JAARVERSLAG JAARPROGRAMMA 2015

JAARVERSLAG 2014 - JAARPROGRAMMA 2015

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Vrijbroekpark - Hombeeksesteenweg 264 - 2800 Mechelen [email protected] - www.rlrl.be - T 015 21 98 53

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2014 - Jaarprogramma 2015

Jaarverslag 2014 - Jaarprogramma 2015 Regionaal Landschap Rivierenland vzw

2



Regionaal Landschap Rivierenland vzw JAARVERSLAG 2014 - JAARPROGRAMMA 2015 INHOUD 1

Werkingsgebied Regionaal Landschap Rivierenland ......................................................................... 6 1.1

Situering werkingsgebied ................................................................................................................ 6

1.2

Administratieve afbakening en oppervlakte van RLRL .................................................................... 6

1.3

Geografisch onderscheiden van de omliggende streken ................................................................ 7

2

Organisatie en structuur ................................................................................................................... 8 2.1

Oprichting en erkenning ................................................................................................................. 8

2.2

Bestuursorganen ............................................................................................................................. 9

2.3

Personeel ...................................................................................................................................... 10

2.4

Huisvesting .................................................................................................................................... 13

2.5

Professionalisering van de organisatie ......................................................................................... 13

2.6

Werking 2014 in het kort .............................................................................................................. 15

2.7

Planning 2015 in het kort .............................................................................................................. 17

3

Actiefiches 2013 - 2014 ................................................................................................................... 19 I.

Natuurbehoud en landschapszorg .................................................................................................... 20

II.

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie ..................................................................................... 76

III.

Natuureducatie en draagvlakvorming .......................................................................................... 83

4

Vormingsactiviteiten .................................................................................................................... 102

5

Relatie activiteiten en geografische spreiding .............................................................................. 104

6

Financieel verslag ......................................................................................................................... 105 6.1

Balans en resultatenrekening 2014 ............................................................................................ 105

6.2

Begroting 2015 ........................................................................................................................... 107

6.3

Interne staatshervorming – doorbraak 64 .................................................................................. 108

6.4

Financieel verslag Landschapsanimator ..................................................................................... 108

LIJST VAN TABELLEN Tabel 1—1 Gemeenten aangesloten bij RLRL, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners .. 6 Tabel 2—1 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLRL (sinds 21/02/13) ................................................ 10 Tabel 2—2 Personeel en taakomschrijving RLRL 2014 ................................................................................. 10 Tabel 2—3 Geplande taakomschrijving teamleden in 2015 ......................................................................... 11 Tabel 2—4 Overzicht studiedagen en vormingen 2015 ............................................................................... 12 Tabel 3—1 Aantal nestkasten opgehangen in 2014 per gemeente.............................................................. 22 Tabel 3—2 Aantal workshops en standplaats zwaluwtentoonstelling in 2014 ............................................ 22 Tabel 3—3 Overzicht aanplantingen hagen, heggen en houtkanten in 2014 .............................................. 33 Tabel 3—4. Overzicht van behandelde aanvragen, uitgevoerde en geplande terreinwerken en monitoring in 2014 en 2015 ............................................................................................................................................ 37 3



Tabel 3—5 Overzicht beheerovereenkomsten binnen RLRL op 1/1/2015 ................................................... 57 Tabel 3—6 Aantal en type detailbeheerovereenkomsten op 31/12/14 per gemeente ............................... 58 Tabel 3—7: Overzicht behaalde stemmen publiekswedstrijd regio Rivierenland ........................................ 67 Tabel 3—8: Overzicht Volkstuinprojecten werkingsgebied RLRL ................................................................. 70 Tabel 4—1 Vormingsactiviteiten 2014 ....................................................................................................... 102 Tabel 6—1 Resultatenrekening RLRL 2014 ................................................................................................. 105 Tabel 6—2 Balans RLRL 2014 ...................................................................................................................... 106 Tabel 6—3 Begroting RLRL 2015................................................................................................................. 107 Tabel 6—4 Financieel verslag werking landschapsanimator 2014: overzicht ............................................ 109 Tabel 6—5: Financieel verslag werking landschapsanimator 2014: Personeelskosten.............................. 109 Tabel 6—6: Financieel verslag werking landschapsanimator 2014: Projectkosten .................................... 110

LIJST VAN FIGUREN Figuur 1-1 RLRL omvat 14 gemeenten in het zuidwesten van de provincie Antwerpen ................................ 6 Figuur 1-2 RLRL ligt rondom de benedenlopen van de zoetwatergetijdenrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel ............................................................................................................................................................... 7 Figuur 1-3 Enkele typische streekbeelden uit het Rivierenland ..................................................................... 8 Figuur 3-1 Oeverzwaluwbak langs Rupel, plaatsing huiszwaluwnesten bij basisschool De Kade te Boom, en bij Jacobs Beton te Hemiksem, zwaluwworkshop Ecohuis te Boom ............................................................ 21 Figuur 3-2 Bijenhotel en fauna-akker bij landbouwer in Putte .................................................................... 23 Figuur 3-3 Locaties projectensoortbescherming 2014 ................................................................................. 24 Figuur 3-4. Projectgebied Dal van de Kleine Nete met aanduiding speciale beschermingszones (groen) ... 26 Figuur 3-5 Projectgebied Heffen................................................................................................................... 28 Figuur 3-6 Evolutie kroonvolume van de Zwarte populier – 2010 (voor de snoei), 2012 (na snoeifase 1), 2014 (na snoeifase 2) .................................................................................................................................... 30 Figuur 3-7 Locaties aanplantingen hagen, heggen en houtkanten in 2014 .................................................. 32 Figuur 3-8 (In wijzerzin beginnend links bovenaan:) Aanplant hoogstammige lindes in haag Stal Den Doornlaar, omhaagde boomgaard Baarbeekhoeve, eerste groeiseizoen haag en knotbomenrij Goorboslei, landschapsteam plant houtkant ................................................................................................................... 34 Figuur 3-9. Locaties poelprojecten 2014 ...................................................................................................... 36 Figuur 3-10 Poelherstel in 2014 .................................................................................................................... 38 Figuur 3-11 Poelenmonitoring: determineren van de fuikvangst, waterschorpioen, poel 3 jaar na aanleg te Leest ............................................................................................................................................................. 38 Figuur 3-12 (In wijzerzin beginnend links bovenaan:) Hoogstamboomgaard Baarbeekhoeve, plantgoed voor de startsnoei, hoogstamboomgaard en boerentuin Mosterdpot ........................................................ 39 Figuur 3-13. Locaties geknotte bomen tijdens winterseizoen 2013-2014, en aanvragen winterseizoen 2014-2015 ..................................................................................................................................................... 41 Figuur 3-14 Geknotte wilgen te Heist-op-den-Berg, knotter op net geknotte wilg te Leest, demonstratie ‘timbersports’ op bijeenkomst knotteam te Bonheiden .............................................................................. 42 Figuur 3-15 Tomografie, dendrochronologische meting en snoei zilveresdoorndreef ................................ 43 Figuur 3-16 Aanplant dreef Bleukensweide, levering dreefbomen Pikhakendreef, Dorpslinde Itegem na herstelsnoei .................................................................................................................................................. 44 Figuur 3-17 Plaatsing historische letters aan de poortmuur in Rumst ......................................................... 48 Figuur 3-18 Muur van Madeleine ................................................................................................................. 48 Figuur 3-19 Locatie landschapsherstelprojecten in de omgeving van recreatieve trajecten (wandellussen, wandelnetwerken en fietstrajecten Landschapsbelevenissen) .................................................................... 51 Figuur 3-20 Werkingsgebied bedrijfsplanners provincie Antwerpen vanaf 01/01/14 ................................. 55 Figuur 3-21 Beheerovereenkomsten ............................................................................................................ 56 Figuur 3-22 Locaties beheerovereenkomsten in werkingsgebied RLRL anno 01/01/2015 .......................... 59 Figuur 3-23. Fauna-akkers en akkerranden ingezaaid in Rivierenland in 2014 ............................................ 61 Figuur 3-24 Infostand hoevefeesten Bevel, contactmoment akkerranden, fauna-akker Bonheiden .......... 62 Figuur 3-25 Akkerranden zomer en herfst ................................................................................................... 62 Figuur 3-27 Locaties project Buitengewone Plekjes in Rivierenland ............................................................ 65 Figuur 3-28 Wilgentunnel St.Katelijne-Waver, plantactie Duffel, bruin zandoogje op bloemenweide in Nijlen, zitbank compostpark Berlaar ............................................................................................................ 67 Figuur 3-29 Officiële inhuldiging, workshop Creatief met hout en workshop Wilgenvlechten tijdens publieksevenement in Niel ........................................................................................................................... 68 4



Figuur 3-30 Ecologische inrichting volkstuin, natuurlijke afscheiding, tuinhuis met regenwateropvang .... 69 Figuur 3-31 Overzicht geadviseerde en uitgevoerde speelzones in 2014 .................................................... 73 Figuur 3-32 Actieplan leerlingen Klim-Op Bonheiden, wilgenhut en plantactie Pluishoek .......................... 74 Figuur 3-33 Overzicht scholen ...................................................................................................................... 75 Figuur 3-34 Cover en inspiratieboekje Wandelnetwerk Rivierenland, wandelbrochures Klinkaartroute en Lazaruspad .................................................................................................................................................... 78 Figuur 3-35 Wandelprojecten 2014 .............................................................................................................. 79 Figuur 3-36 Vlonderpad Battelaer, inhuldiging Wandelnetwerkkaart in Hemiksem.................................... 80 Figuur 3-37 Enkele broekgebieden (v.l.n.r. en boven naar onder): Cassenbroek te Rijmenam, Het Broek te Willebroek, Mechels Broek te Mechelen, en Broek de Naeyer te Willebroek ............................................. 82 Figuur 3-38 Statistieken nieuwsbrief 2014 ................................................................................................... 86 Figuur 3-39 Feest Niel, Fruithappening, Gastvrij voor de bij, Goorboslei, Hoevefeesten, Landschapsfeest, Landschapsfeest, Otterbevereiland, Scheldehappening .............................................................................. 89 Figuur 3-40 Opleiding Rivierkenner: lezing riviergebonden erfgoed langs de Rupel door Harry Van Royen, excursie getijdennatuur in het land van Saeftinghe, bezoek aan een tijmeethut in Lier tijdens de excursie ‘Water in en rond de stad’ ............................................................................................................................ 91 Figuur 3-41 Cursus Ambassadeur Hombeeks Plateau .................................................................................. 92 Figuur 3-42 Sfeerbeelden Landschapsfeest .................................................................................................. 94 Figuur 3-43 Sfeerbeelden inhuldiging Otterbevereiland .............................................................................. 97 Figuur 3-44 Belevingsfeest, bijenhotel met infobord, bloemenweide aan gemeentehuis, projectweek, schoolmoestuinen ...................................................................................................................................... 100 Figuur 5-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLRL in 2014 .............................. 104

LIJST VAN BIJLAGEN Bijlage 1 – Verslagen Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 2 – Ledenlijsten Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 3 – Landschapskranten Bijlage 4 – Illustratiemateriaal publieksactiviteiten Bijlage 5 – Publicaties Bijlage 6 – Persartikels Bijlage 7 – Financiële documenten

5


1 1.1


Werkingsgebied Regionaal Landschap Rivierenland Situering werkingsgebied

Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland ligt in het zuidwesten van de provincie Antwerpen, en strekt zich uit over het grondgebied van 14 gemeenten: Berlaar, Bonheiden, Boom, Duffel, Heist-op-den-Berg, Hemiksem, Lier, Mechelen, Niel, Nijlen, Rumst, Schelle, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek (Figuur 1-1). Sinds 2014 is de gemeente Putte geen lid meer van het regionaal landschap.

Figuur 1-1 RLRL omvat 14 gemeenten in het zuidwesten van de provincie Antwerpen

1.2

Administratieve afbakening en oppervlakte van RLRL

Het werkingsgebied van RLRL is volledig gelegen in de Provincie Antwerpen (Tabel 1—1 en Figuur 1-2) Boom, Hemiksem, Niel, Rumst en Schelle behoren tot het arrondissement Antwerpen; de overige gemeenten tot het arrondissement Mechelen. De totale oppervlakte van het werkingsgebied RLRL bedraagt 42.735,63 ha. De oppervlakte per gemeente, evenals het aantal inwoners wordt weergegeven in Tabel 1—1. Tabel 1—1 Gemeenten aangesloten bij RLRL, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners gemeente 1 2 3 4 5

Berlaar Bonheiden Boom Duffel Heist-op-den-berg

oppervlakte (ha) 2.452,46 2.912,32 737,32 2.264,63 8.665,95

% oppervlakte 5,74 6,81 1,73 5,30 20,28

aantal inwoners (01/01/2015) 11.180 14.762 17.540 17.130 41.800

% aantal inwoners 3,35 4,43 5,26 5,14 12,53

6



6 7 8 9 10 12 13 14 15

552,13 4.978,85 6.574,43 530,97 3.915,68 2.021,87 765,21 3.622,10 2.741,70 42.735,63

1.3

Hemiksem Lier Mechelen Niel Nijlen Rumst Schelle Sint-Katelijne-Waver Willebroek totaal

1,29 11,65 15,38 1,24 9,16 4,73 1,79 8,48 6,42 100

11.034 34.601 83.840 9.955 22.548 15.118 8.207 20.433 25.419 333.567

3,31 10,37 25,13 2,98 6,76 4,53 2,46 6,13 7,62 100

Geografisch onderscheiden van de omliggende streken

Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland is opgebouwd rond de benedenlopen van de grote getijgebonden zoetwaterrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel. Het typische zoetwatergetijdenrivierenlandschap, met haar valleien en interfluvia, vormt de ‘blauwe draad’ doorheen het landschap (Figuur 1-2) en de daarmee geassocieerde geografische, landschappelijke en ecologische kenmerken (geïllustreerd in Figuur 1-3). De getijdewerking beïnvloedt de gehele loop van de Rupel, en de benedenlopen van de Dijle, Zenne en Nete. Verder stroomopwaarts stopt deze invloed en krijgt het landschap ook andere dominerende kenmerken. Zo gaat het landschap rondom RL Rivierenland naar het noorden en het noordoosten toe over in de echte Kempen met haar typische zandgronden (RL de Voorkempen en RL Kleine en Grote Nete), terwijl in het zuiden de overgang gevormd wordt naar de iets zwaardere bodemtexturen en een andere geomorfologie met een meer geaccidenteerd reliëf (RL Groene Corridor, RL Dijleland, RL Noord-Hageland).

Figuur 1-2 RLRL ligt rondom de benedenlopen van de zoetwatergetijdenrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel

7



Figuur 1-3 Enkele typische streekbeelden uit het Rivierenland (van boven links naar onder rechts: Zenne, kleiput, trage weg met kleine landschapselementen, schrale graslanden op rivierdonk met hoeve, broekbos, natte ruigte met dotterbloem, vochtige hooilanden met echte koekoeksbloem, Zennegat met riviergehuchtje, vollegrondsgroententeelt)

2 2.1

Organisatie en structuur Oprichting en erkenning

In de zitting van 28/02/08 besliste de deputatie van de Provincie Antwerpen om een regionaal landschap op te richten in de regio Mechelen-Lier (toen nog met werknaam ‘Regionaal Landschap Nete-Dijle-Rupel’). Gegroeid uit de twee gebiedsgerichte projecten ‘Natuurproject Beneden-Dijle’ en ‘Itterbeekvalleiproject’ en uitgebreid met de gemeente Nijlen en de Rupelgemeenten Rumst, Boom en Niel werd op 03/07/08 Regionaal Landschap Rivierenland opgericht tijdens de officiële oprichtingsvergadering in het Provinciaal Instituut voor Milieueducatie in Lier (PIME). De oprichtingsakte met statuten, het verslag van de oprichtingsvergadering, het ledenregister, de lijst van bestuurders en volmachthouders werden neergelegd bij de Griffie van de Rechtbank van Koophandel te Mechelen op 09/07/08. De oprichtingsakte verscheen in het Belgisch Staatsblad op 18/07/08. Op voordracht van de Provincie Antwerpen werd op 03/06/10 het dossier ter aanvraag van een voorlopige erkenning door de Vlaamse Regering, ingediend bij het kabinet van de minister bevoegd voor leefmilieu. Op 30/11/10 keurde minister Schauvliege de voorlopige erkenning van Regionaal Landschap Rivierenland goed, met ingang van 01/12/10. Op 08/05/11 diende RLRL een dossier in ter aanvraag van een erkenning door de Vlaams minister van Onroerend Erfgoed. Dit dossier werd door minister Bourgeois goedgekeurd op 18/07/11. De werking van een landschapsanimator startte officieel vanaf 01/01/12. 8



Op 23/05/13 werd door de Bestendige Deputatie van de Provincie Antwerpen beslist om Regionaal Landschap Rivierenland voor de te dragen voor definitieve erkenning. Op 30/05/13 diende Regionaal Landschap Rivierenland een aanvraag in tot definitieve erkenning bij het kabinet van de minister bevoegd voor leefmilieu. Op 21/10/13 keurde minister Schauvliege de definitieve erkenning van het Regionaal Landschap Rivierenland goed, met ingang van 01/12/13. Regionaal Landschap Rivierenland streeft naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen. Naast overleg in het kader van de lopende acties, neemt RLRL ook deel aan werkgroepen en vergaderingen van derden. Doelstelling is om de verschillende visies in de regio maximaal op elkaar af te stemmen. Telefonische adviesverlening aan de inwoners van het werkingsgebied behoort ook tot het takenpakket van het regionaal landschap.

2.2

Bestuursorganen

2.2.1 Algemene vergadering De Algemene Vergadering van Regionaal Landschap Rivierenland is samengesteld uit de Provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties, conform het ‘Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08/12/98. In de statuten is er voorzien dat de Algemene Vergadering kan worden uitgebreid met ‘geassocieerde leden’, die zonder stemrecht de vergaderingen kunnen bijwonen. De Algemene Vergadering kwam éénmaal bijeen in 2014 en werd gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 20/02/14 (ledenlijst 2014 in Bijlage 2). Het verslag van de Algemene Vergadering van 20/02/14 is te vinden in Bijlage 1. Van de 99 vertegenwoordigers van de 51 vaste leden van de Algemene Vergadering zijn er 70 mannen (70%) en 29 vrouwen (30%), bij de 12 vertegenwoordigers van de 6 adviserende leden zijn er 6 mannen (50%) en 6 vrouwen (50%), en bij de 24 vertegenwoordigers van de 13 geassocieerde leden zijn er 22 mannen (92%) en 2 vrouwen (8%).

2.2.2 Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Rivierenland is samengesteld uit de Provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden. De 1/3-regel uit het Besluit over de regionale landschappen werd geëerbiedigd: precies 1/3 van de bestuurders komt uit de groep van overheden, precies 1/3 uit de groep van erkende natuur- en milieuverenigingen, en precies 1/3 uit de groep van erkende landbouwverenigingen, erkende toerismeverenigingen en erkende wildbeheereenheden. De Raad van Bestuur werd gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 20/02/2014. De verslagen van de Raad van Bestuur en de huidige samenstelling zijn te vinden in Bijlage 1 en Bijlage 2. Van de 39 bestuurders zijn 23 mannen (59%) en 16 vrouwen (41%). De Raad van Bestuur kwam in 2014 vier maal samen op 20/2/2014, 16/6/2014, 23/9/2014 en 11/12/14.

2.2.3 Dagelijks Bestuur De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit 4 personen plus de coördinator van het regionaal landschap. De samenstelling van het Dagelijks Bestuur werd niet gewijzigd in 2014. In Tabel 2—1 is de huidige samenstelling van het Dagelijks Bestuur weergegeven. Van de 4 dagelijks bestuurders zijn er 3 mannen en 1 vrouw. RLRL heeft een vrouwelijke coördinator en een vrouwelijke waarnemende coördinator. Het Dagelijks Bestuur kwam in 2014 zes maal samen: op 22/1/2014, 20/02/2014, 18/03/14, 16/06/14 27/08/14 en 25/11/14. De vaste agendapunten zijn: algemene zaken, personeel, projecten en samenwerkingen, voorbereiding bestuursvergaderingen.

9



Tabel 2—1 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLRL (sinds 21/02/13) Doelgroep provincie en/of gemeenten Rik Röttger, vertegenwoordiger Provincie Antwerpen (voorzitter) Griet Van Olmen, schepen gemeente Nijlen (secretaris) Doelgroep erkende milieu- en natuurverenigingen Bert Delanoeije, vertegenwoordiger Natuurpunt Mechels Rivierengebied (ondervoorzitter) Doelgroep erkende verenigingen voor toerisme, landbouw en wildbeheer Marc Van Praet, consulent Landelijke Gilden (penningmeester)

2.3

Personeel

2.3.1 Personeelsbestand RLRL In 2014 veranderde er niets aan het personeelsbestand. De wnd coördinator was de 2 maanden van 2014 afwezig wegens moederschapsverlof. De waarnemend coördinator blijft de coördinator vervangen (wegens moederschapsverlof, ouderschapsverlof en onbetaald verlof). Dit zal ook zijn voor 2015 wegens opname tijdskrediet voor 2 jaar voorzien vanaf januari 2015. De landschapsanimator zal in 2015 niet worden vervangen na het verlopen van zijn arbeidscontract (bepaalde duur tot 20/4/2015). Zijn takenpakket zal opgenomen worden door een andere medewerker na het aflopen van het PDPO project Buitengewone Plekjes. De personeelsbezetting in 2014 is weergegeven in Tabel 2—2 (ongeveer 7,5 VTE op de loonrol van RLRL). De geplande taakverdeling voor 2015 is opgenomen in Tabel 2—3. Tabel 2—2 Personeel en taakomschrijving RLRL 2014 Functie

naam

regime

loonrol

j

coördinator

Martine Couvreur

100%

RLRL

- - -

- -

- - - - -

waarnemend coördinator (beleid, projectvoorbereiding, overleg partners, projectopvolging…)

Ankatrien Boulanger

100%

RLRL

* * x

x x

x x x x x x x

medewerker landschapszorg (KLE, autochtone bomen en struiken, (speel)bossen, voorbereiding projecten landschapszorg en erfgoed)

Tim Ghysels

100%

RLRL

x x x

x x

x x x x x x x

projectmedewerker (natuurrecreatie, biodiversiteit en soortgerichte maatregelen, agrarisch natuurbeheer)

Joke Maes

100%

RLRL

x x x

x x

x x x x x x x

projectmedewerker (KLE poelen en knotbomen, fauna-akkers, rivierprojecten en streekideniteit)

Elly Vaes

100%

RLRL

x x x

x x

x x x x X x x

projectmedewerker (PDPO BuitenCharlotte De gewone plekjes, vergroening op school, 100% Wit inrichting groene speelzones)

PDPO en x x x RLRL

x x

x x x x x x x

Communicatiemedewerker en natuureducatieve projecten

Bart Vermylen

100%

RLRL

x x x

x x

x x x x x x x

administratieve medewerker (algemene ondersteuning, boekhouding, loonadministratie)

Els Peeters

50%

Sociale Maribel en RLRL

x x x

x x

x x x x x x x

x x x

x x

x x x x x x x

Bedrijfsplanner (agrarisch Katrien natuurbeheer, beheerovereenkomsten, Proost akkerranden, fauna-akkers…)

50% vanuit VLM in VLM RLRL

f m a m j

j

a s o n d -

10

-


stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen (VIA)


Moïra Heyn

100% voor de 4 RLDV** Antwerpse RL’en

x x x

x x

x x x x x x x

RLRL: basisfinanciering ANB, OE, provincie en gemeenten - ouderschapsverlof, onbetaald verlof, wettelijk en bijkomend verlof * moederschapsverlof ** met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en Provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en)

Tabel 2—3 Geplande taakomschrijving teamleden in 2015 functie

naam

waarnemend coördinator

Ankatrien Boulanger

landschapsanimator

Tim Ghysels*

projectmedewerker natuur en landschap

Elly Vaes

projectmedewerker biodiversiteit en natuurrecreatie

Joke Maes

projectmedewerker PDPO

Charlotte De Wit

communicatiemedewerker

Bart Vermylen

administratief medewerker

Els Peeters

bedrijfsplanner

Katrien Proost

stafmedewerker Antwerpse Moïra Heyn regionale landschappen

regime taakomschrijving Algemene coördinatie team, projectvoorbereiding, overleg partners, projectopvolging, 100% eindverantwoordelijkheid programmatie en werking, contacten bestuur en leden, overkoepelende projecten, beleid Landschapszorg houtig erfgoed, kleine landschapselementen (hagen, heggen en houtkanten, 100% hoogstamboomgaarden, bosaanplanten…), klein bouwkundig erfgoed, (speel)bossen, IT-ondersteuning Projecten landschapszorg KLE (poelen en knotbomen, fauna-akkers), project Dal van de Kleine Nete in Kessel 100% (IHD, beheerplan Kesselse Heide), streekidenteit (retroligweide…), vormingen en publieksactiviteiten Projecten biodiversiteit (landschapsbeelden) en soortgerichte maatregelen (oa vleermuizen – IHD), 100% agrarisch natuurbeheer (akkerranden), recreatief medegebruik en natuurrecreatie (wandelproject, themalussen…), vormingen en publieksactiviteiten PDPO-project Buiten-gewone plekjes, ondersteuning landschapsherstelplannen, landschapsontwerpen, 100% natuurbeleving en groen op school, vormingen en de publieksactiviteiten (2 helft 2015: landschapszorg en erfgoed) Communicatiemedia en pers, communicatieprojecten, 100% landschapsbeelden, natuureducatieve projecten, ondersteuning vormingen, publieksactiviteiten Boekhouding, administratie, loonadministratie, 50% kaartverkoop, algemene ondersteuning werking vzw Promotie en opvolgen van beheerovereenkomsten met 100% landbouwers voor agromilieumaatregelen op (VLM) landbouwbedrijven; participatie in RLRL-projecten met landbouwraakvlakken Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse 100% regionale landschappen, gemeenschappelijke (Antw. projectaanvragen Antwerpse RL’en, afstemmen RL’en) onderlinge werking en potentiële synergiën

* einde contract 20/4/2015

2.3.2 Deelname aan studiedagen en vormingen Het personeel van RLRL neemt deel aan relevante studiedagen en/of opleidingen in het kader van projecten of specifieke taken (

11



Tabel 2—4).

12



Tabel 2—4 Overzicht studiedagen en vormingen 2015 datum

plaats

titel

organisator

17/02/2014 Putte

Infoavond wilde bijenhotels bouwen

bijen

13/03/2014 Zoersel

Contactdag Trage Wegen

en

deelnemer RLRL

Natuurpunt De Putter

Bart

RLSD

Joke Tim, Charlotte, Joke, Elly, Els, Ankatrien, Bart

1/04/2014

Kamp C, Trefmoment Antwerpse RL'en en Provincie Antwerpen Westerlo Bosgroepen

3/04/2014

Antwerpen

Dag van de vzw

8/05/2014

Landen

Steunpunt Straten, VRP, Publieke ruimte in verbinding: ANB en Atelier Publieke Ankatrien groene netwerken (1) Ruimte

VSDC en Fiscaal Informatief Ankatrien

15/05/2014 Antwerpen

Studiedag Speelnatuur

Stad Antwerpen

19/05/2014 Brussel

Biodiversiteit 2020

National Focal Biodiversity

22/05/2014 Nijlen

Steunpunt Straten, VRP, Publieke ruimte in verbinding: ANB en Atelier Publieke Ankatrien groene netwerken (2) Ruimte

27/05/2014 Zoersel

infosessie wet overheidsopdrachten

4/06/2014

Oostmalle

infomoment IHD

6/06/2014

Ieper

Dag van landschappen

op

de

de

regionale

Charlotte Point

Ankatrien

3P

Els

ANB

Ankatrien

RLIJP, RLWH

iedereen

30/06/2014 Nijlen

Infomarkt Beneden Nete en Kleine ? Nete

??

25/08/2014 Mechelen

Demonstratie facturatie Venice

Verico

Els

6/09/2014

Herent

Infodag FAB en akkerranden

Prov. Vlaams Brabant

Joke

9/09/2014

Gent

De Europese Natuurdoelen in ANB vraag & antwoord

Tim, Ankatrien

16/09/2014 Oostmalle

Biodiva netwerkevent

Ankatrien

16/09/2014 Herent

Infonamiddag aanleg en beheer Provinciaal akkerranden Centrum

24/09/2014 Brussel

Praktische inleiding overheidsopdrachten

26/09/2015 Mechelen

Provincie Antwerpen

tot

Agrarisch

Joke

ANB

Ankatrien , Els

Infosessie Onroerenderfgoeddecreet

Onroerend Erfgoed

Tim, Charlotte

26/09/2014 Brussel

Gebiedsgerichte Ontwikkeling (1)

VRP

Ankatrien

26/09/2014 Diest

infodag herstel waterpartijen, visNatuurpunt en recreatievijvers

Regionale

Elly

13



30/09/2014

Heffen, Mechelen

Provinciale Landschapsdag

Provincie Antwerpen

Tim, Charlotte, Joke, Ankatrien

3/10/2014

Zonhoven

Landschapscontactdag

Onroerend Erfgoed

Tim, Elly

VRP

Ankatrien

VRP

Ankatrien

AGNABIO

Joke, Ankatrien

Provincie Antwerpen

Charlotte, Ankatrien, Elly, Bart

VRP

Ankatrien



Regionale

24/10/2014 Averbode


Regionale

4/11/2014

Gent

Inspiratiedag Agrobiodiversiteit

6/11/2014

Antwerpen

Infosessie BIODIVA

Functionele

14/11/2014 Leuven



Uitwisselingsdag buitengebied


Testmoment DIPLA-software voor Provincie Antwerpen i.s.m. Elly landschapswerken RLLK

28/11/2014 Gent


1/12/2014

Leest, Mechelen

Regionale

beheer Vlaamse Landschappen

Regionale

Workshop Vectorworks

Ankatrien

VRP

Ankatrien

Design Express

Charlotte

VRP

Ankatrien

12/12/2014 Brussel



Studiedag Vleermuizen

Inverde

Joke

17/12/2014 Leuven

Cursus Natuurbeheerplan

ANB

Ankatrien, Elly

2.4

Regionale

Regionale

Huisvesting

In 2014 was RLRL nog steeds gehuisvest op de eerste verdieping van het gebouw aan de verkeerstuin in het Vrijbroekpark te Mechelen. Na de beslissing van de Stad Mechelen om het pand “De Gulden Ram” in de Sint-Katelijnestraat te Mechelen te verkopen startte RLRL in 2014 de zoektocht naar alternatieve oplossingen voor de toekomst. Eind 2014 meldde provincie Antwerpen dat er kantoren vrijkwamen in het de pand “De Gulden Arent” in de Hallestraat 6 te Mechelen. Door de verhuis van TPA Mechelen komt de 2 de en 3 verdieping vrij. Deze lokalen zijn geschikt voor het huisvesten van het regionaal landschap. In het voorjaar van 2015 plant het regionaal landschap de effectieve verhuis.

