Jaarverslag De Loodsboot

Paddepad 8 2554 HZ Den Haag t 070 – 325 40 02 e [email protected]

Jaarverslag De Loodsboot Expertisecentrum Gedrag schooljaar 2013-2014

1


Inhoudsopgave 1.

Voorwoord

3

2.

Organisatie 2.1 De Loodsboot, Expertisecentrum Gedrag 2.2 Personeel 2.3 Professionalisering 2.4 Ondersteuningsaanbod en leerlingbegeleiding 2.5 Commissie van Begeleiding

4 4 4 5 5 5

3.

Missie en visie

6

4.

Opbrengsten 4.1 Kwaliteitsbeleid 4.2 Aanbod 4.2.1 Onderzoek en diagnostiek 4.2.2 Kennisoverdracht en training 4.2.3 Begeleiding en ondersteuning op school en in de klas 4.2.4 Training en intensieve specialistische begeleiding van leerlingen

7 7 7 7 7 8 9

5.

Public Relations

11

6.

Vooruitblik

12

7.

De Loodsboot in cijfers 7.1 Leerlingenaantal 7.2 Opbrengsten ondersteuningsaanbod 7.3 Uitstroom leerlingen van De Loodsboot, Expertisecentrum Gedrag, 2013-2014 7.4 Klanttevredenheidsonderzoek

14 14 15 16 18

Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

19 20 21 22

1 2 3 4

Indeling producten en diensten Evaluatie ‘themabijeenkomsten’ Evaluatie ‘Plezier op school’ Tevredenheidsonderzoek

2


1. Voorwoord Geachte lezer, voor u ligt het jaarverslag van De Loodsboot, Expertisecentrum Gedrag. Dit jaarverslag is als bijlage toegevoegd aan het jaarverslag van De Strandwacht, school verbonden aan het Pedologisch Instituut. Met ingang van 1 augustus 2014 is de wet op Passend Onderwijs ingegaan. Het afgelopen jaar is De Loodsboot nauw betrokken geweest bij de ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs in de regio Haaglanden. De betrokkenheid rondom deze (beleids)ontwikkelingen schept mogelijkheden om het Speciaal Onderwijs en het Expertisecentrum Gedrag op de kaart te zetten én te houden. De gezamenlijke ambitie van De Strandwacht en De Loodsboot, om een ’Expertisecentrum Gedrag’ voor de regio Den Haag in te richten, is hiermee volop in ontwikkeling conform de beleidsplannen. Om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de landelijke en regionale ontwikkelingen is de werkwijze van De Loodsboot ten aanzien van vraag en aanbod aangepast, dit in afstemming met de diverse samenwerkingsverbanden in de regio. De Loodsboot biedt, naast de begeleiding van leerlingen met een ‘oude’ cluster 4 indicatie (vanaf 1 augustus 2014 een overgangsarrangement), preventieve begeleiding en ondersteuning en is betrokken bij de invulling en uitvoering van onderwijsarrangementen op het gebied van gedrag binnen de verschillende samenwerkingsverbanden. In dit ondersteuningsaanbod ligt de nadruk steeds meer op de preventieve kant van begeleiding, op vergroting van de professionaliteit en het handelingsrepertoire van leerkrachten en intern begeleiders in het primair onderwijs ten aanzien van leerlingen met gedrags- en/of psychiatrische problematiek. Daarnaast blijft ook de curatieve kant, in de vorm van individuele begeleidingstrajecten, een belangrijk deel van het ondersteuningsaanbod van De Loodsboot uitmaken. In dit jaarverslag staan de opbrengsten van het ondersteuningsaanbod met betrekking tot schooljaar 2013-2014 beschreven. Het afgelopen jaar hebben we met alle medewerkers hard gewerkt om de leerlingen met een leerlinggebonden financiering (LGF) te begeleiden en de preventieve ambulante begeleidingstrajecten (PAB) op de scholen zo goed mogelijk uit te voeren. Daarnaast hebben we ons ingezet om het begeleidingsaanbod verder te ontwikkelen en nieuwe vormen van samenwerking met de diverse partners in het onderwijsveld aan te gaan. We hebben ons werk met veel inzet en plezier gedaan. De waardering die we hiervoor gekregen hebben van scholen, ouders en leerlingen geeft ons nieuwe energie om volop te blijven meewerken en meedenken aan een passend onderwijsaanbod voor alle leerlingen. Drs. Esther van Groningen-Haas Coördinator De Loodsboot November 2014

3


2. Organisatie 2.1

De Loodsboot, Expertisecentrum Gedrag

De Loodsboot is ondergebracht bij De Strandwacht. De medewerkers stellen hun expertise ten dienste van de leerlingen in het (speciaal) basisonderwijs. Het doel van de ambulante begeleiding is, in nauwe samenwerking met alle betrokkenen, de leerlingen naar de voor hen juiste plek te loodsen en zo te zorgen voor een passend onderwijsaanbod. In sommige gevallen betekent dat, dat leerlingen op hun eigen basisschool of speciale basisschool blijven, met extra hulp en ondersteuning in de vorm van arrangementen. In andere situaties is het kind beter af in het Speciaal Onderwijs. Met ingang van 1 augustus 2014 is de wet op Passend Onderwijs ingegaan. Om zo goed mogelijk aan te sluiten bij deze landelijke en regionale ontwikkelingen is de werkwijze van De Loodsboot ten aanzien van vraag en aanbod bijgesteld in afstemming met de diverse samenwerkingsverbanden in de regio. De Loodsboot biedt, naast de begeleiding van leerlingen met een ‘oude’ cluster 4 indicatie (vanaf 1 augustus 2014 een overgangsarrangement), preventieve begeleiding en ondersteuning en is betrokken bij de invulling en uitvoering van onderwijsarrangementen op het gebied van gedrag binnen de verschillende samenwerkingsverbanden. De preventieve begeleiding wordt op aanvraag van de scholen op maat ingezet vanuit het eigen schoolzorgbudget of via toekenning door het samenwerkingsverband met als doel het voorkomen van gedragsproblematiek of het voorkomen van verdere escalatie van de problematiek. De onderwijsarrangementen worden, eveneens na toekenning, volgens de afgesproken procedures ingezet en uitgevoerd. Het ondersteuningsaanbod van De Loodsboot is verder uitgebreid en aangepast aan de vragen vanuit het onderwijsveld. Het aanbod bestaat uit diverse producten en diensten gericht op het overdragen van kennis, kunde en vaardigheden naar de diverse collega’s in het primair onderwijs. Dit ondersteuningsaanbod is op maat en richt zich op de volgende gebieden:  onderzoek en diagnostiek;  kennisoverdracht en training;  begeleiding op school en in de klas;  training en intensieve specialistische begeleiding van leerlingen. Het doel is om op deze wijze de professionaliteit en het handelingsrepertoire van de medewerkers in het onderwijs ten aanzien van leerlingen met gedrags- en/of psychiatrische problematiek te vergroten. Het gehele aanbod aan expertise is terug te vinden in de brochure (te downloaden via de website) en op www.deloodsboot.com. 2.2

