 2.1
STATUTEN, HUISHOUDELIJK REGLEMENT, PROTOCOL
De statuten en het huishoudelijk reglement blijven ongewijzigd in 2009. Het protocol tussen de zes Monumentenwachtverenigingen wordt in 2008 geactualiseerd en aangepast aan de uitbreiding van de dienstverlening van Monumentenwacht Vlaanderen. Het vernieuwde protocol wordt in 2009 door de voorzitters van de zes Monumentenwachtverenigingen ondertekend.
2.2
AARD EN VOORWAARDEN VAN DIENSTVERLENING
De aard en de voorwaarden van dienstverlening blijven ongewijzigd in 2009. Er wordt een tariefplan voor 2010 uitgewerkt op het Interprovinciaal overleg dat in de loop van 2009 voorligt ter bespreking en goedkeuring op de Raden van Bestuur. Wegens implementatiemoeilijkheden en inhoudelijke bezwaren van de monumentenwachters zal het tariefplan in de loop van 2010 worden geëvalueerd zodat een aangepast tariefplan kan worden geïmplementeerd mits goedkeuring door de vijf provinciale verenigingen begin 2011.
2.3
ALGEMENE VERGADERING
2.3.1
SAMENSTELLING
Bestuursleden • Luc VERPOEST, voorzitter; • Rutger STEENMEIJER, secretaris; • Vereniging van Vlaamse Provincies vzw, Boudewijnlaan 20-21 1000 Brussel, vertegenwoordigd door Willem AERTS, diensthoofd erfgoed, dept. Culltuur van de provincie Antwerpen; • Monumentenwacht Antwerpen, Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen, vertegenwoordigd door Roel DE CEULAER, wetenschappelijk assistent dienst erfgoed, dept. Cultuur van de provincie Antwerpen, plaatsvervanger: Paul Gevers, architect; • Monumentenwacht Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, vertegenwoordigd door Gilbert VAN BAELEN, voorzitter en bestendig afgevaardigde Cultuur provincie Limburg, plaatsvervanger: Eddy LEUNEN, coördinator ;Monumentenwacht Oost-Vlaanderen, Gouvernementstraat 1, 9000 Gent, vertegenwoordigd doorJozef Dauwe, voorzitter en bestendig afgevaardigde Cultuur provincie OostVlaanderen, plaatsvervanger: Andrea DE KEGEL, directeur; • Monumentenwacht Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Kessel-Lo (Leuven), vertegenwoordigd door Elke ZELDERLOO, voorzitter en bestendig afgevaardigde Cultuur provincie Vlaams-Brabant, plaatsvervanger: Jo ROMBOUTS, diensthoofd cultuur provincie Vlaams-Brabant; • Monumentenwacht West-Vlaanderen, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Brugge (Sint-Andries), vertegenwoordigd door Gunther PERTRY, voorzitter en gedeputeerde Cultuur provincie WestVlaanderen; • Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, Paviljoenstraat 9, 1030 Brussel, vertegenwoordigd door Mevrouw Hilde PLAS, stafmedewerker; • Mevrouw Madeleine MANDERYCK, erfgoedconsulente Ruimte en Onroerend erfgoed; • Dirk BONCQUET, architect Dienst Monumentenzorg Stad Gent; • Willy VERSTICHEL, ingenieur-architect, Diensthoofd Dienst gebouwen Bisdom Gent; • Myriam WINDERICKX-JOOS, bestuurster Herisem Papiermolen; • Koen VAN BALEN, directeur Raymond Lemaire International Centre for Conservation en hoogleraar aan het Departement Burgerlijke Bouwkunde, KULeuven; • Edith VERMEIREN, architecte Erfgoed & Visie bvba; • Jean-Pierre DE RUDDER, vicaris voor het tijdelijke, Bisdom Brugge. 2.3.2.
WERKING
De Algemene Vergadering komt tweemaal bijeen: op 07/04 en 14/12. Tijdens de eerste bijeenkomst worden o.m. het Jaarverslag en de Jaarrekeningen over 2008 goedgekeurd. Tijdens de tweede vergadering worden de Begroting voor 2010 en de Resultaatsverbintenis met de Vlaamse overheid goedgekeurd.
JAARVERSLAG 2009
-5
2.4 2.4.1
RAAD VAN BESTUUR SAMENSTELLING
De Raad van Bestuur telt dezelfde leden als de Algemene Vergadering. Enkel Jean-Pierre De Rudder, Edith Vermeiren, Koen Van Balen en de vertegenwoordiger van de VVSG maken geen deel uit van de Raad van Bestuur. Bestuursleden • Luc VERPOEST, voorzitter; • Rutger STEENMEIJER, secretaris; • Vereniging van Vlaamse Provincies vzw, Boudewijnlaan 20-21, 1000 Brussel, vertegenwoordigd door Willem AERTS, diensthoofd erfgoed, dept. Cultuur bij de provincie Antwerpen; • Monumentenwacht Antwerpen, Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen, vertegenwoordigd door Roel DE CEULAER, wetenschappelijk assistent dienst erfgoed, dept. Cultuur van de provincie Antwerpen; • Monumentenwacht Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, vertegenwoordigd door Eddy LEUNEN, coördinator; • Monumentenwacht Oost-Vlaanderen, Gouvernementstraat 1, 9000 Gent, vertegenwoordigd door Andrea DE KEGEL, directeur; • Monumentenwacht Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Kessel-Lo (Leuven), vertegenwoordigd door Jo ROMBOUTS, diensthoofd cultuur provincie Vlaams-Brabant; • Monumentenwacht West-Vlaanderen, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Brugge (Sint-Andries), vertegenwoordigd door Gunter PERTRY, voorzitter en gedeputeerde provincie West-Vlaanderen; • Mevrouw Madeleine MANDERYCK, erfgoedconsulente Ruimte en Onroerend erfgoed; • Dirk BONCQUET, architect Dienst Monumentenzorg Stad Gent; • Willy VERSTICHEL, ingenieur-architect, Diensthoofd Dienst gebouwen Bisdom Gent; • Myriam WINDERICKX-JOOS, bestuurster Herisem Papiermolen. 2.4.2
WERKING
In 2009 vergadert de Raad van Bestuur twee keer: op 07/04 en 14/12 vinden de statutaire bijeenkomsten plaats. Tijdens de eerste vergadering worden het Jaarverslag en de Jaarrekeningen over 2008 besproken. Het jaaractieplan veiligheid wordt goedgekeurd. Tijdens de tweede vergadering worden de begroting en de Resultaatsverbintenis voor 2010 besproken.
2.5
DAGELIJKS BESTUUR
2.5.1
SAMENSTELLING
De samenstelling blijft in 2009 ongewijzigd. In het Dagelijks Bestuur zetelen Luc VERPOEST, voorzitter, Rutger STEENMEIJER, secretaris, Willem AERTS, vertegenwoordiger VVP en C.Guido DE DIJN, onafhankelijk deskundige. 2.5.2
WERKING
Het Dagelijks Bestuur komt vijf maal bijeen: namelijk op 19/1, 28/5, 26/08, 25/09 en 16/11. Belangrijke thema’s die meermaals besproken worden zij de lopende projecten binnen Monumentenwacht Vlaanderen, Monumentenwacht Varend erfgoed, de reorganisatie van de erfgoedverenigingen in den Wolsack, een Monumentenwacht voor het archeologisch patrimonium en de internationale werking.
2.6
INTERN OVERLEG
Op regelmatige tijdstippen vindt een intern overleg plaats met de stafmedewerkers van Monumentenwacht Vlaanderen onder leiding van de directeur om de dagelijkse werking te bevorderen en onderlinge afspraken en de vorderingen in de verschillende dossiers te kunnen opvolgen.
2.7
HUISVESTING
Het adres van de maatschappelijke zetel blijft ongewijzigd in 2009.
JAARVERSLAG 2009
-6
3
PERSONEEL
3.1
ARBEIDSVOORWAARDEN
De Monumentenwachtverenigingen volgen het PC 329 en passen alle goedgekeurde CAO’s van de sector toe.
3.2
PERSONEELSBEHEER
Het personeelsbeheer van de 6 Monumentenwachtverenigingen wordt ook in 2009 door Securex opgevolgd.
3.3
REKRUTERING, AANWERVING, SELECTIE, MUTATIE EN DOORSTROMING
Het systeem en de formulieren voor waardering, opvolging en evaluatie van de medewerkers van Monumentenwacht Vlaanderen wordt aan de provinciale verenigingen ter beschikking gesteld.
3.4
MONUMENTENWACHT VLAANDEREN
3.4.1
BEDIENDEN
De vereniging telt tien personeelsleden: • Anouk Stulens - directeur (80% - tijdskrediet, vanaf september 100%); • Tina Van den Durpe, directieassistente (80% - tijdskrediet ); • Birgit van Laar, adviseur bouwkunde (80% - tijdskrediet); • Marc Debaecke, preventieadviseur (50%); • Eric De Bleser, preventieadviseur (50%); • Nadia Pelckmans, adviseur kostprijsanalyse (80%, ouderschapsverlof) • Veerle Meul, adviseur interieur (100%) • Gert Van Helleputte, adviseur ICT (100%) • Ilse Van Humbeeck, administratief medewerker (50%) • Nele Goeminne, adivseur archeologie (100%, in dienst sinds augustus) Birgit van Laar gaat met bevallingsrust van half maart tot eind juni 2009. Aansluitend neemt ze een maand ouderschapsverlof. Er werd geen financieel haalbare oplossing gevonden om haar tijdens deze periode te vervangen. Er waren twee geschikte kandidaten maar het beschikbare budget bleek niet toereikend te zijn.
3.5
PROVINCIALE VERENIGINGEN
3.5.1
BOUWKUNDIGE MONUMENTENWACHTERS
Monumentenwacht Limburg: in december 2008 werd een aanwervingsprocedure opgestart die resulteerde in twee aanwervingen. Dirk Mellebeek treedt in mei in dienst, Stein Goven in oktober. Monumentenwacht Vlaams-Brabant: de selectieprocedure die eind 2008 werd afgerond resulteert in de aanwerving van Stijn Van der Auwera die in januari start. Hij wordt aangeworven ter vervanging van Kelly De Scheemaeker die vanaf 1/1/09 tewerkgesteld wordt door Monumentenwacht Oost-Vlaanderen. Monumentenwacht Oost-Vlaanderen doet een beroep op de werfreserve na de selectieprocedure in VlaamsBrabant en werft Ilse Wouters aan vanaf januari.. 3.5.2
MONUMENTENWACHTERS-INTERIEUR
In Limburg gaat Eve Van Dael met bevallingsrust vanaf 4 juli. Voor het overige treden geen wijzigingen op. 3.5.3
MONUMENTENWACHT VAREND ERFGOED
Bij Monumentenwacht Oost-Vlaanderen zijn twee momumentenwachters voor het Varend erfgoed in dienst die een werking voor heel Vlaanderen garanderen. Er treden geen wijzigingen op.
JAARVERSLAG 2009
-7
3.5.4
SECRETARIAATSMEDEWERKERS
Monumentenwacht Oost-Vlaanderen Eind december 2008 verschijnt een advertentie voor de aanwerving van een bijkomend voltijds administratief medewerker. Na de selectieprocedure wordt Grace Hellinckx aangeworven vanaf 26 maart. 3.5.5
DIRECTIEMANAGERS
Bij Monumentenwacht Antwerpen zal Hugo Tops, halftijds directeur, eind februari 2010 met pensioen gaan. Begin oktober wordt een vacature bekendgemaakt voor de aanwerving van een nieuwe halftijdse directeur. De selectieprocedure loopt in het najaar.
3.6
PERSONEELSFORMATIE PER 31/12/09 IN LOONDIENST BIJ DE VZW’S
Illustratie 3
Personeelsformatie Monumentenwacht Vlaanderen vzw
Monumentenwacht Vlaanderen Adviseur ICT Adviseur Bouwkunde Adviseur Interieur Adviseur Kostprijsanalyse Adviseur Archeologie Preventie adviseurs Administratie Directeur Totaal Illustratie 4
Aantal 1 1 1 1 1 2 2 1 10
VTE 1 0,8 1 0,8 1 1 1,3 1 7,9
Personeelsformatie vijf provinciale Monumentenwachtverenigingen
Provinciale verenigingen Hoofdmonumentenwachters Monumentenwachters bouwkunde Monumentenwachters interieur Monumentenwachters varend erfgoed Administratie Directie Totaal Totaal Vlaanderen
MWA 1 7
MWL 0 4
MWO 1 9
MWVB 0 8
MWW 1 4
Aantal 3 32
VTE 2,8 29,3
2
2
3
1
1
9
8,15
0
0
2
0
0
2
2
3 1 14
1 t.b. 7
3 p.a. 18
2 1 12
0 t.b. 6
9 2 57
6,55 1,1 49,90
66
57,80
( ) : reëel arbeidsequivalent: 4/5 = 0,8 ; 3/5 = 0,6 ; ½ = 0,5 t.b.: een ambtenaar wordt deeltijds of voltijds ter beschikking gesteld door de provincie aan de vzw p.a.: de coördinatie gebeurt door een ambtenaar van de provinciale dienst cultureel erfgoed/patrimoniumbeheer
3.7
ONTMOETINGSDAG
Dit jaar vindt uitzonderlijk geen provinciale ontmoetingsdag plaats. Monumentenwacht Limburg, dit jaar aan zet voor de organisatie ervan, nam deze beslissing omwille van het inwerken van twee nieuwe bouwkundige monumentenwachters.
3.8
PINKSTERPRAAT
Voor het voltallige personeel van de zes verenigingen organiseert Monumentenwacht Vlaanderen op 4 juni een Pinksterpraat en Lentelunch in de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde te Antwerpen. De stand van zaken in de lopende projecten wordt gegeven, er wordt in het kader van een onderzoek van de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het werk een enquête afgenomen bij het personeel en na een broodjeslunch wordt een gepersonaliseerde rondleiding aangeboden.
JAARVERSLAG 2009
-8
4
OPTIMALISEREN VAN DE INTERNE WERKING 4.1
WEDERZIJDSE VERTEGENWOORDIGING IN DE BEHEERSORGANEN
Monumentenwacht Vlaanderen optimaliseert en verstevigt de samenwerking tussen de provinciale Monumentenwachtverenigingen in Vlaanderen om de algemene kwaliteit en gelijkwaardigheid van de geleverde diensten over het hele Vlaamse Gewest te garanderen. De verenigingen streven éénzelfde maatschappelijk doel na. De zes vzw’s zijn onderling nauw verweven hetgeen zich vertaalt, zowel inhoudelijk als formeel, in gezamenlijke overlegstructuren en in wederzijdse vertegenwoordiging in de beheersorganen van Monumentenwacht Vlaanderen enerzijds en de respectievelijke provinciale verenigingen anderzijds.
4.2
VOORZITTERSOVERLEG
Op vraag van de provinciale verenigingen of op initiatief van Monumentenwacht Vlaanderen is er overleg op niveau van de voorzitters. In 2009 hebben er geen gesprekken plaats.
4.3
INTERPROVINCIAAL OVERLEG
In 2009 komen de provinciale coördinatoren en de directeur van Monumentenwacht Vlaanderen zes maal bijeen voor overleg inzake de werking van de resp. verenigingen, en dit op 29/1, 5/3, 14/5, 25/6, 10/9, 19/11.
4.4
IDPB COMITEOVERLEG
De Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het werk organiseert viermaal per jaar een overleg met de afgevaardigde van de provinciale Monumentenwachtverenigingen die fungeert als contactpersoon. Als gevolg van de sociale verkiezingen wordt dit overleg vervangen door het Comité voor preventie en bescherming op het werk (cfr. Infra 8.3). De voorstellen die er worden uitgewerkt worden steeds voorgelegd op het Interprovinciaal overleg en/of Raden van Bestuur ter bespreking en goedkeuring.
4.5
OVERLEG ADMINISTRATIE – INFORMATICA
Er vinden twee vergaderingen van het overleg administratie - ICT plaats, op 09/07 en 10/12 onder leiding van Gert Van Helleputte, adviseur ICT en Anouk Stulens. De voorstellen die er worden uitgewerkt worden steeds voorgelegd op het Interprovinciaal overleg en/of Raden van Bestuur ter bespreking en goedkeuring.
4.6
OVERLEG (HOOFD)MONUMENTENWACHTERS -BOUWKUNDE
De hoofdmonumentenwachters of bouwkundige monumentenwachters komen onder leiding van Birgit van Laar, adviseur bouwkunde, samen op 2/03. De provincies die nog niet over deze functie beschikken, vaardigen een andere monumentenwachter af. Hier staan ervaringsuitwisseling, ijking en kwaliteitszorg voor de werking van Monumentenwacht bouwkunde centraal. Ook is er nood aan overleg met betrekking tot planning en personeelsmanagement. Er kunnen voorstellen worden uitgewerkt die na goedkeuring op het Interprovinciaal overleg en/of Raden van Bestuur een toepassing vinden.
4.7
OVERLEG MONUMENTENWACHTERS-INTERIEUR
De monumentenwachters-interieur komen onder leiding van Veerle Meul, adviseur interieur, samen op 3/03, 23/06, 15/12. De overlegvergaderingen hebben als doel de interieurwerking inhoudelijk te ijken, het opleidingspakket samen te stellen en de kwaliteit van de dienstverlening verder te optimaliseren. De voorstellen die er worden uitgewerkt worden steeds gerapporteerd en voorgelegd op het Interprovinciaal overleg en/of Raden van Bestuur ter bespreking en goedkeuring. De overlegvergaderingen zijn al dan niet gekoppeld aan praktische workshops, workshops over de rapportagedatabase MAKSIn en de onderhoudsfiches, of thematische discussies over probleemdomeinen binnen de activiteiten van monumentenwacht interieur, zoals het binnenklimaat.
JAARVERSLAG 2009
-9
5
VORMING Monumentenwacht Vlaanderen organiseert - in het kader van haar opdracht kwaliteitsbewaking - opleidingen op verschillende niveaus: • Er zijn de (contractueel verplichte) veiligheidsopleidingen zoals de opleiding bedrijfseerstehulp, de opleidingen industriële touwtechnieken en de opleidingen voor contactpersonen IDPB. (cfr.6.1.5) • Daarnaast worden inhoudelijke opleidingen georganiseerd voor monumentenwachters interieur en bouwkunde. Deze kunnen opgedeeld worden in een basiscursus en een voortgezet opleidingspakket of continue vorming. Voor de administratief medewerkers wordt er eveneens een beperkter opleidingspakket samengesteld met een focus op ICT en personeelszaken. De inhoudelijke opleidingen geven garanties naar een gelijkwaardige kwaliteit van de inspecties (correcte diagnose) en de toestandsrapporten. Ze zijn verder onontbeerlijk om de monumentenwachters als specialisten up to date te houden, ze dragen bij tot het ‘prikkelen’ van de nieuwsgierigheid over bepaalde thema’s en bevorderen de algehele werktevredenheid. Bovendien zijn opleidingen een forum om te netwerken met collega’s van de andere provincies, erfgoedconsulenten en andere experten in de monumentenzorg. Door zelf opleidingen te organiseren met de monumentenwachters als doelpubliek, kan er maatwerk geleverd worden, wat uiteindelijk de beste resultaten oplevert. Dit neemt niet weg dat het aanbod van externe organisaties, op voorwaarde dat ze voldoen aan de kwaliteitseisen, voor monumentenwachters interessant kan zijn. Monumentenwacht Vlaanderen legt een jaarlijks quotum voor opleidingen vast uitgaande van de opleidingsdagen voor een ervaren monumentenwachter. Voor de nieuwe monumentenwachters wordt een eenmalig basisopleidingspakket vooropgesteld van 6 opleidingsdagen exclusief de verplichte initiatie industriële touwtechnieken en de EHBO-opleiding. Deze opleidingen worden georganiseerd door Monumentenwacht Vlaanderen of gekozen uit de voor handen zijnde externe opleidingen. Het voortgezet opleidingspakket bevat jaarlijks 4 vaste themadagen en 2 vrij te kiezen dagen. Het opleidingspakket wordt samengesteld door de adviseur bouwkunde en de adviseur interieur op basis van de noden en de behoeften zoals die worden gemeld via het hoofdmonumentenwachtersoverleg en het interieuroverleg. Het is de bedoeling te werken met een systeem waarbij de individuele opleidingsbehoefte door de provinciale verenigingen in kaart wordt gebracht tijdens waarderingsgesprekken met de personeelsleden. Zo kan Monumentenwacht Vlaanderen een beter maatwerk afleveren conform de noden en de behoeften. Met het Agentschap Ruimte en Erfgoed worden afspraken gemaakt voor de organisatie van gemeenschappelijke opleidingen en studiedagen voor monumentenwachters en erfgoedconsulenten. Er wordt afgesproken om jaarlijks elk een studiedag te organiseren. De studiedagen bestaan uit een theoretisch gedeelte en een plaatsbezoek. De gezamenlijke studiedag voor 2009 was ‘glas-in-lood’ op 16-6; de studiedag ‘houten spanten’ is uitgesteld naar 2010 wegens niet-beschikbaarheid van de lesgevers.
5.1
WIKI – WWW.MONUMENTENWACHT.PBWORKS.COM
Sinds 2008 is een WIKI opgemaakt: monumentenwacht.pbworks.com (voorheen pbwiki.com), een eenvoudig soort extranet waar alle informatie over de studiedagen en bijeenkomsten wordt beheerd en gecommuniceerd. Het is een instrument om de provincies te ondersteunen in de keuze van de opleidingen. Ook tracht de WIKI iedereen inzicht te verschaffen in de structuur en werking van het opleidingspakket met basisopleiding, 4 vaste themadagen en 2 facultatieve dagen. Samen met deze wiki zijn een aantal instrumenten voor kwaliteitsverbetering van de opleidingen ontwikkeld: • aan de hand van een formulier (via mailing en wiki) worden op voorhand vragen geïnventariseerd van de wachters aan de sprekers, of casussen voorgelegd, waardoor de opleidingen specifieker op de behoeften kunnen worden afgestemd; • een formulier voor evaluatie van de opleiding, waarbij de resultaten voor de daarna volgende opleidingen leerzaam zijn; • een kalender waarop de adviseur bouwkunde en de adviseur interieur, in de mate van het mogelijke alle externe opleidingen oplijsten met indicatie van relevantie voor de monumentenwachters (quotering en doelgroep); • een centraal overzicht van wie aan welke opleiding deelneemt zodat spreiding van opleiding - en dus ook expertise - interprovinciaal overzichtelijk wordt; • per opleiding worden de beschikbare teksten en presentaties opgevraagd en op de WIKI geplaatst, zodat de informatie consulteerbaar blijft. Die kan ook gedeeld worden met collega’s die niet aanwezig konden zijn.
JAARVERSLAG 2009
- 10
Nadien is de WIKI uitgegroeid tot een document- en kennisbeheerssysteem, waarbij drie secties zijn ingevoegd: Bouwkunde, Interieur en Veiligheid en Preventie. Voor bouwkunde komen volgende items aan bod: • voorbereiding vergaderingen (met o.a. werkdocumenten, verslag vorige vergadering, agenda…) o hoofdmonumentenwachtersoverleg o werkgroepen (o.a. MAKS) • basisinformatie (o.a. hoe rapport invullen, tekeningen,nota’s…) • informatie (o.a. technische informatie, interessante websites…) Voor Interieur: • de informatie en stukken bij de interieurbijeenkomsten. Specifiek wordt aangeduid wat verwacht wordt ter voorbereiding en die stukken zijn beschikbaar; • de beschikbare documenten die informatie verschaffen over de methodiek van de interieurinspecties (Handleiding, zie infra 6.2.2); • de thematische vergadernota`s die de adviseur opstelt naar aanleiding van thematische vragen van de monumentenwachters; • standaardteksten, voorbeeldrapporten en instructies over de rapporten; • documentatie en links naar diverse websites over conservering; • de documenten en afspraken van de drie bestaande werkgroepen: MAKSin, KPA, Onderhoudsfiches; • informatie over de uitwisseling van de wachters (met de schema’s); • informatie over de externe contacten van Monumentenwacht Vlaanderen, met betrekking op de werking van monumentenwachters-interieur; • een thematische pagina rond de klimaatdiscussie.
5.2
OPLEIDINGSAGENDA
Illustratie 6 Overzicht van het opleidingsprogramma 2009 DATUM DOCENT MATERIE
19/02
Hilde Declercq
02/04 06/04 24/04
SYNTRA SYNTRA WTA SYNTRA
30/04 14, 15/05 15/05
RUG VVIA Charles Indekeu bij MOWAV Gelderse kastelenstichting, National Trust en ICN
28/05 11/06
16/06 RO / MOWA 10/09 WTCB 25, 26/09 23,24/10
Prov Antwerpen
13/11 WTA 16/11 Theo Alofs 24, 25/112
NDW
JAARVERSLAG 2009
Interne studiedag voor bouwkunde, facultatief voor interieur: Natuursteen: consolidatie en herstel Office 2007 voor MoWa Oost- en West-Vlaanderen Office 2007 voor MoWa Antwerpen en Vlaanderen Facultatieve externe studiedag: Ondergrondse monumenten Office 2007 voor MoWa Vlaams-Brabant en Limburg Facultatieve externe studiedag 3de nederlands-Vlaamse natuursteendag Facultatieve externe studiedag Nucleair Erfgoed Basisopleiding Hout en Meubilair
B K
IN T
X
X
X X X
X X
X X X
X X
X X
X X
X
X
X
X
X
X
X
Interne studiedag Housekeeping Interne studiedag Glas-in-lood Facultatieve externe studiedag Na-isolatie van muren Facultatieve externe studiedag Fortengordels Facultatieve externe studiedag Colloquium: architecturale natuursteenfragmenten Facultatieve externe studiedag Interventies en hun consequenties Basisopleiding Koper-lood-zink Facultatieve externe studiedag Int. Conference: Military heritage
M W V X
X X
X
X
X
X X
x
x x
X X
X
- 11
11/12
Roland Dreesen
14/12
Helicon en MOWAV
17/2
Edgar Neuhaus en MOWAV
6
Basisopleiding Natuursteen Interne studiedag Verpakkingsmaterialen, opslag en bewaring Conservational Heating
X
X
X
X
X
X
X
KWALITEITSZORG Monumentenwacht Vlaanderen is belast met kwaliteitszorg van de dienstverlening van de provinciale verenigingen (inspecties en rapportage). Om de uniformiteit en de kwaliteit van de inspectieverslagen in de vijf provincies te bewaken en te bevorderen worden regelmatig ijkdagen georganiseerd voor zowel de bouwkundige als de interieurinspecties. Verder trachten de adviseurs bouwkunde en interieur door overleg in werkgroepen, plaatsbezoeken, interprovinciale uitwisseling, de opmaak van standaardteksten en door permanente inhoudelijke ondersteuning de kwaliteit van de dienstverlening op peil te houden en bij te sturen.
