Jaarverslag Aannemingsmaatschappij CFE NV 133 ste maatschappelijk boekjaar

Rapport Annuel 2013

www.cfe.be

Jaarverslag 2013

Aannemingsmaatschappij CFE NV 133ste maatschappelijk boekjaar

Trots op onze verwezenlijkingen

Editoriaal

EEN NIEUWE WENDING We willen niet verhullen dat het jaar 2013 een moeilijk jaar was voor cfe exclusief deme. Inderdaad, voor het eerst sinds lange tijd leed de groep belangrijke financiële verliezen. De moeilijkheden komen voort uit de combinatie van meerdere factoren.

Eerst is er de algemene gespannen conjunctuur, vol van contrasten. Bepaalde markten haperen. Andere, ver van ons, nemen een hoge vlucht. Zowel in de ene situatie als in de andere woedt de concurrentie zeer sterk en staan de prijzen constant onder druk. Dit gegeven heeft heel zeker gevolgen voor onze activiteiten. Maar we hebben ook ons deel van de verantwoordelijkheden. De povere resultaten van de pool Multitechnieken hebben zwaar doorgewogen op de reke­ ningen. Elektro Van de Maele, in het bij­ zonder, heeft een echt zwart jaar gekend. Wat de pool Bouw betreft, die de last van het verleden slecht verteert, werd deze getroffen met problemen, onder meer op de bouwwerf in Eupen. De in 2013 uitge­ voerde herstructureringen hebben ook een negatieve invloed gehad op onze re­ sultaten. Wij hebben onze activiteit Bouw in Qatar en in Slowakije stopgezet, alsook onze activiteit Gebouwen in Nederland. Niettemin laten verscheidene gebeur­ tenissen in de loop van het jaar uitschijnen dat de toekomst beter zal zijn. Eerst zijn er onze uitstekende prestaties inzake veiligheid. ‘Veiligheid voorop’ is één van onze fundamentele waarden en onze mede­werkers blijken dit goed geassimi­ leerd te hebben. In 2013 hebben we nog nooit zo weinig ongevallen gehad. We mogen onze inspanningen niet laten ver­ slappen en we moeten ervoor zorgen in de toekomst nog beter te doen.

Sinds enkele maanden is een beperkt Steering Committee in werking getreden. Dit soepele en doeltreffende beslissings­ orgaan is een waarborg voor vooruitgang en succes in de volgende jaren. De kas­ stromen zijn een andere reden om tevre­ den te zijn. Het jaar is geëindigd met een verminderde schuldenlast tegenover 30 juni 2013, als gevolg van zware inspan­ ningen van iedereen tijdens het tweede semester. En wat te zeggen van het order­ boek: niettegenstaande de moeilijkheden loopt het opnieuw over van projecten voor de komende maanden, wat erg in­ spirerend werkt. Al deze positieve tekenen geven aan welke weg gevolgd moet worden, de weg van het succes en goede afloop. Het laatste belangrijke feit van af­ gelopen jaar is zeker het meest bepalende

Renaud Bentégeat Gedelegeerd bestuurder

element. In december is de Antwerpse groep Ackermans & van Haaren hoofd­ aandeelhouder geworden van de groep CFE, waardoor de nieuwe entiteit de grootste Belgische bouw­onderneming met aanverwante diensten is geworden. Deze verandering van aandeelhouder­ schap betekent veel: CFE bezit nu alle aandelen van DEME, één van de wereld­ leiders inzake baggeren. Dat biedt onze nieuwe hoofdaandeelhouder de gelegen­ heid om zijn positie te versterken in een sector waar hij al een grote faam geniet. CFE had al een participatie van 50% in DEME en nam al vele jaren deel aan de ontwikkeling van de onderneming als verantwoordelijke aandeelhouder, door onder meer de vernieuwing van de vloot te bevorderen. 2013 was een goed jaar voor DEME, vooral in het tweede semester dat geken­ merkt werd door een erg bevredigend resultaat. De ondernemingen CFE en DEME zullen in de toekomst voordeel kunnen halen van hun synergieën voor het ontwikkelen van deze nieuwe zeer grote groep. Deze nieuwe kaap is heel wat meer dan een financiële operatie en vertegen­ woordigt een formidabele ontwikkelings­ kans voor ons allen.



