jaarverslag Cijfers missie 4 kerncijfers 9 bericht van raad VAN COMMISSARISSEN 18 verslag van het bestuur 26 jaarrekening 53 feiten & cijfers

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

jaarverslag Cijfers 2009 April 2010

3 4 9 18 26 53

missie kerncijfers bericht van rAAD VAN COMMISSARISSEN verslag van het bestuur jaarrekening feiten & cijfers

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

INhoudsopgave Jaarverslag 2009 Missie Kerncijfers Profiel van het bedrijf Bestuur Organisatie Organogram Bericht van de raad van commissarissen Raad van commissarissen, commissariaten en bestuursfuncties Corporate governance Risicomanagement Verslag van het bestuur

3 4 5 6 7 8 9 12 13 15 18

Jaarrekening 2009 Balans per 31 december 2009 Rekening van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting op de balans, de rekening van baten en lasten en het kasstroomoverzicht Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Grondslagen voor resultaatbepaling Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Toelichting op de balans Toelichting op de rekening van baten en lasten Ondertekening door de raad van commissarissen en het bestuur

27 28 29 30 31 34 34 35 44 49

overige gegevens Bepaling inzake resultaatbestemming Accountantsverklaring

51 52

feiten & cijfers Vijf jaaroverzicht 2005-2009 Colofon

53 66

2009 Jaarverslag 2

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Missie Share the Joy of Playful living De missie van Holland Casino is geïnspireerd door het ‘Homo Ludens’ gedachtegoed, en stelt ‘de spelende mens’ centraal. Het ‘Homo Ludens’ gedachtegoed is van de hand van de Nederlander Johan Huizinga, opgetekend in 1938. De spelende mens zit in iedereen, zo constateerde Huizinga. Spelen neemt in ieders leven een belangrijke rol in. Hij kwam tot de conclusie dat door spel een samenleving kan ontstaan en dat door spel een samenleving zich zal – blijven – ontwikkelen. Samen leven, betekent dat mensen samen spelen. De Homo Ludens theorie van Huizinga kreeg vorige eeuw een Nobelprijsnominatie. Holland Casino belooft in haar missie dat zij mensen samenbrengt (Share), ze plezier laat beleven (Joy) en dat zij het leven van mensen verrijkt (Playful living). Voor Holland Casino geeft deze missie richting aan het denken en doen van de organisatie.

Visie Holland Casino richt zich op vrijetijdsbesteding in een maatschappelijk verantwoorde, veilige omgeving. We bieden plezier en beleving. Door spel en speelsheid betoveren en versieren we het leven. We verbinden en vullen het leven aan.

Strategie De strategie van Holland Casino voortkomend uit de missie en visie laat zich vertalen naar drie strategische doelstellingen: 1. Maatschappelijk relevant, dat wil zeggen: • bijdragen aan de bescherming van de consument; • bijdragen aan de kwaliteit van de samenleving. 2. Optimaal rendement. 3. Uniek aanbod van spel en speelsheid.

Onze kernwaarden • Speelsheid; • De mens centraal; • Integriteit/fair; • Excelleren; • Openheid.

2009 Jaarverslag 3

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Kerncijfers bedragen in miljoenen euro, tenzij anders aangegeven Rekening van baten en lasten



2009

Bruto baten 595,6 700,1 Belastingen 154,2 173,5 Netto baten 441,4 Bedrijfslasten 427,1 Bruto bedrijfsresultaat 14,3 Interest 6,6 Netto bedrijfsresultaat 7,7

2008

526,6 508,9 17,7 3,4 14,3

Kasstroom uit operationele activiteiten

32,5

97,9

Winstmarge (in procenten) (netto bedrijfsresultaat / netto baten) x 100

1,7

2,7

6.218 96

6.917 101

4.323 3.404

4.795 3.751

Personeelskosten (in procenten van bedrijfslasten excl. bijzondere lasten)

61,9

58,7

Netto baten per fte (in duizenden euro)

130

140

Bezoeken Aantal bezoeken in duizenden Besteding per bezoek in euro Medewerkers ultimo jaar Aantal medewerkers (excl. stand-by medewerkers en stagiairs) Op basis volledige dagtaak (fte)

Balans



2009

2008

Eigen Vermogen

47,3

49,4

Balanstotaal

238,6

262,7

• Immateriële vaste activa • Materiële vaste activa

0,0 23,9

2,4 39,8

Aantal speeltafels

511

519

Aantal speelautomaten

6.997

7.385

investeringen in het jaar

2009 Jaarverslag 4

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Profiel van het bedrijf Holland Casino is een stichting opgericht met speciale toestemming van de Nederlandse overheid, die een exclusieve vergunning heeft verleend. Het doel van Holland Casino is het organiseren van casino’s met inachtneming van de geldende wettelijke bepalingen, de op grond daarvan verleende vergunningen en de daarbij gestelde voorwaarden. De eerste vestiging van Holland Casino is in 1976 geopend in Zandvoort. In de jaren daarna volgden nog dertien vestigingen: Amsterdam, Breda, Eindhoven, Enschede, Groningen, Leeuwarden, Nijmegen, Rotterdam, Scheveningen, Schiphol Airport (alleen voor luchtvaartreizigers), Utrecht, Valkenburg en Venlo. Holland Casino staat onder overheidstoezicht. De raad van commissarissen wordt benoemd door de minister van Financiën. Het adviserend en toezichthoudend orgaan namens de overheid is het College van toezicht op de kansspelen, bestaande uit zeven door de Kroon benoemde onafhankelijke leden. Het College heeft tot taak de minister van Justitie en ook andere betrokken departementen op hun verzoek of uit eigen beweging advies te geven met betrekking tot de uitvoering van de Wet op de kansspelen. Holland Casino draagt de volledige netto winst af aan de Staat, behoudens toevoegingen aan het Eigen Vermogen. Maandelijks wordt aan de Staat 29% kansspelbelasting afgedragen over de opbrengst Tafelspelen en Speelautomaten en omzetbelasting over de horeca- , entree- en overige opbrengsten. Vanuit de overheid treedt de minister van Financiën op als ‘aandeelhouder’ van Holland Casino. De minister van Justitie treedt op als vergunningverlener en is verantwoordelijk voor de wettelijke regulering van het kansspel. Holland Casino geeft bij haar bedrijfsvoering invulling aan de doelstellingen van het Nederlands kansspelbeleid, waarvan de uitgangspunten zijn geformuleerd in de Wet op de kansspelen. Deze zijn in drie kernpunten samen te vatten: • het beschermen van de consument; • het tegengaan van gokverslaving; • het tegengaan van illegaliteit en criminaliteit. In de ontwikkeling en uitvoering van haar beleid is Holland Casino continu op zoek naar de juiste balans tussen optimaal rendement en maatschappelijke verantwoordelijkheid met een uniek aanbod van spel en speelsheid. Dit betekent voor Holland Casino onder meer: • een eerlijk, aantrekkelijk, concurrerend en met waarborgen omgeven spel voor al haar gasten, onder meer door te werken met goed opgeleide, oplettende medewerkers en cameratoezicht; • een toonaangevend en internationaal erkend preventiebeleid kansspelen; • het aanbieden van eersteklas spelmaterialen, die regelmatig op hun betrouwbaarheid worden getoetst door verschillende toezichthoudende c.q. toetsende instanties namens de overheid; • het waarborgen van de veiligheid van gasten en medewerkers en het stellen van hoge eisen aan kwaliteit en service. Holland Casino draagt zorg voor continuïteit ten behoeve van de vele gasten op zoek naar een gezellige middag of avond uit, met casinospelen die met alle waarborgen zijn omgeven. Continuïteit ten behoeve van de overheid vindt zijn weerslag in het uitvoeren van het kansspelbeleid en het realiseren van de daaruit voortkomende afdracht in de vorm van belastingen en winst. De continuïteitsdoelstelling is belangrijk voor het borgen van de maatschappelijke verantwoordelijkheid en de werkgelegenheid van de medewerkers die zorgdragen voor een effectieve en efficiënte operatie in de veertien casino’s en op het hoofdkantoor.

2009 Jaarverslag 5

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Bestuur

Van links naar rechts: Drs. Willem Kooijman (1949) chief financial officer Dick Flink (1953) chief executive officer Noël Leise (1959) chief operations officer

2009 Jaarverslag 6

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Organisatie 1 april 2010

Raad van commissarissen

Ondernemingsraad 2006-2010

mr. B. Staal, voorzitter W.J.M. van den Dijssel F.I.M. Houterman mevr. drs. A.E.J.M. Schaapveld MA drs. A. Schouwenaar, vicevoorzitter mr. W.F.C. Stevens

R.J.C. van der Broeck, Valkenburg, voorzitter J.J.L.C. Roovers, Eindhoven, secretaris/ vicevoorzitter G.J.M. Beelen, Venlo A.P.G. Brokken, Nijmegen F.L. Eradus, Groningen mevr. J. Gijswijt-Giacomini, Amsterdam J. van Hulst, Utrecht J.C. Keereweer, Enschede G.J.W. Mulder, Scheveningen P.N.J. Stut RA, Hoofdkantoor R.M. Vaske, Breda R.P.T. Vermeulen, Leeuwarden mevr. J.C.J. Vos-Hasert, Zandvoort & Schiphol Airport M.P. van der Wal, Rotterdam mevr. C. Sitton, ambtelijk secretaris

Bestuur D.F. Flink, chief executive officer drs. W.G. Kooijman, chief financial officer N.M.A.M. Leise, chief operations officer R.J. Goudsmit, bestuurssecretaris

Regiodirecteuren drs. J.A.P. van Kastel, regio Midden H.J.J. Narinx, regio Zuid (m.i.v. 1 januari 2010) J.J.M. Philippen, regio Noord-West F. Tichelaar MBA, regio Noord-Oost B.C.M. van Vliet, regio Zuid-West

Stafdirecteuren A.W.G.M. Appels, Security & Legal (m.i.v. 1 april 2009) G.J. Brinkel, Business Information Management (m.i.v. 1 mei 2009) Ir. C. Bolhuis MBA, Real Estate & Facilities (m.i.v. 1 april 2010) DRS. J.P. van Heemskerck van Beest, Marketing (m.i.v. 1 juni 2009) mevr. N.M.A.C. Lamberts RM, Corporate Identity & Public Affairs P.J.W.M. Peeters, Human Resources G. Prins, Business Development drs. F.P. Salverda RA, Finance & Control F. van Dijk, manager Information & Communication Technology mevr. K.S.M. Hubert RA, manager Corporate Audit R. Middendorp, manager Operations Support

2009 Jaarverslag 7

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Organogram Raad van commissarissen Corporate Audit

Bestuur

Business Development

Information & Communication Technology

Business Information Management

Marketing

Corporate Identity & Public Affairs

Operations Support

Finance & Control

Real Estate & Facilities

Human Resources

Security & Legal

Regio’s

Regio Noord-Oost

Regio Noord-West

Regio Midden

Regio Zuid-West

Regio Zuid

Enschede

Amsterdam

Breda

Rotterdam

Eindhoven

Groningen

Schiphol Airport

Nijmegen

Scheveningen

Valkenburg

Leeuwarden

Zandvoort

Utrecht

Venlo

2009 Jaarverslag 8

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Bericht Van de raad van commissarissen In het vorige verslagjaar werd door de raad van commissarissen al aangegeven dat het einde van de financieel economische crisis nog niet in zicht was. Helaas werd deze visie volledig bevestigd in het jaar 2009, waarin de dalende lijn in omzet en bezoekersaantallen zich verder heeft voortgezet. De daling in bezoekersaantallen heeft deels te maken met de verandering in het casino­ bezoek door de gasten, maar wordt ook voor een belangrijk deel veroorzaakt door de recessie en het rookverbod. Daarnaast wordt Holland Casino geconfronteerd met heftige concurrentie van legale speelautomaten­ hallen, die hun productaanbod verbreden tot integrale uitgaanscentra. Ook kampt Holland Casino met het nog steeds groeiende illegale online casinospelaanbod, waarbij consumentenbescherming ontbreekt en niet alleen omzet verloren gaat bij Holland Casino, maar deze opbrengsten ook nog eens onbelast naar het buitenland verdwijnen. Om deze problematiek het hoofd te bieden, heeft de raad van commissarissen al in 2008 onder de titel ‘To deal or not to deal’ ingestemd met een heroriëntatie op het bestaande businessmodel en een reorganisatie met daar­aan gekoppeld een forse kostenbespa­ ringsopera­t ie. Deze aanpak moet tot een positief resultaat leiden, zowel in bedrijfseconomische zin als vanuit het gezichtspunt van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van Holland Casino. De reorganisatie is door Holland Casino met voortvarendheid gerealiseerd in 2009 en heeft geleid tot een belangrijke verbetering in de aansturing. De personele bezetting nam bovendien sinds begin 2008 af met circa 525 fte. Deze afname was deels het gevolg van de reorganisatie en vloeide deels voort uit maatregelen samenhangend met de gevolgen van de recessie. Ultimo 2009 was de perso­nele bezetting 3.404 fte. De raad van commis­saris­ sen is van mening dat de reorganisatie op zorgvuldige wijze is voorbereid en uitgevoerd, in nauwe samenspraak met bonden en medezeggenschap. Net als in de eerste fase van de reorganisatie eind 2008, waren het ook in 2009 vaak medewerkers met lange dienstverbanden bij Holland Casino, die door de reorganisatie werden geraakt. De raad van commissarissen spreekt zijn waardering uit naar alle betreffende medewerkers en speciaal naar degenen die zich gedurende vele jaren hebben ingezet voor de organisatie.

Belangrijk onderdeel van de reorganisatie was ook de invoering van een centraal aansturingsmodel, waarbij de eindverant­ woordelijkheid voor het operationele bedrijf kwam te liggen bij de nieuw aan te stellen chief operations officer. De heer Noël Leise werd in juni 2009 benoemd in deze functie, waarmee de centrale aansturing versterkt werd. De heer Leise heeft 25 jaar ervaring binnen het casinobedrijf in diverse leiding­gevende functies, waaronder vestigingsdirec­ teur en laatstelijk als regiodirecteur Zuid. Nadat in november 2008 het nieuwe beleids­plan naar de verantwoordelijke bewindslieden van Justitie en Financiën was gestuurd, is in juni 2009 het nieuwe businessmodel en het daarbij behorende casinoconcept uitgebreid gepresenteerd aan de ambtelijke top van de ministeries van Justitie en Financiën. De nieuwe opzet laat het legale casino-aanbod meegaan met zijn tijd en is synoniem voor een modernisering van het producten- en dienstenpalet. Een bezoek aan het casino wordt veel meer ‘een avondje uit’ waarbij het kansspel weliswaar een centrale rol blijft spelen, maar minder nadrukkelijk en bovendien op een speelse manier wordt aangeboden. Deze enigszins gewijzigde en verruimde wijze van aanbieden, is volgens de raad van commissarissen ondersteunend aan het restrictieve beleid van de overheid en heeft daarnaast ook een positief effect op het continuïteitsperspectief van Holland Casino. Over de vraag of het nieuwe businessmodel daadwerkelijk past binnen het Nederlandse kansspelbeleid is vervolgens door de beide ministeries gezamenlijk een adviesaanvraag bij de landsadvocaat ingediend. Holland Casino heeft van de minister van Justitie de bevestiging gekregen dat het meer ruimte krijgt. Het geeft Holland Casino ook in de naaste toekomst de mogelijkheid een aantrekkelijk legaal aanbod te blijven bieden. Dit is van essentieel belang voor de continuïteit van Holland Casino. Het kansspel blijft de kern van Holland Casino. De minister van Justitie en de landsadvocaat concluderen dat de gepresenteerde visie verenigbaar is met het Nederlandse kansspelbeleid en de Europese wet- en regelgeving. Commissies en toezicht In 2009 kwam de raad van commissarissen zesmaal bijeen voor reguliere vergaderingen. Hoofdonderwerpen van de vergaderingen waren de voortgang van de reorganisatie

