Jaarverslag 2011
Jaarverslag Het jaar 2011 stond voor Stichting De Noordzee in het teken van de toekomst. Gesterkt door de positieve sfeer op ons jubileumsymposium zijn we met ons hele team hard aan de slag gegaan om te bewijzen dat wij dé organisatie zijn voor een verantwoord gebruik van de Noordzee. We hebben grote stappen gezet op weg naar meer zekerheid in een veranderend financieel landschap. Dit deden we door onze projectadministratie verder te verbeteren en op zoek te gaan naar nieuwe geldstromen. En met succes: enkele fondsen honoreerden onze aanvraag, met als hoogtepunt de toekenning van een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij in februari 2012. Voor veel mensen is de Noordzee nog steeds een onbekend gebied. Om daarin verandering te brengen én tegelijk de zichtbaarheid van Stichting De Noordzee te vergroten kwam er een geheel vernieuwde website, en maakten wij actief gebruik van sociale media (Twitter, Facebook, LinkedIn en Flickr). We konden ons goed laten zien met mooie resultaten. Een paar voorbeelden. Scheepvaart. Na onze jarenlange lobby bij de IMO is het verdrag over afval van schepen Marpol Bijlage V eindelijk herzien: schepen mogen in principe niets meer overboord gooien. Door onze inzet bij ladingeigenaren participeren nu ook Nederlandse bedrijven in het Zweedse Clean Shipping Project. Daarin kiezen zij voor het transport van goederen voor de meest duurzame schepen. Visserij. Alweer de zesde editie van de VISwijzer hebben we gelanceerd tijdens de Duurzame Vismarkt op 11 november. De VISwijzer maakten we ook als app beschikbaar. Daarnaast publiceerden we de Goede VIS inkoopgids, een handleiding voor visinkopers, gebaseerd op de beoordelingscriteria van de VISwijzer. Natuur. Na intensieve besprekingen sloten we in december een overeenkomst met de overheid (ministerie van EL&I) en Nederlandse visserijsector. In dit VIBEG akkoord zijn afspraken vastgelegd om in de Nederlandse kustwateren bepaalde gebieden te sluiten voor schadelijke visserij. Ook heeft minister Bleker het bruinvissenbeschermingsplan in ontvangst genomen, iets waar SDN lang voor gestreden heeft. In de zomer deden we mee met de Expeditie Doggersbank: een unieke tocht met duikers naar dit onbekende natuurgebied. Tijdens de expeditie werden diersoorten ontdekt, die nog nooit eerder in onze Noordzee zijn waargenomen. Afval. In juni openden de eerste My Beach stranden in Noordwijk. Daar worden strandbezoekers betrokken bij het schoonhouden van het strand. Ons onderzoek naar microplastics, die we in zeker 90 verzorgingsproducten aantroffen, stimuleerde velen om onze petitie ‘Ik scrub plasticvrij’ te ondertekenen. En natuurlijk deden we nog veel meer voor de Noordzee. Dit jaarverslag biedt daarvan een overzicht. Ik hoop dat we ook in 2012 weer met u samen kunnen werken aan een schone en gezonde Noordzee. Eelco Leemans Directeur Stichting De Noordzee
Jaarverslag 2011
De diverse onderwerpen zijn geordend op basis van de thema’s die ook op onze site terug te vinden zijn: Ruimte voor natuur, Schone scheepvaart, Duurzame visserij en Goede VIS, Afvalvrije Noordzee, Noordzee educatie (en communicatie). Wilt u meer weten over ons of over de Noordzee, neem dan contact met ons op of ga naar www.noordzee.nl.
1
De natuur van de Noordzee is van nature rijk; veel soorten en grote aantallen dieren, een belangrijke schakel voor vogels en vissen wereldwijd en drager van allerlei ecologische en economische functies.
Ruimte voor natuur Beschermde gebieden Stichting De Noordzee maakt zich hard voor een goede invulling van de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie De KRM biedt een kader aan bestaande wetgeving en regionale verdragen om het mariene milieu goed te beschermen. De invulling van de KRM biedt een unieke kans voor het nemen van maatregelen om de effecten van menselijk gebruik te verminderen. We hebben dan ook gevraagd en ongevraagd gereageerd op stukken van de overheid. Daarbij hebben we o.a. de NILOS studie waarin de meerwaarde van de KRM wordt beschreven onder de aandacht gebracht. Ter ondersteuning van onze lobby schreven wij de brochure ‘Op weg naar een gezonde zee’. Hierin geven we aan wat er mis is met de zee, hoe een gezonde zee er uit ziet en wat er moet gebeuren om een gezonde zee te krijgen op het gebied van afval, onderwatergeluid, zeebodemintegriteit en biodiversiteit. In 2009 wees de overheid een deel van de Kustzee aan als Natura 2000-gebied. Daarbij zette de overheid in op behoud van de huidige natuurkwaliteit. Stichting De Noordzee diende daarop beroep in bij de Raad van State, omdat volgens ons de huidige kwaliteit onder de maat is en verbetering het doel zou moeten zijn. De Raad oordeelde in maart 2011 dat de overheid inderdaad moet inzetten op verbetering in plaats van behoud. Van 10 tot 20 juni ging een groep biologen, fotografen en onderwaterfilmers op expeditie naar de Doggersbank. Dat is een ondiepe zandbank in het noordelijke puntje van het Nederlandse deel van de Noordzee. De biologen ontdekten 11 voor Nederland nieuwe diersoorten. Het gaat om (zeenaakt)slakken, schelpdieren en medusa, een kwallensoort. Stichting De Noordzee organiseerde de expeditie samen met Duik de Noordzee Schoon, Sportvisserij Nederland en Vereniging Kust & Zee om te laten zien hoe belangrijk het gebied is voor het ecosysteem Noordzee. We hebben we een visie ontwikkeld over een netwerk van beschermende maatregelen, met daarin o.a. beschermde gebieden en beschermde soorten. Deze visie hebben we o.a. gepresenteerd in september in Aberdeen, op een internationale bijeenkomst over ‘marine protected areas’. Ruimtelijk ordening is een belangrijk middel om bij de bescherming van de Noordzee, daarom hebben we samen met internationale ngo’s een ‘position paper’ geschreven over een eventueel toekomstige Europese richtlijn voor ‘marine spatial planning’. Deze hebben we besproken met diverse mensen van de Europese Commissie. Tot eind september konden Nederlanders op 4 locaties in Noord- en Zuid-Holland kennismaken met 10 bijzondere gebieden en enkele Noordzeebewoners tijdens de tentoonstelling Noordzeegeheimen. Daarna verhuisde de tentoonstelling naar Informatiecentrum De Noordwester op Vlieland om daar te blijven. In november presenteerde staatssecretaris Henk Bleker zijn nieuwe Natuurwet. Daadwerkelijke bescherming van de Noordzeenatuur wordt hiermee heel moeilijk. In een brief aan de staatssecretaris zetten wij samen met Greenpeace drie grote missers op een rij. Ten eerste ontbreekt de mogelijkheid om het OSPAR-verdrag te gebruiken, dat speciaal is toegespitst op de bescherming van het zeeleven in de Noordoost Atlantische Oceaan, waaronder de Noordzee. Ten tweede kan volgens het wetsvoorstel in een nieuwe Natuurwet de visserij niet worden gereguleerd in een groot deel van de Nederlandse Noordzee. Tenslotte wordt in het wetsvoorstel gerichte bescherming van soorten die buiten beschermde gebieden leven heel moeilijk gemaakt.
