Jaarverslag. Monumentenwacht. Noord-Brabant

Jaarverslag 2008 Monumentenwacht Noord-Brabant

nt

Jaarverslag08.indd 1

02-04-2009 08:56:30

1

Inspectietaak gebouwen

Basistaken

Service op de eerste plaats Het eerste jaar dat Monumentenwacht Noord-Brabant binnen de nieuwe bestuursvorm opereerde, mag zeker succesvol genoemd worden. In de praktijk bleek de nieuwe structuur weinig aanloopproblemen met zich mee te brengen. Iedereen was er snel vertrouwd mee. In het kader van het ‘Jaar van het Religieus Erfgoed’ werd in 2008 speciale aandacht geschonken aan alle aspecten van deze belangrijke categorie historische monumenten. Voor Monumentenwacht is het overigens ieder jaar een religieus erfgoedjaar. Onder de vele monumentale gebouwen die wij jaarlijks inspecteren, bevinden zich honderden monumenten met een religieuze achtergrond: kerken, kerkruïnes, kapellen, torens, archeologische sites en kerkinterieurs. Jaarlijks worden er vele door onze monumentenwachters geïnspecteerd en daarmee leveren wij een bijdrage aan structureel preventief onderhoud – en dus behoud – van al deze monumenten. Hoewel de groei van ons abonnementenbestand zich ook in 2008 doorzette, merkten wij dat de grenzen van deze

De kernfunctie is het voorkomen van verval. Op basis van de inspectieresultaten geven we gerichte adviezen voor herstel- en onderhoudswerkzaamheden. Deze informatie is in de eerste plaats van belang voor de monumenteigenaren; zij kunnen hiermee de juiste instandhoudingsmaatregelen (laten) treffen. Daarnaast gebruiken overheden en derden de gegevens om er beleidsmatig een doeltreffende instandhouding mee te stimuleren.

1.1 Algemeen management Ook 2008 kenmerkte zich als een jaar met een uitstekend werkklimaat. De verhouding tussen de Raad van Commissarissen en het bestuur was voortreffelijk, evenals de samenwerking tussen bestuur en medewerkers. Noemenswaardige verschillen van inzicht deden zich niet voor. De werkzaamheden voor een meerjarenbeleidsplan werden grotendeels afgerond. Met het Brabantse provinciebestuur werd, op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau, evenals voorgaande jaren een uitstekende relatie onderhouden. Het uitvoeren van enkele provinciale subsidieregelingen door Monumentenwacht voldeed aan de verwachting. Wel zal in de toekomst nog meer aandacht worden geschonken aan acquisitie teneinde het aantal deelnemers te laten toenemen. Onze organisatie speelde tevens een rol bij de toekenning van provinciale subsidiegelden om de restauratieachterstand van rijksmonumenten weg te werken. Het provinciebestuur heeft bepaald dat de kwaliteit van de uitgevoerde restauratiewerken door Monumentenwacht wordt beoordeeld.

groei binnen de huidige inspectiecapaciteit in zicht komen.

Personeel

Eind 2008 kondigde zich de recessie aan. Gelukkig kon de

Opnieuw bleek dat de hoogconjunctuur, die gedurende het grootste deel van 2008 heerste, het aantrekken van vakbekwame technische medewerkers bemoeilijkte. Door oververhitting van de bouwsector worden in dit segment van de arbeidsmarkt salarissen en emolumenten verstrekt op een niveau waarmee Monumentenwacht moeilijk kan concurreren. Overigens bleef het personeelsverloop binnen aanvaardbare grenzen. Eind 2008 omvatte de personeelsformatie 20,5 fte.

dienstverlening door Monumentenwacht, mede dankzij de provinciale ondersteuning, ook in 2008 op een voor alle abonnees betaalbaar niveau worden gehouden. Kenmerkend voor 2008 was ook de – samen met onze Limburgse zusterorganisatie uitgevoerde – doorontwikkeling van het rapportagesysteem en de voorbereiding van de invoering daarvan. Dit zal op termijn resulteren in een nog betere informatievoorziening en advisering aan onze abonnees, mede door de toevoeging van nieuwe elementen aan de rapportage. Ook de verstrekking van statistische gegevens aan de provinciale beleidsmakers in de monumentensector zal daardoor zeker kunnen worden verfijnd en uitgebreid. Jacques Akerboom directeur Foto voorzijde: In het kader van een Europees samenwerkingsproject demonstreerde Monumentenwacht Noord-Brabant haar inspectiemethodiek bij deze kerk in het Franse Val de Loire

2


Onze eerste basistaak betreft de inspectie van de aangemelde monumenten.