2.5

Professionalisering van de organisatie

2.5.1 Personeelsbeleid Regionaal Landschap Rivierenland streeft naar een efficiënt, duurzaam en personeelsvriendelijk personeelsbeleid. In dat kader wordt volgende werkwijze gehanteerd: Elektronische prestatie-ingaven en agendabeheer  Prestatiestaten en verlofplanning worden dagelijks digitaal ingevoerd door alle medewerkers  Afspraken worden door ieder teamlid ingevoerd op een gedeelde online agenda Personeelsvriendelijk en duurzaam vervoersbeleid 14





Woonwerkvervoer met openbaar vervoer wordt volledig terugbetaald via een ‘derde betalersovereenkomst’; woonwerkvervoer per fiets wordt vergoed via een fietsvergoeding, woonwerkverkeer per auto wordt vergoed volgens de bepalingen van het paritair comité 329.01.  Voor de dienstverplaatsingen werd een contract afgesloten met ‘Cambio autodelen’, zodat medewerkers zonder eigen wagen of medewerkers die ver van de werkplek wonen vlakbij het secretariaat van RLRL een wagen kunnen reserveren.  Om dienstverplaatsingen met de trein en per fiets efficiënter te maken investeerde RLRL in de aankoop en het onderhoud van een plooifiets. Gunstig personeelsbeleid Medewerkers van RLRL beschikken over een gunstige verlofregeling, gratis woon-werkverkeer met het openbaar vervoer, fietsvergoeding, een hospitalisatieverzekering en maaltijdcheques. De maaltijdcheques werden in 2014 verhoogd naar 7€. Tijdens het jaar werd er gekeken naar mogelijkheden om een GSM vergoeding en werkkledij te voorzien voor de projectmedewerkers die regelmatig op terrein werken. Regelmatig teamoverleg Tweewekelijks worden algemene zaken, lopende en komende projecten en varia besproken tijdens het teamoverleg. Hiervan wordt een verslag bijgehouden. Daarnaast is er frequent informeel overleg en uitwisseling over de dagdagelijkse werking en projectopvolging per medewerker. Ruimte voor vorming en bijscholing Medewerkers krijgen de kans om hun kennis en vaardigheden uit te breiden door deelname aan studiedagen, workshops, vormingen en bijscholing. Medewerkers kunnen erg zelfstandig werken en krijgen ruimte voor eigen inbreng. Jaarlijkse functioneringsgesprekken Jaarlijks is er een functioneringsgesprek tussen de coördinator en elke medewerker. Een verslag hiervan wordt door beiden ondertekend en gebruikt als insteek voor het volgende jaar. Medewerkers kunnen doorheen het jaar beroep doen op de coördinator om persoonlijke verwachtingen, problemen e.d. te bespreken. Bij zaken die binnen het team niet kunnen opgelost worden, wordt het Dagelijks Bestuur betrokken. Transparante aanwervingsprocedure Aanwerving van personeel gebeurt volgens een vaste procedure (inzake publicatie van de vacature, behandeling van de kandidaturen, communicatie, sollicitatieproef en beslissingsprocedure).

2.5.2 Administratief beleid Ter ondersteuning van het administratief beleid werden volgende stappen ondernomen: Opstellen van een huishoudelijk reglement In het huishoudelijk reglement, goedgekeurd door de Raad van Bestuur, wordt bepaald hoe de dagelijkse werking van RLRL verloopt (verantwoordelijkheden coördinator, teamwerking en teamoverleg, organisatie en opvolging van Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur, werkgroepen). Ondersteunend personeel Sinds 01/08/13 werkt er een halftijds vaste administratieve medewerker (0.5 VTE) bij RLRL voor de boekhouding, administratie en algehele ondersteuning. Sinds begin 2012 is er (opnieuw) een communicatiemedewerker in dienst. Tot het takenpakket behoren onder meer professionalisering van het communicatiebeleid (website, elektronische nieuwsbrief, perscontacten, persmomenten, landschapsflits, Facebook…), het uitwerken van een communicatieplan en communicatieprojecten, het ondersteunen van projectmedewerkers bij hun communicatie, en de redactie van de landschapskrant in samenwerking met het team. Ondersteuning projectwerking  Aankoop van specifieke software ten bate van een efficiënte projectwerking: Esri-software voor GIStoepassingen (ArcGIS), software grafische vormgeving (Adobe Design-pakketten), een CAD-plug-in voor ontwerpen op schaal (HotDoor CAD-tools),…  De interne bibliotheek wordt op regelmatige basis aangevuld om de interne kennis te vergroten. Een overzicht wordt digitaal opgemaakt en bewaard.  Voor specifieke projecten wordt een basisuitrusting voorzien (bv. toestel om omtrek bomen te meten, laarzen, Ferraris-atlas, educatief materiaal, GPS-toestellen, geluidsrecorder, uitrusting poelenmonitoring, beamer…).

15



2.5.3 Financieel beheer Automatisering van de financiële verrichtingen en keuze voor duurzaam sparen Betalingen worden online uitgevoerd. De waarnemend coördinator en de administratieve medewerker zijn gemachtigd betalingen uit te voeren binnen de perken van de goedgekeurde begroting (cf. huishoudelijk reglement, door Raad van Bestuur bekrachtigd). Uitbetalingen van bezoldigingen en patronale RSZ-bijdragen gebeuren via een automatische betalingsopdracht. RLRL beschikt over een bankkaart voor elektronische betalingen op verplaatsing en een visakaart voor online-aankopen. De spaarrekening van RLRL is ondergebracht bij Triodos Bank, die veruit het hoogst scoort qua duurzaamheid (investeringen in ethisch verantwoorde projecten). Sinds 2014 opende RLRL ook een termijnrekening bij Triodos Bank in kader van betere rentevoeten. Professionalisering van de boekhouding Vanaf de opstart van RLRL werd een dubbele boekhouding gevoerd. Hiertoe huren we het professioneel boekhoudpakket ‘Venice’. De dagdagelijkse invoer van boekhoudkundige documenten in het softwareprogramma gebeurt door de administratieve medewerker. Op elk document komt een stempel waarin volgende gegevens worden aangevuld: datum ontvangst document, bevestiging van controle door de betrokken medewerker, akkoord voor betaling door coördinator, betalingsdatum, evt. bestelbonnummer, projectcode, boekhoudkundig(e) rekeningnummer(s) waarop de uitgave geboekt wordt. Investeringen worden afgeschreven conform de waarderingsregels vastgelegd door de Raad van Bestuur. Een erkend accountant volgt de boekhouding op en doet jaarlijks de controle van de jaarrekening. Ook tijdens het jaar wordt er indien nodig beroep gedaan op een externe boekhouder voor advies. Navolging van de wet op de overheidsopdrachten Als vzw die het grootse aandeel van haar inkomsten haalt uit overheidssubsidies, is Regionaal Landschap Rivierenland gebonden aan de wetgeving op de overheidsopdrachten. Op 29 maart 2013 gaf de federale regering haar principiële goedkeuring aan het ontwerp van koninklijk besluit dat de nieuwe regelgeving overheidsopdrachten in werking deed treden op 1 juli 2013. In 2014 volgde de waarnemend coördinator en de administratieve medewerker een opleiding hieromtrent (inclusief correcte opmaak van bestekken) georganiseerd door het Agentschap voor Natuur en Bos. Hieronder een overzicht:  Voor elke aankoop wordt standaard een prijsvergelijking gedaan, waarvan een beknopte neerslag wordt bijgehouden.  Voor aankopen <€8.500 excl. BTW worden minimum drie offertes gevraagd, en wordt gewerkt met een bestelbon, die door de coördinator wordt afgetekend ter goedkeuring van de bestelling. Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, offertes, bestelbonnen) bijgehouden en gearchiveerd.  Voor aankopen of opdrachten voor een bedrag tussen €8.500€ en €85.000 excl. BTW wordt een bestek (onderhandelingsprocedure) uitgeschreven dat wordt goedgekeurd door het Dagelijks Bestuur of de Raad van Bestuur. Gunningen worden voorbereid door een jury en bekrachtigd door de Raad van Bestuur (voor bedragen vanaf 10.000€), of door het Dagelijks Bestuur voor lagere bedragen of indien deze het mandaat hiervoor heeft van de Raad van Bestuur (standaard bij niet overeenkomende timing van de vergaderingen van de Raad van Bestuur). Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, bestekken, offertes, gunningsverslagen, overeenkomsten met opdrachthouders) bijgehouden en gearchiveerd.  Voor aankopen of opdrachten voor een bedrag >€85.000 excl. BTW wordt een bestek uitgeschreven dat wordt goedgekeurd door de Raad van Bestuur en gepubliceerd op www.publicationsonline.be. Gunningen worden voorbereid door een jury en bekrachtigd door de Raad van Bestuur. Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, bestekken, offertes, gunningsverslagen, overeenkomsten met opdrachthouders) bijgehouden en gearchiveerd.

2.6

Werking 2014 in het kort

Een regionaal landschap is een streek met een eigen identiteit en met belangrijke natuur- en landschapswaarden. Het is één van de kerntaken van het regionaal landschap om dit landschap te behouden en te versterken. We willen samen met onze partners mensen overtuigen dat natuur en landschap een meerwaarde voor de regio zijn.

16



Behoud, herstel en aanleg van kleine landschapselementen in functie van natuurbehoud en verbindingen, landschapsherstel en -beleving. Dat zijn de opdrachten voor landschapsteam. In 2014 adviseerde of begeleidde RLRL particulieren, verenigingen en gemeenten bij de uitvoering van acties. Op bijna 30 verschillende locaties verspreid over ons werkingsgebied realiseerden we projecten rond landschapsherstel, kleinschalig erfgoed en kleine landschapselementen. Zo werden er 274 bomen geplant waarvan 116 (streekeigen) hoogstamfruit en 108 in drevenverband. Daarenboven verzorgde RLRL in samenwerking met professionele boomverzorgers 90 monumentale bomen waarbij een halve kilometer dreef werd hersteld. In totaal werden bijna 4 km hagen en heggen aangeplant, 1350 m houtkant hersteld en 750 meter nieuw aangeplant. Het knotteam bestaat uit 30 actieve vrijwilligers die werden opgeleid en worden ingezet om bomen te knotten in ruil voor brandhout. In 2014 hebben ze samen 330 bomen geknot in ons werkingsgebied. RLRL coördineerde vraag en aanbod en begeleide het knotteam. RLRL behandelde 17 nieuwe aanvragen tot aanleg of herstel van poelen in 2014. Omwille van verschillende redenen leidde dit tot het opstellen van 4 stedenbouwkundige vergunningsaanvragen, waarvan 1 werd ingediend en goedgekeurd. Bijna 10 ha werd er ingezaaid met fauna-akkers, vooral in samenwerking met jagers en landbouwers. Ook landbouwers maakten kennis met het nieuwe akkerrandenproject in Rivierenland via voorbeeldacties op terrein (totaal 1,3ha akkerrand). In samenwerking met het regionaal landschap begeleidde Aculea workshops ‘bijenhotel bouwen’ bij landbouwers thuis waarbij het bijenhotel aan het bedrijf werd geplaatst. Ter plaatse werd een nectar- en stuifmeelrijke haag of bloemenweide, akkerrand aangeplant of een fauna-akker ingezaaid. In ons werkingsgebied zijn er dankzij de inzet van de bedrijfsplanner van VLM 363 beheerovereenkomsten lopende bij 90 landbouwers in de streek. Het project Buitengewone plekjes bracht verloederde plaatsen en geëngageerde buurtbewoners, jeugdbewegingen, schoolkinderen en gemeentebesturen anderhalf jaar lang samen. In Rivierenland werden 13 plekjes onder handen genomen in 9 verschillende gemeenten. Het leukste plekje kreeg een buurtfeest cadeau: het bosje bij Steenbakkerijen te Niel. RLRL coördineerde bovendien het project in de provincies Antwerpen: meer info www.buitengewoneplekjes.be. Met behulp van provinciale subsidies knapte RLRL 5 extra plekjes op tot prettig groene speelzones en gaf enkele adviezen bij het reglementeren van speelbossen. Natuurbeleving staat centraal om kinderen in contact te brengen met biodiversiteit. Via milieuzorg op school werken we samen aan vergroeningacties op scholen. Denk hierbij aan het inrichten van een buitenklas, aanplantacties, speelgroen, nestkasten…. Zo werden er realisaties uitgevoerd op leefschool Pluishoek te Heist-op-den-Berg en basisschool Klim-Op te Bonheiden. In kader van de Europese Natuurdoelen startten we in 2014 2 projecten op waar we samen met Bosgroep Antwerpen Zuid aan de slag gaan. Zo verkenden we het terrein en maakten concrete afspraken voor de planning en aanpak in 2015. We focussen ons op een groengebied in Heffen en de omgeving van de Kesselse Heide. Naast natuurdoelen werken we ook aan openstelling en groene verbindingen in kader van Vlaamse doelstellingen voor ANB. In nauwe samenwerking met partners lokale biodiversiteit ondersteunen door zowel concrete acties voor het verbeteren van het leefgebied voor bepaalde soorten als het inzetten op sensibilisatie en educatie door het organiseren van workshops, infomomenten, etc. - In bepaalde buurten waar zwaluwkolonies sterk bedreigd worden, werd een gerichte campagne opgestart om particulieren, gemeente en bedrijven te engageren voor het ophangen van zwaluwkunstnesten en mestplankjes i.s.m. de lokale natuurverenigingen en/of gemeentes zoals in Boom, Heist-op-den-Berg, Bonheiden en Mechelen. In totaal werden in 2014 79 kunstnesten ter beschikking gesteld en opgehangen door RLRL. In het kader van Scheldenheldenoproep van VLM werkte gemeente Schelle samen met het regionaal landschap naar een bijvriendelijke gemeente. Via de aanleg van bijenhotels en bloemenweides op verschillende locaties in de gemeente wordt nestgelegenheid en voedsel gecreëerd voor wilde bijen en wordt de bijenproblematiek onder de aandacht gebracht. De route loopt langs historisch interessante locaties die verbonden worden via een natuurleerpad. Burgers worden aangemoedigd om ook zelf initiatieven te nemen door bijvoorbeeld te zorgen voor insectenvriendelijke aanplantingen in eigen tuin en verstandig om te springen met gewasbeschermingsmiddelen. Mensen laten genieten van natuur en landschap levert heel wat op. Bewoners en toeristen die de streek beleven krijgen meer waardering. Genieten van het landschap heeft ook economische effecten. 17



Uiteindelijk willen we mensen trots maken op de streek waarin ze wonen, werken en recreëren. Bestaande en nieuwe wandelroutes van verschillende partners binnen het werkingsgebied (gemeenten, toeristische verenigingen, Natuurpunt, lokale werkgroepen) worden samengebracht, op elkaar afgestemd en verfijnd tot een coherent wandelaanbod, afgestemd op de criteria van Toerisme Vlaanderen. RLRL werkt in 2014 aan de opmaak en herdruk van Wandelnetwerk Rivierenland, met uitbreiding van het netwerk naar de gemeenten Hemiksem, Schelle en Duffel. Waar mogelijk werd het netwerk geoptimaliseerd door bv. nieuw aangelegde trage wegen op te nemen in het bestaande netwerk. Daarnaast werd er een Inspiratieboekje opgemaakt dat werd toegevoegd bij de wandelnetwerkkaart Rivierenland. Op 5 september 2014 werd de vernieuwde wandelnetwerkkaart feestelijke ingehuldigd in de Sint-Bernardusabdij van Hemiksem. RLRL ondersteunt lokale verenigingen en gemeenten bij de uitwerking en publicatie van themalussen waarbij streekidentiteit, cultuurhistorie en landschap centraal staan. In 2014 werkte we mee aan: ‘De Klinkaartroute’ (Niel en Boom), ‘Lazaruspad’ te Rumst, Gilliotroute’ (Hemiksem), ‘Tussen Veer en Vliet’ (Schelle), herdruk Otter-beverpad (Willebroek) en Vallei van de Zenne (Mechelen). Verschillende verenigingen organiseren regelmatig publieksactiviteiten, studiedagen of symposia in het werkingsgebied van RLRL, waarbij de thema’s landschap, natuur, natuureducatie of natuurrecreatie aan bod komen of goed aansluiten. Om RLRL verder bekend te maken proberen we geregeld met een infostand aanwezig te zijn op dergelijke activiteiten. Een greep uit de activiteiten: Scheldehappening Boom, Opening trage weg Goorboslei, Belevingsfeest, Ankona ontmoetingsdag, Gastvrij voor de bij, Levendig Landschapsfeest , Fruithappening Vrijbroekpark, Akkerrand moment Schriek, Fietstocht Milieuraad Lier, Dag van de Landbouw Mechelen, Heistse Landbouwdag Wiekevorst, Milieubeurs Schelle, Erfgoeddag.

2.7

Planning 2015 in het kort

De missie van een regionaal landschap ligt decretaal vast en omvat: het bevorderen en promoten van streekeigen karakter en natuurbehoud; beheer, herstel, aanleg en ontwikkeling van kleine landschapselementen; natuurrecreatie en recreatief medegebruik en natuureducatie en sensibilisatie. Deze actiedomeinen staan niet op zich. Een regionaal landschap streeft via deze missie naar het verkrijgen en/of het vergroten van een maatschappelijk draagvlak voor natuur en landschap in eigen streek. Vanuit deze missie bepaalde RLRL een visie als leidraad en kader voor het uitwerken van de jaarplanning en uitwerken van nieuwe projecten voor de volgende jaren. De visie bestaat uit 2 pijlers: lokale en integrale gebiedsgerichte acties en projecten van A tot Z met focus op landschapszorg - erfgoed en streekidentiteit – (be)leefbaar buitengebied. Aflopende projecten:  Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen inzake natuur en landschap wegens besparingen bij verschillende gemeenten  Landschapsbelevenissen: voorlopig staat er geen nieuwe fietstocht op het programma  Alle educatieve acties werden mee geïntegreerd in de desbetreffende actiefiche om herhaling te vermijden maar uiteraard zet het regionaal landschap verder in op natuureducatie en sensibilisatie.  Rivierfilms: er staat geen nieuwe film op de planning  Buiten-gewone plekjes Nieuwe accenten:  Bepaalde soortprojecten zoals vleermuizen en steenuilen opgenomen zullen worden in gebiedsgerichte landschapsprojecten en niet als apart project zullen beschouwd worden. Enerzijds omdat verschillende soorten meeliften met al onze terreinacties, anderzijds omdat onze kerntaak bestaat om aan landschapszorg te doen met als doel het leefgebied voor soorten te verbeteren.  Onderzoek naar nieuwe zwaluwprojecten op basis van hun ecologische en educatieve waarde. Particuliere aanvragen zullen we doorverwijzen naar een informatieve webpagina zodat ze zelf aan de slag kunnen.  Lokale crowdfunding in kader van Akkerranden te Nijlen, Berlaar, en mogelijks Mechelen.  Dankzij onze bedrijfsplanner bakende VLM verschillende akkervogelgebieden af in Rivierenland. Hier zal het regionaal landschap extra aandacht voor hebben 18

Regionaal Landschap Rivierenland   


Opstart uitvoering actieplan Landschapsbeheerplan Kesselse Heide + ruimere omgeving Samenwerking met Bosgroep Antwerpen-Zuid in kader van Europese Natuurdoelen te Heffen – Kessel en Lier De landschapsbeelden voor Rivierenland zouden klaar zijn in 2015. Zodra deze ter beschikking werkt RLRL een communicatieplan hiervoor uit.

Projecten in de maak  RLRL zit mee in de plangroep van het Landinrichtingsproject Schelde-Rupel (VLM) en zal mee opportuniteiten voor de streek trachten te detecteren en mogelijks uit te voeren.  Samen ANB en NP schrijft RLRL mee aan een (mogelijk strategisch) projectvoorstel met als thema: groenblauwe verbdingen en structuren in Mechelen-Bonheiden-Sint-Katelijne-Waver-Rumst-Zemst– Willebroek–Boortmeerbeek- …  PDPO III: Paard en Landschap – wachten op goedkeuring  PDPO III: Bee-o-diversiteit - wachten op goedkeuring  Nieuwe website voor RLRL in samenwerking met RL De Voorkempen, aangepast communicatieplan met nog meer gebruik makend van gemeentelijke en provinciale communicatiekanalen…

19


3


Actiefiches 2013 - 2014

In dit hoofdstuk wordt de projectwerking van Regionaal Landschap Rivierenland in 2013 toegelicht, evenals de planning voor 2014, via actiefiches voor alle projecten, vormings- en publieksactiviteiten. De inhoudstafel hieronder geeft een overzicht weer van de actiefiches 2013-2014. In Bijlage 3, Bijlage 4, Bijlage 5 en Bijlage 6 zijn artikels, illustratiemateriaal en persartikels over de acties en projecten opgenomen.

OVERZICHT ACTIEFICHES RLRL (realisaties 2014 en planning 2015) I.

II.

Natuurbehoud en landschapszorg .................................................................................................. 20 Actie 1.

Soortbescherming en soortgerichte maatregelen ................................................................ 20

Actie 2.

Dal van de Kleine Nete te Kessel + Kesselse Heide ................................................................ 25

Actie 3.

Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD)................................................................. 27

Actie 4.

Autochtone bomen en struiken ............................................................................................. 29

Actie 5.

Hagen en houtkanten ........................................................................................................... 31

Actie 6.

Poelen ................................................................................................................................... 35

Actie 7.

Hoogstamboomgaarden ....................................................................................................... 38

Actie 8.

Knotboom zoekt kachel......................................................................................................... 40

Actie 9.

Dreven en monumentale bomen .......................................................................................... 42

Actie 10.

Landschappelijk erfgoed ....................................................................................................... 45

Actie 11.

Herstel klein bouwkundig erfgoed ........................................................................................ 47

Actie 12.

Paard en Landschap .............................................................................................................. 49

Actie 13.

Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten ............................................................. 50

Actie 14.

Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten .......................................................................... 54

Actie 15.

Fauna-akkers en akkerranden .............................................................................................. 59

Actie 16.

Buiten-gewone plekjes .......................................................................................................... 63

Actie 17.

Landschappelijke inrichting volkstuinen ............................................................................... 69

Actie 18.

Prettig groen ......................................................................................................................... 70

Actie 19.

Vergroening op school .......................................................................................................... 73

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie ................................................................................... 76 Actie 20.

Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland ....................................................................... 76

Actie 21.

Groene gordel in en rond Mechelen...................................................................................... 80

III. Natuureducatie en draagvlakvorming ............................................................................................ 83 Actie 22.

Communicatie ....................................................................................................................... 83

Actie 23.

Rivierenland in de kijker ........................................................................................................ 89

Actie 24.

Otter gespot – Inhuldiging Otter-bevereiland ....................................................................... 96

Actie 25.

Gastvrij voor de bij ................................................................................................................ 98

Actie 26.

Wandelactiviteiten in Rivierenland ..................................................................................... 101

20



I. Natuurbehoud en landschapszorg Actie 1.

Soortbescherming en soortgerichte maatregelen

Initiatiefnemer/trekker Initieel Natuurpunt; nadien ook RLRL Contactpersoon RLRL Joke Maes Partners Natuurpunt (lokale afdelingen en werkgroepen), gemeenten, Provincie Antwerpen, bosgroepen Doelgroepen Landbouwers, particulieren, gemeenten, scholen

ANB,

Doelstelling Algemeen In nauwe samenwerking met partners lokale biodiversiteit ondersteunen door zowel concrete acties voor het verbeteren van het leefgebied voor bepaalde soorten als het inzetten op sensibilisatie en educatie door het organiseren van workshops, infomomenten, etc. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: - SBZ-gebied en habitat(s): Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Landschap en biodiversiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Versterking van de groene en blauwe infrastructuur verbetert voor vele soorten het leefgebied en/of de migratiemogelijkheden. Amfibieën, vlinders, bijen, zwaluwen, steenuilen, kleine zoogdieren, etc. liften mee met de meeste van onze terreinwerken (hagen en houtkanten, knotbomen, akkerranden en fauna-akkers, poelen, etc.). Soms worden in overleg met onze partners gerichte acties ondernomen. Op basis van (vroegere) waarnemingen en het huidige landschap worden soort-specifieke verbeteringen aan de inrichting en/of beheer van het landschap uitgevoerd. Als extra ondersteuning kan ook gekozen worden om kunstnestgelegenheden te voorzien. Scholen, gemeentebesturen, projectontwikkelaars en landbouwers zijn belangrijke actoren binnen de soortbescherming. Hun terreinen en eigendommen bieden een enorm potentieel aan leefgebied voor dieren plantensoorten. Sensibiliseren en informeren blijft daarom van groot belang. Via scholen kunnen we bovendien de toekomstige beleidsmakers, ontwikkelaars, onderzoeker, etc. bereiken. Daarom ondersteunt RLRL activiteiten die deze doelgroepen bereiken en hen informeren over de mogelijkheden voor soortbescherming en zet de link met het omliggende landschap extra in de kijker. Uitgevoerd 2014 Zwaluwen In bepaalde buurten waar zwaluwkolonies sterk bedreigd worden, werd een gerichte campagne opgestart om particulieren, gemeente en bedrijven te engageren voor het ophangen van zwaluwkunstnesten en mestplankjes i.s.m. de lokale natuurverenigingen en/of gemeentes ( Tabel 3—1). De kunstnesten werden gratis geleverd door RLRL en de plaatsing gebeurde door de lokale Natuurpunt afdeling, de plaatselijke brandweer en/of het RLRL landschapsteam - Zwaluwcampagne in Groene Hofstraat en Leopoldstraat in Boom met behulp van flyers en posters - Promotie subsidiebeleid voor zwaluwen in Bonheiden door ontwerp poster 21



Ondersteuning zwaluwcampagne in Heist-op-den-Berg. Nestophanging in buurt van de heilig-Hartcollege in Heist-op-den-Berg in kader van geplande renovatiewerken i.s.m. de gemeente - Nestophanging aan het bedrijf Jacobs Beton in Hemiksem naar aanleiding van sloop i.s.m. de gemeente - Nestophanging aan basisschool De Kade in Boom en bij particulieren - Nestophanging aan basisschool OLVI in Boom - Behandeling van individuele aanvragen voor gratis kunstnesten - Studie en contact particulieren voor kunstnestplaatsing voor gierzwaluwen in de Dageraadstraat in Mechelen. - Studie en contact particulieren voor kunstnestplaatsing voor huiszwaluwen in Hombeek (Mechelen). - Studie aanvragen particulieren in Heist-op-den-Berg naar aanleiding van de zwaluwcampagne. - In 2013 werd het ontwerp en technisch plan voor de oeverzwaluwwand uitgewerkt en de productiefase opgestart. De houten modules werden gemaakt door de v.z.w. Katholiek Onderwijs Geel-Kasterlee (KOGEKA). Op 24 en 25 juni 2014 vond de plaatsing voor de twee oeverzwaluwmodules met elk 33 broedgangen plaats aan de Rupeldijk in Willebroek. - Een inventarisatie is belangrijk om -indien nodig- het gebruik van kunstnesten bij te sturen. RLRL koos in overleg met haar partners voor een inventarisatiefocus op de gemeenten Duffel en SintKatelijne-Waver. RLRL wierf een geëngageerde jobstudent aan in de maand juli 2014 om de bestaande zwaluwkolonies (zowel huis-, gier-, boeren- als oeverzwaluwen) te inventariseren. In 2014 zijn er verschillende zwaluwworkshops gegeven door RLRL. Deze bestaat uit een 50 minuten durende interactieve lezing die geschikt is voor verschillende leeftijden van de lagere school. Deze workshop wordt vaak gecombineerd met een bezoek aan de zwaluwtentoonstelling van RLRL en een korte zwaluwuitstap naar zwaluwkolonies in de buurt onder begeleiding van de lokale natuurpunt vereniging. Een samenvatting van de georganiseerde zwaluwworkshops en de standplaatsen van de tentoonstelling vind je in Tabel 3—2 -

Figuur 3-1 Oeverzwaluwbak langs Rupel, plaatsing huiszwaluwnesten bij basisschool De Kade te Boom, en bij Jacobs Beton te Hemiksem, zwaluwworkshop Ecohuis te Boom

22



Tabel 3—1 Aantal nestkasten opgehangen in 2014 per gemeente

Gemeente Huiszwaluw

Aantal Kunsnesten Boerenzwaluw Gierzwaluw Oeverzwaluw

Totaal aantal

Berlaar Bonheiden Boom Heist-op-den-Berg Hemiksem Lier Niel Nijlen Mechelen Rumst Sint-Katelijne-Waver Schelle Willebroek

0 4 12 17 20 0 0 0 0 12 0 0 0

6 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 66

6 4 17 20 20 0 0 0 0 12 0 0 66

Totaal:

65

9

5

66

145

Tabel 3—2 Aantal workshops en standplaats zwaluwtentoonstelling in 2014 Zwaluwtentoonstelling Van

tot

3/04/2014 25/04/2014 5/05/2014 28/05/2014

18/04/2014 5/05/2014 26/05/2014 11/06/2014

29/06/2014

29/06/2014 Zwaluwfietstocht Milieuraad

Zwaluwworkshops

Plaats

Gemeente

Gemeentehuis Basisschool Heilig-Hartcollege Basisschool Luchtballon Ecohuis 't Kleibrood

Hemiksem Heist-op-den-Berg Mechelen Boom Lier

Aantal 0 4 2 1 2 0

Datum

29/04/2014 6/05/2014 4/06/2014 * 11/06/2014 **

* Zwaluwworkshop voor kinderen georganiseerd door RLRL en Natuurpunt Rupelstreek ** zwaluwworkshop voor Basisschool OLVI De Reuzenboom Bijenhotels De bloeiende hagen, akkerranden en fauna-akkers die i.s.m. RLRL worden aangelegd zijn een goede voedselbron voor de (wilde)bijen. Een groot deel van deze bijen maakt overigens gretig gebruik van bijenhotels. RLRL heeft in 2014 verschillende activiteiten financieel en inhoudelijk ondersteund waarbij bijenhotels werden gerealiseerd. Door een samenwerking tussen verschillende partners hadden deze projecten een grote educatieve en sensibiliserende waarde. - In juli 2014 kwamen jongeren van Jeugdzorg Ter Elst uit Duffel een dagje mee helpen op de boerderij bij de familie Vercammen-Van Camp in Koningshooikt. RLRL stelde bijenhotels ter beschikking die samen met de jongeren gevuld werden. - Eind 2013 werd een bijenhotel geplaatst bij een bio-landbouwer met hoeveverkoop in Koningshooikt (Lier), in directe omgeving van wandellus ‘Koningsbossenpad’ en ‘Jutse Plaspad’. Hierbij werd in 2014 een faunastrook aangelegd langs de baan en werd een infobord over de bijen aan het hotel gehangen. De locatie zal worden opgenomen in de herdruk van het ‘inspiratieboekje’ dat samen met de wandelkaart ‘Wandelgebied Pallieterland’ wordt verkocht.

23



Bij een traditionele landbouwer (teelten laatste 5 jaar: silomaïs, voederbiet, wintergerst, triticale, grasland) werd een fauna-akker en bijenhotel geplaatst aan de Heerkenslei te Putte. Deze straat maakt deel uit van de wandellus ‘Jan-Gaspad’ en het fietsknooppuntennetwerk. In samenwerking met zorgboerderij Iona vzw, gelegen aan het wandelknooppuntennetwerk ‘Kempische Netevallei’ werd een fauna-akker en insectenhotel met infobord geplaatst op 50m van het wandelpad; bordjes werden geplaatst om de wandelaars er naartoe te leiden. Project ‘Gastvrij voor de bij’ (zie actiefiche 25).

