De De deelnemende deelnemendeorganisaties organisaties
Taalsintrum Taalsintrum Frysk Frysk
Jaarverslag 2010 Jaarverslag 2011 Tomke jiergong 15 • Tema Feest
Wurkgroep Wurkgroep Logopedy Logopedy en en it it Frysk Frysk
‘Ynformaasje grutten ‘Ynformaasje foarfoar grutten materialen foar pjutten’ enen materialen foar pjutten’ de Tomke-wurkgroep fanfan de Tomke-wurkgroep
Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân
Tomke jiergong 14 • Tema Ferkear
Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen enenhun Fryslân hunopvoeders opvoeders in in provincie provincie Fryslân
Jaarverslag 2011
Inhoudsopgave
1. Algemeen
5
1.1 Voorwoord 1.2 Materialen voor peuters en opvoeders 1.3 Informatie voor professionals 1.4 De Tomke-formule 1.5 Aansluiting op taalbeleid 1.6 Dank aan de subsidieverstrekkers
6 7 7 8 9 9
2. Verslag van 2011
11
2.1 Overzicht van de activiteiten per maand 2.2 Tomke-voorleesboekje 2.3 Tomke op televisie 2.4 Fryske Foarlêswike 2.5 Fertel & Foarlês Festival 2.6 Tomke in de bibliotheken 2.7 Tomke-symposium 2.8 Tomke-fertelkoffer 2.9 Tomke-DVD 2.10 Tomke-poster 2.11 Tomke op internet 2.12 Tomke-nieuwsbrief 2.13 Tomke en de Sânglês-rige 2.14 Thematijdschrift Heit & Mem 2.15 Extra activiteiten 2.15.1 Tomke dvd 2.15.2 Tomke ferhaleboek 2.15.3 Tomke nei de dokter 2.15.4 Tomke siket om ‘e kluts 2.15.5 Feest by Aua Zoo Friesland 2.15.6 Tomke app vor de Ipad 2.16 Overige talen en contacten
12 13 13 13 14 14 15 16 16 16 16 17 17 17 18
19
3. Financieel verslag
21
4. Bijlagen
25
4.1 De coördinatie van het Tomke-project 26 4.2 Participerende organisaties 27 4.3 Overzicht van de verschenen Tomke-boekje 29
1. ALGEMEEN
5
1.1 Voorwoord Jaarthema “Feest” Aandacht voor taal- en leesbevordering – vooral in een tweetalige provincie als Fryslân – is nodig voor het ontwikkelen van een stimulerend leesklimaat. Het Tomke-project levert hier een belangrijke bijdrage aan. In 2011 bestond het Tomke-project 15 jaar en daarom was het feest! Als kapstok voor de verhalen en alle andere activiteiten werd het thema ‘feest’ gebruikt. Zo was de titel van het boekje in januari ‘It feestje fan Tomke’, in juni ‘It is feest’ en heeft in september het grote Tomkeverjaardagsfeest in Aqua Zoo Friesland plaatsgevonden. Kortom, een heel jaar feest! Fertel & Foarlês Festival Het Fertel & Foarlês Festival is een vertel- en voorlees-project voor jong en oud, dat elk jaar overal in onze provincie plaatsvindt. Net als in voorgaande jaren speelde het nieuwe Tomke-voorleesboekje hierbij een centrale rol. In 23 gemeenten, SWF met 5 werkgebieden werd begin juni voorgelezen uit het nieuwe Tomke-boekje. Deze activiteit wordt elk jaar georganiseerd door het Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse, in nauwe samenwerking met zo’n 450 voorlezers en met ondersteuning van de Tomke-wurkgroep. Na het voorlezen kregen de peuters het nieuwe Tomke-boekje mee naar huis, zodat hun ouders er ook uit konden voorlezen. Ook dit jaar lag er in de bibliotheken een gratis exemplaar van het Tomke-boekje klaar voor pakes en beppes. Ook mochten de kinderen in de bibliotheek met een levensgrote Tomke op de foto. Tomke op de televisie Vrijwel alle jonge ouders in Friesland -ook uit andere culturen- kennen Tomke en zij vinden de verhalen rondom dit mannetje leuk voor hun kinderen. In juni zond Omrop Fryslân de nieuwe Tomkeavonturen uit en gedurende de rest van het jaar waren herhalingen te zien. De grote inzet van talrijke vrijwilligers en medewerkers van diverse organisaties hebben er voor gezorgd dat ook in 2011 het Tomke-programma succesvol is verlopen. Het verheugt ons u hierbij het inhoudelijke verslag en de financiële verantwoording aan te bieden. De coördinatoren van het Tomke-project, Carolien Hoekstra (Afûk) Gertrud Palstra (BSF)
6
1.2 Materialen voor peuters en opvoeders De essentie van het Tomke-programma is het ontwikkelen en aanbieden van materiaal voor peuters, hun ouders en hun opvoeders. Het Tomke-project voorziet in taal- en leesbevordering voor jonge kinderen, op een herkenbare wijze, die het gevoel van geborgenheid stimuleert. Door het (voor)lezen in de Friese taal en het gebruik van eigentijdse materialen wordt een verantwoorde een basis gelegd voor de taalontwikkeling van peuters. Dit geldt niet alleen voor Friestalige kinderen, ook bij niet Friestalige kinderen is gebleken dat deze aanpak goed werkt als een soepele kennismaking met de Friese taal. Het materiaal nodigt uit tot direct gebruik. Dat bevordert de acceptatie bij het publiek en het daadwerkelijk gebruik als middel tot taalontwikkeling in een meertalige omgeving. De verschillende uitingen (zoals het Tomke-boekje, de TV-avontuurtjes en de Tomke-site) zijn inhoudelijk op elkaar afgestemd. Dit bevordert herkenning en versterkt de acceptatie. De peuters ervaren Tomke zoals hun andere vriendjes: Dikkie Dik, Dribbel/ Stip en Nijntje.