Personeel

Omdat diverse medewerkers van De Loodsboot naast hun taak als ambulante begeleider ook taken binnen De Strandwacht verrichten is het moeilijk om op het onderdeel personeelsgegevens een splitsing te maken. We verwijzen voor dit onderdeel dan ook naar het onderdeel personeelsgegevens van De Strandwacht. De gegevens die wel beschikbaar zijn worden hier beschreven. Gedurende het schooljaar 2013-2014 bestond het vaste team van de Loodsboot uit tien ambulante begeleiders en een coördinator. Daarnaast was er ondersteuning van een drietal gedragswetenschappers vanuit De Strandwacht die deelnamen aan de Commissie van Begeleiding (CvB). Tevens was er administratieve ondersteuning. Het team ambulante begeleiders bestond dit schooljaar uit drie mannen en zeven vrouwen. Vanaf de start van het schooljaar is het team uitgebreid met twee freelance medewerkers, beiden voor een dag per week. Vanaf de herfstvakantie tot aan het einde van het schooljaar is deze inzet voor beide freelancers uitgebreid naar twee dagen per week. Vanaf voorjaar 2014 is het team, voor twee dagen per week, verder uitgebreid met de inzet van een intern begeleider vanuit De Strandwacht. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers is relatief hoog. Dit heeft enerzijds te maken met de ruime kennis en ervaring die gevraagd wordt om de werkzaamheden optimaal te kunnen uitvoeren en anderzijds met het leeftijdsbewust personeelsbeleid van De Strandwacht. De Loodsboot kent een laag ziekteverzuim. Bij ziekte is in het afgelopen jaar geen vervanging nodig geweest omdat dit intern opgelost kon worden.

4


2.3

Professionalisering

De Loodsboot is een lerende organisatie waarin de competenties van de medewerkers zo goed mogelijk worden ingezet om de doelstellingen van de organisatie te bereiken. Professionalisering is hierbij gericht op vergroting en verbetering van de competenties van de medewerkers en uitbreiding en verdieping van het ondersteuningsaanbod. De medewerkers zijn dit schooljaar gezamenlijk geschoold op ICT gebied. Er is een interne scholingsbijeenkomst geweest op het gebied van marketing en acquisitie en er zijn diverse bijeenkomsten gevolg met als thema de invoering van Passend Onderwijs. Ook is er een scholingsochtend geweest rondom de inzet van het dyslexie softwareprogramma ‘Kurzweil’. Daarnaast zijn diverse scholingsdagen en trainingen bijgewoond ter verdieping van individuele expertise en ten behoeve van uitbreiding van het expertiseaanbod van De Loodsboot. Er zijn studiedagen gevolgd over de inzet van oplossingsgericht werken, cognitieve gedragstherapie, ‘Kids skills’, gedragsregulatie en zelfcontrole. Voor twee medewerkers is de licentie voor het geven van ‘Rots en Water-trainingen’, uitgebreid met een specialisatie voor leerlingen met een trauma. 2.4

Ondersteuningsaanbod en leerlingbegeleiding

Aan de start van het schooljaar waren er 141 leerlingen met een LGF in de begeleiding. Hiervan zaten er dit schooljaar 13 leerlingen in de brugklas van het voortgezet onderwijs en 128 in het primair onderwijs. In de loop van het jaar is het aantal leerlingen met een LGF gegroeid naar 187 leerlingen. Daarnaast zijn er ruim 50 preventief ambulante begeleidingstrajecten uitgevoerd. De LGF en PAB begeleidingen vonden plaats op ruim 100 verschillende scholen binnen Haaglanden en omgeving. Daarnaast zijn de medewerkers van De Loodsboot betrokken geweest bij diverse leerlingen, leerkrachten, teams en samenwerkingsverbanden middels de inzet van producten en diensten vanuit het ondersteuningsaanbod. Het afgelopen schooljaar is er wederom een toename geweest in het overdragen van deze expertise. Uit de cijfers van het jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek, afgenomen in mei 2014, blijkt dat zowel ouders, scholen als leerlingen de ingezette begeleiding als positief beoordelen. 2.5

Commissie van Begeleiding

Elk schooljaar worden alle leerlingen die begeleid worden, besproken in de Commissie van Begeleiding (CvB). Deze CvB bestaat uit een voorzitter, een gedragswetenschapper en de ambulant begeleider. De CvB heeft als doel de kwaliteit van de begeleiding te vergroten en geeft ambulant begeleiders de mogelijkheid ruggespraak te houden ten aanzien van hun adviezen en begeleidings- en handelingsplannen. Bij deze CvB bijeenkomsten zijn ouders en betrokkenen van de school welkom. Naast de inzet van de geplande CvB’s is ook, op verzoek van ouders, school en/of ambulant begeleider, de mogelijkheid tot een ’crisis CvB’ geboden. Deze ‘crisisbijeenkomsten’ hadden als doel om tot snelle afstemming en actie te komen bij urgente problematiek. Daarnaast heeft de ambulant begeleider voor directe vragen en in crisissituaties de mogelijkheid om gebruik te maken van het, wekelijkse, spreekuur van de gedragswetenschappers.