2009 Jaarverslag 9

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

met het bijbehorende aansturingsmodel en hoe het hoofd kon worden geboden aan de zorgelijke economische ontwikkelingen. De raad van commissarissen heeft zich gedurende het jaar goed laten informeren over de personele gevolgen van de reorganisatie en de wijze waarop dit proces verliep. Begin van de zomer is een extra bijeenkomst van de raad geweest waarbij alleen over de strategie van Holland Casino is gesproken. Verder heeft de voorzitter van de raad van commissarissen buiten de reguliere vergaderingen regelmatig en tussentijds contact met de voorzitter van het bestuur. Ook is de raad van commissarissen tweemaal bijeen geweest, buiten aanwezigheid van het bestuur, eenmaal om het eigen functioneren en dat van de audit commissie te bespreken en eenmaal dat van het bestuur. Door diverse omstandigheden is in het verslagjaar geen vertegenwoordiger van de raad van commissarissen bij een overleg tussen het bestuur en de ondernemingsraad geweest. Wel heeft tweemaal een evaluatie­ bijeenkomst plaatsgevonden met het dagelijks bestuur van de ondernemingsraad, waarbij de voorzitter van de raad van commissaris­ sen, de werknemerscommissaris en de voorzitter van het bestuur aanwezig waren. De jaarstukken 2009 zijn door de externe accountant, Deloitte Accountants B.V., gecontroleerd en besproken met de raad van commissarissen. De goedkeurende verklaring van de accountant maakt onderdeel uit van de jaarrekening. De raad heeft de jaarrekening van een positief advies voorzien ten behoeve van de minister van Financiën en deze verzocht om het bestuur decharge te verlenen voor het gevoerde beleid in 2009 en de raad van commissarissen voor het uitgeoefende toezicht. Het voorstel van de audit commissie om de externe accountant opnieuw te benoemen voor de jaarrekeningcontrole 2010 is door de raad overgenomen. De audit commissie bestond uit de heren drs. A. Schouwenaar, W.J.M. van den Dijssel en mevrouw drs. A.E.J.M. Schaapveld MA. De commissie is in 2009 driemaal bijeen geweest en er werden ondermeer adviezen uitgebracht aan de raad over de jaarstukken, de begroting, het controleplan en het verslag van de externe accountant. Ook werden de auditrapportages van de afdeling

feiten & Cijfers

Corporate Audit besproken. Buiten aanwezigheid van het bestuur werd met de externe accountant en de interne auditor overlegd. De bezoldigings­commissie bestaande uit de heren mr. B. Staal, F.I.M. Houterman en mr. W.F.C. Stevens heeft advies aan de raad uitgebracht over het bezoldigingsbeleid en de targets van het bestuur. Deze voorstellen zijn door de raad van commissarissen overgenomen. In de periode tussen het vorige verslagjaar en het verschijnen van dit jaarverslag zijn vier leden van de raad van commissarissen herbenoemd: mr. B. Staal, drs. A. Schouwenaar, de heer F.I.M. Houterman en de heer W.J.M. van den Dijssel. Vanuit een onafhankelijke rol controleert en adviseert de raad van commissarissen het bestuur bij de uitvoering van zijn taken. Alle commissarissen zijn derhalve onafhankelijk in de zin van best-practice bepaling III.2.2 van de Nederlandse corporate governance code. 2009 en verder Het jaar 2009 is een jaar vol uitdagingen geweest voor Holland Casino. Onder moeilijke economische omstandigheden is met veel inzet en vol vertrouwen verder gewerkt aan het nieuwe businessmodel, waarbij de gast centraal staat. Ondanks de slechte marktomstandigheden en de reorganisatie is Holland Casino er toch in geslaagd een bescheiden winst te realiseren over 2009. Dit is tekenend voor de inzet en het enthousiasme van het management en alle medewerkers, waarbij ook van de zijde van de ondernemingsraad veel steun is ontvangen. Dat Holland Casino haar maatschappelijke verantwoordelijkheid zeer serieus neemt, blijkt ook in 2009 uit de niet aflatende inspanningen ten aanzien van het preventie­ beleid en het customer due diligence beleid. Dit beleid is zeer succesvol, wat ook internatio­ naal wordt erkend en blijkt uit de tweemaal op rij gewonnen prijs voor ‘Socially Respon­ sible Operator of the Year’ in 2008 en 2009. De overall erkenning van de kwaliteit van de Holland Casino organisatie werd internationaal nog eens onderstreept door de toekenning van de prijs voor beste ‘Casino

2009 Jaarverslag 10

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

Operator Europe’ in januari 2010. Een welverdiende pluim voor alle medewerkers over de wijze waarop Holland Casino haar taken vervult en haar maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt en waarvan de raad van commissarissen vindt dat dit ook in het politieke en publieke debat vaker een bredere weerklank zou mogen vinden. De resultaten over de eerste maanden van 2010 geven aan dat het einde van de economische crisis nog niet in zicht is. Het komende jaar zullen alle zeilen bijgezet moeten worden. Dit betekent dat de personele bezetting permanent de aandacht zal vragen van het management, terwijl de overige bedrijfslasten opnieuw tegen het licht gehouden zullen moeten worden. Ondertussen zal er vol op ingezet moeten worden om het nieuwe businessmodel in te voeren. Daarbij is het van belang dat

feiten & Cijfers

Holland Casino adequate marketingactiviteiten kan blijven ontwikkelen om met een volwaardig en aantrekkelijk aanbod het hoofd te bieden aan de eerder genoemde snel stijgende concurrentie, zoals het groeiende illegale aanbod via internet. Bij het management en de medewerkers is voldoende eensgezindheid en enthousiasme om het nieuwe beleid en de uitvoering ervan vorm en succes te geven. Daarbij is het, speciaal in economisch zware tijden, van groot belang dat Holland Casino kan rekenen op de steun van de overheid en de overige betrokken stakeholders.

Namens de raad van commissarissen, Mr. B. Staal, voorzitter Hoofddorp, 8 april 2010

2009 Jaarverslag 11

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

Organisatie Raad van commissarissen & bestuursfuncties

feiten & Cijfers

Belangrijkste commissariaten en bestuursfuncties van voorzitter en leden van de raad van commissarissen.

Voorzitter

Leden

mr. B. Staal (1947), voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken Lid raad van commissarissen The Nielsen Company; President commissaris ONVZ Zorgverzekeraar; Voorzitter Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB; Voorzitter raad van commissarissen Twijnstra Holding; Lid van Nationaal Comité 4 en 5 mei; Voorzitter Comité Nederlandse Veteranendag; Lid bestuur Liszt Concours. Huidige zittingsperiode loopt af op 24 november 2012.

W.J.M. van den Dijssel (1959), ondernemer Partner First Dutch Capital bv. Directeur European Hotel Management bv. Huidige zittingsperiode loopt af op 15 september 2013. F.I.M. Houterman (1949), management consultant Lid raad van commissarissen RAI; Lid raad van commissarissen Welzorg Groep; Voorzitter raad van commissarissen Carré; Lid raad van commissarissen Eden Hotel Group; Lid raad van toezicht BNN Jongerenomroep; Lid raad van toezicht CNV Vakbond Publieke Zaak; Lid raad van toezicht ROC Amsterdam. Huidige zittingsperiode loopt af op 11 oktober 2012. drs. A. Schouwenaar (1946) Lid raad van commissarissen Brunel International nv; Lid raad van commissarissen Docdata nv; Lid raad van commissarissen Stage Holding bv; Voorzitter raad van commissarissen Asito Dienstengroep bv; Voorzitter raad van commissarissen Talpa Media Holding nv. Huidige zittingsperiode loopt af op 26 november 2012. mr. W.F.C. Stevens (1938), advocaat Vice-voorzitter raad van commissarissen Nederlandse Staatsloterij; Lid raad van commissarissen NV Luchthaven Schiphol; Lid raad van commissarissen TBI Holdings bv; Lid raad van toezicht NIVRA; Voorzitter raad van toezicht ‘Onze Lieve Vrouwe Gasthuis’ Amsterdam; Vicevoorzitter Stichting het Concertgebouw Fonds. Huidige zittingsperiode loopt af op 1 november 2010. Mevrouw drs A.E.J.M. Schaapveld M.A. (1958) Lid commissie Centraal Planbureau; Lid raad van advies Plan Nederland; Lid raad van toezicht Windesheim, VU, VUMC. Huidige zittingsperiode loopt af op 1 november 2011.

2009 Jaarverslag 12

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Corporate governance Nederlandse corporate governance code De Nederlandse corporate governance code geldt voor beursvennootschappen. Holland Casino heeft ervoor gekozen om de code waar mogelijk te volgen. Afwijkingen van de code worden hierna toegelicht. Als Holland Casino al afwijkt van de best-practice bepalingen, dan is dat om reden van de juridische structuur van de onderneming. De onderneming heeft een stichtingsvorm en kent als zodanig geen formele aandeelhouders of een algemene vergadering van aandeelhouders. De bepalingen uit de code met betrekking tot aandeelhouders (hoofdstuk IV) zijn dan ook niet van toepassing. De overige afwijkingen: Holland Casino voelt zich gehouden aan de bestaande arbeidsvoorwaarden met de leden van het bestuur. Deze arbeidsvoorwaarden wijken deels af van de code wat betreft de benoemingsperiode (II.1.1) en ontslagvergoeding (II.2.7). Holland Casino heeft tot nu toe als beleid gehanteerd dat een schadevergoeding wordt betaald die redelijk is op grond van de contractuele situatie, de reden voor ontslag, de maatschappelijke ontwikkeling en de jurisprudentie. Er zijn geen concrete regelingen met bestuurders. Structuur Holland Casino is, sinds december 1975, door de Nederlandse overheid aangewezen als enige vergunninghouder voor het aanbieden van casinospelen in Nederland. Onder de minister van Justitie vallen de beleidsmatige bevoegdheden. De minister van Financiën is verantwoordelijk voor het beheer en treedt op als ware hij aandeelhouder. Holland Casino wordt behandeld als een staatsdeelneming. In de statuten van de stichting zijn de bijzondere rechten van de minister van Financiën vastgelegd. Deze rechten betreffen met name het benoemen, schorsen en ontslaan van leden van de raad van commis­ sarissen, het recht op bezwaar tegen benoemingen van bestuursleden en het vaststellen van het bezoldigingsbeleid voor leden van het bestuur. Verder kan de minister van Financiën het bestuur aanwijzingen geven ten aanzien van de algemene lijnen van het te voeren financiële beleid. Holland Casino functioneert als een gewone onderneming, welke als staatsdeelneming gelieerd is aan de overheid. Het

bestuur van Holland Casino heeft aan het einde van ieder jaar, samen met de voorzitter van de raad van commissarissen, overleg met de minister van Financiën over de begroting en de plannen voor de komende periode en rond april een verantwoordend gesprek over de jaarrekening van het jaar ervoor. Bestuur Het bestuur bestaat momenteel uit drie leden (chief executive officer, chief financial officer, chief operations officer) die zijn benoemd door de raad van commissarissen, na consultatie van de minister van Justitie en met instemming van de minister van Financiën. De raad van commissarissen keurt de taak­verdeling binnen het bestuur goed. De voorzitter van het bestuur coördineert het bestuursbeleid en is verantwoordelijk voor het doelmatig functioneren van het bestuur. Commissariaten en bestuursfuncties van de ceo: • lid raad van toezicht Daelzicht; • lid hoofdbestuur AWVN. Commissariaten en bestuursfuncties van de cfo: • lid raad van commissarissen Ultra Centrifuge Nederland nv; • lid raad van commissarissen HVC Groep. Honorering van het bestuur Op advies van de bezoldigingscommissie stelt de raad van commissarissen de honorering vast van de leden van het bestuur. Het beloningsbeleid is gericht op het aantrekken en behouden van goed management en op het positioneren van het beloningspakket op een marktconform niveau in relatie tot de algemene bestuurdersmarkt in Nederland. Het beloningspakket van de ceo en cfo is gebenchmarked met behulp van het Hay-beloningssysteem. Deze benchmark geeft een hoge mate van zekerheid dat het marktbeeld niet berust op de toevalsfactor van de waarneming. De honoraria van deze leden van het bestuur liggen onder of op het mediaanniveau. Bij de vaststelling van de arbeidsvoorwaarden van de coo is vooralsnog ingeschat wat de bijstelling wordt van het beloningsbeleid voor Staatsdeelnemingen, zoals de minister van Financiën dit in de Tweede Kamer heeft aangekondigd. Dit is gebeurd in afstemming met het ministerie van Financiën. De minister van Financiën

2009 Jaarverslag 13

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

heeft aangekondigd dat de bijstelling van het beloningsbeleid bij Holland Casino in het boekjaar 2010 zal plaatsvinden. De bezoldiging van het bestuur bestaat uit: • een vast deel: jaarsalaris; • een variabel deel; • pensioen en overige secundaire arbeidsvoorwaarden. Ieder lid van het bestuur komt in aanmerking voor een variabele beloning bij het realiseren van vooraf afgesproken doelstellingen. Deze doelstellingen worden aan het begin van ieder jaar door de bezoldigingscommissie in overleg met het bestuur geformuleerd en vastgesteld door de raad van commissarissen. Het variabele deel, dat gecontroleerd wordt door de audit commissie, is begrensd tot een maximum percentage van het vaste salaris. In het contract met de ceo en coo is als maximum 30% variabel salaris opgenomen, in plaats van 50% zoals opgenomen in het lopende contract met de chief financial officer, dat van een eerdere periode dateert. Bij de variabele beloningscriteria over 2009 zijn de harde financiële criteria beperkt tot maximaal de helft c.q. tweevijfde deel. Voor 2010 is nog meer nadruk gelegd op de niet financiële criteria, waaronder die van de maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het bestuur heeft een op het middelloonsysteem gebaseerde pensioenvoorziening conform de CAO van Holland Casino. De premieverdeling ten aanzien van de zogenaamde excedentregeling is ook overeenkomstig de CAO. Een overzicht van de individuele beloning van de leden van het bestuur staat op pagina 46.

feiten & Cijfers

Raad van commissarissen De raad van commissarissen bestaat uit zes leden. Zij worden benoemd door de minister van Financiën. De raad houdt toezicht op het beleid van het bestuur en de algemene gang van zaken betreffende Holland Casino. De raad van commissarissen staat het bestuur met advies terzijde en richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van Holland Casino. De raad van commissarissen heeft een reglement en een profielschets die zijn gepubliceerd op de website van Holland Casino. De profielschets wordt van tijd tot tijd geëvalueerd en zo nodig aangepast. De raad van commissarissen kent drie commissies: • de selectie- en benoemingscommissie; • de bezoldigingscommissie; • de audit commissie. De vergoedingen van de raad van commissarissen behoeven voorafgaande toestemming van de minister van Financiën. In 2006 vond een benchmark plaats met behulp van Hay. Een overzicht van de vergoedingen 2009 staat op pagina 46. Externe accountant De raad van commissarissen verleent op voordracht van het bestuur aan een accountant als bedoeld in artikel 2:393, eerste lid, Burgerlijk Wetboek, opdracht tot onderzoek van de jaarrekening. Volgens de statuten stelt de minister van Financiën de jaarrekening vast en benoemt hij op voordracht van de raad van commissarissen ook de accountant. Klik hier voor het reglement raad van commissarissen.

2009 Jaarverslag 14

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Risicomanagement Intern risicobeheersings- en controlesysteem Het bestuur is verantwoordelijk voor de inrichting en de werking van passende risicobeheersings- en controlesystemen. Daaronder wordt niet alleen de interne beheersing van een betrouwbare verslaglegging begrepen, maar ook de interne beheersing van andere belangrijke risico’s en de naleving van relevante wet- en regelgeving. Het huidige systeem van interne risicobeheersing van Holland Casino kent een sterke focus op een betrouwbare financiële verslaglegging en de naleving van wet- en regelgeving.

audits rapporteert Corporate Audit aan de audit commissie; • het stelsel van Letters of Assessment (LoA’s) waarin de regio- en de stafdirecteuren de betrouwbaarheid van de financiële rapportages en de verantwoordelijkheid voor de interne risicobeheersings- en controlesystemen bevestigen; • een reglement ‘melden misstanden’, hetgeen eveneens is gepubliceerd op de website. Dit reglement verzekert dat inbreuken op het bestaande beleid en procedures gemeld kunnen worden zonder dat degene die hier melding van doet negatieve consequenties ondervindt.