1.3 Informatie voor professionals Voor leidsters, medewerkers en andere professionals zijn er het jaarlijkse Tomke-symposium en de Tomke-nieuwsbrieven. Het symposium is bedoeld voor kennisoverdracht. De Tomke-nieuwsbrief verscheen tweemaal en bevat informatie over activiteiten, nieuwe materialen en actuele wetenswaardigheden op het gebied van VVE (Vroeg- en Voorschoolse Educatie). Daarnaast is de Tomke-webside een belangrijke informatiebron.
7
1.4 De Tomke-formule Wa is Tomke? Tomke is in projekt dat âlden en liedsters fan pjutten ynformearje wol oer it brûken fan taal yn ’e omgong mei jonge bern. Foarlêze, ferskes sjonge, (taal)spultsjes en oandacht foar de deistige saken is wichtich foar it lizzen fan in goede taalbasis. Dat jildt foar alle talen, dus ek foar it Frysk: bern dy’t harren memmetaal goed behearskje, kinne makliker in oare taal leare. By it Tomke-projekt heart in webside mei spultsjes, ferskes en ferhaaltsjes foar bern en mei ynformaasje lykas lesbrieven foar âlden en liedsters. De boekjes mei Tomke, Romke, Yana Yu en Kornelia steane ticht by it deistich libben fan lytse bern. Se werkenne harren sels yn de aventoeren; se reagearje op wat se sjogge en hearre. Sa wurdt lêzen mear! De kracht van het Tomke-project schuilt in het jarenlang doorontwikkelen van een aanpak die in de praktijk goed bleek aan te slaan. Dankzij de continuïteit in de uitvoering wordt het Tomke-programma op handen gedragen - door peuters, ouders, pakes en beppes (grootouders) en leidsters van peuterspeelzalen en kinderopvang. Inmiddels is er een hele generatie met Tomke opgegroeid. Er worden voortdurend nieuwe Tomkeactiviteiten bedacht en georganiseerd, o.a. door peuterspeelzalen, bibliotheken en vrijwilligers. Binnen het project worden met regelmaat nieuwe materialen ontwikkeld en beschikbaar gesteld voor peuterspeelzalen, kinderopvang, bibliotheken en thuis. Doordat het aanbod in een behoefte voorziet nemen de oplages elk jaar toe. Het Tomke-project wordt structureel bewaakt en doorontwikkeld in een samenwerkingsverband van diverse organisaties, die er tijd, menskracht en energie in steken. Het project staat onder toezicht van het PLF (Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân) dat zich in het verslagjaar heeft bezonnen op de toekomst van Tomke. Met het succes en de omvang van het project stijgen immers ook de kosten en de eigen bijdrages van de organisaties die het project dragen. Een belangrijke opdracht voor het Tomke-project is het ontwikkelen van Friestalig materiaal dat in een meertalige VVE-omgeving kan worden gebruikt. Daarbij wordt gestreefd naar een aanvulling op het Nederlandstalige aanbod voor peuterspeelzalen en kinderopvang.
8
1.5 Aansluiting op taalbeleid De Stichting Frysktalige Berne-Opfang (SFBO) ondersteunt instellingen bij het vastleggen van het Friesof tweetalige beleid en begeleidt pedagogisch medewerkers op de werkvloer bij het implementeren hiervan in de praktijk. Ook verstrekt SFBO informatie en organiseert o.a. ouderavonden over meertaligheid en het belang van taalbeleid en taalaanbod. Hun ervaring is dat goed geïnformeerde ouders zich prima kunnen vinden in Fries- of tweetalig beleid. SFBO heeft de beschikking over een onafhankelijke visitatiecommissie die de locaties beoordeelt op de uitvoering van het beleid. Wanneer dit in orde is, komt de organisatie in aanmerking voor een certificaat en een subsidie van € 2.250 van de Provinsje Fryslân. Eind 2011 waren er al 110 gecertificeerde Fries- of tweetalige peuterspeelzalen of kinderdagverblijven.
1.6 Dank aan de subsidiegevers In het algemeen hebben peuterspeelzalen en kinderopvang vrijwel geen middelen voor materiaal en (bij)scholing als het gaat om het creëren van een Friese taal omgeving. Het Tomke-project voorziet hierin. Daarom is het voortbestaan van het Tomke-project van groot belang. In 2011 ontving het Tomke-project subsidie van: 1- de Provincie Fryslân 2- vrijwel alle gemeenten, te weten: Achtkarspelen, Het Bildt, Bolsward, Boarnsterhim, Dantumadeel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Gaasterlân-Sleat, Heerenveen, Kollumerland, Lemsterlan, Littenseradiel, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Menameradiel, Nijefurd, Opsterland, Skarsterlân, Sneek, Tytsjerksteradiel, Wûnseradiel en Wymbritseradiel. De Tomke-werkgroep bedankt alle subsidiegevers hartelijk voor hun bijdrage!