5


3. Missie en visie De missie en visie zoals verwoord in het beleidsplan: ‘De Loodsboot is een Expertisecentrum Gedrag gericht op de overdracht van kennis, kunde en vaardigheden binnen het onderwijs ten behoeve van leerlingen die een speciale onderwijs- en opvoedingsbehoefte hebben’. Het doel van De Loodsboot is het leveren van een professionele bijdrage aan een passend onderwijsaanbod voor deze leerlingen in het (speciaal) basisonderwijs. Het uitgangspunt van het handelen van de medewerkers van De Loodsboot is de hulpvraag van leerling, ouders en school. De geboden hulp kan zowel preventief als curatief zijn en richt zich op verschillende niveaus binnen het onderwijs (leerling-, leerkracht-, groeps-, school- en bovenschools niveau). De afgelopen jaren heeft het expertisecentrum haar ondersteuningsaanbod veranderd, van voornamelijk ambulante begeleiding op grond van indicatiestelling (cluster 4) naar een breder aanbod gericht op verschillende niveaus binnen het primair onderwijs. Vooruitlopend op de invoering van de wet Passend Onderwijs is er tijdens dit schooljaar nauwe samenwerking geweest met de diverse samenwerkingsverbanden in de regio. Bij een aantal van hen zijn op samenwerkingsverbandniveau concrete afspraken gemaakt voor het leveren van een ondersteuningsaanbod op maat. In dit ondersteuningsaanbod ligt de nadruk steeds meer op preventie en op vergroting van de professionaliteit en het handelingsrepertoire van de leerkrachten en intern begeleiders in het primair onderwijs ten aanzien van leerlingen met gedrags- en/of psychiatrische problematiek. In het volgende hoofdstuk staan de opbrengsten van deze trajecten beschreven.

6


4. Opbrengsten 4.1

Kwaliteitsbeleid

De zorg voor kwaliteit van zowel het aanbod van begeleiding, de producten en diensten als voor de interne organisatiestructuur staat bij De Loodsboot hoog in het vaandel. Middels een cyclisch proces wordt aan de hand van een aantal beleids- en werkgroepen het beleid vertaald naar het dagelijks handelen. Alle geboden producten en diensten worden geëvalueerd. Jaarlijks wordt door middel van een klanttevredenheidonderzoek onder scholen, ouders en leerlingen gemonitord hoe de werkwijze wordt gewaardeerd. In het kader van opbrengstgericht werken wordt er een jaarverslag opgesteld waarin de opbrengsten van het afgelopen schooljaar vermeld staan. In dit hoofdstuk volgt een beschrijving van de opbrengsten van de aangeboden ondersteunings- en begeleidingstrajecten van schooljaar 2013-2014. 4.2

Aanbod

Voor alle producten en diensten van De Loodsboot (zie bijlage 1) geldt dat er maatwerk wordt geboden en in overleg met de aanvrager gewerkt wordt. Iedere school is anders, heeft een eigen beginsituatie en, in meer of mindere mate, basiskennis over de problematiek. Door de diensten op maat aan te bieden, wordt tegemoet gekomen aan de behoeften van de school en gaat men uit van wat de school al kan en weet. Door middel van een intakegesprek wordt vastgelegd waar de school behoefte aan heeft, nagegaan welke mogelijkheden er zijn, worden duidelijke afspraken gemaakt en doelen opgesteld. 4.2.1

Onderzoek en diagnostiek

De gedragswetenschappers van De Loodsboot kunnen bij leerlingen die (ernstige) gedrags-, psychiatrische en/of sociaal-emotionele problematiek hebben, onderzoek verrichten, ter ondersteuning van de diagnose of gericht op bijkomende problemen. Onderzoek Het afgelopen schooljaar zijn er ruim twintig onderzoeks- en diagnostiekvragen in behandeling genomen. Het ging dan voornamelijk om psychodiagnostisch onderzoek en intelligentieonderzoek bij leerlingen met (complexe) gedragsproblematiek. Daarnaast zijn de gedragswetenschappers betrokken geweest voor de duur van 20 weken bij het uitvoeren van diagnostiek en onderzoek op een SBO-school. Deelname externe zorgcommissie De gedragswetenschappers van De Loodsboot zijn afgelopen schooljaar op structurele basis bij twee externe zorgcommissies betrokken geweest en op incidentele (afroep) basis bij een derde externe zorgcommissie. Zij maakten deel uit van het multidisciplinaire team van de externe zorgcommissies met als doel de zorgscommissies te adviseren op het gebied van gedragen/of psychiatrische problematiek en er mede aan bij te dragen dat er sprake is van handelingsgerichte diagnostiek en korte lijnen met betrekking tot de verwijzingen richting SBO en SO. Met de start van Passend Onderwijs vervalt de huidige manier van werken met een externe zorgcommissie. De gedragswetenschappers zullen vanaf augustus 2014 hun expertise inzetten op aanvraag in de nieuw te vormen School Ondersteuning Commissies. 4.2.2

Kennisoverdracht en training

Iedere school krijgt er mee te maken: leerlingen met gedrags-, psychiatrische en/of sociaal-emotionele problematiek. De Loodsboot biedt ondersteuning aan het team met informatie en training. Deze overdracht van expertise vindt plaats in de vorm van presentaties en trainingen en wordt op maat aangeboden. Themabijeenkomsten De Loodsboot heeft een tweetal themabijeenkomsten verzorgd. Het doel van deze bijeenkomsten was informeren over Passend Onderwijs en hoe daarmee om te gaan in de klas en binnen de school. Ruim 100 deelnemers, waaronder leerkrachten, intern begeleiders, directeuren en rugzakbegeleiders, hebben de bijeenkomsten bijgewoond. Dit heeft geresulteerd in een uitbreiding van het passend onderwijsaanbod

7


op de school en in de klas, door het vergroten van kennis, kunde en vaardigheden van de deelnemers. Daarbij werd, gericht op het thema, antwoord verkregen op vragen als:  Welke handelingsgerichte gedragsondersteuning kan geboden worden bij leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften m.b.t.: o Duidelijkheid, structuur en voorspelbaarheid; o Impulsief en overactief gedrag versus plannen, organiseren en werkhouding; o Emotioneel veilige leeromgeving en sociaal emotioneel functioneren?  Hoe ga je beleidsmatig om met grensoverschrijdend gedrag?  Hoe zorg je voor een positieve groepsdynamiek in de klas/school?  Hoe voer je individuele gesprekken met leerlingen? Na afloop hebben de deelnemers een evaluatieformulier ingevuld, waarin gevraagd werd wat zij van de cursus vonden (zie bijlage 3). De antwoorden die gegeven konden worden, zijn als volgt gecategoriseerd: ++ geheel mee eens (5), + mee eens (4), +- neutraal (3), - oneens (2) en -- geheel oneens (1). De eerste bijeenkomst is met een gemiddelde score van 3,8 en de tweede bijeenkomst is met een gemiddelde score van 4,1 door de deelnemers beoordeeld (zie bijlage 2). Teamtraining Afgelopen schooljaar is er een aantal trainingen gegeven aan schoolteams. Onderwerpen waren: autisme, gedragsproblemen in de school, communicatie en werken aan een positieve groepsdynamiek. 4.2.3