2
VIBEG akkoord: deel van de Noordzee gereserveerd voor natuur
Voor de regulering van de visserij in de Natura 2000-gebieden Noordzeekustzone en Vlakte van de Raan nam Stichting De Noordzee deel aan een intensief stakeholdersproces (VIBEG). Wij zetten hiervoor een combinatie van middelen in die effectief bleek: onderhandelingen met de sector en de overheid, lobby op politiek- en beleidsniveau, workshops met de ‘key players’ en samenwerking met andere ngo’s. In december werd onze inspanning beloond met het VIBEG akkoord. Vanaf volgend jaar wordt een deel van de Noordzee voor natuur gereserveerd, zodat het ecosysteem zich kan herstellen. In andere delen geldt een verbod op visserij die de bodem beschadigt. Ook voor de Natura 2000 gebieden buiten de territoriale wateren hebben we ons ingezet voor een goede bescherming. Dat hebben we onder andere gedaan door een gezamenlijk ngo-standpunt te ontwikkelen betreffende de bescherming van de gebieden. Dit houdt onder andere in een beschermde zone van tenminste 50% van de gebieden. Deze visie hebben we ingebracht bij FIMPAS, een groep van ICES wetenschappers, overheid, vissersgroepen en ngo’s. Daarnaast hebben we in internationaal kader onderhandeld met vissers en overheden om te komen tot een effectief beschermingsplan voor onder andere de Doggersbank.
Wrakken Zagen enkele jaren terug veel mensen wrakken nog als afval op de zeebodem, tegenwoordig zien veel partijen de wrakken meer als hard substraat dat kan bijdragen aan natuurbescherming. Stichting De Noordzee startte daarom samen met team Duik de Noordzee Schoon en Stichting ANEMOON een monitoringsprogramma voor dierenleven op scheepswrakken. Dit jaar introduceerden we een nieuw formulier waarop wrakduikers aan kunnen geven welke diersoorten ze tegenkomen. In totaal werden 218 verschillende soorten aangetroffen. Als afsluiting van de Doggersbank Expeditie in juni hebben duikers het scheepswrak de Adder voor de kust van Scheveningen van netten ontdaan. De Adder is officieel het eerste geadopteerde wrak in de Noordzee. Dit is de start van het project ‘Bescherm een wrak’ waarin wij met Duik de Noordzee Schoon, Sportvisserij Nederland en Vereniging Kust & Zee samenwerken. Staatssecretaris Zijlstra van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op 21 november de 2500 handtekeningen van de petitie ‘Stop de Sloop’ in ontvangst genomen. Met de petitie riepen wij op tot een betere bescherming van wrakken in de Noordzee en in het bijzonder het stoppen van het slopen van drie Engelse kruisers, die 22 mijl uit de kust van Scheveningen liggen. De petitie werd ondersteund door organisaties van duikers, sport- en beroepsvissers en diverse ngo’s.
Zeebeesten: het beschermen waard In de Noordzee leven verschillende soorten haaien en roggen die niet goed beschermd worden. Om deze bijzondere dieren beter te beschermen en meer over ze te weten te komen hebben we samen met Sportvisserij Nederland de website haairog.nl opgezet. Vissers kunnen hier kaarten downloaden die hen helpen om haaien te herkennen, vangsten te melden en dieren, indien nodig, terug te zetten in zee. Verbetering van de biodiversiteit van de Noordzee is op meerdere manieren te bereiken. Een daarvan is via de juridische weg. Daarom zijn wij lid van de Vereniging voor Milieurecht (VMR). In 2011 kwamen we verschillende keren bijeen om na te denken over juridische strategieën. Bij de aanleg van de meeste offshore windparken wordt geheid. Heien geeft echter harde geluiden, waar zeedieren last van hebben. Een student van de TU Delft onderzocht in opdracht van Stichting De Noordzee mitigatiemaatregelen en alternatieve technieken voor het heien. Het blijkt dat er allerlei oplossingen bestaan om het onderwatergeluid sterk te verminderen. Samen met geluidsexperts, bedrijven en universiteiten hebben wij het probleem verder in kaart gebracht en naar oplossingen gekeken. Dit deden we o.a. op 15 3
juni, de jaarlijkse Wereldwinddag, bij een bijeenkomst van NWEA, waar wij een workshop over alternatieven voor heien op zee organiseerden. De resultaten presenteerden we op de grote beurs voor offshore wind: Offshore 2011. Schietoefeningen door de Marine vanaf de dijk bij Den Helder richting zandbank de Razende Bol zijn al jaren onderwerp van een geschil tussen de minister van EL&I en de Waddenvereniging en Stichting De Noordzee. Op 20 april verklaarde de rechtbank ons beroep gegrond: schietoefeningen van Defensie hebben mogelijk schadelijke gevolgen voor zeehonden en vogels. EL&I heeft daarom ten onrechte geen ontheffing in het kader van de Flora en Faunawet verleend. Deze uitspraak draagt bij aan een betere bescherming van zeehonden en vogels in de toekomst. Zandwinning is een andere activiteit die effect kan hebben op het leven in zee. Daarom hebben we wij op verschillende momenten aangegeven hoe wij denken over de zandwinstrategie van de overheid, waarin de zandbehoefte voor de lange termijn wordt vormgegeven, en het onderzoeksprogramma van suppleties en het suppletieprogramma zelf. In juli en augustus strandden een groot aantal bruinvissen. Reden voor de werkgroep Rapid Alert System (RAS) om een bijeenkomst met stakeholders te organiseren. Daarnaast onderzocht de Universiteit van Utrecht in een week tijd een flink aantal gestrande dieren. Helaas zonder een duidelijke reden voor hun stranding te vinden. In de werkgroep zijn naast Stichting De Noordzee, de visserijsector, de overheid en de wetenschap vertegenwoordigd. Stichting De Noordzee heeft op 8 augustus de Big 5 van de Noordzee geïntroduceerd: bruinvis, jan-van-gent, dodemansduim, stekelrog en kabeljauw. Hiermee laten we zien dat er prachtige dieren leven in de Noordzee, die onze aandacht en bescherming verdienen. Met elk van deze dieren vragen we ook speciale aandacht voor de beschermingsmaatregelen die nodig zijn om ze te helpen. Op 23 november nam staatssecretaris Bleker van EL&I het Bruinvisbeschermingsplan in ontvangst. Wij zijn blij dat na jarenlange lobby er nu een Noordzee breed beschermingsplan ligt voor deze kleine walvissoort.