9
2. VERSLAG VAN 2011
11
2.1 Overzicht van de activiteiten Continu
Juni
De website www.tomke.nl is er voor iedereen. De inhoud van de website werd regelmatig uitgebreid en vernieuwd.
Op TV werden de nieuwe Tomke-avonturen uitgezonden. Binnen de Fryske Foarlêswike (eerste week van juni) speelde Tomke een toonaangevende rol. Tijdens het Fertel & Foarlês Festival (FFF) werd overal in de provincie voorgelezen; op peuterspeelzalen, kinderdagverblijven, basisscholen, musea en in zorgcentra. De peuters kregen het Tomke-boekje mee naar huis. Stichting It Fryske Boek liet de Fertelbus rondgaan. De bibliotheken en consultatiebureaus verspreidden gratis Tomke-boekjes. De bibliotheken organiseerden de activiteit ‘Mei Tomke op de foto’.
Januari Tijdens de Nationale Voorleesdagen verspreidden de bibliotheken een Tomkeútdielboekje. In 2011 was dit het boekje It feestje fan Tomke. Verspreiding Tomke-nijsbrief (nummer 11).
Maart Tryater startte met theatervoorstelling ‘Tomke siket om ’e kluts’
April Het Selskip foar Fryske tael en skriftekennisse organiseerde dit jaar voor de voorlezers van de Fryske Foarlêswike een speciaal programma i.p.v. de jaarlijkse themabijeen komsten. De voorstelling ‘Tomke siket om ’e kluts’ werd ingehuurd waar de voorlezers samen met een peuter naar toe konden. Tomke by de dokter: Afûk organiseert met Tomke een actie bij huisartsen in Fryslân.
Mei Tomke-nijsbrief (nummer 12). Distributie van het gratis voorleesboekje “It is feest!”.
12
September Tomke gaf een verjaardagsfeest in Aqua Zoo Friesland. Het verhalenboek ‘100x Tomke’ , verhalen uit weekkrant Fryslân werd uitgegeven.
November Tomke-symposium voor leidsters en andere professionals (2 november in Joure en Burgum). Aanbieding nieuwe inhoud voor de Tomkefertelkoffer. Herhalingen van Tomke via Omrop Fryslân TV.
December Tomke app voor de Ipad is vanaf nu te downloaden in de App Store van Apple.
2.2 Tomke-voorleesboekje Het voorleesboekje verscheen in een Friestalige, Stellingwerfse én Bildtse editie, met vier verhaaltjes. • • • •
Romkedei De grutte skoalle Bak mei mûskes Nei it sirkus
Naast de verhaaltjes bevatte het voorleesboekje weer talrijke illustraties, opzegversjes, liedjes en een kleurplaat. Het 24 pagina’s tellende boekje werd vormgegeven in de karakteristieke en herkenbare Tomke-stijl. Net als voorheen verzorgden de schrijfsters Auck Peanstra en Riemkje Pitstra de verhaaltjes. Liedjes en versjes waren ditmaal van Geartsje Douma en de illustraties werden verzorgd door Luuk Klazenga en Edith Stultiens. Het Tomke-boekje verscheen in mei en werd gratis gedistribueerd via het netwerk van de bibliotheken en de consultatiebureaus. Het grootste deel werd uitgedeeld door de voorlezers, die vrijwel alle peuterspeelzalen en een toenemend aantal kinderdagverblijven bezochten. De oplage bedroeg 30.000 exemplaren, 750 Stellingwerfse en 750 Bildtse.
2.3 Tomke op televisie Voor de TV werden 18 nieuwe Tomke-verhaaltjes geschreven door Riemkje Pitstra en Auck Peanstra, met illustraties van Luuk Klazenga. De stemmen werden ingesproken door Tamara Schoppert en Douwe de Bildt. Feije van der Meer van Omrop Fryslân verzorgde de opnames en had de eindredactie in handen. De nieuwe Tomke-afleveringen werden uitgezonden in en rondom de FFFestival-periode, van 30 mei t/m 19 juni 2011.