Het systeem van interne risicobeheersing en controle van Holland Casino bestaat onder meer uit de volgende componenten: • de corporate governancestructuur vastgelegd in statuten, reglementen voor raad van commissarissen en bestuur, alsmede procedures voor interne besluitvorming, goedkeuringsvereisten en advies- c.q. informatieverplichtingen; • planning & control cyclus bestaande uit: - een driejarenbeleidsplan dat aan de minister van Financiën en de minister van Justitie wordt aangeboden conform de vereisten uit de Beschikking casinospelen en de statuten van Holland Casino. Op basis hiervan worden jaarplannen opgesteld en budgetten gealloceerd; - periodieke rapportages over de financiële en operationele performance van de vestigingen en de onderneming in haar geheel, mede gebaseerd op de balanced score card met KPI’s (Key Performance Indicators). In 2010 zal een nieuw Corporate Performance Management System geïmplementeerd worden dat aansluit op strategische doelstellingen van Holland Casino; - k wartaalreviews door het bestuur met de regiodirecteuren en de centrale afdelingen; • Key Control Framework waarin de belangrijkste beheersmaatregelen zijn opgenomen met name gericht op de financiële verslaggevingsrisico’s inclusief ‘general computer controls.’ Deze beheersmaatregelen worden periodiek getest op hun werking; • een ‘Code of Business Conduct’, welke is gepubliceerd op de website; regio- en stafdirecteuren en casinomanagers hebben een verklaring Corporate Conduct getekend; • interne en externe audits op de belangrijkste bedrijfsprocessen en bijbehorende risico’s. Over de uitkomsten van deze

In 2009 is het Key Control Framework verder verfijnd en aangepast aan de veranderende processen als gevolg van de organisatieverandering. In 2008 gestarte actieplannen zijn geïmplementeerd en hebben geleid tot een harmonisatie en verdere verbetering in de effectiviteit van de interne beheersmaatregelen. De werking van de belangrijkste beheersmaatregelen is uitgebreid getest. Ook in 2009 werd over de voortgang en bevindingen van risicomanagement iedere twee maanden gerapporteerd aan de risicomanagement stuurgroep, voorgezeten door de chief financial officer. De belangrijkste tekortkomingen en actieplannen om deze tekortkomingen op structurele wijze op te lossen, zijn gedurende 2009 gerapporteerd aan de audit commissie. Ook vond regelmatig afstemming plaats over de aanpak en bevindingen met Corporate Audit. In het eerste kwartaal van 2010 zal een monitoring framework worden geïmplemen­ teerd. Hiermee krijgen casinomanagers maandelijks inzicht in de effectiviteit van de interne beheersmaatregelen uit het Key Control Framework. Op kwartaalbasis zullen deze resultaten met het bestuur worden besproken. Dit monitoring framework zal in eerste instantie voor de financiële risico’s worden uitgerold. In de tweede helft van 2010 zal dit uitgebreid worden met de compliance en operationele risico’s. De belangrijkste risico’s voor Holland Casino en de maatregelen ter beheersing De activiteiten van Holland Casino bestaan hoofdzakelijk uit het aanbieden van kansspelen (Tafelspelen en Speelautomaten) en voor een beperkter deel uit horeca en

2009 Jaarverslag 15

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

entertainment. In de veertien vestigingen in Nederland worden nagenoeg dezelfde activiteiten aangeboden. Hierdoor vertoont de organisatie een hoge mate van samenhang, vergelijkbaarheid en standaardisatie, hetgeen het risicoprofiel gunstig beïnvloedt. Economische ontwikkelingen De gemiddelde besteding per bezoek kent bij Holland Casino een sterke relatie met het consumentenvertrouwen. De aanhoudende recessie heeft ernstige gevolgen voor de winstgevendheid. Sinds de tweede helft van 2008 is Holland Casino om die reden bezig met het aanpassen van het niveau van lasten naar deze situatie. Het inzicht dat de omzetteruggang ook in 2010 onverminderd door zal gaan – zo luiden de analyses - zal leiden tot nog verdere lastenmaatregelen, temporiseren van vervangingsinvesteringen en daarmee sturen op cashflow. De financiële informatievoorziening is voldoende adequaat om tijdig bij te sturen en bestuur, regio- en stafdirecteuren zijn nauw betrokken bij dit traject om implementatie goed te borgen. Concurrentie Holland Casino ervaart in toenemende mate concurrentie van de speelautomatenhallen, die een breder palet aan activiteiten kunnen aanbieden en zich als casino presenteren. Tevens krijgt het illegale aanbod op internet dusdanig volume dat een verschuiving van bestedingen naar dit medium zichtbaar wordt. Het bestuur is in gesprek met de ministeries van Justitie en Financiën om meer armslag te krijgen. Politiek Holland Casino is opgericht met speciale toestemming van de Nederlandse overheid, die een exclusieve vergunning verleende. De Staat als ‘aandeelhouder’ en vergunning­ verlener kan afstand nemen van het door Holland Casino gevoerde beleid. Ook kunnen noodzakelijke bedrijfseconomische wijzigin­ gen niet (tijdig) toegestaan worden. Holland Casino beschouwt beide als een groot risico voor haar continuïteit. Belastingmaatregelen hebben significante invloed op de winstgevendheid. Daarnaast kunnen maatschappelijke en politieke veranderingen leiden tot wijzigingen in het beleid van de overheid (zoals liberalisering van de markt), factoren die alle van grote invloed kunnen zijn op de continuïteit. Holland Casino probeert continu op proactieve wijze de diverse stakeholders uitgebreid te informeren over de belangen van het bedrijf en in het verlengde daarvan

feiten & Cijfers

het kunnen blijven borgen van de doelstellingen van het Nederlandse kansspelbeleid. Criminaliteit en fraude De aard van de bedrijfsactiviteiten brengt met zich mee dat Holland Casino alert moet zijn dat gasten, medewerkers of andere personen – al dan niet in georganiseerd verband – niet de gelegenheid krijgen op onrechtmatige wijze waarden te onttrekken aan de organisatie. Holland Casino dient daarnaast een eerlijk en betrouwbaar spel voor de gast te garanderen. Daartoe is er een uitgebreide set van beheersings- en toezichtmaatregelen en kent Holland Casino een structureel overleg met externe stakeholders c.q. toezichthoudende instanties in dit verband. Compliance Holland Casino dient zich te houden aan een veelheid van specifieke wet- en regelgeving, alsmede vergunningsvoorwaarden. Met name de identificatieplicht, het anti-witwas­ beleid en het preventiebeleid kansspelen zijn hierbij relevant. Onzorgvuldige naleving kan grote gevolgen hebben voor Holland Casino. Holland Casino heeft een separate afdeling Compliance. Veiligheid Holland Casino wil een gastvrije uitgaans­ gelegenheid bieden aan haar gasten. Veiligheid voor haar gasten en medewerkers is een blijvend aandachtsgebied. Zo is er ondermeer crisismanagementbeleid, dat voortdurend aangepast dient te worden aan de dynamiek van de organisatieveranderingen. Information & Communication Technology (ICT) Jaarlijks worden de ‘General Computer Controls’ geëvalueerd, gebaseerd op het raamwerk van COBIT (Control Objectives for Information and related Technology). De gesignaleerde tekortkomingen hebben met name betrekking op Security-, Continuïteit- en Changemanagement. Hiervoor zijn compenserende maatregelen getroffen en zullen vervolgens passende structurele oplossingen worden geïmplementeerd. Het project Informa­ tie Beveiliging, gestart in 2009, moet ervoor zorgen dat de vertrouwelijkheid en integriteit van de informatievoorzieningen en het autorisatiebeheer over de gehele linie structureel verbetert. De infrastructuur van de informatiesystemen is verouderd en niet toereikend om de toekomstige strategieverandering te ondersteunen. Daarvoor zijn aan­zienlijke

2009 Jaarverslag 16

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

investeringen en inspanningen vereist. Reorganisatie Eind 2008 is de reorganisatie gestart waarbij de organisatiestructuur is aangepast aan de nieuwe strategie. Dit leidde tot een nieuw organisatie- en besturingsmodel. Holland Casino kent nu een centrale aansturing waar­ bij het hoofdkantoor verantwoordelijk is voor strategie en de regio’s voor de uitvoe­r ing van het beleid. Holland Casino’s 14 vestigingen zijn vanaf 2009 in vijf regio’s opgedeeld. Ook binnen de regiostructuur is de aansturing van de vesti­gingen veranderd. De vele personele mutaties in 2009 en veranderingen in de organisatie noodzaken tot regelmatige afstem­ ming en overleg. Er zijn nog verbete­r in­gen mogelijk met betrekking tot de verschillende rollen, processen, verantwoordelijkheden en bevoegdheden als gevolg van de nieuwe organisatiestructuur. Inmiddels zijn in het eerste kwartaal van 2010 de belangrijkste RASCI (responsible, accountable, supportive, consulted, informed) modellen vastgesteld. In 2010 zullen processen en verantwoorde­ lijkheden stelselmatig verder vastgelegd worden, waaronder de centrale inkoopfunctie. Tevens zal in de eerste helft van 2010 de evaluatie van het nieuwe organisatie- en besturingsmodel starten, in afstemming met de medezeggenschap. Reputatie In de Nederlandse samenleving neemt Holland Casino als ’s lands enige legale aanbieder van casinospelen een unieke plaats in. Een goede reputatie is van fundamenteel belang voor zowel de interne als externe stakeholders. Holland Casino is zich in haar beleid hiervan voortdurend bewust en monitort haar reputatie volgens de internationale methodiek van het Reputation Institute, Erasmus Universiteit Rotterdam. Deze meting vindt plaats onder het Nederlandse publiek, vanaf 18 jaar en ouder. Met name de scores op ‘governance’ en ‘citizenship’ zijn bepalend voor de reputatie. Governance duidt op de wijze waarop een onderneming zich – in de perceptie van de respondenten – houdt aan vigerende wet- en regelgeving. In het geval van Holland Casino betreft dit onder meer wet- en regelgeving op het gebied van identificatie en registratie van bezoekers en het voorkomen van witwassen (Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme). Citizenship duidt op maatschappelijk verantwoord ondernemen, zowel waar het gaat om de organisatie van de interne bedrijfsprocessen, als de wijze waar-

feiten & Cijfers

op de onderneming extern uiting geeft aan haar maatschappelijke betrokkenheid, door middel van bijvoorbeeld sponsoring of het steunen van goede doelen. Overige risico’s Waar risico’s niet kunnen worden geëlimineerd of voorkomen, zijn de maatregelen gericht op het beheersen van de risico’s. De financiële gevolgen van een aantal risico’s worden verder afgedekt door verzekeringen, zoals die met betrekking tot aansprakelijkheid, brand- en bedrijfsschade, geld en fraude en Constructie All Risk. Holland Casino wordt incidenteel betrokken in gerechtelijke procedures. In dergelijke situaties wordt ondersteuning geboden door zowel externe als eigen juristen, teneinde de eventuele financiële gevolgen te mitigeren. Preventiebeleid kansspelen Holland Casino kent een internationaal toonaangevend beleid op het gebied van de preventie van kansspelverslaving. Erkenning daarvoor kwam zowel in 2008 als in 2009, met het winnen van de award voor de ‘Socially Responsible Casino Operator of the Year’ bij de uitreiking van de jaarlijkse internationale Gaming Awards in Londen. Verklaring bestuur Aan de hand van risicobeheersings- en controlesystemen wordt ernaar gestreefd de kans op fouten, op het nemen van verkeerde beslissingen en op het verrast worden door onvoorziene omstandigheden zo veel moge­ lijk te reduceren. Volledigheid valt daarbij niet te garanderen. Geen enkel systeem van risicobeheersing en controle zal absolute zekerheid kunnen geven ten aanzien van het realiseren van de ondernemingsdoelstellingen, noch zal dit een absolute garantie geven dat materiële fouten, verliezen, fraude of overtreding van wet- en regelgeving in het geheel niet voor zullen komen in processen en/of financiële verslaggeving. Met inachtneming van het bovenstaande is het bestuur van mening dat, ten aanzien van de financiële verslagleggingsrisico’s, de risicobeheersings- en controlesystemen een redelijke mate van zekerheid bieden dat de financiële verslaglegging geen onjuistheden van materieel belang bevat. De risicobeheersings- en controlesystemen hebben in 2009 naar behoren gewerkt.

2009 Jaarverslag 17

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Verslag van het bestuur Ontwikkeling netto bedrijfsresultaat Het netto bedrijfsresultaat daalde ten opzichte van 2008 met 46,1% tot € 7,7 miljoen (2008: € 14,3 miljoen). De winstmarge, gedefinieerd als het netto bedrijfsresultaat uitgedrukt in een percentage van de netto baten, daalde in het verslagjaar tot 1,7% (2008: 2,7%). Naast de winstafdracht wordt maandelijks aan de Staat 29% kansspelbelasting afgedragen over de opbrengst Tafelspelen en Speelautomaten. Omzetbelasting wordt maandelijks afgedragen over horeca-, entree- en overige opbrengsten. Omzetbelasting was tot 1 juli 2008 nog significant, omdat de opbrengst Speelautomaten toen nog onderworpen was aan omzetbelasting. De totale afdracht aan de Staat over het verslagjaar 2009 is als volgt te specificeren (in miljoenen euro): Kansspelbelasting Tafelspelen Kansspelbelasting Speelautomaten Omzetbelasting

2009 71,9 81,9 0,4

2008 98,9 43,8 30,8



154,2

173,5

Af te dragen winst Mutatie wettelijke reserve

7,7 2,1

14,3 1,8



164,0

189,6

De feitelijke afdracht over enig boekjaar wijkt af van bovenstaande cijfers aangezien de belastingen een maand later en de winst in het volgende kwartaal worden afgedragen. Gedurende het boekjaar 2009 hebben er geen winstafdrachten plaatsgevonden. Wel is de vordering per ultimo 2008 op het ministerie van Financiën in 2009 ontvangen. Met het ministerie van Financiën is afgesproken dat de afdracht ad € 9,8 miljoen over 2009 later in het jaar 2010 zal worden voldaan. Het jaar 2009 was in dubbel opzicht een moeilijk jaar. Ten eerste raakten de recessie en de effecten van overheidsmaatregelen (rookverbod en belastingverhoging) Holland Casino gedurende het hele jaar in volle hevigheid. In de tweede plaats werd een reorganisatie door­ gevoerd die met name de management- en staffuncties betrof. Daarnaast leidde de teruggelopen omzet ook tot beëindiging van aanzienlijke aantallen tijdelijke- en korte termijn arbeidscontracten. Er werd met terughoudendheid geïnvesteerd, zodat niet alleen het jaar werd afgesloten met een klein positief resultaat, maar ook met een verbetering van de kasstroom. Met de minister van Financiën werd bovendien overeengekomen dat een deel van de komende vrijval van de zogenaamde RJ 271 voorziening in 2010 zal worden toegevoegd aan het Eigen Vermogen, zodat de solvabiliteit begin 2010 zal stijgen van 20% naar 30%.

2009 Jaarverslag 18

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Ontwikkeling netto bedrijfsresultaat en belastingen 2005-2009 in miljoenen euro belastingen

300

netto bedrijfsresultaat 250

182,3

174,4

143,3

200 173,5

150

154,2

100 114,4 89,3

85,6

50

0 2005

2006

2007

14,3

7,7

2008

2009

Voornamelijk door de invoering van het rookverbod per 1 juli 2008, de wijziging in het kansspelbelastingbeleid en de financiële crisis is het resultaat in 2008 en 2009 lager dan in voorgaande jaren. Door de grote verschillen per halfjaar, wordt het verloop exclusief bijzondere lasten vanaf het eerste halfjaar 2008 zichtbaar: Verloop per halfjaar



350 1e halfjaar 2008 2e halfjaar 2008

300

1e halfjaar 2009 250

285,2

2e halfjaar 2009 241,4

200

232,6

228,6 212,8

246,3 214,3

205,3

150

100

50 52,6

0

14,3 -4,9

7,5

-50 netto baten

totale lasten (excl. bijz.lasten)

netto bedrijfsresultaat (excl. bijz.lasten)

2009 Jaarverslag 19

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Baten De bruto baten ad € 595,6 miljoen over 2009 (2008: € 700,1 miljoen) betekenen een daling van 14,9% ten opzichte van het voorgaande jaar. De gemiddelde besteding per bezoek is gedaald van € 101 naar € 96. Het aantal bezoeken daalde met 700.000 (-10,1%) naar een totaal van 6,2 miljoen in 2009 (2008: 6,9 miljoen). Zowel de opbrengst Tafelspelen als Speelautomaten daalden in het boekjaar met respectievelijk € 32,2 miljoen en € 64,4 miljoen. De Troncopbrengst daalde met € 5,5 miljoen (inclusief ontvangen fooien voor Horeca- en Front Office activiteiten). De Horecaopbrengsten daalden met 4,8% tot € 24,4 miljoen. De ‘overige baten’ namen met circa 15,1% (- € 1,1 miljoen) af. Onder de overige baten zijn ook de Entreeontvangsten ad € 2,5 miljoen (2008: € 2,5 miljoen) verantwoord. Batencategoriëen in miljoenen euro 2009

%

2008

% 40 49 6 4 1

Opbrengst Tafelspelen Opbrengst Speelautomaten Troncopbrengst/tips Horecaopbrengst Overige baten

248,1 282,2 34,1 24,4 6,8

42 47 6 4 1

280,3 346,6 39,6 25,7 7,9

Totaal

595,6

700,1



Lasten De totale bedrijfslasten daalden in het verslagjaar met € 81,8 miljoen (-16,1%) naar € 427,1 miljoen. De personeelskosten daalden met € 23,5 miljoen ten opzichte van 2008 (-8,4%) door een lagere bezetting in 2009 als gevolg van de reorganisatie en overige maatregelen. De operationele kosten zijn € 18,6 miljoen lager dan vorig jaar (-13,9%). Dit komt mede door de lagere marketinguitgaven van € 6,9 miljoen en lagere representatiekosten voor gasten en entertainment (samen € 4,7 miljoen). De waardering van de 40% deelneming in Gaming Support B.V. is verlaagd met € 1,7 miljoen tot een waarde van € 2,9 miljoen. Deze afboeking is verantwoord onder de operationele kosten. De afschrijvingskosten in 2009 zijn significant lager dan in 2008, doordat het investerings­ niveau in 2009 bijna gehalveerd is ten opzichte van dat jaar. Bovendien zaten in de afschrijvingskosten van 2008 een aantal eenmalige posten ten bedrage van circa € 10 miljoen. In 2009 is de levensduur van speelautomaten verlengd met 1 jaar wat leidde tot lagere afschrijvingskosten van € 4,7 miljoen. In 2008 is een reorganisatievoorziening gevormd van € 29,0 miljoen, welke was opgenomen onder bijzondere lasten. In 2009 is aan deze voorziening nog € 14,1 miljoen toegevoegd, in verband met uitbreiding van de reorganisatie. Onder de interestlasten is het ineffectieve deel van de kostprijshedge van de renteswaps verantwoord ad € 2,3 miljoen.