6.1
RAPPORTERING
6.1.1
STANDAARDTEKSTEN
De rapporteringwijze wordt permanent op mekaar afgestemd door onder meer de uitwerking van standaardformuleringen van aanbevelingen en de opmaak van een standaardlijst van onderhoudsproducten. Deze worden ook via de WIKI beheerd en ontsloten. 6.1.2
NALEZEN RAPPORTEN
In 2009 worden door de adviseurs bouwkunde en interieur diverse rapporten nagelezen van inspecties en adviezen door monumentenwachters interieur, varend erfgoed en bouwkunde. Dit gebeurt bijna altijd op vraag van de monumentenwachters zelfs, maar ook op vraag van de coördinatoren/directeurs of van de adviseurs, veelal aan nieuw aangeworven monumentenwachters. 6.1.3
MAKS
Ook in 2009 krijgt de architectuur van het project MAKS meer gestalte. MAKS is een afkorting voor Monumentenwacht Algemeen KwaliteitszorgSysteem. Het wordt een gecentraliseerde en geïntegreerde database waarin volgende componenten vervat zijn: 1. Het huidige Maatwerk voor het beheren van gegevens over de abonnees, de inspecties, de facturatie en correspondentie (CONTROLEREN) 2. De nieuwe databank voor tijdsregistratie (zie 7.2) 3. MAKSin: de nieuwe rapporteringsdatabank voor monumentenwacht interieur (zie 6.1.4) 4. MAKSbo: de nieuwe rapporteringsdatabank voor monumentenwacht bouwkunde 5. MAKSve: de nieuwe rapporteringsdatabank voor monumentenwacht varend erfgoed (nog niet in ontwikkeling) 6. KPA: de kostprijsanalyse (zie 10.2) 7. De gestandaardiseerde onderhoudsfiches (zie 6.1.5) 6.1.4
MAKSIN
Monumentenwacht Vlaanderen boekte grote vooruitgang met de bouw van het rapporteringsysteem voor de interieurinspecties: MAKSin. Doelstellingen: • een betere en meervoudige dienstverlening aan de abonnee, o.a. door diverse rapportvormen en een prioriteitenlijst • methodiekverbetering in de conditiescores en de aanbevelingen, die beter gerangschikt zullen worden in volgorde van prioriteit (o.b.v. waardestelling en risicofactor) • tijdsbesparing voor de interieurwachter, vooral bij het uitwerken van het rapport • meer analysemogelijkheden (centraal) en gerichte vraagstelling (door abonnee of Monumentenwacht Vlaanderen) • gestructureerde informatie met meer uniformiteit (kwaliteitsverbetering en normalisatie) • een link met het project Kostprijsanalyse (zie 10.2)
JAARVERSLAG 2009
- 12
• aanbevelingen beter prioriteren en condenseren; bondiger, transparanter en gebruiksvriendelijker voor de klant • uitwisseling van gegevens met andere databanken zoals CRKC, VIOE, … In eerste instantie wordt dit systeem ontwikkeld als een intern systeem, met verschillende gebruikersgroepen. Er wordt nagedacht over hoe de gegevens ook digitaal beschikbaar zullen zijn voor abonnees, via de website. Mijlpalen in 2009: • • • • • • •
Een tweede test en inhoudelijke evaluatie door de werkgroep van interieurwachters (Eva Schoeters, Andries Deknopper, Hilde De Smet en Tanya Bourgeois) is uitgevoerd op 28/04. Op gezette tijdstippen is intern getest en verder gebouwd en/of aangepast. Na 28/04 is vooral gestreefd naar vereenvoudiging van de te fragmentair geworden input. Het gros van de input: de records van de interieurelementen is gebouwd, alsook records inventarisatie. Verzamelen en uniformiseren van standaardteksten over conditieproblemen, schadefactoren en aanbevelingen Ontwikkelen van diverse rapportformats, waarop door de interieurwachters feedback en input gekregen is. De lijsten met hoofdstukken, rubrieken en subrubrieken zijn vastgesteld in een werksessie op afstand op 15/9 Voorlopig is de terminologie ingevoerd volgens de Move /AATA thesaurus en de CRKC thesaurus voor religieuze voorwerpen.
6.1.5 MAKSBO De werkgroep MAKS is samengesteld uit 2 monumentenwachters per provincie. Voor enkele bijeenkomsten is de aanwezigheid van beiden gewenst. Dit wordt vooraf gevraagd. Voor de andere vergaderingen staat het de provincies vrij om 1 of 2 afgevaardigden te sturen. Het rapporteren in databank voor bouwkunde sluit aan bij het pilootproject voor de rapportering van interieurinspecties in databank. De werkgroep kwam samen op 20/1, 23/2 en 9/3. 6.1.6.
ONDERHOUDSFICHES
Op de tweedaagse van Monumentenwacht interieur 2007 is beslist om de beschrijvende en instructieve gedeelten van een interieurrapport onder te brengen in een apart volume met onderhoudsinstructies. Er komen gestandaardiseerde onderhoudsfiches als bijlagen bij de rapporten. Ze zullen geen integrerend deel van het eigenlijke rapport meer uitmaken. Er is tevens een werkgroep opgericht met drie monumentenwachters interieur: Eve Van Dael, Hans Tegenbos en Anne-Cathérine Olbrechts. Deze werkgroep is in 2009 actief worden en bijeengekomen op 03/03 en 23/06 . De volledige bundel van onderhoudsfiches wordt de opvolger van Schoon Schip. Er is zijn een aantal formats ontwikkeld voor deze fiches.
6.2
IJKING
6.2.1
IJKINSPECTIES
De ijkinspectie wordt beschouwd als een deel van de opleiding van de monumentenwachters. Het draagt eveneens bij tot de kwaliteitsbevordering van de inspectierapporten. De doelstellingen van de ijkdagen zijn: • een vergelijking van de manier van inspecteren en rapporteren van de verschillende monumentenwachtteams door een inhoudelijke en vormelijke analyse van de rapporten • een doorstroming van nuttige informatie en ervaringsuitwisseling • bijsturing (waar nodig) • creëren van een gezamenlijk referentiekader om zo te kunnen streven naar gelijkwaardige inspectierapporten over de 5 provinciale verenigingen • ijking is geen vorm van examen, maar behoort tot het opleidingspakket van de monumentenwachters • een praktijktoets van de nieuwe informatie opgedaan tijdens opleidingen Monumentenwacht bouwkunde en interieur De gezamenlijke ijkinspectie bouwkunde/interieur naar aanleiding van de studiedagen rond stuc- en pleisterwerk en verf- en schilderwerk zal in het najaar 2010 georganiseerd worden met de verwerking van de ijkrapporten begin 2011.
JAARVERSLAG 2009
- 13
6.2.2
HANDLEIDINGEN - METHODIEK
Methodiek Interieurinspecties In 2008 kwam een uitgebreide nota tot stand die de methodiek en de procedures van de interieurinspecties beschrijft. Het is in feite een handleiding met de inspectiemethode van de monumentenwachters interieur in theorie en praktijk. Hierbij is getracht richtlijnen te formuleren voor de diverse processen van een inspectie. Dit is een onontbeerlijk kwaliteitszorginstrument, waarop de wachters kunnen terugvallen. Bovendien is dit in verkorte versie ook belangrijk voor de abonnees of verwante erfgoedinstellingen; dat zij inzage hebben in hoe een inspectie verloopt. Het kan ten slotte een belangrijk document worden voor nieuw aangeworven wachters. Het document is eerder een beschrijving van hoe de inspecties op dit moment verlopen, waarbij zoveel mogelijk gegeneraliseerd is - de gemeenschappelijke kenmerken van alle Vlaamse vzw’s - en waarbij de achterliggende redenen worden omschreven. Er kunnen op dit moment belangrijke provinciale verschillen op onderdelen zijn zoals bijvoorbeeld praktische organisatie en planning, maar dit document poogt de algemene principes en werkwijze te identificeren, zonder dat het ambieert een gedetailleerde procesbeschrijving te zijn. Het kan daarvoor wel een aanzet zijn. Ook de financiële en administratieve afwikkeling van de processen bij de interieurinspecties is voorlopig weggelaten. Wel wordt uitdrukkelijk verwezen naar goede praktijken die met nadruk als wenselijke richtlijn worden opgevat. Soms zijn er al verbeterpunten aangegeven. De nota bleef in 2009 een conceptversie na diverse consultatierondes in 2008 bij MOWAV, bij het IPO en bij de monumentenwachters interieur. Hierbij is telkens feedback gekomen en verwerkt. Het IPO verzocht in 2009 om een meer directieve vorm en stijl, waarbij het karakter minder beschrijvend, maar meer voorschrijvend wordt. Daartoe is een eerste werksessie gehouden op 10/09 met alle coördinatoren. Voor het vervolg is het de wens dit te combineren met bouwkunde. Het einddocument blijft hoe dan ook ‘werk in uitvoering’ en een dynamisch document dat actualisatie behoeft. Methodiek Bouwkundige inspecties De methodiek voor bouwkundige inspecties en inspecties van het varend erfgoed wordt afgewerkt en aan het IPO en de hoofdmonumentenwachters voorgelegd. In de methodieknota worden zowel de huidige werkwijze als ook de mogelijke verbeteringen beschreven. Alle werkprocessen die te maken hebben met de werking van de bouwkundige monumentenwachters komen aan bod. In de werkgroep MAKS werd een SWOT analyse uitgevoerd van de inspectiemethodiek. De bevindingen die tijdens deze vergadering naar boven kwamen liggen aan de bron van de nota. De methodiek bouwkundige inspecties kan ook als handleiding gebruikt worden voor nieuwe monumentenwachters. Het document moet regelmatig geactualiseerd en uitgebreid worden en een duidelijkere afbakening zal eveneens door middel van een werksessie op niveau van het IPO in 2010 gebeuren. 6.2.3
UITWISSELING MONUMENTENWACHTERS
De interprovinciale uitwisseling van bouwkundige monumentenwachters is een valabel project maar is door het vele werk niet steeds te realiseren. In sommige provincies loopt een externe wachter mee met een team, in andere provincies wordt een inspectieteam samengesteld door de externe en de ontvangende wachter. De eerste oplossing werd in de meeste gevallen als het leerrijkst beschouwd. In het voorjaar van 2009 loopt een volgende fase van uitwisseling. Het opgestelde schema focust op de monumentenwachters die nog niet op verplaatsing geweest zijn. Tijdens het hoofdmonumentenwachtersoverleg wordt de uitwisseling geëvalueerd. Voor de interieurwachters is in 2008 eveneens een interprovinciale uitwisseling opgestart, die is afgesloten in juli van 2009. Ook hier zijn door de krappe bezetting, het tijdsgebrek en de wijzigingen in permanentie (vertrek van een wachter, zwangerschapsverlof van een wachter en een nieuwe wachter) wijzigingen in het schema van juni 2008 gekomen. Het schema voorziet dat iedere wachter binnen deze termijn op stap gaat naar een andere provincie en zelf een collega uit de andere provincie uitnodigt. 6.2.4
PLAATSBEZOEKEN DOOR DE ADVISEURS
Adviseur bouwkunde (5 maanden in bevallingsrust) MWA • 13/03: kantoren Deurne, voorstelling MAKSbo • 19/11: kantoren Deurne overleg B. De Busser ivm inspectie Verloren Kost, Lier MWL • 07/09: kantoren Hasselt, kennismaking nieuwe monumentenwachters Bouwkunde (Dirk Mellebeek, Stein Goven). Info over de manier van inspecteren en rapporteren • 17/06: Nieuwerkerken (Binderveld): proefinspectie Dirk Mellebeek
JAARVERSLAG 2009
- 14
MWO • • MWVE • MWVB • • MWW • • •
12/03: kantoren Gent, voorstelling MAKSbo 25/08: voorbereidende vergadering bodemerosie funerair erfgoed samen met Anouk Stulens 14/02: persconferentie Flanders Expo Gent (Belgian Boat Show) 09/03: kantoren Leuven: voorstelling MAKSbo 01/10: klimtraining samen met de monumentenwachters bouwkunde (Sint-Pieterskerk Leuven) 12/03: kantoren Brugge, voorstelling MAKSbo 09/10: klimtraining met de monumentenwachters bouwkunde (CRI, Mechelen) 30/10: persconferentie Ieper
Adviseur interieur MWA • 02/02: Antwerpen, inspectie Sint-Paulus met monumentenwachter interieur en Onderhoudstip Textiel • 09/02: Antwerpen, inspectie Van Celst Instituut met monumentenwachters bouwkunde en interieur • 05/03: Antwerpen, inspectie Stadhuis met monumentenwachters interieur • 01/04: Antwerpen, advies OLV kathedraal met monumentenwachter interieur • 06/04: Deurne, kantoren, overleg monumentenwachters interieur • 03/06: Antwerpen, advies OLV kathedraal met monumentenwachter interieur • 17/06: Antwerpen, inspectie Sint-Paulus met monumentenwachter interieur • 10/07: Antwerpen, advies OLV kathedraal met monumentenwachter interieur • 14/08: Antwerpen, inspectie Sint-Paulus met monumentenwachter interieur en project schimmelkaars • 18/09: Deurne, kantoren werkoverleg monumentenwachters interieur en coördinato MWO • 27/03: Baasrode, plaatsbezoek ivm vergadering ICOMOS/MOWA OVl • 23/06: kantoren Gent bijeenkomst monumentenwacht interieur en workshop onderhoudsfiches • 02/07: Gent, inspectie Sint-Barbarakerk met monumentenwachter interieur • 05/08: Sint-Pauwels (Sint-Gillis), inspectie kerk met monumentenwachter interieur • 14/08: Baasrode, plaatsbezoek Alyv met monumentenwachter varend erfgoed en project schimmelkaars • 14/10: Gent, advies Klimaat Lam Gods met monumentenwachter interieur in combinatie met bijeenkomst Klimaatnetwerk Vlaanderen MWVB • 03/03: kantoren Leuven, bijeenkomst monumentenwachters interieur MWW • 12/02: inspectie Veurne Landhuis en Beauvoorde kasteel met monumentenwachter interieur • 25/06: Brugge, inspectie Onze-Lieve-Vrouwekerk met monumentenwachter interieur • 26/06: Brugge, inspectie Onze-Lieve-Vrouwekerk met monumentenwachter interieur • 10/08: Brugge, inspectie Onze-Lieve-Vrouwekerk met monumentenwachter interieur Adviseur ICT MWA • 06/01, 14/01, 13/07: bespreking Maks, tijdsregistratie en opleiding Citrix. • 02/04: ondersteuning Citrix • 05/05, 12/05: afronding facturen • 31/08, 03/09, 21/09, 05/10, 26/10: installatie op Citrix & Support. MWL • 08/01: facturatie lidgelden 2009 • 29/09: installatie op Citrix MWO • 27/01, 20/02, 20/03, 10/04, 21/08: facturatie lidgeld + ontwikkeling systeem rappelfacturen / databank VE. • 05/06: bespreking facturatie kosten van provinciale ICT diensten • 18/09, 05/11, 16/11: support maatwerk • 02/10: installatie op Citrix • 22/12: facturatie lidgelden 2010 MWVE • 24/04: installatie Citrix + onderzoek naar lokale verwerkingssnelheden • 29/05, 19/06: actielijst en algemene ondersteuning
JAARVERSLAG 2009
- 15
• 02/09: installatie op Citrix MWVB • 25/06, 26/06, 25/08: installatie op Citrix + evaluatie MWW • 29/10: installatie op Citrix
6.3.
HULPMIDDELEN
6.3.1
BIBLIOTHEEK
In 2009 werd verder vakliteratuur verzameld, met dit jaar ook een specifiek budget voor het vergaren van documentatie voor Monumentenwacht Archeologie. Daarnaast werd een samenwerking met de 3 erfgoedverenigingen in de Wolsack opgestart. Zij zullen voor de invoer van de boeken ook gebruik maken van de database van Monumentenwacht Vlaanderen. De methodiek voor het invoeren werd besproken en vastgelegd. De database werd wat betreft de invoer op punt gesteld en aangepast aan de noden van de 4 verenigingen. Eind december werd een eerste versie van een zoekformulier ontwikkeld, dat in 2010 nog verder zal worden bijgeschaafd. In totaal zijn er voor Monumentenwacht 996 publicaties ingegeven. Het invoeren van de boeken van Monumentenwacht aan het onthaal (bibliotheek uit Huis Schott) is gestart in 2009 en zal nog verder lopen in 2010.
7
INFORMATICA Monumentenwacht Vlaanderen ontwikkelde een programma op maat, enerzijds voor de verwerking van de operationele informatie (adressen, objecten, inspecties, verslagen, planning,…) en anderzijds om bepaalde acties uit te voeren (facturatie, statistieken, query’s,…). Op dit ogenblik beschikt elke provinciale vereniging over een lokaal draaiende database. Deze provinciale databases worden 3-maandelijks gecentraliseerd bij Monumentenwacht Vlaanderen voor verdere analyse en raadpleging. De decentrale beschikbaarheid van deze databanken heeft echter ook een aantal belangrijke nadelen en beperkingen. Daarom willen we de provinciale databanken integreren en centraal beschikbaar stellen voor alle betrokkenen. Sinds 1/06/07 staat Gert Van Helleputte in voor de ondersteuning van de vijf provinciale verenigingen inzake maatwerk en de ontwikkeling van nieuwe modules in het maatwerk. Verder werkt hij aan de uniformiteit van de gegevens, zorgt hij voor permanente ondersteuning van de gebruikers en voor opleiding.
7.1
CENTRALISATIE VAN DE DATABANKEN
Het integreren en centraliseren van de databanken en applicaties van de provinciale Monumentenwachtverenigingen is een noodzaak om in de toekomst de verdere groei (Kostprijsanalyse, centraal ter beschikking stellen van de MoWa informatie voor Vlaamse en provinciale overheidsdiensten, uitwisselen van informatie met andere verenigingen uit de erfgoedsector,...), een beter gebruik en de onderhoudbaarheid ervan beheersbaar te houden. Voor de centralisatie van de databanken en applicaties was er een grondige herziening van de ICT-architectuur nodig om dit mogelijk te maken. Er werd gekozen voor Citrix/VMWare/NetApp oplossing. Deze oplossing (hierna vermeld als “Citrix-omgeving”) werd door de ICT-leverancier geïnstalleerd in het serverlokaal van de provinciale ICT-dienst van Vlaams-Brabant in de week van 16 maart. De aankoop werd mogelijk gemaakt door een budgetverhoging van de Vlaamse overheid. 80% van dit budget was beschikbaar eind december 2008. De resterende 20% was beschikbaar in juni 2009. De keuze van ICT-leverancier werd bepaald aan de hand van het lastenboek dat werd opgesteld en werd overgemaakt aan de volgende potentiële leveranciers: SIMAC, UPTIME en DOLMEN. Als ICT-leverancier/partner wordt gekozen voor Simac. De belangrijkste redenen voor deze keuze zijn de kostprijs, de professionele begeleiding van het offerte-project en de ervaring met de ICT-dienst van provincie Vlaams-Brabant. Projectplanning 2009 • • •
16 tot 20 maart: installatie nieuwe omgeving bij ICT-dienst provincie Vlaams-Brabant maart-mei : o Fine-tuning nieuwe omgeving, verwerking actiepunten, uittesten omgeving. mei-juni o Uittesten omgeving door MoWa Vlaanderen. o 26 juni: Migratie MoWa Vlaams-Brabant naar Citrix.
JAARVERSLAG 2009
- 16
• • •
7.2
juli-oktober: o Migratie alle Monumentenwachtverenigingen naar Citrix. o Opleiding, verwerken feedback, optimalisatie omgeving, ondersteuning gebruikers. september: o Installatie “desaster-recovery” storage bij de ICT-dienst van de provincie Antwerpen. oktober-december: o Verwerken feedback, optimalisatie en ondersteuning gebruikers.
INTEGRATIE ANDERE INFORMATIEBRONNEN
Om historische en praktische redenen hebben sommige provincies besloten bepaalde gegevens (vb. materiaal) op te slaan in andere documenten dan de Monumentenwachtdatabank. Hierdoor heeft men bij Monumentenwacht Vlaanderen geen volledig overzicht van deze informatie en kan er dus ook niet gewaakt worden over de uniformiteit, volledigheid en correctheid van deze data. Om tot een volledige geïntegreerde Monumentenwachtdatabank te komen is het belangrijk dat ook deze informatie op een uniforme manier wordt beschikbaar gesteld in het maatwerk. Tijdsregistratie: als deel van de normalisatie en integratie van de Monumentenwacht informatiebronnen werd een tijdsregistratie-software ontwikkeld door Monumentenwacht Vlaanderen en aangeboden aan de provinciale verenigingen. Deze programmatuur laat de provinciale coördinatoren toe de productieprocessen te analyseren op een transparante manier en vergelijkingen te maken over de provinciegrenzen heen. De software wordt geïmplementeerd in alle provincies voor het einde van 2008 In de loop van 2009 wordt de tijdsregistratie afhankelijk van de provincie al dan niet ingevuld. Er is nood aan vereenvoudiging van het aantal activiteitstypes. Verschillende versies van de tijdsregistratie worden opgemaakt met invulinstructies. Vanaf 2010 is de tijdsregistratie een belangrijke component in de implementatie van het nieuwe tariefplan. In het kader daarvan zal een definitieve versie worden opgemaakt van de activiteitstypes rekening houdend met de opmerkingen van de vijf provinciale verenigingen.
7.3
NORMALISATIE VAN BESTAANDE INFORMATIE
Door de gedistribueerde werking van de provinciale Monumentenwachtdatabanken was het onvermijdelijk dat er dubbele, foutieve, onvolledige en niet-genormaliseerde informatie in de Monumentenwachtdatabank terecht is gekomen. Deze data vermindert de effectiviteit van de databank en de beslissingen die op basis daarvan genomen worden. Na de integratie van de provinciale databanken is het opportuun om deze data te analyseren en waar nodig aan te passen. Indien mogelijk zullen deze automatisch worden verricht. Verdere restricties in de inputmogelijkheden van de databankvelden kan de deterioratie van de databankinhoud en -structuur vermijden of vertragen. Automatisatie jaarrapportinformatie: als deel van de normalisatie van de door Monumentenwacht verstrekte informatie en om eenduidige informatie vanuit de provinciale MoWa-verenigingen te krijgen en dubbel werk te vermijden wordt de basisinformatie voor de jaarrapporten geautomatiseerd en centraal aangeboden vanuit Monumentenwacht Vlaanderen.
7.4
OPTIMALISATIE/VERSNELLEN RAPPORTERING VOOR MONUMENTENWACHTERS
Door een geïntegreerd rapporteringssysteem in de databank wordt een optimalisering van de rapportage mogelijk. Samen met Veerle Meul wordt een pilootproject (Maksin) opgestart voor de interieurrapportering. Belangrijk hierbij is dat de informatie die nu in de Word-rapporten wordt opgeslagen, wordt gestructureerd zodanig dat: • ze deze informatie query-baar maakt in een RDBMS. • rapportering eenvoudig kan uitgebreid/aangepast worden aan de hand van databankquery’s en rapporten. • de informatie uitwisselbaar wordt met andere verenigingen uit de erfgoedsector. • de informatie op een transparante manier kan aangeboden worden aan provinciale en Vlaamse overheidsdiensten. • de bestaande informatie kan hergebruikt worden voor de kostprijsanalyse. • er een hoge mate van standaardisatie en automatisatie wordt bereikt. De ontwikkeling van de databankrapportering heeft in 2009 goede vooruitgang geboekt: de basisstructuur is opgezet voor databank en werkproces en er zijn reeds testen gedaan om de huidige Word-rapporten om te zetten naar de databankstructuur. Een integratie met de vereisten voor bouwkunde en de kostprijsanalyse zijn eveneens opgestart. Het is de bedoeling om in 2010 het invoerluik en de primaire rapportering beschikbaar te hebben voor een uitgebreide testfase.
JAARVERSLAG 2009
- 17
7.5
KOSTPRIJSANALYSE
In 2008 wordt eveneens gestart met de integratie van de kostprijsanalysenoden in de Monumentenwacht databanken. Door deze integratie en het project “rapporteren via de databank” (Maksin) zal er een hoge mate van automatisatie en hergebruik van bestaande informatie mogelijk zijn voor de kostprijsanalyse. Hierdoor wordt de kostprijsanalyse een “natuurlijke” extensie van de Monumentenwachtprocessen en kan er op een efficiënte manier gewerkt worden. Een eerste geïntegreerde versie van deze programmatuur is reeds beschikbaar en wordt verder ontwikkeld. Om het project volledig succesvol te maken zal het in 2010 belangrijk zijn dat ook Monumentenwacht bouwkunde kan overschakelen naar het rapporteren via de databank.
7.6
MOVE – SAMENWERKING ERFGOEDVERENIGINGEN IN DEN WOLSACK
In 2009 werd 7% van de beschikbare tijd van de ICT-adviseur gebruikt voor de ICT-ondersteuning van de erfgoedverenigingen Erfgoed Vlaanderen, Open Monumentendag en FORUM . Deze ondersteuning omvatte: • Inventarisatie van beschikbare ICT-resources (databanken, hardware en software). • Introductie en verdere ontwikkeling van tijdsregistratie in de verenigingen. • Introductie en verdere ontwikkeling van het centrale bibliotheeksysteem. • Ontwikkeling van een foto-bibliotheek-systeem. • Algemene ondersteuning.