In het verslagjaar werd het stelsel van functiebeschrijvingen en functiewaarderingen opnieuw bezien. Landelijk is afgesproken dat dit ongeveer elke vijf jaar gebeurt. De herziening, die is uitgevoerd door een onafhankelijk bureau, leverde geen noemenswaardige wijzigingen in de inschalingen op.

1.2 Inspecties De bouwkundige inspecties met bijbehorende rapportages werden in 2008 in beginsel uitgevoerd door veertien inspecteurs, maar in de praktijk werd dit werk gedaan door dertien personen. Dit is het gevolg van een wisseling in de personeelsbezetting en twee vacatures, ontstaan door vrijwillig vertrek van inspecteurs. De vacatures konden in het verslagjaar niet worden vervuld. Het aantal objecten nam toe van 2.226 tot 2.284, wat neerkomt op een stijging van ruim 2,5%. De groei vond plaats in de categorie woonhuizen/overige. De aantallen kerkelijke gebouwen, kastelen/historische buitenplaatsen en molens bleven gelijk. In totaal werden 1313 objecten geïnspecteerd. Omdat diverse objecten uit meerdere deelobjecten bestaan, ligt het aantal inspectierapporten hoger. De tijdsduur van inspecties, inclusief rapportages, varieert van enkele uren tot diverse dagen.

[ Monumentenwacht Noord-Brabant — Jaarverslag 2008 ]

01-04-2009 14:42:44

k

-

t

n

Ondanks de verminderde inspectiecapaciteit, met 1 inspecteur, daalde het aantal declarabele uren met slechts 425 van 15.925 in 2007 naar 15.500 in 2008. Het gemiddeld aantal declarabele uren per inspecteur is daarentegen toegenomen van 1.137 naar 1.192. Positief is verder dat gemeenten veel belangstelling toonden voor collectieve abonnementen. In het verslagjaar werden aan vier gemeenten gespecificeerde offertes uitgebracht voor de inspectie van groepen gemeentelijke monumenten. Tijdens drie informatieavonden bracht Monumentenwacht de voordelen van deze abonnementsvorm onder de aandacht van monumenteigenaren. De Rijksgebouwendienst (RGD) heeft Monumentenwacht Noord-Brabant opdracht gegeven tot het vervaardigen van meerjarenonderhoudsprognoses. Hierbij wordt gebruikgemaakt van een automatiseringsapplicatie voor alle monumenten in eigendom van de RGD. Twee inspecteurs hebben een cursus gevolgd om met deze toepassing te leren werken. De omvangrijke opdracht start in 2009.

1.3 Onderhoudstoestand monumenten In het verslagjaar werd de onderhoudstoestand van vele aangemelde monumenten nauwkeurig onderzocht en in rapportages vastgelegd. Dit gebeurt in het kader van de reguliere basistaak. Daarnaast wordt steeds vaker verzocht om aanvullende diensten. Zo verzochten makelaars en aspirant-kopers diverse keren om een speciale inspectie in verband met de mogelijke aankoop/ verkoop van een monument. Ook werden regelmatig opleveringsinspecties uitgevoerd na voltooiing van bouwkundige werkzaamheden. Monumentenwacht bepaalt dan de kwaliteit van de uitgevoerde werkzaamheden. Naar aanleiding van de inspectierapportages kreeg Monumentenwacht verzoeken van abonnees om nader te adviseren over noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden. Verder werden veel vragen beantwoord over fiscale en subsidiemogelijkheden en over juridische onderwerpen, in het bijzonder wat betreft (gevolg)schades. De inspectierapporten werden verder verbeterd door toevoeging van adviezen per rubriek. Daarnaast is veel tijd geïnvesteerd in de ontwikkeling van een nieuw type inspectierapport. Dit is gebaseerd op een databaseapplicatie. Hiervoor werden diverse aanpassingen in de software uitgevoerd. De maatregelen hebben tot doel dat de inspectierapporten op afstand beschikbaar komen voor de inspecteurs en, in een later stadium, ook voor de abonnees.