-

-

-

Figuur 3-2 Bijenhotel en fauna-akker bij landbouwer in Putte Bruine vuurvlinder De bruine vuurvlinder (Lycaena tityrus) kwam vroeger algemeen voor in Vlaanderen, vooral in de provincie Antwerpen en Vlaams-Brabant. Nu heeft deze vlindersoort het heel erg moeilijk: ze werd zelfs tientallen jaren als uitgestorven beschouwd, maar een onderzoek in 2007 wees uit dat de vlinder nu ook weer in de provincie Antwerpen voorkomt. Het grensgebied tussen Heist-op-den-Berg en Begijnendijk is de belangrijkste en mogelijk enige kernpopulatie van de bruine vuurvlinder in Vlaanderen. - Partnerschap Bruine Vuurvlinder: gezien het belang van het project voor het voortbestaan van de bruine vuurvlinder startte RLRL in 2014 in samenwerking met Natuurpunt en de Vlaamse Landmaatschappij het overleg opnieuw op. Zo zou op termijn het aangepast beheer en de inrichting van percelen voortgezet kunnen worden: afsluiten maaibeheerovereenkomsten, aanmoediging ecologisch bermbeheer in gemeenten van Rivierenland, (publieke) aanplantingen sleedoornheggen,… Varia -

-

In opdracht van de gemeente Bonheiden werd door de Dienst Natuur en Milieu (team natuur en Landschap) van Provincie Antwerpen een vlindervriendelijke tuin ontworpen een aangelegd in april 2014. RLRL nam deel aan de verschillende overlegvergaderingen. Deelname Werkgroep biodiversiteit Mechelen Deelname Werkgroep Biodiversiteit Bonheiden Deelname Werkgroep natuur en Landschap i.k.v. Gebiedsprogramma Rupelstreek

24



Figuur 3-3 Locaties projectensoortbescherming 2014 Gepland 2015 Zwaluwen - Kunstnestplaatsing voor gierzwaluwen in de Dageraadstraat in Mechelen. - Kunstnestplaatsing voor huiszwaluwen in Hombeek (Mechelen). - Kunstnestplaatsing in Heist-op-den-Berg. - Op advies van RLRL en Natuurpunt heeft Stedelijk Ontwikkelingsbedrijf Lier autonoom gemeentebedrijf (SOLag) de sloop uitgesteld om de broedsels van de gierzwaluwen niet te beschadigen en zijn de eerste gesprekken aangeknoopt om inbouwnestkasten te voorzien in de nieuwe woonsten op de site. Dit zal verder opgevolgd worden. - Op vraag van de Stad Mechelen heeft het architectenbureau Callebaut RLRL gecontacteerd i.v.m. het voorzien van nestgelegenheden bij de restauratie van het Predikherenklooster in 2014. RLRL zal hier samen met Natuurpunt Studie advies verlenen voor mogelijke zwaluwvriendelijke maatregelen. - Verwerking en samenvatting van de waarnemingen van de zwaluwinventarisatie - Resterende aanvragen van particulieren zullen verder behandeld worden. - Aanmaak webpagina met uitgebreide informatie de soorten zwaluwen, zwaluwvriendelijke maatregelen zoals kunstnesten (wijze van ophanging, leveranciers, etc.) aanleg van modderplekjes, etc. - Onderzoek naar nieuwe zwaluwprojecten op basis van hun ecologische en educatieve waarde Bruine vuurvlinder - Partnerschap Bruine Vuurvlinder: ook in 2015 zet RLRL het overleg met de partners rond de bruine vuurvlinder voort met als doel het aanbieden van een aangepaste ondersteuning, zowel inhoudelijk als financieel opdat particulieren, gemeentes en landbouwers een aangepast beheer voortzetten of starten. - Communicatie en sensibilisatie: opmaak projectpanelen over vlinders voor publieksevenementen (informatie over vlindervriendelijke inrichting tuinen, bermbeheer, bosranden, biotoopherstel, verhogen vlinderkennis o.a. soorten in de streek…)

25


Bijen -


Plaatsing bijenhotels en infoborden bij Plukbedrijf Slowberry in Lier in combinatie met aanleg van fauna-akkers en hagen.

Samenwerking en financiering Projectkosten: Projectkosten: PDPO-FAUNA-AKKERS, LNE-draagvlakverbreding, RLRL via projectsubsidies provincie en basissubsidies gemeenten, provincie (DMN) en ANB Tot 2012: beheerovereenkomsten bruine vuurvlinder door het Agentschap voor Natuur en Bos Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden Actie 16. Buiten-gewone plekjes Actie 25. Gastvrij voor de bij

Actie 2.

Dal van de Kleine Nete te Kessel + Kesselse Heide

Initiatiefnemer/trekker RLRL, Bosgroep Antwerpen-Zuid Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, Onroerend Erfgoed, gemeente Nijlen, Natuurpunt afd. De Wielewaal, beheercommissie Kesselse Heide, grondeigenaars Doelgroepen Diverse grondeigenaars en landgebruikers van het dal van de Kleine Nete, de Kesselse Heide en Het Goor (overheden, landbouwers, boseigenaars, jagers, particulieren, natuurverenigingen, wandelaars,…) Omschrijving Samen met Bosgroep Antwerpen Zuid start RLRL vanaf 2015 een gebiedsgerichte werking in de ruime regio rond Kessel, deelgemeente van Nijlen (het ‘Tussennetegebied’). In het projectgebied bundelen we de krachten om het draagvlak te verbreden voor de Europese natuurdoelen. In verschillende deelgebieden willen we de landschappelijke kwaliteiten verhogen, zodat deze als stapstenen en corridors de vallei van de Kleine Nete als natuurkern kunnen versterken. Projectgebied Het projectgebied (Figuur 3-4) situeert zich in de ruime regio rond Kessel en omvat 4 deelgebieden: 1. Deelgebied ‘Vallei Kleine Nete van Lier tot Vierseldijk’ (11) van de speciale beschermingszone ‘Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden’ (SBZ-HBE2100026). Dit is het zuidelijke gedeelte van de vallei van de Kleine Nete in de gemeenten Lier, Nijlen en Ranst. 2. Het beschermd landschap ‘Kesselse Heide en Het Goor’ (MB 27/06/1996) 3. Bogaertsheide 4. Blauwe Hoek en Visseneinde

26



Figuur 3-4. Projectgebied Dal van de Kleine Nete met aanduiding speciale beschermingszones (groen) Doelstelling Algemeen Binnen het gehele projectgebied streven RLRL en de Bosgroep naar een gezamenlijke visie, gedragen door de grondeigenaars en landgebruikers, en vastgelegd in een Natuurbeheerplan. Acties omvatten o.a. het verwijderen van exoten, het omvormen van monotone tot inheemse gemengde bestanden, het verhogen van de algemene kwaliteit van de bosbestanden, het creëren van habitatwaardig bos door omvorming of door bebossing, landschappelijke opwaardering, het creëren van verbindingen door aanleg en herstel van KLE’s, het opwaarderen van oude visvijvers, en het tegengaan van verrommeling door afbraak van weekendverblijfjes. Provincie Antwerpen stelde voor deelgebied 2 (beschermd landschap) een landschapsbeheerplan op dat werd goedgekeurd op 05/05/2014. In het landschapsbeheerplan zijn verschillende acties opgenomen, onder meer een actie rond streekeigen plantgoed, inrichting van onverharde wegen, instandhouding van walgrachten, dreven en bouwkundig erfgoed, het herstel van heiderelicten, een specifiek beheer voor aandachtsoorten, realisaties van verbindingen, omvorming van monotone bossen naar inheems gemengde bossen, het creëren van bosranden, en de herwaardering van kleine landschapselementen. Ook deze actiepunten zal RLRL i.s.m. de Bosgroep op het terrein stimuleren, in overleg met de eigenaars en d.m.v. landschapspremies. Hiervoor zullen infomomenten, contactdagen en demonstratieprojecten georganiseerd worden die kaderen binnen de vooropgestelde maatregelen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: - SBZ-gebied en habitat(s): SBZ-HBE2100026 deelgebied 11 BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Uitgevoerd 2014 Deelname vergadering beheercommissie op 27/02/2014 te Nijlen: bespreking voorlopig definitieve versie landschapsbeheerplan Kesselse Heide – Het Goor Terreinverkenning beschermd landschap Kesselse Heide – Het Goor met Provincie Antwerpen en Onroerend Erfgoed op 22/05/2014 27


-


Uitwerken en indienen IHD-project ‘Dal Van de Kleine Nete’ i.s.m. Bosgroep Antwerpen Zuid

Gepland 2015 - Terreinverkenning projectgebied met Bosgroep - Afstemming met ANB (verantwoordelijken voor beheerplannen, IHD, en relatiebeheerder) en betrokken partners - Organisatie infomarkt met toelichting i.s.m. betrokken actoren - Opvolging Overlegplatforms Natura 2000 - Uitwerken cursus ‘Heidekenner’ voor deelgebied 2 (beschermd landschap) van het projectgebied, cursus gepland in 2016 - Eerste terreinrealisaties (o.a. herstel historische houtwal Vogelzang) Samenwerking en financiering RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Grondeigenaars via landschapspremies (en evt. investeringssubsidies IHD Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie

via

beheerovereenkomsten

vanaf

2014),

6.

28



Poelen Actie 9. Dreven en monumentale bomen Actie 10. Landschappelijk erfgoed Actie 12. Paard en Landschap Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden Actie 23. Rivierenland in de kijker

Actie 3.

Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD)

Initiatiefnemer/trekker RLRL, Bosgroep Antwerpen-Zuid Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger, Joke Maes Partners Agentschap voor Natuur en Bos, Provincie Antwerpen, Onroerend Erfgoed, Natuurpunt, grondeigenaars Doelgroepen Eigenaars, beheerders Doelstelling Algemeen Versterken van de aanwezige natuurkernen (natuurgebieden, SBZ, VEN) door een aangepast beheer van het aangrenzende projectgebied. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n. - SBZ-gebied en habitat(s): Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Het gebied in het noorden van Heffen vlakbij het Zennegat, bestaande uit open weides enerzijds en bossen anderzijds, ligt in de omgeving van verschillende deelgebieden van de speciale beschermingszone Schelde- en Durmeëstuarium (Zennegat – langs de Rupel…). Daarnaast grenst het gebied in het oosten aan het natuurgebied Battenbroek, in het westen aan het Broek. Het projectgebied zelf is gelegen in VENgebied. Dit geeft het projectgebied de mogelijkheid om een versterking te bieden voor het goed functioneren van de natuurkernen rondom. in relictzone, ankerplaats en beschermd erfgoed landschap Zennegat-Battenbroek De rol van RLRL bestaat erin om i.s.m. Bosgroep Antwerpen Zuid de uitvoering van de actiepunten op het terrein en in de aangrenzende gebieden te stimuleren bij de betrokken eigenaar(s). In het projectgebied streven we naar een totaalproject waarbij de omvorming van het populierenbos wordt aangepakt, de landbouwpercelen landschappelijk worden ingepast ter verhoging van de habitatkwaliteit voor onder meer de vleermuizen. Het natuurverhaal in dit gebied zal gekoppeld worden aan een mensgericht verhaal. Door middel van de uitwerking van een aangepast toegankelijkheidsreglement wordt de brug gelegd tussen landbouw, natuurdoelstellingen en natuurbeleving.

29



Figuur 3-5 Projectgebied Heffen Uitgevoerd 2014 - Overleg Bosgroep Antwerpen Zuid en Regionaal Landschap Rivierenland - Verkenning gebied via terreinbezoeken – landschapscontactdag – Sigmawerken – Onroerend Erfgoed – Agentschap Natuur en Bos - Opmaak omvormingsplan van populierenbos, met bijhorend herbebossingsplan door Bosgroep Antwerpen Zuid. - Communicatie instandhoudingsdoelstellingen in Landschapskrant RLRL Gepland 2015 - In samenwerking met het ANB, Onroerend erfgoed en de stad Mechelen zal er in 2014 de opmaak van een gemeenschappelijke visie voor deze zone opgestart worden. - Voorbereiding vertaling IHD rapporten en soortbeschermingsprogramma’s naar doelen op terrein in afstemming met de managementplannen / overlegplatforms (uitgesteld naar begin 2015) - Voorstelling en goedkeuring omvormingsplan door eigenaar Nazorg en opvolging Continue opvolging en afstemming met lopende processen in de regio: Sigmaplan, IHD-doelen (sbz Schelde- en Durmeëstuarium) Samenwerking en financiering RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie

6.

30



Poelen Actie 9. Dreven en monumentale bomen Actie 10. Landschappelijk erfgoed Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden Actie 23. Rivierenland in de kijker

Actie 4.

Autochtone bomen en struiken

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Regionale landschappen (RLGC, RLSD, RLKGN, RLDV, RLD), INBO, ANB, bosgroepen (BG Antwerpen Zuid, BG Groene Corridor, BG Dijle-Geteland, BG Zuiderkempen), VLM, Vereniging voor Bos in Vlaanderen, gemeenten, Provincie Antwerpen, Natuurpunt, IGO Leuven Doelgroepen Alle actoren die autochtoon plantgoed (Plant van Hier-plantgoed) willen planten: particulieren, gemeenten, natuurverenigingen, landbouwverenigingen, wildbeheereenheden, bosgroepen,… Doelstelling Algemeen Bijdragen aan de instandhouding van autochtone bomen en struiken uit de streek, door autochtoon plantgoed te voorzien voor (op termijn alle) plantacties binnen het werkingsgebied, door resterende autochtone groeiplaatsen te helpen beschermen en beheren, en de vraag naar autochtoon plantgoed te verhogen door sensibilisatie en promotie van het label ‘Plant van Hier’. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Ankerplaats Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam; Relictzones Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver, Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit

Omschrijving Autochtone bomen en struiken bezitten het oorspronkelijk genetisch materiaal van de streek, en zijn dus een belangrijk aspect van het landschappelijk erfgoed. Door een veranderd landgebruik zijn de meeste groeiplaatsen van autochtone bomen en struiken, zoals bossen, hagen en houtkanten, verdwenen uit het landschap. Bovendien worden tegenwoordig de meeste heraanplantingen gedaan met plantmateriaal uit andere delen van Europa, vaak met aanzienlijk verschillend erfelijk materiaal, wat problemen kan opleveren i.v.m. bloeitijdstip en ziekteresistentie. Om de bewaring van het genetisch erfgoed van de streek te ondersteunen oogst RLRL zaden van geïnventariseerde autochtone herkomstgebieden en gebruikt het plantsoen – na opkweek door een erkend boomkweker – voor landschapsherstelprojecten in de streek. Voor de zaadoogst werkt RLRL samen met partners in beide herkomstgebieden die het werkingsgebied telt (Brabants District West en Kempens District). Zo kan de genetische diversiteit bewaard blijven en kan de oogstinspanning per soort optimaal verdeeld worden. 31



Voor het behoud van de nog aanwezige locaties met autochtone bomen en struiken, loopt in de provincie Antwerpen een PDPO-project ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’, waarin alle regionale landschappen en bosgroepen met lokale partners inzetten op 1) sensibiliseren over en herstellen van bestaande (bedreigde) autochtone restpopulaties in de provincie door aangepast (achterstallig) beheer, 2) verhogen van het aanbod aan autochtoon plantgoed, door oogsten op geïnventariseerde en erkende groeiplaatsen en opkweek van de autochtone zaden door erkende boomkwekers, 3) meehelpen aan de erkenning van autochtone groeiplaatsen in de provincie en inburgering van het label ‘Plant van Hier’, 4) vraag en aanbod in de provincie op elkaar afstemmen via breed partnerschap en 5) sensibilisatie van grondeigenaars, grondgebruikers, milieuambtenaren, brede publiek en doorstroming van het plantgoed naar plantacties in het Antwerpse platteland. Uitgevoerd 2014 - Overleg zaadoogst BDW: evaluatie voorbije jaren. Noodzaak voor 2017 doorgegeven. Oogstlocaties voor kwekers doorgegeven. - Tweede snoeifase Zwarte populier te Muizen (foto). - Advies i.v.m. zaadoogst boskwekers 2014, leveringen contracteelt plantseizoen. - Verspreiding autochtoon plantgoed. - Begeleiding zaadoogst Mispel (Brede Zeype, Lier) en stekname Zwarte populier (Muizen, Mechelen) - Selectie deelname plechtigheid in het Federaal Parlement voor de viering van het Feest van de Dynastie.

Figuur 3-6 Evolutie kroonvolume van de Zwarte populier – 2010 (voor de snoei), 2012 (na snoeifase 1), 2014 (na snoeifase 2) Gepland 2015 - Volgens de samenwerkingsovereenkomst Plant van Hier blijvend overleg rond zaadoogsten door de private sector. RL duidt mogelijke oogstlocaties aan en geeft deze door aan de kwekers. - Opvolging tweede onderhoudssnoei Zwarte populier te Muizen. Opvolging opkweek stekken Zwarte populier - Verdere communicatie en promotie via gebruikelijke communicatiekanalen. - Aanplantingen in werkingsgebied RLRL met Plant van Hier voortzetten. Nazorg en opvolging Voor autochtone groeiplaatsen die tijdens onze inventarisatie werden beoordeeld als suboptimaal beheerd, willen we een aangepast beheer voorstellen/uitvoeren/stimuleren i.s.m. de eigenaar. De opkweek van geoogst autochtoon zaad wordt geregeld opgevolgd bij de kweker. Aangeplant autochtoon plantgoed wordt om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, en de evolutie van het plantgoed beschreven. Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Samenwerking en financiering Autochtone zaadoogst: personeelskosten via basissubsidies, oogsturen zelf via private sector 32



Verspreiding autochtoon plantgoed: 70% RLRL via basismiddelen gemeenten en provincie; 30% grondeigenaar Herstel van autochtone groeiplaatsen en projectcommunicatie: 70% RLRL via basismiddelen, eventueel indienen van specifieke subsidiedossiers, aanvragen onderhoudspremies OE,… Loon- en werkingskosten medewerker RLRL: RLRL via basissubsidies gemeenten en provincie Gelinkte acties Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 10. Landschappelijk erfgoed

Actie 5.

Hagen en houtkanten

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouworganisaties, wildbeheereenheden Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen,… Doelstelling Algemeen Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van hagen en houtkanten in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: - SBZ-gebied en habitat(s): Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitats BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Beschermd landschap Zennegat-Battenbroek; Ankerplaatsen Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam, Zennegat en Battenbroek, Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar; Relictzones Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven, Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, Akker- en valleigebied Vaartland, Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Open akkergebied Bernum – Buggeneinde – Locht, Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver, Vallei van de Nete en kasteeldomeinen, Bos- en akkergebied Itegemse Heide en Averechten, Fortengordel Lier Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Met bijzondere aandacht voor het historisch voorkomen van hagen en houtkanten in het landschap willen we de missing links binnen het KLE-netwerk in kaart brengen en waar mogelijk en wenselijk herstellen. Als basis voor de selectie van missing links willen we historische kaarten vergelijken met actuele inventarisaties (onder meer de ‘provinciale landschapskaart’, PIH 2007). Voor de aanplant van hagen en houtkanten wordt rekening gehouden met: -

Cultuurhistorisch voorkomen van hagen en houtkanten Wenselijkheid van heraanplant uitgaande van de huidige natuur- en landschapswaarden 33


-

-


Meerwaarde van de locatie voor heraanplant: voldoende landschappelijke en/of natuurwaarde in de nabijheid (liefst nabij andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), exacte ligging niet in ‘vertuinde’ plek, voldoende ruimte voor aanplant (min. 10 meter haag /houtkant). Overeenkomst met eigenaar: bijdrage van 30% in de kosten, akkoord over soortenkeuze (autochtoon en standplaatsgeschikt), haag/houtkant te onderhouden en te behouden voor een minimumperiode van 10 jaar, geen pesticiden te gebruiken in de aanplant, toelaten monitoring en publicatie van gegevens; RLRL levert plantschema en organiseert de eventuele aanbesteding.

Uitgevoerd 2014 (Figuur 3-7 en Tabel 3—3) - Aanplant 3917 meter hagen en heggen en 880m² houtkanten (13.686 planten in totaal) op 20 locaties te Berlaar, Bonheiden, Duffel, Heist-op-den-Berg, Lier, Mechelen, Nijlen en Schelle, met inplanting van 31 hoogstammige bomen in bepaalde hagen. (vijf werven werden afgerond in jan-feb 2015) - Herstel houtkanten bij vier landbouwers en een imker (750 planten) op 5 locaties. Bestrijding Amerikaanse vogelkers in eigen beheer na adviesverlening RLRL, aankoop plantgoed om houtkant op te vullen waar nodig. - Ondersteuning aankoop plantgoed bij twee bosaanplanten: Bos voor Iedereen aan de Brede Zeyp te Lier en Speelbos Park Bel-Air te Willebroek.

Figuur 3-7 Locaties aanplantingen hagen, heggen en houtkanten in 2014 Tabel 3—3 Overzicht aanplantingen hagen, heggen en houtkanten in 2014 Nr

Gemeente Adres

Type

Aantal stuks

Aard cliënt

Houtkant

50

Natuurvereniging

AANLEG KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN 1

Mechelen

Den Battelaer

2

Bonheiden Dobbelhuizen

Haag

500

Particulier

3

Bonheiden Krankhoefpad

Houtkant

100

Particulier

4

Duffel

Haag

350

Natuurvereniging

Mosterdpot

34


5*

Heist-opden-Berg

6*


Hulshoutsesteenweg

Hagen & Heggen

2191

Particulier

Bonheiden Reetlei

Hagen & Heggen

875

Particulier

7

Bonheiden Taboralaan

Hagen

751

Landbouwer

8*

Heist-opden-Berg

Bredestraat

Haag & Houtkant

1115

Particulier

9*

Schelle

Steenwinkelstraat

Haag, Heg & Houtkant

275

Particulier

10

Berlaar

Misstraat

Hagen & Heggen

1600

Landbouwer

11

Mechelen

Marterstraat

Haag

320

Particulier

12* Mechelen

Baarbeekstraat

Hagen

3634

Landbouwer

13

Lier

Hagenbroeksesteenweg

Haag

900

Landbouwer

14

Hulshout

Heg

100

Landbouwer

15

Lier

Haag

275

Landbouwer

16

Bonheiden Oude Baan

Haag

100

Particulier

17

Mechelen

Grote Heide

Haag

100

Landbouwer

18

Mechelen

Kleine Heide

Houtkant

75

Particulier

19

Nijlen

Molenerf

Haag

75

Particulier

20

Heist-opden-Berg

Goorvoetweg

Haag

300

Particulier

Galgeveld

SUBTOTAAL 13686 GROTE BOSAANPLANTEN 21

Willebroek Park Bel-Air

Bosaanplant 475

Gemeente

22

Lier

Bosaanplant 2250

Natuurvereniging

Brede Zeype

SUBTOTAAL 2725 HERSTEL KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN 23

Heist-opden-Berg

Langendijk

Houtkant 125

Landbouwer

24

Lier

Mijl

Houtkant 125

Landbouwer

25

Berlaar

Ezenhoek

Houtkant 100

Landbouwer

26

Berlaar

Melkouwenstraat

Houtkant 175

Landbouwer

SUBTOTAAL 525 TOTAAL 16936

* Projectuitvoering door omstandigheden (deels) overgeheveld naar jan-feb 2015.

35



Figuur 3-8 (In wijzerzin beginnend links bovenaan:) Aanplant hoogstammige lindes in haag Stal Den Doornlaar, omhaagde boomgaard Baarbeekhoeve, eerste groeiseizoen haag en knotbomenrij Goorboslei, landschapsteam plant houtkant Gepland 2015 - Aanplantingen hagen en houtkanten door landschapsteam in kader van landschapsanimatorwerking (momenteel 5 projecten in bespreking, is volgens schema voorgaande jaren) - Terreinbezoeken en opmaken aanplantingsplannen voor uitvoering in plantseizoen 2015-2016 - Advies aanplant en beheer hagen, heggen, houtkanten - Opvolging en monitoring aanplantingen 2010-2015 Nazorg en opvolging Aangelegde en herstelde hagen en houtkanten worden minstens om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de haag of houtkant en de vegetatie beschreven. Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Samenwerking en financiering Verspreiding plantgoed en eventueel aanplant: 70% door RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB, en subsidies OE; 30% door grondeigenaars Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten en provincie en ANB en via subsidies OE Gelinkte acties Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 10. Landschappelijk erfgoed Actie 12. Paard en Landschap Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 16. Buiten-gewone plekjes Actie 17. Landschappelijke inrichting volkstuinen Actie 18. Prettig groen Actie 19. Vergroening op school

36


Actie 6.


Poelen

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes, Tim Ghysels Partners Gemeenten, Natuurpunt, Hyla, landbouworganisaties, wildbeheereenheden Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, natuurverenigingen, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen,… Doelstelling Algemeen Het poelennetwerk in het werkingsgebied versterken en zo het leefgebied voor watergebonden planten en dieren verbeteren, verbinden en uitbreiden; via sensibilisatie en promotie verschillende doelgroepen overtuigen van de waarde van natuurlijke poelen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: relictzone Bos- en akkercomplex Hulshout - Westerlo Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Het poelenproject omvat drie luiken: selectie, terreinwerken, en monitoring. - Selectie van potentiële locaties voor poelaanleg en –herstel: Aanvragen voor poelaanleg en –herstel worden eerst geëvalueerd op basis van GIS-data en een telefoongesprek met de eigenaar of beheerder. Vervolgens wordt een terreinbezoek uitgevoerd: inschatten omgeving (kolonisatiekansen voor planten en dieren), uitvoering boring om de grondwaterstand en bodemkenmerken te controleren, nagaan of er geen kwetsbare vegetaties kunnen vernietigd worden, verifiëren van de toegankelijkheid voor de kraan, afstemmen van de voorwaarden van RLRL (eigenaar/beheerder betaalt 30%, behoudt de poel voor min. 10 jaar, staat in voor regulier onderhoud, zet geen planten of dieren uit, gebruikt geen pesticiden in de omgeving van de poel, beschermt de poel tegen grote grazers, laat monitoring en publicatie van gegevens toe) met de verwachtingen van de eigenaar. Bij akkoord wordt een contract opgemaakt en organiseert RLRL de uitvoering van de werken. - Terreinwerken: RLRL maakt de technische plannen op en regelt de nodige vergunningsaanvragen. De aanvragen van het betreffende jaar worden gebundeld in een bestek. De terreinwerken worden nauwlettend opgevolgd. - Poelenmonitoring: Aangelegde en herstelde poelen worden na drie jaar gemonitord. Hierbij worden foto’s gemaakt, de toestand van de poel beschreven, de waterparameters gecontroleerd en een inventaris opgesteld van de aanwezige waterdieren en amfibieën (bemonstering met netten en fuiken). Soortendata worden ingevoerd op www.waarnemingen.be. De resultaten worden samen met een beheeradvies overgemaakt aan de poeleigenaar of –beheerder. Uitgevoerd 2014 (Figuur 3-9) Selectie: - Behandeling van 17 nieuwe aanvragen tot aanleg of herstel van poelen (Tabel 3—4). Eén poel werd op basis van de GIS-analyse geweigerd; één aanvraag uitgesteld door de eigenaar en één geannuleerd. 37


-

-


Terreinbezoeken op 14 locaties, waarvan 6 locaties geschikt voor aanleg/herstel in 2015, 1 locatie geschikt voor aanleg in 2016. Eén beheerder overleed, waardoor de verdere behandeling van het dossier werd uitgesteld. Waterbodemonderzoek door PIH voor een poel in Callebeekbos te Hemiksem. Stedenbouwkundige vergunningsaanvragen opgesteld voor 4 poelen, waarvan 1 ingediend en goedgekeurd. Eén eigenaar annuleerde na opmaak van het dossier.

Figuur 3-9. Locaties poelprojecten 2014 Terreinwerken: herstel van 1 poel te Heist-op-den-Berg (Figuur 3-9Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.) Poelenmonitoring: - Aankoop van basisuitrusting (neopreen waadpakken, schepnetten, plastic bakjes, wetenschappelijke meettoestellen en fuiken) en determinatieboeken - Monitoring van alle 7 poelen aangelegd of hersteld in 2011 (Tabel 3—4) i.s.m. met vier vrijwillige poelenmonitors (o.a. van Poelenwerkgroep Natuurpunt en Natuurpunt afd. De Wielewaal) - Opmaak openbare Flickr-fotocollectie met foto’s van de poelen, werkwijze en aangetroffen soorten (https://www.flickr.com/photos/rivierenland/collections/72157633988184544/) - Invoeren van 149 waarnemingen van amfibieën en waterdiertjes op www.waarnemingen.be (http://waarnemingen.be/user/view/96146) - Publicatie artikel poelenmonitoring 2013 in ANTenne 2014-2(april-juni)

38



Tabel 3—4. Overzicht van behandelde aanvragen, uitgevoerde en geplande terreinwerken en monitoring in 2014 en 2015 Volgnr.

Actie

A90 A94 A95 A96 A97 A98 A99 A100 A101 H18 H40 H41 H42 H43 H44 H45 H49

aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag herstel aanvraag herstel aanvraag herstel aanvraag herstel aanvraag herstel aanvraag herstel aanvraag herstel aanvraag herstel

H26

herstelwerken

A15 A90 A97 A101 H18 H28 H34 H39 H42

aanlegwerken aanlegwerken aanlegwerken aanlegwerken herstelwerken herstelwerken herstelwerken herstelwerken herstelwerken

H17 A33 A46 A50 A58 H19 H23

monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring

H31 A56 H12 H07 A74 A71 A76 A77 A75 H29 A89

monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring

Gemeente

Adres AANVRAGEN 2014 Nijlen Herdersstraat 31, 2560 Bevel Berlaar Broekweg 14, 2590 Berlaar Nijlen Bartstraat 29, 2560 Kessel Mechelen Oude Leestsebaan, 2800 Mechelen Bonheiden Molenlei 9, 2820 Rijmenam Hemiksem Steenwinkelstraat 633, 2620 Hemiksem Bonheiden Reetlei 26, 2820 Bonheiden Heist-op-den-Berg Werftsesteenweg 29C, 2220 Heist-op-den-Berg Sint-Katelijne-Waver Spoorweglei 7, 2860 Sint-Katelijne-Waver Bonheiden Peerlaerstraat, 2820 Bonheiden Heist-op-den-Berg Bruggeneindse Heibaan, 2222 Wiekevorst Heist-op-den-Berg Bruggeneindse Goren, 2222 Wiekevorst Nijlen De Steenput, 2560 Kessel Nijlen Steynehofweg, 2560 Bevel Hemiksem Callebeekstraat, 2620 Hemiksem Duffel Boecksteinweg 13, 2560 Duffel Heist-op-den-Berg Bredestraat 13, 2220 Heist-op-den-Berg TERREINWERKEN 2014 Heist-op-den-Berg Bruggeneindse Goren, 2220 Heist-op-den-Berg TERREINWERKEN GEPLAND 2015 Bonheiden Weynesbaan 97 -99, 2820 Rijmenam Nijlen Herdersstraat 31, 2560 Bevel Bonheiden Molenlei 9, 2820 Rijmenam Sint-Katelijne-Waver Spoorweglei 7, 2860 Sint-Katelijne-Waver Bonheiden Peerlaerstraat, 2820 Bonheiden Heist-op-den-Berg Moerbeemden, Broekstraat, 2220 Heist-op-den-Berg Nijlen d'Elzen, Kerkebroekweg, 2560 Kessel Heist-op-den-Berg Moerbeemden, Broekstraat, 2220 Heist-op-den-Berg Nijlen De Steenput, 2560 Kessel MONITORING 2014 Putte Rijpelsweg 1, 2580 Putte Bonheiden Molenlei 9, 2820 Rijmenam Bonheiden Schranshoeflei 5, 2820 Rijmenam Mechelen Lange Zandstraat 34, 2800 Walem Mechelen Pastoor de Heuckstraat 7, 2811 Leest Mechelen Pastoor de Heuckstraat 7, 2811 Leest Mechelen Aland, 2811 Leest MONITORING GEPLAND 2015 Mechelen Geerdegemstraat, 2800 Mechelen Berlaar Molenlei, 2590 Berlaar Berlaar Molenlei, 2590 Berlaar Putte Kaaslei 6, 2580 Putte Nijlen Bartstraat, 2560 Kessel Sint-Katelijne-Waver Hoogstraat 64, 2861 Onze-Lieve-Vrouw-Waver Niel Broeklei, 2845 Niel Niel Broeklei, 2845 Niel Niel Broeklei, 2845 Niel Nijlen Terlakenweg, 2560 Kessel Berlaar Netekant, 2590 Berlaar

Eigenaar zorgboerderij particulier particulier particulier particulier particulier particulier particulier particulier particulier particulier particulier natuurvereniging particulier gemeente particulier particulier natuurvereniging particulier zorgboerderij particulier particulier particulier natuurvereniging natuurvereniging natuurvereniging natuurvereniging particulier particulier particulier particulier particulier particulier particulier gemeente natuurvereniging natuurvereniging particulier natuurvereniging particulier natuurvereniging natuurvereniging natuurvereniging landbouwer gemeente

Gepland 2015 - Terreinwerken 4 aan te leggen en 5 te herstellen poelen (Tabel 3—4) - Behandelen nieuwe aanvragen tot aanleg en herstel van poelen in 2016, incl. terreinbezoeken - Opstellen technische plannen en stedenbouwkundige aanvragen voor o.a. aanleg poelen Spoorweglei (Sint-Katelijne-Waver) en Molenlei (Bonheiden) en herstel poel Peerlaerstraat (Bonheiden) 39


-


Poelenmonitoring van alle 11 poelen aangelegd of hersteld in 2011 (Tabel 3—4) Afstemming met bosgroep i.v.m. aanleg en herstel bospoelen

Figuur 3-10 Poelherstel in 2014

Figuur 3-11 Poelenmonitoring: determineren van de fuikvangst, waterschorpioen, poel 3 jaar na aanleg te Leest Samenwerking en financiering Projectkosten poelaanleg of -herstel: 70% RLRL via projectsubsidies provincie en OE; 30% door grondeigenaars Loon- en werkingskosten: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en via subsidies OE Gelinkte acties

Actie 7.