Begeleiding en ondersteuning op school en in de klas

Kinderen met gedrags-, psychiatrische en/of sociaal-emotionele problematiek stellen eisen aan de schoolorganisatie. Met enige regelmaat krijgt de school te maken met een multidisciplinaire bespreking, met aanvragen van zorgarrangementen of met de noodzaak van protocollen. De Loodsboot kan hierbij ondersteuning en begeleiding bieden met bijvoorbeeld coaching, school video interactie begeleiding en het aanreiken van handvatten voor een positieve groepsdynamiek bij een moeilijke groep. Gedragsmanagement Eén van de samenwerkingsverbanden binnen de regio Haaglanden maakte dit schooljaar in het kader van passend onderwijs opnieuw gebruik van het begeleidingsaanbod van De Loodsboot. De 29 scholen vallend onder dit samenwerkingsverband konden gebruik maken van de mogelijkheid een ondersteuningstraject aan te vragen. Verschillende hupvragen zijn gesteld en hadden o.a. betrekking op professionalisering van de leerkracht/het team, preventieve ambulante begeleiding, groepsbegeleiding, ondersteuning van de interne leerlingenzorg, ondersteuning door maatschappelijk werk en pedagogisch didactisch onderzoek bij leerlingen met gedragsproblematiek. Gedragsondersteuning in de school Het afgelopen schooljaar heeft De Loodsboot een pilot ‘Gedragsondersteuning in de school’ uitgezet op een vijftal basisscholen en op twee SBO-scholen verspreid over vier samenwerkingsverbanden. De pilot houdt in, dat er op scholen waar meer dan vier leerlingen met een cluster 4 indicatie zitten, een medewerker van De Loodsboot structureel op schoolniveau begeleiding en ondersteuning biedt aan het schoolteam ten aanzien van gedragsproblematiek. Deze gedragsondersteuning is ingebed in de zorg en ondersteuningsstructuur van de school en ondersteunt de school bij het bieden van een passend onderwijsaanbod. De geboden begeleiding is divers en afgestemd op de ondersteunings- en begeleidingsvragen die er zijn binnen de school. Na evaluatie is door alle betrokken scholen besloten deze werkwijze voor het komend schooljaar te continueren. De diverse directieleden en IB-ers gaven aan de werkwijze zeer efficiënt en effectief te vinden. Deelname externe zorgcommissie Afgelopen schooljaar heeft De Loodsboot bij twee externe zorgcommissies op structurele basis een gedragsspecialist aan deze commissies geleverd. Deze specialist maakte deel uit van het team van de externe zorgcommissie. De inzet van de gedragsspecialist was gericht op het uitvoeren van preventieve begeleidings- en ondersteuningstrajecten aan leerlingen, leerkrachten en scholen vanuit het advies van de externe zorgcommissie. Deze deelname aan de externe zorgcommissie is met alle partijen geëvalueerd en naar tevredenheid verlopen. Met de start van Passend Onderwijs vervalt de huidige manier van werken met een externe zorgcommissie. Bij het samenwerkingsverband Delflanden wordt deze manier van werken gecontinueerd in het begeleidingstraject ‘Binnen Boord’.

8


4.2.4

Training en intensieve specialistische begeleiding van leerlingen

De Loodsboot heeft veel ervaring in de begeleiding van leerlingen met complexe gedragsproblematiek. De afgelopen jaren hebben de medewerkers diverse leerlingen individueel, in de klas en daarbuiten begeleiding en ondersteuning geboden. Daarnaast zijn er diverse trainingen aangeboden op het gebied van sociale vaardigheden en angstregulatie, waarbij leerlingen in kleine groepjes in een veilige setting nieuwe vaardigheden kunnen oefenen. Individuele leerlingbegeleiding Afgelopen schooljaar zijn er bij 15 leerlingen intensieve individuele leerlingbegeleidingen ingezet. De evaluatie van deze begeleidingen op leerlingniveau is meegenomen in het handelings- en begeleidingsplan. De klanttevredenheid is gemeten in het jaarlijkse klanttevredenheidsonderzoek. Training ‘Plezier op school’ De training ‘Plezier op school’ is een effectieve, eenvoudige en kortdurende preventieve interventie die kinderen, met problemen in de omgang met anderen, helpt bij het maken van de overstap naar het voortgezet onderwijs. Een goede start kan voorkomen dat jongeren slachtoffer van pesterijen worden en kan het plezier op school in de omgang met anderen vergroten. Negen leerlingen vanuit de LGF begeleidingstrajecten hebben aan het eind van de zomervakantie de training gevolgd. Na afloop hebben zij een evaluatieformulier ingevuld, waarin gevraagd werd wat zij van de cursus vonden (zie bijlage 3). De antwoorden die gegeven konden worden, zijn als volgt gecategoriseerd: ++ geheel mee eens (5), + mee eens (4), +- neutraal (3), - oneens (2) en -- geheel oneens (1). De cursus is als geheel met een 4,1 door de deelnemers beoordeeld. Vragen zoals ‘denk je dat je iets aan de training gehad hebt?’, ‘hoe vond je de begeleiding?’ en ‘wat is jouw mening over de training als geheel?’, zijn zeer hoog ( 4,7) gewaardeerd. Preventieve ambulante begeleiding (PAB) Vanaf 2009 wordt er voor PAB een vergoeding gevraagd en is de procedure geformaliseerd. De duur van de trajecten varieert. De hulpvraag is altijd gerelateerd aan gedrag en kan gericht zijn op:  direct en praktisch handelen in de groep op leerlingen/of leerkrachtniveau;  gerichte ondersteuning bij de aanvraag voor een cluster 4 indicatie (bijvoorbeeld het maken van een passend handelingsplan);  participatie in een interne of externe zorgcommissie. In schooljaar 2013-2014 zijn er ruim 50 PAB trajecten op verschillende scholen uitgevoerd. Het samenwerkingsverband in het Westland en het samenwerkingsverband in Delft hebben op contractbasis een vastgesteld aantal uren preventieve begeleiding ingekocht bij aanvang van het schooljaar. Scholen konden zo op kosten van het samenwerkingsverband gebruik maken van de preventieve begeleiding van De Loodsboot voor leerlingen met gedragsproblematiek. De diverse PAB trajecten worden met de betreffende scholen geëvalueerd en de klanttevredenheid met betrekking tot de PAB wordt meegenomen in het jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek. Bij beide samenwerkingsverbanden is de betrokkenheid van de medewerkers van de Loodsboot als zeer waardevol ervaren. De inzet en samenwerking wordt dan ook bij de nieuwe samenwerkingsverbanden Delflanden en Westland in het volgend schooljaar gecontinueerd. In Delflanden valt de PAB vanaf schooljaar 2014-2015 onder het begeleidingstraject “Binnen Boord”. Overgang PO-VO Na verschillende vragen uit het veld is besloten om de doelgroep van het expertisecentrum te vergroten door expertise in te zetten gericht op de overgang van primair naar voortgezet onderwijs. Op verzoek van het samenwerkingsverband VO in Den Haag is er in het voorjaar van 2014 een overgansregeling afgesproken voor de begeleiding van leerlingen die met een cluster 4 indicatie vanuit het (S)BAO of SO naar het reguliere VO gaan. Deze leerlingen kunnen gebruik maken van maximaal 15 uren ambulante begeleiding vanuit De Loodsboot bij hun start in de brugklas. Om deze begeleiding zo goed mogelijk af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerling heeft De Loodsboot nauwe samenwerking en afstemming met de vier cluster 4 scholen in Den Haag. Aan het begin van schooljaar 2014-2015 gaat deze regeling voor 35 leerlingen ingezet worden. Training Rots en Water Rots en Water richt zich op o.a. de sociaal-emotionele ontwikkeling van het basisschoolkind. Met de bouwstenen zelfbeheersing, zelfreflectie en zelfvertrouwen als basis wordt gewerkt aan de thema's veiligheid, assertiviteit, communicatie en het vinden van een eigen weg die met anderen verbindt en richting geeft. De training heeft een positieve invloed op de manier waarop leerlingen met elkaar omgaan én op de relatie leerling-leerkracht. 9