Verder werd ook in 2008 weer een reeks werkomschrijvingen ontwikkeld. Deze op de praktijk gerichte documenten kunnen dienst doen bij het maken van afspraken met aannemers en onderaannemers over de kwaliteit en de detaillering van uit te voeren werkzaamheden. Met een werkomschrijving neemt de kans op een juiste en verantwoorde uitvoering aanzienlijk toe, zeker waar het werk niet door een architect wordt begeleid.

Inspectie van een van de torenspitsen van Trappistenabdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven te Berkel-Enschot

1.4 Arbeidsomstandigheden Wat betreft de arbeidsomstandigheden werd onder meer aandacht geschonken aan de fysieke belasting. Zo is een nieuw type ladder getest ter vervanging van de tot nu toe gebruikte driedelige optrekladder. Van het nieuwe type is het topdeel wegneembaar, waardoor het gewicht kan worden verdeeld. Daarnaast werd in de vorm van scholing uitgebreid stilgestaan bij veilig werken. Alle inspecteurs volgden een EHBO-cursus en cursussen voor veilig werken op hoogte, met behulp van klimtechnieken. Enkele inspecteurs die zijn gespecialiseerd in afdaalwerkzaamheden bij torens en dergelijke, volgden een cursus om dit werk veilig uit te voeren. Het hoofd monumentenwacht en de arbocoördinator van Monumentenwacht NoordBrabant legden, evenals vorige jaren, diverse werkplekbezoeken af bij de inspectieteams. Hierbij werd kritisch bekeken of werkzaamheden uit het oogpunt van veiligheid, gezondheid en welzijn goed worden uitgevoerd en op welke punten nog verbeteringen mogelijk zijn. De resultaten zijn besproken en toegelicht in het werkoverleg, zodat alle monumentenwachters hiermee hun voordeel kunnen doen. Monumentenwacht besteedt tijdens de inspecties ook altijd aandacht aan de aanwezigheid en de kwaliteit van veiligheidsvoorzieningen. Doordat al jarenlang over dit onderwerp wordt gerapporteerd en geadviseerd is inmiddels een groot aantal daken voorzien van gecertificeerde beveiligingsmiddelen. Niettemin blijft de juiste bevestiging hiervan een belangrijk aandachtspunt. Jaarlijks wordt meerdere malen geconstateerd dat de bevestiging te wensen overlaat waardoor, in plaats van een veiligere situatie, juist een onveiligere situatie ontstaat. In het werkoverleg werd regelmatig gesproken over het asbestprobleem, dat ook in de monumentenwereld aanwezig is. Besloten is dat ruimten waarvan bekend is of waarvan vermoed wordt dat er zich ongebonden asbest bevindt, niet worden betreden. De eigenaar wordt hiervan op de hoogte gesteld en krijgt het advies een asbestonderzoek te laten uitvoeren.



3

01-04-2009 14:43:36

Landelijk Op landelijk niveau was Monumentenwacht Noord-Brabant betrokken bij zowel het project Modernisering Monumentenzorg (MoMo) als de evaluatie van het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim). De samenwerking met de Nederlandse zusterstichtingen verliep tijdens het verslagjaar bevredigend. Met een aantal van hen werd een gezamenlijk aanbod gedaan aan de overkoepelende organisatie van Nederlandse kloosterorden voor een onderzoek naar de technische staat van de historische kloostergebouwen in Nederland. Daarnaast was Monumentenwacht Noord-Brabant betrokken bij het overleg van de gezamenlijke restauratieaannemers in Nederland en bij de organisatie van de Nederlandse Restauratiebeurs. Kazemat bij Grave

In het kantoor van Monumentenwacht NoordBrabant werd een defibrillator opgehangen. Alle kantoormedewerkers en de inspecteurs die regelmatig op kantoor aanwezig zijn, volgden een instructiebijeenkomst over het juiste gebruik van dit apparaat.

1.5 Beleids- en besluitvorming De overgang naar een nieuwe bestuursvorm leverde geen noemenswaardige opstartproblemen op. Dit is mede te danken aan het feit dat de taakverdeling tussen Raad van Commissarissen en bestuur goed in het statuut van onze organisatie is verankerd en volkomen transparant is. De Raad van Commissarissen bestond in het verslagjaar uit leden van het voormalige Algemeen Bestuur. Ook dat gegeven werkte mee aan een soepele start van de nieuwe organisatie. Zowel in de organisatie zelf als binnen de Raad van Commissarissen was de voorbereiding van een nieuwe beleidsnota, die richting moet geven aan het toekomstige beleid van de organisatie, een majeur onderwerp van gesprek. Naar verwachting kan de discussie hierover medio 2009, samen met het provinciebestuur, worden afgerond.