2009 Jaarverslag 20

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Lastencategorieën in miljoenen euro 2009

%

2008

%

Personeelskosten Operationele kosten Afschrijving en bijzondere waardevermindering Bijzondere lasten

255,8 114,9 42,3 14,1

60 27 10 3

279,3 133,5 62,7 33,4

55 26 12 7

Bedrijfslasten Interest

427,1 100 6,6

508,9 3,4

100

Totaal

433,7

512,3

Bijdrage per vestiging aan het netto bedrijfsresultaat*





in miljoenen euro



2008

Groningen Leeuwarden Enschede Regio Noord-Oost Amsterdam Schiphol Airport Zandvoort Regio Noord-West Rotterdam Scheveningen Regio Zuid-West Breda Utrecht Nijmegen Regio Midden Eindhoven Valkenburg Venlo Regio Zuid

-3,3 -2,0 -3,5 -8,8 7,4 -1,4 -0,9 5,1 6,9 3,3 10,2 1,6 8,2 -0,7 9,1 1,5 0,4 4,3 6,2

-2,3 -1,7 -2,1 -6,1 11,6 -1,5 -1,9 8,2 14,2 4,5 18,7 3,9 13,3 0,7 17,9 3,0 1,9 4,1 9,0

Totaal Holland Casino (excl. bijzondere lasten) Bijzondere lasten

21,8 -14,1

47,7 -33,4

Totaal Holland Casino

7,7

14,3

* na doorbelasting centrale kosten op basis van werkelijke netto baten

2009





2009 Jaarverslag 21

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Financiële positie Solvabiliteit De winst over 2009 wordt geheel aan de Staat afgedragen inclusief de afname van de wettelijke reserve (€ 2,1 miljoen). Door een dalend balanstotaal steeg het solvabiliteitspercentage naar 19,8% (2008: 18,8%). Financiële instrumenten Teneinde het renterisico op bankleningen te beheersen, zijn renteswaps afgesloten (zie pagina 30 en 34). Financiering De ING faciliteit is per het vierde kwartaal van 2009 verlaagd van € 200 miljoen naar € 120 miljoen. Deze faciliteit gecombineerd met de ABN AMRO faciliteit van € 20 miljoen is adequaat voor de komende jaren waarin een aantal revitalisaties van casino’s zal plaatsvinden. In de nabije toekomst zal bij implementatie van het strategisch plan 2011-2016 een nieuwe financieringsopzet noodzakelijk zijn, waar meerdere banken bij betrokken zullen gaan worden. Kasstromen in miljoenen euro

2009

Bruto bedrijfsresultaat Kasstroom uit overige operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten

14,3 18,2 -23,8 1,2

17,7 80,2 -41,8 -65,9

Mutatie liquide middelen

9,9

-9,8



2008

Human Resources In 2009 is binnen Holland Casino in meerdere fasen een reorganisatie doorgevoerd, waardoor het voltijd personeelsbestand is teruggebracht tot 3.404 fte (2008: 3.751 fte). Het aantal mede­ werkers liep terug van 4.795 in 2008 tot 4.323 in 2009. De reorganisatie had vooral als doel om de organisatie voor te bereiden op de nieuwe strategie van Holland Casino en de flexibiliteit en de slagkracht in het bedrijf te vergroten. Hoewel de hierdoor veroorzaakte uitstroom groot was, zijn er ook nieuwe medewerkers aangenomen. In het verslagjaar is met de vakorganisaties een eerste verkenning gedaan op welke wijze er structurele aanpassingen in de arbeidsvoorwaarden mogelijk zouden zijn teneinde de produc­ tiviteit te verhogen en de loonkosten minder te laten stijgen. In het verlengde daarvan zijn op sociaal innovatieve wijze roostersystemen ontwikkeld die de vraag naar en het aanbod van menskracht veel meer op elkaar moeten doen afstemmen. Een pilot van dit roostersysteem zal in 2010 van start gaan. Daarmee wordt ook een belangrijke stap gezet in een meer optimale work-life-balance van medewerkers. Holland Casino streeft naar invulling van verantwoord werkgeverschap. In samenwerking met de medezeggenschap en rekening houdend met de economische ontwikkelingen, is ondanks de veranderingen in de organisatie ook veel geïnvesteerd in organisatie- en persoonlijke ontwikkeling. Dit vanuit de filosofie dat ontwikkeling van de organisatie pas mogelijk is, als de mensen binnen deze organisatie zich ontwikkelen. Er was enerzijds vooral focus op de nieuwe kernwaarden van Holland Casino (de mens centraal, openheid, integriteit/fair, excelleren en speelsheid), terwijl anderzijds vele initiatieven zijn genomen om de beleving bij onze gasten te verhogen. Daartoe is een nieuwe hospitalitytraining ontwikkeld. Verder is gefocust op het ontwikkelen van de veranderingsbereidheid bij medewerkers. In het jaarlijkse medewerkertevredenheidsonderzoek is dit thema door medewerkers als een van de

2009 Jaarverslag 22

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

belangrijkste aangewezen. Met een 6,96 (7,31 in 2008) scoort Holland Casino als organisatie nog steeds boven het landelijk gemiddelde. De daling is gelijk aan die van de Nederlandse beroepsbevolking, waarvan het landelijke cijfer zakte van een 7,24 naar een 6,90. Het ziekteverzuim binnen de organisatie bleef stabiel op 3,52% (in 2008 3,41%). Er wordt door het management veel aandacht geschonken aan zieke medewerkers en aan preventieve activiteiten. Preventiebeleid kansspelen In 2009 zijn 6.218.000 bezoeken gebracht aan de vestigingen van Holland Casino (in 2008 6.917.000). Het gaat daarbij om 1.233.000 personen uit binnen- en buitenland, die gemiddeld 5,0 keer naar het casino kwamen. Het gros van de gasten komt incidenteel; 608.000 personen in het verslagjaar slechts één keer en 75,6 procent bezocht Holland Casino één, twee of drie keer per jaar. Voor hen volstaat het preventiebeleid kansspelen met het beschikbaar stellen van de brochure ‘Laat spelen een spel blijven’. Jongvolwassenen (18 tot 24 jaar) ontvangen een ‘harten-zes’ kaart bij het zesde bezoek in een maand en bezoekers vanaf 24 jaar een ‘harten-tien’ kaart bij het tiende bezoek in een maand. Zij wijzen de gast nog eens nadrukkelijk op diens bezoekgedrag en de risico’s van het spel. Door de identificatieplicht en de landelijk gekoppelde bezoekersregistratie beschikt Holland Casino over exacte gegevens van bezoekgedrag. Een belangrijk hulpmiddel om gasten – naast het voorlichtingsmateriaal – ook aan te spreken over hun bezoekgedrag en de risico’s van het spel met hen te bespreken. Dat gebeurt in een gesprek. Na zes bezoeken in één maand wordt de jongvolwassene voor een gesprek uitgenodigd. Bij personen vanaf 24 jaar is dat bij tien bezoeken of meer per maand. In 2009 vonden in het kader van het preventiebeleid kansspelen bijna 33.200 gesprekken plaats (2007: 31.000, 2008: 35.000). Een afname die volgt uit de afgenomen bezoeken. Voor beide leeftijdscategorieën geldt dat de bezoekfrequentie na zo’n preventief gesprek meestal aanzienlijk afneemt. Wordt in het gesprek een verslavingsprobleem vermoed, dan volgt een extra gesprek. Dat leidt in de regel tot een bezoekbeperking of een entreeverbod. Gasten wacht altijd een persoonlijk gesprek wanneer zij na afloop van een bezoekbeperking of entreeverbod weer voor het eerst naar het casino komen. Veel van deze gesprekken eindigen met een nieuwe beperkende maatregel. Van degenen die geen beperkende maatregel nemen, bestaat de mogelijkheid om de bezoekfrequentie te volgen. Als er aanleiding toe bestaat, wordt de gast uitgenodigd voor een vervolggesprek.

Aantal bezoekbeperkingen 7000



Aantal entreeverboden 7000



35.000

6000

6000

Preventieve gesprekken inclusief gastheer gesprekken



30.000 30.847

5000

5000 4000 3000

4.556

4.463

25.000

4000

5.209

4.297

3.885 3.384

3000

5.340

24.166

20.000 4.892

4.893 4.718

21.495

15.000

2000

2000

10.000

1000

1000

5000

0

0

0

2005 2006 2007 2008 2009

34.842 33.181

2005 2006 2007 2008 2009

2005 2006 2007 2008 2009

2009 Jaarverslag 23

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Alle medewerkers die in contact komen met gasten volgen een cursus van externe instellingen voor hulpverlening. De supervisors Operations, die fungeren als gastheer of –vrouw in de speelzaal, krijgen bovendien een aanvullende training waarin achtergronden, aanpak, signalering en preventie nog verder worden uitgediept. Een nog zwaardere training is er voor medewerkers Security, aangezien zij de preventiegesprekken met gasten voeren. Periodieke opfriscursussen zijn verplicht. Met de verslavingszorg heeft Holland Casino periodiek overleg om het beleid en zijn resultaten te monitoren en wanneer nodig verder te verfijnen. Holland Casino verwijst in voorkomende gevallen naar instellingen voor verslavingszorg, zoals Tactus, Agog, HANDS en Jellinek/Assisa. Het betreft hier zowel ambulante hulpverlening, 24-uurs telefonische hulpdiensten, als mogelijkheden voor online ondersteuning. Het preventiebeleid van Holland Casino ontving mondiale erkenning vanuit de branche in de jaren 2008 en 2009 met een internationale Gaming Award voor de categorie Socially Responsible Casino Operator of the Year. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Holland Casino maakte in 2009 een bewuste keuze om maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) een expliciet onderdeel te maken van haar strategische doelstellingen. In het verleden waren onderdelen van mvo weliswaar vervat in delen van het beleid, maar vormden zij niet een van de speerpunten. De vertaling van de keuze om mvo strategisch te verankeren in alle facetten van het beleid, is gestart. Holland Casino is een bedrijf met aandacht voor de mens: voor haar gasten en haar medewerkers. Deze aandacht voor de mens vormt de kern van het preventiebeleid kansspelen ter voorkoming van kansspelverslaving en is ook terug te zien in het anti-witwasbeleid. Holland Casino vervult met dit preventiebeleid kansspelen een voortrekkersrol in de mondiale kansspelwereld. Met een proactieve benadering zal dit beleid nog verbeteren. Medewerkers van Holland Casino zijn een cruciale schakel in de realisatie van mvo. Holland Casino leeft haar kernwaarden actief na en investeert in haar medewerkers. Holland Casino is een participatieve organisatie, waarin mvo voorziet in een gedeelde behoefte. Zo worden onder andere de kernwaarden actief uitgedragen en beleefd in workshops en hospitality trainingen. Hoewel er een stevig begin is gemaakt, is mvo nooit klaar. De bedoeling is de komende jaren te zorgen voor een stevige verankering van mvo, tot in de haarvaten van de organisatie. Dit doen wij op basis van een goede samenwerking en afstemming met de verschillende stakeholders. Contacten met Den Haag, de verslavingszorg en gastenpanels zullen mvo binnen Holland Casino sterker organiseren en borgen. Aandacht gaat uit naar product- en spelontwikkeling, verantwoord ketenbeheer, in de vorm van meer duurzame inkoop en milieuaspecten in en om onze organisatie. Klik hier voor het mvo-verslag.

Vooruitzichten

Markt De uitgaansmarkt heeft, met uitzondering van de bioscopen, in 2009 een forse krimp te zien gegeven. Holland Casino is duidelijk harder geraakt dan de markt als geheel. Een combinatie van factoren speelt daarbij een rol, zoals de toenemende directe en indirecte concurrentie in de uitgaansmarkt. In directe zin verbreden automatenhallen, die zich steeds meer als casino-plus profileren, hun productaanbod. Ook wordt het illegale aanbod op internet inmiddels zeker zo groot geschat als de omzet van Holland Casino. In indirecte zin is al langer zichtbaar dat het productaanbod van Holland Casino onvoldoende innovatief is om de steeds veeleisender consument te bedienen. De in 2008 ontwikkelde strategische aanpassing van het productaanbod ontving inmiddels goedkeuring van de betrokken minister. De grote gevolgen

2009 Jaarverslag 24

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

van het rookverbod en de recessie maken ruimte om producten en diensten te vernieuwen en op aantrekkelijke wijze te positioneren des te belangrijker. Voor het jaar 2010 zijn de vooruitzichten niet bemoedigend. De dalende trend in bezoeken en besteding per bezoek zal zich in 2010 voortzetten, zodat opnieuw kostenreductieprogramma’s geïnitieerd zullen moeten worden. Rookverbod De effecten van het anti-rookbeleid blijven zeer groot. In 2010 worden proeven genomen om de dienstverlening zodanig in te richten dat het aantrekkelijk wordt voor de rokende gasten, terwijl tevens de rookvrije werkplek gewaarborgd kan worden. Dat vergt opnieuw investeringen. Financiering Doordat er geen grote nieuwbouwprojecten lopen in 2010, is er geen substantiële wijziging in de financieringsopzet van de onderneming voorzien. Ten behoeve van de meer reguliere investeringen zal het gebruik van de bankfaciliteit wel toenemen. Personeel Het vacature- en aannamebeleid zal in 2010 terughoudend zijn. Tevens wordt een functiewijziging voor de functiegroep Tablemanagers voorbereid. Dit zal resulteren in een vermindering van de personeelsbezetting. Omdat er in de CAO een werkgelegenheidsgarantie is afgegeven tot eind 2010, zullen de effecten van deze vermindering in 2010 niet zichtbaar worden. Winstgevendheid Gezien de algemene marktvooruitzichten en de blijvende stagnatie in de consumentenbestedingen, zal de druk op de resultaten vooralsnog voortduren.