2.4 Fryske Foarlêswike In de periode 6 juni t/m 10 juni werd in 23 gemeenten, SWF met 5 werkgebieden op 318 locaties voorgelezen. De meeste locaties hebben meer dan één groep, in totaal is er aan 650 groepen voorgelezen. Het voorlezen gebeurde in 23 gemeenten verspreid over 236 peuterspeelzalen, 82 kinderdagverblijven en 36 gastouders. In veel gemeenten was het resultaat 100% dat wil zeggen dat alle speelzalen en dagverblijven mee gedaan hebben. In totaal is er aan 10.500 peuters voorgelezen, waarvan 3000 op kinderdagverblijven. Bij 40 nieuwe kinderdagverblijven is het Tomke-boekje voor het eerst verspreid. Tijdens de voorleesweek zijn er 18.500 boekjes verspreid. Het Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse organiseerde het voorlezen en uitdelen van de Tomkeboekjes. (In de Stellingwerven werd de Stellingwerfse versie van het Tomke-boekje gebruikt). Om het voorlezen te realiseren waren er maar liefst 475 enthousiaste voorlezers actief. Een team van 51 contactpersonen koppelde per gemeente de voorlezers aan de diverse locaties. Dit jaar mochten de voorlezers, samen met een peuter, naar de Tryater voorstelling Tomke siket om ‘e kluts. 13
2.5 Fertel & Foarlês Festival Het Fertel & Foarlês Festival is een leesfeest voor alle inwoners van Fryslân, met als doel het stimuleren van het actief gebruik van de Friese taal. Elk jaar in de periode van 1 t/m 15 juni vinden er in de hele provincie activiteiten plaats rondom lezen en voorlezen. Voor de basisschoolkinderen was er de voorleeswedstrijd Fryske Foarlês Kampioen. Voorlezers in de Fertelbus bezochten diverse scholen en bibliotheken en voor de jongste doelgroep werd uit Tomke voorgelezen. De bibliotheken organiseerden de FFF-activiteit Mei Tomke op de Foto. Het Fertel & Foarlês Festival project is een samenwerkingsverband van Afûk, Bibliotheekservice Fryslân, de gezamenlijke bibliotheken, CEDIN, It Fryske Boek, It Fryske Berneboek, Museumfederatie, de beide Pabo’s, It Selskip en Tresoar.
2.6 Tomke in de bibliotheken Vanaf het begin zijn de Friese bibliotheken betrokken bij het Tomke-project. Tussen het overweldigende Nederlandstalige aanbod van landelijke programma’s heeft Tomke in de bibliotheken inmiddels zijn eigen plekje verworven. Het Tomke-figuurtje is een aandachttrekker voor jonge kinderen die in de bieb komen. Ter aankleding van allerlei activiteiten voor de voorschoolse periode werden Tomke-materialen gebruikt en/ of uitgedeeld. Speciaal voor deze doeleinden verzorgde de Afûk een aanbod van diverse Tomke-artikelen, die de bibliotheken naar eigen behoefte konden aanschaffen. Dit materiaal werd onder meer gebruikt tijdens de Nationale Voorleesdagen, maar ook bij lokale activiteiten van de diverse biebs. Tijdens de Nationale Voorleesdagen in januari konden ouders en grootouders in de bibliotheek het boekje ‘It feestje fan Tomke’ ophalen. Er werden maar liefst 3.500 gratis exemplaren van dit útdielboekje verspreid. Tijdens het Fertel & Foarlês Festival organiseerden alle bibliotheken de activiteit ‘Mei Tomke op de Foto’. Hiervoor werden levensgrote Tomke-kostuums met een hoog aaibaarheidsgehalte ingezet. Zowel door de kinderen als hun ouders werd deze activiteit erg gewaardeerd.
14
2.7 Tomke-symposium Het Tomke-symposium is speciaal bedoeld voor leidsters van kindercentra en andere professionals. Het programma bood een combinatie van (bij)scholing, uitwisselen van ervaringen, bekijken en beoordelen van materialen en het opdoen van nieuwe inzichten. Net als de andere activiteiten stond ook het symposium van 2011 in het teken van feest. Het volledige programma werd op 2 november tweemaal gepresenteerd: ’s middags in It Haske te Joure en ’s avonds in Glinstrastate te Burgum. Als dagvoorzitter was Alian Akkermans ingehuurd. Het plenaire deel bestond uit een lezing over peuters en media door Adelheid Vos van Cedin en daarna was er een muzikaal intermezzo van duo Jurjen van der Meer en Hans Wempe. Tevens werd de Tomke app voor de Ipad gepresenteerd. Naast het plenaire deel en de infomarkt waren er vier workshops: Workshop 1 Een verhaaltje en nog een … door Riemkje Hoogland, auteur Tomke verhaaltjes. Een praktische workshop over interactief voorlezen met behulp van een Tomke feestverhaaltje. Workshop 2 We bouwen een feestje door Lian Hogendorp (docent drama ROC Friese Poort) en Aline Crista (dansschool Cristaly). Feestvieren kun je op allerlei manieren. In deze workshop stond expressie en dans centraal Workshop 3 Feest in een andere cultuur door Vicky Lubega van Tûmba. Ervaar de verschillen en ontdek de overeenkomsten. Workshop 4 De ruimte als pedagoog - 100 talen in de praktijk – door Natasja de Kroon –Van IJzendoorn, eigenaar en pedagoog van Kindercentrum de Buitenkans. Hoe de omgeving bij kan dragen aan taalverwerving. De workshops, de infomarkt en de muziek werden als goed en waardevol gewaardeerd. In totaal namen 83 leidsters, professionals en enkele vrijwilligers deel aan het Tomke-symposium. Dat aantal viel wat tegen. De organisatie heeft bij de evaluatie aangegeven te willen onderzoeken hoe een volgend symposium meer belangstellenden kan trekken. Te denken valt aan het verplaatsen van het symposium naar een eerder tijdstip in het jaar zodat het beter aansluit bij de diverse andere Tomke-activiteiten. Daarnaast zal worden onderzocht of de huidige vorm, het symposium, voldoende mogelijkheden biedt.