7.7
ANDERE • • • • •
Ontwikkeling/Automatisatie voor/van het nieuwe tariefplan. Ontwikkeling en aanmaak van centrale statistieken voor de provinciale jaarverslagen. Ontwikkeling en ondersteuning van de bestaande ontwikkelingen (13%). Ontwikkeling, onderzoek en ondersteuning voor Monumentenwacht Archeologie. Ontwikkeling en ondersteuning voor Varend Erfgoed.
JAARVERSLAG 2009
- 18
8
INTERNE DIENST VOOR PREVENTIE EN BESCHERMING OP HET WERK 8.1
INTERNE DIENST
Monumentenwacht Vlaanderen is belast met de organisatie en coördinatie van de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming (IDPB). De IDPB is een gemeenschappelijke dienst voor de zes Monumentenwachtverenigingen volgens het Koninklijk Besluit van 6 september 1998 (nr. S13.665/B) en is bevoegd voor de zes exploitatiezetels van Monumentenwacht. De IDPB tracht de veiligheid en het welzijn op het werk te bevorderen. Marc Debaecke, deeltijds preventieadviseur niveau II en Eric De Bleser, deeltijds preventieadviseur niveau I zijn verantwoordelijk voor volgend takenpakket: • dynamisch risicobeheersingsysteem (risico-inventarisatie, -analyse, -beheersing); • controle van inspectiemateriaal (persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen); • opleiding van monumentenwachters inzake veiligheid op het werk, hoogtewerk met touwtechnieken en evacuatietechnieken; • advies aan provinciale Monumentenwachtverenigingen inzake preventie en bescherming op het werk; • organisatie van de IDPB en de vergaderingen van het Comité • overleg met de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming (EDPB) (cfr. 8.2); • advies aan de gebruikers-leden van Monumentenwacht inzake veiligheidsvoorzieningen in en op de gebouwen. 8.1.1
COMITÉ VOOR PREVENTIE EN BESCHERMING OP HET WERK
Tijdens het overleg tussen de Interne Dienst en de contactpersonen veiligheid worden ervaringen uitgewisseld inzake de veiligheid bij de uitvoering van inspecties, de vorming van de monumentenwachters en de samenstelling en het gebruik van de uitrusting. In 2009 wordt dit overlegorgaan, ‘het Comité’, met een paritaire samenstelling tussen enerzijds werkgevers- en anderzijds werknemersafgevaardigden 4 keer bijeengeroepen. Beide preventieadviseurs nemen de taak van secretaris op zich. De samenstelling van dit Comité is zodanig aangepast dat er per provincie één vertegenwoordiger kan deelnemen aan deze vergaderingen. Alle wettelijke modaliteiten zijn vastgelegd in het ‘huishoudelijk reglement’ dienaangaande. De arbeidsgeneesheer is minstens 2x per (volledig) jaar aanwezig op deze Comitévergaderingen. Het Comité is een paritair orgaan, d.w.z. dat het enerzijds is samengesteld uit vertegenwoordigers die verkozen zijn door de werknemers van de verenigingen en anderzijds uit vertegenwoordigers die aangeduid zijn door de werkgever binnen het leidinggevend personeel. Het aantal van deze laatste mag niet hoger zijn dan dit van de werknemersvertegenwoordigers. De mandaten van beide afvaardigingen gelden in principe voor vier jaar; zij blijven in functie tot de datum van installatie van de kandidaten die bij de volgende sociale verkiezingen (2012) door de werknemers worden verkozen of door de werkgever worden aangesteld. De afvaardiging van het personeel is bij Monumentenwacht samengesteld uit minimaal twee en maximaal 4 effectieve afgevaardigden en (maximaal) 4 plaatsvervangende afgevaardigden. Daarnaast zetelen in het Comité ook nog de preventieadviseur(s) van de externe dienst wanneer op de agenda een punt staat dat behoort tot hun bevoegdheid en ook wanneer het globaal preventieplan, het jaarlijks actieplan en het medisch jaarverslag besproken worden. Het secretariaat van het Comité valt onder de verantwoordelijkheid van de interne dienst zodat de preventieadviseurs - Marc Debaecke en Eric De Bleser eveneens vertegenwoordigd zijn. Tenslotte mogen de vertegenwoordigers van de werknemers in het Comité zich, met instemming van de werkgever, laten bijstaan door een deskundige van hun keuze. Er zit van elke provincie één vertegenwoordiger in het Comité (ofwel als afgevaardigde van de werknemers ofwel aangeduid door de werkgever) zodat elke provinciale vereniging een stem heeft. Het Comité heeft inzonderheid als opdracht alle middelen te onderzoeken en voor te stellen en actief bij te dragen aan al wat ondernomen wordt om het welzijn van de werknemers te bevorderen bij de uitvoering van hun werk. Het Comité brengt hiervoor adviezen uit en formuleert voorstellen omtrent het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, omtrent het globaal preventieplan en het jaarlijks actieplan opgesteld door de werkgever, de wijzigingen, de uitvoering en de resultaten ervan. In 2009 vonden er 4 Comitévergaderingen plaats: 5/03, 18/06,10/10 en 17/12.
JAARVERSLAG 2009
- 19
8.1.2
JAARACTIEPLAN
Conform de wettelijke verplichtingen stelt het IDPB een ‘Jaaractieplan 2009’ en een ‘Vijfjarenplan’ op, waarin de te realiseren acties voor de volgende jaren worden vastgelegd. Jaarlijks kunnen de geplande acties worden bijgestuurd of aangepast aan de reële noden en extra taken worden toegevoegd. Dit alles past in het kader van een ‘Dynamisch Risicobeheersingsysteem’. 8.1.3
RISICO-INVENTARISATIE EN ONGEVALLENONDERZOEK
Vanaf april 2004 is het verplicht een risico-inventarisatiefiche (RI) per gebouw in het maatwerk in te vullen. Per object kan nu een beknopte maar overzichtelijke risico-inventaris worden opgevraagd. De preventieadviseur tracht aan de hand van de analyse van deze inventarissen gepaste veiligheidsadviezen te formuleren. In de loop van 2009 werd een groot aantal gebouwen door beide preventieadviseurs bezocht om na te gaan of de RI goed was ingevuld en eventuele bijsturingen door te voeren. Naar aanleiding van elk arbeidsongeval op de werkplek van een monumentenwachter, voeren de preventieadviseurs een onderzoek uit en stellen hierover desnoods een advies op. Elk arbeidsongeval, evenals alle bekende schierongevallen, worden besproken op de Comitévergaderingen. 8.1.4
CONTROLE MATERIAAL
Monumentenwacht Vlaanderen zorgt voor de jaarlijkse controle van de inspectie-uitrusting (klimuitrusting), door een erkend keuringsorganisme, namelijk AIB-Vinçotte, dat steeds in het najaar (oktober-november) deze controles uitvoert en hierover schriftelijk verslag uitbrengt. Deze jaarlijkse controle wordt aangevuld door interne controles, uitgevoerd door de preventieadviseurs. Deze 3maandelijkse interne controles worden vanaf 2008 onder volledige consensus van alle betrokkenen stelselmatig afgebouwd tot 1 controle van alle PBM’s in het voorjaar door de preventieadviseurs en 2 interne controles van alle ladders in het voor- en najaar. De controle in het najaar valt samen met de keuring van de PBM’s door het erkend keuringsorganisme en, indien mogelijk, met het jaarlijks verplicht werkplaatsbezoek met de arbeidsgeneesheer om zo weinig mogelijk hinder te veroorzaken bij de provinciale verenigingen 8.1.5
OPLEIDING PREVENTIEADVISEURS
• Interne klimtrainingen voor beide preventieadviseurs in het CRI te Mechelen. Om de preventieadviseurs toe te laten alle technieken op een degelijke en eenduidige manier te kunnen onderrichten aan hun collega’s touwtechniekers, trainen zij onderling op regelmatige tijdstippen tijdens het jaar. Op deze momenten worden ook een aantal praktijkproblemen van naderbij onderzocht en gepaste oplossingen uitgeprobeerd. • Opleiding Citrixomgeving – 13/03 – Simac Kortenberg: Eric De Bleser • Opleiding Word - 06/04 - Monumentenwacht Antwerpen – Deurne: Eric De Bleser, Marc Debaecke • Prebes Nationaal Network Event (24/09): Eric De Bleser • Opleiding IRATA, level 2 (7 tem 11 december): Eric De Bleser. 8.1.6
INDUSTRIËLE TOUWTECHNIEKEN VOOR MONUMENTENWACHTERS
De preventieadviseurs zorgen voor de opleiding van de monumentenwachters inzake veiligheid, ter bevordering van de persoonlijke beveiligingstechnieken van de monumentenwachters en een evacuatietraining. Interne klimtrainingen: deze trainingen worden door de provinciale verenigingen zelf georganiseerd en in de mate van het mogelijke door een preventieadviseur bijgewoond. Op volgende data en locaties was dit o.a. het geval: • Training touwtechnieken - Antwerpen - St.-Laurentiuskerk • Training touwtechnieken - West-Vlaanderen - 10/02 • Opleiding touwtechnieken nieuwe wachter 11/02 en 12/02- O.L.V.-.Kathedraal - Antwerpen • Training touwtechnieken Antwerpen - Hoogstraten - 25/02 • Training touwtechnieken Oost-Vlaanderen - Gent - Sint-Pieterskerk - 26/02 • Training touwtechnieken Limburg - Tongerlo - 27/02 • Training Touwtechnieken Vlaams-Brabant - 12/03 - Sint-Pieterskerk Leuven • Training Touwtechnieken Antwerpen - 06/04 - Antwerpen • Training Touwtechnieken Vlaams-Brabant - 21/04 - Leuven St.-Jacobskerk • Training touwtechnieken Oost-Vlaanderen - 07/05 - Hansbeke
JAARVERSLAG 2009
- 20
• • • • • • • • • • • • • • • • • •
Opleiding touwtechnieken nieuwe wachter - 09/06 - O.L.Vr.Kathedraal – Antwerpen Training Touwtechnieken Antwerpen - 17/06 - Sportpaleis – Deurne Training touwtechnieken Limburg - 30/06 (namiddag) - garage – Hasselt Training touwtechnieken West-Vlaanderen - 17/06 – Brugge Training touwtechnieken Vlaams-Brabant - 18/06 – Leuven Training Touwtechnieken Vlaams-Brabant - 13/08 - Abdij van Vlierbeek Kessel-Lo Training Touwtechnieken Vlaams-Brabant - 13/08 - Abdij van Vlierbeek Kessel-Lo Opleiding en Training Touwtechnieken Limburg - 24/08 - Willekensmolenstraat Hasselt Opleiding touwtechnieken nieuwe wachter - 01/09 – O.L.V.-Kathedraal Antwerpen Training Touwtechnieken Oost-Vlaanderen - 03/09 - St.-Martinuskerk van Ronse Training Touwtechnieken Antwerpen - 09/09 - Sportpaleis Deurne Training Touwtechnieken Limburg - 22/09 - Basiliek Tongeren Training Touwtechnieken West-Vlaanderen - 23/09 - garage St. Andries Brugge Training Touwtechnieken Antwerpen - 30/09 - Sportpaleis Deurne Training Touwtechnieken Vlaams-Brabant - 21/09 - Abdijkerk van Grimbergen Opleiding en Training Touwtechnieken Oost-Vlaanderen - 24/09 - P.C. Dr. Guislain Gent Training Touwtechnieken Vlaams-Brabant - 01/10 - St.-Pieterskerk Leuven Training Touwtechnieken West-Vlaanderen - 02/10 - Normaalschool Brugge
Dit jaar werd de traditionele Interprovinciale klimopleiding vervangen door een klimevaluatiedag per provincie. Vermits er overeengekomen werd om jaarlijks 6 volle dagen te wijden aan klimtrainingen, blijven er hierdoor 5 volle dagen over om te oefenen voor deze evaluatie. De bedoeling van deze testsessies was in eerste plaats om na te gaan in hoeverre elk van de collega’s de basistechnieken onder de knie heeft. Eventuele ‘tekortkomingen’ kunnen op deze manier tijdens de volgende trainingen beter worden opgevolgd. Op het einde van elke sessie, werden de resultaten gezamenlijk besproken en achteraf kreeg elke deelnemer zijn persoonlijke resultaten opgestuurd. De coördinatoren kregen een overzicht van de resultaten per provincie. De evaluaties vonden plaats in het CRI te Mechelen, een gespecialiseerd opleidingscentrum voor industriële touwtechnieken waar alle nodige faciliteiten aanwezig zijn. 8.1.7
INFORMATIEVERSTREKKING – RICHTLIJNEN & ADVIEZEN
De Interne dienst schrijft voor het personeel enkele richtlijnen en adviezen uit over volgende onderwerpen: • verdere aanvulling van de veiligheidsinstructiekaarten; • advies 2009-01: Advies training industriële touwtechnieken; • advies 2009-02: Advies schimmels; • advies 2009-03: Advies ongevalsaangifte; • richtlijn 2009-04: Richtlijn influenza A/H1N1; • advies 2008-06: Advies werken in de omgeving van elektromagnetische straling (dit advies werd opgestart in 2008 maar afgewerkt in 2009); Ook worden de instructies voor het gebruik van persoonlijk beschermingsmiddelen (syllabus) continu aangepast aan de nieuwe toestellen of technieken. De onthaalbrochure voor nieuwe werknemers wordt eveneens aangepast. In 2009 wordt het gemeenschappelijk informatie platform – www.monumentenwacht.pbworks.com (voorheen pbwiki) verder uitgebouwd met informatie omtrent diverse onderwerpen inzake gezondheid, veiligheid en welzijn. 8.1.8
BEZOEK AAN DE ARBEIDSPLAATSEN (TE INSPECTEREN GEBOUWEN)
De preventieadviseur(s) bezoeken o.a. volgende arbeidsplaatsen tijdens een inspectie: • • • • • • • • •
12/01 - Vlaams-Brabant, Koningsmolen chicoreiast, Eliksem 21/01 - Vlaams-Brabant, Kasteel Ter Heeren, Sterrebeek 26/01 - Antwerpen, St. Lievenscollege 26/01 - Oost-Vlaanderen, Frans Klooster, Wortegem-Petegem 27/01 - Oost-Vlaanderen, Kasteel Wippelgem 02/02 - Antwerpen, Politietoren Oudaan 04/02 - West-Vlaanderen, Sint-Columbakerk, Deerlijk 25/02 - Antwerpen, Kerk van Hoogstraten 27/02 - Antwerpen, Kerk van Tongerlo
JAARVERSLAG 2009
- 21
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 8.1.9.
11/03 - Oost-Vlaanderen, Heilige Amanduskerk, Sint Amandsberg 24/03 - Vlaams-Brabant, St.-Salvatorkerk Grimbergen (Borgt) 27/03 - Antwerpen, Sint-Alexius en Sint-Catharinakerk, Mechelen 02/04 - West-Vlaanderen, Kerk Bellegem, Bellegem 02/04 - West-Vlaanderen, Kerk Anzegem, Anzegem 22/04 - West-Vlaanderen, Kerk Anzegem, Anzegem, evacuatieoefening 26/05 - Vlaams-Brabant, Kessel-Lo, Brandoefening 03/06 - West-Vlaanderen, Kasteel van Rumbeke, Rumbeke 03/06 - West-Vlaanderen, Halfportaalkraan, Oostende 29/06 - Oost-Vlaanderen, St. Baafskathedraal, Gent 30/06 - Antwerpen, Stadsschouwburg, Mechelen 07/07 - West-Vlaanderen, Sint-Rochuskerk, Blankenberge 14/07 - Antwerpen, Carolus Borromeuskerk, Antwerpen 19/08 - Antwerpen, Klein Seminarie, Hoogstraten 26/08 - Vlaams-Brabant, Onze-Lieve-Vrouwkerk, Kortenberg 19/10 - Vlaams-Brabant, Werkplaatsbezoek Vlaams-Brabant met arbeidsgeneesheer 22/10 - Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen, Werkplaatsbezoek Brugge en Gent met arbeidsgeneesheer 18/11 - Oost-Vlaanderen, Werkplaatsbezoek Baasrode met arbeidsgeneesheer Limburg en Vlaams-Brabant - Bijwonen praktische proef nieuwe monumentenwachters: Evaluatie Dirk Mellebeek - 29/10 - St. Jan De Doperkerk Binderveld. Evaluatie Stein Van Der Auwera - 15/07 - Zemst Laar ADVIES AAN DERDEN
Monumentenwacht Vlaanderen verleent tegen betaling (inspectietarief) op specifiek verzoek en bij voorkeur ten behoeve van abonnees, advies inzake het bereikbaar en toegankelijk maken van alle onderdelen van een gebouw. In de meeste gevallen gaat het advies over het correct plaatsen van veiligheidsvoorzieningen. In 2009 gebeurt dit voor de volgende gebouwen: 09/04 - Werfvergadering Sint-Laurentiuskerk, Hove
8.2
EXTERNE DIENST
De Interne Dienst heeft als opdracht de werkgever bij te staan in de uitwerking, programmering, uitvoering en evaluatie van het veiligheidsbeleid dat bepaald wordt door het dynamisch risicobeheersingsysteem. Om deze taken optimaal te kunnen vervullen overlegt de IDPB in 2008 met de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het werk, zijnde de arbeidsgeneesheer van Securex over volgende onderwerpen: • advies ongevalsaangifte; • advies schimmels; • verschillende onderwerpen die tijdens de Comitévergaderingen aan bod komen. In samenspraak met de externe dienst (Securex), de preventieadviseurs en het Comité werd een project opgestart rond ‘leeftijdsbewust personeelsbeleid’. Vertrekkend vanuit de bezorgdheid om de gezondheid van onze oudere werknemers (werknemers van 45 jaar en ouder) werd voorgesteld om bij alle werknemers van de zes Monumentenwachtverenigingen een studie en risicoanalyse uit te voeren naar de arbeidsbelasting en de invloed ervan op de gezondheid. Het onderzoek had als doel de arbeidsgebonden belasting en de risicofactoren voor ieders gezondheid in kaart te brengen en aan de hand hiervan gerichte preventieve maatregelen voor te stellen die passen in het kader van een leeftijdsbewust personeelsbeleid. Deze schriftelijke bevraging vond plaats tijdens de ‘Pinksterpraat en lentelunch’ op 4/06 en kende een respons van meer dan 90%. Als de definitieve resultaten gekend zijn, zullen hieraan een aantal concrete acties ontwikkeld worden.
JAARVERSLAG 2009
- 22
9
GEBRUIKERS-LEDEN EN INSPECTIES
9.1
GEBRUIKERS-LEDEN
Op 31/12 zijn er bij de provinciale Monumentenwachtverenigingen 5477 objecten aangesloten. De cijfers zijn gebaseerd op het aantal inspecteerbare gehelen. Eén object wordt in bepaalde gevallen opgesplitst in enkele inspecteerbare gehelen die we deelobjecten noemen. Zo worden bijvoorbeeld de gebouwen van een kasteeldomein onderverdeeld in één hoofdobject (het volledige domein) en meerdere deelobjecten (het kasteel, de hoeve, de bijgebouwen, een molen, ….). Het lidmaatschap wordt verrekend op het hoofdobject maar er wordt per deelobject een apart inspectierapport opgemaakt. In de cijfers wordt er tevens rekening gehouden met de mate waarin de eerder aangegane lidmaatschappen ook effectief vernieuwd worden. Het totaal aantal te inspecteren gehelen kan lichtjes verschillen tussen de ene tabel en de andere omwille van kleine onjuistheden of onvolledigheden in het maatwerk (de objecten- en inspectiedatabank). Illustratie 7
Groei van het objectenbestand per provincie 1993-2008
%
nieuw 2009
opzeggingen
Totaal
152
94
1492
%
Antwerpen
1443
Beschermd
901
62%
115
69
950
64%
Niet-beschermd
542
38%
37
25
542
36%
Limburg
525
37
11
539
Beschermd
256
49%
21
1
265
49%
Niet-beschermd
269
521%
16
10
274
51%
Oost-Vlaanderen
1267
56
43
1274
Beschermd
816
64%
35
0
842
66%
Niet-beschermd
451
36%
20
43
432
34%
Vlaams-Brabant
1263
80
13
1346
Beschermd
771
61%
40
7
863
64%
Niet-beschermd
492
39%
40
6
483
36%
West-Vlaanderen
782
40
0
826
Beschermd
408
52%
13
0
424
51%
Niet-beschermd
374
48%
27
0
402
49%
Totalen
5180
365
161
5477
Beschermd
3152
60%
224
77
3344
61%
Niet- beschermd
2128
40%
140
84
2133
39%
Het objectenbestand groeit door spontane aanmeldingen aan met 365 objecten, in 2008 waren dat er 391. Het aantal niet-beschermde waardevolle objecten daalt naar 39% van het totale ledenbestand. 61 % van de nieuwe aanmeldingen betreft beschermd erfgoed. Voornamelijk in de provincie Antwerpen is dit jaar het overwicht van beschermde gebouwen bij de nieuwe aanmeldingen uitgesproken. Monumentenwacht Antwerpen verliest echter 94 aangesloten te inspecteren gehelen waarvan 69 beschermde gebouwen. Het gaat dit jaar niet enkel om niet-beschermde gebouwen, zoals dat in 2008 het geval was. De afschaffing van de provinciale onderhoudssubsidie voor niet-beschermde waardevolle gebouwen kan dus niet de enige oorzaak zijn. Verdere bevraging van de uittredende leden lijkt aangewezen.