Het bestuur D.F. Flink, chief executive officer Drs. W.G. Kooijman, chief financial officer N.M.A.M. Leise, chief operations officer Hoofddorp, 8 april 2010

2009 Jaarverslag 25

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

jaarrekening 2009

2009 Jaarverslag 26

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Balans per 31 december 2009 in duizenden euro, na resultaatbestemming Activa



2008

Immateriële vaste activa1 2.718 5.489 Materiële vaste activa2 171.707 187.416 Financiële vaste activa3 2.850 4.550 177.275

197.455

Vaste activa

Vlottende activa









Voorraden4 Vorderingen en overlopende activa5 Te vorderen netto bedrijfsresultaat10 Liquide middelen6

2009



701 6.484 - 54.158 61.343



728 8.263 11.952 44.295

65.238

238.618

262.693

47.266

49.401

48.957

71.403

Schulden aan kredietinstellingen9 19.232

19.935

Passiva



Eigen Vermogen7 Voorzieningen8 Langlopende schulden

Kortlopende schulden





Af te dragen netto bedrijfsresultaat10 Belastingen11 Schulden aan kredietinstellingen12 Diverse schulden13







9.840 23.984 26.453 62.886 123.163



- 28.992 29.953 63.009

238.618



121.954 262.693



2009 Jaarverslag 27

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Rekening van baten en lasten in duizenden euro Baten



2008

Opbrengst Tafelspelen 248.048 280.258 Opbrengst Speelautomaten 282.239 346.594 Troncopbrengst/tips14 34.125 39.574 Entreeontvangsten 2.475 2.451 Horecaopbrengst15 24.438 25.681 Overige opbrengsten16 4.265 5.489 Bruto baten 595.590 Belastingen17 -154.178

700.047 -173.455

Netto baten

526.592

Lasten



2009

441.412



Personeelskosten18 255.794 Operationele kosten19 114.899 Afschrijving en bijzondere waardevermindering20 42.323 Bijzondere lasten21 14.100

279.263 133.457 62.714 33.432

Bedrijfslasten

427.116

508.866

Bruto bedrijfsresultaat Interest22

14.296 6.591

17.726 3.420

Netto bedrijfsresultaat

7.705

14.306

2009 Jaarverslag 28

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Kasstroomoverzicht in duizenden euro



2008

Bruto bedrijfsresultaat 14.296 Aanpassing voor: Afschrijving materiële vaste activa 39.335 49.952 Boekverlies desinvesteringen materiële vaste activa 211 10.465 Afschrijving en bijzondere waardevermindering immateriële vaste activa 2.777 4.016 Bijzondere waardevermindering financiële activa 1.700 - Mutatie in: Vorderingen en voorraden 1.806 977 Voorziening -22.446 29.823 Kortlopende schulden -5.131 -15.040 18.252

17.726

80.193

Totaal kasstroom uit operationele activiteiten

32.548

97.919

Kasstroom uit investeringsactiviteiten



Kasstroom uit operationele activiteiten

Investeringen in immateriële vaste activa Investeringen in materiële vaste activa Opbrengst desinvesteringen in materiële vaste activa



2009



-6 -23.864 27

-2.388 -39.798

359

Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten -23.843 Kasstroom uit financieringsactiviteiten Opgenomen bankkrediet Aflossing bankkrediet Interest Ontvangen en betaalde winstafdrachten

10.500 -14.703 -6.591 11.952

Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten

-41.827

14.000 -30.703 -3.420 -45.815

1.158

-65.938

Mutatie liquide middelen 9.863 Gelden onderweg 93 2.954 Kasgeld 31.373 36.150 Speelgeld 5.041 4.111 Vreemde valuta 145 185 Banktegoeden 17.506 895

-9.846

Liquide middelen per 31 december

44.295

54.158



2009 Jaarverslag 29

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Toelichting op de balans, de rekening van baten en lasten en het kasstroomoverzicht Activiteiten De Nationale Stichting tot Exploitatie van Casinospelen in Nederland (Holland Casino), statutair gevestigd te ’s-Gravenhage in Nederland, exploiteert casinospelen en speelautomaten. Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld volgens de Nederlandse verslaggevingsrichtlijnen zoals vermeld in de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders wordt vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voorzover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Financiële instrumenten en renterisico Financiële instrumenten worden gebruikt ter afdekking van renterisico’s. Het renterisico is het risico dat de waarde van een financieel instrument fluctueert als gevolg van veranderingen in de marktrente. Het renterisicobeleid is gericht op het minimaliseren van het risico waaraan de activiteiten worden blootgesteld door rente. Gebruik van schattingsposten Bij het opstellen van de jaarrekening is het noodzakelijk dat Holland Casino schattingen maakt en van bepaalde veronderstellingen uitgaat die van invloed kunnen zijn op de waardering van de activa, passiva en de uitkomsten van de rekening van baten en lasten. De werkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen en veronderstellingen. Belangrijke schattingsposten zijn:

• levensduur en waardering van de materiële vaste activa; • waardering van de deelneming; • voorziening WAO eigenrisicodragerschap; • voorziening pensioen- en personeelsbeloningen; • voorziening reorganisatie. Omrekening van vreemde valuta De activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de per balansdatum geldende koersen. Transacties die luiden in een vreemde valuta, worden omgerekend tegen de wisselkoers op het moment van de transactie. De koersverschillen worden in de rekening van baten en lasten verwerkt. Koersverschillen en provisies die het gevolg zijn van wisseltrans­ acties worden verantwoord onder overige opbrengsten.

2009 Jaarverslag 30

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Immateriële vaste activa Onder immateriële vaste activa zijn ontwikkelingskosten en software opgenomen. Ontwikke­ lingskosten, waarvan verwacht wordt dat deze dienstbaar zullen zijn aan de toekomstige resultaten, worden geactiveerd. Immateriële vaste activa worden gewaardeerd op het bedrag van bestede kosten, verminderd met cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Immateriële vaste activa worden in 3 jaar lineair afgeschreven. Conform regelgeving wordt ten bedrage van de geactiveerde ontwikkelingskosten een wettelijke reserve gevormd. Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschafwaarde, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en, indien van toepassing, met bijzondere waardeverminderingen. De lineaire afschrijvingen geschieden overeenkomstig de geschatte economische levensduur en zijn berekend op basis van de aanschafwaarde, verminderd met de geschatte restwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De geschatte economische levensduur is in het algemeen voor: Gebouwen 40 jaar Verbouwingen 8 - 12 jaar Installaties 5 - 12 jaar Andere vaste bedrijfsmiddelen 3 - 10 jaar Jaarlijks wordt de geschatte economische levensduur van de materiële vaste activa getoetst. Zonodig worden de afschrijvingen aangepast op basis van de resterende levensduur. Een verlenging/ verkorting van de geschatte economische levensduur zal vooral plaatsvinden als gevolg van renovatie en verplaatsing van casino’s. Vanaf boekjaar 2009 is de geschatte economische levensduur van speelautomaten verlengd van 3 naar 4 jaar. De afschrijvingen zijn aangepast op basis van de resterende economische levensduur. Materiële vaste activa in uitvoering worden gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere directe opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs bestaat uit materiaalkosten, directe arbeidskosten, een toerekenbaar deel van de indirecte productiekosten gebaseerd op een normaal niveau van bedrijfsactiviteit en toegerekende interestkosten. De directe opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. De kosten die verband houden met het opleveren van huurpanden in oorspronkelijke staat worden geactiveerd en afgeschreven over de resterende huurperiode. Verbouwingen aan panden waarvan Holland Casino de huurder is, worden geactiveerd. Rente bij bouwactiviteiten wordt niet geactiveerd. Kosten voor periodiek groot onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen. Financiële vaste activa Deelnemingen waarin geen invloed op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of, indien van toepassing, onder aftrek van bijzondere waardevermindering. De vorderingen en schulden op deelnemingen alsmede de overige vorderingen en schulden worden opgenomen tegen nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Voorraden De voorraden worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of lagere netto opbrengstwaarde. Deze lagere netto opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden.

2009 Jaarverslag 31

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Vorderingen, liquide middelen en schulden De vorderingen worden opgenomen voor hun nominale waarden onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. De liquide middelen en de schulden zijn opgenomen voor hun nominale waarden. De bedrijfskleding wordt afgeschreven over een periode van tweeënhalf jaar. Voorziening pensioenen De netto verplichting van Holland Casino uit hoofde van toegezegde pensioenregelingen wordt voor iedere regeling afzonderlijk berekend door een schatting te maken van de pensioenaanspraken die werknemers hebben opgebouwd in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en voorgaande perioden. Deze pensioenaanspraken worden gedisconteerd om de contante waarde te bepalen, en de reële waarde van de fondsbeleggingen wordt hierop in mindering gebracht. De disconteringsvoet is het rendement per balansdatum op hoogwaar­dige bedrijfsobligaties met een AA-rating, waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van Holland Casino benadert. De berekening wordt uitgevoerd door een erkende actuaris volgens de ‘projected unit credit’-methode. Wanneer de pensioenaanspraken uit hoofde van een regeling worden verbeterd, wordt het gedeelte van de verbeterde pensioenaanspraken dat betrekking heeft op de verstreken diensttijd van werknemers lineair als last in de rekening van baten en lasten opgenomen over de gemiddelde periode totdat de pensioenaanspraken onvoorwaardelijk worden. Voor zover de aanspraken onmiddellijk onvoorwaardelijk worden, wordt de last onmiddellijk in de rekening van baten en lasten opgenomen. Met betrekking tot de actuariële winsten en verliezen die na 1 januari 2005 ontstaan bij het berekenen van de verplichting van Holland Casino uit hoofde van een pensioenregeling, wordt jaarlijks dat gedeelte in de rekening van baten en lasten opgenomen, gespreid over de verwachte gemiddelde resterende diensttijd van werknemers die aan de regeling deelnemen, startend vanaf het boekjaar volgend op de balansdatum. Dit voor zover eventuele niet-opgenomen cumulatieve actuariële winsten of verliezen meer bedragen dan 10% van de contante waarde van de bruto verplichting uit hoofde van de toegezegde pensioenregeling, dan wel van de reële waarde van de fondsbeleggingen indien deze hoger is. Voor het overige wordt de actuariële winst of het actuariële verlies niet opgenomen. Per 1 januari 2010 zal de vernieuwde RJ 271 richtlijn inzake pensioenen worden toegepast. De toepassing van de vernieuwde richtlijn zal worden verwerkt via een stelselwijziging in de jaarrekening 2010. Als gevolg van deze stelselwijziging zal in 2010 de voorziening voor pensioenverplichtingen vrijvallen ten gunste van de overige reserves. Voorziening personeelsbeloningen De netto verplichting van Holland Casino uit hoofde van lange termijn personeelsbeloningen, met uitzondering van pensioenregelingen, is het bedrag van de toekomstige beloning dat werknemers hebben verdiend in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en voorgaande perioden. Deze verplichting wordt ingeschat met behulp van de ‘projected unit credit’-methode en wordt verdisconteerd tot de contante waarde. De disconteringsvoet is het rendement per balansdatum op hoogwaardige bedrijfsobligaties met een AA-rating, waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van Holland Casino benadert. Voorziening WAO EigenRisicodragerschap/Ziekengeld In de eerste twee jaren van ziekte verzorgt Holland Casino de loondoorbetaling volgens de CAO. Holland Casino heeft dit risico niet door een verzekering afgedekt. Voor medewerkers die ziek uit dienst gaan en normaliter in het vangnet terecht komen, is Holland Casino eigenrisicodrager. Dat betekent dat zij gedurende de resterende periode van twee jaren de ziektewetuitkeringen verzorgt, zoals die anders door het UWV zouden zijn betaald. Enkele groepen zijn van deze betalingsverplichting uitgezonderd, zoals uitval door zwangerschap.

2009 Jaarverslag 32

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Deze groepen blijven ten laste van het UWV komen. Vanaf 1 januari 2007 heeft Holland Casino het eigenrisicodragerschap voor de WGA/WIA ondergebracht bij een verzekeringsmaatschappij. Er komen geen nieuwe WAO’ers en de voorziening is dan ook in 2009 vervallen. Voorziening ontmantelingskosten In deze voorziening zijn de verwachte contractuele ontmantelingskosten opgenomen voor het in oorspronkelijke staat brengen van gehuurde gebouwen en terreinen. In verband met de eventuele verhuizing naar een nieuw pand van Holland Casino in Utrecht is een voorziening getroffen voor de verwachte ontmantelingskosten van het huidige pand. Ook is er een voorziening getroffen voor het pand in Venlo dat is gehuurd, om dit pand weer in oorspronkelijk staat op te kunnen leveren. Voorziening reorganisatie Deze voorziening heeft betrekking op kosten in verband met de reorganisatie van activiteiten en wordt gevormd indien voor Holland Casino een feitelijke of juridische verplichting is ontstaan en een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de omvang van de verplichting. Deze kosten bestaan uit beëindigingsvergoedingen, nog te betalen salarissen tijdens de opzegtermijn gedurende welke tijd geen werkzaamheden meer worden verricht en overige kosten gerelateerd aan personeel. Mancoverplichting De verplichtingen met betrekking tot de niet ingewisselde jetons, chips en tokens worden opgenomen tegen hun nominale waarde, onder aftrek van dat deel van de jetons, chips en tokens waarvan verwacht wordt dat de bezoekers ze niet meer ter omwisseling aanbieden.

2009 Jaarverslag 33

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Grondslagen voor resultaatbepaling Rekening van baten en lasten Het netto bedrijfsresultaat is het verschil tussen de netto baten en de lasten. De opbrengst Tafelspelen is het verschil tussen de ontvangen inzetten en de uitkeringen. De opbrengst Speelautomaten is het verschil tussen de inworpen in en de uitbetalingen van de Speelautomaten, gecorrigeerd voor nog uit te betalen progressive jackpots. Troncopbrengsten en tips Het betreft hier bij de Tafelspelen en Speelautomaten ontvangen Troncopbrengst, alsmede fooien ontvangen door horeca- en overig personeel. Aanloopkosten Aanloopkosten betreffen kosten die zijn verbonden aan de periode vóór opening van nieuwe casino’s en kosten die voorafgaan aan het exploiteren van nieuwe activiteiten. Zij worden direct ten laste van het resultaat gebracht. Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Financiële derivaten waarbij de onderliggende waarde niet beursgenoteerd is, worden tegen kostprijs opgenomen. Holland Casino past kostprijshedge-accounting toe: het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen reële waarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van de reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de winsten verliesrekening verwerkt. Resultaat Baten worden in het algemeen verantwoord in het jaar waarin ze zijn ontvangen; lasten worden toegerekend aan de jaren waarop ze betrekking hebben. Belasting Toegevoegde Waarde (omzetbelasting), kansspelbelasting Voor kansspelen in de zin van de Wet op de kansspelen, is Holland Casino vrijgesteld van omzetbelasting. Zowel Tafelspelen als Speelautomaten zijn onderworpen aan kansspel­ belasting (vanaf 1 juli 2008). Van alle betaalde BTW op kosten en investeringen is slechts een beperkt deel nog aftrekbaar, aangezien maar een klein deel van de opbrengsten (zoals horeca) onderhevig is aan omzetbelasting. Vennootschapsbelasting Holland Casino is vanaf de oprichtingsdatum niet onderworpen aan vennootschapsbelasting.

Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld op basis van de indirecte methode.

2009 Jaarverslag 34

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Toelichting op de balans in duizenden euro, tenzij anders aangegeven

Vaste Activa 1. Immateriële vaste activa













ontwikkelingskosten

Software

Totaal

6.602 -2.579

1.999 -533

8.601 -3.112

Boekwaarde 4.023 Mutaties Investeringen 6 Afschrijvingen -2.141

1.466

5.489

- -636

6 -2.777

Totaal van de mutaties -2.135 Stand per 31 december 2009 Aanschafwaarde 6.608 Cumulatieve afschrijving -4.720

-636

-2.771

1.999 -1.169

8.607 -5.889

830

2.718





Stand per 31 december 2008 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving

Boekwaarde

1.888

Onder de aanschafwaarde per 31 december 2009 is een bedrag van € 4,1 miljoen aan volledig afgeschreven activa opgenomen.

2. Materiële vaste activa













Overige vaste



Terreinen en

Verbou-



bedrijfs-

Activa in

gebouwen

wingen

Installaties

middelen

uitvoering

Totaal

102.447 -43.956

85.624 -55.271

104.764 -67.978

212.037 -153.068

2.817 -

507.689 -320.273

Boekwaarde 58.491 30.353 36.786 58.969 Mutaties Aanschafwaarde Investeringen - 1.546 8.245 13.174 Gereedgekomen activa - 2.444 37 276 Desinvesteringen/activa niet langer in gebruik - -247 -269 -2.196 Afschrijvingen Afschrijvingslast -4.526 -6.174 -7.067 -21.568 Desinvesteringen/activa niet langer in gebruik - 164 236 2.074

2.817

187.416

899 -2.757

23.864 -

-

-2.712

-

-39.335

-

2.474



Stand per 31 december 2008 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving

Totaal van de mutaties

-4.526

-2.267

1.182

-8.240

-1.858

-15.709

Stand per 31 december 2009 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving

102.447 -48.482

89.367 -61.281

112.777 -74.809

223.291 -172.562

959 -

528.841 -357.134

Boekwaarde

53.965

28.086

37.968

50.729

959

171.707

2009 Jaarverslag 35

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Onder ‘activa in uitvoering’ zijn uitgaven in investerings- en verbouwingsactiviteiten opgenomen. Overige verplichtingen zijn verantwoord onder ‘niet uit de balans blijkende verplichtingen’. Onder de aanschaf­ waarde per 31 december 2009 is een bedrag van € 123,2 miljoen aan volledig afgeschreven activa opgenomen. Subsidies op investeringsprojecten worden in mindering gebracht op de desbetreffende vaste activa.