4
De Noordzee is een van de drukst bevaren zeeën ter wereld; ieder jaar bezoeken maar liefst 55.000 schepen de Nederlandse havens. Meer dan negentig procent van alle handel ter wereld wordt per schip vervoerd. Stichting De Noordzee werkt (inter)nationaal aan een schone en veilige scheepvaart.
Schone scheepvaart MARPOL Annex V: geen afval meer overboord
Scheepvaartbeleid Elke Europese haven is verplicht een goede afvalinzameling te hebben. Stichting De Noordzee is nauw betrokken bij de evaluatie van de Europese Haven Ontvangstvoorzieningen richtlijn. In juni heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waardoor schepen verplicht worden hun afval af te geven in havens. Stichting De Noordzee hamert al jaren bij politiek, scheepvaartbedrijven en havens op het aanpakken van de 20.000 ton scheepsafval die jaarlijks in de Noordzee verdwijnt. Op 11 juli is in de IMO, de scheepvaartvergadering van de Verenigde Naties, nieuwe wetgeving met betrekking tot scheepsafval (MARPOL Annex V) aangenomen. Op 1 januari 2013 treedt deze in werking en is het verboden om afval overboord te gooien, op een enkele uitzondering zoals GFT afval na. Daarmee is een mijlpaal bereikt op weg naar een schonere zee, een groot succes na jarenlange lobby door Stichting De Noordzee en partnerorganisaties.
Samen met de sector naar een schone scheepvaart Inzet van het bedrijfsleven is essentieel om te komen tot een schone scheepvaart. Havens, rederijen, ladingeigenaren en scheepsbouwers en -slopers kunnen en moeten allemaal hun steentje bijdragen. De Clean Shipping Index (CSI) is hiervoor een belangrijk instrument. Met deze index kan de landingeigenaar met een paar muisklikken de milieuprestaties van rederijen inzien en vergelijken. Zo kan het bedrijf kiezen voor de meest milieuvriendelijke rederij. • S tichting De Noordzee bezocht in 2011 verschillende ladingeigenaren en expediteurs en presenteerde de CSI op diverse fora, waaronder bij de ‘European Shipper Forum in september 2011. Het resultaat: het clean shipping netwerk is een factor van betekenis geworden in de maritieme sector, de vraag naar schepen met een bovenwettelijke milieuperformance is vergroot. • InterfaceFLOR, een Nederlandse producent van vloeren, werkt sinds januari met de CSI. Het is na Akzo Nobel het tweede bedrijf met een hoofdkwartier in Nederland dat zich aansluit bij het Clean Shipping Netwerk. Ook Phillips en Macintosh Retail group (van Scapino en Kwantum) sloten zich in 2011 door onze inspanningen aan bij het Clean Shipping Netwerk. • Op 23 november introduceerden wij samen het Zweedse Clean Shipping Project de CSI bij de Duitse Verladers Organisatie (DSVK). Hier bleken verschillende bedrijven geïnteresseerd. • Met een Nederlandse rederij zijn wij een samenwerking gestart. Deze samenwerking houdt in het scoren van schepen op de Clean Shipping Index en het doen van voorstellen voor een verbeteringstraject. • De animatiefilm die eind 2010 over de Clean Shipping Index is gemaakt is in 2011 te zien op NoordzeeTV (http://www.youtube.com/user/noordzeeTV#p/u/3/kQDSd2KQitg).
5
Bij een schone scheepvaart hoort ook duurzame recycling van schepen. Daarom zijn wij lid van het Ngo Shipbreaking Platform, een coalitie van 17 mensenrechten- en milieuorganisaties die wereldwijd samenwerken voor schone en veilige sloop van oude zeeschepen. Onze bijdrage is een bedrijfsgerichte campagne om schepen van de stranden in Azië te krijgen. Duurzaam slopen zou één van de criteria moeten zijn die ladingeigenaren hanteren bij het contracteren van rederijen. In mei deden we met het platform een oproep aan de regering van Bangladesh om de Probo Koala te stoppen. Dit oude zeeschip dumpte in 2006 giftig afval in Ivoorkust en was onderweg naar de sloopstranden van Bangladesh. Met het Platform Scheepsemissies, een samenwerkingsverband van Stichting De Noordzee, de KVNR, Havenbedrijf Rotterdam, Scheepsbouw Nederland en Marin organiseerden we verschillende seminars. Eén over emissies naar het water en onderwatergeluid, een over uitstoot van zwaveloxiden en een over uitstoot van CO2.