15
2.8 Tomke fertelkoffer In 2009 kregen peuterspeelzalen en kinderdagverblijven een Tomke-Fertelkoffer met allerlei Tomkematerialen. In 2011 kwam net als in 2010 een aanvulling voor de koffer. Dit waren de volgende materialen: • Tomke-ferhaleboek ‘100x Tomke’ • dvd met fleurige Tomke ferhalen geanimeerd • Tomke memory • set van 5 praatplaten • een handleiding met suggesties bij het thema ‘feest’
2.09 De Tomke-DVD Er werd een DVD geproduceerd in een oplage van 100 stuks. Deze bevat acht uitzendingen van de 18 nieuwe TV avontuurtjes van Tomke. Titels van de verhalen: - Nei it sirkus - De grutte skoalle - Bak mei mûskes - Romkedei - Doarpsfeest - In frjemde taart - Feest yn ’e bibleteek - Wat in boef
2.10 Tomke-poster De Tomke-poster, met daarop de illustratie van de voorkant van het Tomke-boekje, maakte weer deel uit van het aanbod. Ook dit jaar werden de posters weer opgehangen opgehangen in bibliotheken, peuterspeelzalen, kinderopvang, wachtkamers, consultatiebureaus, gemeentehuizen, buurthuizen, enz. Luuk Klazenga zorgde voor de tekening en het liedje ‘It is feest’ werd gemaakt door Geartsje Douma.
2.11 Tomke op internet Tomke heeft een eigen website die in 2011 gemiddeld 2000 keer per maand werd bezocht. De website www.tomke.nl bestaat uit twee afzonderlijke delen: • informatie voor ouders, opvoeders, professionals en geïnteresseerden • de interactieve ’Tomke-wrâld’ voor peuters.
16
In de Tomke-wrâld (Tomke-wereld) wordt het hele scherm benut, zodat de kleintjes (vanaf twee jaar) heel gemakkelijk met de muis over het scherm kunnen navigeren. Het is een kleurig geheel, met geluid, prentenboeken met bewegende beelden, kleurplaten, puzzels, voorleesverhaaltjes, liedjes, taalspelletjes en knutselwerkjes om te downloaden. In het algemene gedeelte is veel informatie over het project en de beschikbare materialen te vinden. Daarnaast bevat Tomke-wrâld de site nieuws, activiteiten, nuttige links en een archief met PDF’s van Tomke-nieuwsbrieven. De thema’s van Tomkewrâld werden gemiddeld eens per zes weken aangepast, waarna belangstellenden per mail werden geïnformeerd over het nieuwe thema en ander nieuws over Tomke. Wie dat wil kan een bericht achterlaten in het gastenboek. De website www.heitenmem.nl (in beheer bij de Afûk) biedt actuele informatie voor jonge ouders, onder meer over tweetaligheid, en tevens nieuws over Tomke-materialen en Tomke-kleurplaten voor de kleintjes.
2.12 Tomke-nieuwsbrief Een speciale nieuwsbrief voor professionals verscheen tweemaal in 2011. Deze Tomke-nieuwsbrief (op papier) werd in een oplage van 750 stuks verstuurd naar alle peuterzalen en kindercentra (voor zover de adressen bekend waren), alsmede de jeugdconsulenten van de bibliotheken. De nieuwsbrief informeerde hen over activiteiten, nieuwe materialen en andere zaken met betrekking op Tomke en VVE-onderwerpen.
2.13 Tomke en de Sânglês-rige De Tomke-wurkgroep nam in 2003 het initiatief tot de uitgave van Friestalige thema-brochures. Hieruit ontstond de Sânglês-rige, als totaalprogramma voor peuterspeelzalen, met aandacht voor taalontwikkeling, motoriek en andere ontwikkelingsgebieden (zoals het creatieve, sociale en emotionele). Er zijn nu 13 themabrochures (voor kinderen van 2-5 jaar) beschikbaar met aantrekkelijk verwerkingsmateriaal, een handleiding, een DVD (met de uitwerking van het thema “Lente”) en een dubbel-CD (met passende verhaaltjes en liedjes bij alle thema’s). De thema’s komen ook terug op de Tomke-website.
2.14 Thematijdschrift Heit & Mem Heit en Mem is een tweetalig (Fries en Nederlands) tijdschrift voor jonge ouders. In 2011 bracht de Afûk drie nummers van Heit & Mem uit, die o.a. via openbare gebouwen, zoals bibliotheken, over de hele provincie werden verspreid. Het blad besteedde ook aandacht aan nieuwe materialen en achtergrondinformatie over het Tomke-project, waardoor deze programma’s elkaar versterken.
17
2.15 Extra activiteiten 2.15.1 Tomke dvd Er werd een nieuwe Tomke dvd gemaakt. Op de dvd zijn 6 fleurige ferhalen van Tomke te zien en te beluisteren. De verhalen worden uiteraard ondersteund door tekeningen van Luuk Klazenga en deze keer werden de illustraties geanimeerd, waardoor de beelden bewogen.