3. Financiële vaste activa In 2002 is een 40% aandelenbelang verworven in Gaming Support B.V., statutair gevestigd te Rotterdam. De historische kostprijs is € 4,55 miljoen. In 2009 is de deelneming afgewaardeerd met € 1,7 miljoen, als gevolg van lagere verwachte kasstromen voor de toekomst door gewijzigde marktomstandigheden. Boekwaarde per 31 december 2008 4.550 Bijzondere waardevermindering -1.700 Boekwaarde per 31 december 2009

2.850

De totale activa van Gaming Support B.V. bedragen € 11,7 miljoen, het Eigen Vermogen € 3,3 miljoen, de totale schulden € 8,4 miljoen, het behaalde resultaat na belasting in 2009 is € 1,4 miljoen en de omzet voor 2009 is € 16 miljoen. De omzet van transacties met Holland Casino is € 11,1 miljoen inclusief BTW (2008: € 14,8 miljoen) tegen normale leveringsvoorwaarden. Holland Casino heeft door haar minderheidsbelang geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid van de deelneming.

2009 Jaarverslag 36

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Vlottende activa 4. Voorraden



















2009



2008

701

728

De voorraden betreffen verbruiksartikelen en grondstoffen ten behoeve van de horeca-activiteiten, artikelen voor prijzen in natura bij de Speelautomaten en andere voorraden zoals brochures.

5. Vorderingen en overlopende activa





Te ontvangen van creditcardmaatschappijen Diverse vorderingen Vooruitbetaalde kosten Bedrijfskleding Debiteuren Vordering op deelneming Vordering op Pensioenfonds

2009



2008

898 538 2.748 1.728 572 - -

790 854 3.599 1.594 1.176 60 190

6.484

6. Liquide middelen









Gelden onderweg Kasgelden Vreemde valuta Banktegoeden



8.263



2008

93 36.414 145 17.506

2.954 40.261 185 895

2009

54.158 44.295 Ten behoeve van de voortgang van het spel wordt € 34 miljoen aangehouden als norm voor de benodigde kasgelden (2008: € 37 miljoen). De ‘gelden onderweg’ zijn gelden die nog bijgeschreven moeten worden op de bankrekening.

2009 Jaarverslag 37

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Eigen vermogen 7. Eigen Vermogen

Overige

Resultaat



kapitaal

reserve

reserve

boekjaar

Stand 31 december 2008 Resultaat boekjaar Vorming wettelijke reserve Vrijval wettelijke reserve Vrijval overige reserve Afdracht aan de staat

- - - - - -

4.023 - 6 -2.141 - -

45.378 - -6 2.141 -2.135 -

- 7.705 - - 2.135 -9.840

49.401 7.705 -9.840

Stand 31 december 2009

-

1.888

45.378

-

47.266









Stichtings-

Wettelijke

Totaal

Het Eigen Vermogen van Holland Casino bestaat uit stichtingskapitaal en een winstreservering. Het stichtings­ kapitaal betreft het bij de oprichting op 22 januari 1974 gestorte kapitaal van honderd gulden (€ 45). Conform artikel 17 van de per 1 april 2006 aangepaste Beschikking casinospelen alsmede artikel 14 van de eveneens per 1 april 2006 aangepaste Statuten van Holland Casino is uit de netto opbrengst van de gezamen­ lijke speelcasino’s een reservering betreffende het Eigen Vermogen gevormd, welke is geclassificeerd als ‘overige reserve’ ter hoogte van € 45,4 miljoen. In de periode 2005 t/m 2009 is in totaal een bedrag van netto € 1,9 miljoen toegevoegd aan de wettelijke reserve in verband met de opname van immateriële activa (ontwikkelingskosten) in de balans. Dit bedrag zal evenredig met de afschrijvingen op de immateriële activa afnemen. Per 1 januari 2010 zal de vernieuwde RJ271 richtlijn inzake pensioenen worden toegepast volgens de “verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering”. Deze toepassing zal worden verwerkt middels een stelselwijziging in de jaarrekening 2010. Als gevolg van deze stelselwijziging zal in 2010 de voorziening voor pensioenverplichtingen vrijvallen ter versterking van het Eigen Vermogen ten gunste van de Overige reserve. Hieromtrent is goedkeuring verleend door de minister van Financiën.

2009 Jaarverslag 38

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Voorzieningen 8. Voorzieningen











wao

ontmante-

personeels-

pensioen

reorga-

beloningen



nisatie

totaal





lingskosten









Stand per 31 december 2008 Dotatie/vrijval Onttrekkingen

203 - -203

2.800 475 -

4.500 600 -400

34.900 22.896 -21.096

29.000 14.100 -38.818

71.403 38.071 -60.517

Stand per 31 december 2009

-

3.275

4.700

36.700

4.282

48.957

In verband met het WAO eigenrisicodragerschap is Holland Casino verplicht een voorziening te treffen voor de WAO-uitkeringen. Deze voorziening is in 2009 vervallen. De voorziening ontmantelingskosten is voor € 3,0 miljoen ten behoeve van het huidige pand van Holland Casino Utrecht. De overige € 0,3 miljoen is bestemd voor het pand in Venlo. De voorziening personeelsbeloningen is gevormd voor toekomstige jubileumuitkeringen. Ook is er in 2008 een voorziening gecreëerd voor de te verwachten kosten voortvloeiend uit de ingezette reorganisatie (€ 29,0 miljoen). In 2009 is € 14,1 miljoen gedoteerd aan deze voorziening, in verband met uitbreiding van het reorganisatieplan. In 2009 is in totaal € 38,8 miljoen betaald ten laste van deze voorziening. Het restant van de voorziening ad € 4,3 miljoen wordt afgewikkeld in 2010. De voorziening reorganisatie heeft een kortlopend karakter, de overige zijn langlopend.

Verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten





Holland Casino draagt bij aan een toegezegde pensioenregeling op grond waarvan aan werknemers na pensionering pensioen wordt uitgekeerd. In 2009 heeft het bestuur besloten een additionele storting van € 12 miljoen te doen aan het pensioenfonds van Holland Casino. Deze storting wordt gedaan boven de normale werkgeversverplichtingen ter versterking van het vermogen van het pensioenfonds. Overeenkomstig het gestelde in RJ 271 “personeelsbeloningen” is deze toezegging nog niet verwerkt in de jaarrekening 2009. De toezegging zal bij betaling leiden tot verlaging van de voorziening pensioen. Deze additionele storting heeft in februari 2010 plaatsgevonden.

Voorziening pensioenen







Contante waarde van gefinancierde verplichtingen Reële waarde van fondsbeleggingen Contante waarde van netto verplichtingen Overgangsverplichting toegezegde pensioenrechten Niet-opgenomen actuariële winsten en verliezen

2009



2008

627.200 557.900 -605.500 -502.900 21.700 -40.000 55.000

55.000 -47.100 27.000

36.700 34.900 Het nog niet geamortiseerde deel van de overgangsverplichting toegezegde pensioenrechten bedraagt € 40,0 miljoen (2008: € 47,1 miljoen).

2009 Jaarverslag 39

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Contante waarde van gefinancierde verplichtingen







Stand per 31 december 2008 Pensioenlasten werkgever Pensioenlasten werknemer Interest Actuariële resultaten Uitkeringen

557.900 14.896 9.200 31.900 18.804 -5.500

Stand per 31 december 2009

627.200

Reële waarde van fondsbeleggingen





Stand per 31 december 2008 Mutatie van de fondsbeleggingen Werkgeversbijdrage Werknemersbijdrage Uitkeringen

502.900 77.804 21.096 9.200 -5.500

Stand per 31 december 2009

605.500

Aannames voorziening pensioenen





De gewogen aannames die ten grondslag liggen aan de berekening van de pensioenverplichtingen per 31 december 2009:





31 december 2009

31 december 2008

Disconteringsvoet 5,25% 5,50% Verwacht rendement op fondsbeleggingen 6,00% 6,00% Toekomstige algemene loonsverhogingen 2,50% 2,50% Toekomstige pensioenstijgingen 2,25% 2,25% Gemiddelde toekomstige toeslagverwachting 75,00% 75,00% Sterftetafel GBM/GBV 2000-2005 (-5/-2) GBM/GBV 2000-2005 (-5/-2) De aannames voor het verwachte rendement op pensioenbeleggingen zijn tot stand gekomen op basis van beoordeling van de historische rendementen van de diverse categorieën waarin de beleggingen zijn geïnvesteerd. De historische rendementen op deze beleggingscategorieën zijn gewogen op basis van de verwachte lange termijn verdeling van de pensioenbeleggingen.

2009 Jaarverslag 40

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Langlopende schulden 9. Schulden aan kredietinstellingen









Vervallend







2009

rente

2008



variatie



Tussen 1 en 5 jaar Na 5 jaar

9.232 10.000

5,3 4,1

10.185 9.750



19.232

19.935





rente variatie

5,3 4,1

De aflossingsverplichtingen binnen 12 maanden na afloop van het boekjaar zijn niet inbegrepen in de hierboven genoemde bedragen, maar zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. In 2005 is een lening met een hypothecaire zekerheid van € 10,9 miljoen (à 7,3%) vervroegd afgelost. Kosten verband houdende met financieringen, voor zover geen reguliere rente, worden in aftrek gebracht op de verplichtingen van de uitstaande leningen en afgeschreven over de resterende looptijd. Het casinopand van de vestiging van Holland Casino in Scheveningen is als hypothecaire zekerheid gesteld ter dekking van de hypothecaire lening ad € 11,5 miljoen met een looptijd tot en met het jaar 2011. Jaarlijks wordt € 1,0 miljoen afgelost en in 2011 wordt de restschuld afgelost. De kredietfaciliteit ultimo 2009 bedraagt € 140,0 miljoen (ultimo 2008: € 220,0 miljoen). Deze bedragen zijn exclusief de reeds benutte hypothecaire faciliteiten. Deze kredietfaciliteit kent geen financiële convenanten en er zijn geen zekerheden verstrekt. De beschikbare kredietruimte ultimo 2009 bedraagt € 97,8 miljoen (ultimo 2008: € 177,7 miljoen).

2009 Jaarverslag 41

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Kortlopende schulden 10. Af te dragen netto bedrijfsresultaat



2008

Saldo vorig boekjaar Netto bedrijfsresultaat boekjaar Afdracht/ontvangst in boekjaar Mutatie wettelijke reserve

-11.952 7.705 11.952 2.135

17.793 14.306 -45.815 1.764



9.840

-11.952









2009





De vordering (€ 11,9 miljoen) op het ministerie van Financiën ultimo 2008 is in juni 2009 ontvangen.

11. Belastingen















2009



2008

Kansspelbelasting Omzetbelasting Loonheffing

11.567 5.934 6.483

13.941 8.144 6.907



23.984

28.992

De verschuldigde kansspelbelasting heeft betrekking op de opbrengst Tafelspelen en Speelautomaten van december 2009. Ultimo 2007 is een extra schuld in de omzetbelasting opgenomen van € 8,4 miljoen inzake herziening vooraftrek op investeringen als gevolg van invoering kansspelbelasting op Speelautomaten per 1 juli 2008. In het eerste halfjaar van 2008 is hier € 0,7 miljoen aan toegevoegd in verband met de investeringen in die periode. Van deze voorziening is € 5,2 miljoen reeds afgerekend met de Belastingdienst. Het langlopende deel is € 1,7 miljoen. Voor het overige betreft de omzetbelasting de aangiftes van november en december 2009.

12. Schulden aan kredietinstellingen







2009



2008

26.453

29.953





Het saldo van 2009 betreft een tweetal kasgeldleningen van totaal € 25,5 miljoen die in 2010 vervallen en de jaarlijkse aflossing op de hypothecaire lening ad € 1,0 miljoen. Het gewogen gemiddelde rentepercentage over deze leningen bedroeg 4,5%.



2009 Jaarverslag 42

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

13. Diverse schulden





















2009



2008

Vakantiedagen, vakantietoeslag en salarissen Schuld aan Pensioenfonds Crediteuren Schulden aan Gaming Support Jackpots Speelautomaten en Caribbean Stud Nog te betalen investeringen Mancoverplichting Nog te ontvangen facturen Overige schulden

13.181 7.254 14.701 1.805 4.817 2.589 2.573 5.933 10.033

18.446 18.283 668 6.952 1.579 2.519 8.193 6.369



62.886

63.009

Niet in de balans opgenomen verplichtingen Huur Het totaalbedrag van met derden aangegane huurverplichtingen (op basis van huidige prijsniveau) van onroerende zaken bedraagt in totaal € 76,5 miljoen. Hiervan vervalt binnen één jaar € 14,9 miljoen, tussen één en vijf jaar € 36,0 miljoen en na vijf jaar € 25,6 miljoen. De vervaldata van deze overeenkomsten lopen tot uiterlijk 31 december 2021. Lease Holland Casino maakt gebruik van leaseauto’s waarvan operationele leaseverplichtingen worden aangegaan voor een periode van vier jaar. De resterende verplichting van deze leaseauto’s bedraagt € 1,5 miljoen, waarvan € 0,8 miljoen binnen één jaar vervalt. Bankgarantie Totaal is er voor € 5,7 miljoen aan bankgaranties afgegeven (inclusief € 5,0 miljoen op voorschrift van De Nederlandsche Bank). Investeringen Voor investeringsprojecten zijn per balansdatum verplichtingen aangegaan voor circa € 4,7 miljoen (2008: € 5,2 miljoen). Financiële instrumenten Rente-instrumenten worden toegepast ter verkrijging van een gewenst risicoprofiel in vaste en variabele renteposities. Holland Casino heeft de volgende renteswaps afgesloten om het variabel rentende karakter van de financiering te fixeren: Afsluitdatum Afloopdatum (in miljoenen euro)

(in miljoenen euro)

Nominale waarde ultimo 2009

(in miljoenen euro) (in miljoenen euro)

mrt 06 mrt 16 10 juli 07 juli 17 15 dec 07 dec 17 45 juli 08 juli 18 30

Nominale Gefixeerde waarde rente ultimo 2008

100

10 15 45 30

(in procenten)

Reële waarde ultimo 2009

Reële waarde ultimo 2008

(in miljoenen euro) (in miljoenen euro)

4,14 4,72 4,76 4,82

-0,5 -1,9 -5,4 -4,1

-0,3 -1,4 -4,5 -3,0

100

-11,9

-9,2

Van de bovenstaande contracten is voor circa € 65 miljoen geen gebruik gemaakt. Het is zeer waarschijnlijk dat er van deze contracten binnen afzienbare tijd gebruik zal worden gemaakt. Dit ineffectieve deel van de kostprijshedge is verantwoord in de resultatenrekening en bedraagt € 2,3 miljoen.

2009 Jaarverslag 43

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Toelichting op de rekening van baten en lasten in duizenden euro, tenzij anders aangegeven

Baten 14. Troncopbrengst/tips











2008

Troncopbrengst Tips

32.507 1.618

37.857 1.717



34.125

39.574





2009

De ontvangen tronc en fooiengelden worden gestort op de bankrekening van Stichting Beheer Fooiengelden Holland Casino. Na afloop van een kalendermaand wordt het saldo, ten behoeve van de uitkering krachtens de fooienregeling zoals opgenomen in de CAO, overgemaakt naar de bankrekening van Holland Casino.

15. Horecaopbrengst















2008

Horeca (bruto) Verstrekkingen aan gasten (tegen verkoopprijs)

32.957 -8.519

34.895 -9.214



24.438

25.681

16. Overige opbrengsten













2008

Parkeergelden Koersresultaten Netto resultaat licenties Overige

3.659 362 - 244

4.155 448 575 311



4.265

5.489

2009



2008

Kansspelbelasting Omzetbelasting

153.783 395

142.657 30.798



154.178

173.455





2009

2009

Belastingen

17. Belastingen















Voor het eerste halfjaar van 2008 bedroeg het tarief van de kansspelbelasting 40,85% van de opbrengst van de Tafelspelen. De afdracht van omzetbelasting was effectief 16% van de Speelautomatenopbrengst. Het tarief van de omzetbelasting bedraagt 19%. Voorts is omzetbelasting verschuldigd over de Entree­ ontvangsten. Vanaf 1 juli 2008 is ook de Speelautomatenopbrengst onderhevig aan kansspelbelasting en is het belastingtarief daarmee voor zowel de Tafelspelen als Speelautomaten 29% .