Hoogstamboomgaarden

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Mechelse pomologen, Nationale Boomgaardenstichting, gemeenten Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen,… Doelstelling Algemeen Behoud, herstel en uitbreiding van de hoogstamboomgaarden binnen het werkingsgebied. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen 40



GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Ankerplaatsen Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam, Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar; Relictzones Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven, Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, Vallei van de Nete en kasteeldomeinen Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving De regio rond Mechelen was vroeger een echte fruitstreek. De laatste decennia zijn echter heel wat hoogstamboomgaarden uit ons landschap verdwenen. Hoogstamboomgaarden hebben, naast hun landschappelijke en (beperkte) economische waarde ook een ecologische waarde, enerzijds omdat ze zonder gebruik van pesticiden geoogst kunnen worden, en anderzijds omdat ze gastheer zijn voor en voedsel bieden aan tal van insecten, vogels en kleine zoogdieren. RLRL wil hoogstamfruit opnieuw in de kijker plaatsen, de kennis erover vergroten en het herstel en de aanleg van hoogstamboomgaarden in het werkingsgebied ondersteunen, met bijzondere aandacht voor het gebruik van streekeigen variëteiten en een goed onderbouwde vorming van geïnteresseerde grondeigenaars. De voorkeur wordt gegeven aan locaties met een historische aanwezigheid van een hoogstamboomgaard op plaatsen met voldoende landschaps- en natuurwaarde. Voor hoogstamboomgaarden worden de typische streekrassen aangeraden die gepubliceerd zijn in de ‘FruitWijzer’, een naslagwerk over hoogstamfruit in de provincie Antwerpen. Uitgevoerd 2014 - Aanleg drie hoogstamboomgaarden te Mechelen (88 stuks), Bonheiden (15 stuks) en Duffel (15 stuks) - Mobiele sappersing 20/09/14 te Duffel, 21/09/2014 te Willebroek - Plannen opgemaakt voor hoogstamboomgaard in Mechelen (20 stuks), uitvoering februari 2015 - Akkoorden en plannen voor dorpsboomgaard Heist-op-den-Berg opgemaakt

Figuur 3-12 (In wijzerzin beginnend links bovenaan:) Hoogstamboomgaard Baarbeekhoeve, plantgoed voor de startsnoei, hoogstamboomgaard en boerentuin Mosterdpot

41



Gepland 2015 - Aanplant hoogstamboomgaarden Mechelen en Heist-op-den-Berg - Stimuleren van aanleg van hoogstamboomgaarden in eerste instantie in relictzones en ankerplaatsen - Advies rond aanleg en beheer van hoogstamboomgaarden Nazorg en opvolging Informatie over de aangelegde en herstelde hoogstamboomgaarden wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Eigenaars worden op de hoogte gehouden van onze activiteiten rond hoogstamfruit en gestimuleerd om een correct beheer toe te passen. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskosten, organisatie educatieve activiteiten en advisering particulieren: RLRL via basissubsidies (gemeenten, provincie en ANB) en via subsidies OE Gelinkte acties Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 10. Landschappelijk erfgoed Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 16. Buiten-gewone plekjes

Actie 8.

Knotboom zoekt kachel

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes Doelgroepen Brandhoutliefhebbers en grondeigenaars met knotbomen: landbouwers, particulieren, natuurverenigingen, openbare besturen, wildbeheereenheden,… Doelstelling Algemeen Het onderhoud van knotbomen bevorderen door vrijwilligers op te leiden als ‘knotters’. Eigenaars van knotbomen en gebruikers van hout(kachels) samen te brengen. Indirect het behoud verzekeren van de speciale boombiotopen die knotbomen kunnen zijn (broedholten, met water gevulde holten, rottingsplekken, molm, losse stukken schors,…), waarvan tal van planten- en diersoorten gebruikmaken. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Beschermd landschap Mispeldonck, Zennegat-Battenbroek (fase III); Ankerplaatsen: Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam, Zennegat en Battenbroek, Dal van de Kleine Nete tussen Nijlen en Grobbendonk Relictzones: Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven, Akker- en valleigebied Vaartland, Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Bos- en akkergebied Itegemse Heide en Averechten, Vallei van de Kleine Nete, Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving In het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland vormen knotwilgen een onmiskenbaar deel van het typische cultuur- en natuurhistorische riviervalleilandschap. Helaas worden veel knotbomen 42



slecht beheerd en dreigen daardoor vroegtijdig af te sterven of zelfs te verdwijnen. Onder andere vanuit de hoek van de landbouwers komt geregeld het signaal dat het onderhoud van deze knotbomen als een last ervaren wordt en er is momenteel geen beheerovereenkomst via VLM die het onderhoud subsidieert. Daarentegen gebruiken heel wat mensen hout als verwarmingsbron, o.a. via de erg energie-efficiënte speksteenkachels, tegelkachels of leemkachels. Hier zijn kansen om win-winsituaties te creëren onder de vorm van gratis hout in ruil voor knotwerken. Regionaal Landschap Rivierenland wil hier faciliterend optreden door beide groepen bij elkaar te brengen, knotters op te leiden en te verzekeren tijdens hun knotwerken, een basisondersteuning te bieden bij de opstart van ‘knotteams’, en op te volgen in hoeverre dit systeem tot het behoud van het karakteristieke knotwilgenlandschap kan leiden. Naast knotwilgen in de riviervalleien, komen ook heel wat waardevolle knoteiken voor in de hoger gelegen delen van het werkingsgebied. Ook deze cultuurhistorische relicten zetten we via dergelijke actie in de kijker om hun voortbestaan te helpen garanderen. Uitgevoerd 2014 - Derde opleidingsdag voor nieuwe knotters, georganiseerd door alle Antwerpse RL’s op 18/01/14 te Herentals. Vier nieuwe knotters opgeleid voor RLRL. - Administratie knotaanvragen (kaartonderzoek, evt. terreinbezoeken, werkverdeling) - 241 bomen geknot op 21 verschillende locaties (5 eiken en 236 wilgen) tijdens winterseizoen 20132014; aanvraag voor het knotten van 246 bomen op 21 verschillende locaties (12 eiken, 194 wilgen, 30 populieren en 10 haagbeuken) tijdens winterseizoen 2014-2015 (geteld tot midden februari) (Figuur 3-13) - Vormings- en bedankingsmoment knotteam met demonstratie timbersports op 18/10/2014 in de Krankhoeve te Bonheiden - Opmaak en verdeling flyer ‘uw knotbomen gratis geknot’ die knotters gericht kunnen bussen - Advies bij aanplant en beheer van knotbomen

Figuur 3-13. Locaties geknotte bomen tijdens winterseizoen 2013-2014, en aanvragen winterseizoen 20142015

43



Figuur 3-14 Geknotte wilgen te Heist-op-den-Berg, knotter op net geknotte wilg te Leest, demonstratie ‘timbersports’ op bijeenkomst knotteam te Bonheiden Gepland 2015 - Verwerken nieuwe aanvragen, evt. terreinbezoeken, werkverdeling - Opvolging resultaten (controle uitgevoerde werken) - Publicatie en verspreiding digitale brochure rond verwerken van snoeihout - Uitwerken online knotaanvraagformulier voor nieuwe website RLRL; aftoetsen interesse bij RL’s Vlaanderen in ontwikkeling uniform platform (mobiele knotapplicatie) om vraag en aanbod samen te brengen Nazorg en opvolging Knotters worden door RLRL opgeleid en zijn verzekerd tijdens hun knotactiviteit. Tweejaarlijks richten we een bedankings-, vormings-, en evaluatiemoment in voor het knotteam. Samenwerking en financiering Personeel-, werkings- en projectkost via subsidies van OE voor de landschapsanimator. Gelinkte acties Actie 5. Hagen en houtkanten

Actie 9.

Dreven en monumentale bomen

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouworganisaties, wildbeheereenheden Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen,…

44



Doelstelling Algemeen Behoud en achterstallig beheer van bestaande dreven, aanplant van nieuwe dreven waar opportuun. Behoud en beheer van erfgoedbomen in al zijn facetten (hoekbomen, vrijheidsbomen, veteraanbomen, …) en de communicatie van de verhalen hierachter. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: - SBZ-gebied en habitat(s): Bossen van het zuidoosten van de Zandleemstreek BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Ankerplaats Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam; Relictzones Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven, Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Scheldevallei van Dendermonde tot Kruibeke, Bos- en akkergebied Bogaartsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving De landschapsanimator besteed grote aandacht aan opportuniteiten om het behoud van bestaande dreven te promoten. Waar nodig levert hij advies op maat en regelt eventuele achterstallige onderhoudssnoei of verplegingssnoei. Ook erfgoedbomen en veteraanbomen zijn uniek wegens hun mogelijkheid tot het brengen van een verhaal. Hier wil de landschapsanimator dan ook op inspelen en verschillende partijen samen brengen om deze bomen op lange termijn te kunnen behouden. Waar nodig komt hier ook een snoeibeurt aan te pas. Uitgevoerd 2014 - Bistse Dreef - Kessel o Deze zilveresdoorndreef tussen de Liersesteenweg en de Marnixdreef in Nijlen werd door European Certified Tree Technicians onderzocht. In eerste instantie werd een VTA-analyse gemaakt met bijhorende beheerplan. Op basis van dit plan werd op een tiental bomen een geluidstomografie uitgevoerd om de mate van stamrot te kunnen bepalen. Op basis van de resultaten van deze rapporten werd voor elk van de 88 bomen een snoeiadvies opgemaakt. o Snoei van de dreefbomen – op basis van de rapporten van de boomverzorgers o Historisch onderzoek naar leeftijd dreef, cartografisch en dendrochronologisch. o Communicatie naar brede publiek via de gebruikelijke kanalen

Figuur 3-15 Tomografie, dendrochronologische meting en snoei zilveresdoorndreef

45


-

-

-

-

-


Onderhoudssnoei Dorpslinde – Itegem o Naar aanleiding van een dendrochronologisch onderzoek door Onroerend Erfgoed besloten Regionaal Landschap Rivierenland en de gemeente Heist-op-den-Berg een grondig onderzoek naar de gezondheidstoestand van de boom uit te voeren. Aangezien deze vrijheidsboom meer dan 250 jaar oud is, wil de gemeente extra haar best doen de boom te begeleiden door de ingrijpende wegwerkzaamheden die op de planning staan. o VTA-analyse en opstellen van een beheerplan door boomverzorgers o Onderhoudssnoei als eerste voorbereiding op de wegwerkzaamheden o Overleg en opstellen plan van aanpak om begeleidende maatregelen te treffen voor, tijdens en na de wegwerkzaamheden o Communicatie naar brede publiek via de gebruikelijke kanalen Tweede snoeifase Zwarte populier – Muizen o Het enige autochtone exemplaar van de provincie Antwerpen van deze soort is een hoekboom in knotvorm. De laatste knotbeurt dateert van minstens 40 jaar geleden. Op basis van beheerplannen werd in 2014 de tweede snoeifase uitgevoerd. (zie Actie 4. Autochtone bomen en struiken) Historische dreef - Broeklei Niel o In het winterseizoen 2013 – 2014 werd de historische dreef aan de Broeklei (cf. de Ferraris) in twee fases heraangeplant. Deze aanplant sloeg jammer genoeg niet aan. Na terreinbezoek met de leverancier van de bomen werd geopteerd alle bomen te vervangen door bomen met kluit. Deze werden in december 2014 aangeplant ism Natuurpunt Rupelstreek en de lokale school Groenlaar. o Communicatie naar brede publiek via de gebruikelijke kanalen Pikhakendonkdreef o De historische dreef naar het kasteel Pikhaken werd in het kader van het project Buitengewone Plekjes heraangeplant. (zie Actie 16. Buiten-gewone plekjes) Bleukensweide o Aan de natuurlijke ijsschaatspiste Bleukensweide van het Agentschap Natuur en Bos werd een notelaardreef en een bomenrij van notelaars aangeplant als dijkbeplanting. Deze beplanting kadert historisch in de streek en wil de recreant toelaten noten te rapen (en zo de druk op natuurgebieden weghouden). In 2015 vervolledigt een hoogstamboomgaard het project.

Figuur 3-16 Aanplant dreef Bleukensweide, levering dreefbomen Pikhakendreef, Dorpslinde Itegem na herstelsnoei Gepland 2015 - Inventarisatie oproepen monumentale bomen landschapskrant december 2014. Communicatie, advies en begeleiding beheer waar nodig - Verder stimuleren van behoud en beheer van dreven en monumentale bomen - Opvolging wegwerkzaamheden aan de Dorpslinde van Itegem, graven proefsleuven in bijzijn van boomverzorger. Verbods- en gebodsbepalingen opgenomen in bestek aannemer wegwerkzaamheden. Advisering technische dienst gemeente. - Opvolging reactie op snoei Zwarte populier

46



Nazorg en opvolging Informatie over de aangelegde en herstelde dreven én de beheerde monumentale bomen wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Reactie op snoei wordt de eerste 5 jaren opgevolgd. Advies omtrent snoei aangeplante dreven. Samenwerking en financiering Beheerwerken: 70% door RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB, en subsidies OE; 30% door grondeigenaars Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten en provincie en ANB en via subsidies OE Gelinkte acties Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 10. Landschappelijk erfgoed Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 16. Buiten-gewone plekjes

Actie 10. Landschappelijk erfgoed Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Onroerend Erfgoed Vlaanderen en Onroerend Erfgoed Antwerpen Doelgroepen Grondeigenaars (particulieren, verenigingen, overheden) in ankerplaatsen en relictzones (met uitzondering van beschermde landschappen, beschermde monumenten, beschermde erfgoedlandschappen).

stads-

en

dorpsgezichten

en

Doelstelling Algemeen De landschapsanimator stimuleert en motiveert overheden, verenigingen en particulieren tot het meewerken aan of realiseren van concrete projecten en acties op het gebied van landschapszorg en landschappelijk relevant klein historisch erfgoed. De landschapsanimator is een aanspreekpunt voor iedereen die wil meewerken aan landschapszorg en levert advies op maat. Zo probeert hij het draagvlak voor en de kennis over landschapszorg te vergroten. Om deze projecten uit te voeren doet de landschapsanimator beroep op landschapsteams. Het landschapsteam is geen vast arbeidersteam, maar een team van bij voorkeur sociale-economiebedrijven waarop de landschapsanimator kan rekenen voor een specifiek project. Gaat het om gespecialiseerde werken, dan doen we beroep op specialisten zoals erkende boomverzorgers. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: - SBZ-gebied en habitat(s): zie Gelinkte acties BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Relictzone Vallei van de Nete en kasteeldomeinen; Beschermd Landschap Kruiskensberg en omgeving; Overige zie Gelinkte acties Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit 47



Omschrijving 2014 is het eerste jaar waarin de werking van de landschapsanimator nu onder de bevoegdheid van de Provincie Antwerpen valt, en niet meer onder die van Onroerend Erfgoed. Het aparte jaarverslag en jaarprogramma van de landschapsanimator valt weg en wordt geïntegreerd in dit document. De voornaamste acties en projecten van de landschapsanimator zitten vervat in gerelateerde projecten (zie Gelinkte acties onderaan deze fiche). Andere zaken worden hier vermeld. Uitgevoerd 2014 - terreinprojecten in ankerplaatsen en relictzones (zie ook andere actiefiches): o aanleg en herstel van poelen en waterplassen o promotie en herstel autochtone bomen en struiken o promotie en herstel streekeigen hoogstamboomgaarden o facilitatie knotbomenbeheer o promotie en herstel dreven en erfgoedbomen o aanleg historische Boerentuin in de Mosterdpot, Duffel - sensibiliserende acties (zie ook andere actiefiches): o verspreiding autochtoon plantgoed o project ‘Knotboom zoekt kachel’ (knotbeheer door knotteams in ruil voor brandhout) o participatie in organisatie van Erfgoeddag 2014 (thema Grenzeloos): wandeling in de voetsporen van Victor op zoek naar zijn hond Django in de Mechelse binnenstad en langs de Dijle. o inbreng erfgoedluik in diverse RLRL-projecten: wandelbrochures, Opleiding Rivierkenner, Opleiding Hombeeks Plateau o sensibilisering via landschapskrant, e-nieuwsbrief, website, gemeentebladen,… - prospectie, vertaling en promotie bestaand instrumentarium landschapsbeleid o beschermd landschap en erfgoedlandschap:  Beschermd Landschap Kruiskensberg en omgeving: opvolging technisch ontwerp herinrichting oude meander (ANB, W&Z)  Beschermd Landschap De Kesselse Heide – Het Goor: inbreng historische informatie in ingediend IDH-dossier  Erfgoedlandschap Dijlemonding: inbreng historische informatie in ingediend IHDdossier. o beschermd dorps- en stadsgezicht:  Beschermd Dorpsgezicht Hellegat 41: promotie opmaak herwaarderingsplan. Advies en inrichting prieel ‘de Gloriëtte’  Beschermd Dorpsgezicht Sint-Michielskasteel, SKW: advisering herstel historische waterpartij o beschermd monument:  Fort van Walem: heropstart beheercommisie Fort van Walem.  Ondersteuning indienen van de Dorpslinde van Itegem als te erkennen monument. o promotie en realisatie van beheerovereenkomsten i.s.m. bedrijfsplanner Gepland 2015 - terreinprojecten in ankerplaatsen en relictzones (zie ook andere actiefiches): o aanleg en herstel van poelen en waterplassen o promotie en herstel autochtone bomen en struiken o promotie en herstel streekeigen hoogstamboomgaarden o facilitatie knotbomenbeheer o promotie en herstel dreven en erfgoedbomen - sensibiliserende acties (zie ook andere actiefiches): o verspreiding autochtoon plantgoed o project ‘Knotboom zoekt kachel’ (knotbeheer door knotteams in ruil voor brandhout) o inbreng erfgoedluik in diverse RLRL-projecten: rivierfilms, wandelkaarten, Opleiding Rivierkenner,… o sensibilisering via landschapskrant, e-nieuwsbrief, website, gemeentebladen,… - prospectie, vertaling en promotie bestaand instrumentarium landschapsbeleid o beschermd landschap en erfgoedlandschap 48

Regionaal Landschap Rivierenland o o o


beschermd dorps- en stadsgezicht beschermd monument promotie en realisatie van beheerovereenkomsten i.s.m. bedrijfsplanner

Nazorg en opvolging De gerealiseerde projecten in het kader van landschapszorg worden na uitvoering op regelmatige tijdstippen bezocht en opgevolgd (zie ook gelinkte acties). Samenwerking en financiering Loon-, werkings- en projectkosten landschapsanimator: basissubsidies provincie via OE; 30% cofinanciering door eigenaar bij projectkosten. Gelinkte acties Actie 2. Dal van de Kleine Nete te Kessel + Kesselse Heide Actie 3. Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD) Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie

6.

49



Poelen Actie 7. Hoogstamboomgaarden Actie 8. Knotboom zoekt kachel Actie 9. Dreven en monumentale bomen Actie 11. Herstel klein bouwkundig erfgoed Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 23. Rivierenland in de kijker Actie 26. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Actie 11. Herstel klein bouwkundig erfgoed Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Monumentenwacht, gemeente,… Doelgroepen Eigenaars van klein bouwkundig erfgoed (gemeenten, inwoners, particulieren), brede publiek Doelstelling Algemeen Klein bouwkundig erfgoed in relictzones en ankerplaatsen in het werkingsgebied van RLRL herstellen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Relictzones Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Kleiontginningsgebied Niel, Boom en Rumst Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit

Omschrijving Klein bouwkundig erfgoed (kapelletjes, ijskelders, veldkruisen, grenspalen, …) bepaalt mee het uitzicht en het specifieke karakter van een streek. Vele van deze - vaak niet beschermde - bouwwerkjes hebben nood aan (beperkte) verfraaiingswerken om verder verval tegen te gaan. RLRL voert daarom i.k.v. de werking van de landschapsanimator herstel en landschappelijke herwaardering uit van klein bouwkundig erfgoed in relictzones en ankerplaatsen in haar werkingsgebied. Uitgevoerd 2014 - Herstel toegangspoort en afsluiting steenbakcultuur in Rumst o Productie en plaatsing doosletters NV DE BEUKELAAR o Plaatsing zitbank - Herstel Muur van Madeleine, Battel o Opmaak van bouwkundig inspectierapport door Monumentenwacht Antwerpen

50



Figuur 3-17 Plaatsing historische letters aan de poortmuur in Rumst Gepland 2015 - Opmaak bestek voor herstelwerken aan de Muur van Madeleine - Oproep tot indienen projectvoorstellen rond herstel bouwkundig erfgoed via gebruikelijke communicatiekanalen

Figuur 3-18 Muur van Madeleine Nazorg en opvolging De bedoeling is dat de gerestaureerde bouwwerken ook een meerwaarde vormen voor het brede publiek. RLRL zal daarom de openstelling of wandelingen langsheen de bouwwerkjes mee ondersteunen en stimuleren. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies provincie via OE Projectkost: 70% door RLRL via basissubsidies provincie via OE; 30% door eigenaar Gelinkte acties Actie 10. Landschappelijk erfgoed

51



Actie 12. Paard en Landschap Initiatiefnemer/trekker Antwerpse Regionale Landschappen, Hooibeekhoeve Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger Partners Vlaams Paardenloket, Boerenbond, VLM, Hooibeekhoeve, Merodegebied, Dienst Landbouw en Plattelandsbeleid Provincie Antwerpen, LRV (Landelijke Rijvereniging Vlaanderen), Dienst Ruimtelijke Planning Provincie Antwerpen, Doelgroepen Grote en kleine paardenhouderijen, paardenliefhebbers, hobbyruiters… Doelstelling Algemeen Terreinacties en sensibilisatie gericht op Landschappelijke inpassing van erf en weilanden. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD, m.n. BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Land- en tuinbouwgronden worden steeds meer ingenomen door recreatieve en professionele paardenhouderijen. Het project “Paard(en)Landschap” wil de ruimtelijke verrommeling die daar vaak mee gepaard gaat, ombuigen tot een positieve trend. Door provinciebreed te informeren, inspireren en sensibiliseren tonen we de meerwaarde van landschappelijke inpassing van paardenhouderijen voor de paardensector, maar ook voor de landbouw- en natuursector. We zorgen voor de omslag op terrein via 25 pilootcases. De ontsloten kennis en best practices worden doorgegeven via een draaiboek. Zo vormt dit project de hefboom om paardenhouders als nieuwe doelgroep in te schakelen in natuur- en landschapszorg. Uitgevoerd 2014 In kader van PDPO III oproep werkten de Antwerpse Regionale Landschappen een project uit rond dit thema (deadline dossier 30/10/2014). - Overleg met Antwerpse Regionale Landschappen - Overleg met mogelijke projectpartners (inhoudelijk-financieel-uitvoerend) zoals Hooibeekhoeve, Vlaams Paardenloket, Boerenbond, VLM, LRV, Merodegebied, Landschapspark Zuidrand… - Schrijven dossier in samenspraak met partners - Engagementsverklaring partners opmaken en verzamelen - Op donderdag 30/10 indienen van het dossier (plattelandsontwikkelingsproject) bij het Provinciaal Steunpunt Platteland. Dinsdag ll (17/11) liet de Vlaamse Landmaatschappij (beheersdienst maatregel OmgevingsKwaliteit en P+) aan de provincies weten dat de Europese Commissie op dit moment de werkingskosten voor bepaalde onderdelen van de maatregel Omgevingskwaliteit niet kan aanvaarden. (Letterlijk: De Europese Commissie streeft naar een strikte interpretatie van de term 'investeringen' in artikel 20 in de Europese verordening 1305/2013.) De CCEP (Coördinerende Cel Europees Landbouwbeleid) zoekt samen met de Vlaams Landmaatschappij hoe ze hiermee om kunnen gaan. In kader daarvan vroeg VLM aan de provincies om hun Technische werkgroepen voor 2014 op te schorten. Dit betekent dat de besluitvorming (Technische Werkgroep en Provinciaal Management Comité) worden uitgesteld naar een nog niet nader bepaalde datum. Dus projecten zullen hun startdatum moeten verlaten tot na de nieuwe vergadering van het Provinciaal Management Comité.

52



Gepland 2015 Tot op heden is er nog geen bevestiging van het de provincie Antwerpen wanneer de Technische Werkgroep en Provinciaal Management Comité bijeen zullen komen. Het project zal van start gaan zodra de goedkeuring gekregen is. Tot die tijd ligt het project stil. Nazorg en opvolging Samenwerkingen die leiden tot terreinrealisaties worden minstens om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de eventuele aanplanting en de vegetatie beschreven. Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden Samenwerking en financiering Personeelskost en overige projectkost via PDPO Financiering landschappelijke inpassing: € 65% door PDPO en 35% door eigenaar Gelinkte acties Actie 5. Autochtone bomen en struiken Actie

6.

53



Poelen Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten

Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels, Elly Vaes, Charlotte De Wit Partners Gemeenten, provincie, Natuurpunt, landbouwverenigingen, Agentschap Onroerend Erfgoed,… Doelgroepen Openbare en particuliere grondeigenaars, recreanten Doelstelling Algemeen Vanuit natuurrecreatie draagvlakverbreding voor landschapsherstel creëren en in de omgeving van de wandeltrajecten (o.a. Wandelnetwerk Rivierenland, Wandelgebied Rivierenland, Wandelgebied Pallieterland en Wandelnetwerk Kempense Netevallei) het landschap herstellen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: zie Gelinkte acties Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Regionaal Landschap Rivierenland coördineerde in de periode 2008-2013 de realisatie en publicatie van de recreatieve wandelstructuren ‘Wandelnetwerk Rivierenland’, ‘Wandelgebied Rivierenland’, ‘Wandelgebied Pallieterland’ en de recreatieve fietstrajecten ‘Landschapsbelevenissen in Rivierenland’. Vanaf de start was het de bedoeling om de inzet van RLRL rond natuurrecreatie te koppelen aan landschapsherstel, m.a.w. de routestructuren in te zetten als hefboom voor landschapsherstel in de omgeving van de trajecten. Hierbij is het de bedoeling om kleine landschapselementen (poelen, hagen en houtkanten, knotbomen, hoogstamboomgaarden) te herstellen, eventueel landschap verstorende elementen te saneren, en hierover te communiceren naar de recreanten. Als basis voor de landschapsherstelprojecten kunnen o.a. de inventarisaties van kleine landschapselementen die voor sommige gemeenten reeds beschikbaar zijn, gebruikt worden. Uitgevoerd 2014 Van alle landschapsherstelprojecten uitgevoerd door RLRL in 2014 (Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.), bevond 41,04 % zich in een straal van 100m rondom een recreatief traject (71 op 173) :

54



Figuur 3-19 Locatie landschapsherstelprojecten in de omgeving van recreatieve trajecten (wandellussen, wandelnetwerken en fietstrajecten Landschapsbelevenissen) Wandelnetwerk Rivierenland  Knooppunten 15-16 o Aanleg 50m heg  Knooppunten 322-323 o Knotten 14 knotwilgen  Knooppunten 112-156 o Heraanplant dreef – 35 Zomereiken  Knooppunten 154-155 o Opfrissing bosje Steenbakkerijen – Buitengewone plekjes  Knooppunten 161-269 o Plaatsing doosletters poortmuur De Beukelaar  Knooppunten 158-182 o Aanleg 2,25 hectare fauna-akker  Knooppunten 211-236 o Aanplant struikengordels en bosrand toegang natuurgebied – Buitengewone plekjes  Knooppunten 285-286 o Knotten 3 knotwilgen  Knooppunten 85-188 o Aanleg 0,425 hectare fauna-akker  Knooppunten 76-273 o Aanleg notelaardreef en notelaarrij – 38 bomen – inrichting Bleukensweide  Knooppunten 77-80 o Aanleg 0,1 hectare fauna-akker  Knooppunten 78-79 o Aanleg houtkant – 50 stuks o Knotten 3 knotwilgen  Knooppunten 129-194 55



o Aanleg 0,25 hectare fauna-akker Knooppunten 50-125 o Aanleg 0,129 hectare akkerrand o Aanleg 0,156 hectare akkerrand  Knooppunten 11-137 o Knotten 13 knotwilgen  Knooppunten 18-72 o Aanleg 0,1 hectare fauna-akker o Aanleg 0,0845 hectare fauna-akker o Aanleg 0,1 hectare fauna-akker Wandelgebied Rivierenland  Barebeekpad o Aanplant fruitboomgaard 88 bomen o Aanplant 950m hagen o Aanplant 13 knoteiken o Knotten 9 knotwilgen  Mechelsbroekpad o Knotten 30 knotwilgen  Berentrodepad/Zellaerpad o Inboeten gemengde haag – 100 stuks  Katelijnepad o Knotten 7 knoteiken  Torekenspad o Knotten 20 knotwilgen o Knotten 15 knotwilgen  Waverwoudpad o Ondersteuning aanplantactie bosuitbreiding Bos voor Iedereen met 2250 stuks plantgoed o Oogst autochtone locatie: wilde mispels o Aanleg 3 hectare fauna-akker o Aanleg 100m elzensingel Wandelgebied Pallieterland  Brede Zijppad o Ondersteuning aanplantactie bosuitbreiding Bos voor Iedereen met 2250 stuks plantgoed o Oogst autochtone locatie: wilde mispels o Aanleg 3 hectare fauna-akker o Aanleg 100m elzensingel  Koningsbossenpad o Aanleg 0,4 hectare fauna-akker  Jutseplassenpad o Aanleg 0,063 hectare akkerrand o Aanleg 0,35 hectare fauna-akker  Jan Gaspad/Hoevepad o Aanleg 0,017 hectare fauna-akker  Goorpad o Knotten 10 knotwilgen  Sint-Janspad o Aanleg 0,126 hectare akker-rand o Aanleg 0,63 hectare akker-rand o Aanleg 0,432 hectare akker-rand  Sonneschotpad o Landschappelijke inrichting picknickplaats met hagen en knotwilgen  Heikantwandeling o Aanleg 0,13 hectare fauna-akker  Lammekespad o Herstel houtkant – 125 stuks  Donkpad 

56



o Aanleg 60m gemengde haag o Aanleg 0,07 hectare fauna-akker  Haegenbroekwandeling o Knotten 10 knotwilgen  Nijlenbeekpad o Knotten 10 knotwilgen Wandelnetwerk Kempense Netevallei  Knooppunten 1-96 o Aanleg 0,23 hectare fauna-akker o Aanleg 150m heg  Knooppunten 34-35 o Inrichting hoeve en imkerij met hagen en houtkanten – 2191 stuks  Knooppunten 18-53 o Inboeten houtkant 125 stuks  Knooppunten 49-52 o Herstelwerken Dorpslinde Itegem  Knooppunten 71-78 o Knotten 20 knotwilgen  Knooppunten 43-44 o Knotten 24 knotwilgen  Knooppunten 66-68 o Aanleg 0,05 hectare fauna-akker  Knooppunten 30-32 o Knotten 30 knotpopulieren  Knooppunten 55-56 o Knotten 6 knotwilgen  Knooppunten 50-87 o Herstel Bistse Dreef – 88 bomen  Knooppunten 51-57 o Aanleg 0,1548 hectare akker-rand o Aanleg 0,196 hectare fauna-akker  Knooppunten 94-98 o Aanleg 0,11 hectare fauna-akker  Knooppunten 91-97 o Aanleg 0,04 hectare fauna-akker  Knooppunten 77-81 o Aanleg 0,132 hectare akker-rand  Knooppunten 16-84 o Aanleg 0,09 hectare akker-rand  Station Nijlen – Knooppunt 37 o Aanleg 0,1 hectare fauna-akker Gepland 2015 - Verderzetting selectie landschapsherstel langsheen wandelen fietspaden - Aandacht voor nieuwe aangesloten gemeenten (uitbreiding Wandelnetwerk Rivierenland) - Communicatie naar recreanten, gemeentebesturen, toeristische verenigingen - Ontwerp tijdelijke werfborden die langs de recreatieve routes geplaatst worden met uitleg over het project (bv. aanplant haag, aanleg fauna-akker,…) Nazorg en opvolging De herstelacties worden nauwlettend opgevolgd en gecommuniceerd naar de recreanten. Samenwerking en financiering Loon-, werkings- en projectkosten: RLRL via basissubsidies provincie en gemeenten; in ankerplaatsen en relictzones door Onroerend Erfgoed.