Het afgelopen schooljaar is deze training ingezet bij twee schoolklassen en bij een samengestelde groep van negen leerlingen van diverse scholen. Groepsdynamiek Dit begeleidingstraject, ter bevordering van een positieve groepsdynamiek, heeft als doel het inzichtelijk maken van de sociale verhoudingen binnen een groep, waardoor een adequate interventie op groepsniveau ingezet kan worden. Dit begeleidingstraject is het afgelopen jaar ingezet in zes groepen.

10


5. Public Relations De afgelopen jaren is De Loodsboot nauw betrokken geweest bij de ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs in de regio Haaglanden. Deze betrokkenheid bij de ontwikkeling van beleid rondom Passend Onderwijs schept mogelijkheden om het Speciaal Onderwijs en het Expertisecentrum Gedrag op de kaart te zetten én te houden. Daarnaast kunnen er, door de korte lijnen die er zijn per samenwerkingsverband, concrete afspraken gemaakt worden om ondersteuning op maat aan te bieden. De medewerkers van De Loodsboot hebben het afgelopen schooljaar actief geparticipeerd in de diverse werk-/ontwikkelgroepen die zijn geformeerd binnen de samenwerkingsverbanden. Daarnaast is in mei de website aangepast en zijn alle ontwikkelingen en veranderingen in werkwijze en procedures rondom de invoering van Passend Onderwijs beschreven, alsook het volledige expertiseaanbod. De website zal de komende periode intensief bijgehouden worden om alle ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs goed te volgen en ‘up to date’ informatie te leveren aan het werkveld. Het totale begeleidingsaanbod van De Loodsboot is omgezet in arrangementen (langdurend, middellang durend en kortdurend) en de interne administratie is aangepast naar handelingsgericht arrangeren, aansluitend bij Passend Onderwijs. In het kader van Passend Onderwijs wordt de huidige brochure aangepast en de nieuwe versie zal naar verwachting in het voorjaar van 2015 verschijnen.

11


6. Vooruitblik De Loodsboot heeft als missie dat zij het primair onderwijs in de regio wil ondersteunen in het aanbieden van Passend Onderwijs voor alle leerlingen. Als Expertisecentrum Gedrag wil zij specialistische kennis, kunde en vaardigheden op het gebied van gedrag en psychiatrische stoornissen overdragen aan het (speciaal) basisonderwijs ten behoeve van leerlingen met een speciale onderwijs- en opvoedingsbehoefte. Vanuit De Loodsboot is gedurende het hele schooljaar nauwe betrokkenheid en participatie geweest bij de ontwikkelingen van de diverse samenwerkingsverbanden in de regio. Dit heeft er toe geleid dat voor het komend schooljaar, naast de overgangsregelingen met betrekking tot de LGF begeleidingen, er diensten geleverd gaan worden aan het samenwerkingsverband SPPOH (Den Haag), Delflanden, Westland (voorheen FSPOW), Zoetermeer, Midden-Holland (Gouda e.o.) en het landelijk Reformatorisch samenwerkingsverband. Ook zal er ondersteuning geboden worden aan de leerlingen in de eerste periode van het voortgezet onderwijs. Deze diensten kunnen direct door de scholen ingekocht of in de vorm van arrangementen vanuit het samenwerkingsverband bekostigd worden. Met een aantal samenwerkingsverbanden zijn er voor de start van het nieuwe schooljaar contracten afgesloten voor een structureel (preventief) ondersteuningsaanbod. Bij de andere samenwerkingsverbanden zal De Loodsboot op aanvraag van de scholen haar expertise overdragen in de vorm van arrangementen op leerling, leerkracht-, groeps- en schoolniveau. De Loodsboot, De Strandwacht en overige cluster 4 scholen uit Den Haag hebben gezamenlijk hun expertise ingezet voor de overgang van PO-VO in Den Haag. Dit heeft in de zomer van 2014 geleid tot een overleg om de expertiseoverdracht uit te breiden en nauwe samenwerking te zoeken met de andere cluster 4 scholen. Deze samenwerking zal zowel in de ontwikkeling als in de uitvoering van de expertiseoverdracht gaan plaatsvinden. Afstemming en samenwerking met de verschillende cluster 4 scholen heeft als doel een breed gedragen aanbod aan expertise op het gebied van gedrag te genereren om de diverse samenwerkingsverbanden in de regio gezamenlijk te kunnen ondersteunen in het bieden van een passend onderwijsaanbod. De Strandwacht en De Loodsboot zijn actief betrokken bij de vorming van een landelijke ‘consortium gedrag’, in samenwerking met de acht PI-scholen en zeven PI-instituten. Inmiddels is er vanuit dit consortium het plan om een ‘as-if’ onderzoek te starten naar groepsdynamiek en leerkracht-leerling relatie in de bovenbouw van de PI-scholen en -instituten. De nauwe samenwerking en het gezamenlijk optrekken van de school en de ambulante begeleiders van De Loodsboot komt de kwaliteit en de praktische toepasbaarheid van de expertiseoverdracht ten goede. Samenwerking en afstemming met landelijke ontwikkelingen op het gebied van gedragsonderzoek in het onderwijs, zoals het consortium gedrag, kunnen bijdragen aan een verdere ontwikkeling en verdieping van deze expertise. Op het gebied van jeugdzorg en jeugdgezondheidszorg staan er landelijk grote veranderingen gepland. Omdat de betrokkenheid van De Loodsboot vooral het onderwijs betreft ligt hier de prioriteit. De ontwikkelingen worden gevolgd en in afstemming met de samenwerkingsverbanden wordt er geanticipeerd. In afstemming met de diverse samenwerkingsverbanden en gemeenten zal de komende periode verder onderzocht moeten worden hoe er gekomen kan worden tot een integrale aanpak van onderwijs en zorg in de regio. Met het oog op de invoering van de wet Passend Onderwijs is er nauwe samenwerking met diverse samenwerkingsverbanden in de regio en zijn concrete afspraken gemaakt voor een ondersteuningsaanbod op maat voor de periode 2014-2016. Dit ondersteuningsaanbod van De Loodsboot zal zich richten op:       