6
bij schone scheepvaart hoort duurzame recycling van schepen
De Noordzee kan een rijke visgrond zijn, nu en in de toekomst, en kan daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan onze voedselvoorziening en economie. Maar dan moet de visserij wel in evenwicht zijn met het ecosysteem Noordzee. Dat is waar wij ook in 2011 aan hebben gewerkt.
Duurzame visserij VISwijzer – consumenten en ondernemers De VISwijzer heeft vaste voet aan de grond bij consumenten en is aanjager van verduurzaming van de visserijketen en viskweek. In 2011 heeft een aantal restaurants zich onder een ‘Vis&Seizoen’ label gecommitteerd aan het gebruik van vis van het seizoen die bovendien groen scoort op de VISwijzer en/ of MSC gecertificeerd is. Inmiddels zijn 50 restaurants Vis&Seizoen partner. Stichting De Noordzee beoordeelt voor hen het assortiment. Met verschillende grote leveranciers van vis aan consumenten en bedrijven kwamen we dit jaar tot een samenwerking om hun visassortiment te verduurzamen en duurzame vis beter in de markt te zetten. We maakten afspraken met groothandel Sligro, supermarktketen PLUS, cateraar Sodexo (samen met MSC) en de Belgische Delhaize keten (samen met WWF België). PLUS gebruikte in samenwerking met ons het positieve marketing effect van duurzame vis misschien wel het meest zichtbaar met tv-commercials en in de winkels. De tv-commercial, die van de vier PLUSmedewerkers op een schip, werd zelfs genomineerd voor reclameprijs de Gouden Loekie. Op 3 oktober heeft Stichting De Noordzee een conceptversie van de Goede VIS inkoopgids gepresenteerd; het handboek voor de inkoop van duurzame vis, schaal- en schelpdieren. De inkoopgids biedt de visdetaillist een helpende hand bij de keuze voor een duurzaam visassortiment. In november brachten we de zesde editie van de VISwijzer uit samen met het Wereld Natuur Fond. De VISwijzer maakten we ook beschikbaar als app. Het aanbod van verantwoorde vis groeit en dat is terug te vinden op deze VISwijzer. Consumenten kunnen inmiddels voor de meeste vissoorten de goede keuze maken. Op 11 november, de Dag van de Duurzaamheid, organiseerden we samen met Ondernemersvereniging Nieuwmarkt, Restaurant-Café In de Waag, Vishandel Tel, de Marine Stewardship Council en het Wereld Natuur Fonds de eerste duurzame vismarkt ‘Catch of the day’ op de Nieuwmarkt in Amsterdam. Het werd een geslaagde dag met veel bezoekers die konden genieten van lekkere, duurzame vishapjes en muziek en gelijker tijd allerlei informatie kregen over duurzame vis.
Visserijbeleid Regels voor visserij worden in Brussel en Den Haag vastgelegd. Stichting De Noordzee wil dat deze regels bijdragen aan een duurzame visserij. Christien Absil is vice-voorzitter van de excom van de Noordzee RAC. In 2011 heeft deze RAC adviezen geformuleerd over belangrijke onderdelen van de herziening van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid: regionalisering, het discardverbod, Maximum Sustainable Yield. Daarnaast heeft ze geadviseerd over het lange termijn beheerplan van kabeljauw, het beheer van Noorse kreeft en de bescherming van de Doggersbank.
7
Stichting De Noordzee heeft ook een zetel in de excom en het dagelijks bestuur van de Pelagische RAC. Bij deze RAC zijn de lange termijnbeheerplannen voor haring, makreel, horsmakreel en blauwe wijting de belangrijkste thema’s. Daarnaast is ook een visie van de Pegalische RAC opgesteld over de herziening van het GVB. Bij de herziening van het GVB in 2012 zijn er kansen om ‘low impact’ visserij te bevorderen, onder andere door gerichte visserijsubsidies en door de verdeling van vangstrechten aan duurzaamheidsvoorwaarden te koppelen. Met twee brochures en een achtergrondstudie hebben we dit met Seas at Risk onder de aandacht gebracht bij de beleidsmakers. Ons punt is nu opgenomen in de rapportage van het Europarlement over de herziening van het GVB. Op 3 mei kwam de Europese Commissie bijeen voor een hoorzitting over bijvangsten en discards in de visserij. Tien NGO’s, waaronder Stichting De Noordzee, hebben gezamenlijk hun visie op het oplossen van dit probleem aan de commissie aangeboden. De krachtige lobby van de NGOs heeft er mede aan bijgedragen dat een ‘discardban’ is opgenomen in de uitgangspunten van de visserijministers voor verdere onderhandelingen in 2012 en 2013.
Verduurzaming visserij Naast werk met de VISwijzer en beleidswerk in Brussel en Den Haag proberen wij ook op andere manieren te werken aan een duurzame visserij en viskweek, bijvoorbeeld door mee te denken over visserijmethoden die minder milieubelastend zijn. Stichting De Noordzee was in 2011 bestuurslid van de Steering Committee van de te ontwikkelen wereldwijde duurzame kweekstandaard voor forel. De forelstandaard is één van de 8 visteeltstandaarden die ontwikkeld en afgestemd worden tijdens rondetafelgesprekken: de ‘aquaculture dialogues’. Wereldwijd nemen meer dan tweeduizend personen deel aan deze gesprekken. Zij zijn afkomstig uit de kweeksector, retail, overheid, wetenschap en NGO’s. De forelstandaard is inmiddels overgedragen aan het Aquaculture Stewardship Council. Stichting De Noordzee, het Wereld Natuur Fonds en MSC Nederland maakten het mogelijk dat Nederlandse visserijen tot 1 oktober 2011 maximaal € 2.000 subsidie konden krijgen voor een eenmalige MSC pre-assessment. Zo’n voorstudie is een belangrijk hulpmiddel richting MSC certificering. Namens de ngo’s houden we in de Stuurgroep Pulskor de vinger aan de pols en geven we aan waarmee volgens ons rekening gehouden moet worden. De Stuurgroep komt ongeveer 5 keer per jaar bij elkaar en bestaat naast Stichting De Noordzee uit vertegenwoordigers van wetenschap, overheid en visserijsector. Samen met het ILVO en Natuurpunt in België is Stichting De Noordzee gestart met een project om de Vlaamse visserij verder te verduurzamen. In 2021 is de visserij duurzaam en is er ruimte voor visserij én natuur. Dat staat in de ‘Zoneringsvisie natuur en visserij’, die Stichting De Noordzee op 28 april heeft gepresenteerd. Wij stellen voor om in fasen van drie jaar schadelijke vormen van visserij uit zee te weren. In ruil hiervoor krijgen andere, minder natuuringrijpende visserijtechnieken, meer ruimte. In 2021 is deze fasering voltooid. Zo wordt kwetsbare natuur gespaard en krijgen duurzame vormen van visserij tijd en ruimte om zich te ontwikkelen. Met deze visie nodigen we de visserijsector, de overheid en natuurorganisaties uit tot een constructieve discussie over het ruimtegebruik van de verschillende vormen van visserij. In opdracht van Stichting De Noordzee en het Wereldnatuurfonds onderzocht het ILVO de impact van verschillende visserijtechnieken. Naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek organiseerden we twee discussiebijeenkomsten. Een daarvan, op 19 mei, organiseerden we samen met het Productschap Vis en het ministerie van EL&I. Ongeveer 25 mensen, ambtenaren en vissers, namen deel aan de discussie.