Philippe Delaunois Voorzitter van de raad van bestuur

Activiteitenverslag

9

ACTIVITEITENVERSLAG

Aandeelhouder­­ schap EEN NIEUW TIJDPERK De gedeeltelijke terugtrekking van VINCI, de komst van de groep Ackermans & van Haaren (AvH) als hoofdaandeelhouder en de exclusieve controle van DEME door CFE zijn de drie markante feiten die het aandeelhouderschap grondig hebben gewijzigd. In september sluiten AvH en VINCI een belangrijke overeenkomst die CFE in staat stelt om de exclusieve controle te verwerven over DEME. Dit akkoord voorziet een kapitaalverhoging die door AvH wordt onderschreven door haar participatie van 50% in DEME in te brengen, in ruil voor de emissie van 12.222.222 nieuwe CFE-aandelen. Gelijk­tijdig draagt VINCI de helft van haar participatie in CFE over aan AvH, nl. 23,42%. Ten gevolge van deze twee transacties wordt CFE enige aandeelhouder van DEME, terwijl AvH een participatie van 60,39% neemt in CFE. Van haar kant behoudt VINCI een participatie in CFE van 12,1%. Op 24 december 2013 wordt het akkoord tussen de verschillende partners werkelijkheid. AvH brengt haar participatie van 50% in DEME in het kapitaal van CFE, in het kader van een kapitaalverhoging voor een bedrag van 550.000.000 euro in. Als tegen­ prestatie verwerft AvH 12.222.222 nieuwe aandelen van CFE en 3.066.440 andere aandelen van CFE die tot dan toe in handen waren van VINCI.

De prijs van het aandeel is vastgelegd op 45 euro. Dit bedrag komt overeen met de prijs die betaald werd door AvH voor het verwerven van bestaande aandelen en de intekening op nieuwe CFE-aandelen. Deze prijs is hoger dan het gewogen gemiddelde van de verkoopprijs van de CFE-aandelen op NYSE Euronext Brussels, vóór de aankondiging van de wijziging in aandeelhouderschap in de maand september. Ackermans & van Haaren is een gediversifieerde groep die in meerdere sectoren actief is: • Marine Engineering & Infrastructure • Private Banking • Real Estate, Leisure & Senior Care • Energy & Resources • Development Capital

met DEME als in Bouw, Multitechnieken, Spoor- & Wegeninfra, Vastgoed­ ontwikkeling en PPS-Concessies), zodat het op lange termijn tegen de econo­mische cycli opgewassen is. CFE zal bovendien de synergiemogelijkheden met onze bouw- en baggeractiviteiten in binnen- en buitenland voluit kunnen benutten. Om verder door te groeien zal CFE ook de nodige processen moeten instellen om haar bedrijven met de juiste discipline te kunnen begeleiden. Ik geloof dat wij hiermee aan het begin staan van een nieuw groeiverhaal waarbij zowel de aandeelhouders, het personeel en de klanten ten volle zullen kunnen genieten van de operationele en financiële voordelen voortvloeiend uit het samen­ brengen van de activiteiten onder één dak.

Haar omzet is in 2013 gestegen tot 5,7 miljard euro. De groep concentreert zich op een beperkt aantal strategische participaties die een belangrijk internationaal groeipotentieel vertegenwoordigen. Ik ben ervan overtuigd dat wij toegevoegde waarde zullen creëren voor alle betrokken partijen, met inbegrip van de aandeel­ houders van CFE en van Ackermans & van Haaren. Ackermans & van Haaren wenst CFE te ondersteunen met het oog op de rendabele ontwikkeling van al haar activiteiten (zowel in marine engineering

Luc Bertrand Voorzitter van het executief comité van AvH

10

JAARVERSLAG 2013

DEME aan 100%

Naast de toekomstige synergieën die dienen ontwikkeld te worden tussen de burgerlijke bouwkunde activiteiten van CFE en de baggerwerkzaamheden van DEME, leidt de verwerving van de ex­ clusieve controle over DEME tot een ver­ sterking van de financiële structuur van CFE: haar geconsolideerd eigen vermogen is in de loop van het boekjaar 2013 meer dan verdubbeld. Overigens zal CFE vanaf 1 januari 2014 ook 100% van de resultatenrekening van DEME consolideren, wat zich zal vertalen in een stijging van de omzet, de cashflow en het nettoresultaat. Deze transactie werd door de markt unaniem toegejuicht: de aanzienlijke stijging van de beurskoers is er het mooi­ ste voorbeeld van.