professionalisering en scholing van leerkrachten en schoolteams in het kader van Passend Onderwijs gericht op leerlingen met gedrags-en psychiatrische problematiek structurele participatie van gedragsspecialisten en/of gedragswetenschappers in het multidisciplinair overleg van het samenwerkingsverband om zo handelingsgerichte interventies te kunnen plegen en korte lijnen te hebben met betrekking tot toeleiding S(B)O preventieve ambulante begeleidingstrajecten op leerling-, leerkracht/groeps- en schoolniveau intervisie coaching en begeleiding van leerkrachten (o.a. SVIB, co-teaching) spreekuur gedrag ondersteuning en begeleiding bij het opstellen van ontwikkelingsperspectieven voor leerlingen met gedragsproblematiek

12


     

actieve betrokkenheid bij het tot stand komen van ondersteuningsarrangementen en de uitvoering van deze arrangementen nauwgezet monitoren van de inzet van de arrangementen in afstemming met de verschillende samenwerkingsverbanden specialistische training en behandeling van leerlingen op het gebied van gedrags- en/of psychiatrische problematiek ondersteuning en begeleiding bieden bij vroegtijdig signaleren van gedragsproblemen bij jonge kinderen in afstemming en overleg met de samenwerkingsverbanden de samenwerking intensiveren met Centra voor Jeugd en Gezin en behandelinstellingen onderzoek en diagnostiek bij leerlingen met gedrags- en/of psychiatrische problematiek

Voor het komende jaar wordt aanbevolen op alle actuele ontwikkelingen, die nu nog niet geheel overzichtelijk zijn, zo snel mogelijk in te springen en te handelen in belang van de leerlingen. Ondanks de onzekerheid die er nog is rondom de uitvoering van Passend Onderwijs zijn de medewerkers van De Loodsboot ervan overtuigd dat de kwetsbare groep kinderen die zij begeleiden, kinderen zijn die een passende plek en een passend onderwijsaanbod verdienen. Ook in de toekomst wil De Loodsboot zich blijven inzetten om samen met de collega’s uit het (speciaal) basisonderwijs en het speciaal onderwijs te proberen passend onderwijs te realiseren.

13


7. De Loodsboot in cijfers 7.1

Leerlingenaantal

Euro's

Inkomsten per LGF-leerling in euro's 5.000 4.800 4.600 4.400 4.200 4.000

'10-'11

'11-'12

'12-'13

'13-'14 Schooljaar

Het bedrag dat de ambulante begeleidingsdienst voor een leerling met een LGF ontvangt wordt vastgesteld door de Rijksoverheid. Ten opzichte van de voorgaande schooljaren is dit bedrag nagenoeg gelijk gebleven. In de tabel staat een overzicht m.b.t. de hoogte van deze bedragen over de afgelopen vier schooljaren.

Aantal leerlingen

Aantal LGF-leerlingen 290 270 250 230 210 190 170 150 130 110

schooljaar 2010-2011

schooljaar 2011-2012 schooljaar 2012-2013 schooljaar 2013-2014 augustus

juli

14


7.2

Opbrengsten ondersteuningsaanbod

Euro's

Producten en diensten in euro's 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0

Onderzoek en diagnostiek Kennisoverdracht en training Begeleiding en ondersteuning op school en in de klas Behandeling en ondersteuning van kinderen Opbrengst alle categorieën

'10-'11

'11-'12

'12-'13

'13-'14 Schooljaar

In de tabel ‘producten en diensten in euro’s’ is voor het schooljaar 2013-2014 zichtbaar hoe het totaalbedrag is opgebouwd vanuit de vier categorieën. In de voorgaande jaren is deze onderverdeling niet gemaakt.

Aantallen

Producten en diensten in aantallen 110 100

90 80

70 60 50

40 30

20 10

0 Onderzoek en diagnostiek

Kennisoverdracht en training

2010-2011

2011-2012

Begeleiding en ondersteuning op school en in de klas 2012-2013

Behandeling en ondersteuning van kinderen

2013-2014

De Loodsboot biedt een uitgebreid pakket aan dienstverlening. De verschillende producten en diensten zijn in de tabel ‘producten en diensten in aantallen’ onderverdeeld in vier categorieën . Zie bijlage 1 voor een weergave van de inhoud van deze categorieën. 15


7.3

Uitstroom leerlingen van De Loodsboot, Expertisecentrum Gedrag, 2013-2014

Feitelijke uitstroom Totaal 65 leerlingen

Feitelijke uitstroom leerlingen

Naar VO, 55 leerlingen Naar cluster-4 PO, 7 leerlingen Geen herindicatie aangevraagd, 2 leerlingen

Verhuizing, 1 leerlingen

Uitstroom vervolgonderwijs Totaal 55 leerlingen

Leerlingen uitstroom naar vervolgonderwijs

Regulier VO, 25 leerlingen VSO, 18 leerlingen Regulier VO/LWOO, 8 leerlingen Praktijkonderwijs, 4 leerlingen