JAARVERSLAG 2009
- 23
Illustratie 8 Overzichtstabel beschermd erfgoed (01/01/2009) Bron: www.onroerenderfgoed.be
Objecten beschermd als monument Objecten beschermd als stadsgezicht Objecten beschermd als dorpsgezicht Objecten beschermd als landschap Objecten beschermd als ankerplaats Objecten beschermd als archeologische zone Objecten beschermd als varend erfgoed totaal
definitief beschermd 10107 337 1173 666 17 3
voorlopig beschermd 246 4 32 0 7 2
2
2
12305
293
In Vlaanderen zijn er (op 01/01/2009) 11.617 gebouwen beschermd als monument, eventueel gelegen in een stads- of dorpsgezicht. Daarvan is 29% aangesloten bij Monumentenwacht, in 2008 was dat nog 27%. Wat het aantal abonnees betreft blijft de privé-eigenaar (particulier, vennootschap of vereniging) in 2009 de grootste groep met 1382 of 46% en een aandeel van 39% van de aangesloten gebouwen (2115 te inspecteren gehelen). De 337 openbare besturen (11% van de abonnees) zijn de tweede grootste groep met 1753 of 32% van de gebouwen. Het aantal aangesloten kerkraden ligt op 40% (1203 abonnees) en deze groep heeft een aandeel van 27% (1473 te inspecteren gebouwen) op het aangesloten gebouwenbestand. De verhoudingen blijven min of meer dezelfde ten opzichte van de afgelopen twee jaar. Illustratie 9 Abonneestatus
Status per abonnee
Bisdom Kerkraad Kerkraad Intercommunale of aanverwante OCMW Stad of gemeente Provincie Vlaamse Gemeenschap of afhankelijke parastatale Rijk of afhankelijke parastatale Openbare besturen Particulier Vennootschap vzw Privé Andere Andere TOTAAL
JAARVERSLAG 2009
Aantal 6 1197 1203 5 26 254 15 17 20 337 958 231 193 1382 88 88 3010
%
40%
11%
46% 3% 100,00%
- 24
Illustratie 10
Status per te inspecteren geheel Status per te inspecteren geheel Aantal
Bisdom Kerkraad Subtotaal Kerkraad Intercommunale of aanverwante OCMW Stad of gemeente Provincie Vlaamse Gemeenschap of afhankelijke parastatale Rijk of afhankelijke parastatale Subtotaal Openbare besturen Particulier Vennootschap vzw Subtotaal Privé Andere Andere TOTAAL Illustratie 11
50,00%
%
9 1464 1473 9 180 1343 132 35 54 1753 1213 422 480 2115 136 136 5477
27%
32%
39% 2% 2% 100%
Abonneestatus vergeleken met de status per te inspecteren gehelen Abonneestatus
Status te inspecteren geheel 45,91%
45,00% 39,97%
38,62%
40,00% 35,00% 30,00%
32,01% 26,89%
25,00% 20,00% 15,00%
11,20%
10,00% 5,00% 0,00% Kerkraad
JAARVERSLAG 2009
Openbare besturen
Privé
- 25
Kerken en kapellen maken 32% van het totale bestand uit; ze blijven de grootste groep. De tweede grootste groep zijn de woonhuizen met 30%. De cijfers zijn zo goed als dezelfde als in 2008. In het overzicht (illustratie 12-13) is duidelijk te zien hoe bepaalde gebouwen van functie zijn gewijzigd. Ook het groot aantal leegstaande gebouwen (244) is opmerkelijk. Illustratie 12
Aantal te inspecteren gehelen per oorspronkelijke en huidige functie Te Inspecteren gehelen per functie Functieomschrijving Oorspronkelijke Huidige functie functie Bijzondere 115 144 Abdij, begijnhof of aanverwante 489 144 Administratie 51 161 Belfort 1 1 Bewoning (eventueel met nering) 1473 1631 Cultuur 80 382 Gezondheidszorg 56 34 Handel of horeca 110 148 Industrie, transport of opslag 169 75 Kasteel of buitenplaats 267 113 Kerk of kapel 1773 1730 Landbouw 285 94 Leegstand 10 244 Militaire bouwwerken 41 1 Molen 135 86 Onderwijs of wetenschap 194 217 Overheid, bestuur of rechtspraak 138 161 Recreatie 24 67 Werken van civiele genie of verkeerswezen 39 28 Andere 27 16 Totaal 5477 5477 Grafische weergave van voorgaande tabel
JAARVERSLAG 2009
Andere (*)
Werken van civiele genie of…
Recreatie
Overheid, bestuur of…
Onderwijs of wetenschap
Molen
Militaire bouwwerken
Leegstand
Huidige functie
Kerk of kapel
Kasteel of buitenplaats
Industrie, transport of opslag
Handel of horeca
Gezondheidszorg
Cultuur
Bewoning (eventueel met…
Belfort
Administratie
Bijzondere
Abdij, begijnhof of…
Oorspronkelijke functie
2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0
Landbouw
Illustratie 13
- 26
9.2
MONUMENTENWACHT BOUWKUNDE
9.2.1
INSPECTIES EN DIENSTVERLENING
De inspectiecapaciteit van de bouwkundige Monumentenwachtteams neemt in 2009 lichtjes toe t.o.v. het vorige jaar. In totaal worden er 1220 bouwkundige gefactureerde diensten – inclusief adviezen, werken – uitgevoerd. Samen met de verrichte adviezen en kleine noodherstellingen werden 8207 uren gefactureerd, dit betekent een stijging met 5%. Ook het aantal inspecties (alle bouwkundige inspecties, inclusief molens) stijgt met 3%, van 1119 in 2008 naar 1154 in 2009. In onderstaand overzicht worden de gefactureerde uren - d.w.z. de gepresteerde uren in situ - per type dienstverlening weergegeven. Er wordt geen rekening gehouden met de gratis dienstverlening (niet gefactureerde uren) die de monumentenwachters besteden aan andere taken zoals • de voorbereiding van de inspectie; • de verplaatsingen naar/van het gebouw; • de verwerking van de gegevens in het inspectieverslag; • het invoegen van de foto’s; • de opmaak van een dakenplan; • eventueel bijkomende opzoekingen • objectgerelateerde adviesverlening per mail of telefonisch. Dit is nochtans een belangrijk aandeel in de globale tijdsbesteding van de monumentenwachters. Om deze taken – en andere opdrachten waaronder vorming en overleg – in kaart te brengen en zichtbaar te maken zowel intern als extern, werd door Monumentenwacht Vlaanderen een tijdsregistratiesysteem ontwikkeld dat in de loop van 2009 door alle provinciale verenigingen in gebruik werd genomen maar nog niet volledig werd ingevuld zodat de cijfers nog niet konden verwerkt worden in dit jaarverslag. (zie ook infra 9.5) Illustratie 14
Aandeel in % van de diverse bouwkundige diensten 2%
2% 3%
Advies Bouwkunde Advies Molen Bouwkundige inspectie
93%
Illustratie 15
Aantal bouwkundige diensten en uren per type dienstverlening
Diensten
Advies Bouwkunde Advies Molen Bouwkundige inspectie Moleninspectie Veiligheid en toegankelijkheid Werken Bouwkunde Werken Molen Totalen
JAARVERSLAG 2009
Aantal
98 1 1039 17 21 43 1 1220
Gefactureerde uren 183 0 7631 111 17 259 6 8207
Gemiddeld aantal gefactureerde uren per dienst 1,87 0,00 7,34 6,51 0,81 6,01 6,00 6,73
- 27
Naast de gewone bouwkundige inspecties worden er tevens adviezen verleend als bijkomende dienstverlening en op specifieke vraag van de eigenaar-beheerder. In 2009 wordt er zo voor 164 objecten bijkomend advies verleend waarbij het in 21 gevallen gaat over gespecialiseerd advies m.b.t. toegankelijkheid en bereikbaarheid. Ook werden er op 43 gebouwen kleine noodherstellingen uitgevoerd. Onderstaande grafiek leert ons dat in 2009 voornamelijk (66%) middelgrote gebouwen geïnspecteerd werden, 3 met een grootte tussen 1.000 en 50.000 m . De gemiddelde inspectietijd voor deze categorie bedraagt tussen 7,16 en 11,38 uur. Illustratie 16
Aantal inspecties per objectcategorie in %
4%
1% 8%
Categorie 0-100 m³
14%
Categorie 101-1000 m³
7%
Categorie 1001-10000 m³ Categorie 10001-50000 m³ Categorie 50001-100000 m³
27%
Categorie 100001-* m³
39%
Andere (*)
Illustratie 17
Aantal inspecties/gefactureerde uren/gemiddeld aantal uren per objectcategorie in %
Objectcategorie
Aantal inspecties
Gefactureerde uren
31 266 420 178 36 12 96 1039
72,5 1034,4 3005,4 2026,1 531,2 337,2 623,9 7630,6
Categorie 0-100 m³ Categorie 101-1000 m³ Categorie 1001-10000 m³ Categorie 10001-50000 m³ Categorie 50001-100000 m³ Categorie 100001-* m³ Andere (*) Totalen
Gefactureerde uren/inspectie 2,34 3,89 7,16 11,38 14,75 28,10 6,50 7,34
Kerken of kapellen en woonhuizen werden – zoals ook in 2008 - het meest geïnspecteerd in 2009, naast een grote groep gebouwen met een culturele functie. Illustratie 18
Aandeel inspecties per objectfunctie 3% 1% 1% 1% 1% 1% 3% 1% 1% 8%
Abdij, begijnhof of aanverwante Administratie Bewoning (eventueel met nering) Bijzondere
17%
16%
Cultuur Gezondheidszorg 9% Handel of horeca Industrie, transport of opslag
27%
1% 3%
JAARVERSLAG 2009
3%
2%
1%
Kasteel of buitenplaats
- 28
Interprovinciale vergelijking Onderstaand overzicht (ill. 19) leert ons voor welke gebouwencategorieën de inspecties in 2009 werden ingezet. Bij elke provinciale vereniging gaf dat een heel andere samenstelling. In de provincie Antwerpen inspecteerde men het grootste aandeel zeer grote gebouwen (100.000m3- en meer) en verder valt een eerder gelijkmatige spreiding van de diverse categorieën op. In de provincie West-Vlaanderen inspecteerden de bouwkundige monumentenwachters dan voornamelijk middelgrote gebouwen. In Oost-Vlaanderen ging 60% van de inspecties naar kleine tot middelgrote gebouwen. In Vlaams-Brabant werden toch ook veel grote tot zeer grote gebouwen geïnspecteerd. De grote groep andere in Limburg heeft te maken met nog niet toegewezen objectcategorieën in de databank, hetgeen in 2010 zal worden rechtgezet. Illustratie 19
Verhouding in % van de inspecties per provincie per objectcategorie
100% 80% 60% 40% 20% 0% Antwerpen
Limburg
Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant
WestVlaanderen
Categorie 0-100
Categorie 101-1000
Categorie 1001-10000
Categorie 10001-50000 Andere
Categorie 50001-100000
Categorie 100000-9
Wanneer we dan kijken naar de volgende grafiek, kunnen we zien hoeveel uren er gemiddeld per objectcategorie worden geïnspecteerd. Limburg buiten beschouwing gelaten, valt de gelijkenis tussen Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant op wat betreft de eerste 4 categorieën. Uitschieter is categorie 6 in Vlaams-Brabant met een gemiddelde boven 50 inspectie-uren maar dit steunt maar op 1 inspectie en kan dan ook niet veralgemeend worden. Illustratie 20
Gemiddeld aantal uren per bouwkundige inspectie per objectcategorie en per provincie
60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Antwerpen
Limburg
Oost-Vlaanderen
Gemiddelde 0-100 Gemiddelde 1001-10000 Gemiddelde 50001-100000 Gemiddelde "andere"
JAARVERSLAG 2009
Vlaams-Brabant
West-Vlaanderen
Gemiddelde 101-1000 Gemiddelde 10001-50000 Gemiddelde 100000-*
- 29
De gemiddelde inspectiecapaciteit van een monumentenwachter (VTE) – uren ter plaatse – ligt op 250 uur op jaarbasis (ill.21). Antwerpen en Oost-Vlaanderen liggen boven het gemiddelde, West-Vlaanderen en VlaamsBrabant er wat onder. Limburg haalt veruit het gemiddelde niet, maar dit kan verklaard worden door de aanwerving van twee nieuwe monumentenwachters in de loop van 2009 die nog in opleiding zijn. Illustratie 21
Aantal gefactureerde uren bouwkunde per VTE ten opzichte van het gemiddelde
350,00 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00
Aantal gefactureerde uren BK per vte
Gemiddelde
Het gemiddeld aantal te inspecteren gehelen per monumentenwachter ligt om en bij de 150 gebouwen. De werkdruk is echter hoger in Antwerpen en Vlaams-Brabant omdat er in verhouding minder capaciteit is. Bijkomende bouwkundige teams zullen dan ook vooral in deze provincies nodig zijn op korte termijn. Illustratie 22-23
Aantal te inspecteren gehelen per VTE en het de % verhouding van het aantal monumentenwachters per provincie.
WestVlaander en 16%
250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00
Antwerp en 20%
Limburg 12%
VlaamsBrabant 22% OostVlaander en 30%
Aantal TIGs per vte
JAARVERSLAG 2009
- 30
9.3
MONUMENTENWACHT-INTERIEUR
9.3.1
INSPECTIES
In Vlaanderen zijn in totaal 9 monumentenwachters-interieur werkzaam. De provinciale Monumentenwachtverenigingen streven naar een maximale integratie van Monumentenwacht-interieur in het globale concept van de Monumentenwacht. In Antwerpen en Oost-Vlaanderen worden de interieurinspecties gekoppeld aan de provinciale conservatiepremie voor roerend erfgoed. In de tabel worden het aantal inspecties per type weergegeven. Hierbij zijn enkel het aantal gerealiseerde - en dus ook gefactureerde - inspectie-uren in het gebouw opgenomen. Er wordt geen rekening gehouden met de tijd die de monumentenwachters besteden aan de voorbereiding van de inspectie of de verplaatsingen naar het gebouw noch met de verwerking van de gegevens in het inspectieverslag, het invoegen van de foto’s of bijkomend opzoekingswerk. De tijd om vragen van abonnees te beantwoorden (helpdesk per telefoon of mail) is evenmin in kaart gebracht. Illustratie 24
Aandeel in % van de diverse interieur diensten 2% 11%
Advies Interieur
Interieurinspectie
Werken Interieur 87%
Illustratie 25
Aantal interieur dienstverleningen en uren per type dienstverlening
Diensten Advies Interieur Interieurinspectie Werken Interieur Totalen
Aantal dienstverleningen 57 130 5 192
Gefactureerde uren 155 1243 31 1429
Gemiddeld # uren 2,72 9,56 6,20 7,44
In 2009 werden er 130 reguliere interieurinspecties uitgevoerd voor 1242 inspectie-uren, 57 adviezen op vraag van de eigenaar-beheerder voor 155 uur en 5 werken interieur voor 30 uur. In totaal werden er 177 diensten verricht met een equivalent van 1428 inspectie-uren aangerekend. Bij deze cijfers wordt geen rekening gehouden met de complexiteit van de geïnspecteerde interieurs. Dit betekent een stijging ten opzichte van 2008. De monumentenwachters-interieur besteden relatief veel tijd aan de voorbereiding van een inspectie (bijv. inventarissen) en opzoekingswerk bij de opmaak van het toestandsrapport. Ook vergen gespecialiseerde adviezen al dan niet in het kader van een inspectie – zoals klimaatmetingen – veel verwerkingstijd op kantoor. Deze tijd wordt echter niet aangerekend aan de abonnee en de tijdsbesteding werd in 2009 nog niet volledig gemeten via de tijdsregistratie.
JAARVERSLAG 2009
- 31
Illustratie 26
Aantal interieurinspecties en inspectie-uren per objectcategorie
ObjectCategorie
Aantal inspecties
Categorie 0-100 m³ Categorie 101-1000 m³ Categorie 1001-10000 m³ Categorie 10001-50000 m³ Categorie 50001-100000 m³ Categorie 100001-* m³ Andere (*) Totalen Illustratie 27
Gefactureerde uren
2 19 38 52 5 2 12 130
Gefactureerde uren/inspectie
6,5 67,5 278,0 468,5 206,5 106,0 110,0 1243,0
3,25 3,55 7,31 9,01 41,30 53,00 9,16 9,56
Aandeel inspecties in % per objectcategorie 9% 5%
Categorie 0-100 m³
9% Categorie 101-1000 m³
22%
Categorie 1001-10000 m³ Categorie 10001-50000 m³ Categorie 50001100000 m³
17%
38%
38% van de inspecties zijn middelgrote gebouwen (categorie 3. 1001-10.000 m³) en 17 zeer grote gebouwen (boven 100.000m³). De gemiddelde inspectietijd per objectcategorie moet voor de interieurinspecties gerelativeerd worden. De complexiteit van de interieurs met inbegrip van de cultuurgoederen kan immers aan de hand van de objectcategorie niet worden aangeduid. Interieurinspecties worden voornamelijk uitgevoerd voor kerkinterieurs (109 kerken of kapellen). Daarnaast worden er in 2009 onder meer 10 abdijen of begijnhoven, 5 woonhuizen en 2 kastelen geïnspecteerd. Illustratie 28
Aantal interieur-nspecties 2009 per oorspronkelijke functie en per objectcategorie
Objectfunctie in m³
Andere
0-100
1011000
100110000
1000150000
50001100000
100001*
Totalen
Abdij, begijnhof of aanverwante Administratie Bewoning (eventueel met nering) Bijzondere Cultuur Gezondheidszorg Handel of horeca Industrie, transport of opslag Kasteel of buitenplaats Kerk of kapel Landbouw Militaire bouwwerken Molen Onderwijs of wetenschap Overheid, bestuur of rechtspraak Recreatie Werken van civiele genie of verkeerswezen Andere (*) Totalen
0 0 1
0 0 0
9 0 1
0 0 3
1 0 0
0 0 0
0 0 0
10 0 5
0 1 0 0 0 0 10 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0
0 1 1 0 0 0 7 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 35 0 0 0 0 0
0 0 0 0 1 2 48 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 5 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0
0 2 1 0 1 2 109 0 0 0 0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 12
0 2
0 19
0 38
0 52
0 5
0 2
0 130
JAARVERSLAG 2009
- 32
Interprovinciale vergelijking In 2009 werden 130 interieurinspecties uitgevoerd, exclusief de adviezen of kleine noodinterventies. Het gaat dan bij vier van de vijf provincies voor minstens 60% om eerste inspecties. Enkel in West-Vlaanderen zijn de helft herhaalinspecties. Illustratie 29
Verhouding eerste/herhaalinspecties interieur
100% 80% 60% 40% 20% 0% Antwerpen
Limburg
Aantal eerste inspecties Int
Oost-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
West-Vlaanderen
Aantal herhaal inspecties Int.
Het grootste aandeel inspecties werd uitgevoerd in Oost-Vlaanderen, waar ook drie monumentenwachtersinterieur werkzaam zijn. In de provincie Antwerpen wordt beduidend meer gebruik gemaakt van specifieke adviezen in de plaats van een integrale inspectie. Gezien de omvang van het aangesloten patrimonium in de provincie Antwerpen – de grootte van het gebouw en de complexiteit van het interieur met haar inboedel – lijkt dat een goede aanpak. Een duidelijke afbakening van wat inspecties, deelinspecties en adviezen zijn dringt zich echter op. Dit zal worden verfijnd in 2010 door de adviseur interieur in onderlinge afstemming met de adviseur bouwkunde. Illustratie 30
Verhouding van het aantal interieurinspecties per provincie
Antwerpen 11% West-Vlaanderen 8% Limburg 16%
Vlaams-Brabant 27%
Oost-Vlaanderen 38%
Illustratie 31 Provincie/Int Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen
Vormen van dienstverlening interieur per provincie in gefactureerde uren Advies Int. 62 12 37 22 22
JAARVERSLAG 2009
Inspectie Int. 283 118 388 207 250
Werken Int. 7 22 0 0 2
- 33
De inspectiecapaciteit in Limburg ligt beduidend lager in 2009 omwille van de bevallingsrust van een van de medewerkers vanaf juli 2009. Illustratie 32
Aantal gefactureerde uren interieur per VTE ten opzichte van het gemiddeld
Aantal gefactureerde uren Int per vte
Gemiddelde
West-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
Oost-Vlaanderen
Antwerpen
Limburg
300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00
De verdeling per objectcategorie is per provincie erg verschillend – net zoals voor de bouwkundige inspecties dat het geval was. Monumentenwacht provincie Antwerpen besteedt bijna 40% van de uitgevoerde inspecties aan de grootste gebouwencategorie. Ook in West-Vlaanderen werden zeer grote gebouwen geïnspecteerd, hetgeen ook blijkt uit de gemiddelde inspectietijd. Illustratie 33
Verhouding van de inspectietijd in % per objectcategorie
100% 50% 0% Antwerpen Categorie 0-100 Categorie 10001-50000 Andere Illustratie 34
Limburg
OostVlaams-Brabant WestVlaanderen Vlaanderen Categorie 101-1000 Categorie 1001-10000 Categorie 50001-100000 Categorie 100001-*
Gemiddeld aantal uren per inspectie per objectcategorie
180,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 Antwerpen Categorie 0-100 Categorie 10001-50000 Andere
JAARVERSLAG 2009
Limburg
Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Categorie 101-1000 Categorie 50001-100000
Categorie 1001-10000 Categorie 100000-*
- 34
9.4
ANALYSE VAN DE SYNOPTISCHE QUOTERINGEN
Sedert 2001 wordt systematisch de bewaringstoestand (goed-redelijk-matig-slecht/niet geïnspecteerd) van het bouwdeel in percentages, ook wel synoptische quoteringen genoemd, in het maatwerk ingegeven. De bedoeling van deze gegevens is tweeledig. Enerzijds geeft het een grootorde aan van het vastgestelde probleem (10% van de dakbedekking is in een slechte staat), anderzijds kan gekeken worden naar de evolutie van de bouwdelen over de tijd heen. Uiteraard moeten de gegevens met de nodige omzichtigheid geïnterpreteerd worden. Het aantal uitgevoerde inspecties speelt een belangrijke rol voor de interpretatie van de resultaten. Hoe meer inspecties beschikbaar zijn, des te nauwkeuriger de resultaten zullen zijn. De module in het maatwerk kan naast het genereren van statistische informatie ook benut worden voor de kwaliteitszorg door de adviseur bouwkunde, bijvoorbeeld bij de ijking van beoordelingen, en door de preventieadviseur. De analyse van de percentages kan gebeuren op basis van volgende parameters: - Objectfunctie (abdij, kerk, woonhuis, kasteel…); - Objectcategorie (grootte van het object in m³); - Provincie; - Inspectiejaar; - Bescherming; - Abonneestatus (openbaar bestuur, kerkraad, privé). Het systeem laat ook toe vergelijkingen per provincie, per type gebouw of per eigenaarsstatuut te maken. Bijkomende en diepgaande analyse van de reeds verzamelde gegevens is wenselijk. Aan de hand van de resultaten die wijzen op specifieke lacunes of problemen, kunnen aangepaste acties ondernomen worden of kan beleidsondersteunende informatie gegenereerd worden. Enkele voorbeelden Illustratie 35-36 Evolutie van de toegankelijkheid en bereikbaarheid bouwkundig interieur 2001-2009 Inspectiejaar Aantal_inspecties Goed Redelijk Matig Slecht Niet geinspecteerd 2001 208 57,36 6,35 16,32 19,06 0,91 2002 535 58,27 10,38 15,19 13,57 2,57 2003 667 63,58 7,06 13,87 12,88 2,47 2004 650 63,19 9,38 11,83 11,88 3,48 2005 643 65,41 5,32 13,53 13,90 2,80 2006 595 64,22 8,47 12,34 11,61 3,53 2007 659 68,77 6,36 11,58 8,96 4,29 2008 659 63,71 6,14 13,25 12,86 3,88 2009 601 69,40 4,77 13,21 9,45 3,14 Evolutie van de nokken 2001-2009 Inspectiejaar Aantal_inspecties Goed 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
JAARVERSLAG 2009
474 660 763 755 772 659 693 726 697
Redelijk 39,84 44,35 45,51 45,77 46,35 45,08 52,03 45,88 50,98
38,67 34,90 32,49 36,80 33,39 35,53 32,22 32,85 34,20
Matig 17,16 17,65 17,67 14,01 20,98 15,49 13,15 15,92 15,18
Slecht 3,68 2,67 4,02 3,11 2,49 3,11 1,99 4,12 3,21
Niet geinspecteerd 0,65 0,42 0,31 0,34 0,51 0,78 0,58 1,07 1,86
- 35
9.5.
ANALYSE VAN DE TIJDSREGISTRATIE
9.5.1
MONUMENTENWACHT VLAANDEREN
Vanaf 15/04/2008 hebben alle medewerkers van Monumentenwacht Vlaanderen de tijdsregistratie consequent en volledig bijgehouden. De maandelijkse rapporten worden intern gebruikt bij de planning van projecten en zijn een leidraad bij de opmaak van jaarafspraken en de waarderings- en evaluatiegesprekken. De ondersteuning aan de provinciale verenigingen vanwege de koepel kan ook via de tijdsregistratie in kaart gebracht worden. Zo besteedden beide preventieadviseurs bijvoorbeeld 24% van hun tijd (elk 0,5 VTE) aan werkplaatsbezoeken en provinciale klimtrainingen. De ICT-adviseur (1 VTE) leverde voor 17% van zijn tijd louter support aan de provinciale verenigingen naast 44% ontwikkelingswerk in de diverse lopende projecten en 7% aan het project MOVE binnen het erfgoedhuis. De adviseur bouwkunde (0,8 VTE) gaf ondersteuning voor 13% van haar tijd (66% was zij afwezig bevallingsrust, ouderschapsverlof – borstvoedingspauzes – ziekte – verlof) en 6% werd besteed aan de opmaak van een onderhoudstip naast andere taken. De adviseur interieur (1 VTE) kon voor 23% van haar tijd investeren in ondersteuning (kwaliteitszorg, opleidingen, helpdesk en plaatsbezoeken), naast 12% pers en promotie en taken zoals projectwerking en vergaderingen ondanks 25% afwezigheid (deels wegens ziekte en verlof). De directeur investeerde 12% van haar tijd aan het project MOVE in het erfgoedhuis. Illustratie 37
Tijdsbesteding van de directeur in 2009
vergaderingen 9% 3% 1%
projectwerking (varend erfgoed, archeowacht)
11% 5%
MOVE pers & promotie interne werking (personeel, financiën, opvolging, beheer) externe werking (provincies, vlaamse overheid, internationaal, andere) recrutering & vorming
14%
12%
2%
4%
14% 25%
verlof & feestdagen
9.5.2
PROVINCIALE MONUMENTENWACHTVERENIGINGEN
In de provincies waar de tijdsregistratie wordt bijgehouden kan een beter inzicht verkregen worden in de tijdsbesteding van de medewerkers. Bedoeling daarvan is de processen beter te kunnen analyseren en in te grijpen daar waar nodig wanneer de provinciale vereniging dit nodig acht in het kader van het verhogen van de inspectiecapaciteit of het optimaliseren van de organisatie van het werk. De resultaten voor drie provincies – al dan niet voor een volledig jaar – geven min of meer dezelfde grote tijdsblokken weer. In de provincie Vlaams-Brabant worden de rapporten ook benut als managementtool bij planning, waardering en evaluatie van de medewerkers.
JAARVERSLAG 2009
- 36
Illustratie 38
Tijdsbesteding monumentenwachters 2009 MWVB 5%
MWL 6%
MWO 3%
Inspectie ter plaatse Vergaderingen
11% 6%
9% 3%
12% 3%
Kantoor Andere
43% 22%
44% 21%
31% 45%
13% 100%
17% 100%
6% 100%
Opleidingen
Verlof Totaal Illustratie 39
Tijdsbesteding voor Monumentenwacht Vlaams-Brabant
11%
13%
Inspectie ter plaatse Kantoor Opleidingen
22%
Vergaderingen Andere
43%
Verlof
6% 5%
Een gedegen analyse van de tijdsregistratie maakt op termijn mogelijk na te gaan hoe de kerntaken, inspecties en de dienstverlening aan de gebruikers-leden, kunnen gemaximaliseerd worden volgens de beleidsopties van de provinciale vereniging. Hoeveel tijd gaat er naar een inspectie ter plaatse (gefactureerde uren) en hoeveel tijd wordt er aan een rapport besteed? Hoeveel tijd investeert een team in de nazorg en is dat voldoende? Welke taken kunnen eventueel door de administratie worden gedaan? Wat is de optimale taakverdeling van een team dat is samengesteld uit een eerste en een tweede wachter? Essentieel is dat er op beleidsniveau keuzes worden gemaakt en een langetermijnvisie wordt uitgezet, wat als kerntaken wordt beschouwd en wat eventueel als minimum norm of streefdoel wordt aangenomen. Onderstaande taartdiagrammen zijn louter toegevoegd bij wijze van voorbeeld. Illustratie 40
Tijdsbesteding van een eerste monumentenwachter bouwkunde: enkel de inspectietaken bij wijze van voorbeeld 1% Inspectie ter plaatse
6%
Inspectie tekeningen
23%
Inspectie Voorbereiding en opzoekingswerk 3%
2% 1%
61%
3%
Inspectie foto's Inspectie nazorg Inspectie rapport Inspectie reistijd Inspectie administratie
JAARVERSLAG 2009
- 37
Illustratie 41
Tijdsbesteding van een tweede monumentenwachter bouwkunde: enkel de inspectietaken bij wijze van voorbeeld 2% Inspectie ter plaatse 10% Inspectie tekeningen 30%
12%
Inspectie Voorbereiding en opzoekingswerk Inspectie foto's
10%
Inspectie nazorg 7% 26%
Inspectie rapport
3%
JAARVERSLAG 2009
- 38
10 AANVULLENDE DIENSTVERLENING 10.1
PUBLICATIES
10.1.1 TARIEFPLAN In 2009 wordt in overleg met de provinciale verenigingen een folder uitgegeven met de tarieven voor 2010. Deze wordt eind december ter beschikking gesteld van de provinciale verenigingen voor eventuele verspreiding met de facturen voor vernieuwing van het lidgeld. 10.1.2 ONDERHOUDSBROCHURES
terafvoer Eind 2009 verschijnt ‘Onderhoud van hemelwaterafvoer’. De oude brochure – een van de eerste onderhoudsbrochures die gelanceerd werden onder coördinatie van Stef Binst (+2009) wordt grondig herwerkt en uitgebreid door Birgit van Laar, adviseur bouwkunde. De brochure beschrijft de verschillende vormen van hemelwaterafvoer, de belangrijkste schadefactoren en de nodige aandachtspunten bij onderhoud en restauratie van de hemelwaterafvoer.