DEME verwelkomt de intrede van AvH in het aandeelhouderschap bij CFE. Op deze wijze is de lange termijn stabiliteit ver­ zekerd van het aandeelhouderschap bij DEME. Hierdoor kan DEME resoluut haar huidige koers verder zetten in haar niche­ markten en landen, dikwijls in partnership met lokale of complementaire partners. Verder kan er doelgericht voor bepaalde markten en activiteiten een synergie uit­ gebouwd worden tussen DEME en CFE, tevens met behoud van de goede relatie met VINCI. Succesvolle samenwerkingen in binnenen buitenland tussen CFE en DEME in het kader van bijvoorbeeld afgezonken tunnels, containerterminals of complexe civiele waterbouwwerken en havens zullen aldus in de toekomst aan belang winnen.

11

Alain Bernard CEO van DEME

ACTIVITEITENVERSLAG

Strategie VERWORVENHEDEN CONSOLIDEREN EN SYNERGIEËN BEVORDEREN Zowel CFE in strikte zin als DEME wensen op middellange termijn hun huidige positie te consolideren en zo veel mogelijk synergieën tussen de verschillende vakgebieden te zoeken.

GEOGRAFISCH DEME biedt alle diensten aan die in ver­ band staan met maritieme en fluviale on­ derhouds- en verdiepingsbaggerwerken, evenals landaanwinning in het kader van haven-, industrie en vastgoed infra­struc­ tuurwerken. DEME wenst zich de volgende jaren verder te ontwikkelen in haar bestaande en toekomstige focuslanden waaronder Europa, Singapore, India, Qatar, Australië en Nigeria, maar ook bijvoorbeeld Brazilië en Rusland. Hiervoor zoekt DEME doelge­ richt naar partnerships met sterke lokale partners en gespecialiseerde lokale civiele aannemers teneinde een compleet pakket te kunnen aanbieden in de hooggespeciali­ seerde discipline van zee-, haven- en waterbouw. Met haar uiterst moderne en compe­ titieve vloot wil DEME ook actief zijn in andere markten waar de groep eerder een ‘hit-and-run’-strategie hanteert. Wat CFE exclusief DEME betreft, zullen haar bouwactiviteiten hoofdzakelijk

geconcentreerd blijven in de Benelux. De groep is echter van plan om haar goede positie te bevestigen in Centraal Europa (meer bepaald in Polen en Hongarije) en in Afrika, met name in Nigeria waar er heel sterke groeiperspectieven zijn. Voor de pool Multitechnieken wordt op het ge­ bied van de automatisering hoofdzakelijk gemikt op de internationale markten. Ten slotte zal de vastgoedontwikkeling geconcentreerd blijven in drie landen: België, het Groothertogdom Luxemburg en Polen.

tot enerzijds het bouwen van offshore grids, en anderzijds het onderhouden, vernieuwen of afbreken van offshore installaties zullen verder ontwikkeld worden.

SOLUTIONS PROVIDER

DEME zet in op de verdere ontwikkeling van haar nichespecialiteiten rondom offshore olie- en gaswinning, diensten voor offshore (hernieuwbare) energie­ klanten, funderingsactiviteiten op het water, winning van materialen op de zeebodem (zand, grind en mineralen) en diensten voor de verbetering van het milieu (bodem, slib en water). Nieuwe oplossingen en materieel met betrekking

DEME zal haar organisatie verder uit­ bouwen teneinde totaaloplossingen te kunnen aanbieden aan klanten. Dit start met de financiering, aansluitend de en­ gineering en de capaciteit om turnkey te bouwen, en tenslotte het onderhoud op zee. Investeringen in concessies (groene en blauwe energie, mijnbouw en onder­ houdsbagger­werken), projectfinanciering, competentiecentra en materieel voor onder­houdsactiviteiten zullen hierin kaderen. Deze benaderingswijze verloopt boven­ dien in fase met die welke al enkele jaren door de groep CFE gevolgd wordt. De creatie van de pool PPS-Concessies drie jaar gele­ den en het zoeken naar globale oplossingen voor opdrachtgevers (design & build,

12

JAARVERSLAG 2013

ACTIVITEITEN DREDGING-PLUS

financiering, onderhoud) blijven een hoofddoelstelling van wat één van de fundamentele waarden is van de groep: de tevredenheid van de klant.