16


Specificatie Regulier Voortgezet Onderwijs – LWOO – Praktijkonderwijs Totaal aantal leerlingen 37

Specificatie Regulier Voortgezet Onderwijs Gymnasium VWO HAVO/VWO HAVO VMBO-TL/HAVO VMBO-TL VMBO-GL VMBO-KL VMBO-BL VMBO-TL/LWOO VMBO-GL/LWOO VMBO-KL/LWOO VMBO-BL/LWOO Praktijkonderwijs

0

2

4

6

8 Aantal leerlingen

Specificatie Voortgezet Speciaal Onderwijs Totaal aantal leerlingen 18

Specificatie Voortgezet Speciaal Onderwijs VWO HAVO/VWO HAVO VMBO-TL/HAVO VMBO-TL VMBO-GL VMBO-KL VMBO-BL

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Aantal leerlingen

17


7.4

Klanttevredenheidsonderzoek

In mei 2014 is het tevredenheidsonderzoek vanuit het ZEK (zelfevaluatiekader) afgenomen. De Loodsboot, Expertisecentrum Gedrag, neemt dit onderzoek jaarlijks af onder scholen, ouders en leerlingen. In het schooljaar 2013-2014 waren er op 1 mei 2014 187 LGF en PAB-leerlingen in de begeleiding. Het tevredenheidsonderzoek liep van 12 mei tot 7 juni 2014 en is naar 99 scholen, 147 ouders en 50 leerlingen gestuurd. Omdat niet alle leerlingen individuele gesprekken met de ambulant begeleider voeren, hebben alleen de leerlingen die dit wel doen een vragenlijst ontvangen. Het tevredenheidsonderzoek vraagt naar de mening van scholen, ouders en leerlingen over De Loodsboot, Expertisecentrum Gedrag. De school, ouder en/of leerling krijgt een aantal uitspraken voorgelegd (zie bijlage 4) en de mogelijkheid om (een) opmerking(en) te plaatsen. Bij elke uitspraak wordt gevraagd in welke mate men het eens is met deze uitspraak. De antwoorden die gegeven kunnen worden, worden als volgt gecategoriseerd: -- = helemaal mee oneens (1) - = mee oneens (2) + = eens (3) ++ = helemaal eens (4) ? = weet ik niet (0) De waardering van de uitspraken wordt als volgt uitgedrukt: Een cijfer onder de 3 betekent ‘zwak’ tot ‘onvoldoende’ en vanaf 3,0 ‘voldoende’ tot ‘goed’ (4,0 is het hoogst haalbare). De resultaten van de ZEK 2014 liggen bij alle afgenomen groepen op een score van 3,3 of hoger. Voor de groep ouders is de score ten opzichte van 2013 gelijk gebleven en voor zowel de groep scholen als de groep leerlingen is er sprake van een lagere score van 0,2. De veranderende wet- en regelgeving in verband met de Wet Passend Onderwijs, zorgt bij zowel scholen als bij ouders voor veel onzekerheid en onduidelijkheid. Dit kan een mogelijke verklaring zijn voor de lagere gemiddelde scores en de lagere scores op een aantal uitspraken.

Gemiddelde scores 4

3,5 3

2,5

2011-2012

2

2012-2013

1,5

2013-2014

1 0,5

0 Scholen

Ouders

Leerlingen

18


Bijlage 1 1.

Indeling producten en diensten

Onderzoek en diagnostiek Didactisch procesonderzoek Dyslexieonderzoek Intelligentieonderzoek Intelligentieonderzoek NIO Onderzoek door maatschappelijk werk Pedagogisch didactisch onderzoek bij kleuters Psychodiagnostisch onderzoek Uitwerken gedragsvragenlijsten Inzet gedragswetenschapper

2.

Kennisoverdracht en training Presentaties over o.a. AD(H)D, angststoornissen, autisme, ODD/CD, selectief mutisme, Gilles de la Tourette/tic-stoornissen, reactieve hechtingsstoornis Presentatie gedragsproblemen in de klas Inleiding in denkstimulering Werken met handelingsplannen Workshop ‘spelbegeleiding’ Workshop ‘praktisch spel voor leerlingen met cluster 4-problematiek’ Workshop ‘in gesprek met de leerling’ Themabijeenkomsten

3.

Begeleiding en ondersteuning op school en in de klas Begeleidingstraject ter bevordering van een positieve groepsdynamiek Coaching Co-teaching Deelname aan interne en externe zorgcommissie Digitaal sociogram Intervisie Gedragsondersteuning Ondersteuning bij aanvraag cluster 4-indicatie Protocolleren School video interactie begeleiding (SVIB) Werken met het ontwikkelingsperspectief Ondersteuningsprofiel ‘Passend Onderwijs en gedrag’ Werken met weekcompetentiekaarten Preventief ambulante begeleiding

4.

Training en intensieve specialistische begeleiding van leerlingen Begeleid spel Training ‘Ik leer anders’ Training ‘Je angst de baas’ Training ‘Pak aan’ Training Sociale vaardigheden’ Training ‘Plezier op school’ Training ‘Rots en Water’ Praktische training ‘Een goede start in de brugklas’ Individuele ondersteuning en begeleiding Aanpak ‘De matrixmethode’

Aantal

12

11 25 Aantal 3 4

2 2 Aantal 6 20 4 7 40 2

26 Aantal

8 4 15 2

19


Bijlage 2

Evaluatie ‘themabijeenkomsten’

Evaluatie themabijeenkomst 1 Tijdens plenaire deel voldoende info aangeleverd Beoordeling workshop duidelijkheid, structuur, voorspelbaarheid Beoordeling workshop plannen, organiseren, werkhouding Beoordeling workshop veilige leeromgeving Beoogde doel is behaald Themabijeenkomst is van meerwaarde

Geleverde product ziet er verzorgd uit 1

2

3

4

5

Evaluatie themabijeenkomst 2 Beoordeling workshop 'beleidsmatig omgaan met grensoverschrijdend gedrag' Beoordeling workshop 'groepsdynamiek' Beoordeling workshop 'gesprekken met leerlingen Beoogde doel is behaald Themabijeenkomst is van meerwaarde Geleverde product ziet er verzorgd uit 1

2

3

4

5

20


Bijlage 3

Evaluatie ‘Plezier op school’