57



Gelinkte acties Actie 2. Dal van de Kleine Nete te Kessel + Kesselse Heide Actie 3. Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD) Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie

6.

58



Poelen Actie 7. Hoogstamboomgaarden Actie 8. Knotboom zoekt kachel Actie 9. Dreven en monumentale bomen Actie 10. Landschappelijk erfgoed Actie 11. Herstel klein bouwkundig erfgoed Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden Actie 16. Buiten-gewone plekjes Actie 18. Prettig groen Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 23. Rivierenland in de kijker

Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Initiatiefnemer/trekker VLM Contactpersoon RLRL Katrien Proost Partners Landbouwverenigingen, VLM Doelgroepen Landbouwers

Doelstelling Algemeen Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, dit met de focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft voor het landschap. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: zie Gelinkte acties Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Regionale landschappen werken traditioneel samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, die zich toelegt op het afsluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. In RLRL startte deze samenwerking in april 2009. Door het aanduiden van ‘aandachtsgebieden’, waar de bedrijfsplanner zich prioritair op richt, willen we de beheerovereenkomsten zo doelgericht mogelijk inzetten, namelijk waar een duidelijke meerwaarde voor bijvoorbeeld aanpalende waterlopen of landschapselementen kan gehaald worden. Situering

59



Figuur 3-20 Werkingsgebied bedrijfsplanners provincie Antwerpen vanaf 01/01/14 Uitgevoerd 2014 In 2007 keurde de Europese Commissie het Vlaamse Programmadocument voor Plattelandsontwikkeling 2007-2013 (PDPO II) definitief goed. Dit vormde het kader voor het Vlaamse plattelandsbeleid voor de programmaperiode 2007-2013. PDPOII liep af in 2013. Op 1 januari 2014 ging de derde programmaperiode voor plattelandsontwikkeling van start PDPOIII (2014-2020). Het ontwerp van het Vlaams programmadocument voor plattelandsontwikkeling werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 24 januari 2014. In de loop van april 2014 diende de Vlaamse overheid het ontwerpdocument in bij de Europese Unie. In het PDPO III staan onder meer de beheerovereenkomsten van de VLM voor de periode 2014-2020 beschreven. 2014 was een overgangsjaar waarin vooral gefocust werd op de aflopende contracten. In de tweede helft van 2014 werden de landbouwers bezocht en werd er samen met hun op terrein bekeken in welke mate deze aflopende contracten konden hernieuwd worden en vervangen door het nieuwe aanbod van pakketten. Verder werden er landbouwers met lopende contracten begeleid, geadviseerd en opgevolgd.

60



Figuur 3-21 Beheerovereenkomsten De VLM biedt tijdens de derde programmaperiode een aantal nieuwe pakketten aan. Zo zullen landbouwers voortaan een beheerovereenkomst kunnen sluiten voor het onderhoud van knotbomenrijen en voor de aanleg en het beheer van bloemenstroken. Een aantal beheerpakketten werd speciaal ontworpen met het oog op de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in en rond Natura 2000gebieden. Daarnaast zijn er heel wat pakketten voorzien die gelijkaardig zijn aan pakketten uit de voorbije programmaperiode (PDPO II: 2007-2013). Een aantal beheerpakketten uit PDPO II wordt niet langer aangeboden. Voor subsidies voor de aanleg van kleine landschapselementen kunnen landbouwers voortaan terecht bij het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds. In de folder ‘investeren in het platteland met beheerovereenkomsten’ vindt u een overzicht van de verschillende beheerpakketten binnen PDPO III (onder voorbehoud van goedkeuring door de Europese Commissie). Een overzicht van de aangeboden pakketten vind je op volgende website: http://www.vlm.be/landtuinbouwers/beheerovereenkomsten/Pages/default.aspx? In het nieuwe Vlaams programma voor plattelandsontwikkeling (PDPO III) zijn subsidies voorzien voor de toepassing van verschillende ‘agromilieu-klimaatmaatregelen’. Er zijn 2 types van ‘agromilieuklimaatmaatregelen’: de agromilieumaatregelen van het Departement Landbouw & Visserij en de beheerovereenkomsten van de Vlaamse Landmaatschappij. Bijgevoegde tabellen en figuren geven een overzicht van het type beheerovereenkomsten afgesloten/verlengd in 2014 zowel een algemeen overzicht (Tabel 3—5) als per gemeente (Tabel 3—6). Figuur 3-22 geeft locaties per gemeente weer op kaart. Tabel 3—5 Overzicht beheerovereenkomsten binnen RLRL op 1/1/2015

61



Gepland 2015 Vanaf 01/01/15 kunnen nieuwe beheerovereenkomsten gesloten worden onder nieuwe voorwaarden. De bedrijfsplanner ondersteunt mee het project akkerranden (zie Actie 15). Gebiedsgericht kijken we naar volgende gebieden: Dal van de Kleine Nete, Heffen, Kleine Steylen Boom (informatie opvragen) en omgeving Fort van Lier. Op vlak van soorten gaat er in 2015 extra aandacht naar akkervogels, dankzij de nieuwe afbakeningen in Rivierenland. Hiervoor wordt er naar extra middelen gezocht door het regionaal landschap als partner in het projectvoorstel in kader van Interreg 2seas Grey Matters in samenwerking met VLM. Nazorg en opvolging De bedrijfsplanner staat in voor de opvolging van de correcte uitvoering en evaluatie van de beheerovereenkomsten gedurende de contractperiode (5 jaar). Dit gebeurt door individuele bedrijfsbezoeken, al dan niet met opmaak van een bedrijfsplan. De bedrijfsplanner organiseert mee communicatie- en vormingsmomenten i.s.m. andere partners, gericht op de doelgroep landbouwers en in functie van een ruimer maatschappelijk draagvlak (bv. een stand op evenementen, plaatsing SAM-borden op aantal locaties met beheerovereenkomsten).

62



Tabel 3—6 Aantal en type detailbeheerovereenkomsten op 31/12/14 per gemeente

63



Figuur 3-22 Locaties beheerovereenkomsten in werkingsgebied RLRL anno 01/01/2015 Samenwerking en financiering Vergoedingen voor beheerovereenkomsten: VLM met Europese steun Loon- en werking bedrijfsplanner: VLM met Europese steun Loon- en werking voor opvolging vanuit RLRL: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 2. Dal van de Kleine Nete te Kessel + Kesselse Heide Actie 3. Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD) Actie 5. Hagen en houtkanten Actie

6.

64



Poelen Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden

Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes, Joke Maes, Katrien Proost Partners Wildbeheereenheden, Boerenbond, Kringwerking Boerenbond, Landelijke Gilden, VLM, Agrobeheercentrum Eco², Natuurpunt en haar lokale afdelingen, gemeenten, ANB, Provincie Antwerpen, gemeentelijke diensten voor landbouw Doelgroepen Landbouwers met en zonder ervaring met agrarisch natuurbeheer, jagers, particulieren, gemeentebesturen, recreanten, natuurverenigingen, proefcentra, provinciale tuinbouwscholen. Doelstelling Algemeen De natuurwaarde van maïs- en monocultuurakkers of -akkerranden (tijdelijk) verhogen door het inzaaien van zaadmengsels met diverse nectar-, blad-, zaad- en knolgewassen die jaarrond voedsel of schuilplaats bieden aan een brede groep van insecten, vogels en zoogdieren (onder meer heel wat rode lijstsoorten zoals patrijzen, veldleeuweriken…). Creëren van (tijdelijke) KLE’s en natuurverbindingen waardoor natuurlijke akkerkruiden een kans krijgen. Het maatschappelijk draagvlak en de kennis vergroten van de verschillende functies van fauna-akkers en akkerranden en in het bijzonder jacht en landbouw betrekken bij de thema’s biodiversiteit en natuur. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Beschermd landschap: De Vallei Van de Bruine Beek, Zennegat-Battenbroek (fase IV), ZennegatBattenbroek (fase II); Ankerplaatsen: Omgeving van Gestel, Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar, Zennegat en Battenbroek; Relictzones: Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver, Kleiontginningsgebied Niel, Boom en Rumst, Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Zijbeken van de Grote Nete, Akker- en valleigebied Vaartland Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Met het deelproject ‘fauna-akkers’ willen we, door het inspelen op gemeenschappelijke belangen, de doelgroepen jacht en landbouw betrekken bij de thema’s biodiversiteit en natuur: jagers zien hun jachtkansen toenemen bij een stijging van de biodiversiteit, en ook landbouwers hebben baat bij een toegenomen aantal bestuivers in de omgeving van hun landbouwgewassen. Zij krijgen via dit project de kans om braakliggende monocultuurakkers in te zaaien met mengsels van diverse nectar-, blad-, zaad- en knolgewassen die jaarrond voedsel of schuilplaats bieden aan een brede groep van insecten, vogels en zoogdieren. Het project voorziet ook de nodige kennisverspreiding over de inhoud van de zaadmengsels, de ideale zaaidiepte en -dichtheid, het beheer, de te verwachten diersoorten, en kennis relevant voor landbouwers inzake aangifte bij de mestbank e.d. Daarnaast voorzien we ervaring-uitwisselingskansen en een systeem om de resultaten te monitoren. 65



Met het deelproject ‘akkerranden’ spelen we in op de baten die zij kunnen creëren voor zowel omgeving, landbouwer als passant/recreant. Enerzijds zijn akkerranden een potentiële bron van wilde biodiversiteit. Daarnaast kunnen ze ook economisch waardevol zijn voor de landbouwer. Dit noemt men ‘functionele agrobiodiversiteit’ (FAB). Zo worden er akkerranden aangelegd om het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw te verminderen en de kwaliteit van het oppervlaktewater te verbeteren. Akkerranden vormen immers een biotoop voor natuurlijke vijanden van organismen die schadelijk zijn voor teeltgewassen. Deze functie is vaak niet gekend bij de betrokken landbouwer, maar ook niet bij de ‘toevallige’ passant/recreant. Daarnaast hebben heel wat natuurverenigingen geen weet van lokale inspanningen van landbouwers omtrent het verhogen van de biodiversiteit. Daarom wil RLRL enerzijds kennis over akkerranden vergroten zowel bij de landbouwers als bij de recreanten, en anderzijds natuurverenigingen tonen hoe landbouwers zich via akkerranden inzetten voor meer biodiversiteit. Door een reeks kleinschalige projecten wordt het netwerk tussen de verschillende partijen versterkt. Landbouwers kunnen hun akkerranden ter beschikking stellen aan technische of wetenschappelijke scholen of proefcentra voor studieprojecten rond FAB, bijvoorbeeld de monitoring van belangrijke soorten voor gewasbescherming. Dergelijke projecten kunnen vervolgens toegelicht worden op infoborden en in wandelbrochures, maar ook via andere mediakanalen kenbaar gemaakt worden aan het brede publiek.

Figuur 3-23. Fauna-akkers en akkerranden ingezaaid in Rivierenland in 2014 Uitgevoerd 2014 - Deelproject fauna-akkers: o Registratie bestellingen, adviesverlening en beoordeling inzaailocaties o Levering van 9,72ha fauna-akker (Figuur 3-23) o Promotie openbare Flickr-fotocollectie van de plantensoorten in de zaadmengsels om determinatie te vergemakkelijken (http://www.flickr.com/photos/rivierenland/sets/72157634085938868/) o Speciale aandacht voor fauna-akkers bij landbouwers: I.s.m. de bedrijfsplanner van de VLM werd met enkele landbouwers een traject doorlopen van informeren, sensibiliseren en overtuigen. Drie landbouwers, met gronden op locaties waar een goede passage van recreanten is (langs wandelen fietspaden), waren bereid om een fauna-akker of brede 66


o

o o o

o


faunastrook in te zaaien en dit te combineren met een insectenhotel en een infobord over het fauna-akkerproject en solitaire bijen op hun terrein. Presentatie fauna-akkers door Antwerpse RL’s op de algemene vergadering van het Antwerps overleg van WBE’s op 06/05/2014 te Broechem; workshop natuur- en boswetgeving voor WBE’s provincie Antwerpen op 20/10/2014 te Zoersel Plaatsing infowand fauna-akkers op viering ‘10 jaar groene zorg’ op 05/05/2014 te Koningshooikt (Lier) en op de opendeurdag van De Biohoeve te Westerlo op 07/06/2014 Opmaak eigen infopanelen fauna-akkers: twee projectpanelen als aanvulling op de algemene infostand van RLRL, en twee panelen als achtergrondinfo bij het spel ‘zaden raden’. Promotie fauna-akkerproject op publieksevenementen ‘More than honey’ op 29/03/2014 te Bonheiden, ‘Gastvrij voor de bij’ op 01/06/14 te Schelle, en Heistse Landbouwdag op 13/09/2014 te Wiekevorst Steekproefsgewijze terreinbezoeken door bedrijfsplanner en RLRL-medewerker ter evaluatie van de resultaten

Figuur 3-24 Infostand hoevefeesten Bevel, contactmoment akkerranden, fauna-akker Bonheiden -

Deelproject akkerranden: o Overlegmomenten met VLM, Boerenbond en Agrobeheercentrum Ecokwadraat o (Terrein)bezoeken aan 7 landbouwers in Nijlen, Berlaar, Heist-op-den-Berg en de stad Mechelen en Lier en afsluiten van de contracten o Samenstelling en bestelling zaadmengsel in overleg met Agrobeheercentrum Ecokwadraat o Aanleg van 1,3ha akkerrand (6 m breed) langs wandelroutes door de 7 deelnemende landbouwers tegen een vergoeding van 1600 euro/hectare akkerrand (Figuur 3-23) o Infoborden werden ontworpen en geplaatst langs de aangelegde akkerranden om op terrein informatie mee te geven aan de recreanten en toevallige passanten o RLRL infostand ter promotie van het project op Bevelse Hoevefeesten en op de Dag van de Landbouw (Mechelen) bij deelnemende landbouwers, en een infostand op Heistse Landbouwdag o Ontwerp en druk van de brochure ‘Landbouwers werken aan een fleurig landschap’ (8 pagina’s) o Organisatie contactmoment Akkerranden op 27/11/2014 te Heist-op-den-Berg bij deelnemende landbouwer ter afsluiting van het seizoen en ter voorstelling van het vervolgproject

Figuur 3-25 Akkerranden zomer en herfst Gepland 2015 - Deelproject fauna-akkers: o Oproep inzaailocaties, aankoop en verspreiding zaadmengsels o Publicatie resultatenbrochure PDPO fauna-akkers door Antwerpse RL’s 67


-


o Info-/studiemoment in juni met voorstelling resultatenbrochure Deelproject akkerranden: o Heraanleg van de akkerranden in 2015 in overleg met de landbouwers met eventueel een beperkte herschikking van de bestaande akkerranden. o Overleg met partners/verenigingen o Inventarisatie van mogelijke akkerranden voor 2016 in de buurt van bestaande akkerranden bij dezelfde en/of naburige landbouwers om een plaatselijk netwerk van akkerranden te creëren. Lokale natuurverenigingen worden hierbij betrokken om samen de meest ecologisch efficiënte verbindingen te maken die binnen de bedrijfsvoering passen. o Uitwerken van communicatiekanalen voor het promoten van de ‘verkoop’ van akkerranden: lokale bewoners, scholen, gemeenten en bedrijven worden door intensieve en aangepaste communicatie geïnformeerd over de mogelijkheid om akkerranden te sponsoren (0,16 euro /m² akkerrand). o Plannen van belevingsmomenten voor scholen: bv. excursies voor biologie, boeketjes voor Moederdag, workshop over agrobiodiversiteit, etc. o Afsluiten van contracten met de landbouwers voor akkerranden 2016 op basis van de gesponsorde vierkante meters. o Verbreden van algemene kennis over agrobiodiversiteit en –afhankelijk van de gewassen die geteeld worden- het aanreiken van specifieke informatie over mogelijk toepasbare functionele agrobiodiversiteit bij de landbouwer. o Informeren en sensibiliseren van (functionele) agrobiodiversiteit bij alle betrokken partners

Nazorg en opvolging Samen met de andere Antwerpse regionale landschappen volgt RLRL de monitoringresultaten van de actie op. Zo kunnen we evalueren in hoeverre de fauna-akkers tot meer biodiversiteit en een grotere betrokkenheid van de sectoren jacht en landbouw bij de thematiek leiden. Op interessante locaties zullen we de grondeigenaars stimuleren om fauna-akkers te blijven inzaaien. Via terreinbezoeken zal er gezocht worden naar aansluiting met andere KLE. RLRL stimuleert duurzame samenwerkingsverbanden die in de toekomst een meerwaarde kunnen zijn voor de ontwikkeling van nieuwe projecten: - Samenwerking tussen proefcentra/onderzoeksinstituten/provinciale scholen en landbouwers i.k.v. onderzoek naar het ecologisch en economisch belang van functionele agrobiodiversiteit van akkerranden. - Samenwerking tussen natuurverenigingen en landbouwers voor het verbreden van het draagvlak tussen beiden door kennismaking met elkaars inspanningen omtrent biodiversiteit. - Samenwerking tussen toeristische verenigingen en landbouwers i.k.v. bekendmaking inspanningen landbouw voor natuur en landschap. - Samenwerking tussen landbouwers en VLM voor mogelijke Beheerovereenkomsten. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost via basissubsidies RLRL, deels gefinancierd door Departement LNE, Departement Landbouw en Visserij, VLM en ANB. Projectkost fauna-akkers tot juni 2014 via PDPO Aankoop zaadmengsels: via projectsubsidies aan WBE’s door ANB Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 14. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten

Actie 16. Buiten-gewone plekjes Initiatiefnemer/trekker RLRL (hoofdpromotor) i.s.m. Antwerpse Regionale Landschappen Contactpersoon RLRL 68



Charlotte De Wit, Ankatrien Boulanger Partners Provincie Antwerpen, RL de Voorkempen, RL Schelde-Durme, RL Kleine Grote Nete, Landschapspark Zuidrand, Antwerpse gemeenten, overige instanties, brede publiek Doelgroepen Brede publiek (gemeenten, open ruimte gebruikers, andere instanties, …) Doelstellingen Algemeen We willen aantonen dat je met een beperkt budget ingrepen kan uitvoeren die een groot verschil maken. Volgende doelstellingen staan daarbij voorop: - Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten - Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving - Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners - Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes - De buiten-gewone plekjes fungeren als demonstratieprojecten waarmee een katalysator-effect wordt beoogd om bijkomende locaties aan te pakken Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD: Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Beschermd landschap: Dijlevallei en Pikhakendonk; Ankerplaats: Dijlevallei Mechelen en Rijmename; Relictzone: Dijlevallei stroomafwaarts Leuven Ankerplaats: Zennegat en Battenbroek Relictzone: Zennevallei met haar beemden ten Noorden van het Brussels Gewest Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Door opknappen en vergroenen willen de Antwerpse regionale landschappen 50 locaties in de provincie Antwerpen transformeren tot “buiten-gewone plekjes”. Dit door een participatieve benadering waarbij het brede publiek een centrale rol speelt in het project. Zij vormen het eerste aanspreekpunt om locaties in te zenden en via verscheidene publiekswedstrijden te komen tot 1 op te knappen locatie per deelnemende gemeente. Via dit project zijn in het werkingsgebied van RLRL 13 locaties in 11 gemeenten opgeknapt en vergroend. Bij de het ontwerp en de uitvoering van de werken werd zoveel mogelijk beroep gedaan op (potentiële) gebruikers van de plekjes om draagvlak te creëren voor de nieuwe inrichting. Als laatste fase in het project vond er een publieke stemming plaats om per regio een ultieme winnaar te verkiezen die de mooiste transformatie onderging. Uitgevoerd 2014 In 2014 ging RLRL actief aan de slag om de genomineerde plekjes op te knappen. Hieronder wordt per locatie in Riviereland een overzicht van de uitgevoerde werken gegeven. Zoals eerder vermeld, werd bij ontwerp en uitvoering zoveel mogelijk beroep gedaan op de gebruikers van de plekjes (Figuur 3-26).

69



Figuur 3-26 Locaties project Buitengewone Plekjes in Rivierenland Overzicht opknapwerken buiten-gewone plekjes: - Pikhakendreef te Bonheiden: - vrijmaken wandelpad - aanplant 34 zomereiken - aanplant 300m houtkant met eik als doorgroeiers - verwijderen 34 aangeplante zomereiken en heraanplant van de bomen met kluit - Bosje bij Steenbakkerijen te Niel: - herplanten 40m haag langs straatkant met inheemse soorten - pad van 60m vrijmaken door het bosje - plaatsen kastanjepalen om takken tussen te vlechten - plaatsing van een houten trap tegen de Rupeldijk ter optimalisatie van de circulatie - inboeten aangeplantte Kornoelje - versieren van het pad met houtkunstwerkjes en boomstamzitjes - organisatie van een publieke werkdag op 22/03/2014 met 20 deelnemers - Peremansheidestraat te Heist-op-den-Berg: - aanplant 20m gemengde haag (uitvoering door gemeente) - maken 70m vlechtscherm (uitvoering door gemeente) - plaatsen houten brugje over gracht (uitvoering door gemeente) - inzaaien bloemenmengsel op 200m² - plaatsing pick-nickbank (uitvoering door gemeente) - plaatsing beestentoren ism basisschool Zonderschot op 09/05/2014 e - Hoge Burgstraat te Heist-op-den-Berg (2 opgeknapte plekje): - organisatie infovergadering 16/10/2014 met 10 deelnemers - aanplant struikengordel met 1500 stuks plantgoed - zie ook Actie 18. Prettig groen - Speeltuin Mijlstraat te Duffel: - organisatie plantactie met lln basisschool De Meyl op 13/03/2014 - aanplant 120m² struikengordel met bloesem- en bessenstruiken - aanplant 15m houtkant met els en hazelaar - aanplant solitaire noot 70


-

-

-

-

-

-

-


- organisatie bouw 2 wilgenhutten met scouts op 16/03/2014 e Spoorweglaan te Duffel (2 opgeknapte plekje): - Inzaaien strook van 400m lang en 10m breed langs fietspad met wild bloemenmengsel Oude Atletiekpiste in de Valkstraat te St-Katelijne-Waver - organisatie infomoment met buurtbewoners om tot ontwerp en uitvoering te komen op 18/02/2014 - organisatie bouw wilgendorp en wilgenluifel ism scouts Parsival op 09/03/2014 - zie ook Actie 18. Prettig groen Kapellenlei te Rumst: - veiligheidskap van 6 Italiaanse populieren (uitvoering door gemeente) - verwijderen oude afsluiting (uitvoering door gemeente) - plantactie op 11/03/2014 met basisschool Sleutelhof van 20m struikengordel met bloesem- en bessenstruiken - vlechten van wilgenpoort - plaatsing van een zitbank Omgeving compostpark Valkenhof te Berlaar: - input vragen aan de compostmeester ivm het ontwerp - verwijderen overwoekerende beplanting met vooral invasieve exoten (uitvoering door gemeente) - aanplant 35m gemengde haag - aanplant 2 solitaire eiken - inzaaien grasmengsel met klaver - inzaaien wild bloemenmengsel - aanplant lelietje van Dalen en krokus - plaatsing picknickbank - plaatsing zitbank (uitvoering door gemeente) - heraanplant 2 zomereiken met kluit Wijkpark Elsbroek te Nijlen: - verwijderen sluiksort - opkuisen overige groenruimtes in de wijk - aanleg grasdallen voor voldoende doorgang - organisatie plantactie op 12/03/2014 ism met buurt en jongeren van Arktos - aanplant 115m gemengde haag - bouw wilgendoolhof, wilgenhutten en wilgenpoort - inzaaien 1500m² bloemenweide - aanplant 3 appelbomen, 2 notelaars en zomereik - plaatsing boomstamzitjes Graspleintje oud-gemeentehuis aan de Leibeekstraat te Mechelen: n.a.v. de vondst van een obus uit WOI werd een bodemscan uitgevoerd door Stad Mechelen. De resultaten gaven aan dat er nog projectielen in de grond zaten waardoor de werken definitief gestaakt werden. Domein Tivoli te Mechelen: - het bijenhotel dat bedoeld was voor bovenstaande locatie werd geplaatst op domein Tivoli - opmaak infobord - inzaaien 100m² bloemenmengsel Natuurspeelplaats Leliestraat te Mechelen: - aanplant 36m fruithaag (met recuperatie van kastanjepalen bedoeld voor locatie Leibeekstraat)

71



Figuur 3-27 Wilgentunnel St.Katelijne-Waver, plantactie Duffel, bruin zandoogje op bloemenweide in Nijlen, zitbank compostpark Berlaar Gedurende juni-juli 2014 liep de laatste publiekswedstrijd waarbij in Rivierenland 1 ultieme winnaar verkozen werd. De website van Buiten-gewone plekjes werd hiervoor geupdate met recente foto’s van de opknapwerken en er werd een intensieve informatiecampagne gevoerd om de plekjes zoveel mogelijk in de kijker te zetten. Voor regio Rivierenland werden er 955 stemmen verzameld. Dit gaf onderstaand klassement in Tabel 3—7. Tabel 3—7: Overzicht behaalde stemmen publiekswedstrijd regio Rivierenland # ranglijst provincie Antwerpen

titel plekje

adres

stad

stemmen tijdens fase 2 (sept 2013)

stemmen tijdens fase 3 (juni-juli 2014)

2

Bosje bij Steenbakkerijen

Steenbakkerijen

Niel

52

197

4

Groene driehoek Peremansheidestraat

Peremansheidestraat tegenover nr. 31

Heist-op-den-Berg

48

187

5

Speeltuintje op het Peter Benoitplein

Peter Benoitplein

Schelle

269

174

7

Speeltuin Mijlstraat

Mijlstraat

Duffel

182

154

16

Voormalige atletiekpiste Valkstraat

Valkstraat

Sint-Katelijne-Waver

104

79

21

Parkje aan de Callebeekstraat

Callebeekstraat

Hemiksem

2

58

23

Groen plekje Kappenlei aan Oude Netearm

Kapellenlei

Rumst

350

50

30

Pikhakendreef

nabij Boortmeerbeeksebaan

Bonheiden

55

37

72



38

Wijkparkje Elsbroek

Tweebunder, Dreefje, Vorst

Nijlen

34

14

46

Omgeving Compostparkje Valkenhof

Valkenhof 24-26

Berlaar

93

5

50

Graspleintje bij oud gemeentehuis Hombeek

Op de hoek met Leibeekstraat en Diepestraat

Mechelen

131

0

1320

955

Totaal aantal stemmen

Noot: De werken bij het plekje van Stad Mechelen werden wegens ongunstige resultaten na het bodemonderzoek n.a.v. de vondst van een obus uit WOI, stopgezet bij start van de publiekswedstrijd. Bijgevolg heeft Stad Mechelen niet kunnen meedingen voor de publieksprijs omdat er niet direct een alternatieve locatie uit de bus kwam. e

Gemeente Niel kwam als grote winnaar voor regio Rivierenland uit te bus en werd tevens 2 in het klassement van heel de provincie Antwerpen. Op zondag 12/10/2014 organiseerde RLRL in samenwerking met de gemeente het gewonnen publieksevenement bij het buiten-gewoon plekje. Dit evenement lokte ca 150 deelnemers.

Figuur 3-28 Officiële inhuldiging, workshop Creatief met hout en workshop Wilgenvlechten tijdens publieksevenement in Niel Gepland 2015 Laatste werken uitvoeren bij de buiten-gewone plekjes. Het project loopt ten einde op 30/06/2015. e - Hoge Burgstraat te Heist-op-den-Berg (2 opgeknapte plekje): - plaatsing zitbank - aanplant ca 8 hoogstammen - zie ook Actie 18. Prettig groen - Speeltuin Mijlstraat te Duffel: - finalisatie ontwerp - Oude Atletiekpiste in de Valkstraat te St-Katelijne-Waver - aanplant 180m dubbele gemengde haag (1500 stuks plantgoed) ism met scouts en buurt op zondag 01/03/2014 - zie ook Actie 18. Prettig groen - Kapellenlei te Rumst: Wegens slechte ondergrond (oud stort) is er veel uitval bij de aanplant en de wilgenpoort. - heraanplant van de struikengordel en de wilgenpoort met bijmenging van goed verteerde compost Samenwerking en financiering Personeelskost (0.33 VTE) en overige projectkost via PDPO Financiering opknap- en ingroeningswerken plekjes: € 65% door PDPO en 35% door eigenaar Nazorg en opvolging In overleg met de gemeente wordt het verdere beheer van de plekjes afgesproken. Indien nodig maakt RLRL een document op met beheertips. RLRL zal de opgeknapte plekjes na 2 en na 5 jaar bezoeken ter ondersteuning van de eigenaar. Er zal ook getracht worden bijkomende locaties uit de inventaris aan te pakken en eigenaars hierin ook te stimuleren. Hier kan de landschapsanimator ook bijspringen indien de locaties in ankerplaats of relictzone gelegen zijn.