8
In december hebben visserijsector, de natuurbeschermingsorganisaties, waaronder Stichting De Noordzee, en de overheid overeenstemming bereikt over de garnalenvisserij in alle Nederlandse kustwateren. De overheid stelt daarin o.a. geld beschikbaar voor plannen van het bedrijfsleven en de natuurbeschermingsorganisaties die een duurzame en rendabele garnalenvisserij dichterbij brengen.
9
In zee drijft heel veel (plastic) afval. Afval dat negatieve gevolgen heeft voor mensen en dieren. Reden voor Stichting De Noordzee om meer aandacht te vragen voor dit probleem bij burgers, bedrijfsleven en overheid en te zoeken naar oplossingen. Specifieke beleidsacties richting scheepsafval vindt u bij Schone scheepvaart.
Afval Monitoring en aandacht voor afval 4 keer per jaar onderzoekt Stichting De Noordzee 4 stukken strand. De tellingen van dit jaar lieten een gemiddeld hogere waarde zien in aantal afvalitems per 100 meter strand, namelijk gemiddeld 541 (gemiddeld zo rond de 450, zie grafiek hieronder). Een opvallend afval item op de stranden was het aantal gevonden ballonnen, in totaal 358, een gemiddelde van 22 ballonnen per 100 meter strand. In april riepen we kinderen op, om op Koninginnedag ballonnen op te laten zonder sierlintjes en ventielen. Deze twee onderdelen vergaan niet en zijn schadelijk voor het milieu. Op 29 september organiseerden we in Wijk aan op Zee een beach clean up voor Starbucks. Met bijna 100 enthousiaste medewerkers van Starbucks zijn we die dag aan de slag gegaan. Op 100 meter strand zijn maar liefst 2587 afvalitems opgehaald!
Campagne MyBeach Woensdagmiddag 8 juni was de opening van de allereerste MyBeach stranden in Noordwijk, bij paviljoen Take2 en Strand(t)huys Buitengewoon. Net als praten in een stiltecoupé, is het not done om op een MyBeach afval achter te laten. Op een MyBeach ruimen de strandbezoekers niet alleen hun eigen rommel op, maar ook dat wat aanspoelt uit zee. Tijdens de feestelijke openingsdag was er een educatief programma voor kinderen waarbij ze het leven van de Noordzee ontdekten, er was natuurlijk een beach clean op en een geweldig fotomoment waarbij alle deelnemers samen de letters MY vormden op het strand. Op 14 augustus kwamen we in actie op de MyBeaches bij Take2 en Strand(t)huys Buitengewoon. Met een bak vol afval werd gezocht naar de eigenaar van de verschillende afvalitems: “Sorry mevrouw, maar is dit afval misschien van u?”. Deze ludieke actie leverde een hoop komische situaties én media-aandacht op. De rest van het jaar werkten we keihard om MyBeach meer bekendheid te geven en de opening van nieuwe MyBeaches in 2012 mogelijk te maken.
Campagne ‘Ik scrub plasticvrij’ Met zijn allen spoelen we onbewust miljarden kleine stukjes plastic via het doucheputje de zee in, zoals bleek uit een inventarisatie die wij deden naar het voorkomen van plastic deeltjes in scrubs, peelings en andere consumentenproducten. In zeker 90 producten vonden we plastic. Tweede Kamerlid Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren stelde naar aanleiding van ons onderzoek Kamervragen. Met onze campagne geven we bekendheid aan dit probleem en roepen we producenten op de plastic deeltjes in verzorgingsproducten te vervangen door milieuvriendelijke alternatieven, zoals anijszaadjes, kokos of stukjes notenschil. Online konden mensen een petitie ondertekenen om onze campagne te ondersteunen. Op 2 december, tijdens de Plastic Soep Driedaagse boden we de petitie aan aan Europarlementariër Gerbrandy (D66). Op dat moment hadden 3800 mensen de petitie ondertekend. 10
3800 handtekeningen tegen plastic in verzorgingsproducten
11
Veel mensen genieten van de Noordzee, als sportvisser, duiker, surfer of gewoon als bezoeker van het strand. Al die Noordzeemensen kunnen hun eigen bijdrage leveren aan het behoud van de Noordzee. Dat is waarom wij van Stichting De Noordzee zoveel mogelijk mensen die op de een of andere manier een band hebben met de Noordzee informeren over en betrekken bij ons werk.