2.15.2 Tomke ferhaleboek Elke week zijn er in weekkrant Fryslân Tomkeferhaaltjes te lezen. Ter ere van het 15 jarig bestaan van Tomke en omdat er inmiddels 100 verhalen waren verschenen in de Fryslân heeft de Afûk het boek ‘100 x Tomke’ uitgegeven. De eerste druk was binnen een aantal maanden uitverkocht en daarom is er tevens een tweede druk gemaakt.
2.15.3 Tomke naar de dokter De Afûk startte in april met een speciale actie die het gebruik van het Fries in huisartsenpraktijken in Fryslân moet bevorderen. In de hoofdrol Tomke. De actie werd ondersteund door de ‘Praat mar Frysk’ campagne van de Afûk. Om zichtbaar te maken dat Friestalige patiënten hun moedertaal kunnen gebruiken, werden alle dokterspraktijken in Fryslân uitgenodigd om aan de actie mee te doen. Dat gebeurt in de vorm van het gratis aanbieden van een Tomke- en Praat mar Frysk pakket. In het pakket zitten het boekje ‘Tomke nei de dokter’, een tweetalige poster van Tomke, het tijdschrift Heit&Mem en de Praat mar Frysk opblaaslip ‘mei in tútsje fan Doutzen’. Naast deze materialen die allemaal een plekje in de wachtkamer kunnen krijgen, kunnen alle huisartsen hun kleinste patiënten ook laten meedoen aan de Tomke kleurplatenwedstrijd. Aan het einde van de actie heeft op 18 mei 2011 bij de dokterspraktijk in Balk de prijsuitreiking plaatsgevonden. Alle prijswinnaars ontvingen een mooi Tomke-pakket.
2.15.4 Tomke siket om ‘e kluts Vanwege het 15 jarig bestaan van Tomke en om met Tomke zoveel mogelijk activiteiten voor peuters aan te bieden is de voorstelling ‘Tomke siket om ‘e kluts gemaakt door Tryater in samenwerking met Afûk. Tomke en Beppe kijken samen naar de wereld om hen heen. Omdat Beppe de woorden kwijt is en Tomke ze nog niet weet, helpen ze elkaar om de juiste woorden te vinden voor wat ze zien. En als het zo uitkomt, dan bedenken ze er nieuwe woorden bij. Met behulp van poppen, objecten, muziek en ander geluid geven de spelers de wereld van Tomke vorm. Het is een voorstelling om met elkaar – groot en klein – naar te kijken en te wijzen, om vragen over te stellen en dingen te benoemen, om bij te zitten en om op te dansen, om nog een keer te kijken en nog een keer te wijzen.
18
De voorstelling speelde van maart t/m juli 2011. Het aantal bezoekers van de voorstelling was 5650, kinderen en volwassenen. Regie Bram de Goeij Tekst Bram de Goeij en Peter Sijbenga Spel Theo Smedes, Hans Thissen, Brecht Wassenaar Muziek Hans Thissen Vormgeving Johan Klijn en Annemarie Klijn Dramaturgie Peter Sijbenga
2.15.5 Feest bij Aqua Zoo Op vrijdagmiddag 23 september was het dierenpark ‘Aqua Zoo’ Friesland van 13.00 tot 18.00 uur geheel in Tomke-sfeer omgetoverd. Er was een speciale Tomke-speurtocht waarbij aapjes, maar ook flamingo’s en zeeberen voorbijkwamen. De schrijfsters Riemkje Pitstra, Auck Peanstra en Geartsje Douma lazen Tomke-verhaaltjes voor. De tekenaar van Tomke, Luuk Klazenga, maakte op locatie tekeningen en de peuters mochten die mee naar huis nemen. En Tomke was er zelf natuurlijk ook bij. Iedereen die meedeed aan het spel ‘Tel de eintsjes’ maakte kans op een eigen familieportret in Tomke stijl, speciaal gemaakt door Luuk Klazenga. Ongeveer 700 ouders met kinderen hebben het feest bij Aqua Zoo Friesland meegemaakt. Het feest en daarmee Tomke heeft veel belangstelling gehad van de pers. Zo heeft de Leeuwarder Courant een filmpje gemaakt (www.lc.nl) en zijn er beelden van het feest op Omrop Fryslân uitgezonden.
2.15.6 Tomke app voor de Ipad Eind 2011 is een Tomke app voor de Ipad verschenen. Deze is gratis te downloaden in de Appstore van Apple. De app is bedoeld voor peuters en bestaat uit drie Tomke-boekjes op rijm. De beelden bewegen en het verhaal wordt voorgelezen. Na elk verhaal kan het kind een spelletje doen.
2.16 Overige talen en contacten Stellingwerfs Er werden 750 boekjes gedrukt in het Stellingwerfs. Kosten hiervoor werden betaald door St. It boekenfoons. Bildts Er werden 750 boekjes gedrukt in het Bildts. Kosten hiervoor werden betaald door St. Ons Bildt. Papiaments Het Mercator instituut van de Fryske Akademy voert een pilot project uit ten behoeve van Antilliaanse minderheden in Leeuwarden en Rotterdam. Voor dit doel werden door de Afûk in 2011 speciale Papiaments - Nederlandse Tomke-boekjes ontwikkeld.