2009 Jaarverslag 44

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Lasten 18. Personeelskosten

















2008

Salarissen Verloning WIA Sociale lasten Pensioenlasten Indirecte personeelskosten Dotatie voorziening jubileumuitkeringen

191.976 385 23.062 22.896 16.875 600

212.794 388 25.663 21.891 17.827 700



255.794

279.263

Pensioenlasten

2009

2009



2008

Kosten van rechten opgebouwd in het boekjaar Rentekosten Verwacht rendement op pensioenbeleggingen Amortisatie overgangsverplichting pensioenen Niet opgenomen winsten/verliezen

14.896 31.900 -31.000 7.100 -

20.091 32.900 -37.200 7.100 -1.000



22.896

21.891



Sociale lasten Hieronder is opgenomen het werkgeversaandeel sociale lasten voor € 13,7 miljoen (2008: € 15,2 miljoen). Verder vallen hieronder de kosten voor de zorgwet voor € 9,4 miljoen (2008: € 10,5 miljoen). Personeelsbezetting Gedurende het jaar waren er gemiddeld 4.559 medewerkers (2008: 4.965) in dienst van Holland Casino (excl. stand-by medewerkers en stagiaires). De verdeling over de afdelingen was als volgt:



2008

1.880 325 572 1.782

2.066 354 574 1.971

4.559

4.965

Personeelsbezetting per afdeling Tafelspelen Speelautomaten Horeca Overige

2009

2009 Jaarverslag 45

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Bezoldiging bestuurders en commissarissen Holland Casino 2009







2008

278,5 41,8 42,6

278,5 20,3 40,5

362,9

339,3

Drs. W.G. Kooijman

218,9 99,7 31,4





Bestuurders D.F. Flink (vanaf 1 oktober 2007)

vast salaris variabel salaris * pensioenlasten

vast salaris variabel salaris * pensioenlasten

218,9 74,4 33,0

326,3 350,0 N.M.A.M. Leise (vanaf 8 juni 2009)

vast salaris ** variabel salaris * pensioenlasten

98,7 - 11,6

-

110,3 Commissarissen B. Staal commissarisvergoeding 28,5 W.J.M. van den Dijssel commissarisvergoeding 20,5 commissievergoeding 2,0 F.I.M. Houterman commissarisvergoeding 20,5 A.E.J.M. Schaapveld commissarisvergoeding 20,5 commissievergoeding 2,0 A. Schouwenaar commissarisvergoeding 20,5 commissievergoeding 2,8 W.F.C. Stevens commissarisvergoeding 20,5

-



137,8

28,5 20,5 2,0 20,5 20,5 2,0 20,5 2,8 20,5 137,8

* Variabele salarissen zijn gebaseerd op het voorgaande boekjaar ** Bedragen hebben betrekking op de periode vanaf de datum van benoeming tot bestuurder

De commissarisvergoeding is inclusief onkostenvergoeding.

2009 Jaarverslag 46

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

19. Operationele kosten

2009



2008

Bedrijfskosten Overige ontwikkelingskosten Huisvestingskosten Marketingkosten Automatiseringskosten Bijzondere waardevermindering financiële vaste activa Overige

52.766 333 32.178 17.953 11.771 1.700 -1.802

55.568 406 31.587 24.813 12.582 8.501

114.899 133.457 In de bedrijfskosten is het honorarium van Deloitte Accountants B.V. begrepen voor een bedrag van € 289 duizend (2008: € 280 duizend), waarvan € 268 duizend voor de controle van de jaarrekening (2008: € 257 duizend) en € 21 duizend voor andere controlegerelateerde opdrachten (2008: € 23 duizend). Het honorarium voor andere niet-controleopdrachten van Deloitte is zowel in 2009 als 2008 nihil. De marketinguitgaven van Holland Casino bedragen in het boekjaar 2009 € 18,0 miljoen. Ten opzichte van 2008 is dit een vermindering met 27,6% van de totale marketingkosten. Met minder financiële middelen heeft Holland Casino getracht om het legale casinoaanbod onder de aandacht van de consument te brengen, wat betekent dat het steeds belangrijker wordt om met de juiste middelen het hoofd te bieden aan de groeiende stroom reclame vanuit de illegale en digitale kansspelmarkt. De onderverdeling van de uitnutting van de marketingkosten is de laatste jaren constant geweest en de procentuele verdeling van de marketingkosten over de verschillende middelen is vrijwel gelijk aan die van 2008 en 2007. In 2009 heeft een heroriëntatie plaatsgevonden op de marketing- en communicatiestrategie, gedurende deze heroriëntatie waren marketinguitgaven tot een minimum beperkt. De verlaging van de marketingkosten werd nodig door de moeilijke economische omstandigheden. Deze verlaging staat echter haaks op de noodzaak om regelmatig de aanwezigheid van een legaal en aantrekkelijk aanbod van kansspelen - zijnde Holland Casino - onder de aandacht te brengen van het publiek. Verwacht wordt derhalve dat op termijn marketingbestedingen op het eerdere niveau zullen terugkeren, teneinde ook in de toekomst de maatschappelijke taak en de continuïteit van Holland Casino te kunnen waarborgen. De bijzondere waardevermindering financiële vaste activa betreft de deelneming in Gaming Support B.V., zie ook pagina 36, noot 3. Onder overige operationele kosten is inbegrepen de vrijval van betwiste facturen.

2009 Jaarverslag 47

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

20. Afschrijving en bijzondere waardevermindering 2009





2008

Afschrijving materiële vaste activa Boekwaarde desinvesteringen materiële vaste activa Opbrengst verkopen materiële vaste activa Afschrijving immateriële vaste activa Bijzondere waardevermindering immateriële vaste activa

39.335 238 -27 2.777 -

49.952 10.824 -359 1.815 482

42.323 62.714 De verlenging van de levensduur van speelautomaten van 3 naar 4 jaar per 1 januari 2009 heeft een verlagend effect van € 4,7 miljoen op de verantwoorde afschrijvingen materiële vast activa.

21. Bijzondere lasten











2009



2008

Herziening BTW vooraftrek op investeringen Afboeking Holland Casino Digitaal Kosten voor reorganisatie

- - 14.100

713 3.719 29.000



14.100

33.432

Ultimo 2007 is een extra schuld in de omzetbelasting opgenomen van € 8,4 miljoen inzake herziening vooraftrek op investeringen als gevolg van invoering kansspelbelasting op Speelautomaten per 1 juli 2008. In het eerste halfjaar van 2008 is hier € 0,7 miljoen aan toegevoegd in verband met de investeringen in die periode. In 2009 is € 14,1 miljoen gedoteerd aan de reorganisatievoorziening in verband met de uitbreiding van het reorganisatieplan.

22. Interest











2009



2008

Lasten Baten

7.124 -533

3.866 -446

Per saldo last

6.591

3.420

In bovenstaande interestlasten is een bedrag van € 2,3 miljoen begrepen voor het ongerealiseerde verlies op het ineffectieve deel van de renteswaps. Zie ook pagina 43.

2009 Jaarverslag 48

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Ondertekening

De Raad van Commissarissen Mr. B. Staal, voorzitter W.J.M. van den Dijssel F.I.M. Houterman Mevr. drs. A.E.J.M. Schaapveld MA Drs. A. Schouwenaar Mr. W.F.C. Stevens Het bestuur D.F. Flink, chief executive officer Drs. W.G. Kooijman, chief financial officer N.M.A.M. Leise, chief operations officer Hoofddorp, 8 april 2010

2009 Jaarverslag 49

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

overige gegevens

2009 Jaarverslag 50

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Bepaling inzake resultaatbestemming Per 1 april 2006 zijn de Beschikking casinospelen 1996 en de Statuten van Holland Casino gewijzigd. Een en ander vormt het sluitstuk van de overdracht van beleidsverantwoordelijk­heid voor casinospelen door de minister van Economische Zaken alsmede het door de ministeries van Justitie en Financiën gewenste onderscheid tussen beheer en beleid. Ten aanzien van de winstbestemming zijn de artikelen 17 van de Beschikking casinospelen en 14 van de Statuten relevant. Artikel 17 Beschikking casinospelen 17.1 De netto opbrengst van alle krachtens deze vergunning georganiseerde activiteiten, zijnde het verschil tussen de bruto opbrengst en de som van de voor prijzen bestemde bedragen en de exploitatiekosten wordt, nadat ten laste daarvan nog een eventuele door de minister van Financiën goed te keuren reservering ten behoeve van het Eigen Vermogen is gebracht en voor zover de liquiditeit zulks toelaat, afgedragen aan de Staat. 17.2 De stichting zendt binnen één maand na het einde van elk kwartaal aan de minister van Financiën en aan het College een verslag betreffende het financiële verloop, alsmede andere door de minister noodzakelijk geachte gegevens. 17.3 De stichting verstrekt desgevraagd aan de minister alle gevraagde inlichtingen, desgewenst voorzien van een accountantsverklaring. Artikel 14 Statuten 14.1 Uit de netto opbrengst van de gezamenlijke speelcasino’s kan ten behoeve van de continuïteit van de exploitatie een reservering ter vorming van een Eigen Vermogen worden gevormd. De omvang van het Eigen Vermogen wordt aan de hand van een voorstel van de raad van commissarissen door de minister van Financiën vastgesteld. 14.2 De aan de Staat der Nederlanden toekomende netto opbrengst van de gezamenlijke speelcasino’s, waarin de resultaten van de onderscheidende speelcasino’s zijn gecompenseerd, wordt, voor zover de liquiditeit dit toelaat, binnen zes weken na het einde van elk kalenderkwartaal afgedragen. De hoogte van de afdracht wordt, met inachtneming van de conform het bepaalde in lid 1 vastgestelde omvang van het Eigen Vermogen van de stichting, aan de hand van een voorstel van de raad van commissarissen, door de minister van Financiën vastgesteld. De aan het einde van het boekjaar nog niet afgedragen netto opbrengst over dat boekjaar wordt uiterlijk binnen één maand na de vaststelling van de jaarrekening afgedragen, met inachtneming van de conform het bepaalde in lid 1 vastgestelde omvang van het Eigen Vermogen. 4.3 Het bestuur zendt binnen één maand na het einde van elk kwartaal aan de minister van Financiën een verslag betreffende het financiële verloop, alsmede andere door hem noodzakelijk geachte gegevens, over dat kwartaal. Een regeling in verband met verliezen is niet opgenomen in deze statuten. In geval van verliezen worden deze in mindering op het Eigen Vermogen gebracht. Een eventueel negatief Eigen Vermogen wordt jaarlijks verminderd met het positieve netto bedrijfsresultaat over het boekjaar. In 2005 is na afstemming met de staatssecretaris van Financiën bepaald, dat de activering van immateriële activa, leidend tot toevoeging aan de wettelijke reserve, in mindering wordt gebracht op de winstafdracht die plaatsvindt over het vierde kwartaal van het boekjaar. De omvang van de reservering betreffende het Eigen Vermogen is bepaald op € 45,4 miljoen, exclusief de, in 2005 t/m 2009 toegevoegde, wettelijke reserve van € 1,9 miljoen.

2009 Jaarverslag 51

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Accountantsverklaring Aan het bestuur en de raad van commissarissen van de Nationale Stichting tot Exploitatie van Casinospelen in Nederland.

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de jaarrekening 2009 van de Nationale Stichting tot Exploi­tatie van Casinospelen in Nederland te ‘s-Gravenhage, bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de rekening van baten en lasten over 2009 met de toelichting, gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de Nationale Stichting tot Exploitatie van Casinospelen per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amsterdam, 8 april 2010 Deloitte Accountants B.V. M.J. van der Vegte RA

2009 Jaarverslag 52

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

feiten & cijfers

2009 Jaarverslag 53

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

vijf Jaaroverzicht bedragen in miljoenen euro tenzij anders aangegeven 2009 2008 2007 Rekening van baten en lasten Bruto baten 595,6 700,1 756,7 Belastingen 154,2 173,5 182,3 Netto baten 441,4 526,6 574,4 Bedrijfslasten (excl. bijzondere lasten) 413,0 475,5 476,6 Bijzondere lasten 14,1 33,4 8,4 Interestlasten 6,6 3,4 3,8 Totaal lasten 433,7 512,3 488,8 Netto bedrijfsresultaat

2005

721,5 174,4 547,1 452,6 - 5,2 457,8

680,5 143,3 537,2 416,9 5,9 422,8

14,3

85,6

89,3

114,4

Balans Eigen Vermogen 47,3 49,4 Langlopende schulden 19,2 19,9 Balanstotaal 238,6 262,7

51,2 35,6 284,2

51,5 51,3 306,0

47,6 61,6 272,9

I nvesteringen in materiële vaste activa in het jaar Kasstroom uit operationele activiteiten EBITDA* EBIT*

28,3 154,3 144,4 89,4

69,2 179,4 142,3 94,5

37,4 178,4 167,0 120,3

Omzetcategorieën (in procenten van totaal) Opbrengst Tafelspelen 42 40 39 Opbrengst Speelautomaten 47 49 50 Troncopbrengst/tips 6 6 6 Horecaopbrengsten 4 4 4 Overige baten 1 1 1

40 49 6 4 1

40 49 6 4 1

Verhoudingsgetallen Winstmarge (in procenten) Personeelskosten (in procenten van bedrijfslasten excl. bijzondere lasten)

7,7

2006

23,9 32,5 56,6 14,3

39,8 97,9 80,4 17,7

1,7

2,7

14,9

16,3

21,3

61,9

58,7

60,3

61,1

61,5

Vergelijking met vorig jaar Brutobaten (in procenten) -14,9 -7,5 4,9 Bedrijfslasten (in procenten) -16,1 4,9 7,2 Bedrijfslasten excl. bijzondere lasten (in procenten) -13,1 -0,2 5,3

6,0 8,6 8,6

-0,2 2,5 2,5

* Wettelijk geen vennootschapsbelasting verschuldigd



2009 Jaarverslag 54

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

2009 2008 2007 2006 Aantal bezoeken per vestiging (in duizenden) Enschede 310 363 407 375 Groningen 265 308 342 351 Leeuwarden (1 december 2006 geopend) 158 182 195 21 Regio Noord-Oost 733 853 944 747 Amsterdam 860 941 1.000 951 Schiphol Airport 177 146 177 185 Zandvoort 261 295 324 323 Regio Noord-West 1.298 1.382 1.501 1.459 Breda 555 613 650 615 Nijmegen 381 449 503 483 Utrecht 541 615 659 611 Regio Midden 1.477 1.677 1.812 1.709 Rotterdam 800 869 928 902 Scheveningen 710 805 873 836 Regio Zuid-West 1.510 1.674 1.801 1.738 Eindhoven 353 415 455 451 Valkenburg 480 531 575 550 Venlo (8 maart 2006 geopend) 367 385 371 277 Regio Zuid 1.200 1.331 1.401 1.278

2005

Totaal aantal bezoeken Besteding per bezoek in euro

6.218 96

328 347 675 902 235 301 1.438 603 477 576 1.656 874 799 1.673 461 546 1.007

6.917 101

7.459 101

6.931 104

6.449 106

Aantal medewerkers (ultimo jaar) (excl. stand-by medewerkers en stagiairs) 4.323 4.795

5.134

4.714

4.435

Op basis volledige dagtaak (ultimo jaar) Enschede 129 170 183 168 Groningen 158 178 194 193 Leeuwarden (1 december 2006 geopend) 74 92 102 79 Regiokantoor Noord-Oost 20 Regio Noord-Oost 381 440 479 440 Amsterdam 406 459 466 439 Schiphol Airport 30 41 39 43 Zandvoort 154 180 205 189 Regiokantoor Noord-West 22 Regio Noord-West 612 680 710 671 Breda 294 345 353 339 Nijmegen 218 246 268 240 Utrecht 228 288 298 287 Regiokantoor Midden 26 Regio Midden 766 879 919 866 Rotterdam 385 421 445 428 Scheveningen 337 398 413 379 Regiokantoor Zuid-West 22 Regio Zuid-West 744 819 858 807 Eindhoven 190 212 216 210 Valkenburg 242 274 295 286 Venlo (8 maart 2006 geopend) 201 203 187 162 Regiokantoor Zuid 18 Regio Zuid 651 689 698 658 Hoofdkantoor 250 244 263 244 Totaal Holland Casino

3.404

3.751

3.927

3.686

165 195 360 457 54 183 694 338 257 270 865 435 351 786 217 298 39 554 236 3.495

2009 Jaarverslag 55

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009



overige gegevens





feiten & Cijfers

2009

2008

2007

2006

Aantal speeltafels per vestiging (ultimo jaar) Enschede 45 49 49 27 Groningen 24 24 25 21 Leeuwarden (1 december 2006 geopend) 19 19 17 13 Regio Noord-Oost 88 92 91 61 Amsterdam 88 89 91 57 Schiphol Airport 3 3 4 5 Zandvoort 16 15 19 17 Regio Noord-West 107 107 114 79 Breda 38 47 46 39 Nijmegen 26 30 30 26 Utrecht 60 56 56 44 Regio Midden 124 133 132 109 Rotterdam 58 52 60 54 Scheveningen 48 49 54 39 Regio Zuid-West 106 101 114 93 Eindhoven 24 27 29 24 Valkenburg 30 31 33 30 Venlo (8 maart 2006 geopend) 32 28 31 24 Regio Zuid 86 86 93 78 Totaal aantal speeltafels