Educatie en communicatie Algemeen Stichting De Noordzee is actief op de social media Twitter, LinkedIn en Facebook. Via deze media kan iedereen volgen wat wij doen voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en een gezonde zee vol vis, dolfijnen en ander leven. Daarnaast zijn het mooie middelen om in gesprek te raken. Op Facebook hebben we o.a. een pagina gericht op Noordzeeduikers en een over Noordzeehelden. Op LinkedIn kun je in contact komen met en je aansluiten bij een netwerk van geïnteresseerden en professionals die zich inzetten voor een duurzaam gebruik van de Noordzee. Via Twitter verspreiden we korte berichten over wat we doen, welke acties er zijn en wat er gebeurd in, op en rond de Noordzee. Handig om snel en gemakkelijk op de hoogte te blijven. Daarnaast is ons werk terug te vinden op de volgende websites: www.noordzee.nl, goedevis.nl, coastwatch.nl, haaienrog.nl, beschermeenwrak.nl, www.mybeach.info, cleanshipping.org, noordzee.nl/microplastics-petitie. Ieder site is gericht op zijn eigen doelgroepen. Ook versturen wij iedere maand onze digitale nieuwsbrief ZEEmail met inmiddels 4497 abonnees.
Specifieke doelgroepen Bekroning van onze inzet om meer en meer met zeilers in contact te komen en samen op te trekken is het ambassadeurschap van 2 solozeilers, die zich actief aan Stichting De Noordzee hebben verbonden. Christa ten Brinke en Ysbrand Endt vormen Zeilteam Noordzee en 25 september gingen zij, elk solo, van start in de legendarische zeilrace van Frankrijk naar Brazilië. Op 3 november kwam Ysbrand als vijftiende over de finish van de tweede etappe van de legendarische Mini Transat solozeilrace. Zijn vrouw Christa finishte een week later.
Duikers Tijdens de Duikvakerbeurs in Houten hebben we aandacht gevraagd voor het project Bescherm een Wrak.
Coastwatch Coastwatch is het educatieve project van Stichting De Noordzee en is gericht op het voortgezet onderwijs. Jongeren ervaren strand en zee en doen onderzoek. Belangrijke ontwikkelingen in 2011: In 3 Coastwatch reportages gaat onze reporter op bezoek in de wereld van het zeeonderzoek van NIOZ en IMARES. De reportages staan op www.coastwatch.nl. Op 15 april organiseerden we een veldwerktraining voor docenten bij Overveen, het werd een zeer geslaagde en inspirerende dag.
12
Coastwatch fotowedstrijd ‘Noordzeenatuur’ ging van start in december. Mensen werden uitgenodigd om te laten zien wat hen deed denken aan de natuur van de Noordzee. De winnaar van de publieksprijs mocht op bezoek bij de bruinvissen van Stichting SOS Dolfijn.
13
2011 Bestuursverslag Organisatie De directie van Stichting De Noordzee biedt hierbij het verslag over het boekjaar 2011 aan.
Doelstelling Stichting De Noordzee stelt zich ten doel te bevorderen dat de aantasting van het natuurlijk milieu van de Noordzee wordt voorkomen en voor zover deze aantasting reeds aanwezig is, dat aantasten wordt tegengegaan, dan wel het natuurlijk milieu wordt hersteld. Hierbij wordt mede rekening gehouden met menselijke activiteiten die invloed uitoefenen op de Noordzee. Onder de Noordzee wordt verstaan de zee tussen Nederland, België, Engeland, Schotland (inclusief de Orkneys en Shetlandeilanden), de tweeënzestigste breedtegraad, Noorwegen, Zweden, Denemarken en West-Duitsland, inclusief het Nauw van Calais en het Skagerrak, evenals alle aangrenzende en daarmee verbonden kustgebieden, zoals stranden, inhammen, fjorden, estuaria en wadden. Als stichting proberen wij onze doelen te bereiken door: • als samenwerkingsorgaan te functioneren voor groepen en particulieren, die op het gebied van haar doelstelling werkzaam zijn; • gegevens te verzamelen, onderzoek te verrichten en te laten verrichten; • de overheid, particulieren, het bedrijfsleven, politieke partijen, milieugroeperingen en zo nodig anderen gevraagd of ongevraagd adviezen te geven, die het terrein van de doelstelling betreffen; • het optreden in, meewerken aan en initiëren van inspraakprocedures, beroep- en bezwaarschriftprocedures en procedures voor de burgerlijke rechter en de strafrechter; • het verschaffen van inlichtingen en het geven van voorlichting, het publiceren van onderzoeksresultaten en adviezen; • het voeren van acties, teneinde de publieke opinie te overtuigen van de juistheid harer doelstellingen; • alle andere door de stichting dienstig geachte middelen.
Juridische structuur Stichting De Noordzee (SDN) is gevestigd aan de Drieharingstraat 25 te Utrecht en houdt aldaar kantoor. SDN is opgericht op 26 maart 1980 naar Nederlands recht en gevestigd in Utrecht. Op het landelijk bureau werkten per 31 december 2011 16 betaalde krachten, 9 vrouwen en 7 mannen.
Samenstelling van bestuur en directie Bestuur Leo Jansen, voorzitter (tot november 2011) Albert van der Beesen, secretaris Kees Boot, penningmeester Hans van Rooij, bestuurslid; voorzitter vanaf november 2011 Karin Alfenaar, bestuurslid Marck Feller, bestuurslid Tinka Murk, bestuurslid Het bestuur verricht onbezoldigd haar taken, tevens zijn geen leningen verstrekt aan bestuursleden.
Directie E. Leemans, directeur Stichting De Noordzee te Utrecht
14
Organisatieontwikkelingen Na een roerig 2010 is 2011 meer rust in de organisatie gekomen. Tegelijk zijn nieuwe stappen gezet in de verdere ontwikkeling van de organisatie.
Professionaliseren organisatie Het bestuur heeft in 2011 intensief gestuurd op verdere organisatie-ontwikkeling. In 2011 is de nieuwe directeur benoemd, tevens is een interim manager Bedrijfsvoering aangetrokken om de professionalisering van de organisatie te ondersteunen. Ook is i.v.m. de pensionering van de Office Manager een Controller aangetrokken, waarmee een nieuwe stap wordt gezet in het professionaliseren van de financiële administratie. Het projectbeheer – een punt van aandacht – is een nieuwe fase ingegaan met een vernieuwing van het softwarepakket en aanscherpen van de werkwijze voor projectleiders. Onderdeel daarvan is ook voorbereiding van Collegiale Toetsing, waarmee vanaf 2012 projectleiders de voortgang van projecten kunnen bewaken. Stichting De Noordzee zet incidenteel vrijwilligers in, met name bij activiteiten om de stranden schoon te maken. De ambitie is om de inzet van vrijwilligers te laten groeien. Daarom zal in 2012 het vrijwilligersbeleid worden geëvalueerd en waar nodig verbeterd.