19
3. FINANCIEEL VERSLAG
21
Toelichting 1 De begroting is gebaseerd op subsidies van provincie en gemeenten (dit is het budget voor het in stand houden van het jaarlijks basisprogramma) 2 Deze posten komen grotendeels ten laste van de uitvoerende organisaties. 3
22
Gefinancierd uit bijdrages van Afûk, Bibliotheekservice Fryslân, Partoer CMO Fryslân en Omrop fryslân.
Tomke financieel verslag 2011
Werkelijk L asten
Begroot
Werkelijk
2011 2011 2010
Materiaal Tomke-boekjes, Frysk,Bildts en Stellingwerfs 14.379 15.000 12.709 Overige Tomke-materialen 3.311 0 15.145 Bibliotheekprogramma 1.197 Evenementen 33.024 12.360 33.024 Televisie-uitzendingen 2 Symposium 2 5.716 3.500 5.090 Distributie Kosten van verspreiding Jaarverslag Organisatie Bureaukosten/ projectcoördinatie Extra uren Financiële begeleiding Onvoorzien
130 1.000 576 873 2.140 634
21.025 8.500 32.543 6.928 1.500 1.500 1.500 109 0 78
T O T A A L L A S T E N
86.995 44.000 102.496
B aten Subsidies 1 Subsidie Provincie Subsidie Gemeenten Materiaal Verkoop Tomke-materialen
24.500 24.500 24.500 26.368 19.500 21.770 50.868 44.000 46.270 2.301
pm
2.277
Evenementen Entree deelnemers symposium 1.505 pm 1.698 Organisatie Eigen bijdrage deelnemers 3 32.321 pm 52.251 T O T A A L B A T E N
86.995 44.000 102.496
23
4. BIJLAGEN
25
4.1 De coördinatie van het Tomke-project Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân (PLF) Het PLF is een overkoepelend orgaan in de provincie Fryslân, met als doelstelling het stimuleren van onderlinge samenwerking. De kerntaak van het PLF is het coördineren van projecten voor taal- en leesbevordering. Het PLF wil zich inzetten voor een meertalig leesklimaat in de gehele provincie en fungeert daarbij als aanspreekpunt voor subsidieverleners, politiek, beleidsmakers. De landelijke Stichting Lezen -een belangrijk pleitbezorger voor de tweede rijkstaal- neemt ook deel in dit overlegorgaan. Vanuit het PLF worden subsidieaanvragen ingediend en de voortgang van het Tomke-project bewaakt. De financiële afwikkeling doet de afdeling Financiën & Support van Bibliotheekservice Fryslân, waar ook het PLF-secretariaat is gevestigd. Tomke-projectcoördinatie De Afûk en Bibliotheekservice Fryslân verzorgen de algemene coördinatie van het Tomke-project. 1- De Afûk coördineert de ontwikkeling en productie van de materialen, onderhoudt de contacten met de afgevaardigden van de instellingen, verzorgt de correspondentie en de notulen, bewaakt de voortgang en inspireert de mensen van de werkgroep. 2- Het Kenniscentrum van Bibliotheekservice Fryslân heeft een algemeen coördinerende taak, verzorgt de subsidieaanvragen en jaarverslag en initieert het programma voor de bibliotheken. Leden van Tomke-wurkgroep 2011 • Alian Akkermans / Afûk • Carolien Hoekstra / Afûk • Symen Schoustra / Bibliotheekservice Fryslân • Riemkje Pitstra / onderwijsdeskundige • Anja Riem / vertegenwoordiging ouders • Sjoeke Kampen / Mirjam van der Hoek / SFBO • Marrit de Schiffart / Cedin • CMO Partoer Fryslân
De Tomke-wurkgroep bestaat deels uit mensen “uit het veld”, die zorgen voor praktische tips en advies. De werkgroep wisselt regelmatig van samenstelling, hetgeen leidt tot nieuwe inzichten en ideeën.
26
4.2 Participerende organisaties Afûk - www.afuk.nl De Afûk is in organisaasje dy’t him dwaande hâldt mei it stimulearjen fan taal- en ûntwikkelingsprojekten en mei foarljochting oer meartaligens en it Frysk. Binnen het Tomke-project zorgt Afûk met name voor het ontwikkelen en produceren van materialen. Deze werkwijze waarborgt de efficiëncy en bevordert de synergie met andere programma’s. Bibliotheekservice Fryslân - www.bfrl.nl Bibliotheekservice Fryslân fersoarget ferskate tsjinsten foar de biblioteken yn de hiele provinsje en fiert in aktyf belied om it lêzen yn it Frysk te befoarderjen. BSF is een facilitair servicebedrijf voor openbare bibliotheekvoorzieningen in de provincie Fryslân, met een Kenniscentrum dat o.a. projecten uitvoert. Binnen het Tomke-project speelt BSF met name een algemeen coördinerende rol. Bij BSF zijn ook het secretariaat en de financiële begeleiding van het PLF ondergebracht. De samenwerkende bibliotheken in Fryslân – www.ontdekdebieb.nl De provincie telt zes bibliotheekclusters en één zelfstandige gemeente: 1- Stichting Bibliotheken Noordoost Fryslân te Dokkum 2- Stichting Bibliotheken Noordwest Fryslân te Franeker 3- Stichting Bibliotheken Súdwest Fryslân te Bolsward 4- Stichting Bibliotheken Midden Fryslân te Leeuwarden 5- Stichting Bibliotheken Súd Fryslân te Heerenveen 6- Stichting Bibliotheken Zuidoost Fryslân te Wolvega 7- Openbare bibliotheek Smallingerland te Drachten Vanuit deze organisaties worden de bibliotheken (filialen), mediatheken en lytse bybs aangestuurd. Binnen het Tomke-project speelt het netwerk van bibliotheken met name een rol in de distributie van Tomke-materialen en het verschaffen van informatie over meertalig opvoeden naar ouders en opvoeders. CEDIN Taalsintrum Frysk – www.cedin.nl Taalsintrum Frysk is een onderdeel van Centrum voor Educatieve Diensten CEDIN. Zij houdt zich bezig met meertalig taalbeleid en streeft daarbij naar een gelijkwaardige positie van de Friese taal. Binnen het Tomke-project denkt CEDIN onder andere mee over de educatieve aspecten van het gehele Tomke-gebeuren. Stichting Partoer CMO Fryslân – www.partoer.nl Als Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling werkt Partoer CMO Fryslân samen met maatschappelijke organisaties en overheden aan een leefbare en veilige Friese samenleving. Binnen het Tomke-project verzorgt Partoer CMO de voorbereidingen en uitvoering van het jaarlijkse Tomke-symposium, gericht op kennisoverdracht naar leidsters en andere professionals.