Evaluatie training 'Plezier op school' Info die je voorafgaand aan de training kreeg

Wist je van tevoren wat de training inhield Denk je iets aan de training gehad te hebben Onderdeel 'kennismaking' Onderdeel 'GGGG-schema' Onderdeel '(niet)helpende gedachten'

Onderdeel 'omgaan met spanning' Onderdeel 'basisvaardigheden'

'13-'14

Onderdeel 'gespreksvaardigheden'

'12-'13

Onderdeel 'assertieve vaardigheden' Onderdeel 'omgaan met pesten'

Onderdeel 'spelletjes' Onderdeel 'pauzes' Hoe vond je de sfeer in de groep Hoe vond je de begeleiding Wat vond je van het tempo Wat is jouw mening over de training als geheel

0

1

2

3

4

5

21


Bijlage 4

Tevredenheidonderzoek

Uitslag scholen (100) Er zijn 99 scholen benaderd, waarvan er 85 de vragenlijst hebben ingevuld (van 15 scholen hebben twee medewerkers de vragenlijst ingevuld); dat is een respons van 86%. Het algemeen gemiddelde waarmee De Loodsboot gewaardeerd wordt door scholen is een 3,5. Vorig schooljaar lag dit gemiddelde op 3,7. Bij de uitslag scholen is op bijna alle vragen een score van 3,5 of hoger behaald. Vragen die een 3,2 scoorden hebben betrekking op de opbrengsten tijdens het begeleidingstraject, de vorderingen die de leerling behaald heeft en de mate waarin leerkrachtvaardigheden zijn vergroot m.b.t. de specifieke onderwijsbehoeften van de betreffende leerling. De snelheid waarmee een begeleiding werd opgestart was onder andere afhankelijk van de caseload van de ambulant begeleider, maar ook van de agenda van scholen en ouders. Bij de andere vragen moet rekening gehouden worden dat deze waardering niet alleen afhankelijk is van de inzet van de ambulant begeleider maar ook van de inzet en motivatie van de leerkracht, rugzakbegeleider en leerling.

Resultaten scholen Informatie die u kreeg over de AB Snelheid waarmee AB is gestart

Duidelijkheid van gemaakte afspraken en besluiten Mate waarin AB-er zich aan afspraken heeft gehouden Frequentie van de overleggen/contactmomenten Bereikbaarheid van de AB-er

Kwaliteit van de verslagen Kwaliteit van de (tussen)evaluatie van de AB 2013-2014

Begeleidingsvaardigheid van de AB-er

2012-2013

Expertise en inhoudelijke deskundigheid van de AB-er Motivatie en inzet van de AB-er

Samenwerkingsvaardigheid van de AB-er Communicatievaardigheid van de AB-er Kwaliteit van de adviezen van de AB-er Opbrengsten die zijn behaald tijdens het begeleidingstraject

Vorderingen die de leerling heeft gemaakt Mate waarin leerkrachtvaardigheden zijn vergroot m.b.t. specifieke onderwijsbehoeften van leerling 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4

22


Uitslag ouders (54) Er zijn 147 ouders benaderd, waarvan er 54 de vragenlijst hebben ingevuld; dat is een respons van 37%. Het algemeen gemiddelde waarmee De Loodsboot door ouders gewaardeerd wordt is, net als vorig schooljaar, een 3,5 en dat betekent dat er ruim voldoende gescoord is. Ouders zijn zeer tevreden over o.a. de expertise, deskundigheid, inzet en motivatie van de ambulant begeleider. De snelheid waarmee de begeleiding werd gestart is, net als door scholen, iets lager gewaardeerd. Dit kan verklaard worden door o.a. de vele aanvragen die er binnen zijn gekomen en de caseload van de ambulant begeleiders. Maar ook door de soms drukke agenda’s van scholen én ouders lukte het niet altijd om op korte termijn te starten. De scores op de vragen ‘doelen die met uw kind zijn bereikt tijdens de AB’ en ‘de vorderingen die uw kind heeft gemaakt’ zijn niet alleen het resultaat van de ambulant begeleider maar hier is ook de inzet van de school en de leerling van grote invloed.

Resultaten ouders Informatie die u kreeg over de AB Snelheid waarmee de AB is gestart Duidelijkheid van de afspraken die zijn vastgelegd Mate waarin de AB-er zich aan afspraken heeft gehouden Bereikbaarheid van de AB-er Frequentie van de overleggen/contactmomenten Helderheid van de verslaglegging Wijze waarop de AB-er uw kind begeleidt 2013-2014 Begeleidingsvaardigheden van de AB-er

2012-2013

Expertise en inhoudelijke deskundigheid van de AB-er Inzet en motivatie van de AB-er

Wijze waarop u bent betrokken geweest bij de AB Wijze waarop de AB-er met u heeft gecommuniceerd Kwaliteit van de adviezen van de AB-er Doelen die met uw kind zijn bereikt tijdens de AB De vorderingen die uw kind heeft gemaakt 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4

23


Uitslag leerlingen (8) Er zijn 50 leerlingen benaderd, waarvan er 8 de vragenlijst hebben ingevuld; dat is een respons van 16%. Het algemeen gemiddelde waarmee De Loodsboot door leerlingen gewaardeerd wordt ligt op een gemiddelde score van 3,3 en deze score is 0,2 lager dan het vorige schooljaar. Omdat de respons bij deze groep zeer laag is, kunnen op basis daarvan de resultaten niet goed geïnterpreteerd worden. Hierdoor is het erg moeilijk om daar de juiste conclusies uit te trekken.

Resultaten leerlingen

Er is me duidelijk verteld hoe ik geholpen zou worden De AB-er was er altijd als we afgesproken hadden Vooraf wist ik waarover de AB-er met mij in gesprek ging Als ik vragen had kon ik deze aan de AB-er stellen

Regelmatig heb ik met de AB-er gesproken over wat ik geleerd heb De AB-er ging goed met mij om De AB-er wist veel over mijn problemen

2013-2014

De AB-er wilde mij graag helpen

2012-2013

Ik kon goed met mijn AB-er praten over de dingen die ik ging doen De AB-er luisterde goed naar mij De AB-er heeft me goede tips gegeven Wat we hebben afgesproken is uitgekomen Ik weet meer over hoe ik met mijn problemen moet omgaan Wat ik van AB-er geleerd heb kan ik op school toepassen 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4

24

Jaarverslag De Loodsboot

Recommend Documents