Bestuurssamenstelling In november nam de voorzitter Prof. Leo Jansen na 3 termijnen afscheid. Hij is met unanieme instemming opgevolgd door dhr. Hans van Rooij. Het bestuur van Stichting De Noordzee bestond per 31-12-2011 uit 2 vrouwen en 4 mannen met een evenwichtige samenstelling op het gebied van competenties, achtergronden en leeftijden. De benoemingsprocedure is beschreven in de statuten van Stichting De Noordzee; de zittingstermijn is vastgesteld op 3 jaar, met de mogelijkheid van 2x verlenging. Het bestuur houdt toezicht op het functioneren van de organisatie en komt ca. 6x per jaar bijeen, samen met de directeur.
Relatie bestuur-organisatie Om de relatie tussen het bestuur en de organisatie te verstevigen vindt regelmatig plenair en individueel overleg plaats tussen het bestuur en medewerkers. Leden van het bestuur worden zo betrokken bij zowel het uitzetten van de grote lijnen als bij specifieke onderwerpen die raken aan de competenties en interesse van de bestuursleden.
Code Wijffels en CBF keurmerk Het bestuur onderschrijft de Code Wijffels en neemt die over voor haar bestuurlijk handelen. De vereisten van het CBF keurmerk zijn beoordeeld en op basis hiervan is het CBF keurmerk verkregen. Stichting De Noordzee heeft de ANBI status.
Veranderende omgeving Sinds 2008 is de financiële neergang steeds beter merkbaar. Omdat daarnaast twee belangrijke subsidieregelingen van de Rijksoverheid in 2010 zijn stopgezet, was de noodzaak om de bakens te verzetten evident. Een aantal maatregelen is in 2011 genomen om Stichting De Noordzee beter toe te rusten voor een gezonde toekomst, waaronder het opstarten van een eigentijdse fondsenwerving. Ook is in de loop van 2011 en begin 2012 een bescheiden inkrimping van het personeelsbestand van ca. 16 naar ca. 13 fte. Dit betekende een verdere kostenbesparing nadat eind 2010 het aantal fte van 18 naar 16 was gebracht. SDN heeft in het verleden succesvol gebruik gemaakt van o.a. twee subsidieregelingen, te weten SMOM en RDN. Na afschaffing van deze regelingen, is een analyse gemaakt van andere wijzen van financiering. Eind 2010 zijn drie richtingen gedefinieerd: • Subsidies en particuliere fondsen • Sponsoring / Partnerschappen met bedrijven • Publiek: donateurs / legaten Eind 2010 is een coördinator fondsenwerving benoemd (nevenfunctie). In 2011 is een plan opgesteld voor fondsenwerving, met name bij private fondsen. Voor de verschillende speerpunten van SDN zijn in de tweede helft van 2011 duidelijke brochures met scherp geformuleerde doelen opgesteld. Vervolgens is met een aantal fondsen contact gezocht. Dat heeft geleid tot verschillende aanvragen, waarvan één (Adessium Foundation) eind 2011 is gehonoreerd. Ook is een aanvraag ingediend bij de Nationale Postcode Loterij – deze is in februari 2012 gehonoreerd. 15
Communicatie met belanghebbenden In 2011 is ingezet op vergroting van de zichtbaarheid van Stichting De Noordzee. Door de lancering van een geheel vernieuwde website, het sterk inzetten op sociale media (Twitter, Facebook, Flickr en LinkedIn) en het breder uitzetten van de digitale nieuwsbrief ZEEmail is hard gewerkt een vergroting van de achterban.
Personeel Christien Absil (visserij) Eelco Leemans (directeur) Frederieke Vlek (visserij, vanaf 16 mei 2011 tot 31 december 2011) Herman Groothuis (administratie) Herma Klein (visserij, van 1 okt. t/m 31 december) Ike Span (educatie en communicatie) Jeroen Dagevos (scheepvaart) Joke van der Linden (office manager en financiën, t/m 31 oktober) Joop Coolen (ruimtelijke ordening/natuur) Lisa van der Veen (communicatie en persvoorlichting) Marc Smits (systeembeheer, website-ontwikkeling) Marchien de Ruiter (communicatie) Margreet van Vilsteren (visserij) Marlies van Maarseveen ( controller) vanaf 1 juni 2011 Maud Veraar (marketing, t/m 7 maart, toen ingehuurd tot 29 april) Merijn Hougee (scheepvaart, visserij) Monique van de Water (visserij, Noordzeebeleid) Pauli Moolhuijsen (secretariaat) Sebastiaan Verkade (communicatie) Sytske van den Akker (natuur en ruimtelijke ordening) Thomas Rammelt (natuur, ruimtelijke ordening en juridische zaken)
Stagiaires Roy van Daatselaar (visserij, tot/m 31 jan. 2011 Daphne Smit (communicatie, 9 aug. t/m 31 dec.2011 Marc Luijten (communicatie, 21 febr. t/m 22 juli 2011) Jackelien de Vries (communicatie, 21 febr. t/m 22 juli 2011) Zohaib Saleem (natuur, t/m 31 jan 2011)
Samenwerking • S tichting De Noordzee heeft zowel nationaal als internationaal een hecht netwerk: • Voor de internationale koepelorganisatie Seas At Risk bezetten wij een zetel in de Noordzee RAC, bovendien zijn wij deelnemer in de coalitie Ocean 2012 • Namens Clean Shipping Coalition coördineren wij een groep NGO’s bij de IMO • Ter bevordering van de verduurzaming van de Nederlandse maritieme sector hebben wij samen met Nederlandse reders, havens en scheepsbouwers het Platform Scheepsemissies opgericht. • Daarnaast is SDN één van de oprichters van het NGO Platform on Shipbreaking, een internationale groep milieu- en mensenrechten-organisaties die zich inzetten voor verantwoorde sloop van schepen. • Samenwerking met andere milieu-organisaties is ook essentieel, reden waarom SDN actief deelneemt in de Groene 11 (met de belangrijkste Nederlandse natuur/milieuorganisaties)
Naast deze structurele samenwerkingsverbanden werkt Stichting De Noordzee efficiënt samen met diverse grote en kleine partijen, zowel andere NGO’s als overheden, wetenschappers en bedrijfsleven.”