1.6 Samenwerking Provinciaal De samenwerking met het Brabantse provinciebestuur was in 2008 onverminderd constructief. De discussie over de organisatie van de Brabantse cultuurhistorie werd grotendeels afgerond. De Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening, Brabantse Museumstichting en Stichting Het Brabants gaan samen verder als de Brabantse steunfunctieorganisatie Erfgoed Brabant. Monumentenwacht werkt met deze organisatie goed samen, net als met onder meer het Monumentenhuis Brabant en het Brabants Monumentenfonds. Monumentenwacht Noord-Brabant is tevens betrokken bij het overleg tussen de grote Brabantse steunfunctieorganisaties en het provinciebestuur.

4


Internationaal Met onze Vlaamse en Duitse partners bestond reeds een goed samenwerkingscontact. Onze Hongaarse collega’s van de organisatie MAMEG kregen in 2008 extra aandacht. Samen met onze Limburgse collega’s stonden wij hen met raad en daad bij om de monumentenwachtformule in Hongarije verder uit te bouwen en tot een succes te maken. Verder verzochten onder meer Schotland en Italië ons om informatie over het opzetten van een monumentenwacht. De samenwerking binnen het Europese ECHOproject, die tot doel heeft te voorkomen dat Europese wetgeving schadelijk uitpakt voor cultureel erfgoed, werd in 2008 overgeheveld naar het nieuwe platform European Heritage Legal Forum (EHLF). Dit is ingesteld door het Europese verband van directeuren van rijksdiensten voor monumentenzorg. Onze organisatie kreeg de invitatie om zitting te nemen in de commissie die het EHLF aanstuurt.

Samen met Monumentenwacht Vlaanderen en de Universiteit van Leuven werd mede vormgegeven aan twee seminars; één in Leuven en één in het Franse Saumur. Tijdens deze bijeenkomsten konden jonge bouwkundestudenten uit verschillende Europese landen kennismaken met het werk van monumentenwacht. Verder waren er samenwerkingsactiviteiten met diverse Europese organisaties en initiatieven, zoals Europa Nostra, Icomos, ECTP en RILEM.

1.7 Publiciteit Nieuwsbrieven De uitgave van de nieuwsbrief is een gezamenlijk project met acht andere monumentenwachtorganisaties. Inhoud en opmaak worden in

overleg bepaald. Een redactieraad begeleidt de uitwerking en realisatie. Monumentenwacht Noord-Brabant tekent voor de coördinatie. In het verslagjaar zijn de eerste stappen gezet om ook via digitale media de nieuwsvoorziening te gaan verzorgen. Deze plannen zullen in 2009 verder worden ontwikkeld en uitgewerkt. In het juninummer werd uitvoerig stilgestaan bij (de vele activiteiten rond) het Jaar van het Religieus Erfgoed. Helaas wordt dit onderdeel van de cultuurhistorie in vele opzichten bedreigd en aangetast. Monumentenwacht herkent het probleem als geen ander, aangezien ongeveer 80% van de bijna 4.000 religieuze monumentale objecten in Nederland regelmatig door een monumentenwacht wordt geïnspecteerd. In het decembernummer stond de evaluatie van de landelijke Brim-subsidieregeling centraal. Onderzoekers concluderen dat deze wel voldoet voor eigenaren van woonhuizen en boerderijen zonder agrarische functie, maar niet voor eigenaren van de overige categorieën rijksmonumenten. Daarom wordt onder meer aangedrongen op meer financiële middelen voor preventief onderhoud. Ook monitoren is noodzakelijk voor effectief instandhoudingsbeleid. Hier zien de onderzoekers een belangrijke rol weggelegd voor Monumentenwacht. Aanpassing van het Brim hangt overigens nauw samen met een tweede actuele en belangrijke operatie, namelijk de Modernisering Monumentenzorg. Ook dit onderwerp kwam in de nieuwsbrief aan de orde. Op de provinciale pagina’s werd stilgestaan bij de herziening van de provinciale Beleidsregel Cultureel Erfgoed, die zich onder meer richt op de instandhouding van molens. Monumentenwacht Noord-Brabant voert deze regeling uit, in mandaat voor de Provincie Noord-Brabant, en droeg diverse verbeteringsvoorstellen aan (zie ook hoofdstuk 4).