73



Gelinkte acties Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 7. Hoogstamboomgaarden Actie 8. Knotboom zoekt kachel Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 18. Prettig groen

Actie 17. Landschappelijke inrichting volkstuinen Initiatiefnemer/trekker Stad, gemeente Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit Partners Volkstuinen vzw, Velt, OCMW, … Doelgroepen Inwoners stad, gemeente Doelstellingen Algemeen - Mogelijkheid tot ecologisch tuinieren voor inwoners die geen of weinig tuin hebben - Versterken van het sociaal weefsel met kansen voor iedereen Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Volkstuinen kennen een heel lange geschiedenis. Zij spelen een belangrijke rol in het leven van mensen die over weinig buitenruimte beschikken, maar toch interesse hebben in het zelf telen van groenten en (klein)fruit. Daarnaast functioneren ze ook als ontmoetingsplaats, en dus mag hun sociale rol niet onderschat worden. Volkstuinen van vandaag staan dan ook voor ontmoetingen, gezelligheid, recreatie, en een stuk natuurbeleving in de stad. Bovendien stimuleren volkstuinen ook tot meer bewegen en tot het bewuster worden van een gezonde voeding.

Figuur 3-29 Ecologische inrichting volkstuin, natuurlijke afscheiding, tuinhuis met regenwateropvang Uitgevoerd 2014 In het kader van de projectoproep Volkstuinen van minister Kris Peeters (2012-2013) en minister Joke Schauvliege (2014), gaf RLRL advies inzake de landschappelijke inrichting van enkele volkstuinprojecten. Dit varieerde van overleg bijwonen tot effectief uittekenen van de herinrichtingsplannen. Onderstaande 74



tabel (Tabel 3—8) geeft een overzicht van de dossiers in het werkingsgebied van RLRL die in 2014 goedgekeurd werden. Gemeente/stad

(Voorlopige) projectnamen

Bonheiden Boom

Krankhoeve Boomhut

Duffel Mechelen Nijlen Schelle

Promotor

Gemeente Bonheiden OCMW Boom Gemeentebestuur Samentuinen "Ganzenkoor" Duffel Duffel Volkstuinpark Galgenberg Stad Mechelen Volkstuin Zonnige Kempen Gemeente Nijlen Volkstuin Aerdborg Gemeente Schelle

Subsidieaanvraag goedgekeurd ja ja

Advies RLRL

ja ja nee ja

x x x

Tabel 3—8: Overzicht Volkstuinprojecten werkingsgebied RLRL Stad Mechelen zaaide de percelen aan de Oude Antwerpsebaan in met een Fauna-akker mengsel, in afwachting van de opstart van het volkstuindossier. Gepland 2015 De dossiers van Stad Mechelen en gemeente Schelle zouden in de zomer/najaar 2015 in realisatie gaan. Stad Mechelen en gemeente Schelle gaven al aan graag beroep te doen op RLRL inzake landschappelijke aanplantingen om de volkstuinpercelen in te kleden. Het gaat hier voornamelijk over de aanplant van kleine landschapselementen die het landschap versterken en tevens het geraamte voor de volkstuin moeten vormen. Nazorg en opvolging De door RLRL gerealiseerde aanplantingen bij de volkstuinprojecten worden na uitvoering op regelmatige basis gemonitord. Samenwerking en financiering Aanplantingen: 70% door RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden

Actie 18. Prettig groen Speelgroen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit Partners Gemeenten Doelgroepen Jeugd, recreanten, inwoners betreffende gemeenten Doelstelling Algemeen - Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving - Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving - Een verhoogde betrokkenheid van de gebruiker - Draagvlakvergroting voor het belang van groen Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen 75



GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving In navolging van Actie. 16 Buiten-gewone plekjes werd bij de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid een subsidie aangevraagd om extra werken uit te voeren bij enkele plekjes en andere locaties die aan de criteria van een buiten-gewoon plekje voldoen. Uitgevoerd 2014 Avontuurlijk buurtpark ‘De Koddige Kater’ aan de Arenbergstraat te Duffel: - aanleveren en aanpassen plannen vergunningsaanvraag - opstart grondverzetwerken door gemeente (speelheuvel en dolomietpad) begeleiding door RLRL - plantactie met basisschool De Kiliaan, aanplant 400 stuks plantgoed (vogelbosje, speelbosje en sneukelbosje) - bouw van 2 wilgenhutten en een tunnel i.s.m. scoutsgroep - uitbesteden overige werken (aanplant knotwilgen, solitaire lindes en notelaar, vlechtscherm ter begeleiding van paden) Herinrichtsplan omgeving Callebeekbos te Hemiksem: - Advies en ondersteuning bij opmaak herinrichtingsplan - Bijwonen eerste infovergadering buurtbewoners - Hertekenen van herinrichtingsplan Buurtplein St-Katelijne-straat te Boom: - Terreinbezoek en advies Buiten-gewoon plekje ‘Oude Atletiekpiste’ in de Valkstraat te Sint-Katelijne-Waver: - Opmaak plannen vergunningsaanvraag - Bijwonen overlegmomenten met buurt, scouts en gemeentediensten Gemeenteboomgaard Heist-op-den-Berg: - Terreinbezoek met Natuurpunt, gemeente en Eddy Vets ter bespreking plan en planning Gepland 2015 Workshop ‘onderhoud en herstel van wilgenhutten’: - om bij de gebouwde wilgenhutten op RLRL projecten een duurzaam beheer te garanderen - doelgroep: vnl groendiensten en scholen maar ook andere geïnteresseerden uit het werkingsgebied - organisatie workshop 09/02/2015 op het buiten-gewoon plekje in de Valkstraat te Sint-KatelijneWaver - 20 deelnemers - Opmaak brochure die nog nagestuurd wordt naar de cursisten Avontuurlijk buurtpark ‘De Koddige Kater’ aan de Arenbergstraat te Duffel - opstart en oplevering werf - officiële inhuldiging Buiten-gewoon plekje ‘Oude Atletiekpiste’ in de Valkstraat te Sint-Katelijne-Waver: - verderzetten opknapwerken buiten-gewoon plekje (aanleg bloemenheuvel en aanplantingen deel van gemengde dubbele haag rondom het terrein (1500 stuks plantgoed)) Gemeenteboomgaard Heist-op-den-Berg: - Opmaak infobord - Voorploegen stroken voor aanplant fruitbomen - Stroken inwerken met compost - Tijdelijk inzaaien met bloemenmengsel - Aanplant fruitbomen volgens “wijkers-blijvers” systeem, 24 hoogstammen (blijvers) en 20 halfstammen (wijkers)

76



Nazorg en opvolging De door RLRL gerealiseerde werken worden na uitvoering op regelmatige basis bezocht en waar nodig geadviseerd het beheer bij te sturen. Samenwerking en financiering 70% provinciale subsidie Gelinkte acties Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 7. Hoogstamboomgaarden Actie 8. Knotboom zoekt kachel Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 16. Buiten-gewone plekjes

Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeente, jeugdbewegingen, Natuurpunt, ANB, JNM, Vereniging voor Bos in Vlaanderen Doelgroepen Jeugdbewegingen, kinderen en jeugd, recreanten Doelstelling Voorbeeldprojecten uitbouwen rond de inrichting van speelbossen; de speelzones en -bossen in kaart brengen voor het werkingsgebied van RLRL; kinderen en jeugd in contact brengen met bos en natuur; de toegankelijkheid van de bossen in RLRL promoten Omschrijving Uitwerken van voorbeeldprojecten, waarbij volgende elementen belangrijk zijn: veiligheid (spelen nabij spoorweg en nabij vijver), respect voor de draagkracht van de vegetatie, acceptatie van ‘storende vegetatie’ zoals bramen en brandnetels als speelprikkels, eventueel inzet van de scouts in het beheer (o.a. knotten van wilgen) en integratie van beheerresten in vlechtwerkconstructies in het scoutsterrein. Om de toegankelijkheid van bepaalde bossen in het werkingsgebied te promoten wil RLRL ook veilige fietsverbindingen vanuit stads- en dorpscentra naar deze bossen mee promoten. Uitgevoerd 2014 - Terreinbezoeken en kaartmateriaal opstellen voor officialisering en inrichting speelzone in Niel aan Hellegat 41. Opstellen van stedenbouwkundige vergunning, beperkt bosbeheerplan als interne leidraad (UBP werd door gemeente niet goedgekeurd) en officialiseringsdossier speelzone. - Overleg met lokale kunstenaars, scouts, gemeenteambtenaren, boswachter, schepenen en buurtbewoners ivm speelbos Hellegat Niel - Advisering speelzone Soldatenbos Nijlen aan gemeente en ANB. Officiële opening mei 2014. - Terreinbezoek bosje Hagelstein, advisering Gepland 2015 - Uitvoering inrichting speelbos Hellegat 41 te Niel - Blijvende ondersteuning inrichting speelbossen Soldatenbos te Kessel en speelbos Stekskensbos te Schelle. Nazorg en opvolging De gemeente staat in voor de opvolging van haar speelbossen en speelzones; RLRL verzamelt info over alle speelbossen en -zones binnen het werkingsgebied voor publicatie.

77



Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost projectmedewerker: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Kostprijs inrichtingswerken: gemeente (70% steun voor aanplant autochtoon plantgoed door RLRL) Participatie in uitvoering en inhuldiging: jeugdverenigingen, natuurverenigingen Gelinkte acties Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland

Figuur 3-30 Overzicht geadviseerde en uitgevoerde speelzones in 2014

Actie 19. Vergroening op school Initiatiefnemer/trekker RLRL in samenwerking met MOS Provincie Antwerpen Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit Mogelijke partners MOS Provincie Antwerpen, gemeenten, Landelijke Gilden, Natuurpunt,… Doelgroepen Scholen Doelstellingen Algemeen Voor kinderen gebeurt er veel tussen de schoolmuren. Ze moeten er hun energie kwijt kunnen, vriendschappen opbouwen, ravotten en leren omgaan met hun omgeving. Voldoende prikkels zijn daarbij essentieel. Speelnatuur zorgt ervoor dat ze op onderzoek uitgaan op het schooldomein in verloren

78



hoekjes, achter haagjes, in de bomen en in de grond. Buiten spelen heeft bovendien een positief effect op de fysieke, mentale en sociale ontwikkeling van het kind. Volgende doelstellingen staan daarbij voorop: - Natuur- en milieueducatie op school. - Creëren van speelnatuur op school. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Jaarlijks wordt er voor een aantal scholen in het werkingsgebied van RLRL een budget aangevraagd via provinciale subsidies voor vergroeningswerken op de scholen. MOS regelt in eerste instantie het opstartproces bij de school, houdt RLRL op de hoogte en RLRL neemt over bij concrete acties op terrein. RLRL is verantwoordelijk voor praktische zaken (bestekken, realisaties,…) en MOS voor het educatieve, inhoudelijke en de betrokkenheid van leerlingen, leerkrachten en ouders doorheen het hele proces. Het is de bedoeling dat de scholen zoveel mogelijk autonoom gaan werken tijdens en vooral na het project. MOS en RL sturen hen in de goede richting.

Figuur 3-31 Actieplan leerlingen Klim-Op Bonheiden, wilgenhut en plantactie Pluishoek Uitgevoerd 2014 Prospectie door RLRL en MOS op de scholen om de herinrichting van het schooldomein te bespreken. Ideeën terugkoppelen en opvragen bij leerlingen om een gedragen ontwerp op te maken. Lessen rond relevante thema’s inplannen ter sensibilisatie. Eventuele voorbereidingswerken voor de herinrichting. Deelnemende scholen schooljaar 2014-2015: - Leefschool Pluishoek te Heist-op-den-Berg: - aanplant van haag rond schooldomein en rond speelplaats - aanplant van speelbosje - aanplant van sneukelhoekje met bessen - bouwen van wilgenhut en wilgentunnel - Basisschool Klim-Op te Bonheiden: - bijwonen infoavond ‘vergroening op school’ - opstart projectweken ‘vergroening op school’

79



Figuur 3-32 Overzicht scholen Gepland 2015 Verderzetten van de geplande realisatie op bovenvermelde scholen. - Leefschool Pluishoek te Heist-op-den-Berg: - aanplant van enkele fruitbomen - aanleg van een ecologische moestuin - opmaak educatieve koffer - Basisschool Klim-Op te Bonheiden: - aanplant haag rond schooldomein - aanplant vlinderhoekje - aanplant lage haag bij kleuters - bouw wilgendorp - herinrichting omgeving educatieve vijver - opmaak educatieve koffer Oplijsten van scholen die in aanmerking komen voor de vergroeningssubsidie tijdens schooljaar 20152016. Nazorg en opvolging Nazorg door school en leerlingen. RLRL en MOS kunnen hierin adviseren. Samenwerking en financiering 70% gesubsidieerd via project ‘Vergroening op school’ i.s.m. MOS, PIME, Provincie Antwerpen. Gelinkte acties Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie 8. Knotboom zoekt kachel

80



II. Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger, Joke Maes, Bart Vermylen Partners Gemeenten van RLRL, Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Rupelstreek, werkgroep Hombeeks Plateau, Kempens Landschap vzw, natuurverenigingen, Toerisme Vlaanderen, Natuurpunt, etc. Doelgroepen Brede publiek, recreanten van binnen en buiten het werkingsgebied van RLRL Doelstelling Algemeen Door het wandelaanbod in het werkingsgebied van RLRL te optimaliseren en als één geheel te promoten willen we (1) de streekidentiteit versterken, (2) de mogelijkheid vergroten voor inwoners en recreanten om het typische landschap, de natuur en de cultuurhistorie van het Rivierenland te (her)ontdekken, (3) een hefboom creëren om de zorg voor het landschap als een belangrijk en vanzelfsprekend engagement te verduurzamen, (4) kansen creëren voor bv. promotie van hoevetoerisme, hoeveverkoop, en streekproducten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit

Wandelkaarten Omschrijving Bestaande en nieuwe wandelroutes van verschillende partners binnen het werkingsgebied (gemeenten, toeristische verenigingen, Natuurpunt, lokale werkgroepen) worden samengebracht, op elkaar afgestemd en verfijnd tot een coherent wandelaanbod, afgestemd op de criteria van Toerisme Vlaanderen. Om praktische redenen werd gefaseerd gewerkt en eerst gefocust op de westelijke helft van RLRL, waar ook de vraag vanuit de lokale partners het grootst was. In 2012 werd ook in het oostelijk deel een wandelgebied gerealiseerd. -

-

In de westelijke gemeenten van RLRL ontwikkelden we in overleg met de lokale partners en rekening houdend met de zoekzones voor wandelknooppuntennetwerken (afgebakend door Toerisme Vlaanderen) een wandelknooppuntennetwerk en een geheel van wandellussen. De routes werden bewegwijzerd en waar nodig voorzien van infrastructuur zoals poortjes, brugjes, vlonderpaden, en infoborden. Er werd veel aandacht besteed aan het lokale draagvlak, en zoveel mogelijk gekozen voor routes met een hoge landschappelijke kwaliteit, bij voorkeur langsheen toegankelijke trage wegen of onverharde wegen. In de vijf oostelijke gemeenten van RLRL werd in eigen coördinatie een wandellussengebied gerealiseerd. Toerisme Provincie Antwerpen ontwikkelde een knooppuntenkaart die de zoekzone in de oostelijke gemeenten bestrijkt. Beide kaarten zijn complementair.

Het geheel van wandeltrajecten wordt gepromoot via vier wandelkaarten in Wandelbox Rivierenland: 1. “Wandelnetwerk RIVIERENLAND - Langs Nete, Dijle, Zenne en Rupel” 81



2. “Wandelgebied RIVIERENLAND - Beneden-Dijlevallei - Waverwoud - Groentestreek” 3. “Wandelgebied PALLIETERLAND – Netevallei” 4. “Wandelnetwerk KEMPENSE NETEVALLEI” Op de wandelkaarten worden openbaar vervoer, horeca en cultuurhistorische bezienswaardigheden vermeld, maar de nadruk in de teksten ligt geheel op het landschap en de natuur in het Rivierenland. Ook routes geschikt voor kinderwagens en rolstoelgebruikers zijn op de kaart aangeduid. Peters en meters helpen bij de signalisatie van problemen en de monitoring van het netwerk. Uitgevoerd 2014 Terreinbezoeken ter optimalisatie van de wandelroutes van wandelnetwerk rivierenland. Deelname aan de stuurgroep in het kader van de herdruk van Wandelnetwerk Rivierenland. Opmaak en herdruk van Wandelnetwerk Rivierenland, met uitbreiding van het netwerk naar de gemeenten Hemiksem, Schelle en Duffel. Waar mogelijk werd het netwerk geoptimaliseerd door bv. nieuw aangelegde trage wegen op te nemen in het bestaande netwerk. Opmaak en druk van het Inspiratieboekje (36 pagina’s) dat werd toegevoegd bij de herdruk van de wandelnetwerkkaart. Feestelijke inhuldiging van de vernieuwde wandelnetwerkkaart op 5 september 2014 in de SintBernardusabdij van Hemiksem. Promotie en verkoop Wandelbox Rivierenland en wandelkaarten Deelname aan de Groene Gordel Commissie voor de bespreking van de openstelling, bekendmaking en evaluatie van de natuurgebieden rond Mechelen (in overleg met Natuurpunt) Gepland 2015 - Promotie en verkoop Wandelboxen Rivierenland en wandelkaarten. - Verdere deelname aan de Groene Gordel Commissie voor de bespreking van de openstelling, bekendmaking en evaluatie daarvan van de natuurgebieden rond Mechelen (in overleg met Natuurpunt).

Themawandellussen Omschrijving Wandelnetwerken bieden een uitstekende houvast voor de ontwikkeling van themalussen (kortere trajecten geschikt voor één wandeling, waarbij een bepaald thema centraal staat). RLRL wil lokale verenigingen en gemeenten ondersteunen bij de uitwerking en publicatie van dergelijke themalussen. De streekidentiteit, de cultuurhistorie en het landschap staan centraal. De vorige jaren werden reeds vier themalusbrochures gerealiseerd: ‘Rupelkleiroute, in de voetsporen van Piet van Aken’ in Terhagen (Rumst), ‘Groene Longenwandeling, de Kleibroodroute in Boom’, ‘Zennevallei, dwars door het Hombeeks Plateau’ (Mechelen) en ‘Otter-beverpad’ (Willebroek) Uitgevoerd 2014 - Uitgave ‘De Klinkaartroute’ (Niel en Boom)  Deelname terreinbezoek en overlegmomenten voor de nieuwe themalusbrochure ‘De Klinkaartroute’ op de grens van Niel en Boom i.s.m. Provincie Antwerpen en Toerisme Rupelstreek, ELAH Rupel en Natuurpunt Rupelstreek.  Eindredactie van wandelbrochure Klinkaartroute  Indiening wandelbrochure Klinkaartroute voor wedstrijd ‘Wandeling van het jaar’. - Uitgave ‘Lazaruspad’ (Rumst)  Terreinbezoek en overlegmomenten voor de vernieuwing van het landbouwleerpad in Rumst uit 1994, genaamd het ‘Lazaruspad’. Start- en eindpunt van deze brochure is de Lazaruskapel. Dit is een initiatief van de Landelijke Gilden en wordt ondersteund door gemeente Rumst, RLRL, Toerisme Rupelstreek en Natuurpunt Rupelstreek.  Eindredactie van wandelbrochure Lazaruspad  Medewerking inhuldiging aan de Lazaruskapel op 03/05/14. - Uitgave ‘Gilliotroute’ (Hemiksem)  Deelname overleg 82


-

-


Uitgave ‘Tussen Veer en Vliet’ (Schelle)  Deelname overleg  Redactie Herdruk Otter-beverpad (Willebroek)  Kleine aanpassingen en herdruk van het Otter-beverpad Vallei van de Zenne (Mechelen) - Deelname aan de ‘Wandeling van het jaar’ met de wandellus in Leest uit de themalusbrochure ‘De Vallei van de Zenne. Dwars door het Hombeeks Plateau’, maar deze werd niet genomineerd.

Figuur 3-33 Cover en inspiratieboekje Wandelnetwerk Rivierenland, wandelbrochures Klinkaartroute en Lazaruspad Gepland 2015 - Uitbesteding en opvolging van lay-outaanpassing van alle wandelbrochures volgens de Scheldeland huisstijl. - Herdruk van wandelbrochures ‘Vallei van de Zenne’ en ‘Groene Longen Wandeling’ - Promotie Natuurwandelgids ‘Ontdek de natuur, langs Schelde, Rupel en Nete’, uitgegeven door Natuurpunt (tekst door Natuurpunt Rupelstreek)

83



Figuur 3-34 Wandelprojecten 2014

Nazorg wandelaanbod wandelinfrastructuur)

(wandelhelpers

-

routedokter

-

Omschrijving De wandelroutes die gerealiseerd werden door RLRL werden bewegwijzerd en worden waar nodig voorzien van infrastructuur zoals poortjes, brugjes, (picknick)banken, vlonderpaden, en infoborden. Uitgevoerd 2014 - Realisatie van het vlonderpad in gebied “den Battelaar” (knooppunt 80). - Optimalisatie en correcties aan wandelbewijzering Wandelgebied Pallieterland door het RLRL Landschapsteam in januari 2014. - Communiceren van oproep over mogelijke locaties voor banken naar alle gemeenten langs de wandelroutes. - Terreinbezoeken aan Mechelen, Rumst, Willebroek, Duffel, Hemiksem en Niel voor plaatsing zitbanken en picknickbanken. - Uitvoeren van offerteaanvraag, gunning van de opdracht en bevestiging en opvolging van bestelling van de banken (18 zitbanken, 25 picknickbanken en 3 boomstamzitbanken).

84



Figuur 3-35 Vlonderpad Battelaer, inhuldiging Wandelnetwerkkaart in Hemiksem Gepland 2015 - Opvolgen van plaatsing van alle (picknick)banken - Uitvoeren van offerteaanvraag, gunning van de opdracht en bevestiging van bestelling van de kaders voor de infoborden voor de nieuwe gemeenten binnen Wandelnetwerk Rivierenland. - Uitvoeren van offerteaanvraag, gunning van de opdracht en bevestiging van lay-outaanpassing (naar Scheldeland-lay-out) van de bestaande infoborden. - Onderzoek naar mogelijke verbeteringen van de wandelinfrastructuur (bv. trapje aan Rupeldijk aan knooppunt 112, vogelkijkhut aan knooppunt 139) Deelname aan overlegmomenten met Toerisme Provincie Antwerpen en Toerisme Rupelstreek over mogelijke trajectaanpassingen Voor herstel van beschadigde of verdwenen wegwijzers en voor herstel en onderhoud van de wandelpaden wordt met de gemeenten, wandelpeters en -meters en met de routedokter van TPA samengewerkt. Samenwerking en financiering Loonkost medewerker natuurrecreatie: basissubsidie RLRL. Productiekost herdruk Wandelnetwerk Rivierenland en inspiratieboekje: 60% Toerisme Vlaanderen, restbedragen door basissubsidie RLRL. Productiekost Wandelgebied Rivierenland: 60% Toerisme Vlaanderen, restbedrag gemeenten. Productiekost Wandelgebied Pallieterland en inspiratieboekje: 15% provincie Antwerpen, 25% deelnemende gemeente, restbedragen door basissubsidie RLRL. Onderhoud bewegwijzering: wandelnetwerk door TPA (routedokter); wandelgebied door gemeenten (i.s.m. peters en meters, en RLRL als meldpunt) Onderhoud paden: 1) in hun gebieden: Natuurpunt, ANB, Kempens Landschap vzw, BLOSO Hazewinkel, provinciale domeinen; 2) buiten deze gebieden: gemeenten Infrastructuur:Wandelnetwerk en wandelgebied Rivierenland: 60% Toerisme Vlaanderen en 40% terreineigenaars of beheerders (ANB, Natuurpunt, Gemeente, etc.) of basissubsidies RLRL Wandelgebied pallieterland: bijdrage van de betrokken gemeentes en basissubsidie RLRL

Actie 21. Groene gordel in en rond Mechelen Initiatiefnemer/trekker RLRL, Natuurpunt, Agentschap voor Natuur en Bos Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger, Joke Maes Partners Gemeenten, provincie Antwerpen, provincie Vlaams-Brabant, Provinciale Diensten Water Provincie Antwerpen, Provinciale Dienst Ruimtelijke Planning,… 85



Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Algemeen Met dit samenwerkingsverband willen we een groene dynamiek op gang trekken in en rond Mechelen. Het project wil de integrale en bovenlokale visie versterken en promoten in de groene rand rond Mechelen over de gemeentegrenzen heen. We zetten in op het beschermen en verder uitbouwen van bestaande natuur- en bosgebieden, parken en landschappen (KLE’s), en zorgen voor duurzame verbindingen. De aanwezigheid van de rivieren, beschermde landschappen, erfgoedlandschappen, ankerplaatsen en relictzones vormen een uitgelezen kans om groenblauwe verbindingen tot stand te brengen. Door projecten ruimtelijk met elkaar te verbinden en op elkaar af te stemmen, ontstaat een grotere eenheid, continuïteit en sterkere kwaliteit. Door verschillende kleine en grotere projecten mee aan te sturen, te coördineren en op de sporen te zetten, ontstaat een ‘groene’ dynamiek in de regio. Deze dynamiek moet het beeld van de Stad Mechelen en haar omgeving als groene omgeving versterken, en de bewoners stimuleren om kennis te maken met de veelzijdige groendomeinen in de omgeving. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving De streek in en rond Mechelen kenmerkt zich op ruimtelijk vlak door een sterke verstedelijking weliswaar omringd of doorsneden door belangrijke riviervalleien en open ruimte gebieden (Figuur 3—20). Met dit project willen we groene infrastructuur geïntegreerd gebruiken als strategie om te bouwen aan een regio met een sterke identiteit en een grotere landschappelijke en ecologische kwaliteit. Op basis van de gebundelde streekvisie zullen de respectievelijke gebiedsvisies per deelgebied bestendigd en geïmplementeerd worden op terrein zodat landschap, recreatie, natuur, landbouw, erfgoed, uitgebouwd en verstrekt worden. Doordat verschillende terreinbeheerders hun schouders onder dit project zetten, hebben we de nodige garanties dat er snel concrete resultaten zullen gerealiseerd. Uitgevoerd 2014 Deelname aan Groene Gordelcommissie (NP – OCMW Stad Mechelen) Overleg met terreinbeheerders Natuurpunt en ANB in kader van samenwerkingsverband Aanzet tot schrijven projectnota in samenwerking met NP en ANB. Dit is de basis van een mogelijk projectdossier voor subsidies via Ruimte Vlaanderen. Ervaringsuitwisseling met andere strategische projecten in Vlaanderen als prospectie Overleg en voorstelling projectidee (+ vraag engagement ) aan betrokken gemeentebesturen Gepland 2015 Verder overleg en voorstelling projectidee (+ vraag engagement ) aan betrokken gemeentebesturen Overleg met lokale natuurpuntafdelingen en boswachters Voorstudie globale visie in samenwerking met studiebureau Omgeving Organisatie brainstormsessies met gemeentebesturen (schepenen en ambtenaren) Verder uitschrijven projectdossier en indienen bij Ruimte Vlaanderen Nazorg en opvolging Het samenwerkingsverband zal voor opvolging de nodige afspraken maken zodra het project effectief wordt opgestart.

86



Figuur 3-36 Enkele broekgebieden (v.l.n.r. en boven naar onder): Cassenbroek te Rijmenam, Het Broek te Willebroek, Mechels Broek te Mechelen, en Broek de Naeyer te Willebroek Samenwerking en financiering Studiebureau omgeving in opdracht van Agentschap voor Natuur en Bos Gelinkte actie Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 5. Hagen en houtkanten Actie

6.