In januari 2009 verschijnt de onderhoudsbrochure over het onderhoud van houten vloeren door Sara Huycke, (voormalig) monumentenwachter interieur (MWO) en Veerle Meul, adviseur interieur. Als klankbord voor deze publicatie fungeerden Charles Indekeu (Artesis Hogeschool), Tanya Bourgeois (MWA), Brecht Lagae (MWW)), Filip Redant (Atelier Passe Partout), Harrie Schuit (Interieurwacht Noord-Brabant), Pol Bruijs (Bruijs&Streep Restauratie) en Taco Hermans (RACM). In 2009 komt de onderhoudsbrochure over het onderhoud van kerkelijk textiel tot stand door Veerle Meul, adviseur interieur, die begin 2010 zal gepubliceerd worden. Als klankbord voor deze publicatie fungeerden Tanya Bourgeois (MWA), Anne-Catherine Olbrechts (MWO), Griet Kockelkoren (FARO), Annemie Van Dijck (CRKC), Livia Snauwaert (erfgoedconsulent Provincie Oost-Vlaanderen), Marc Mees (Erfgoedconsulent Provincie Antwerpen), Els Deconinck (Provincie Vlaams-Brabant), Natalie Ortega (Artesis Hogeschool) en Maarten van Zanten (koster O.L.V. Kathedraal Antwerpen). De onderhoudsbrochures worden verzonden naar alle abonnees. De brochures kunnen door de monumentenwachters verder ook gratis worden uitgedeeld aan de abonnee (of aan onderhoudsmedewerkers) tijdens inspecties.
JAARVERSLAG 2009
- 39
10.2
KOSTPRIJSANALYSE EN ONDERHOUDSPLANNING
KOSTPRIJSANALYSE EN ONDERHOUDSPLANNING In 2007 kreeg Monumentenwacht Vlaanderen de opdracht om een uitbreiding van de dienstverlening voor te bereiden, met als doel de toestandsrapporten te koppelen aan een kostencalculatie en onderhoudsplanning. Doelstellingen van het project: • gebruikers-leden kunnen zich door deze bijkomende dienstverlening een idee vormen van de kostprijs die de aanbevelingen in het inspectierapport of het onderhoudsdraaiboek met zich mee brengen; • gebruikers-leden kunnen hun onderhoudskosten plannen op langere termijn (6 of 10 jaar) in functie van de prioriteiten die gesteld worden in het rapport of onderhoudsdraaiboek en op die manier een meerjarenbegroting voor onderhoud opstellen; • de overheid kan de kostenraming als instrument aanwenden om een eventuele langetermijnonderhoudspremie toe te kennen. Als eindproduct wordt een instrument beoogt dat een meerjarenonderhoudsplanning koppelt aan indicatieve ramingen van de kostprijs. Voor dit project werden er zowel een werkgroep van externe adviseurs als een werkgroep van monumentenwachters opgericht. Daarnaast wordt er op adviseursniveau binnen Monumentenwacht Vlaanderen regelmatig overleg gepleegd om het project in goede banen te leiden en inhoudelijk vorm te geven. Nadia Pelckmans coördineert het project. De werkgroep externe adviseurs werd als volgt samengesteld: • Arch. Sophie Beyen, restauratie-architecte • Prof. Dr. Ir. Arch. Frank De Troyer, KU Leuven • Graaf Ghislain d’Ursel, Kasteel van Hex • Dhr. Ernst Van Der Grijp, directeur Monumentenwacht Gelderland-Nederland • Dhr. Yves Vanhellemont, technisch adviseur WTCB • Dhr. Paul Van Schoors, voorzitter domein Roosendael • De heer Guido Vandekerckhove, Technisch directeur, Group Monument • Arch. Edith Vermeiren, restauratie-architecte • Arch. Willem Hulsaert, restauratie-architect/erfgoedonderzoeker, Vioe In de onderzoeksfase werd een projectplan opgemaakt en werd een aanvang genomen met het verzamelen van gegevens voor de opbouw van een bibliotheek van kostenelementen. Deze bibliotheek van kostenelementen werd verder uitgebouwd aan de hand van een aantal bestaande prijzenborderellen (Aspen Index, UPA-BUA) en uit gegevens uit offertes voor restauratieprojecten van bouwbedrijven en uit ramingen van restauratiearchitecten. De bibliotheek werd in 2009 regelmatig aangepast en aangevuld met gegevens uit restauratieprojecten en uit offertes die monumentenwachters kregen van leden van monumentenwacht. In het kader van het project werd een tiental pilootprojecten uitgevoerd. Zowel voor hun typologie als hun geografische ligging werd er voor de pilootprojecten gestreefd naar een zo groot mogelijke diversiteit (woning, kerk, dorpskerkje of kapel, molen, kasteel,... verspreid over de vijf Vlaamse provincies). Illustratie 42
Pilootprojecten
Woning Renaat Braem - Deurne Sint Catharina-kerk - Herentals Art-deco appartementsgebouw - Antwerpen Sint Lambertuskerk – Broekom (interieur) Sint-Pharaïldiskerk - Smetlede Dubbelwoning - Sint-Niklaas Voormalig postgebouw - Overmere Kapel van Steenbergen - Oud-Heverlee Kapucijnerklooster - Leuven Tombeelmolen - Avelgem
provincie Antwerpen Antwerpen Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant West-Vlaanderen
datum laatste restauratie 2002 2005 onbekend 1922 onbekend geen onbekend 2001 1970 2000
Op vraag van monumentenwachters werd er in 2009 ook advies met betrekking tot kostenraming en meerjarenonderhoudsplanning verleend aan de beheerders van Kasteel Doggenhout te Ranst en werd er op
JAARVERSLAG 2009
- 40
vraag van het Agentschap Ruimte en Erfgoed een kostenraming en langetermijnplanning opgemaakt voor de bunker nabij de Dodengang in Diksmuide. Op basis van deze pilootprojecten werd een procesbeschrijving en een werkstructuur opgebouwd, als onderdeel van de voorlopige versie van het eindrapport van het project kostprijsanalyse. Deze eerste versie van het eindrapport werd voorgesteld op de Algemene Vergadering van Monumentenwacht Vlaanderen van 14 december 2009. De opmaak van het definitieve eindrapport met verder plan van aanpak voor implementatie en communicatie zal midden 2010 worden afgerond en worden voorgelegd aan het Agentschap Ruimte en Erfgoed en het kabinet van minister Bourgeois. Binnen Monumentenwacht Vlaanderen wordt er een database ontwikkeld: Maks. In deze database worden alle beschikbare gegevens van de objecten van de leden van Monumentenwacht Vlaanderen verzameld en het is tevens een instrument om de rapportage te uniformiseren en te vereenvoudigen. Met betrekking tot deze database werd gestart met het gedeelte betreffende de database voor interieurinspecties. Binnen deze database wordt er ook een luik kostprijsanalyse voorzien. (cfr. Supra 7.5) Via de aanbevelingen uit de database kunnen berekeningen voor de kost van deze aanbevelingen gemaakt worden en wordt bovendien een planning voor de onderhoudswerkzaamheden over zes jaar uitgezet. De bibliotheek van kostenelementen wordt gekoppeld aan de database. Nadia Pelckmans nam in het kader van dit project deel aan de vergaderingen van het netwerk Behoud en Beheer, een netwerk van beheerders van historisch erfgoed met als doel ervaringen met betrekking tot behoud of beheer uit te wisselen. De bijeenkomsten van het netwerk vonden in 2009 plaats op 4/03 en op 15/09.
10.3
MONUMENTENWACHT VAREND ERFGOED
Monumentenwacht Vlaanderen kreeg in 2007 van toenmalig Vlaams minister Dirk Van Mechelen, bevoegd voor Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed de opdracht om de dienstverlening voor het Varend Erfgoed uit te bouwen. Aangezien het uitvoeren van inspecties niet behoort tot de kerntaken van de koepelvereniging, werd aan de provinciale vzw's de vraag gesteld of er interesse bestond om de monumentenwachters varend erfgoed op te nemen binnen het personeelsbestand van de vzw. De Algemene Vergadering van Monumentenwacht Oost-Vlaanderen vzw reageerde hier op 12 december 2007 positief op. Op 12 februari 2008 zijn Broos Colman en Jelle Annemans in dienst getreden, respectievelijk als eerste en tweede monumentenwachter. 2008 was het eerste werkjaar van Monumentenwacht Varend Erfgoed, waarin de nadruk lag op bijkomende opleidingen, de basisuitrusting en afbakening van de inspectieopdracht van de monumentenwachters. In 2008 voerden de monumentenwachters alvast 9 proefinspecties uit. In 2009 startten de monumentenwachters met het uitvoeren van de eerste officiële inspecties, diktemetingen en adviezen. De werking wordt ondersteund door een Raad van Advies samengesteld uit experten, deze komt in 2009 eenmaal samen op 22/01. 10.3.1
ABONNEES
Sinds januari 2009 kunnen eigenaars en beheerders van varend erfgoed (schip, boot, drijvende inrichting met inbegrip van de uitrusting en van de voortstuwingsmiddelen) een lidmaatschap aangaan bij Monumentenwacht Varend Erfgoed. In de loop van het jaar worden door de monumentenwachters een heel aantal eigenaars en beheerders van vaartuigen warm gemaakt voor een lidmaatschap. In de loop van 2009 worden er 28 lidmaatschappen afgesloten: (Identificatie vaartuig - Objectnaam - Bouwjaar Ligplaats) 1. Zeilschip Driemast Barkentijn Mercator 1931 Oostende 2. Sleepboot Amical 1914 Antwerpen 3. Motorspits Alyv 1938 Baasrode 4. Lichtschip Westhinder-1 1949 Rupelmonde 5. Lichtschip Westhinder-3 1950 Antwerpen 6. Patrouillevaartuig Zoef 1939 Mechelen 7. Drijvende grijperkraan Stoomkraan nr.9 1950 Antwerpen 8. Koninklijk Jacht Avila 1964 Oostende 9. Oudenaarde Antwerpen 10. Zeiljacht Williwaw 1968 Antwerpen 11. Bijboot 't Keur Bornem 12. Sleepboot Odilia 1911 Neeroeteren 13. Oostendse tweemastsloep De Nele 2005 Oostende 14. Opduwer Anna 1932 Alken
JAARVERSLAG 2009
- 41
15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.
Opduwer Greetje Alken Sleepschip Mon Désir 1913 Antwerpen Motorspits Liomar 1959 Antwerpen Motorschip Angele Antwerpen Vissersboot D'n Bruinen 1902 Rupelmonde Vissersboot François Musin 1948 Antwerpen Schoener Albraz Burcht Klipperaak Tijl Uilenspiegel 1896 Rupelmonde Wilhelm 1930 Antwerpen Hasselteraak Adriana Mendonk Spits Rosanna 1923 Erpe-Mere Tjalk Heilke Drongen Zeereddingsboot Watson 1946 Brugge Hagenaar Johanna 1903 Antwerpen
De 28 lidmaatschappen komen overeen met 20 abonnees. Dit betekent dat verschillende abonnees meerdere vaartuigen aansloten als object bij Monumentenwacht. Het abonneebestand van Monumentenwacht Varend Erfgoed bestaat momenteel grotendeels uit particulieren en verenigingen. Illustratie 43
Abonneestatus
Particulier Stad of Gemeente Vennootschap Vzw Totaal 10.3.2
Aantal 10 1 1 8 20
% 50% 5% 5% 40% 100%
PROMOTIE EN LEDENWERVING
Monumentenwacht Varend Erfgoed staat aan de start van zijn werking. Het is dus noodzakelijk veel tijd en aandacht te besteden aan promotie en ledenwerving. In 2009 uitte zich dat in een groot aantal prospectiebezoeken aan kandidaat-leden, deelnames aan opendeurdagen en maritieme evenementen. • • • • • • • • • • • • • • •
15/01 Algemene prospectie Gent 16/01 Algemene prospectie Brugge 02/02 Prospectie Maritieme Site Oostende 18/02 Prospectie Avila Brussel 03/03 Prospectie Williwaw 08/04 Algemene prospectie Oostende 14/04 Algemene prospectie Antwerpen 18/04 Algemene prospectie Gent 03/06 Prospectie François Musin 17/06 Prospectie SKB 05/08 Prospectie Sint-Jozef Antwerpen 24/08 Prospectie Moortgat 09/09 Prospectie Rosanna 26/10 Prospectie Hagenaar 29/10 Prospectie BM 16 Wondelgem
Belgian Boat Show Monumentenwacht Varend Erfgoed was aanwezig op de Belgian Boat Show in Flanders Expo in Gent van 7 februari tot 14 februari 2009. Ook de andere watergebonden erfgoedverenigingen hadden een plaats op de beurs. Op zaterdag 14/02 organiseert Monumentenwacht Vlaanderen er een persconferentie over de werking van Monumentenwacht Varend erfgoed met als sprekers Luc Verpoest, gedeputeerde Jozef Dauwe en Ingo Luypaert, als plaastvervanger van de minister. Oostende voor Anker Oostende voor Anker is een groots maritiem evenement met deelname van meer dan 100 klassieke zeilschepen en tientallen animaties. Het festival van de authentieke scheepvaart is doorgedrongen van op de kaaien tot op de Oostendse pleinen. Tijdens de editie van 2009 van 29 mei tot 1 juni was ook Monumentenwacht Varend Erfgoed aanwezig.
JAARVERSLAG 2009
- 42
Ook onderstaande maritieme evenementen konden rekenen op de aanwezigheid van de monumentenwachters Varend Erfgoed: • Lanklaar voor Anker (4 en 5 juli 2009) • Temse in de Wolken (22 en 23 augustus 2009) • Opendeurdag Oostende Oosteroever (27 september 2009) • Scheldefeesten Baasrode (18 tot 22 september 2009) • Waterkantwerpen (26 en 27 september 2009) • Boomse Feesten (september 2009) • Vakbeurs Historische schepen (november 2009) 10.3.3
INSPECTIES
In 2009 worden volgende inspecties uitgevoerd: • Patrouillevaartuig Zoef Geel • Scheepskundige inspectie • (1e inspectiedag in 2008) • Koninklijk Jacht Avila Oostende • Scheepskundige inspectie • Sleepboot Odilia Neeroeteren • Scheepskundige inspectie • Vissersboot François Musin Antwerpen • Scheepskundige inspectie • Klipperaak Tijl Uilenspiegel Rupelmonde • Scheepskundige inspectie • Vissersboot D'n Bruinen Rupelmonde • Scheepskundige inspectie Uitgevoerde diktemetingen: • Patrouillevaartuig Zoef Geel • Zeiljacht Williwaw Antwerpen • Klipperaak Tijl Uilenspiegel Rupelmonde • Vissersboot François Musin Antwerpen Adviesverlening • advies Westhinder-I (20 januari 2009) • advies Museum aan de Stroom Antwerpen (2 februari 2009) • advies Mercator Oostende (5 maart 2009) • advies gemeente Kruibeke (9 juni 2009) • advies Avila Brussel (1 september 2009) • advies Wilhelm (7 september 2009) • advies Nele Oostende (17 en 18 september 2009) • advies Heilke (23 september 2009) • advies Mola Sint-Pauwels (7 oktober 2009) • advies Rijn- en Binnenvaartmuseum (13 oktober 2009) • advies Archonaut Brugge (27 oktober 2009) 10.3.4
OPLEIDINGEN EN STUDIEDAGEN
Een inspectie van het varend erfgoed vergt een grote deskundigheid. De monumentenwachters beschikken over zowel de theoretische als de praktische kennis om de diversiteit van scheepstypen, materialen en technieken en de historische waardevolle onderdelen te inspecteren en adequaat advies te geven. Naast deze bestaande kennis is het uiteraard nodig om de monumentenwachters up to date te houden als specialisten binnen hun werkgebied. Zowel in het kader van de veiligheid als in het kader van bijscholing, volgden de monumentenwachters verschillende opleidingen in 2009. Daarnaast namen ze deel aan enkele studiedagen over het watererfgoed. • • • • •
metaaldiktemeting scheepsbouw, Rupelmonde verftechnieken, Baasrode scheepsbouw, Arnemuiden studiedag: Koers zetten naar een Oostendse museumhaven (7 februari 2009)
JAARVERSLAG 2009
- 43
• •
studiedag: Watererfgoed Antwerpen (25 mei 2009) studiedag: Geschiedenis van de watersport en het watererfgoed (10 november 2009)
Daarnaast nemen de monumentenwachters Varend Erfgoed mee deel aan de touwtrainingen met de OostVlaamse monumentenwachters. Ook volgen beiden de volledige basiscursus bedrijfshulpverlener van het Rode Kruis op volgende data: 14/10 – 21/10 – 28/10 – 18/11 – 25/11 – 2/12. Zij slaagden voor de examenproef op 9 december 2009. 10.3.5
ONTMOETINGSDAG ABONNEES
De monumentenwachters Varend Erfgoed brachten een bezoek aan Anglo Belgian Corporation nv, de fabriek waar ABC-motoren worden vervaardigd. Dit was tevens een ontmoetingsmoment met abonnees.
10.4
MONUMENTENWACHT ARCHEOLOGISCH PATRIMONIUM (MAP)
Monumentenwacht Vlaanderen kreeg in 2008 de opdracht een onderzoek uit te voeren naar de wenselijkheid en haalbaarheid van de oprichting van een Monumentenwacht voor het archeologisch erfgoed. Dit onderzoek wordt in mei-juni 2008 op halftijdse basis uitgevoerd door Nele Goeminne, licentiate in de archeologie (KULeuven) en Master in Conservation (RLICC KULeuven). Deze eerste, beknopte studie brengt aan de hand van een verkennende gespreksronde met de diverse belanghebbenden (o.m. VIOE, Agentschap Ruimte & Erfgoed, provinciale archeologische diensten, Intergemeentelijke archeologische diensten, Vlaamse Land Maatschappij, Agentschap Natuur en Bos, Regionale Landschappen, Stichting Kempens Landschap) een aantal noden in het archeologisch erfgoedlandschap in kaart. Hieruit is gebleken dat een Monumentenwacht voor het archeologisch erfgoed, op voorwaarde van de vervulling van een aantal – niet onbelangrijke – randvoorwaarden, een meerwaarde zou kunnen betekenen voor het in situ behoud van dit erfgoed in Vlaanderen. De studie geeft tevens de aanzet voor een mogelijke invulling van een dergelijke dienstverlening, geïnspireerd op de werking van de Stichting Archeologische Monumentenwacht in Nederland (AMW). Ook binnen de bestaande werking van Monumentenwacht wordt deze verbreding van de dienstverlening als een meerwaarde beschouwd. Op basis van de haalbaarheidsstudie, heeft toenmalig minister Van Mechelen - zonder rekening te houden met de randvoorwaarden - beslist Monumentenwacht de benodigde middelen toe te kennen om in 2009 een dienstverlening voor het archeologisch erfgoed operationeel te maken/op te starten. In samenspraak met de Raad van Bestuur wordt besloten om in plaats van twee, één medewerker aan te werven en het door de Vlaamse Overheid toegekende bedrag (150.000 euro) te spreiden over twee werkingsjaren 2009-2010. In augustus 2009 wordt Nele Goeminne aangeworven bij Monumentenwacht Vlaanderen als adviseur archeologie. Voor de inhoudelijke ondersteuning van het project wordt een Raad van Advies opgericht, waarin volgende deskundigen zetelen: • Luc BAUTERS, provinciaal archeoloog en ondervoorzitter KCML archeologie • Joke BUNGENEERS, provinciaal archeoloog • Nele GOEMINNE, adviseur archeologie Monumentenwacht Vlaanderen • Marleen MARTENS, wetenschappelijk adviseur VIOE • Raf RIBBENS, erfgoedconsulent archeologie Agentschap Ruimte en Erfgoed • Liesbeth VAN CAMP, depotmedewerker VIOE • Birgit VAN LAAR, adviseur bouwkunde Monumentenwacht Vlaanderen • Jacquo SILVERTANT, Forum • Anouk STULENS, directeur Monumentenwacht Vlaanderen • Nathalie VOSSEN, directeur Stichting Archeologische Monumentenwacht Nederland De Raad van Advies komt een eerste maal samen op 22/10 en begeleidt de verschillende fases (onderzoeksfase, opstartfase, ontwikkelingsfase en evaluatiefase) in de opstart van monumentenwacht archeologie. In de onderzoeksfase wordt een plan van aanpak opgemaakt voor de periode augustus 2009 - december 2010. In 2009 wordt in eerste instantie gestart met de uitdieping van enkele elementen uit de haalbaarheidsstudie. Zo wordt in de eerste raad van advies aandacht besteed aan:
JAARVERSLAG 2009
- 44
•
• • • • •
de afbakening van: o de doelgroep van eigenaars/beheerders o de doelgroep van het te inspecteren archeologisch erfgoed o de aanvaardingscriteria o de taakstelling/opdracht van Monumentenwacht archeologie een aanzet tot uitwerking van een inspectie- en rapportagesystematiek lidmaatschapsformules en vergoedingen keuze van pilootinspecties verzamelen van expertise m.b.t. “in situ behoud en beheer” van het archeologisch erfgoed naamgeving
Concreet wordt de verkennende gespreksronde verder gezet en uitgediept met volgende gesprekken: 11/08/09 28/09/09 02/10/2009 02/10/09 09/10/09 15/10/09 15/10/09 04/11/09 10/11/09
Provinciale archeologen Agentschap RO Vlaanderen – Onroerend Erfgoed Brussel, archeologie (Werner Wouters, Jessica Vandevelde en Marlies Fret) Agentschap RO Vlaanderen – Onroerend Erfgoed Brussel, landschappen (Mira van Olmen) Agentschap Natuur en Bos – verkennend gesprek met Joris Vandervelden (hoofd cel ondersteuning terreinbeheer) prof. Roger Langohr (UGent, afdeling bodemkunde) VIOE (Sonja Vanblaere, Marleen Martens, Marc De Bie, Marnix Pieters…) prof. Jean Poesen (KUL, afdeling fysische en regionale geografie) David Depraetere (archeoloog VLM) – werking VLM, uitwisselen van verzamelde documentatie Karl Cordemans (VLM) – project cultuurhistorische beheerovereenkomsten
Volgende terreinbezoeken worden ingepland, teneinde een beter omlijnd idee te krijgen van de doelgroep (inclusief de beheerproblematieken) en het takkenpakket van Monumentenwacht archeologie: 09/09 24/09 13/10/09 05/11/09 17/11/09 23/11/09 26/11/09 09/12/09
Stichting Archeologische Monumentenwacht Nederland (AMW) – bespreking werking ; bijwonen monitor motte ; bijwonen bezoek terrein met ondergrondse archeologische relicten Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (Martin Merken) – bezoek van enkele tumuli in Haspengouw en bespreking beheerproblematiek Inspectie “Verloren Kost” in Lier – meegaan met bouwkundige wachters om eventuele inbreng van /koppeling met Monumentenwacht archeologie na te gaan Inspectie kasteelruïne Roosendael – meegaan met bouwkundige wachter om (samen met Joke Bungeneers) eventuele inbreng/koppeling met Monumentenwacht archeologie na te gaan Verkennend bezoek aan de geo-archeologische relicten in het Meerdaalwoud en Heverleebos (met Marc De Bie, VIOE ; Sara Adriaenssens, VUB en Hugo Nackaerts, boswachter ANB) Inspectie kasteel Zevenbergen – meegaan met bouwkundige wachters om eventuele inbreng/koppeling met Monumentenwacht archeologie na te gaan Inspectie kasteel d’Ursel – meegaan met bouwkundige wachters om (samen met Joke Bungeneers) eventuele inbreng/koppeling met Monumentenwacht archeologie na te gaan Bezoek met Luc Bauters aan enkele archeologische sites in Oost-Vlaanderen (site in een stadsarcheologische context, Zwalmmolen, motte van Ertvelde)
Verder worden een aantal opleidingen en studiedagen gevolgd in het kader van bijscholing en opbouw van expertise: 25/09/09 05/10/09, 06/10/09 en 08/10/09 28/10/0930/10/09 23/1024/10/09 26/10/09 27/10/09 09/11/09 20/11/09
Colloquium Fortengordels nu! cursus Fysiek Behoud (VU Amsterdam)
Stage AMW Internationaal colloquium architecturale natuursteenfragmenten, Ten Duinen (Koksijde) Symposium Antarctica. Conserving Historic Wrecks for future generations. Studiedag “met een klik door het landschap” (digitale landschapskaart provincie A’pen) Workshop digital data management in archaeology, VIOE Reflex of Reflectie? Internationaal BRK/APPROA/VIOE colloquium
JAARVERSLAG 2009
- 45
27/11/09 04/12/09 11/12/09
Studiedag “Ondergrondse landschappen” Studienamiddag geodata en erfgoed, FARO en VIOE basisopleiding natuursteen voor nieuwe wachters
Daarnaast wordt ook het literatuuronderzoek verder gezet met als doel zoveel mogelijk bestaande expertise op vlak van “beheer en behoud in situ” (met inbegrip van toestandsbeoordeling, monitoring, risico-beoordeling en – beheersing) van het archeologisch erfgoed te verzamelen. Er wordt een bibliotheek aangelegd, waarin bijvoorbeeld ook literatuur met betrekking tot landschapszorg en natuurbeheer opgenomen wordt. In 2010 wordt verder gegaan met de uitwerking van een inspectie- en rapportagesystematiek. Hiervoor wordt inspiratie opgedaan bij reeds bestaande systemen en methodieken, zoals die van AMW en van English Heritage. In maart 2010 zullen de eerste pilootinspecties plaatsvinden in samenwerking met AMW en professor Roger Langohr. In mei 2010 wordt deelgenomen aan een opleiding van de “Historic Environment Field Advisers” en “Inspectors” van English Heritage.