Website In het verslagjaar werd achter de schermen verder gewerkt aan nieuwe functies voor de website. Hierbij blijven de structuur en de layout overigens grotendeels ongewijzigd. De aandacht is vooral gericht op een betere en meer directe informatievoorziening aan de abonnees. Door toevoeging van nieuwe functies zullen zij over enige tijd, via een persoonlijke inlogcode, op de website informatie over hun monument kunnen raadplegen. Als de proefperiode goed verloopt, komen de nieuwe functionaliteiten in de eerste helft van 2009 beschikbaar. De uitgebreide informatie over onze organisatie, onderhoud, subsidieregelingen, fiscale en financiële regelingen werd een aantal keren geactualiseerd.


01-04-2009 14:43:39

2

2

Inspectietaak historische interieurs Onze tweede basistaak betreft het voorkomen van verval van historische interieurs. Hiertoe neemt en bevordert onze gespecialiseerde adviseur preventieve maatregelen. Ook adviseert hij monumenteigenaren, restauratiecommissies en besturen over juist onderhoud en een verantwoorde instandhouding van historische binnenruimten.

2.1 Inspectietaak

In 2008 is een grote diversiteit aan historische interieurs geïnspecteerd. Aan de drie categorieën kerkelijke gebouwen, kastelen/landhuizen/buitenplaatsen en openbare gebouwen werd ongeveer even veel tijd besteed. Het aantal inspecties van woonhuizen en overige gebouwen lag beduidend lager. Verder werden adviezen uitgebracht ten behoeve van restauratiewerkzaamheden, er werden diverse vakinhoudelijke cursussen en lezingen verzorgd, er werd redactiewerk voor enkele publicaties verricht en er werden enkele vakgerichte projecten uitgevoerd en/of begeleid.

Kasteel Heeze Een van de inspecties is uitgevoerd op kasteel Heeze in de gelijknamige plaats. Dit fraaie bouwwerk uit 1760 wordt voor een deel nog bewoond door een adellijke familie. Zowel de voor het publiek toegankelijke vertrekken als de privévertrekken werden bekeken. Tezamen zijn dit er meer dan vijftig. Geïnspecteerd zijn vaste interieuronderdelen, zoals wandbespanningen, gepleisterde plafonds, parketvloeren en schouwpartijen. Daarnaast roerende goederen, zoals meubelen, schilderijen, tapijten en kroonluchters. Alle bevindingen zijn vastgelegd in een inspectierapport. Entree van het Paleis-raadhuis in Tilburg

Inspectie van een stijlkamer in kasteel Heeze

Paleis-raadhuis Tilburg Een van de vakgerichte projecten die in 2008 zijn gestart, betreft het Paleis-raadhuis in Tilburg. In 1847 legt koning Willem II hiervoor de eerste steen. In 1935 wordt het pand verbouwd tot het huidige Paleis-raadhuis, waarna het in 1936 door de gemeente in gebruik wordt genomen. Naast een bijzonder exterieur bevat dit rijksmonument een buitengewoon fraai interieur met onderdelen en objecten die zeer karakteristiek zijn voor de jaren dertig. Na diverse voorbereidende werkzaamheden is begonnen met het per ruimte opstellen van een inventarisatielijst van alle

aanwezige roerende goederen. In totaal gaat het om meer dan 500 voorwerpen. Ook de conditie van de aard- en nagelvaste onderdelen is in kaart gebracht. Verder zijn over een periode van enkele weken klimaatmetingen verricht. De verzamelde gegevens dienen om de huidige stand van zaken vast te leggen én om te bepalen welke werkzaamheden nodig zijn en op welke termijn. Hierbij wordt rekening gehouden met een speciale wens van de gemeente Tilburg, namelijk om, met behoud van de authentieke interieurelementen, in de oude wethouderskamer een tekenlokaal uit de tijd van Vincent van Gogh te reconstrueren.