INTERNE ORGANISATIE Om de bovenvermelde groei te kunnen blijven ontwikkelen, zal DEME haar interne organisatie verder stroomlijnen. De reeds ingezette programma’s DRIVE en LESS IS MORE zullen onverminderd verder gezet worden, met als doel de kosten onder controle te houden en te optimaliseren. Er zal verder nog meer aandacht gaan naar risicobeheer vanaf aanbesteding tot en met oplevering. Tevens zal de financiële opvolging van al de werven wereldwijd op maandelijkse in plaats van kwartaal­ basis geïmplementeerd worden. De inspanningen voor de interne organisatie zijn in 2013 begonnen voor de ondernemingen van de CFE-groep. In dit kader werd het Steering Committee aan­ zienlijk afgeslankt om het beslissings­ proces soepeler en eenvoudiger te maken. Op lokaal vlak, wanneer er structuren bestaan met een te kleine omvang, zal de bestaande organisatie opnieuw bekeken worden om te kunnen snoeien in de al­gemene kosten en meer coherentie te verkrijgen op commercieel gebied. Zodoende kwamen in de pool Multitech­ nieken vanaf 2013 de onder­nemingen Ariadne, VMA West en Vanderhoydoncks onder de verantwoordelijkheid van de gedelegeerd bestuurder van VMA. Op dezelfde wijze werd de activiteit van CFE EcoTech toegevoegd aan die van Nizet Entreprise.

VEILIGHEID, KWALITEIT, MILIEU EN COMPLIANCE CFE en DEME zullen zich, in alle landen waar ze actief zijn, verder blijven inzetten om aan de hoogste eisen te blijven voldoen op gebied van veiligheid (no incident policy), kwaliteit, milieu en compliance. De consolidatie van de verworven­ heden betreft ook de uitvoeringskwaliteit van de werkzaamheden. De grote meerder­ heid van de klanten prijst zich gelukkig met de wijze waarop de werken zijn ver­ lopen, en ook de verwezenlijkte resultaten. Laten we deze reputatie, waar CFE en DEME trots op kunnen zijn, hoog houden.

Renaud Bentégeat Gedelegeerd bestuurder

13

ACTIVITEITENVERSLAG

14

JAARVERSLAG 2013

Raad van bestuur Van links naar rechts : John-Eric Bertrand Bestuurder Christian Labeyrie Bestuurder Lid van het auditcomité Piet Dejonghe Bestuurder Lid van het auditcomité vanaf 22 januari 2014 Jan Suykens Bestuurder Luc Bertrand Bestuurder Lid van het benoemingsen remuneratiecomité vanaf 22 januari 2014 Alain Bernard Bestuurder Renaud Bentégeat Gedelegeerd bestuurder Philippe Delaunois NV C.G.O. vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois Voorzitter van de raad van bestuur Philippe Delusinne Onafhankelijk bestuurder Lid van het auditcomité Ciska Servais BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais Onafhankelijk bestuuder Voorzitter van het benoemingsen remuneratiecomité Koen Janssen Bestuurder Alfred Bouckaert NV Consuco, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert Onafhankelijk bestuurder Lid van het auditcomité vanaf 22 januari 2014 Lid van het benoemingsen remuneratiecomité Jan Steyaert Onafhankelijk bestuurder Voorzitter van het auditcomité

15

ACTIVITEITENVERSLAG

International Finance Center CFE

BAGGERWERKEN & MILIEU

VASTGOEDONTWIKKELING & CONCESSIES Vastgoedontwikkeling & -beheer

Dredging & Marine solutions Polska

*

*

Dredging-plus solutions PPS-Concessies 45%

45%

Participaties InfraSea H G O Solutions

18%

20%

25%

19%

100%

50% Parking Turnhout

Hôtel de Police Charleroi

Concessions

Enkel de voornaamste eenheden worden hier weergegeven. * bijkantoren

15/01/2014

16

JAARVERSLAG 2013

Operationeel organigram CONTRACTING

Bouw

Multitechnieken

Benelux

Internationaal

*

*

CFE Gebouwen Brabant Wallonië

49%

50%

*

Spoor- & Wegeninfra

17

ACTIVITEITENVERSLAG

De markante feiten van 2013

Januari DEME lanceert op de Belgische markt, met een uitstekend succes, een obliga­ tielening van 200 miljoen euro op 6 jaar tegen een vergoeding van 4,14%. Het vertrouwen van de Belgische privé­ beleggers in de onderneming wordt eens te meer bevestigd.