11
INFORMATIE EN PROMOTIE
11.1
STUDIEDAGEN EN INFORMATIEVERSTREKKING
11.1.1 VIEILLES MAISONS FRANCAISES Bij een tweedaags bezoek aan de kantoren van Monumentenwacht Vlaanderen en een plaatsbezoek aan de Sint-Augustinuskerk te Antwerpen wordt de werking van Monumentenwacht Vlaanderen toegelicht aan de voorzitter de heer Philippe Toussaint en een medewerkster mevrouw Lilibeth Dewavrin van de organisatie Vieilles Maisons Françaises. Birgit van Laar en Veerle Meul geven een presentatie over Monumentenwacht bouwkunde en interieur, Anouk Stulens is aanwezig op het plaatsbezoek waar ook Tanya Bourgeois de werking van monumentenwacht-interieur uitlegt. 11.1.2 ICOM VLAANDEREN-BRUSSEL-BELGIE Op 26/05 organiseerden de Belgische sprekers op de ICOM-CC Triennial Conference (New Delhi 2008) een studiedag met de Vlaamse Museumvereniging, waarbij de Belgische bijdragen in het Nederlands of Frans voor binnenlandse leden en collega’s herhaald werden. Veerle Meul gaf de lezing over het Behoud van de Betekenis van Ensembles in Antwerpen, AMVC. 11.1.3 KU LEUVEN ASRO organiseert op 27/2 in samenwerking met vierdejaarsstudenten ingenieur architectuur een profielbeurs. Bedoeling is de studenten kennis te laten maken met de verschillende mogelijke beroepsrichtingen waar ze met hun diploma terecht kunnen. Birgit van Laar geeft er een lezing over Monumentenwacht, haar werk als adviseur bouwkunde en over het werk van een monumentenwachter bouwkunde. 11.1.4
ARTESIS HOGESCHOOL
Veerle Meul geeft op 22/07 de openingslezing van het academiejaar bij de afdeling Monumenten en Landschapszorg aan de Artesis Hogeschool Antwerpen: Wat doet Monumentenwacht en hoe sluit dit aan bij het nieuwe denken over integrale, preventieve, participatieve en waardegebaseerde erfgoedzorg? 11.1.5
BRK/VIOE COLLOQUIUM
Op 19 en 20/11 organiseert de Beroepsvereniging voor conservators-restaurateurs van kunstvoorwerpen (BRK-APROA) in samenwerking met het VIOE het tweedaagse colloquium 'Reflex of reflectie, actoren en besluitvorming in de conservatie-restauratie. Veerle Meul houdt een lezing. 'Coup de theatre' in Varallo (Italië): een participatief en transparant besluitvormingstraject voor de conservering van een uniek Werelderfgoed ensemble.
JAARVERSLAG 2009
- 46
11.2
WEBSITE
Monumentenwacht Vlaanderen informeert een ruimer publiek sinds 1999 ook via internet. Enerzijds is de informatie toegankelijk via de portaalsite www.onroerenderfgoed.be. Anderzijds heeft Monumentenwacht haar eigen website www.monumentenwacht.be. Beide websites worden gefinancierd door de Vlaamse overheid. In de loop van 2009 kondigt het VIOE aan dat ze begin 2010 zullen overstappen op een ander platform. De portaal website en de website van Monumentenwacht Vlaanderen blijven voorlopig werkzaam maar zullen binnen afzienbare tijd moeten overschakelen naar een ander systeem.
11.3
OPEN MONUMENTENDAG
In 2009 nemen de Monumentenwachtverenigingen deel aan de Open Monumentendag op 13 september: • de Antwerpse monumentenwachters zijn aanwezig op de site van het voormalig Militair Hospitaal in Berchem • in Limburg geven de monumentenwachters deskundige uitleg in de voormalige benedictijnenabdij van Sint-Truiden; • de Oost-Vlaamse bouwkundige monumentenwachters zijn aanwezig in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Rozebeke (Zwalm) en in het Kasteel van Poeke (Aalter). De interieurwachters in de SintBartholomeuskerk in Vinkt (Deinze) en in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Rozebeke (Zwalm). De wachters varend erfgoed zijn aanwezig bij de tewaterlating van de recent gerestaureerde veerboot Anne en tijdens de open deurdag in de CRN-loods in Rupelmonde (Kruibeke). Aan het Zennegat in Battel (Mechelen, provincie Antwerpen) varen ze tussen de prachtige platbodems en sleepboten rond met de Mentjen, een unieke eikenhouten Brabantse boot op ‘ellebogenstoom’. • Monumentenwacht Vlaams-Brabant is aanwezig in het Anatomisch Theater in Leuven; • de West-Vlaamse monumentenwachters geven demonstraties en toelichting bij hun werking aan de Transfo in Zwevegem en de Sint-Jacobskerk in Brugge.
11.4
ERFGOEDDAG
De monumentenwachters nemen in 2009 niet deel aan de erfgoeddag.
11.5
PERS
Ook dit jaar krijgt Monumentenwacht erg veel aandacht in de pers, o.m. in krantenartikels die o.m. handelen over: • • • • • • • • •
Sint-Andreaskerk Aartrijke (Zedelgem) (Het Nieuwsblad - 09/02/09) Maritieme site Oostende/Oostendse Museumhaven/Slipway (Het Nieuwsblad – 10/02/09) Lidmaatschap Lommel (Het Nieuwsblad – 12/02/09) Lidmaatschap Herentals (Het Nieuwsblad – 13/02/09) Kerk Abdij van ’t Park (Het Nieuwsblad – 17/02/09) Restauratie kapel ’t Hammeken (Zemst) (Het Nieuwsblad – 19/02/09) Kerktoren van Tongerlo (Belang van Limburg 28/02/09) Laatste vlotkraan in Bonapartedok (Varend Erfgoed) (Het Nieuwsblad – 6/03/09) Onderhoud van Bornemse parochiekerken (Gazet van Antwerpen, Het Nieuwsblad – 13/03/09)
JAARVERSLAG 2009
- 47
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Oprichting van de UNESCO-leerstoel (Het Nieuwsblad – 25/03/09) Evacuatieoefening i.s.m. het RISC-team in Anzegem (Het Nieuwsblad – 23/04/09) Schipperskerkje in Leupegem (Oudenaarde) (Het Nieuwsblad – 20/06/09) Sint-Baafskathedraal (Het Nieuwsblad – 30/06 en 09/07) Sint-Jan Baptistkerk Wiekevorst (Heist-op-den-Berg) (Het Nieuwsblad – 22/07) Project kapellen en kruisen (Belang van Limburg – 23/07/09) Carolus Borromeuskerk n.a.v. brand (De Standaard – 1/09/09) Open Monumentendag Oost-Vlaanderen en Antwerpen (Het Nieuwsblad – 07/09/09) Sint-Lambertuskerk Heverlee (De Standaard – 09/09/09) Kerk van Genendijk (Ham) (De Standaard – 09/09/09, Belang van Limburg – 30/07/09) Open Monumentendag Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant (De Standaard – 11 en 14/09/09) Restauratie torentje Sint-Willibrorduskapel Wuustwezel (Het Nieuwsblad – 14/09)) Project kapellekensbaan Nevele (De Standaard – 26/09/09) Lidmaatschap Zonnebeke (De Standaard – 28/09/09) Inspectie van De Verloren Kost in Lier (De Standaard, Gazet van Antwerpen – 10/10/09) Demonstratie aan het Kasteel van Laarne n.a.v. de 1300ste abonnee (De Standaard – 21/10/09) De kerktoren van Krombeke (Poperinge) – (De Standaard – 27/10/09) Het West-Vlaams oorlogserfgoed (De Standaard – 31/10/09) Parochiekerk van Gavere (Het Nieuwsblad – 3/11/09) De kerk van Abele (Poperinge) – (De Standaard – 4/11/09) Het onderhoud van de Eeklose kerken (De Standaard – 10/11/09) Het Kasteel van Breivelde (De Standaard – 13/11/09) Kerktoren Bolderberg (Belang van Limburg – 14/11/09) Lidmaatschap Nieuwpoort (De Standaard – 16/11/09) De kerktoren van Roeselare (De Standaard – 26/11/09) Het gemeentehuis van Moerbeke-Waas (De Standaard – 29/12/09, Gazet van Antwerpen 09/04/09)
Monumentenwacht Oost-Vlaanderen organiseert een persmoment op 20/10 in het Kasteel van Laarne naar aanleiding van 5000 uitgevoerde inspectieopdrachten. Ook Monumentenwacht West-Vlaanderen krijgt ruime persbelangstelling bij een persconferentie te Ieper op 30/10. Daar stelt de voorzitter en gedeputeerde Gunter Pertry de nieuwe promotiefilm over de werking van Monumentenwacht in West-Vlaanderen voor en worden de inspecties van het oorlogserfgoed in de Westhoek in de kijker geplaatst. Beide persmomenten resulteren in een artikel in de Standaard.
Afdaling van de Menenpoort te Ieper
Gedeputeerde Jozef Dauwe en de hele staf van Monumentenwacht Oost-Vlaanderen aan het Kasteel van Laarne
© Pieter Lesage, De Stadaard 31/10/2009
© Peter Dirix, De Standaard 21/10/2009
11.6
PUBLICATIES
De lezing van Veerle Meul op het BRK colloquium 'Reflex of reflectie, actoren en besluitvorming in de conservatie-restauratie' wordt gepubliceerd.
JAARVERSLAG 2009
- 48
12 12.1
PROJECTWERKING MONUMENTENWACHT VLAANDEREN
12.1.1 CENTRUM VOOR RELIGIEUZE KUNST EN CULTUUR (CRKC) Project bouwstenen voor een masterplan behoud en beheer van kerkelijk textiel in Vlaanderen Het CRKC startte in 2006 een project op rond het behoud en beheer van kerkelijk textiel in Vlaanderen. Het project is opgesplitst in drie fasen: • fase 1 : kwantitatieve en kwalitatieve analyse van de productie van historisch kerkelijk textiel in Vlaanderen • fase 2 : behoud en beheer van historisch textiel in Vlaanderen • fase 3 : samenstelling en redactie van het ‘Masterplan behoud en beheer van kerkelijk textiel in Vlaanderen’ Het ‘masterplan behoud en beheer van kerkelijk textiel in Vlaanderen’ wordt in de eerste plaats ontwikkeld ten behoeve van de beheerders van kerkelijk erfgoed in Vlaanderen, zowel publiekrechtelijke (kerkfabrieken) als privaatrechtelijke (religieuze instituten, bisdommen, scholen …) kerkelijke instellingen, maar ook musea en andere bewaarinstellingen, die zich vandaag geconfronteerd zien met de steeds groter wordende zorg voor het roerend historisch kerkelijk erfgoed. Door zijn bijna onoverzienbare kwantiteit maar vooral door de bijzondere kwetsbaarheid van het materiaal eist het kerkelijk textiel de eerste aandacht op. Het masterplan wil een concreet instrument aanreiken voor een goed, verantwoord en toekomstgericht beheer van dit bijzondere erfgoed. Monumentenwacht Vlaanderen participeert samen met de monumentenwachters-interieur aan de tweede fase van dit project dat zich toespitst op het in kaart brengen van de bewaringstoestand van kerkelijk textiel en het formuleren van aanbevelingen voor onderhoud, bewaring en beheer. Hiervoor is in november 2006 een contract tussen het CRKC en Monumentenwacht afgesloten. In 2009 vinden diverse bijeenkomsten plaats met de stuurgroep van het project in Abdij van park, waaraan de adviseur interieur participeert en alle mogelijk beschikbare informatie zoals voorbeeldrapporten, inspectiegegevens, onderhoudsfiches en standaardteksten bezorgt. Er wordt uitgebreid feedback gegeven op de diverse conceptrapporten die worden voorgelegd en tenslotte gefinaliseerd in november 2010. De adviseur vertegenwoordigt tevens Monumentenwacht interieur op de studiedag Kerkelijk Textiel door het CRKC in Gent (11/12). 12.1.2 PROJECT VOLKSCAFES In de loop van 2008 en 2009 voerde Volkskunde Vlaanderen vzw (VV) een studie uit naar de leefbaarheid van de volkscafés in Vlaanderen om in kaart te brengen waar de nog bestaande volkscafés nood en behoefte aan hebben en op welke manier daar eventueel aan tegemoet gekomen kan worden. Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de administratie Cultuur van de Vlaamse overheid. In het kader van het Erfgoeddecreet van 2003 diende VV in 2007 een subsidieaanvraag in bij Vlaams minister van Cultuur Bert Anciaux voor het project Hart voor volkscafés. Op 2 april 2008 werd meegedeeld dat de minister de principiële beslissing genomen had VV een projectsubsidie toe te kennen. De minister oordeelde dat het een waardevol project was dat een voorbeeldwerking kon hebben omdat VV de volkscafés blijvend in de kijker wil plaatsen om ze zo te vrijwaren voor de toekomst. De medewerking van Monumentenwacht Vlaanderen werd gevraagd en de adviseur interieur werd diverse malen geïnterviewd over de visies op het behoud van de historische interieurs van de volkscafés en de mogelijkheden van ondersteuning door Monumentenwacht. Ook werd data opgevraagd in hoeverre Monumentenwacht reeds ondersteuning biedt aan panden met horeca bestemming. Deze informatie is verslag gegeven in het eindrapport van het onderzoek: Laure Messiaen, Emmie Segers en Emilie Vanfleteren, VERSLAGBOEK HART VOOR VOLKSCAFES, Een onderzoek naar de Leefbaarheid van volkscafés, © Volkskunde Vlaanderen vzw, 2009. 12.1.3 ARTESIS HOGESCHOOL De adviseur interieur neemt op vraag van de Artesis Hogeschool deel aan twee jury’s van de opleiding Restauratie en Conservatie (stucwerk, 18/06) en Monumenten- en Landschapszorg (over het Stadhuis Antwerpen, 29/01) en zijn drie Masterthesissen nagelezen en gequoteerd. Daarnaast is ondersteuning geboden aan een aantal studenten die informatie zoeken over de werking van Monumentenwacht en voor hun onderwerp onderzoeksvragen uit het veld aanspreken.
JAARVERSLAG 2009
- 49
12.1.4
KONINKLIJK INSTITUUT VOOR HET KUNSTPATRIMONIUM (KIK)
In 2009 worden de contacten met het KIK, vooral met de preventieve conservering, onderhouden. Veerle Meul maakte in 2008 een onderzoeksagenda op met mogelijke thema’s uit de praktijk van de monumentenwachters interieur. Die is ook aan het VIOE en het RLICC verspreid. Het KIK weerhield als onderzoeksthema daaruit een onderwerp met een heel breed toepassingsveld: een evaluatie van diverse zepen voor het onderhoud van natuursteenvloeren. Dit is echter nog niet van start gegaan in 2009.
12.2
LIDMAATSCHAP
12.2.1 ICOMOS Vanuit Monumentenwacht Vlaanderen sluiten Anouk Stulens, Birgit van Laar en Veerle Meul zich aan bij ICOMOS internationaal. De adviseur interieur is in 2009 deel van de Algemene vergadering van ICOMOS Vlaanderen-Brussel en is gekozen als lid van het internationaal wetenschappelijk comité ICORP: International Committee on Risk Preparedness (ICORP) http://www.icomos.no/cms/content/view/68/99/lang,english/ 12.2.2 ICOM-CC De adviseur interieur is lid van de internationale Conservation Committee en neemt als spreker deel aan de Belgische herneming van het driejaarlijks conserveringsconferentie in New Delhi (Cfr. infra 13.6).
13 EXTERNE WERKING 13.1
VLAAMS GEWEST
13.1.1 VICEMINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER GEERT BOURGEOIS Er is een nieuwe Vlaamse Regering voor de legislatuurperiode 2009-2014. Op 11 juli 2009 maakte ministerpresident Kris Peeters de samenstelling en bevoegdheden bekend van de leden van zijn regeringsploeg. Dit alles is vastgelegd in een besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 2009. Geert Bourgeois (N-VA), Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand is tevens bevoegd voor: • het beleidsdomein bestuurszaken (met uitzondering van het stedenbeleid) • het beleidsveld toerisme • het beheer en bescherming van het onroerend erfgoed • het beleid omtrent de Vlaamse Rand rond Brussel. Tijdens de Open Monumentendag in Leuven bezoekt de minister de hele staf van Monumentenwacht VlaamsBrabant aan het anatomisch theater en maakt kennis met de voorzitter en directeur van Monumentenwacht Vlaanderen. Tijdens deze gelegenheid wordt ook de visienota van Monumentenwacht Vlaanderen en de actiepunten 2009-2014 aan de minister overhandigd. De beleidsnota 2009-2014 van minister Bourgeois wordt ingediend op 23 oktober bij het Vlaams Parlement. Daarin wordt de rol van Monumentenwacht bevestigd: “Ingrijpende en daardoor vaak nefaste restauraties kunnen voor de meeste gevallen vermeden worden door eigenaars aan te sporen hun pand op regelmatige basis te onderhouden. Ik hecht daarom veel belang aan het proactieve monitorings- en begeleidingswerk van Monumentenwacht. Met zijn monitoring- en begeleidingsrapporten krijgt de eigenaar immers een duidelijk beeld van de noodzakelijke en meest dringende onderhoudsmaatregelen. Het succes van Monumentenwacht toont aan dat het instrument werkt en dat er nood aan is. Voorlopig beperkt het werkterrein van Monumentenwacht zich tot het bouwkundig en het varend erfgoed. Momenteel onderzoekt Monumentenwacht Vlaanderen de eventuele oprichting van een team archeologisch onderzoek. Ook in landschappelijke context is het monitorings- en begeleidingswerk van Monumentenwacht nuttig en zou het aansluiting vinden bij het principe van landschapsbeheersplannen. Ik zal daarom de oprichting van een bomen- en landschapswacht laten onderzoeken.” (Beleidsnota 2009-2014 – p.16)
JAARVERSLAG 2009
- 50
13.1.2
AGENTSCHAP RUIMTELIJKE ORDENING ONROEREND ERFGOED VLAANDEREN
Met de Administrateur-generaal van het Agentschap RO Vlaanderen, Gilbert Kolacny of de Algemeen directeur, Annita Stevens en het Afdelingshoofd, Luc Tack wordt er op regelmatige basis overlegd. Voor de organisatie van gemeenschappelijke opleidings- en studiedagen worden met Birgit van Laar en Veerle Meul de nodige afspraken gemaakt. (cfr. 5.1) Monumentenwacht Vlaanderen rapporteert tot juni tweemaandelijks, i.p.v. per kwartaal, aan het Agentschap inzake de vorderingen in de lopende projecten zoals deze beschreven worden in de beleidsbrief van de minister. Via het Agentschap antwoordt Monumentenwacht regelmatig op parlementaire vragen (o.a.Vlaams Parlement Schriftelijke vraag 86, 95). 13.1.3
VLAAMS INSTITUUT VOOR HET ONROEREND ERFGOED (VIOE)
Met het VIOE wordt op diverse niveaus samengewerkt of informatie uitgewisseld. Monumentenwacht Vlaanderen participeert in verschillende werkgroepen, naast een inhoudelijke samenwerking van het VIOE aan de projecten Monumentenwacht Varend erfgoed, Monumentenwacht Archeologisch Patrimonium en kostprijsanalyse. Onderzoeksbalans In 2007 start het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed met het project Onderzoeksbalans Onroerend Erfgoed. Het VIOE neemt de coördinatie van de onderzoeksbalans ter harte vanuit haar missie om verantwoordelijkheid te dragen voor het onderzoek, het kennisbeheer en de kennisverspreiding over het onroerend erfgoed. De onderzoeksbalans wil een bundeling bieden van kennis en actuele onderzoeksvragen met betrekking tot het onroerend erfgoed in Vlaanderen, tot stand gebracht door specialisten en betrokkenen uit de gehele erfgoedsector. Het zal duidelijk maken wát, waar en door wie onderzocht wordt, en bevordert op die manier de transparantie van het wetenschappelijk onderzoek. Kennisvermeerdering wordt efficiënter doordat de onderzoeksbalans contacten tussen onderzoekers vergemakkelijkt en het stellen van complementaire doelen mogelijk maakt. Het is ook de bedoeling dat het document kan fungeren als platform voor uitwisseling van opvattingen en inzichten van onderzoekers, adviseurs en uitvoerders. De onderzoeksbalans bestaat uit 3 onderdelen: archeologie, bouwkundig erfgoed en landschappen. Elk onderdeel is op maat gemaakt van de behoeftes eigen aan de sector, met zoveel mogelijk aandacht voor coherentie en complementariteit met de andere sectoren. Birgit van Laar en Veerle Meul werken voor Monumentenwacht Vlaanderen mee aan dit project. In 2009 worden geen vergaderingen georganiseerd. Klankbordwerkgroep - Erfgoedberoepen en Erfgoedopleidingen Op Vlaams niveau wordt op regelmatige tijdstippen overlegd tussen de beleidsdomeinen Cultuur, Onderwijs en Vorming en Onroerend Erfgoed (CUVION) rond erfgoededucatie. Het VIOE vertegenwoordigt in dit overleg de sector onroerend erfgoed. Om naar de sector te kunnen terugkoppelen, worden twee klankbordgroepen opgericht met vertegenwoordigers uit de overheid, de erfgoedverenigingen, de hogescholen, andere onderzoeksinstellingen en het niet-regulier onderwijs. Een eerste groep spitst zich toe op erfgoededucatie. Een andere klankbordgroep Erfgoedberoepen en –opleidingen concentreert zich op de huidige knelpunten van de bestaande opleidingen en bijscholingen m.b.t. erfgoedzorg, de betere afstemming ervan en initiatieven ter bevordering van de kwaliteit voor omgang met het erfgoed. De directeur maakt deel uit van deze laatste klankbordwerkgroep. In 2009 worden geen vergaderingen georganiseerd. Europese normering Monumentenwacht Vlaanderen geeft op vraag van het VIOE ook inhoudelijke feedback op vragen omtrent Europese normeringen in ontwerpfase die de werking van Monumentenwacht of de preventieve erfgoedzorg aanbelangen. 13.1.4 INSPECTIE RWO Het Agentschap Inspectie RWO ziet toe op de naleving van de reglementering inzake (sociale) huisvesting, ruimtelijke ordening, de verhuring van kamers en woningen die beantwoorden aan de woonkwaliteitsnormen, de monumenten en landschappen, het archeologisch patrimonium en het varend erfgoed, en treedt preventief of correctief op bij inbreuken. Er is geen overleg met de Inspectie in 2009.
JAARVERSLAG 2009
- 51
13.1.5 STRATEGISCHE ADVIESRAAD RUIMTELIJKE ORDENING (SARO) Op 10 maart 2006 keurt de Vlaamse regering het decreet goed betreffende de oprichting van de strategische adviesraad Ruimtelijke Ordening - Onroerend Erfgoed. De SARO heeft de volgende opdrachten: - uit eigen beweging of op verzoek advies uitbrengen over de hoofdlijnen van het beleid inzake ruimtelijke ordening en onroerend erfgoed; - bijdragen tot het vormen van een beleidsvisie over de ruimtelijke ordening en tot de zorg voor het onroerend erfgoed; - de maatschappelijke ontwikkelingen op het vlak van de ruimtelijke ordening en de zorg voor het onroerend erfgoed volgen en interpreteren; - advies uitbrengen over voorontwerpen van decreet met betrekking tot ruimtelijke ordening en onroerend erfgoed; - uit eigen beweging of op verzoek advies uitbrengen over ontwerpen van besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot ruimtelijke ordening en onroerend erfgoed, met uitzondering van de ontwerpen van besluit inzake de individuele beschermingsdossiers met betrekking tot onroerend erfgoed; - reflecties leveren over de bij het Vlaams Parlement ingediende beleidsnota’s inzake ruimtelijke ordening en onroerend erfgoed; - uit eigen beweging of op verzoek advies uitbrengen over ontwerpen van samenwerkingsakkoord van strategisch belang met betrekking tot de ruimtelijke ordening en de zorg voor het onroerend erfgoed die de Vlaamse Gemeenschap of het Vlaamse Gewest wil sluiten met de staat, met andere gemeenschappen of gewesten of in internationaal verband. De Vlaamse Regering is verplicht om advies te vragen van de SARO over: - de voorontwerpen van decreet, vermeld in §1, 4°; - de ontwerpen van reglementair of organiek besluit van de Vlaamse Regering, die de Vlaamse Regering beschouwt als basisuitvoeringsbesluiten inzake ruimtelijke ordening of onroerend erfgoed en die daarom van strategisch belang zijn; - de ontwerpen van samenwerkingsakkoord, vermeld in §1, 7°, die de Vlaamse Regering van strategisch belang acht. De Vlaamse Regering kan de SARO machtigen Vlaanderen te vertegenwoordigen in federale of internationale adviesorganen. In het besluit van de Vlaamse regering van 26/01/2007 wordt de samenstelling van de SARO bepaald. FORUM voor Erfgoedverenigingen is hierin vertegenwoordigd door Karel Dendooven, coördinator. Birgit van Laar, adviseur bouwkunde wordt als plaatsvervanger aangeduid. Birgit van Laar woont geen vergaderingen bij in 2009. Ze volgt zo mogelijk de dossiers mee op en geeft eventuele opmerkingen door via Karel Dendooven. 13.1.6 ADVIESCOMMISSIE CULTUREEL ERFGOED In het kader van het Cultureel-erfgoeddecreet werden op 3/10 door Bert Anciaux, Vlaams minister van Cultuur, de leden benoemd van de adviescommissie Cultureel Erfgoed en de beoordelingscommissies op basis van het Cultureel-erfgoeddecreet. Samenstelling: • Patrick Allegaert, voorzitter • Ching Lin Pang, ondervoorzitter • Ludo Collin • Piet De Gryse • Anne Mie Draye • Hatem El Sghiar • Mieke Renders • Frank Scheelings • Leen Speecke • Anouk Stulens • Sylvia Van Peteghem • Eva Wuyts • Secretaris: Dries Van Den Broucke
JAARVERSLAG 2009
- 52
De kerntaken van de adviescommissie zijn: • toezien op een kwaliteitsvolle organisatie van de interne werking van de beoordelingscommissie van het beleidsveld; • beleidsgericht advies formuleren op basis van de kwaliteitsbeoordeling in de beoordelingscommissies van het beleidsveld; • kwaliteitsbeoordeling van transversale dossiers.