5

01-04-2009 14:44:00

3

Inspectietaak archeologische objecten Grafheuvel bij Looienhoek, op De Regte Heide tussen Goirle en Alphen

Onze derde basistaak omvat het tegengaan van verval van archeologische monumenten, zoals grafheuvels, urnenvelden en vroege verdedigingswerken. Hiertoe inspecteren onze monumentenwachters de aangemelde objecten. Ze rapporteren hun bevindingen aan de Archeologische Monumentenwacht Nederland (AMW). Over de objecten, hun onderhoudstoestand, de te volgen werkwijze en de verdere ontwikkeling van deze activiteit wordt regelmatig overlegd met diverse instanties. Dit zijn, naast AMW, de provinciaal archeoloog, de RACM en het Coördinatiepunt Landschapsbeheer van het Brabants Landschap. De Provincie Noord-Brabant verstrekt subsidie voor deze activiteiten van Monumentenwacht Noord-Brabant.

Acquisitie

een medewerker van AMW. De beschrijving geeft een accuraat beeld van de toestand van het object. Ook worden adviezen opgenomen voor het onderhoud en beheer. Tijdens het opstellen van de basisbeschrijvingen werden twee overtredingen van de Monumentenwet 1988 geconstateerd. Met de gemeente is besproken hoe de schade kan worden hersteld.

Algemene basisbeschrijvingen

Beleid

In de gemeente Oirschot werd voor 19 archeologische objecten een algemene basisbeschrijving opgesteld. Dit werk wordt gedaan door

In het verslagjaar zijn ook de activiteiten met betrekking tot archeologische objecten in 2006 en 2007 geëvalueerd. De rapportage, die is aangeboden aan het college van Gedeputeerde Staten, laat zien dat veel uitgangspunten uit het ‘Plan van Aanpak Archeologische Inspectie en Onderhoud in Noord-Brabant 2006-2007’ zijn gerealiseerd. Zo hebben initiatieven van AMW en Monumentenwacht Noord-Brabant geresulteerd in een daadwerkelijke toename van het aantal inspecties van archeologische objecten. Ook het draagvlak voor archeologie is vergroot: diverse activiteiten uit het plan van aanpak hebben ervoor gezorgd dat eigenaren zich meer bewust zijn van de waarde van archeologische objecten.

Ingraving door konijnen

6


Aantallen in 2008 geïnspecteerde archeologische objecten naar categorie

In 2008 is intensief overleg gevoerd met de gemeente Oirschot over de archeologische monumenten op haar grondgebied. Monumentenwacht stelde hiervan een overzicht op. Dit bestaat uit in totaal twintig rijksmonumenten en archeologische objecten van zeer hoge en hoge waarde. In samenwerking met de gemeente zijn de eigendomsgegevens van deze objecten in kaart gebracht. Vervolgens is aan alle eigenaren schriftelijk toestemming gevraagd om hun terrein te mogen betreden voor het opstellen van een algemene basisbeschrijving van de objecten. Bijna alle eigenaren stemden toe. In het verslagjaar werden oriënterende gesprekken gevoerd met onder meer de gemeenten St. Oedenrode, Landerd, Laarbeek en Heeze-Leende. Ook voor deze gemeenten heeft Monumentenwacht alle archeologische objecten overzichtelijk in kaart gebracht.

Grafheuvels Urnenvelden Landweren / walsystemen Kasteelbergen of mottes Kerk- en kapelterreinen Overige objecten

12 1 2 4 2 3

Totaal

24

‘Regelmatige inspectie houdt een object herkenbaar’ Wilbert van Balkom is een van de drie monumentenwachters die gespecialiseerd zijn in de inspectie van archeologische objecten. Hij vertelt hoe een inspectie meestal in zijn werk gaat. “Bij aankomst nemen we eerst contact op met de eigenaar of beheerder van het terrein. Ik vraag altijd of er de afgelopen periode nog iets bijzonders is gebeurd met het monument. En ook of er in de nabijheid van het monument ingrepen worden verwacht. Zoals bouwactiviteiten of wegenaanleg. Daarna ga je naar de plek zelf. De algemene basisbeschrijving bevat alle informatie die je nodig hebt over het object. In eerste instantie kijk je of de situatie ter plaatse nog overeenstemt met de beschrijving. Vervolgens richt je je op het oppervlak van het object en de directe omgeving. Dat betekent onder meer konijnenholen dichtmaken, afgewaaide takken verwijderen, zwerfvuil opruimen, opschot van jonge boompjes uitsteken, eventuele paaltjes of hekken controleren. Door al deze maatregelen houd je objecten herkenbaar en voorkom je dat ze stiekemweg verdwijnen.” Van de inspectie wordt een rapportage opgesteld. “Daarin wordt de aangetroffen situatie beschreven. Ook bevat het rapport adviezen voor onderhoud en beheer. Deze informatie is nuttig voor de eigenaar of beheerder, bijvoorbeeld wanneer hij gebruik wil maken van het gratis onderhoud door vrijwilligers vanuit het Coördinatiepunt Landschapsbeheer.” Vanwege het succes is voorgesteld de activiteiten te continueren. Hiertoe is een nieuw plan van aanpak voor de periode 2008-2011 opgesteld. Dit sluit nauw aan bij de meest recente beleidsvoornemens van de Provincie NoordBrabant voor de instandhouding van archeologisch erfgoed. Begin 2009 is duidelijk geworden dat het nieuwe plan van aanpak de goedkeuring van de Provincie krijgt.