27
Sintrum Frysktalige Berne-Opfang (SFBO) Het SFBO is hét informatie-, kennis- en steunpunt op het gebied van meertaligheid en taalstimulering in de voorschoolse periode. De Provincie Fryslân stelt SFBO in de gelegenheid om peuterspeelzalen en kinderdagverblijven te ondersteunen bij het ontwikkelen van Fries- of tweetalig taalbeleid. Het SFBO heeft een permanente vertegenwoordiger in de Tomke-werkgroep. Haar inbreng zorgt er mede voor dat de ontwikkelde materialen goed aansluiten bij de behoeften van de pedagogisch medewerkers. Wurkgroep Frysk & Logopedy Deze in 1992 opgerichte werkgroep heeft als doelstelling: Het bevorderen van en onderzoek naar de taalverwerving van het Fries en aandacht voor de (taal)aspecten waar logopedisten in een tweetalige situatie mee te maken hebben. Binnen het Tomke-project heeft deze wurkgroep een adviserende rol. Omrop Fryslân – www.omropfryslan.nl De regiotelevisie verzorgt nieuws en informatie uit en over Fryslân, maakt achtergrondprogramma's, ontspanning en muziek. Voor kinderen is er elke avond een speciaal programma. In samenwerking met CEDIN verzorgt Omrop Fryslân schooluitzendingen voor radio en televisie. Binnen het Tomke-project zorgt de Omrop voor het ontwikkelen en uitzenden van de Tomkeafleveringen op de TV. De Thuiszorg-organisaties De thuiszorg-organisaties dragen zorg voor consultatiebureaus, begeleiding, contacten en cursussen. Ze zijn er voor moeder en kind. Binnen het Tomke-project spelen zij een belangrijke rol in het bereiken van jonge ouders, middels voorlichting en distributie van het Tomke-boekje. Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse ‘It Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse’ stipet de Fryske taal en kultuer. Yn gearwurking mei de Tomke-wurkgroep wol it ‘Selskip’ it lêzen en it foarlêzen in stimulâns jaan. It soarget dat foarlêzers en boartersplakken mei elkoar yn kontakt brocht wurde. Foar de foarlêzers wurde foarlês-kursussen organisearre. Elk jaar organiseert It Selskip tijdens het FFFestival ‘De Fryske Foarlêswike’. De voorleesweek is een samenwerkingsproject tussen It Selskip en het Tomke-project. Het doel van het project is om elk jaar in deze week voor te lezen aan peuters op peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en bibliotheken. De organisatie van het voorlezen ligt in handen van It Selskip en de materialen (boekje, posters, prmaterialen) worden verzorgd vanuit het Tomke-project.
28
4.3 Historisch overzicht verschenen Tomke-boekjes 1997
Foarlêze yn eigen taal
1998
Rymkes, lietsjes en ferskes
1999
Taal & boartsje
2000
Taal en groeie
2001
Taal en bewege
2002
Taal en muzyk
2003
Taal en keunst
2004
Taal en in tút
2005
Kleuren en foarmen
2006
Kom yn myn húske
2007
Tomke en Romke op reis
2008
Earst dit … dan dat
2009
Hip, hip … hap
2010
Tomke en Romke yn it ferkear
2011
it is feest!
29
De De deelnemende deelnemendeorganisaties organisaties
Taalsintrum Taalsintrum Frysk Frysk
Jaarverslag 2010 Jaarverslag 2011 Tomke jiergong 15 • Tema Feest
Wurkgroep Wurkgroep Logopedy Logopedy en en it it Frysk Frysk
‘Ynformaasje grutten ‘Ynformaasje foarfoar grutten materialen foar pjutten’ enen materialen foar pjutten’ de Tomke-wurkgroep fanfan de Tomke-wurkgroep
Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân
Tomke jiergong 14 • Tema Ferkear
Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen enenhun Fryslân hunopvoeders opvoeders in in provincie provincie Fryslân