Februari CLi verwerft 33,3% van PEF KONS Investment voor de herontwikkeling van de ‘Galerie Kons’, tegenover het station van Luxemburg-stad.

Maart CFE haalt in partnerschap het contract binnen voor de bouw van de uitbreiding van de univer­ siteit van Toukra II in Tsjaad. MBG begint met de bouw van een nieuwe ‘passieve’ school in Londerzeel, een school die deel uitmaakt van het PPS-project dat gestart werd op initiatief van de Vlaamse Gemeenschap: Scholen van Morgen. Levering van het standingvolle project ‘Bataves 1521’ in de buurt van het Halfeeuwfeestpark in Brussel door Amart voor de projectontwikkelaar BPI.

18

JAARVERSLAG 2013

April GEOSEA, filiaal van DEME, haalt twee aanzienlijke contracten binnen voor de installatie van de funderingen voor windturbines: Westermost Rough in het VK en Borkum Riffgrund 1 in Duitsland.

Mei Officiële inhuldiging van de tweede Coentunnel in Amsterdam door de Nederlandse minister van Infra­structuur en Milieu, Mélanie Schultz van Haegen. BPC en Amart krijgen het contract toegewezen voor de bouw van het gemengde project (handelszaken, woningen en kantoren) Guldenvlies in Brussel. Levering van het eerste ‘Zero Energy’-kantoorgebouw voor Elia in Brussel. Dit project werd gerealiseerd door CFE Brabant voor de Bouw en door de ondernemingen Brantegem en VMA voor de pool Multitechnieken.

Juni CFE staat haar volledige participatie in Sogesmaint-CB Richard Ellis NV af aan CBRE, maar behoudt daarbij bepaalde contracten die uitgevoerd zullen worden door een nieuwe onderneming Sogesmaint. CFE verwerft ook de volledige effectenportefeuille van Sogesmaint-CBRE in het Groothertogdom Luxemburg.

19

ACTIVITEITENVERSLAG

De markante feiten van 2013

Juli DEME sleept nieuwe opdrachten in de wacht in verband met energieprojecten die toegepast zullen worden voor rekening van gas- en petroleummaatschappijen alsook van ondernemingen die actief zijn op het vlak van hernieuwbare energie.

Augustus CFE richt een nieuw Steering Committee op bestaande uit de gedelegeerd bestuurder, de financieel en administratief directeur, de directeur human resources en vijf operationele directeurs. Dit beperkt uitvoerend comité heeft als doelstelling de competitiviteit van de groep te verbeteren.

September Ackermans & van Haaren NV en VINCI SA hebben een akkoord gesloten voor een nieuw industrieel project voor CFE dat CFE in staat moet stellen de exclusieve controle te verwerven over DEME.

20

JAARVERSLAG 2013

November Dredging Internationaal Asia Pacific Pte Ltd (DIAP, het filiaal van DEME voor de regio Zuidoost-Azië) verkrijgt in partnerschap, een contract Design & Build voor de ophoging van 148 hectare in het kader van de uitbreiding van het Jurong Island voor rekening van de grootste industriële eigenaar van de regering van Singapore. BPI opent een zetel te Antwerpen om haar aanwezigheid en haar visibiliteit op de Vlaamse markt te versterken.

December Ackermans & van Haaren kondigt de effectieve verwerving aan van een participatie van 60,39% in CFE. GeoSea, de specialist in offshore werkzaamheden, haalt belangrijke contracten binnen voor offshore windenergie voor de uitbreiding van het offshore windturbinepark Kentish Flats van Vattenfall (VK) en de off­ shore windturbineparken Gode Wind in Duitsland.

21

ACTIVITEITENVERSLAG

De groep CFE in de wereld

22

JAARVERSLAG 2013

CFE

23

ACTIVITEITENVERSLAG

Kerncijfers Na een mooie carrière van bijna 40 jaar ging Jacques Ninanne, financieel directeur van de groep CFE, begin dit jaar met pensioen. Volgens hem zijn er in een onderneming twee grote middelen nodig: eerst de medewerkers en daarna het geld. De taak van de financieel directeur bestaat erin te zorgen voor een optimale toewijzing van de financiële middelen en te garanderen dat deze middelen voldoende en tijdig beschikbaar zijn. Deze taak, die een zeer goed inzicht in de onderneming vereist, en heel veel proactiviteit, luciditeit en koelbloedigheid, omvat zowel het eigenlijke financiële management, het finan­cieel risico­ beheer, de boekhouding en de beheerscontrole als de financiële verslaggeving aan alle belanghebbenden binnen en buiten de groep en de fiscaliteit. Een belangrijke functie die Jacques Ninanne altijd met heel veel vakkennis en toewijding heeft uitgeoefend. Het management­ team en de medewerkers van de groep CFE danken hem voor al deze jaren en wensen hem een welverdiend pensioen toe.