01-04-2009 14:44:03

4

4

Beleidsregel instandhouding molens De Provincie Noord-Brabant heeft Monumentenwacht Noord-Brabant aangewezen om beleidsinitiatieven voor de instandhouding van molens in mandaat uit te voeren. In concreto houdt dit in dat Monumentenwacht eigenaren en beheerders van molens en molenrompen benadert met aanvraagmogelijkheden voor subsidie en, namens het college van Gedeputeerde Staten, aangevraagde subsidies toe- of afwijst. De activiteit, die kortheidshalve wordt omschreven als de Beleidsregel Instandhouding Molens, vindt zijn oorsprong in de bredere provinciale Beleidsregel Cultureel Erfgoed, hoofdstuk 4 ‘Instandhouding molens’.

Molenstichting blij met provinciale steun De Molenstichting Land van Heusden en Altena beheert negen molens in deze West-Brabantse regio. Het zijn allemaal rijksmonumenten waarvoor in het kader van het Brim rijkssubsidie wordt verkregen voor periodiek onderhoud. Dat levert een bedrag van € 5.000 per molen per jaar op. Op grond van de provinciale Beleidsregel Instandhouding Molens, die als aanvulling op de rijksregeling werkt, komt daar nog € 1.665 per molen per jaar bij (€ 10.000 voor zes jaar). Daarmee wordt een financiële basis gelegd voor de onderhoudsbehoefte. De stichting heeft becijferd dat de werkelijke bouwkundige onderhoudskosten ongeveer € 16.000 per molen per jaar bedragen, exclusief verzekering en belastingen. Hans Janssen is al sinds 1997 administrateur van de molenstichting. Hij maakt duidelijk dat deze alle regelingen aangrijpt om de benodigde middelen bijeen te brengen. “Dat is noodzakelijk omdat enkele molens hard aan restauratie toe zijn. In 2008 kon dankzij de steun van velen de ZuidHollandse molen bij Hank opnieuw in gebruik worden gesteld.” Zoals zo vaak vormden inspectierapporten van Monumentenwacht de aanleiding voor deze restauratie ter grootte van € 452.000. De molen, die vanaf de A27 goed te zien is, staat er nu weer schitterend bij.

Beleidsregel sterk verbeterd De belangrijkste voorwaarde om voor provinciale instandhoudingssubsidie in aanmerking te komen, is dat de eigenaar of beheerder een meerjarenonderhoudsplan opstelt en uitvoert. Voor molens die zijn aangewezen als rijksmonument, en dat zijn veruit de meeste van de 114 objecten in Brabant, is zo’n plan eveneens nodig om rijkssubsidie te kunnen aanvragen in het kader van het Brim. Een bezwaar was tot voor kort dat de planperiodes voor beide regelingen niet synchroon liepen. In maart 2008 heeft het college van Gedeputeerde Staten,op advies van Monumentenwacht Noord-Brabant, de beleidsregel op een aantal essentiële onderdelen herzien. Zo is in de nieuwe Beleidsregel Cultureel Erfgoed opgenomen dat een instandhoudingsplan zes jaar omvat. Ook is het mogelijk geworden om werkzaamheden die aanvankelijk over een aantal jaren gespreid moesten worden, in één jaar uit te voeren mits hierdoor aantoonbaar kosten worden bespaard. Verder kan worden volstaan met het overleggen van een activiteitenverslag en een financiële verantwoording na de termijn van zes jaar. Het aanvragen van subsidie is sterk vereenvoudigd. Aan het einde van het verslagjaar werd de laatste hand gelegd aan een digitaal aanvraag-

formulier. Dit kan on line worden ingevuld en met een simpele muisklik worden verstuurd.