16
Verantwoordingsverklaring Het bestuur en de directie van Stichting De Noordzee onderschrijven de code Wijffels voor Goede Doelen. Dit komt tot uiting door: Scheiding van functies. Het bestuur houdt toezicht op het functioneren van de directie en beoordeelt plannen voor de strategie. De directie is belast met de dagelijkse leiding van de organisatie en legt hierover verantwoording af aan het bestuur. Het bestuur van Stichting De Noordzee telt in 2010 zeven leden. Het bestuur vergadert ca. 6 maal per jaar, afhankelijk van de actuele stand van zaken van de organisatie Tijdens bestuursvergaderingen geeft de directie uitleg over de uitvoering van het jaarplan en voortgang van de werkzaamheden. Het contact tussen bestuur en organisatie verloopt via de directie, daarnaast bestaat er een Personeelsvertegenwoordiging. Het bestuur kan ook rechtstreeks contact zoeken met de PV en vice versa. Optimaliseren van besteding van de middelen. Het bestuur stelt meerjarenplannen, jaarplannen en begrotingen vast en bepaalt hiermee de koers van Stichting De Noordzee. In 2011 zijn op basis van informatie van de accountant verschillende acties genomen om de besteding te verbeteren. Ook is voor een professionaliseringsslag een interim manager bedrijfsvoering aangesteld gedurende de eerste helft van 2011. In 2012 wordt onder meer gestart met een systeem van Collegiale Toetsing. Daarnaast is in 2011 een start gemaakt met beschrijving van processen; in 2012 zal dat verder worden vertaald in een samenhangende beschrijving van de Administratieve Organisatie (AO). Stichting De Noordzee belegt niet in riskante of onethische beleggingen. Relatie met belanghebbenden. De Noordzee is voor veel Nederlanders een onbekend gebied. Veel mensen komen niet verder dan het strand; wat er achter de branding gebeurt, is niet bekend. En omdat onbekend onbemind maakt is de uitdaging van Stichting De Noordzee om mensen de schoonheid van de Noordzee te laten zien. De communicatie met onze achterban vindt voornamelijk plaats via de website, de digitale nieuwsbrieven en in toenemende mate via sociale media. In 2011 is een sterk verbeterde, meer interactieve website gelanceerd, daarnaast communiceert Stichting De Noordzee veelvuldig via sociale media.
17
Financiën Balans per 31 december 2011 (in euro`s) Activa 31-12-2011 31-12-2010 Materiële vaste activa 18.276 24.434 Voorraden 9.326 4.826 Overige vorderingen en lopende activa 92.130 74.306 Liquide middelen 292.068 287.518 Totaal activa
393.524
366.650
411.800
297.561
Passiva 31-12-2011 31-12-2010 Reserves Continuïteitsreserve 57.159 57.159 Bestemmingsreserve 18.276 24.434 Overige reserves -95.985 -104.769 Kortlopende schulden Totaal passiva
18
-20.550
-23.176
432.350
414.259
411.800
391.083
Staat van baten en lasten over 2011 ( in euro`s) Begroting 2011 Uitkomst 2011 Uitkomst 2010 BATEN Baten uit eigen fondsenwerving 234.000 219.810 344.172 Baten uit acties van derden 376.000 252.081 349.232 Subsidies van overheden 802.000 1.013.336 981.119 Som der baten 1.412.000
1.485.227
1.674.523
LASTEN Besteed aan doelstellingen Educatie 72.000 76.845 50.271 Natuur 502.000 356.723 303.918 Communicatie en Public Relations 22.000 94.244 259.149 Ruimtelijke Ordening 72.000 39.952 36.460 Scheepvaart 225.000 238.918 270.737 Visserij 380.000 425.066 481.862 Overlegorganen 25.000 45.973 58.726 1.298.000
1.277.721
1.461.123
Werving baten Kosten marketing 0 9.743 Kosten eigen fondswerving 14.000 39.038
11.930 47.721
59.651
14.000
48.781
Beheer en administratie Kosten beheer en administratie 100.000 156.099 143.161 Som der lasten 1.412.000 1.482.601 1.663.935 Resultaat 0 2.626 10.588
Het complete financiële jaarverslag is op te vragen bij Stichting De Noordzee.
Toelichting op de financiën De jaarrekening hebben we afgesloten met een positief resultaat van 2.626 euro.
19
Accountantsverklaring Aan: het bestuur van Stichting De Noordzee Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2011 van Stichting De Noordzee te Utrecht gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2011 en de staat van baten en lasten over 2011 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag , beide in overeenstemming met de door de Raad van de jaarverslaggeving opgestelde Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ 650). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing al s het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materiaal belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming het Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over bedragen en toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting De Noordzee per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in overeenstemming met de door de Raad van de Jaarverslaggeving opgestelde Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ 650). Tevens melden wij dat het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Doorn, 3 september 2012 Van Ree Accountants en Belastingadviseurs BV
G.P. de Ronde Registeraccountant 20
Fotografie Marchien de Ruiter E. Kleywegt Udo van Dongen Sytske Dijksen Arjan Gittenberger Cor Kuyvenhoven Godfried van Moorsel Hans Verdaat Preben Toft Peter McDonald Bert de Groot Klaas Huizinga Wilma Overwijn Fok Vleeshakker Amanda Schoorl P. Goedhart
Samen voor een gezonde zee Stichting De Noordzee (North Sea Foundation) Drieharingstraat 25 3511 BH Utrecht
P: +31 (0)30 2340016 F: +31 (0)30 2302830 E:
[email protected] W: www.noordzee.nl f: /Stichting.De.Noordzee t: @denoordzee