511

519

544

420

2005 29 19 48 56 6 15 77 40 28 43 111 53 38 91 23 30 53 380

Aantal speelautomaten per vestiging (ultimo jaar) Enschede 426 526 579 558 587 Groningen 432 444 445 435 393 Leeuwarden (1 december 2006 geopend) 319 347 271 257 Regio Noord-Oost 1.177 1.317 1.295 1.250 980 Amsterdam 687 714 741 746 773 Schiphol Airport 88 88 121 113 120 Zandvoort 321 324 285 278 266 Regio Noord-West 1.096 1.126 1.147 1.137 1.159 Breda 624 660 662 703 706 Nijmegen 498 522 513 497 503 Utrecht 761 766 744 730 721 Regio Midden 1.883 1.948 1.919 1.930 1.930 Rotterdam 734 808 725 700 689 Scheveningen 673 676 647 614 613 Regio Zuid-West 1.407 1.484 1.372 1.314 1.302 Eindhoven 445 447 454 446 443 Valkenburg 451 500 531 486 464 Venlo (8 maart 2006 geopend) 538 563 507 534 Regio Zuid 1.434 1.510 1.492 1.466 907 Totaal aantal speelautomaten

6.997

7.385

7.225

7.097

6.278

2009 Jaarverslag 56

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens



feiten & Cijfers

Chronologie





22 januari 1974 17 december 1975 1 maart 1976 1 oktober 1976 6 mei 1977 4 oktober 1979 16 juli 1984 29 november 1985 1986 1 december 1986 1 oktober 1987 16 september 1988 4 november 1988 10 augustus 1989 2 november 1991 13 juni 1992 13 juni 1993 1 april 1995 15 december 1995 5 mei 1998 30 september 2000 28 juni 2002 6 juni 2003 8 maart 2006 1 december 2006

Oprichting Nationale Stichting Casinospelen Nationale Stichting Casinospelen verkrijgt vergunning tot exploitatie casinospelen Vestiging Hoofdkantoor op Schiphol Opening Holland Casino in Zandvoort (Bouwes) Opening Holland Casino in Valkenburg (Cocarde) Opening Holland Casino in Scheveningen (Kurhaus) Verplaatsing Hoofdkantoor naar Hoofddorp Opening Holland Casino in Rotterdam (Hilton) Uitbreiding spelaanbod met speelautomaten Opening Holland Casino in Amsterdam (Hilton) Opening Holland Casino in Breda (Bijster) Heropening Holland Casino in Zandvoort (Badhuisplein) Opening Holland Casino in Groningen (Gedempte Kattendiep) Opening Holland Casino in Nijmegen (Waalkade) Heropening Holland Casino in Amsterdam (Lido) Heropening Holland Casino in Rotterdam (Plaza) Opening Holland Casino in Eindhoven (Heuvel Galerie) Opening Holland Casino op Schiphol Airport (‘corridor E/F’) Heropening Holland Casino in Scheveningen (Kurhausweg) Heropening Holland Casino in Valkenburg (Cauberg) Opening Holland Casino in Utrecht (Overste den Oudenlaan) Opening Holland Casino in Enschede (Boulevard 1945) Heropening Holland Casino in Breda (Kloosterkazerne) Opening Holland Casino in Venlo (Trade Port West) Opening Holland Casino in Leeuwarden (WTC Expo)



2009 Jaarverslag 57

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

Preventiebeleid Kansspelen



feiten & Cijfers





2009



2008

Signalen 3.589 PBK-gesprekken 33.181 Bezoekbeperkingen 4.297 Entreeverboden 4.892 Jongeren 4.879

4.201 34.842 4.463 5.340 5.333

Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme





2008

Aantal MOT meldingen Aantal overboekingen

1.023 3.197

1.040 2.590

Totaal bedrag (in miljoenen euro)

€ 30,9

€ 32,9

Medewerkers

2009



2008

Voltijd- en deeltijdmedewerkers (in procenten van totaal) Voltijd Deeltijd

45,9 54,1

47,1 52,9

Leeftijdsopbouw (in procenten van totaal) Jonger dan 30 jaar 30 tot en met 39 jaar 40 tot en met 49 jaar 50 jaar en ouder

18 32 35 15

21 33 33 13

Ziekteverzuim Exclusief zwangerschapsverlof

3,52%

3,38%











2009

2009 Jaarverslag 58

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

informatie per vestiging





Holland Casino Amsterdam Max Euweplein 62 1017 MB Amsterdam Tel: (020) 521 11 11

Hirschpassage 7 1017 MC Amsterdam Fax: (020) 521 11 10

Opening (Hilton) op 1 december 1986, heropening (Lido) op 2 november 1991 Aantal bezoeken sinds opening: 18.913.509 Aantal bezoeken in 2009: 859.949 Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: 406 Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009: 775

Holland Casino Breda Kloosterplein 20 4811 GP Breda Tel: (076) 525 11 00

Postbus 2204 4800 CE Breda Fax: (076) 522 50 29

Opening (Bijster) op 1 oktober 1987, heropening (Kloosterkazerne) op 6 juni 2003 Aantal bezoeken sinds opening: 10.987.882 Aantal bezoeken in 2009: 554.774 Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: 294 Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009: 662

Holland Casino Eindhoven Heuvel Galerie 134 5611 DK Eindhoven Tel: (040) 235 73 57

Postbus 6074 5600 HB Eindhoven Fax: (040) 235 73 60

Opening op 13 juni 1993 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009:

6.123.785 353.264 190 469

Holland Casino Enschede Boulevard 1945 nr. 105 7511 AM Enschede Tel: (053) 750 27 50

Postbus 777 7500 AT Enschede Fax: (053) 750 20 00

Opening op 28 juni 2002 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009:

2.578.787 310.224 129 471

Holland Casino Groningen Gedempte Kattendiep 150 9711 PV Groningen Tel: (050) 317 23 17

Gedempte Kattendiep 150 9711 PV Groningen Fax: (050) 317 23 00

Opening op 4 november 1988 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009:

6.488.610 265.014 158 456

2009 Jaarverslag 59

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Holland Casino Leeuwarden Heliconweg 56 8914 AT Leeuwarden Tel: (058) 750 22 22

Heliconweg 56 8914 AT Leeuwarden Fax: (058) 750 22 99

Opening op 1 december 2006 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009:

556.625 158.282 74 338

Holland Casino Nijmegen Waalkade 68 6511 XP Nijmegen Tel: (024) 381 63 81

Postbus 6520 6503 GA Nijmegen Fax: (024) 381 62 09

Opening op 10 augustus 1989 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009: Holland Casino Rotterdam Weena 624 (Plaza-Complex) 3012 CN Rotterdam Tel: (010) 206 82 06

9.102.366 380.908 218 524

Postbus 2540 3000 CM Rotterdam Fax: (010) 206 85 00

Opening (Hilton) op 29 november 1985, heropening (Plaza) op 13 juni 1992 Aantal bezoeken sinds opening: 16.095.535 Aantal bezoeken in 2009: 799.490 Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: 385 Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009: 792

Holland Casino Scheveningen Kurhausweg 1 2587 RT Den Haag Tel: (070) 306 77 77

Postbus 84510 2508 AM Den Haag Fax: (070) 306 78 88

Opening (Kurhaus) op 4 oktober 1979, heropening (Kurhausweg) op 15 december 1995 Aantal bezoeken sinds opening: 21.013.938 Aantal bezoeken in 2009: 709.954 Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: 337 Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009: 721

Holland Casino Schiphol Airport Vertrekpassage, E/F/ gebied Postbus 170 Terminal Centraal Luchthaven 2040 AD Zandvoort Schiphol Fax: (020) 653 51 15 Tel: (020) 653 50 66 Opening op 1 april 1995 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009:

3.200.009 177.114 30 91

2009 Jaarverslag 60

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Holland Casino Utrecht Overste den Oudenlaan 2 3527 KW Utrecht Tel: (030) 750 47 50

Postbus 8350 3503 RJ Utrecht Fax: (030) 750 47 00

Opening op 30 september 2000 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009:

5.272.677 540.753 228 821

Holland Casino Valkenburg Kuurpark Cauberg 28 6301 BT Valkenburg a/d Geul Tel: (043) 609 96 00

Postbus 807 6300 AV Valkenburg a/d Geul Fax: (043) 609 96 99

Opening (Cocarde) op 6 mei 1977, heropening (Cauberg) op 5 mei 1998 Aantal bezoeken sinds opening: 12.856.835 Aantal bezoeken in 2009: 479.920 Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: 242 Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009: 481 Holland Casino Venlo Magalhaesweg 4 (Trade Port West) Postbus 3312 5928 LN Venlo 5902 RH Venlo Tel: (077) 750 26 00 Fax: (077) 750 26 99 Opening op 8 maart 2006 Aantal bezoeken sinds opening: Aantal bezoeken in 2009: Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009:

1.400.057 366.827 201 570

Holland Casino Zandvoort Badhuisplein 7 2042 JB Zandvoort Tel: (023) 574 05 74

Postbus 170 2040 AD Zandvoort Fax: (023) 574 05 77

Opening (Bouwes) op 1 oktober 1976, heropening (Badhuisplein) op 16 september 1988 Aantal bezoeken sinds opening: 9.898.709 Aantal bezoeken in 2009: 261.151 Aantal medewerkers (fte) ultimo 2009: 154 Aantal speelplekken (tafels / spa) 2009: 337

2009 Jaarverslag 61

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

Bruto baten per casino in miljoenen euro

overige gegevens

feiten & Cijfers



2009

2008

2007

2006

2005

2004

Amsterdam Breda Eindhoven Enschede Groningen Leeuwarden Nijmegen Rotterdam Scheveningen Schiphol Airport Utrecht Valkenburg Venlo Zandvoort International / ICT / HK

88,2 57,6 33,9 26,3 24,6 12,5 35,7 78,8 62,3 4,6 60,6 44,4 40,2 25,8 0,1

101,6 67,8 39,1 32,7 30,0 14,9 42,5 92,3 73,3 5,2 73,2 53,6 43,8 29,5 0,6

109,3 72,6 42,2 35,1 33,9 15,2 47,8 101,8 78,9 6,5 78,8 56,5 41,9 33,2 3,0

105,6 68,3 42,9 34,6 38,0 1,6 48,3 98,0 73,6 10,0 74,1 58,2 32,9 33,3 2,1

103,1 67,0 45,5 31,3 39,2 - 51,0 95,0 70,5 11,0 71,8 60,5 - 32,6 2,0

104,5 68,2 44,6 31,0 38,7 50,2 95,8 72,7 9,1 71,9 58,1 33,1 3,8

Holland Casino

595,6

700,1

756,7

721,5

680,5

681,7

Relatieve bijdrage aan totaalresultaat in procenten 2009

2008

2007

2006

2005

2004

Amsterdam Breda Eindhoven Enschede Groningen Leeuwarden Nijmegen Rotterdam Scheveningen Schiphol Airport Utrecht Valkenburg Venlo Zandvoort

19 9 6 0 0 0 4 18 11 -1 16 6 10 2

19 9 6 1 0 0 4 20 10 -1 18 6 7 1

17 11 6 2 3 0 5 18 10 0 16 6 4 2

16 9 6 3 5 0 6 17 9 1 14 8 3 3

16 9 7 2 6 - 7 17 8 1 14 9 - 4

16 10 7 1 5 7 18 9 1 15 7 4

Holland Casino

100

100

100

100

100

100

2009 Jaarverslag 62

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

Aantallen verkocht in Horeca (x 1.000) Consumpties non-

overige gegevens

feiten & Cijfers





Consumpties alcoholisch

Totaal consumpties

Couverts

alcoholisch

Amsterdam Breda Eindhoven Enschede Groningen Leeuwarden Nijmegen Rotterdam Scheveningen Utrecht Valkenburg Venlo Zandvoort

797 743 375 319 271 173 422 792 661 634 594 468 315

695 514 305 248 266 168 329 550 531 449 345 260 260

1.492 1.257 680 567 537 341 751 1.342 1.192 1.083 939 728 575

60 57 29 15 15 8 31 57 55 38 38 26 32

Holland Casino

6.564

4.920

11.484

461









2009 Jaarverslag 63

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

Aantal speeltafels en soorten tafelspelen Roulette Black

feiten & Cijfers





Totaal

Jack

Caribbean Stud

Overige



Punto Banco

Poker



Amsterdam Breda Eindhoven Enschede Groningen Leeuwarden Nijmegen Rotterdam Scheveningen Schiphol Utrecht Valkenburg Venlo Zandvoort

19 15 8 8 8 5 10 19 13 1 12 12 9 5

18 12 7 8 7 7 9 17 12 2 17 8 8 3

5 3 1 1 - - 1 5 5 - 5 1 1 1

4 3 2 2 2 1 2 7 4 - 3 2 2 1

42 4 5 24 5 5 4 8 12 - 21 6 10 6

- 1 1 2 2 1 - 2 2 - 2 1 2 -

88 38 24 45 24 19 26 58 48 3 60 30 32 16

Holland Casino

144

135

29

35

152

16

511

Aantal en soorten speelautomaten Traditionele Video Social









Bingo

Roulette

Totaal

Rollen



Mega Jackpot

Poker

Rollen 58 55 43 57 36 29 51 93 57 38 65 36 63 22

477 427 328 326 307 242 380 493 468 42 609 298 375 210

10 18 - - 10 8 - 8 - - - 8 30 -

14 14 10 12 14 8 12 12 16 - 12 12 12 11

35 26 22 7 16 9 15 18 46 5 14 21 18 5

71 67 34 16 45 18 33 96 75 3 49 76 40 56

22 17 8 8 4 5 7 14 11 - 12 - - 17

687 624 445 426 432 319 498 734 673 88 761 451 538 321

Holland Casino 703 4.982 92 159 257 679 125

6.997

Amsterdam Breda Eindhoven Enschede Groningen Leeuwarden Nijmegen Rotterdam Scheveningen Schiphol Utrecht Valkenburg Venlo Zandvoort

2009 Jaarverslag 64

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Mega Jackpot Overzicht



Datum

Vestiging

Bedrag

28-12-09 06-12-09 26-11-09 17-11-09 30-10-09 30-08-09 12-07-09 06-05-09 29-04-09 17-03-09 10-03-09 07-02-09 12-01-09 06-12-08 14-11-08 14-11-08 11-11-08 10-11-08 02-11-08 30-09-08 20-09-08 29-08-08 21-07-08 24-06-08 02-06-08 02-06-08 04-05-08 26-02-08 15-02-08 31-01-08 24-12-07 13-10-07 27-09-07 24-09-07 27-08-07 19-08-07 08-08-07 06-08-07 16-06-07 11-06-07 02-06-07 17-05-07 07-05-07

Utrecht Rotterdam Rotterdam Amsterdam Scheveningen Utrecht Amsterdam Venlo Amsterdam Rotterdam Utrecht Scheveningen Valkenburg Valkenburg Breda Breda Breda Venlo Utrecht Rotterdam Amsterdam Breda Breda Groningen Breda Eindhoven Valkenburg Scheveningen Breda Scheveningen Amsterdam Amsterdam Rotterdam Rotterdam Amsterdam Amsterdam Breda Utrecht Scheveningen Utrecht Leeuwarden Groningen Venlo

€ 1.139.909 € 1.110.939 € 100.000 € 1.101.635 € 1.384.486 € 1.322.509 € 2.121.626 € 100.000 € 100.000 € 1.275.726 € 100.000 € 1.567.320 € 100.000 € 1.173.851 € 100.000 € 100.000 € 1.006.496 € 1.388.513 € 100.000 € 100.000 € 1.152.998 € 1.315.180 € 1.454.295 € 100.000 € 1.002.083 € 1.251.646 € 1.752.168 € 1.755.760 € 100.000 € 100.000 € 2.002.582 € 1.166.372 € 1.351.392 € 100.000 € 1.084.607 € 1.123.790 € 1.022.393 € 1.850.752 € 100.000 € 1.369.130 € 100.000 € 1.129.501 € 1.264.625

2009 Jaarverslag 65

inhoudsopgave

Jaarrekening 2009

overige gegevens

feiten & Cijfers

Colofon ©Holland Casino Hoofddorp, april 2010

Holland Casino CORPORATE IDENTITY & PUBLIC AFFAIRS Postbus 355 2130 AJ Hoofddorp [email protected]

www.hollandcasino.nl

Concept: Sinot Design Associates, Eemnes Productie: Werk in Uitvoering, Amsterdam Fotografie: Rahi Rezvani, Bloemendaal

2009 Jaarverslag 66