Subsidie verhoogd Tot ons genoegen heeft het provinciebestuur ook ons voorstel overgenomen om het subsidiepercentage van 10% te verdubbelen. Tevens is voor rijksmonumenten de maximale subsidiebijdrage verhoogd van € 5.000 naar € 10.000. Voor de overige molens en molenrompen die voor subsidie in aanmerking komen, wordt 50% van de subsidiabele kosten vergoed, met een maximum van € 25.000.

Opnieuw beoordeeld In het verslagjaar werden 18 aanvragen voor subsidie ontvangen, die alle in behandeling konden worden genomen. Bijna elke aanvraag is toegewezen voor het maximale bedrag van € 10.000. Daarnaast heeft Monumentenwacht de Provincie geadviseerd om alle aanvragen die onder de vorige, voor moleneigenaren minder gunstige beleidsregel werden ingediend, opnieuw te beoordelen volgens de voorwaarden van de herziene Beleidsregel Cultureel Erfgoed. Ook dit advies is overgenomen. In totaal werd een bedrag van bijna € 169.000 toegekend. Er zijn geen bezwaarschriften ontvangen.

Zandwijkse en Uitwijkse molen nabij Sleeuwijk (foto: Hans Janssen)

Daarnaast werd voor twee zorgenkinderen, te weten de Zandwijkse molen en de Uitwijkse molen, met succes een beroep gedaan op de Restauratie Impuls voor Monumenten 2008 van de Provincie Noord-Brabant. “Wij zijn een van de stichtingen die er bij het provinciebestuur op hebben aangedrongen meer geld beschikbaar te stellen voor het herstel van monumenten. Met resultaat, want voor elk van de molens is een bedrag van ongeveer € 275.000 toegewezen. Daar zijn we natuurlijk ontzettend blij mee.”



7

01-04-2009 14:44:33

Opdrachttaak

Herbestemming subsidiegelden In opdracht van de Provincie beoordeelt Monumentenwacht Noord-Brabant subsidieaanvragen voor restauraties van onderdelen van waardevolle kerkelijke interieurs. Dit gebeurt in het kader van de herbestemming van subsidiegelden. De middelen zijn beschikbaar uit de inmiddels opgeheven Mottenballenregeling, die bedoeld was om tijdelijk leegstaande kerkgebouwen wind- en waterdicht te houden. Hiervan werd nauwelijks gebruikgemaakt. Voor de nieuwe regeling is veel meer belangstelling.

... en na de restauratie

zowel het triplex als het doek zwaar aangetast door houtborende insecten. Ook bevatte het schilderij scheuren en gaten.

Kruiswegstatie XII vóór ...

Een van de subsidieaanvragen die Monumentenwacht Noord-Brabant in 2008 heeft gehonoreerd, was afkomstig van de RK kerk St. Jans Onthoofding te Loon op Zand. In deze kerk bevindt zich een kruisweg bestaande uit veertien schilderijen. Kruiswegstatie XII hing vanwege haar slechte conditie al een tijdlang niet meer aan de wand. Het doek is lang geleden ter ondersteuning op triplex geplakt en in de jaren zeventig is dit geheel weer aangebracht op hardboard. Ondertussen was

Door de toewijzing van subsidie kon het doek gerestaureerd worden. Hierbij zijn eerst de lagen plaatmateriaal mechanisch en chemisch verwijderd. Vervolgens is het schilderij opnieuw bedoekt. De ontbrekende delen van de picturale laag zijn op niveau gebracht en geretoucheerd. Tot besluit is het geheel afgewerkt met een vernislaag. Toen de subsidietoewijzing bekend werd, is de parochie een actie gestart om geld binnen te halen voor restauratie van de dertien andere staties. De hiervoor benodigde maatregelen waren veel minder ingrijpend. Dankzij de subsidie én de daardoor in gang gezette inzamelingsactie heeft de gehele kruisweg een metamorfose ondergaan. Met een resultaat dat meer dan de moeite waard is.

Monumentenwacht Noord-Brabant 8



Sparrendaalseweg 5

Telefoon

Telefax

[email protected]

5262 LR Vught

(0411) 64 33 66

(0411) 64 34 05

www.monumentenwachtbrabant.nl

01-04-2009 14:42:38

Jaarverslag. Monumentenwacht. Noord-Brabant

Recommend Documents