13.2
VLAAMSE ONDERHOUDSPREMIES
In 2009 kent het Vlaams Gewest 679 onderhoudspremies toe voor werken aan beschermde monumenten. Van de 679 premieaanvragers zijn 268 (39%) aangesloten bij Monumentenwacht. Dit betekent een daling met 7% ten opzichte van 2008. De mate waarin een beroep wordt gedaan op de onderhoudspremie verschilt duidelijk naargelang het type bouwheer - openbaar bestuur en kerkfabriek of privé-eigenaar - en naargelang de provincie. 56% van de premieaanvragen door openbare besturen is gekoppeld aan een lidmaatschap bij Monumentenwacht. Bij privéeigenaars is dat 32%. Illustratie 44
Toegekende onderhoudspremies en lidmaatschap bij Monumentenwacht in 2009 toegekende premies
Antwerpen Limburg OostVlaanderen VlaamsBrabant WestVlaanderen Vlaams Gewest totaal 2009 2008
13.3
lidmaatschap bij Monumentenwacht openbaar privé 39 (72%) 43 (52%) 14 (45%) 7 (14%) 16 (40%) 35 (31%)
openbaar 54 31 40
privé 82 48 111
27
59
11 (41%)
30 (51%)
58
169
38 (65%)
35 (21%)
210
469
118 (56%)
150 (32%)
679 733
268 (39%) 335 (46%)
PROVINCIES
De provinciale Monumentenwachtverenigingen vervullen, als provinciale beleidsinstrumenten, een specifieke taak binnen het preventieve culturele erfgoedbeleid van de provincies. De vereniging ressorteert zowel op administratief vlak als qua organisatie rechtstreeks onder de provinciale dienst cultureel erfgoed. De werking van de vereniging wordt mede bepaald op basis van een complementariteit ten aanzien van de werking van de provinciale diensten cultureel erfgoed. Bij de samenstelling van de bestuursorganen van de provinciale Monumentenwachtvereniging, met name de aanstelling van de effectieve leden, is de goedkeuring van de provincieraad vereist. De begroting en jaarrekening van de vereniging worden bovendien opgesteld volgens provinciale richtlijnen. De vereniging wordt bestuurd door een Raad van Bestuur, die wordt voorgezeten door een gedeputeerde. De werking van deze Raad van Bestuur en Algemene Vergadering zijn vervat in de statuten van de vereniging.
JAARVERSLAG 2009
- 53
13.4
ERFGOEDHUIS DEN WOLSACK
13.4.1 ERFGOED VLAANDEREN Veerle Meul, adviseur interieur, maakt deel uit van de technische adviescommissie voor de restauratie van het plafondschilderij. Op vraag van EV neemt zij deel aan diverse bijeenkomsten (onder meer op 19/03, 30/04, 29/05, 17/11, ..) op de werkplaats (ING bank) en ook het atelier van de restaurateur voor de proefopstellingen. Tevens wordt zij om advies gevraagd over de klimaatcondities in de Hofkamer en de ontwerpen. Sporadisch is er overleg met vnl. Peter Putseys over het dossier Beauvoorde en kasteel Horst. 13.4.2
FORUM VOOR ERFGOEDVERENIGINGEN (NIEUWE NAAM VOOR VCM )
Als effectief lid zetelt Monumentenwacht Vlaanderen in de Algemene Vergadering. 13.4.3
OPEN MONUMENTENDAG VLAANDEREN
Monumentenwacht Vlaanderen is partner van de werkgroep OMD op basis van een samenwerkingsovereenkomst. De adviseur interieur heeft op vraag van OMD deelgenomen aan de brainstorms en themateksten voor het thema van 2010: de 4 elementen. De provinciale Monumentenwachtverenigingen zijn jaarlijks actief tijdens de Open Monumentendag. 13.4.4
SAMENWERKING - MOVE
Historiek Op 17/10/05 worden de vier ‘gewestelijke partnerverenigingen’ van de Vlaamse overheid, met name Erfgoed Vlaanderen, Monumentenwacht Vlaanderen, Open Monumentendag Vlaanderen en VCM-Contactforum (FORUM) voor Erfgoedverenigingen uitgenodigd door Vlaams minister Van Mechelen voor een nieuwe opdracht. De minister wenst de partners te betrekken bij de uitbouw van een Vlaams ‘erfgoedloket’, een laagdrempelig, open huis dat als aanspreekpunt kan fungeren voor eigenaars, betrokkenen of andere geïnteresseerden. Basis voor de verdere uitbouw van het Erfgoedhuis Den Wolsack tot Erfgoedloket is de expertise die elke partnervereniging stelselmatig ontwikkelde. Waar die tot nu toe begrijpelijkerwijze vooral gericht was op haar eigen werkveld en in functie van de eigen werking, kan die geoptimaliseerd en verder uitgebreid worden ten behoeve van alle categorieën van eigenaars en voor alle onderdelen van de integrale erfgoedzorg. Bij de uitwerking van deze opdracht wordt meermaals overlegd tussen de verenigingen, al dan niet in aanwezigheid van de AML en het VIOE. Een tweede bespreking met de minister vindt plaats op 14/11 waar onder meer de afbakening van de expertfuncties per vereniging wordt besproken. Alle betrokken partijen zijn het ondertussen eens over de basisprincipes en over de uitgangspunten. Voor de concrete implementatie en realisatie van deze plannen dienen echter nog een aantal stappen gezet te worden. Iedereen is overtuigd dat het Erfgoedloket een eigen onafhankelijke structuur moet krijgen, maar hoe die structuur er precies moet uitzien, wie er op welke manier aan participeert, hoe en op welke termijn het vooropgestelde traject in praktijk kan worden gebracht, wie er de leiding van op zich zal nemen,… daarover is nog enige onduidelijkheid. De behoeften zijn ondertussen in kaart gebracht, het is duidelijk op welke vlakken expertise aanwezig is en waar ze nog verder opgebouwd moet worden, maar het rationaliseren (samenwerken, afstoten, doorgeven,…) van bepaalde competenties en het op zich nemen van de opbouw van nieuwe competenties is een moeilijk proces. Het is essentieel dat het ganse proces op dit ogenblik in de meest ideale omstandigheden kan gebeuren, dat alleen biedt garantie op succes. Tegen de volgende vergadering op het kabinet (24/01/06) wordt verwacht dat de verenigingen de eigen strategische en operationele doelstellingen in kaart brengen. Na diverse gesprekken met de betrokken partijen geeft minister Van Mechelen de opdracht aan een extern bureau een doorlichting van de vier erfgoedinitiatieven in den Wolsack uit te voeren op basis van de strategische en operationele doelstellingen. Het bureau, Nikè Consult, heeft hiervoor meermaals een onderhoud met voorzitter en algemeen coördinator. Bovendien worden verschillende documenten opgevraagd waaronder een volledige beschrijving van de werkprocessen. Zo wordt in kaart gebracht hoe MWV als ondersteunende koepelvereniging werkzaam is en kan een SWOT-analyse opgemaakt worden. De SWOT-analyse gaat niet over de werking van de provinciale verenigingen. Zij worden wel betrokken en kunnen hun inhoudelijke feedback aan Nikè Consult overmaken. Verder wordt een simulatie afgeleverd die mogelijke groeiprocessen van Monumentenwacht (inspecties en verslagen) begroot op basis van de relevante parameters (inspectiecapaciteit per team, aantal te inspecteren gehelen, kostprijs per team,…).
JAARVERSLAG 2009
- 54
Een samenvatting van de audit wordt in juni 2007 aan de voorzitters van de vier erfgoedverenigingen op het kabinet van minister Van Mechelen voorgesteld door het onderzoeksbureau. De directeurs/coördinatoren worden door de voorzitters ingelicht op 10/07. Verdere gesprekken met het kabinet worden echter afgeblazen. In de loop van het najaar wordt het auditrapport integraal aan de erfgoedverenigingen bezorgd, samen met een begeleidende brief waaruit blijkt dat minister D. Van Mechelen een scenario beoogt waarin de 4 verenigingen fusioneren en waarin het onvoorwaardelijk engagement van de 4 verenigingen in dit scenario wordt gevraagd. P. Jaspaert heeft hierop een antwoord geformuleerd aan de minister. Luc Verpoest gaf op dit ontwerp van brief enkele fundamentele opmerkingen waaruit blijkt dat een onvoorwaardelijk engagement vanuit MowaV niet kan. MowaV staat achter een verbeterde samenwerking in het erfgoedhuis en de uitbouw van een erfgoedloket, maar dringt erop aan rekening te houden met de structuur en opdracht van MowaV als ondersteunende koepelvereniging. De brief is echter vertrokken zonder rekening te houden met deze opmerkingen. De leden van de Raad van Bestuur van 11/12 zijn het niet eens met deze gang van zaken en betreuren het feit dat de Raad van Bestuur van MowaV nu pas naar hun mening kan gevraagd worden. Er wordt besloten een brief te richten aan minister Van Mechelen waarin nogmaals de argumenten worden duidelijk maakt waarom Monumentenwacht Vlaanderen geen onvoorwaardelijk engagement kan aangaan. Het standpunt van Monumentenwacht werd trouwens reeds maanden geleden aan het kabinet meegedeeld. Het kabinet van de minister laat weten dat een informateur zal worden aangesteld om de gesprekken met de erfgoedverenigingen te voeren en het verdere proces naar een verbeterde samenwerking of nieuwe organisatiestructuur zal opstarten. De Vlaamse overheid publiceert een bestek m.b.t. de opdracht voor de reorganisatie van de erfgoedverenigingen. Er werden 2 offertes ontvangen als antwoord hierop. Er wordt een gunningscommissie in het leven geroepen waarin de Vlaamse overheid als ook de vier erfgoedverenigingen vertegenwoordigd zijn die de offertes moeten beoordelen op hun conformiteit met het bestek. Bij de gunningscommissie op 18/6 heeft L. Verpoest de fundamentele inhoudelijke bezwaren vanwege Mowa meegedeeld en gevraagd dat een verslag van de vergadering zou worden opgemaakt. L. Verpoest heeft zich onthouden bij de uiteindelijke gunning omdat hij niet akkoord kon gaan met de inhoudelijke en deontologische formulering van het bestek waarin enkel scenario 3 als mogelijke oplossing naar voor wordt gebracht. De gunningscommissie heeft uiteindelijk de opdracht niet toegekend. Op 23/7 hebben L. Verpoest en A. Stulens een verhelderend gesprek gehad met A. Stevens om de houding van Mowa in deze materie te verduidelijken. Na de bijeenkomst van de gunningscommissie op 18/6 heeft het Rekenhof toelating gegeven aan het Agentschap om met de 2 onderzoeksbureaus te onderhandelen. Op 24/9 is de gunningscommissie opnieuw samen gekomen waar de onderhandelingsprocedure met de twee onderzoekbureau’s werd goedgekeurd. Aan de vier erfgoedverenigingen werd gevraagd tegen 10/10 een individuele visienota te bezorgen aan A. Stevens. Deze nota’s worden toegevoegd aan de dossiers van de inschrijvers (EREMCO-VERSTEELE en Nikè Consult). De gunningscommissie komt opnieuw samen op 26/11 waar de opdracht opnieuw moet gegund worden maar de offertes zijn niet fundamenteel gewijzigd t.o.v. vorige keer. Scenario 3 blijft voor MowaV geen optie. Na de gunning zal een stuurgroep worden opgericht. Werkzaamheden 2009 De uiteindelijke gunning gebeurt begin 2009 en het bureau Eremco-Versteele zal de opdracht uitvoeren. Het bureau heeft als opdracht binnen een periode van 5 maanden samen met het management van de vier erfgoedverenigingen een nieuwe organisatiestructuur uit te tekenen. Het doel van de opdracht is in de eerste plaats een betere samenwerking en coördinatie tussen de vier Erfgoedverenigingen tot standbrengen. De nadruk ligt daarbij in eerste instantie op projecten die de samenwerking en coördinatie kunnen ondersteunen, eerder dan op een reorganisatie van de Erfgoedverenigingen op zich. De aanpak vertrekt van de audit (2006) maar is gefocust op de uitbouw van een dienst Algemene Zaken en Financiën (AZF) als aanzet voor mogelijke verdere samenwerking. Onder AZF vallen onder meer: informatica, onthaal, financiën en boekhouding, personeelszaken, inkoop en logistiek en communicatie. Het ‘projectteam’ (bestaande uit de directeurs/coördinatoren van de vier Erfgoedverenigingen, Robert Roksnoer en Carlos Versteele) wijn er van overtuigd dat het creëren van een gemeenschappelijke ondersteuning van bovenvermelde taken de Erfgoedverenigingen toelaat om zich in de toekomst beter te kunnen concentreren op hun kernactiviteiten en competenties. Het resultaat van de opdracht moet een blauwdruk van de gewenste AZF organisatie worden met een implementatieplan van deelprojecten.
JAARVERSLAG 2009
- 55
Hiertoe werd een stappenplan met 4 ‘milestones’ opgesteld. Het eindresultaat wordt op 11 juni 2009 aan de stuurgroep voorgelegd ter goedkeuring (bestaande uit een vertegenwoordiger van elk van de vier verenigingen, een vertegenwoordiger van de VVP, de Administateur-Generaal, de algemeen directeur en het Afdelingshoofd van het Agentschap R-O Vlaanderen en de Administrateur-Generaal van het VIOE). Het ganse traject kreeg de naam MOVE mee, de beginletters van elk van de vier verenigingen maar ook een onderstrepen van de dynamiek van het traject en het geloof van de vier verenigingen in de meerwaarde van dit initiatief. De achterliggende visie daarbij is dat AZF een ondersteunende dienst moet worden ter ondersteuning van de vier Erfgoedverenigingen. De volgende ontwerpprincipes zijn daarbij van toepassing: • • • • • • • •
bevorderen van de onderlinge samenwerking en coördinatie optimaliseren van de competenties bepaald door het toepassingsveld beheersen van de beschikbare middelen met duidelijke rollen en verantwoordelijkheden onder de leiding van een AZF-coördinator (die dan weer zal rapporteren aan de vier coördinatoren/directeurs) uniformiseren van de financiële processen invoeren van ICT- en HRM-processen als spilfuncties professionaliseren van de communicatie opstarten als een kostcenter met minimale verrekeningsacties naar de vier Erfgoedverenigingen toe versterken van de verdere samenwerking in de toekomst door het gemeenschappelijk prioriteren en managen van verbeterprojecten.
Er werd gezamenlijk vier toepassingsvelden bepaald, met name: financiën, HRM, ICT en Erfgoedloket. Voor elk deeldomein werd een trekker aangeduid. Voor financiën de AZF-coördinator, voor HRM Anouk Stulens (tijdelijk), voor ICT Gert van Helleputte en voor het Erfgoedloket Benny Buntinx (tijdelijk). Het projectteam bepaalde vervolgens een aantal prioritaire processen en verwerkte deze in een implementatieplan. Vanaf mei werden reeds een aantal werkgroepen opgericht die deze processen moesten begeleiden en implementeren. Verder werd ook een gedragscode bepaald waaraan iedere betrokkene zich dient te houden. Er werd ook afgesproken dat de voorgang van het traject per kwartaal zou worden besproken met de stuurgroep en vervolgens teruggekoppeld aan het personeel van het Erfgoedhuis via een informatievergadering. Het geheel werd op 11 juni aan de stuurgroep voorgelegd en goedgekeurd. De stuurgroep komt verder op 17/08, 28/09, 1/10, 16/10 en 17/11 al dan niet in volledige samenstelling bijeen. AZF-coördinator Gezien de AZF-coördinator ook de functie als trekker van het deeldomein financiën op zich zal nemen is dit een belangrijke functie binnen de AZF-structuur. Gezien Erfgoed Vlaanderen over de functie van een zakelijk coördinator beschiktm leek het logisch dat de zakelijk coördinator van Erfgoed Vlaanderen ook de rol als trekker van het domein financiën op zich zou kunnen nemen. Mits gunstige evaluatie van de coördinatoren/directeurs van de vier Erfgoedverenigingen zou deze persoon mogelijk ook kunnen doorgroeien tot AZF-coördinator. Gezien de zakelijk coördinator van Erfgoed Vlaanderen in maart 2009 werd ontslagen en de procedure tot aanwerving van een nieuwe zakelijk coördinator pas in augustus werd opgestart, zal Erfgoed Vlaanderen daardoor vermoedelijk pas begin 2010 over een nieuwe zakelijk coördinator beschikken. Daarom leek het de Stuurgroep MOVE opportuun om vanaf 1 oktober een tijdelijke AZF-coördinator aan te stellen die tot minimum eind maart 2010 deze functie zou kunnen vervullen. Hiertoe werden een aantal Consultancy bureaus aangeschreven. Er is uiteindelijk gekozen voor Deloitte Bedrijfsrevisoren. Marc Van Opstal heeft deze opdracht opgenomen. De kern van zijn opdracht bestaat er in om enerzijds de gemeenschappelijke financiële processen van de vier erfgoedverenigingen te ontwikkelen, uit te werken en op punt te stellen met prioritair de subsidieaanvraag, budgettering, alternatieve financiering en sponsoring. Vervolgens zal in het eerste kwartaal van 2010 ook het cashbeheer, boekhouding en rapportering op punt worden gezet. Daarnaast zal de AZF-coördinator de samenwerking tusssen de verantwoordelijken ‘inkoop en logistiek’, ‘informatica’, ‘personeelszaken’ en ‘onthaal en communicatie’ coördineren.
JAARVERSLAG 2009
- 56
Deze interimfunctie geeft de nog aan te werven zakelijk coördinator Erfgoed Vlaanderen de kans om zich in te werken in de functie binnen die organisatie om vervolgens, mits gunstige evaluatie, ook de functie van AZFcoördinator te kunnen overnemen. Eind 2009 wordt de aanwervingsprocedure voor een zakelijk coördinator/AZF-coördinator afgerond. Na verschillende selectieproeven wordt Adri van Aert geselecteerd. De aanstelling is voorzien voor januari 2010. Domeinen Financiën Zoals hierboven beschreven is er binnen het Erfgoedhuis nood aan het op punt zetten van een aantal gezamenlijke financiële processen. Door het wegvallen van de zakelijk coördinator binnen Erfgoed Vlaanderen zijn deze processen pas ten gronde vanaf 1 oktober opgestart bij het aanstellen van de AZF-coördinator ad interim. Een prioriteit is dus de ontwikkeling, het uitwerken en op punt stellen van de gemeenschappelijke financiële processen van de vier erfgoedverenigingen, met prioritair de subsidieaanvraag, budgettering, alternatieve financiering en sponsoring. Vervolgens zal in het eerste kwartaal van 2010 dus ook het cashbeheer, boekhouding en rapportering op punt worden gezet. HRM Binnen Monumentenwacht Vlaanderen is de afgelopen jaren heel wat expertise opgebouw rond HRM. Anouk Stulens zal dit domein dan ook (tot eind 2010) trekken. Zowel rond selectie & aanwerving, vorming als waardering en evaluatie werden in het derde en vierde kwartaal de nodige processen opgestart of informatie verzameld. De bedoeling is dat de eenvormige methodiek rond selectie & aanwerving, vorming en evaluatie niet alleen op AZF van toepassing zal zijn maar doorgetrokken zal worden naar alle betrokkenen in het Erfgoedhuis. Afhankelijk van de beschikbare budgetten zal in de toekomst mogelijk zijn een competentiegericht personeelsbeleid uit te bouwen. ICT Het Erfgoedhuis Den Wolsack heeft dringend nood aan een ICT-er. Hiervoor dienen de nodige financiële middelen te worden vrijgemaakt. In afwachting tot dat deze persoon kan worden aangetrokken zijn er toch al een aantal processen opgestart. Gert Van Helleputte (Monumentenwacht Vlaanderen) trekt dit domein. Bibliotheek Monumentenwacht Vlaanderen bracht bovendien reeds al haar boeken en tijdschriften onder in een daarvoor ontworpen accesdatabank. In het kader van het MOVE-traject werd besloten dit gegeven door te trekken naar alle erfgoedhuis-bibliotheken. Daarom werd een projectteam samengesteld dat de noden van de verschillende verenigingen naging en de ontsluiting van de bibliotheek mogelijk zal maken. Een lijst van themacodes en trefwoorden werd samengesteld en de programmatuur van de bestaande databank aangepast. In het najaar van 2009 werd er ook door andere erfgoedhuis-verenigingen gestart met de invoer van alle publicaties. Tijdsregistratie Naar het voorbeeld van Monumentenwacht Vlaanderen introduceerden ook de drie andere verenigingen een systeem van tijdsregistratie. Elke vereniging paste de activiteitstypes en –domeinen van de software naar de eigen werking aan. Doel van dit traject is een beter zicht te krijgen op de tijdsbesteding, wat leidt tot een efficiëntere tijdsbesteding. Het is bovendien een middel om processen te optimaliseren en van daar uit te kunnen objectiveren. Tijdsregistratie biedt immers ook een kwantitatieve bron van informatie naar de opdrachtgevers van de erfgoedverenigingen. Het Coördinatiecentrum OMD en het Forum doorliepen een uitgebreide testperiode (juni-september) waarin de activiteitstypes- en domeinen verfijnd werden, de noden m.b.t. de rapporten fijngesteld en een invulinstructie samengesteld. Enkel Erfgoed Vlaanderen past het systeem nog niet toe in 2009. Infrastructuur Een verdere behoeftenonderzoek van de infrastructuur (hardware & software) in den Wiolsack zal in het eerste kwartaal van 2010 worden opgestart en mee worden genomen in de AZF-begroting.. Erfgoedloket Zoals reeds aangehaald fungeert het Coördinatiecentrum OMD binnen MOVE als trekker voor het domein Erfgoedloket. Dit domein is opgedeeld in 4 entiteiten, Balie en onthaal, Dispatching, Website en Publishing (waarvan het aspect gemeenschappelijk tijdschrift naar voor wordt geschoven). Balie en onthaal Het deeldomein Balie en Onthaal heeft tot doel te komen tot een degelijk onthaal voor de vier erfgoedorganisaties en de brede onroerend erfgoedsector. Het gaat enerzijds over een onthaal van bezoekers voor personeel van het erfgoedhuis en anderzijds over een correctie informatieverstrekking en/of doorverwijzing
JAARVERSLAG 2009
- 57
over de sector in het algemeen. Tijdens een eerste vergadering van de werkgroep die zich hierover boog, zijn de noden opgelijst. In deze lijst zijn onder andere volgende zaken opgenomen: fysieke aanpassingen van de balieruimte met zitplaatsen voor wachtende bezoekers (indien mogelijk een grondige aanpak van de balieruimte), duidelijke signalisatie van het onthaal in het algemeen en ook van de vier erfgoedverenigingen in het gebouw (hiermee gepaard gaand ook de creatie van een huisstijl voor het Erfgoedhuis), toegankelijkheid voor gehandicapten verbeteren, centraal reservatiesysteem voor vergaderzalen, specifieke informatieverstrekking naar jongeren, gezinnen en leerkrachten toe, (bijkomende) opleiding van het baliepersoneel,… Momenteel worden de mogelijkheden met betrekking tot de verschillende vastgestelde noden onderzocht en bekeken wat de budgettaire consequenties zijn om zo snel mogelijk van start te kunnen gaan met de effectieve realisatie van de belangrijkste noden. Dispatching Het deeldomein Dispatching hangt zeer nauw samen met de optimale informatieverstrekking die hierboven werd vermeld. Het zal hoogstwaarschijnlijk ook de baliemedewerker zijn die in de eerste plaats informatieaanvragen krijgt (kan ook via de website, via mail of via telefoon) en dient te verwerken. Om correcte gegevens te kunnen doorgeven, zal een databank worden opgemaakt waarin alle contactgegevens van mensen en organisaties uit de sector (en daarbuiten) zullen worden opgenomen. Ook de inspanningen die de overheden hierin reeds hebben geïnvesteerd zullen gevaloriseerd worden door de integratie in de databank van het erfgoedhuis, zodat overlappingen kunnen worden vermeden. Deze databank moet vervolgens snel een eenvoudig raadpleegbaar zijn voor de baliemedewerkers die de eerstelijnsinformatie verstrekken. Gemeenschappelijke website In het kader van de verregaande gemeenschappelijke communicatie van het Erfgoedhuis zal ook een gemeenschappelijke website ontwikkeld worden. Deze website zal aangepast zijn aan de huisstijl van het Erfgoedhuis en kan een portaalwebsite worden waar kan doorgeklikt worden naar de websites van de verschillende organisaties. Op deze portaalwebsite zullen websitebezoekers de laatste nieuwtjes binnen de sector van het onroerend erfgoed kunnen vinden, maar ook publicaties kunnen bestellen, een interactieve kalender kunnen vinden en zelf aanvullen,… Momenteel fungeert www.onroerenderfgoed.be als portaalwebsite voor de sector. De opbouw en de mogelijkheden van deze website beantwoordt niet meer aan de noden van de verschillende organisaties. Er bestaat misschien een mogelijkheid om deze domeinnaam over te nemen en een geheel nieuwe interactieve dynamische website te maken. Dit moet uiteraard verder afgetoetst worden met andere initiatieven die, voor zover wij weten, op dit ogenblik binnen de Afdeling, het Departement en het VIOE overwogen worden. Hiertoe zijn alvast de eerste stappen gezet binnen het traject van dit deeldomein. Gemeenschappelijk tijdschrift Het opzetten van een gemeenschappelijk tijdschrift van de vier erfgoedverenigingen is vroeger al aan bod gekomen. Voorgaande pogingen om dit te realiseren zijn op niets uitgedraaid. In het kader van het MOVEtraject zijn de besprekingen hierover terug opgestart. Momenteel wordt gewerkt aan een gedetailleerde budgettering en een uitgewerkte conceptnota die tegen midden november 2009 wordt afgerond. Monumentenwacht beslist omwille van de financiële implicaties – 30.000 euro om het te kunnen aanbieden aan alle aangesloten abonnees - niet in te stappen in dit traject. Vervolgtraject Erfgoed Vlaanderen en het FORUM kondigen in december aan dat ze in 2010 de nodige stappen zullen zetten om gezamenlijk een nieuwe organisatie op te richten. Er wordt informeel aan Monumentenwacht Vlaanderen de vraag gesteld of men hieraan wil participeren. De Raad van Bestuur van is van mening dat het voor Monumentenwacht Vlaanderen moeilijk is volledig in te stappen in het AZF-verhaal zolang het niet duidelijk is wat de nieuwe organisatie zal voorstellen, wat de doelstellingen en de visie zijn en welke dienstverlening zij zullen aanbieden aan welke doelgroepen.Monumentenwacht Vlaanderen blijft wel vragende partij om de samenwerking binnen het erfgoedhuis te optimaliseren. 13.4.5
STICHTING MONUMENTENSTRIJD
Op 14/11/07 wordt de Stichting Monumentenstrijd, als Instelling van openbaar nut opgericht. Deze stichting zal zorgen voor de logistieke en financiële ondersteuning en de continuïteit bij de realisatie van de restauratie- en herstelprojecten aan monumenten die voortvloeien uit het crossmediale VRT-project Monumentenstrijd. Na advies van de Raad van State machtigt de Vlaamse Regering het departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed en de intern verzelfstandigde agentschappen (IVA's) R-O Vlaanderen en Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed om deel te nemen aan de oprichting en het beheer van de Stichting Monumentenstrijd. Ook de vier gewestelijke partnerverenigingen zijn partners in de Stichting.