87



Poelen Actie 10. Landschappelijk erfgoed Actie 13. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 22. Communicatie Actie 26. Wandelactiviteiten in Rivierenland

88



III. Natuureducatie en draagvlakvorming Actie 22. Communicatie Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Bart Vermylen, Ankatrien Boulanger Partners Alle doelgroepen van RLRL Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Algemeen Het brede publiek sensibiliseren (draagvlak voor natuurbehoud) en betrekken bij acties van RLRL; RLRL bekendmaken; activiteiten aankondigen, thema’s belichten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit

Landschapskrant Omschrijving Tweemaal per jaar wordt een landschapskrant uitgegeven (zie Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.), waarin volgende rubrieken aan bod komen: - Voorwoord - Artikels i.k.v. natuurbehoud en KLE, landschap en streekeigen karakter, natuureducatie, natuurrecreatie - Verslagen van concrete projecten en activiteiten - Oproepen voor deelname aan projecten - Activiteitenkalender - Landschapsquiz De redactie en lay-out gebeuren door RLRL zelf. Druk wordt uitbesteed aan Buroform. De bedeling gebeurt in nagenoeg alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); enkel de gemeente Lier koos voor verdeling via centrale verdeelpunten en mogelijkheid tot abonneren voor de inwoners. Bij de laatste editie verdeelden we 140118 exemplaren. Uitgevoerd 2014 In de landschapskrant van april 2014, (zie bijlage 3), kwamen volgende thema's aan bod:

89



-Rivierenlandschap, definitieve erkenning -Landschapszorg en streekeigen karakter -Blik op buitengewone plekjes + herstel kapellen Heist-op-den-Berg -Bomputten in Lier -Houtkanten in Berlaar -Uitbreiding werkingsgebied -Natuureducatie Groene scholen in Willebroek, Zwaluwen vertellen hun verhaal in Boom, Gastvrij voor de bij: Schelle en Nijlen, Mechelen historische stad in een landelijke omgeving -Natuurrecreatie Wandelen langs heden en verleden in Niel en Rumst Wandelnetwerk Rivierenland tot in Duffel, Schelle en Hemiksem Beleef het Landschap in Sint-Katelijne-Waver, Landschapsfeest in Bonheiden -Activiteitenkalender en Landschapsquiz In de landschapskrant van november 2014 (zie bijlage 3), kwamen volgende thema's aan bod: -Bomen dromen over het landschap -Landschapszorg Veteraanbomen, Zilveresdoorndreef in Nijlen, zwarte populier in Muizen, Autochtone houtkanten, momunmentale linde in Itegem, jouw knotbomen gratis geknot -Terugblik Levendig Landschapsfeest, Wandelnetwerk Rivierenland, Gastvrij voor de bij, letters poortmuur Terhaegen, ambassadeurs Hombeeks Plateau, Plankenpad Den Battelaer -Nabije Natuur KLE’s, noodzakelijke natuureilandjes, instandhoudingsdoelstellingen, Akkerranden, herstel turfput Heist-op-den-Berg, speelbos Hellegat -Rivierenland ook jouw landschap, maak het mee -Landschapsquiz

Gepland 2015 Verder nadenken hoe we onze communicatiemix kunnen perfectioneren en deze maximaal digitaal kunnen inzetten zonder ons budgettair in te nauwe schoentjes te moeten begeven. Waarschijnlijk slechts 1 landschapskrant drukken en verspreiden met een oplage van +/- 140 000 exemplaren. Test om tweede krant enkel digitaal te verspreiden. Tegelijkertijd zal er in overleg met de gemeenten meer gemeente specifieke informatie verschijnen in de gemeentebladen. Nazorg en opvolging Via de landschapsquiz op de achterzijde van de landschapskrant (met vragen waarvan de antwoorden in de landschapskrant te vinden zijn) krijgen we telkens een idee van het minimum aantal mensen die de krant helemaal doorlezen. Ook de respons op aankondigingen en oproepen in de landschapskrant (bv. de aankondigingen vormingen en de opkomst op activiteiten van RLRL geven een idee van de ‘effectiviteit’ van de landschapskrant. Veel reacties op landschapsquiz en oproep monumentale bomen. Samenwerking en financiering 2014: redactie, druk en layout door RLRL via basissubsidies; bedeling 50% RLRL- 50% gemeenten. Gelinkte acties Alle acties komen aan bod in de landschapskrant, de nieuwsbrief en/of de website; de landschapskrant bevat ook een kalender met alle RLRL-activiteiten. 90



Website Omschrijving RLRL heeft een website, waarin volgende webpagina’s aan bod komen: - Homepagina - nieuwspagina, met ook links naar laatste landschapskrant en nieuwsbrief. De homepagina bevat recente weetjes over activiteiten en projecten, vacatures, … Ook de recent geüpdatete items kunnen via een speciale link snel gevonden worden. - Rivierenland - info over het werkingsgebied (met link naar andere regionale landschappen, organisatie, team, bestuur, leden) - Projecten - info over de werking van RLRL, opgebouwd rond de thema’s streekidentiteit, natuur, landschap, natuureducatie en natuurrecreatie - Activiteiten - aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen, … - Publicaties - downloadbare publicaties in pdf-formaat (brochures, nieuwsbrieven, landschapskranten) - Zelf aan de slag - zeer concrete informatie voor inwoners m.b.t. subsidiemogelijkheden, … - Contact - contactgegevens en links Uitgevoerd 2014 In de loop van 2014 werd de website meerdere keren per maand geüpdatet. Waarbij de items op de homepagina, de activiteitenpagina en de publicatiepagina worden aangepast aan de actualiteit. Daarnaast werd er ook een nieuw platform gecreëerd, en toegankelijk vanuit de homepagina, voor de opleiding rivierkenner en ambassadeurs Hombeeks Plateau.

http://www.rlrl.be http://www.rlrl.be/rivierkenner.php http://users.skynet.be/pvw/ambassadeur/index.htm Gepland 2015 Ontwerp en implementatie van een nieuwe website. We zijn reeds begonnen met het uittekenen van de wireframes en het bepalen van de navigatiestructuur. Samen met de andere Antwerpse regionale landschappen werd geopteerd om een gelijkaardige structuur te gebruiken, uiteraard aangepast aan de huisstijl en specifieke kenmerken van het Regionale Landschap in kwestie. Nazorg en opvolging De redactie en publicatie gebeurt door RLRL zelf, en wordt zorgvuldig opgevolgd door de communicatiemedewerker. Statistieken Website Sessies:11621 Uniekegebruikers:7682 Paginaweergaven:37698 Gemiddelde sessieduur: 2min06sec

91



Nieuwsbrief Omschrijving De elektronische nieuwsbrief wordt per mail thematisch verspreid naar een uitgebreid adressenbestand van meer dan 1000 geïnteresseerden. Uitgevoerd 2014 jan: -Uitbreiding Rivierenland -Interne Staatshervorming: gevolgen Rivierenland mrt: -Inrichtingsplannen en aanplantingswerken -Rivierenland, 50 gediplomeerde Rivierkenners rijker mei: -Opening Otter-bevereiland aug: -Levendig Landschapsfeest sep: -Winnaars publiekswedstrijd Buiten-gewone plekjes okt: -Buitengewoon feest dec: -Eindejaar wensen Nazorg en opvolging Voor de verspreiding van de nieuwsbrief maken we gebruik van een online platform voor het versturen van nieuwsbrieven. Hierbij kunnen we precies volgen hoeveel mensen de nieuwsbrief openen en hoeveel mensen doorklikken naar onze website.

Nieuwsbrieflezers 1600 1400 1200 1000 800

geadresseerden aantal keer geopend

600 400 200

aantal keer doorgeklikt naar website

0

Figuur 3-37 Statistieken nieuwsbrief 2014 Gepland 2015 De nieuwsbrief wordt net zoals de website vernieuwd. We schakelen over van YLMP naar Mailchimp, dit om een betere service te leveren en een betere opvolging van onze respondenten te voorzien. We zullen het aantal nieuwsbrieven per jaar intensifiëren (minimum 12 per maand). Gelinkte acties Alle acties

92



Sociale media Omschrijving Regionaal Landschap Rivierenland maakt gebruik van Facebook om onze realisaties snel en doeltreffend te verspreiden. Uitgevoerd 2014 In 2014 werden er 55 items aangemaakt verspreid over onze verschillende projecten. Gepland 2015 100 nieuwe fans bereiken, elke week minimaal één nieuwe post. Gemiddeld 6 likes per post genereren. Nazorg en opvolging De communicatiemedewerker volgt dit op. Statistieken Facebook 2014 Fans:367 Posts: 55 likes:418 Reach: 11603

Landschapsflits Omschrijving RLRL geeft een ‘Landschapsflits’ uit, die per mail en in brochurevorm verspreid wordt naar de partners van RLRL (in het bijzonder de gemeentebesturen). Het betreft een brochure waarin alle lopende projecten van RLRL bondig worden voorgesteld. Dit document geeft -veel sneller dan het jaarverslag- een goed beeld van het actieveld en de realisaties van RLRL. Jaarlijks verschijnt een nieuwe Landschapsflits. De Landschapsflits is te downloaden op onze website bij ‘publicaties’ en werd digitaal naar alle gemeenten van Rivierenland verstuurd. Uitgevoerd 2014 Uitgave Landschapsflits 2013-2014 waarin op 12 pagina’s 22 thema’s werden behandeld. De landschapsflits werd opgestuurd naar alle gemeentebesturen ter advertentie van alle gemeenteraadsleden. Gepland 2015 De uitgave van de Landschapsflits 2014-2015 waarin de activiteiten van het afgelopen jaar worden voorgesteld wordt in het voorjaar van 2015 uitgegeven.

93



Nazorg en opvolging Via de Landschapsflits bieden we onze partners een toegankelijk en up-to-date overzicht van de RLRLactiviteiten. Gelinkte acties Alle acties

Publieksactiviteiten Doelstelling RL Rivierenland bekendmaken, enerzijds door aanwezigheid met infostand tijdens publieksactiviteiten georganiseerd door partnerverenigingen; anderzijds door toelichtingen, landschapsspelletjes en activiteiten over RLRL voor diverse doelgroepen. Omschrijving Verschillende verenigingen organiseren regelmatig publieksactiviteiten, studiedagen of symposia in het werkingsgebied van RLRL, waarbij de thema’s landschap, natuur, natuureducatie of natuurrecreatie aan bod komen of goed aansluiten. Om RLRL verder bekend te maken proberen we geregeld met een infostand (zie Figuur 3-38) aanwezig te zijn op dergelijke activiteiten. RLRL kondigt de activiteit dan in principe ook aan in haar communicatiekanalen, en steekt eventueel financieel of organisatorisch een handje toe. Soms is de ondersteuning vooral promotioneel. Er zijn ook heel wat specifieke doelgroepen betrokken bij of geïnteresseerd in de werking van RLRL. Op vraag voorzien we een toelichting op maat over de georganiseerde activiteit, regionale landschappen in het algemeen, RL Rivierenland in het bijzonder, of specifieke projecten van RLRL. Uitgevoerd 2014 Publieksactiviteiten 2014 Scheldehappening Boom (21 april) Opening trage weg Goorboslei (26 april) Inhuldiging Lazaruspad (3 mei) Opening Otter-bevereiland (18 mei) Belevingsfeest Gastvrij voor de bij (1 juni) Levendig Landschapsfeest (31 augustus) Inhuldiging Wandelnetwerk Rivierenland (5 september) Sappers Duffel (20 september) Provinciale Landschapsdag (29 september) Fruithappening Vrijbroekpark (5 oktober) Buitengewoon feest Niel (12 oktober) Akkerrand moment Schriek (27 november) Bos voor iedereen – Brede Zeype, Koningshooikt (24 november) Bekendmakingen op activiteiten van derden 2014 Ankona ontmoetingsdag (8 februari) Opening toeristisch seizoen Rupelstreek (30 maart) Erfgoeddag (27 april) Startevenement week van de groentestreek (4 mei) Fietstocht Milieuraad Lier (29 juni) Ottertrotter Mechelen (29 juni) Hoevefeesten Bevel (06 juli) Heistse Landbouwdag Wiekevorst (13 september) Dag van de Landbouw (23 september) Milieubeurs Schelle (3 oktober) Wandelactiviteiten Scheldehappening: Rupelkleiroute, Groene Longenwandeling (21 april) Erfgoeddag (thema WO1 langs de rivieren) (27 april) 94


-


Wandelen in het Broek, op zoek naar sporen van otter en bever (18 mei) Klinkaartroute (Noeveren brandt) (14 juni) Kleine landschapselementenwandeling (31 augustus) Erfgoedwandeling de Krankhoeven (31 augustus) Klinkaartroute Buitengewoon feest (12 oktober)

Figuur 3-38 Feest Niel, Fruithappening, Gastvrij voor de bij, Goorboslei, Hoevefeesten, Landschapsfeest, Landschapsfeest, Otterbevereiland, Scheldehappening Gepland 2015 Te bespreken Financiering en samenwerking Organisatie activiteiten door partners, loonkost medewerker RLRL via basissubsidies Gelinkte acties Alle acties

Actie 23. Rivierenland in de kijker Opleidingsreeks Rivierkenner Initiatiefnemer/trekker RLRL, Natuurpunt Rupelstreek, Toerisme Rupelstreek, VMPA Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners

95



Rivierkenner II (2014): Provincie Antwerpen, INBO, Waterwegen en Zeekanaal, Stad Lier, ANB, UA onderzoeksgroep ECOBE, Gidsenbond Scheldelanders, Natuurpunt afd. De Wielewaal, Erfgoedcentrum Lamot, Waterbouwkundig Laboratorium, Onroerend Erfgoed, gemeente Hemiksem. Bij Rivierkenner I (2012) ook Aquafin, Stad Mechelen, Koninklijke Gidsenbond Mechelen. Doelgroepen Gidsenverenigingen, natuurverenigingen, geïnteresseerden uit het werkingsgebied Doelstelling Algemeen Kennisverspreiding over de zoetwatergetijdenrivieren in het Rivierenland stimuleren en faciliteren door een veelzijdige opleidingsreeks aan te bieden aan natuur-, rivier-, en toeristische gidsen en geïnteresseerden uit het werkingsgebied. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Zoetwatergetijdenrivieren typeren bij uitstek ons rivierenland en behoren tot één van onze meest waardevolle ecosystemen, niet in het minst omdat dit type ecosysteem in Europa zeer zeldzaam geworden is. Vaak echter is bij het brede publiek de kennis hierover vrij beperkt, zo ook ten aanzien van de lokale ingrepen die nog zullen volgen in het kader van het geactualiseerde Sigmaplan. Regionaal Landschap Rivierenland wil met een opleidingsreeks rond de vier zoetwatergetijdenrivieren, hun bijhorend ecosysteem en landschappelijk verhaal, de kennis rond deze thema’s bij gidsen en het brede publiek vergroten. Met de opleidingsreeks worden telkens 50 deelnemers opgeleid om de inhoud nadien zoveel mogelijk door te geven aan anderen. Gidsen en andere geïnteresseerden krijgen zo de kans een meer verdiepende en verbredende kennis over onze zoetwatergetijdenrivieren op te bouwen. De opleidingsreeks bestaat uit vier theoretische vormingsmomenten en vier excursies (Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.) rond verscheidene aspecten van het thema ‘zoetwatergetijdenrivieren’, gegeven door gerenommeerde sprekers. Elk vormingsmoment vindt plaats op een andere riviergebonden locatie in het Rivierenland. Een opleidingsavond bestaat uit twee sessies van elk 50 minuten presentatie en 20 minuten vragenronde met tussenin 10 minuten pauze. Daarnaast zijn vier excursies voorzien (rondleiding rivierenerfgoed, boottocht, busexcursie naar Sigmaproject, en riviervalleiwandeling). Voor de opleidingsreeks is een aparte website ontwikkeld: www.rlrl.be/rivierenkenner.php met alle informatie over het programma. De inhoud van de presentaties wordt zo volledig mogelijk online beschikbaar gesteld. Rivierkenner I vond reeds plaats in het voorjaar van 2012. Uitgevoerd 2014 Opleiding Rivierkenner II met het volgende programma: o 07/01/14: inleidende lezingen “Getijdenrivieren in het Rivierenland” door Dr. Tom Maris (UAECOBE) en Ir. Patrik Peeters (Waterbouwkundig Laboratorium) o 18/01/14: excursie “Riviergebonden erfgoed in de Rupelstreek” met lezing “Het tij keert” door Harry Van Royen, bezoek New Belgicamuseum en -werf, en gegidste wandeling langs het erfgoed in Noeveren (i.s.m. Toerisme Rupelstreek) o 21/01/14: lezingen geactualiseerd Sigmaplan door Ir. Koen Segher (W&Z, waterveiligheid) en Koen Deheegher (ANB, natuurinrichting) o 01/02/14: excursie getijdennatuur en Sigmaplan naar het Verdronken Land van Saeftinghe (Stichting het Zeeuwse Landschap) en Sigmaproject Hedwige-Prosperpolder (i.s.m. W&Z) o 11/02/14: lezingen ontstaan en landschapsevolutie van onze rivieren door Dr. Frank Mostaert (Waterbouwkundig Laboratorium) en Annelies Storme (Onroerend Erfgoed) o 22/02/14: excursie boottocht door het Rivierenland met Scheldeland-gids Carl Buts en Natuurpunt-gids Erik Dekeersmaecker

96



o

18/03/14: lezingen biodiversiteit van zoetwatergetijdenrivieren over watervogels door Gunther Van Ryckegem (INBO), vissen door Jan Breine (INBO), bodemdieren door Jeroen Speybroeck (INBO) en schorvegetaties door Bart Vandevoorde (INBO) o 29/03/14: excursie water in en rond de stad met gegidste rondleiding langs het water in Lier (Toerisme Lier) en een bezoek aan overstromingsgebied Anderstad (gidsen Paul De Haes en Kristine Wuyts van Natuurpunt afd. De Wielewaal) Op de eerste avond werd vooraf de kortfilm ‘De Rupel, opnieuw een natuurmonument’ vertoond. In het PIME konden de deelnemers vooraf een historische postkaartententoonstelling van de Nete bekijken. De deelnemers kregen op de theoretische avonden uitgebreid documentatiemateriaal mee, zoals brochures/nieuwsbrieven over getijdennatuur en het Sigmaplan van ANB en W&Z, en erfgoedbrochures van de Provincie Antwerpen. De opleiding werd feestelijk afgesloten in Lier met een kleine receptie, een toespraak van schepen van Toerisme Rik Verwaest en de uitreiking van de Rivierkenner-attesten.

Figuur 3-39 Opleiding Rivierkenner: lezing riviergebonden erfgoed langs de Rupel door Harry Van Royen, excursie getijdennatuur in het land van Saeftinghe, bezoek aan een tijmeethut in Lier tijdens de excursie ‘Water in en rond de stad’ Gepland 2015 In 2015 plannen we de ontwikkeling van een opleidingsreeks ‘Heidekenner’ i.k.v. het nieuwe gebiedsgerichte project Tussennetegebied: Oproep partners, brainstorming, uitwerken programma, contacteren sprekers, vastleggen zalen en excursies promotie opleiding via landschapskrant, nieuwsbrief en kanalen van partners constructie van een website met alle info over de opleiding, waar nadien ook de presentaties op gezet werden afronding inschrijvingen Nazorg en opvolging De cursisten kregen na de opleiding een neerslag van de opleidingsreeks op CD. Hierop staat een bundeling van de PowerPointpresentaties, geluidsopnamen, relevante educatieve brochures, sfeerbeelden van de excursies, persartikels, het programma, de deelnemerslijst, en informatie over de vier organisatoren. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies (gemeente, provincie, OE) Projectkost: RLRL via projectsubsidies provincie, gebruik zalen via partners Gelinkte acties Actie 2. Dal van de Kleine Nete te Kessel + Kesselse Heide

Opleidingsreeks Ambassadeur Hombeeks Plateau Initiatiefnemer/trekker Werkgroep Hombeeks Plateau, RLRL, Toerisme Rupelstreek en Pure Hubs Contactpersoon RLRL Joke Maes

97



Partners Werkgroep Hombeeks Plateau, Toerisme Rupelstreek, Pure Hubs, Mechels Natuurlijk, ANB, Natuurpunt, Gidsenvereniging Scheldelanders Doelgroepen Gidsenverenigingen, bewoners werkingsgebied Doelstelling Algemeen Kennisverspreiding over het Hombeeks Plateau in Mechelen stimuleren en faciliteren door een veelzijdige opleidingsreeks aan te bieden aan natuur- en toeristische gidsen en geïnteresseerden uit het werkingsgebied. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Met de cursus Ambassadeur Hombeeks Plateau krijgen 32 gidsen en andere geïnteresseerden de kans een verdiepende en verbredende kennis over het Hombeeks Plateau op te bouwen. Voor de opleidingsreeks is door de Werkgroep Hombeeks Plateau en RLRL een webpagina ontwikkeld via www.rlrl.be met alle informatie over het programma (15/09/2014-11/12/2014). De opleidingsreeks bestaat uit vier theoretische vormingsmomenten en drie excursies rond het Hombeeks Plateau, gegeven door experts van de verschillende thema’s: geschiedenis en erfgoed, landen tuinbouw, natuur en landschap en tenslotte toerisme en gastronomie. Zij schetsen een boeiend verhaal over verleden, heden en toekomst. De lezingen gaan steeds door op een andere locatie op het Hombeeks Plateau. Tijdens drie excursies wordt het Hombeeks Plateau ten velde ontdekt, steeds onder begeleiding van ervaren gidsen en steeds op een andere locatie. Alle thema’s komen tijdens deze excursies uitgebreid aan bod. Uitgevoerd 2014 - Deelname overleg over inhoudelijke en praktische uitwerking van het programma - Medewerking aan excursies Heffen en Leest - Organisatie en opmaak PowerPoint van de lezing Natuur en landschap. Presentatie i.s.m. natuurpunt en ANB.

Figuur 3-40 Cursus Ambassadeur Hombeeks Plateau Gepland 2015 - Evaluatie eerste editie cursus Hombeeks Plateau met het oog op een volgende editie

98


-

-


Ondersteuning (advies, informatie, communicatie, etc.) aan initiatieven van vrijwilligers die voortvloeien uit de cursus (bv. deelname infomarkten, organisatie wandelingen, opmaak nieuwsbrief Hombeeks Plateau) Herdruk gratis wandelbrochure ‘Zennevallei, dwars door het Hombeeks Plateau’

Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies (gemeente, provincie, ANB, OE) Projectkost: RLRL via projectsubsidies provincie Gelinkte acties Actie 22. Communicatie Actie 26. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Landschapsfeest Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Bart Vermylen, Ankatrien Boulanger Partners Natuurpunt, gemeente Bonheiden, WBE Jaboom, landelijke gilde Bonheiden-Rijmenam, Bosgroep Antwerpen Zuid Doelgroepen Het brede publiek, de inwoners van Rivierenland Doelstelling Algemeen De organisatie van een breed publieksevenement dat de streek en de werking van het regionaal landschap onder de aandacht brengt en het draagvlak voor landschapsbehoud, kleine landschapselementen en landschapsherstel verstevigt. Specifiek: - Draagvlakverbreding voor natuur en landschap - Streekidentiteit verbeteren - Samenwerking stimuleren tussen verschillende landschapsgebruikers - Duurzaam karakter - Recreatie voor jong en oud Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving De organisatie van een authentieke, gezellige totaalhappening die alle zintuigen prikkelt; Een familiegebeuren, geschikt voor jong en oud, met een duurzaam karakter waarbij het publiek kennis maakt met Regionaal Landschap Rivierenland, de vele partners in de open ruimte, onze typische streekidentiteit en de kleine landschapselementen.

99



Figuur 3-41 Sfeerbeelden Landschapsfeest Gepland 2015 In 2015 zullen we iets kleinschaligere publieksprojecten uitwerken. In 2016 zullen we opnieuw een groot landschapsfeest geven in de Rupelstreek gekoppeld aan de Scheldehappening. Nazorg en opvolging Uit de evaluatie bleek dat zowel de betrokken partners uit uiterst tevreden waren over de invulling en het verloop van het feest, ondanks de stevige regenbuien in de voormiddag. Ook de opkomst met een 500-tal

100



bezoekers was prima. Nagenoeg alle georganiseerde activiteiten konden op veel interesse rekenen en vielen zeer in de smaak bij de enthousiaste bezoekers. En hun kinderen. Samenwerking en financiering Dat dit evenement zo’n groot succes werd was mede te danken aan de vlotte en constructieve samenwerking met de partners uit de verschillende sectoren. De hiervoor opgerichte werkgroep kwam een drietal keren samen. Iedereen deed wat van hem of haar verwacht werd en hielp waar mogelijk ook bij elkaar. De gemaakte kosten werden gedragen door Regionaal Landschap Rivierenland zelf. Gelinkte acties Het levendig Landschapsfeest zorgt ervoor dat zowel de activiteiten als de werking van RLRL als deze van de partners meer bekendheid genieten en aldus op meer aandacht van meer mensen kunnen rekenen.

Landschapstuin Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes, Charlotte De Wit Partners Provinciaal groendomein Vrijbroekpark Provincie Antwerpen Doelgroepen Iedereen die KLE’s wenst aan te leggen en/of te onderhouden, zowel gemeenten, particulieren, natuurverenigingen, WBE’s, landbouwers,… Doelstelling Algemeen Een demonstratie- en belevingsperceel aanleggen met verschillende KLE’s (poel, knotbomen, haag, heg, houtkant, hoogstamfruitbomen,…) en andere tijdelijke en permanente elementen van RLRL-projecten (vb. fauna-akkers, bijenhotel, steenuilennestkast, takkenril, muizenpyramide, wilgenvlechtwerk…) waar bezoekers vrije toegang hebben en zich op zelfstandige basis kunnen informeren over onze projecten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Om haar werking bekend te maken bij alle doelgroepen, beschikt RLRL reeds over verschillende communicatiemiddelen: de landschapskrant, een website, een elektronische nieuwsbrief, persberichten en –momenten, een infostand, een Facebook-pagina, en brochures. In de toekomst willen we ook een toegankelijke educatieve landschapstuin aanleggen. Het provinciaal groendomein Vrijbroekpark stelt hiervoor een perceel ter beschikking. Dit perceel zal ingericht worden met meerdere KLE’s, zoals een poel, knotwilgen en -eiken, een gemengde haag, een gelegde heg, een houtkant, en enkele lokale variëteiten van hoogstamfruitbomen. Aanvullend plaatsen we hier zowel tijdelijke als meer permanente elementen die een verband houden met onze projecten, o.a. verschillende types fauna-akkers, een bijenhotel, een steenuilennestkast, een takkenril, muizenpyramide en wilgenvlechtwerk. Centraal komt een houten informatiebord met meer uitleg over de werking van een regionaal landschap. Elk afzonderlijk element wordt vergezeld van een informatietegel met een korte schriftelijke toelichting over het getoonde project. De educatieve landschapstuin zal een plaats zijn waar bezoekers inspiratie kunnen opdoen over mogelijke acties die zij kunnen ondernemen ten gunste van landschap en biodiversiteit, op eigen initiatief of in samenwerking met RLRL.

101



Uitgevoerd 2014 Overleg met Dienst Educatie van provinciaal groendomein Vrijbroekpark in kader van mogelijke locatie en afspraken i.v.m. beheer en nazorg. Het Vrijbroekpark maakt op dit moment een masterplan op voor het park en kijkt mee uit naar een geschikte locatie voor deze demotuin. Gepland 2015 - Overleg met Dienst Educatie van provinciaal groendomein Vrijbroekpark i.k.v. uitwerking, ontwerp en realisatie educatieve landschapstuin. - Voorbereidingen eerste terreinrealisaties (aanplantingen, poel, vlechtwerk…). Samenwerking en financiering Structurele middelen, projectmiddelen… Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4. Autochtone bomen en struiken Actie 5. Hagen en houtkanten Actie

6.

102



Poelen Actie 7. Hoogstamboomgaarden Actie 8. Knotboom zoekt kachel Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden

Actie 24. Otter gespot – Inhuldiging Otter-bevereiland Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Bart Vermylen Partners Natuurpunt, TRVL, ANB, Beverwerkgroep Doelgroepen Het brede publiek, de inwoners van Rivierenland Doelstelling Algemeen Dankzij de groeiende aandacht en zorg voor de natuurgebieden en het landschap in onze regio is er terug ruimte ontstaan voor dieren die voorheen hier niet meer konden overleven. De bever heeft reeds een plekje in Rivierenland gevonden en ook de otter liet zich opmerken. Een bekroning voor al het harde werk van de voorbije jaren, maar tevens een aantoonbaar bewijs voor iedereen dat, willen we samen werken aan ons landschap, er veel mogelijk is. Vandaar dat wij deze dieren en hun manier van leven dichter bij de bewoners van Rivierenland willen brengen. Op die manier worden zij betrokken bij de zorg voor eigen regio en kunnen ze tevens genieten van hetgeen wat hun regio uniek maakt. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit

103



Omschrijving 1) Een interactief en recreatief wandeltraject dat publiek toegankelijk moet zijn en toegespitst wordt op gezinnen met kinderen doorheen Broek de Naeyer. (toerisme) (2013) 2) Een educatief traject op maat van klassen en scholen in het Scheyvaertshof (educatie) (2014) 3) Een tentoonstellingsruimte in het onthaalcentrum van het Scheyvaertshof die volledig gewijd wordt aan het voorkomen en leefgebied van otter en bever (educatie en sensibilisatie) (2014) Uitgevoerd 2014 Officiële inhuldiging Otterbevereiland Om luik 2 en 3 van dit project feestelijk voor te stellen werd besloten een otter-bever picknick te organiseren met bijhorende wanddeling en spelletjes voor de kinderen. De tentoonstelling en het eiland werden ingehuldigd door schepen van milieu Maaike Bradt en boswachter van het ANB domein ‘het Broek’ Hans Van Praet. Ondertussen huist er ook effectief een beverfamilie aan het otterbevereiland. Een duidelijke indicatie dat de dieren zich er thuis voelen.

Figuur 3-42 Sfeerbeelden inhuldiging Otterbevereiland Gepland 2015 In 2015 zal het otter-bevereiland gebruikt worden door scholen en de gidsenwerkgroep om uitleg te geven over deze twee fascinerende dieren, maar ook over hun belang voor het zoetwatermilieu en de leefomgeving van het Broek. Verder zullen er af en toe geleidde wandelingen plaatsvinden en nu en dan een gezellig evenement zoals een georganiseerde natuurpicknick. Samenwerking en financiering Dat dit project een succes werd is te danken aan de vlotte samenwerking tussen RLRL, TRVL, Natuurpunt en ANB. Het festival werd bekostigd met middelen van het project otter gespot.

104



Gelinkte acties Het project rond otter en bever bleek zowel naar recreatie, toerisme als educatie een voltreffer. Dankzij de drie wandellussen, het otter-bevereiland en de tentoonstelling zijn er heel wat geïnteresseerden die dankzij deze dieren kennismaken met enkele vrij onbekende prachtige natuurgebieden. Bovendien kan je de sporen (en met heel veel geluk ook een echte bever) spotten. De otter is helaas nog niet teruggekeerd.

Actie 25. Gastvrij voor de bij Initiatiefnemer/trekker RLRL, Gemeente Schelle Contactpersoon RLRL Joke Maes Partners Gemeente Schelle, Minaraad Schelle, Natuurpunt Rupelstreek, Vrije Basisschool Sint-Lutgardis, Gemeentelijke Basisschool Schelle, IvebIC, Toerisme Rupelstreek vzw, VELT Zuid-Antwerpen en De Steenschuit vzw., Imkersgilde Sint-Ambrosius. Doelgroepen Schoolkinderen, ouders, inwoners Schelle, brede publiek, imkers Doelstelling Algemeen Het versterken van de natuurwaarden door het aanbieden van nestgelegenheid en voedsel voor bijen en sensibilisatie omtrent bijenproblematiek voor en door verschillende doelgroepen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Via de aanleg van bijenhotels en bloemenweides op verschillende locaties in de gemeente wordt nestgelegenheid en voedsel gecreëerd voor wilde bijen en wordt de bijenproblematiek onder de aandacht gebracht. Burgers worden aangemoedigd om ook zelf initiatieven te nemen door bijvoorbeeld te zorgen voor insectenvriendelijke aanplantingen in eigen tuin en verstandig om te springen met gewasbeschermingsmiddelen. In eerste instantie worden bepaalde doelgroepen (scholen, buurtbewoners…) gericht gestimuleerd om samen bijenhotels te bouwen die dan een plaats krijgen in de gemeente. Dit komt niet alleen de natuur ten goede maar ook de samenwerking tussen verschillende organisaties en verenigingen. De locaties van deze bijenhotels zijn zodanig gekozen dat ze op wandelafstand van het gemeentehuis te bezoeken zijn. Bovendien loopt de route langs historisch interessante locaties (Benedenvliet / heemmuseum) die verbonden worden via een natuurleerpad. Op die manier kan elke recreant onderweg iets bijleren over de bij. Daarnaast zal in samenwerking met verschillende partners veel aandacht worden besteed aan het sensibiliseren en informeren van het brede publiek. Uitgevoerd 2014 Deelname overleg over inhoudelijke en praktische uitwerking van het programma (zie hieronder) Inhoud, lay-out en druk infoborden voor bijenhotels Ontwerp wandelbrochure Samenstelling en bestelling zaadmengsels voor bloemenweides gemeentes en zaadzakjes. Ondersteuning Belevingsfeest 105


-


Programma:  19/01/2014: workshop Wilde bijen door Natuurpunt Educatie voor 14 leerkrachten van de basisscholen. Tijdens deze workshop kregen zij alle informatie waarmee ze zelf aan de slag konden. Tijdens de projectweken in maart vulden ze namelijk samen met de leerlingen de modules voor de 7 bijenhotels met nestmateriaal voor de wilde bijen.  1 en 18/02/2014: workshop moestuinen door Velt. Ter voorbereiding van het aanleggen van de schoolmoestuinen door de schoolkinderen volgden de leerkrachten van de basisscholen de workshop Moestuinen gegeven door Velt.  maart 2014: productie en plaatsing van 7 bijenhotels. Deze bijenhotels werden geproduceerd door De Steenschuit VZW en geplaatst op 7 locaties in Schelle.  Tussen 12 en 25/03/2014: projectweken voor de scholen waarin leerden de leerlingen hielpen bij het opvullen van de modules voor de bijenhotels  Tussen 10/04/2014 en 21/06/2014: Het brede publiek had de gelegenheid om de cursus Wilde bijen te volgen, georganiseerd door Natuurpunt Rupelstreek  6/05/2014: alle bloemenakkers werden ingezaaid bij de 7 bijenhotels.  12/05/2014: filmvertoning More than Honey, 20u00 in het Gemeentehuis, Schelle, i.s.m. IveBIC. De film werd ingeleid door Francis Mertens, voorzitter Minaraad Schelle. De inkom was gratis en er werden honinghapjes en –drankjes voorzien door de Sint Ambrosiusgilde uit Bornem.  1/06/2014: Belevingsfeest. Op het belevingsfeest van ‘Gastvrij voor de bij’ in het natuurgebied aan de Kelderijlei werden de meer dan 200 bezoekers verwelkomd met het plannetje van de wandeling langsheen de nieuw geplaatste bijenhotels, en met een zakje zaadmengsel van akkerbloemen. Regionaal Landschap Rivierenland, Toerisme Rupelstreek, Natuurpunt, Velt en de lokale imkers Hugo Matheusen en Mil Spruyt waren aanwezig met infostanden. Voor kinderen was er grime, een bijenratenspel en een zoekspelletje over bloemen met hun bijhorende zaadjes, workshop bijenhotels en het inzaaien van potjes met zonnebloemen. Het klarinetensemble Clarimo o.l.v. Nestor Janssens gaf een concert met o.a. het toepasselijke ‘De vlucht van de hommel’ van Nikolaj Rimski-Korsakov. Vele bezoekers vertrokken nadien voor een wandeling of fietstocht langsheen de verschillende bijenhotels met behulp van de brochure.  3 en 4/10/2014: Infostand RLRL op de: milieubeurs 3 en 4 oktober 2014in het Gemeentehuis, Schelle. Op de milieubeurs werdende zaadzakjes, bijenhotels en bij-vriendelijke maatregelen nogmaals gepromoot.