Verdeling van de activiteiten van de groep 1%

1%

19%

31% 1% 2%

OMZET 31/12/2013 DEME 50%

5%

OMZET 31/12/2013 DEME 100%

56% 1% 4% 7%

Bouw

Vastgoedontwikkeling en -beheer

72% Multitechnieken

24

Spoor- & Wegeninfra

Baggerwerken & Milieu

JAARVERSLAG 2013

PPS-Concessies

GECONSOLIDEERDE STAAT VAN HET TOTAAL RESULTAAT IN MILJOEN EURO

BELANGRIJKE OPMERKING  Op 24 december 2013 heeft CFE de exclusieve controle over DEME ver­ worven. Bijgevolg wordt in de gecon­ solideerde gegevens met betrekking tot de exploitatierekening maar voor 50% rekening gehouden met de activiteiten van DEME. Daarentegen zijn de rekeningen van DEME voor 100% opgenomen in de gegevens met betrekking tot de geconsolideer­ de balans op 31 december 2013. Hetzelfde geldt voor het orderboek op 31 december 2013.

IFRS 2009

2010

2011

2012 *

2013

1.602,6

1.774,4

1.793,8

1.898,3

2.267,3

Bedrijfsresultaat (EBIT) 1

88,6

99,1

84,9

81,2

67,2

Resultaat vóór belastingen 1

76,8

85,2

69,2

52,5

21,4

Nettoresultaat aandeel van de groep 1

61,7

63,3

59,1

49,4

7,9

Nettoresultaat aandeel van de groep 2

61,7

63,3

59,1

49,4

-81,2

Cashflow 3

174,0

195,0

171,5

184,4

190,2

EBITDA 4

184,2

197,3

181,6

199,1

213,2

Eigen vermogen aandeel van de groep (vóór de verdeling)

413,3

466,1

501,7

524,6

1.193,2

Omzet

* Herwerkte bedragen in overeenstemming met de wijziging van de boekhoudkundige methode ingevolge de toepassing van de geamendeerde IAS-norm 19. 1 Vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME op 24 december 2013, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en kapitaalverhoging. 2 Na de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalsverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie voor 50% van de aandelen van DEME. 3 Cashflow: zie geconsolideerde financieringstabel op pagina 165 van het financiële verslag. 4 EBITDA: EBIT + afschrijvingen + andere niet-kaselementen (volgens IFRS-referentie).

GECONSOLIDEERDE BALANS IN MILJOEN EURO IFRS 2009

2010

2011 *

2012 *

2013

Eigen vermogen

423,8

475,5

506,8

530,8

1.203,1 (DEME voor 100%)

Netto financiële schuld

152,3

248,0

350,8

400,0

781,4 (DEME voor 100%)

Investeringen en immateriële en materiële vaste activa

190,2

223,3

217,6

205,9

71,0

82,1

98,3

100,6

119,6

126,0

Afschrijvingskosten

* Herwerkte bedragen in overeenstemming met de wijziging van de boekhoudkundige methode ingevolge de toepassing van de geamendeerde IAS-norm 19. JAARLIJKSE GROEI IFRS

Omzet

2009

2010

2011

2012 *

2013

-7,3%

10,7%

1,1%

5,8%

19,4%

8,4%

-14,2%

-4,4%

-17,2%

2,5%

-6,7%

-16,4%

-83,9%

EBIT 1 Nettoresultaat aandeel van de groep van het boekjaar 1

-11,7%

* Herwerkte bedragen in overeenstemming met de wijziging van de boekhoudkundige methode ingevolge de toepassing van de geamendeerde IAS-norm 19. 1 Vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME op 24 december 2013, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en kapitaalverhoging.