JAARVERSLAG 2009
- 58
Monumentenwacht Vlaanderen is vertegenwoordigd door Rutger Steenmeijer, secretaris en Anouk Stulens, directeur. Rutger Steenmeijer wordt aangeduid als voorzitter van de Stichting. De Raad van Bestuur komt eenmaal samen op 4/06.
13.5
RAYMOND LEMAIRE INTERNATIONAL CENTRE FOR CONSERVATION (RLICC) LEUVEN
Met het Centrum is er een nauwe samenwerking. Op 2/12 ontvangt Monumentenwacht Vlaanderen traditiegetrouw de eerstejaarsstudenten in den Wolsack en licht de werking van Monumentenwacht toe. (zie ook Internationale contacten)
13.6
RESTAURATIEBEURS
Met Jan Hijl, organisator van de Nederlandse restauratiebeurs in ’s Hertogenbosch, is er op 26/06 een werkvergadering met de erfgoedverenigingen in den Wolsack over de mogelijke interesse van een Belgische editie. Een eerste netwerkbijeenkomst met mogelijke deelnemende partners vindt plaats op 22/09 te Brussel. Bij een volgende bijeenkomst – gepland in november maar afgelast – is het de bedoeling de formele organisatievorm te presenteren en een eerste Raad van Advies binnen die organisatievorm te instutionaliseren. Op welke wijze Monumentenwacht Vlaanderen hieraan zal participeren moet nog beslist worden door de Raad van Bestuur.
13.7
INTERNATIONALE CONTACTEN
13.7.1 MONUMENTENWACHT NEDERLAND Op regelmatige tijdstippen wordt er overleg gepleegd met Monumentenwacht Nederland. De adviseur interieur heeft structureel contact met de Noord-Brabantse interieurwacht, Harrie Schuit. Die wordt telkens uitgenodigd op de vormingsactiviteiten van Monumentenwacht Vlaanderen. 13.7.2
ZWITSERSE VERENIGING VAN CONSERVATOREN EN RESTAURATOREN
Op het jaarlijks colloquium van de Zwitserse vereniging van Conservatoren-Restauratoren SCR/SKR in Fribourg met als thema Conservation préventive. Pratique dans le domaine du patrimoine bâti geeft Anouk Stulens een bijdrage over Monumentenwacht in Vlaanderen die tevens wordt gepubliceerd in de handelingen van het colloquium. Meer informatie: www.skr.ch/aktuell//pdf/09-tagung%202009.pdf 13.7.3
POLITECNICO DI MILANO
Luc Verpoest en Anouk Stulens maken deel uit van het wetenschappelijke comité voor de internationale conferentie Planned Conservation of XX Century Architectural Heritage dat plaatsheeft op 30-31/10 te Como, Italië. De voorzitter van Monumentenwacht Vlaanderen presenteert er de werking van de organisatie. In de handelingen van de conferentie wordt een artikel over Monumentwacht opgenomen. Voor meer informatie: www.plannedconservationcomo2009.com
JAARVERSLAG 2009
- 59
13.7.4 UNESCO LEERSTOEL Het RLICC heeft een Unesco leerstoel opgezet rond Preventieve conservatie en monitoring van het onroerend erfgoed waaraan Monumentenwacht Vlaanderen als een van de partners meewerkt. De leerstoel heeft als discipline het Behoud van historische gebouwen en sites – ondersteuning en promotie van een benadering gestoeld op “preventieve conservatie, onderhoud en monitoring”. De objectieven van de leerstoel zijn: • een geïntegreerd geheel op te zetten van onderzoek, opleiding, vorming, informatie en documentatie m.b.t. preventieve conservatie, onderhoud en monitoring van het gebouwde erfgoed (inclusief stedelijke gehelen en archeologische sites); • een samenwerking te bewerkstelligen tussen (internationaal) erkende onderzoekers, lesgevers aan academische instellingen, erfgoedinstellingen, Monumentenwachtorganisaties en praktijkmensen in Vlaanderen, België, Europa en andere regio’s van de wereld; • het Werelderfgoed Centrum van Unesco en zijn partners te ondersteunen in het monitoren van werelderfgoedsites en in het opzetten van conservatiestrategieën steunend op preventieve conservatiemaatregelen, onderhoud en monitoring. De gastinstelling is de Katholieke Universiteit Leuven i.s.m. Monumentenwacht Vlaanderen en de Universiteit van Cuenca (Ecuador). Op 24 en 25/03 vindt de plechtige inhuldiging plaats van de “UNESCO Chair on Preventive Conservation, Maintenance and Monitoring of Monuments and Sites” aan het Raymond Lemaire International Centre for Conservation (RLICC). Het RLICC slaat daarvoor de handen in elkaar met Monumentenwacht Vlaanderen (MWVI) en de Universiteit van Cuenca, Ecuador. Het krijgt voor de opzet ervan steun van het Janssen Pharmaceutica Fonds voor preventieve conservatie, opgericht binnen de K.U.Leuven. De inauguratieredes op 24/03 in de promotiezaal van de K.U.Leuven zetten het belang van preventieve conservatie in de verf. Sprekers uit binnen- en buitenland lichten verschillende aspecten van preventieve conservatie toe na een korte inleiding over de betekenis en de rol van de Unesco leerstoel. Ook Monumentenwacht komt ruim aan bod als partner van de leerstoel in de toespraken van Prof. Koen Van Balen, Prof. Luc Verpoest en Anouk Stulens. Drie seminaries op 25 maart in het auditorium van het Arenbergkasteel diepen verschillende topics verder uit. De adviseur interieur levert daar een bijdrage met de lezing: MAKSin, a recording system for preventive conservation assessments by Monumentenwacht Vlaanderen. Risk- and value-based priority ranking of conservation strategies in historic interiors De Universiteit Cuenca en de stad Cuenca organiseerden op hun beurt een ‘Zuidelijke inhuldiging’ van de leerstoel van 30/11 tot 2/12. De inauguratie werd bijgewoond door María Fernanda Espinoza, minister voor het natuurlijke en culturele erfgoed van Ecuador. De viering werd gecombineerd met een tweede atelier voor erfgoedspecialisten en beheerders van erfgoedsites in de Andes. Professor Koen Van Balen lichtte tijdens de officiële inhuldiging als directeur van het RLICC en houder van de Unesco leerstoel toe wat de doelstellingen en werkwijzen zijn van de PRECOMOS-leerstoel. Als een inleiding voor het tweede atelier wees hij bovendien op die aspecten die binnen de conventie van het werelderfgoed een speciale ondersteuning kunnen verwachten van de Unesco leerstoel, waarbij het voornamelijk gaat om aspecten van monitoring en van onderhoud van het culturele erfgoed. Anouk Stulens licht tijdens de inhuldiging de werking van Monumentenwacht toe en gaat daar dieper op in tijdens de workshops van het tweedaagse atelier. De inhuldigingsceremonie, de conferentie en de aanwezigheid van de Belgische delegatie in Ecuador, krijgt veel persaandacht. Een volledig verslag van de activiteiten in Cuenca wordt toegevoegd als bijlage. (Bijlage 1)
JAARVERSLAG 2009
- 60
13.7.5 RCE EN FEDERATIE MONUMENTENWACHT NEDERLAND Met de Nederlandse Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschappen en Monumenten is er in 2009 samenwerking op het vlak van de publicatie over houten vloeren (cfr.supra). Ook is er regelmatig overleg geweest met Eloy Koldeweij over de oprichting van monumentenwacht interieur in Nederland. In opdracht van de Federatie heeft Mevr. Barbara Laan een haalbaarheidsstudie en plan opgemaakt voor de oprichting van monumentenwacht interieur in de diverse provincies en ook voor een centrale adviseur interieur bij de Federatie. Daarvoor is Veerle Meul geïnterviewd en is er meermaals contact geweest. 13.7.6 KLIMAATNETWERK VLAANDEREN In Nederland is in 2007 het Klimaatnetwerk opgestart. Dit kwam voort vanuit een onderzoek naar het binnenklimaat (als belangrijk aspect van preventieve conservering) bij de rijksmusea, voor de Nederlandse Erfgoedinspectie. Zie hierover: http://www.erfgoedinspectie.nl/page/collecties/publication?id=402. Het technisch luik (luchttechnische, installatietechnische en bouwfysisch analyse) werd uitgevoerd door TU/Eindhoven (Henk Schellen). ‘Luchtspiegelingen’ was het tweede luik, dat inging op het beheer, de instrumenten (zoals richtlijnen) en alle actoren in dit veld in Nederland. Een van de conclusies was dat er grote behoefte was in het erfgoedveld aan een multidisciplinair deskundigennetwerk voor het binnenklimaat in erfgoedinstellingen en monumenten, dat de belangrijke spelers in het veld vertegenwoordigde. Dit orgaan zou een aantal instrumenten voor beter klimaatbeheer kunnen ontwikkelen, zoals een integrale normering, modeldocumenten en zou kunnen instaan voor het verspreiden van deze kennis. Het is uiteindelijk in Nederland een goed werkend netwerk geworden, gebaseerd op een convenant tussen instellingen die zowel het roerend als het onroerend erfgoed vertegenwoordigen en zowel het onderzoek als de praktijk, met mooie resultaten zoals nieuwe klimaatrichtlijnen en een succesvolle studiedag in oktober 2008. De universitaire wereld is vertegenwoordigd door Henk Schellen, en die band is ook erg vruchtbaar voor het formuleren van onderzoeksvragen vanuit het veld en anderzijds input van belangrijke expertise. In april 2009 initieerde Monumentenwacht Vlaanderen een analoog netwerk voor Vlaanderen-Brussel, naar het voorbeeld van en in nauw overleg met het Nederlandse netwerk. Het Klimaatnetwerk is ook opgezet als een platform waarin deze multidisciplinaire actoren thematisch kennis uitwisselen. Daarnaast kan het een aantal instrumenten voor beter klimaatbeheer kunnen ontwikkelen, zoals een integrale normering en modeldocumenten, en zou kunnen instaan voor het verspreiden van deze kennis. Het zal gebaseerd zijn op een convenant tussen instellingen die zowel het roerend als het onroerend erfgoed, en zowel de universitaire wereld als het praktische werkveld vertegenwoordigen. Een van de eerste gezamenlijke activiteiten was het formuleren van opmerkingen bij de nieuwe Europese CEN normering die in 2010 van kracht wordt (bepalingen RH-T; kerkverwarmingen) en de omgang met de (al niet meer zo nieuwe) ASHRAE normen. Partners zijn ondertussen het VIOE, de agentschappen RO (Madeleine Manderyck), FARO (Leon Smets), de provinciale museumconsulenten (Anneke Lippens), cel Behoud en Beheer van de Antwerpse Musea (Elsje Janssens), het KIK (Marjolijn Debulpaep en Marina van Bos), VUB (Filip Descamps), KU Leuven, vakgroep kunstgeschiedenis (Lieve Watteeuw), RLICC (Koen van Balen), RUGent (Arnold Janssens en De Paepe) en KULeuven, bouwfysica, Staf Roels. Het voorzitterschap is roulerend tussen de partners, evenzo het notuleren. De adviseur interieur van Monumentenwacht Vlaanderen stond in voor het initiatief, de eerste bijeenkomst, de opmaak van een ontwerp voor convenant en het informatieplatform: een WIKI: http://klimaatnetwerkvlaanderen.pbworks.com/FrontPage In 2009 hebben 3 bijeenkomsten plaatsgevonden, waarvan de eerste bij Monumentenwacht Vlaanderen (02/04), de tweede bij het VIOE (13/05) en de derde bij het KIK (16/12). Ook werd in Gent bijeengekomen over de belangrijke casus van het Lam Gods met het Nederlandse Klimaatnetwerk (14/10). 13.7.7 ICCROM PREVENTIVE CONSERVATION, REDUCING RISKS TO COLLECTIONS In 2009 organiseerde ICCROM i.s.m. CCI-ICC de internationale tweejaarlijkse cursus Preventive Conservation: Reducing risks to collections, bedoeld voor mid-carreer professionelen in erfgoedzorg en –beheer. De cursus vond plaats in Quito, Ecuador, november 2009. De adviseur interieur bereidde een aantal lezingen, lessen en workshops voor. Door ziekte heeft zij die overgedragen aan Fausto Cardoso, professor aan de universiteit in Cuenca en Veronica Heras, studente aan het RLICC.
JAARVERSLAG 2009
- 61
INHOUD 1
WERKINGSMIDDELEN ........................................................................................................................ 2
1.1 1.1.1 1.1.2 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3 1.3.1 1.3.2
ONDERSTEUNING DOOR DE VLAAMS OVERHEID ..........................................................2 SALDI 2008..........................................................................................................................2 SUBSIDIES 2009 .................................................................................................................2 ONDERSTEUNING DOOR DE VIJF VLAAMSE PROVINCIES ............................................2 AAN MONUMENTENWACHT VLAANDEREN .....................................................................2 AAN DE PROVINCIALE VERENIGINGEN ...........................................................................2 ANDERE INKOMSTEN ........................................................................................................3 INKOMSTEN UIT DIENSTVERLENING ...............................................................................3 SECTORGEBONDEN FINANCIERING – PC 329 ................................................................3
2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2. 2.4 2.4.1 2.4.2 2.5 2.5.1 2.5.2 2.6 2.7
STATUTEN, HUISHOUDELIJK REGLEMENT, PROTOCOL................................................5 AARD EN VOORWAARDEN VAN DIENSTVERLENING .....................................................5 ALGEMENE VERGADERING ..............................................................................................5 SAMENSTELLING ...............................................................................................................5 WERKING ............................................................................................................................5 RAAD VAN BESTUUR .........................................................................................................6 SAMENSTELLING ...............................................................................................................6 WERKING ............................................................................................................................6 DAGELIJKS BESTUUR ........................................................................................................6 SAMENSTELLING ...............................................................................................................6 WERKING ............................................................................................................................6 INTERN OVERLEG ..............................................................................................................6 HUISVESTING .....................................................................................................................6
3.1 3.2 3.3 3.4 3.4.1 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.5.5 3.6 3.7 3.8
ARBEIDSVOORWAARDEN .................................................................................................7 PERSONEELSBEHEER.......................................................................................................7 REKRUTERING, AANWERVING, SELECTIE, MUTATIE EN DOORSTROMING ................7 MONUMENTENWACHT VLAANDEREN..............................................................................7 BEDIENDEN ........................................................................................................................7 PROVINCIALE VERENIGINGEN .........................................................................................7 BOUWKUNDIGE MONUMENTENWACHTERS ...................................................................7 MONUMENTENWACHTERS-INTERIEUR ...........................................................................7 MONUMENTENWACHT VAREND ERFGOED ....................................................................7 SECRETARIAATSMEDEWERKERS ...................................................................................8 DIRECTIEMANAGERS ........................................................................................................8 PERSONEELSFORMATIE PER 31/12/09 IN LOONDIENST BIJ DE VZW’S........................8 ONTMOETINGSDAG ...........................................................................................................8 PINKSTERPRAAT ...............................................................................................................8
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7
WEDERZIJDSE VERTEGENWOORDIGING IN DE BEHEERSORGANEN .........................9 VOORZITTERSOVERLEG ...................................................................................................9 INTERPROVINCIAAL OVERLEG .........................................................................................9 IDPB COMITEOVERLEG .....................................................................................................9 OVERLEG ADMINISTRATIE – INFORMATICA....................................................................9 OVERLEG (HOOFD)MONUMENTENWACHTERS -BOUWKUNDE.....................................9 OVERLEG MONUMENTENWACHTERS-INTERIEUR .........................................................9
5.1 5.2
WIKI – WWW.MONUMENTENWACHT.PBWORKS.COM ..................................................10 OPLEIDINGSAGENDA.......................................................................................................11
6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3
RAPPORTERING ...............................................................................................................12 STANDAARDTEKSTEN .....................................................................................................12 NALEZEN RAPPORTEN ...................................................................................................12 MAKS .................................................................................................................................12
2
ALGEMENE STATUTAIRE AANGELEGENHEDEN ............................................................................ 5
3
PERSONEEL ........................................................................................................................................ 7
4
OPTIMALISEREN VAN DE INTERNE WERKING ............................................................................... 9
5
VORMING ...........................................................................................................................................10
6
KWALITEITSZORG ............................................................................................................................12
JAARVERSLAG 2009
- 62
6.1.4 6.1.5 6.1.6. 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 6.3. 6.3.1
MAKSin ..............................................................................................................................12 MAKSbo .............................................................................................................................13 ONDERHOUDSFICHES ....................................................................................................13 IJKING................................................................................................................................13 IJKINSPECTIES.................................................................................................................13 HANDLEIDINGEN - METHODIEK......................................................................................14 UITWISSELING MONUMENTENWACHTERS...................................................................14 PLAATSBEZOEKEN DOOR DE ADVISEURS ...................................................................14 HULPMIDDELEN ...............................................................................................................16 BIBLIOTHEEK....................................................................................................................16
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7
CENTRALISATIE VAN DE DATABANKEN ........................................................................16 INTEGRATIE ANDERE INFORMATIEBRONNEN ..............................................................17 NORMALISATIE VAN BESTAANDE INFORMATIE ...........................................................17 OPTIMALISATIE/VERSNELLEN RAPPORTERING VOOR MONUMENTENWACHTERS .17 KOSTPRIJSANALYSE .......................................................................................................18 MOVE – SAMENWERKING ERFGOEDVERENIGINGEN IN DEN WOLSACK ..................18 ANDERE ............................................................................................................................18
8.1 8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.1.4 8.1.5 8.1.6 8.1.7 8.1.8 8.1.9 8.2
INTERNE DIENST..............................................................................................................19 COMITÉ VOOR PREVENTIE EN BESCHERMING OP HET WERK ..................................19 JAARACTIEPLAN ..............................................................................................................20 RISICO-INVENTARISATIE EN ONGEVALLENONDERZOEK ...........................................20 CONTROLE MATERIAAL ..................................................................................................20 OPLEIDING PREVENTIEADVISEURS ..............................................................................20 INDUSTRIËLE TOUWTECHNIEKEN VOOR MONUMENTENWACHTERS .......................20 INFORMATIEVERSTREKKING – RICHTLIJNEN & ADVIEZEN ........................................21 BEZOEK AAN DE ARBEIDSPLAATSEN (TE INSPECTEREN GEBOUWEN)....................21 ADVIES AAN DERDEN ......................................................................................................22 EXTERNE DIENST ............................................................................................................22
9.1 9.2 9.2.1 9.3 9.3.1 9.4 9.5 9.5.1 9.5.2
GEBRUIKERS-LEDEN .......................................................................................................23 MONUMENTENWACHT BOUWKUNDE ............................................................................27 INSPECTIES EN DIENSTVERLENING .............................................................................27 MONUMENTENWACHT-INTERIEUR ................................................................................31 INSPECTIES ......................................................................................................................31 ANALYSE VAN DE SYNOPTISCHE QUOTERINGEN .......................................................35 ANALYSE VAN DE TIJDSREGISTRATIE ..........................................................................36 MONUMENTENWACHT VLAANDEREN ...........................................................................36 PROVINCIALE MONUMENTENWACHTVERENIGINGEN ................................................36
7
INFORMATICA ...................................................................................................................................16
8
INTERNE DIENST VOOR PREVENTIE EN BESCHERMING OP HET WERK.................................19
9
GEBRUIKERS-LEDEN EN INSPECTIES ...........................................................................................23
10
AANVULLENDE DIENSTVERLENING ...............................................................................................39
10.1 10.1.1 10.1.2 10.2 10.3 10.3.1 10.3.2 10.3.3 10.3.4 10.3.5 10.4 11
PUBLICATIES ....................................................................................................................39 TARIEFPLAN .....................................................................................................................39 ONDERHOUDSBROCHURES ...........................................................................................39 KOSTPRIJSANALYSE EN ONDERHOUDSPLANNING .....................................................40 MONUMENTENWACHT VAREND ERFGOED ..................................................................41 ABONNEES .......................................................................................................................41 PROMOTIE EN LEDENWERVING ....................................................................................42 INSPECTIES ......................................................................................................................43 OPLEIDINGEN EN STUDIEDAGEN ..................................................................................43 ONTMOETINGSDAG ABONNEES ....................................................................................44 MONUMENTENWACHT ARCHEOLOGISCH PATRIMONIUM (MAP) ..............................44 INFORMATIE EN PROMOTIE ............................................................................................................46
11.1 11.1.1 11.1.2 11.1.3 11.1.4.
STUDIEDAGEN EN INFORMATIEVERSTREKKING .........................................................46 VIEILLES MAISONS FRANCAISES ...................................................................................46 ICOM VLAANDEREN-BRUSSEL-BELGIE .........................................................................46 KU Leuven .........................................................................................................................46 ARTESIS HOGESCHOOL .................................................................................................46
JAARVERSLAG 2009
- 63
11.1.5. 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 12
BRK/VIOE COLLOQUIUM .................................................................................................46 WEBSITE ...........................................................................................................................47 OPEN MONUMENTENDAG ...............................................................................................47 ERFGOEDDAG ..................................................................................................................47 PERS .................................................................................................................................47 PUBLICATIES ....................................................................................................................48 PROJECTWERKING ..........................................................................................................................49
12.1 12.1.1 12.1.2 12.1.3 12.1.4 12.2 12.2.1 12.2.2 13
MONUMENTENWACHT VLAANDEREN............................................................................49 CENTRUM VOOR RELIGIEUZE KUNST EN CULTUUR (CRKC) ......................................49 PROJECT VOLKSCAFES ..................................................................................................49 ARTESIS HOGESCHOOL .................................................................................................49 KONINKLIJK INSTITUUT VOOR HET KUNSTPATRIMONIUM (KIK) ................................50 LIDMAATSCHAP................................................................................................................50 ICOMOS ............................................................................................................................50 ICOM-CC ...........................................................................................................................50 EXTERNE WERKING .........................................................................................................................50
13.1 13.1.1 13.1.2 13.1.3 13.1.4 13.1.5 13.1.6 13.2 13.3 13.4 13.4.1 13.4.2 13.4.3 13.4.4 13.4.5 13.5 13.6 13.7 13.7.1 13.7.2 13.7.3 13.7.4 13.7.5 13.7.6 13.7.7
VLAAMS GEWEST ............................................................................................................50 VICEMINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER GEERT BOURGEOIS ..................50 AGENTSCHAP RUIMTELIJKE ORDENING ONROEREND ERFGOED VLAANDEREN ...51 VLAAMS INSTITUUT VOOR HET ONROEREND ERFGOED (VIOE) ...............................51 INSPECTIE RWO ..............................................................................................................51 STRATEGISCHE ADVIESRAAD RUIMTELIJKE ORDENING (SARO) ..............................52 ADVIESCOMMISSIE CULTUREEL ERFGOED .................................................................52 VLAAMSE ONDERHOUDSPREMIES ................................................................................53 PROVINCIES .....................................................................................................................53 ERFGOEDHUIS DEN WOLSACK ......................................................................................54 ERFGOED VLAANDEREN ................................................................................................54 FORUM VOOR ERFGOEDVERENIGINGEN (nieuwe naam voor VCM ) ...........................54 OPEN MONUMENTENDAG VLAANDEREN .....................................................................54 SAMENWERKING - MOVE ................................................................................................54 STICHTING MONUMENTENSTRIJD .................................................................................58 RAYMOND LEMAIRE INTERNATIONAL CENTRE FOR CONSERVATION (RLICC) LEUVEN ............................................................................................................................59 RESTAURATIEBEURS ......................................................................................................59 INTERNATIONALE CONTACTEN .....................................................................................59 MONUMENTENWACHT NEDERLAND .............................................................................59 ZWITSERSE VERENIGING VAN CONSERVATOREN EN RESTAURATOREN ...............59 POLITECNICO DI MILANO ................................................................................................59 UNESCO LEERSTOEL ......................................................................................................60 RCE EN FEDERATIE MONUMENTENWACHT NEDERLAND ..........................................61 KLIMAATNETWERK VLAANDEREN .................................................................................61 ICCROM PREVENTIVE CONSERVATION, REDUCING RISKS TO COLLECTIONS ........61
INHOUD .................................................................................................................................................................62
JAARVERSLAG 2009
- 64
Jaarverslag Monumentenwacht Vlaanderen vzw
Goedgekeurd door de Algemene Vergadering d.d. 24 maart 2010
Rutger Steenmeijer Secretaris
Luc Verpoest Voorzitter