106



Figuur 3-43 Belevingsfeest, bijenhotel met infobord, bloemenweide aan gemeentehuis, projectweek, schoolmoestuinen Gepland 2015 Om het jaarthema van de Milieu- en Natuurraad van Schelle een meer permanent karakter te geven heeft de gemeente Schelle het charter “Bij-vriendelijke gemeente”, een initiatief van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond, ondertekend waardoor het engagement is aangegaan om verdere sensibiliseringsacties rond bijen op te zetten en concrete acties uit te voeren naar het creëren van een stuifmeelrijke omgeving. Ten tweede wil de Gemeente Schelle een educatieve bijenhal bouwen en laten uitbaten door een lokale imker (met hulp van vrijwilligers). Deze hal zal een plek zijn waar scholen/groepen/gezinnen met kinderen/… terecht kunnen voor een educatieve demonstratie en spel onder begeleiding. De bouw van een bijenhal met bijhorende landschappelijke inrichting is voorzien in de omgeving van de toekomstige volkstuinen in de Tuinlei. Nazorg en opvolging RLRL zal indien nodig advies geven over landschappelijke inkleding van de toekomstige bijenhal.

107



Samenwerking en financiering Dit project werd voor 50% gefinancierd door het Plattelandsproject Schelde-Landschapspark, in opdracht van de Vlaamse regering, de overige 50% werd gefinancierd door RLRL, Gemeente Schelle, IvebIC of Natuurpunt Rupelstreek. Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 15. Fauna-akkers en akkerranden

Actie 26. Wandelactiviteiten in Rivierenland Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Joke Maes, Bart Vermylen Partners Gidsenverenigingen, Natuurpunt, gemeenten,… Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Algemeen Inwoners op een aangename manier laten kennismaken met hun eigen omgeving via geleide wandelactiviteiten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Gegidste wandelingen zijn een ideale manier om inwoners hun eigen streek te laten beleven en kennis bij te brengen. RLRL zet zich sterk in voor de optimalisatie van het wandelaanbod in haar werkingsgebied, en via de organisatie van geleide wandelingen i.s.m. diverse partners willen we de nieuwe wandelstructuren en het omliggende landschap tot bij de mensen brengen. Uitgevoerd 2014 24/07/2014 Wandeling Erfgoeddag geïnspireerd door het boek ‘De hondeneters’ 18/05/2014 Wandeling op picknick Inhuldiging otter-bevereiland 31/08/2014 Wandeling Landschapsfeest 5/09/2014 Wandeling in Hemiksem ter inhuldiging van de herdruk van Wandelnetwerk Rivierenland Drie gegidste wandelingen in het kader van de cursus Ambassadeur Hombeeks Plateau (zie Actie 23) Gepland 2015 In samenwerking met andere partners zullen de bestaande wandelproducten ten gepaste tijden in de kijker worden gezet door het organiseren van wandelactiviteiten. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies Organisatiekost: soms via specifieke projectsubsidies

108



Gelinkte acties Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland

4

Vormingsactiviteiten

Tabel 4—1 toont een overzicht van de vormingen waarvan Regionaal Landschap Rivierenland enige organisator, hoofdorganisator of medeorganisator was. Tabel 4—1 Vormingsactiviteiten 2014 Datum

Omschrijving

Locatie

Deelnemers

Actie

7/12/2014

Plantactie Dreef Broeklei

Broeklei Niel

25

16, 9,10

15/09/2014

Hombeeks Plateau lezing 1 (Erfgoed)***

Lamot Mechelen

30

23, 22, 26

7/10/2014

Hombeeks Plateau lezing 2 (Landbouw)***

De Kettinghe, Heffen

30

23, 22, 26

12/11/2014

Hombeeks Plateau lezing 3 (Natuur en Landschap)**

Het Laatste Huis, Hombeek

30

23, 22, 26

11/12/2014

Hombeeks Plateau lezing 4 (Gastronomie en toerisme)***

Komzo, Mechelen

30

23, 22, 26

27/09/2014

Hombeeks Plateau excursie 1 (Heffen)***

Heffen

30

23, 22, 26

18/10/2014

Hombeeks Plateau excursie 2 (Leest)***

Leest

30

23, 22, 26

29/11/2014

Hombeeks Plateau excursie 3 (Hombeek)***

Hombeek

30

23, 22, 26

27/11/2014

Contactmomentakkerranden*

Schriek

10

15, 14, 13

29/04/2014

4 zwaluwworkshops basisschool*

Heist-op-den-Berg

100

1

6/05/2014

2 zwaluwworkshops basisschool*

Mechelen

35

1

4/06/2014

1 zwaluwworkshop (zwaluwuitstap NP)**

Boom

15

1

11/06/2014

2 zwaluwworkshops basisschool **

Boom

40

1

9/01/2014

Toelichting ontwerp Buiten-gewoon plekje aan omwonenden**

Nijlen

40

16, 5

18/02/2014

Toelichting ontwerp Buiten-gewoon plekje aan omwonenden**

St-Katelijne-Waver

20

16, 5

26/02/2014

Workshops wilgenhut bouwen ***

Basisschool De Tovertuin, Willebroek

30

19

9/03/2014

Wilgenhutten bouwen met scouts en buurtbewoners**

St-Katelijne-Waver

30

16, 18

11/03/2014

Plantactie met school**

Rumst

23

19, 5

109



12/03/2014

Aanleg Buiten-gewoon plekje met jongeren en groendienst **

Nijlen

20

16, 5,

13/03/2014

Plantactie met school**

Duffel

40

16, 5, 19

16/03/2014

Wilgenhutten vlechten met scouts *

Duffel

20

16, 5, 18

22/03/2014

Aanleg Buiten-gewoon plekje met omwonenden en Natuurpunt**

Niel

20

16, 5, 18

9/05/2014

Workshop beestentoren maken met school*

Heist-op-den-Berg

20

16, 19, 1

18/06/2014

Inhuldiging Buiten-gewoon plekje Kessel***

Nijlen

25

16, 22

19/06/2014

Workshop bijenhotel op basisschool**

De Tovertuin, Willebroek

20

19, 1

12/10/2014

Publieksevenement winnaar RLRL Buitengewone plekjes**

Niel

150

16,22, 26

16/10/2014

Infovergadering herichtingsplan 2e Buitengewoon plekje**

Heist-op-den-Berg

10

16, 5

22/10/2014

Infovergadering buurt herinrichting omgeving Callebeekbos***

Hemiksem

40

18

13/11/2014

Infovergadering uitvoering ontwerp Buitengewoon plekje Valkstraat **

St-Katelijne-Waver

10

16, 5

1/12/2014

Plantactie Pluishoek***

Heist-op-den-Berg

15

19, 5

5/12/2014

Plantactie met school natuurlijk speelterrein Koddige Kater**

Duffel

60

18, 5

50

18, 5, 22

Workshop wilgenhutten vlechten met scouts Duffel en buurt* * RLRL enige organisator; ** RLRL hoofdorganisator; *** RLRL medeorganisator 14/12/2014

110


5


Relatie activiteiten en geografische spreiding

In Figuur 5-1 wordt weergegeven hoe de activiteiten en projecten van Regionaal Landschap Rivierenland uitgevoerd in 2013 gespreid zijn over de verschillende gemeenten van het werkingsgebied. Projecten, vormingen, publieksactiviteiten en persmomenten zijn met puntvormige symbolen weergegeven; georganiseerde wandelingen, fiets- of boottrajecten met lijnvormige symbolen; en gebiedsgerichte projecten met vlakvormige symbolen.

Figuur 5-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLRL in 2014

111


6 6.1


Financieel verslag Balans en resultatenrekening 2014

(Zie Bijlage 7: Boekhoudkundig verslag van erkend accountant, proef- en saldibalans, fiscale balans 2014)

Tabel 6—1 en Tabel 6—2 geven een overzicht van de resultatenrekening resp. balans van het boekjaar 2014. Tabel 6—1 Resultatenrekening RLRL 2014 DEBET / UITGAVEN 60

HANDELSGOEDEREN

603

onderaannemingen grondwerken

604

aankopen plantgoed/ zaad/publicaties/zwaluwnesten/bijenhotels

61

DIENSTEN EN DIVERSE GOEDEREN

6100

Huur en huurlasten huisvesting

6100

Huur en huurlasten cursusruimten

6100

Huur en huurlasten voertuigen

Inkomsten en uitgaven 2014 CREDIT / INKOMSTEN 70 524,70

OMZET Restfinanciering poelen Restfinanciering hoogstamfruit-hagenhoutkanten Restfinanciering autochtone bomen en struiken Restfinanciering klein bouwkundig erfgoed

55.893,34

1.350,01 624,70 1.933,96 91,16

14.745,00 8.671,62

Restfinanciering Vergroening op School

1.263,49

Restfinanciering infrastructuur wandelroutes

8.904,63 6.505,14

Huur en huurlasten audiovisueel materiaal

6102

Elektriciteit

367,19

Restfinanciering Buitengewone Plekjes

6102

Gas

790,19

Restfinanciering publicaties

6103

Aannemers

6103

Boekhouder

6103

Sprekers-gidsen-begeleiders activiteiten

2.118,52

Cursus Rivierkenner

6103

Sociaal secretariaat

4.475,55

Verkoop en retour handelsgoederen

6103

Ereloon maaltijdcheques

6103

Lidgelden

6103

Fotografische diensten

6103

Schoonmaak huisvesting

6103

Muzikanten

6103

Experten-onderzoek-analyses

6103

Kunstenaars-ambachtslieden

6103

Wandelkaarten

762,30

6.984,99

Restfinanciering landschapsanimator

6100

13.049,11

758,96 7.335,35

Doorrekening verzendkosten

323,31 6.087,35 40,65 2.618,75 24,50

843,84 1.140,00

73

LIDGELD, SCHENKINGEN, LEGATEN EN SUBSIDIES

25.000,00

68,90

730

Gemeenten jaarbijdragen

2.271,38

731

Provincie basissubsidie/projectsubsidie

426,26

731

OE subsidie landschapsanimator

20.000,00

27.155,63

731

VLM subsidie

20.502,82

2.279,00

731

Uitbreiding toelage gemeenten

15.463,07

Grafische diensten

1.936,00

731

TVL projectsubsidies

6104

Kantoorbenodigdheden

1.281,93

731

PDPO subsidies

21.844,17

6104

Computers, andere hardware en software

3.747,75

731

Subsidies Vlaamse Intersectoriële Akkoorden

47.847,86

6104

Boeken, publicaties, kaartmateriaal, fotokopieën

1.005,34

731

ANB projectsubsidies

20.371,91

6104

Verzendingskosten, postzegels

722,63

731

6104

Dienstverplaatsingen en parking personeel/vrijwilligers

6104

Vzw-kosten

202,03

6105

Verzekeringen (niet personeel)

312,26

6107

Telefonie-mailbox-website

6108 6108 6108

Advertenties & publiciteit - documentatie & druk Advertenties & publiciteit – catering/ geschenken/monsters Advertenties & publiciteit tentoonstelling/infoborden

6108

Advertenties & publiciteit - opleidingen

6108

Advertenties & publiciteit - landschapskrant

6108

Advertenties & publiciteit – website en nieuwsbrief

6108

Advertenties & publiciteit - evenementen

82.721,75 292.506,15

9.809,24

9.973,33 74

2.345,22

OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN

3.104,12

FINANCIËLE OPBRENGSTEN

1.708,51

-1.873,56 5.154,64 2.081,34

75

1.816,71 34.159,43

79

146,41 3.112,26

112



6108

Educatieve uitstappen

6109

Vergoeding bloemrijke akkerranden

2.014,56

6110

Bureelbenodigdheden - klein

1.003,92

6110

Klein gereedschap (amfibieënproject)

6110

Klein gereedschap (zwaluwproject)

6110

Klein gereedschap (educatie)

6110

Klein gereedschap (plantwerken)

6110

Keuken en sanitair benodigdheden

62

BEZOLDIGINGEN, SOCIALE LASTEN EN PENSIOENEN

63

AFSCHRIJVINGEN

4.086,48

63

VOORZIENINGEN

20.000,00

64

ANDERE BEDRIJFSKOSTEN

65

FINANCIËLE KOSTEN

690

OVERBOEKING NAAR OVERGEDRAGEN RESULTAAT

TOTAAL DEBET

827,42

502,05 5.726,60 61,10 483,84 8,10 336.566,26

53,70 474,20 71.045,34

625.143,34 TOTAAL CREDIT

625.143,34

Tabel 6—2 Balans RLRL 2014

ACTIEF

PASSIEF

2

OPRICHTINGSKOSTEN, VASTE ACTIVA, VORDERINGEN > 1 J

23

Installaties, machines en uitrusting

3.190,23

24

Bureelmaterieel, meubilair en rollend materieel in volle eigendom

2.126,30

28

Diverse waarborgen

10.112,38

4

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP < 1 JAAR

40

Handelsdebiteuren

49

Af te grenzen kosten(voorraad) / over te dragen kosten

5

GELDBELEGGINGEN EN LIQUIDE MIDDELEN

53

Op meer dan een jaar

271.424,33

55

Standaard banken

109.677,23

57

Kas

TOTAAL ACTIEF

1

EIGEN VERMOGEN, VOORZIENINGEN EN SCHULDEN

14

Overgedragen resultaat

160

Voorzieningen pensioenen en soortgelijke verpl.

164

Voorzieningen fonds tewerkstelling

165

Voorzieningen cofinanciering nieuwe projecten

4

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP < 1 JAAR

44

Leveranciers

30.122,15

45

Personeelsvoorzieningen

60.129,24

49

Over te dragen opbrengsten

87.555,94

173.811,92 75.000,00 100.000,00 50.000,00

56.604,49 123.479,76

4,53

576.619,25 TOTAAL PASSIEF

576.619,25

De inkomsten in 2014 bestonden hoofdzakelijk uit gemeentebijdragen, provinciale basis- en projectsubsidies, projectsubsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos, subsidies van Onroerend Erfgoed en VLM, subsidies van TVL, PDPO en VIA, en inkomsten uit de verkoop van wandelkaarten. De uitgaven bestonden voornamelijk uit personeelskosten en kosten verbonden aan de werking van het secretariaat en projectkosten. De vzw heeft op 31/12/14 nog €180.084,25 aan openstaande vorderingen: van handelsdebiteuren (€56.604,49), vorderingen voor nog niet ontvangen toegekende subsidies (IHD, PDPO, Sociale Maribel,…) waarvoor reeds kosten gemaakt zijn (€101.000,11), en voorraadwaarde (€22.479,65), en is nog €177.807,33 schuldig: aan leveranciers (€30.122,15), personeelsvoorzieningen (€60.129,24), en voorzieningen voor projecten waarvan een deel van de subsidies reeds in 2014 uitbetaald werden (DMN, MOS). Het boekjaar 2014 wordt afgesloten met een positief resultaat van € 71.045,65 dat opgeteld bij het overgedragen resultaat van 2013 (€102.766,27) aanleiding geeft tot een resultaat van €173.811,92). Samen met de voorzieningen pensioenen en soortgelijke zoals sociaal passief (€75.000), fonds 113



tewerkstelling (100.000€) en voorzieningen voor cofinanciering nieuwe projecten komt dit neer op €398.811,92. Op het einde van 2014 stond er €381.106,09 op de bankrekeningen. Het vermogen van de vzw komt neer op €576.619,25. In het verslag van de erkend accountant over de jaarrekeningen van 2014 wordt aangegeven dat de boekhouding van de vzw werd onderzocht over de periode 01/01/14 t.e.m. 31/12/14 aan de hand van de voorgelegde bewijsstukken. De accountant bevestigt dat de boekhouding is gevoerd volgens de huidige wettelijke normen en dat de balans met balanstotaal van €576.619,25) en de resultatenrekening met een positief resultaat van €71.045,65 de financiële toestand en de resultaten van de vzw waarheidsgetrouw weergeven. Een deel van de positieve resultaten van dit jaar (met name 20.000€) werd toegevoegd aan de voorzieningen voor cofinanciering nieuwe projecten.

6.2

Begroting 2015

(Zie Bijlage 7 en Tabel 6—3: Begroting RLRL 2015)

De inkomsten in 2015 zijn begroot op €531.072,01, bestaande uit de transfer van het vorig boekjaar, gemeentebijdragen (€82.721,75) en provinciale basissubsidies (€256.351,70). Voor 2015 werden ook de subsidiebedragen voor een aantal geplande projecten in 2015 (DMN – LNE – PDPO – IHD - TVL), evenals subsidies Sociale Maribel mee opgenomen. Tevens worden via de verkoop van wandelkaarten (€800) en bijdragen van particulieren/verenigingen/besturen aan projecten (€30.106) inkomsten verwacht. De uitgaven in 2015 zijn verdeeld over loonkosten voor een 8-koppig team (€327.600), (4 projectmedewerkers, 1 landschapsanimator (3 maanden), 1 halftijds administratief medewerker en 1 coördinator, 1 persoon neemt voltijds tijdskrediet), werkingskosten (€33.000), aanmaak en helft bedelingskosten van 2 landschapskranten (€24.000), reeds geplande prefinanciering voor subsidieprojecten en andere diverse projectkosten (€135.372). Er wordt ook een bedrag voorzien voor de extra fiscale vakantiegeld (€5.000) en verenigings- en financiële kosten (€1.100). Voor de verdere opbouw van het sociaal passief is een bedrag van €5.000 voorzien. Tabel 6—3 Begroting RLRL 2015 INKOMSTEN 79

TRANSFER VORIG BOEKJAAR

73

SUBSIDIES Basissubsidies

70

Begroting 2015 UITGAVEN 71.045.65

62

PERSONEELSKOSTEN

61

WERKINGSKOSTEN

61

PROJECTKOSTEN

327.600,00

33.000,00

429.120.36

basissubsidie 14 gemeenten

82.721,75

basissubsidie provincie

256.351,7

landschapskranten

24.000,00

sociale maribel (0.3 VTE)

12.450,00

projecten divers

53.230,00

IHD personeelkost ANB (85% voor 2015)

17.316,12

projecten landschapszorg

67.142,00

projectmiddelen Provincie Antwerpen 2013-14

33.600,00

Communicatie projecten

15.000,00

projectmiddelen LNE draagvlakverbreding

7.500,00

projectmiddelen IHD ANB (15% voor 2015) projectmiddelen PDPO Buitengewone Plekjes (65%)

3.055,79

151.228,11

6.125,00

projectmiddelen TVL (60%)

10.000,00 62

FISCALE PROVISIE VAKANTIEGELD

5.000,00

OMZET

30.906,00

62

OPBOUW SOCIAAL PASSIEF

5.000,00

Cofinanciering projecten (30% of 35%)

30.106,00

64

ANDERE VERENIGINGSKOSTEN

600,00

800

65

FINANCIELE KOSTEN

500,00

Inkomsten wandelkaarten

TOTAAL INKOMSTEN

531.072,01 TOTAAL UITGAVEN

531.072,0.1

114


6.3


Interne staatshervorming – doorbraak 64

Vanaf 1 januari 2014 staan de Antwerpse regionale landschappen en van provincie Antwerpen. Dit betekent dat vanaf dan niet verantwoordelijk is voor de erkenning, subsidiëring, opvolging landschappen en bosgroepen. Deze verschuiving vindt plaats staatshervorming en heeft financiële implicaties.

bosgroepen onder de bevoegdheid Vlaanderen, maar de provincie en evaluatie van de regionale in het kader van de interne

RLRL is sinds 1 december 2013 definitief erkend door de Vlaams minister bevoegd voor Leefmilieu, Natuur en Cultuur. Op basis van de bedragen die andere grote definitief erkende regionale landschappen ontvangen zou dit neer komen op 124.666,67€ (bedrag 2013 inclusief jaarlijkse besparing door ANB). De overheveling van de budgeten van ANB naar de provincies bedraagt 70 % van de uitbetaalde subsidies voor 2011 (+index), d.w.z. 49.624€. In samenspraak met de andere Antwerpse Regionale Landschappen werd het totaal budget gedeeld door 3. Voor RLRL komt dit neer op 52.845,7€ in plaats van 49.624€. De overheveling van het budget van Onroerend Erfgoed bedraagt 100% van de subsidies voor 2012, d.w.z. 98.445,6€. De bijdrage van de Provincie Antwerpen bedroeg vroeger 117.000€. De totale basissubsidie via de provincie bedraagt dus 268291.3€. Voor 2014 konden de inkomsten min of meer gehandhaafd worden omwille van een aantal goedgekeurde subsidiedossiers. Deze vereisen weliswaar extra personeelsinzet. De basismiddelen en een deel van de projectmiddelen vanuit de Provincie Antwerpen worden aangewend om de personeels- en werkingskosten van het huidige vaste team (6,5 VTE met contract van onbepaalde duur: wnd. coördinator, 2 projectmedewerkers, PDPO-projectmedewerker, landschapsanimator, communicatiemedewerker en een halftijds administratief medewerker), en een basisprojectwerking te garanderen. Extra projecten worden indien mogelijk gefinancierd met aparte subsidies (bv. subsidies van gemeenten, subsidies van de provincie, Toerisme Vlaanderen, Interreg, Europa, Vlaamse overheid zoals VLM, LNE,…). In de loop van het jaar 2014 werd duidelijk dat naar aanleiding van het Vlaams regeerakkoord met betrekking tot de provincies, de persoonsgebonden bevoegdheden afgebouwd zullen worden (cultuurwelzijn-sport). Regionale Landschappen behoren (in Provincie Antwerpen) tot de grondgebonden materie. Minister Homans liet de provincies weten dat het provinciefonds niet meer bestaat vanaf 1/1/2015. Op 19 november ontving RLRL een mail van Rik Röttger naar aanleiding van de beslissing van de deputatie bij de opmaak van het budget 2015. De deputatie hanteert de strategie om de besparing collectief op te vangen binnen het bestuur. Dezelfde lijn werd doorgetrokken binnen de beleidsdomeinen onder bevoegdheid Rik Röttger. Financieel betekent dit een besparing in 2015 van 4,45%, in 2016 van 4,65%, en 2017 van 2,97%. De besparingen gelden op de basismiddelen. De projectsubsidies en de bijdrage voor de VIA-medewerker blijven behouden. Concreet betekent dit voor RLRL -11.939€. Tot slot benadrukt de provincie dat deze bepalingen onder sterk voorbehoud zijn van eventuele bijkomende maatregelen door de Vlaamse Regering in uitvoering van het Vlaamse Regeerakkoord. Doorbraak 64 (overdracht regionale landschappen) en de besparingen bij ANB betekenen een beperking van de uitbouw van ons regionaal landschap. Vooral voor het personeelsbestand betekent dit op korte termijn een beperktere groei tegenover de oorspronkelijk verwachting. RLRL zal in 2015 landschapsanimator Tim niet definitief vervangen naar aanleiding deze besparingen. Het Dagelijks Bestuurt bekijkt in het voorjaar van 2015 hoe we op lange termijn omgaan met deze beperkingen op vlak van onder meer het kleinere personeelsbestand en de steeds groter wordende opdrachten voor het regionaal landschap.

6.4

Financieel verslag Landschapsanimator

Op basis van de samenwerkingsovereenkomst afgesloten tussen het regionaal landschap en de Provincie Antwerpen ontvangt RLRL financiële middelen voor activiteiten die uitvoering geven visie op landschapszorg. Deze visie kadert binnen bestuursakkoord dat werd afgesloten tussen de Vlaamse regering en de provincie Antwerpen in uitvoering van het Witboek Interne Staatshervorming. Hierin krijgt de provincie de bevoegdheid om taken inzake algemene landschapszorg op te nemen, te stimuleren en te faciliteren.

115



De subsidie omvat zowel personeels-, werkings- als projectmiddelen. Het regionaal landschap stelt min. 0.8 VTE aan als landschapsanimator, met een duidelijk onderscheiden functie binnen het projectteam, die belast is met de volgende opdrachten in het kader van algemene landschapszorg: - Projectwerking met het oog op algemene landschapszorg, o.a. door de organisatie en de begeleiding van de werken van het landschapsteam; - De verbetering van het draagvlak door middel van educatie en sensibilisatie; - Uitbouwen van lokale netwerken: het stimuleren van participatie en het samenbrengen van diverse doelgroepen in functie van landschapszorg; - Prospectie, vertaling en inzet van bestaande instrumenten; - Rapportage over de uitgevoerde activiteiten in het kader van landschapszorg Tabel 6—4 geeft een overzicht van de uitgaven voor 2014. Tabel 6—5en Tabel 6—6 geven een detailoverzicht van de kostenposten personeel en projecten. Tabel 6—4 Financieel verslag werking landschapsanimator 2014: overzicht

REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND

OVERZICHT AFREKENING 2014

Personeelskosten

50.503,58

loon landschapsanimator (100%) verwijzing naar tabel met detailoverzicht kosten

Werkingskosten landschapsanimator (100%) + werkingskosten RL/overhead (via verdeelsleutel)

9.000,00

verwijzing naar verklaring op erewoord

Projectkosten (max. 70%)

38.985,91

verwijzing naar tabel met detailoverzicht kosten

Algemeen totaal afrekening

98.489,49

Tabel 6—5: Financieel verslag werking landschapsanimator 2014: Personeelskosten

maand

brutoloon vakantiegel d EP

januari

2.452,92

792,86

26,75

55,29

3.327,82

februari

2.452,92

809,95

26,75

58,20

3.347,82

maart

2.452,92

809,95

16,90

46,56

3.326,33

april

2.452,92

809,95

29,57

61,11

3.353,55

mei

2.599,15

858,24

25,34

112,29

3.595,02

mei (betaald verlof Tim)

2.256,68

juni

2.774,62

916,18

23,94

112,29

3.827,03

juli

2.774,62

929,50

22,53

118,20

3.844,85

augustus

2.774,62

929,50

11,26

59,10

3.774,48

september

2.774,62

929,50

29,57

130,02

3.863,71

oktober

2.774,62

929,78

26,75

112,29

3.843,44

november

2.774,62

929,78

15,49

82,74

3.802,63

december

2.774,62

929,78

11,26

82,74

3.798,40

december (eindejaarspremie)

2.046,38

685,74

woonwerkverkeer treinabonnement (jaar)

RSZ bijdrage woonwerkgeve werkverke r er

patronal e bijdrage MC

kosten sociaal secretaria at (*/**)

Totaal

2.256,68

2.732,12 724,00

724,00

beheerkosten sociaal secretariaat (jaar)*

660,24

660,24

verzekering Arbeidsongevallen (AF2014-

242,88

242,88

116



098,079,290,395)** verzekering Preventie en Bescherming (AF2014239,425)**

78,29

78,29

verzekering BA en rechtsbijstand (AF2014-041)**

104,30

104,30 50.503,5 8

Totaal

(*) totaal aantal VTE voor 2014 = 6,72 waarvan 1 VTE Landschapsanimator - kosten Sociaal Secretariaat werden pro rata berekend (**) totaal aantal VTE voor 2014 = 6,72 waarvan 1 VTE Landschapsanimator - kosten verzekeringen werden pro rata berekend

Tabel 6—6: Financieel verslag werking landschapsanimator 2014: Projectkosten omschrijving

deel LA factuurnummer bedrag factuur (max 70 %) bedrag deel LA

WERKEN Plantgoed aanplantingen maart 2014

AF2014-075

€

2.125,83

29,90% €

635,64

Dreefbomen Broeklei Niel

AF2014-093

€

585,25

70,00% €

409,68

Aanplant hoogstamboomgaard Van Calster

AF2014-214

€

1.222,50

70,00% €

855,75

Aanplant hoogstamboomgaard Mosterdpot

AF2014-215

€

1.019,94

70,00% €

713,96

Productie en plaatsing letters poortmuur (voorschotfactuur)

AF2014-285

€

1.574,82

70,00% €

1.102,37

Productie en plaatsing letters poortmuur

AF2014-347

€

1.972,23

70,00% €

1.380,56

Plantwerken aanplantingen maart 2014

AF2014-384

€

1.401,95

70,00% €

981,37

Achterstallig maaibeheer Geert Laarmans

AF2014-385

€

586,55

70,00% €

410,59

Levering zandleem Boerentuin Mosterdpot

AF2014-427

€

193,60

70,00% €

135,52

Casanet afsluiting Boerentuin Mosterdpot

AF2014-433

€

470,09

70,00% €

329,06

Nader onderzoek + snoeiwerken dreef Kessel

AF2014-473

€

19.855,24

70,00% €

13.898,67

Plantgoed Brede Zeype

AF2014-510

€

1.057,35

70,00% €

740,15

Plantgoed Bart Cami

AF2014-512

€

1.112,68

70,00% €

778,88

Plantgoed Baarbeekhoeve

AF2014-519

€

2.484,11

70,00% €

1.738,88

Dreefbomen Pikhakendonkdreef

AF2014-531

€

1.548,66

14,61% €

226,31

Snoei zwarte populier

AF2014-548

€

1.185,80

70,00% €

830,06

Snoei esdoorndreef 11/12

AF2014-552

€

1.085,97

70,00% €

760,18

Dreefbomen Broeklei Niel

AF2014-561

€

646,60

70,00% €

452,62

Dreefbomen Bleukensweide Leest

AF2014-562

€

959,30

70,00% €

671,51

Boomgaard Baarbeekhoeve

AF2014-579

€

5.640,79

70,00% €

3.948,55

Herstel turfput De Goren + afvoer grond/slib + werken Moerbeemden AF2015-009

€

9.012,14

70,00% €

6.308,50

Plantwerken Blijweert/Simionescu

€

3.694,23

33,63% €

1.242,35

€

57.309,80

€

38.551,13

AF2015-010

SUBTOTAAL WERKEN

STUDIES/COMMUNICATIE en PROMOTIE (maximaal 20% van totaal geclaimde projectkosten) Druk + montage infobord Goorboslei

AF2014-204

€

451,33

70,00% €

315,93

jaarbijdrage monumentenwacht Antwerpen

AF2014-231

€

40,00

70,00% €

28,00

infobord Dreef Kessel

AF2014-434

€

44,84

70,00% €

31,39

Inspectie monumentenwacht Antwerpen - muur van Madeleine

AF2014-470

€

84,94

70,00% €

59,46

SUBTOTAAL STUDIES/COMMUNICATIE EN PROMOTIE

€

169,78

€

434,78

TOTAAL

€ 60.056,74

€ 38.985,91

117

JAARVERSLAG JAARPROGRAMMA 2015

Recommend Documents