25

ACTIVITEITENVERSLAG

5000 4500

4000 Gegevens per activiteit 3500 3000

3317

2500

EVOLUTIE VAN HET ORDERBOEK DEME 100%

2000 1500

1061

1000 500 0

109 9

128 17

76 113 8

845

826

983

(€m)

2009

2010

EVOLUTIE VAN HET ORDERBOEK 4500

1659 1202

968

964

2011

66 166 14

66 166 14

964

964

2012 pro forma

2012 14

2012 PRO FORMA

3049

5000

166

4000 5000 3500

80 153 29

4500 3000 4000 2500

1077

3500 2013 2000 3000 1500

(€m)

1500 0 1000

(€m)

0

1077

2500

2009

2000 1750

4

1500

3

3

900

883

149 20

92 150 26

1000 141 27

750 500

743

250 3049 2009

12

968

109 9

128 17

76 113 8

845

826

983 1202

1061

968

2010 128

109 9 845

2009

2011

17

76 113 8

826

983

2010

66 166 14 1659 964

3049 80 153 29

964

1077

2012

2011

66 166 14

66 2012 166 pro forma14

964

964

1077

2012 pro forma

2012

80 153 29

2013

2013

708

2010

958

153

2500 2250

80

99 156 35

656

645

2011

EVOLUTIE VAN DE OMZET 1266

29

2013

701

1250

(€m)

1061

4

2250

0

3317 66 166 14

1659

500

3317

3049

1202

2500 1000 2000 500

66

3317

2012

2000 2500 1750 2250 1500 2000 1250

4 96 170 22

3

711

900

883

3

3

149 20 900

92 150 883 26

99 156 958 35

656 92 150 26

645 99 156 35

1266 4

701

1750 2013 1000 1500 750

4 141 27

1250 500 1000 250

743

708

141 27

149 20

(€m)

750 0 500

701

2009

(€m)

2010 743

250 0

12

3 4

EVOLUTIE VAN HET BEDRIJFSRESULTAAT

12

2011 708

2009

958

2010

2012 656

96 1266 170 22 711 96 170 22

2013 711

645

2011

2012

2013

VERDELING VAN DE OMZET PER LAND (in duizend euro)

130 110 90 86.5

72.8

50 30

6 7.4 11.5 -1.9

10 -10

6.3 7.2 10.2 -3.7

67.6

69.1

4.6 4.7 9.4 3.2 -2.2

5.7 1.8 10.4 -2.5

(€m)

2009

2010

2011

2012

België 44%

105.1

90 4.5 130 3.8 70-23.7 110 50-10.3 90 -1.4 30 201370 10 50 -10 30 -30 10 -50 -10 (€m)

Bouw Vastgoedontwikkeling en -beheer

Oceanië 16%

Andere Azië 63%

2009

Spoor- & Wegeninfra

-50 (€m)

Baggerwerken & Milieu PPS-Concessies

26

2009

3.7 86.5

72.8

67.6

2013

6.3 86.5 7.2 10.2 -3.7

9.4 67.6 3.2 -2.2

1.8 69.1 10.4

6 7.4 11.5 -1.9

Midden6.3 7.2 Oosten 10.2 5% -3.7

4.6 4.7 9.4 3.2 -2.2

5.7 1.8 10.4

2010

2010

105.1

69.1

Geconsolideerd3.7 totaal: 4.62.267.257 5.7 4.7

7.4 72.8 11.5 -1.9

-30

Multitechnieken

Amerika 3%

130 110

-30 -50

Afrika 8%

3.7

70

2011

-2.5

2012

Andere Europa 21%

2011

JAARVERSLAG 2013

105.1 4.5 3.8

2012

-2.5

-23.7 -10.3 -1.4 4.5 3.8

2013

-23.7 -10.3 -1.4

2013

Ratio’s IFRS 2009

2010

2011

2012 *

2013 **

5,7%

5,6%

4,7%

4,3%

3,0%

EBIT/ cashflow

54,4%

50,7%

49,5%

44,1%

35,0%

EBITDA/ omzet

11,5%

11,1%

10,1%

10,5%

9,4%

Nettoresultaat aandeel van de groep/ eigen middelen aandeel van de groep

14,9%

13,6%

11,8%

9,2%

0,7%

3,9%

3,6%

3,3%

2,6%

0,3%

EBIT/ omzet

Nettoresultaat aandeel van de groep/omzet

* Herwerkte bedragen in overeenstemming met de wijziging van de boekhoudkundige methode ingevolge de toepassing van de geamendeerde IAS-norm 19. ** Vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME op 24 december 2013, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en kapitaalverhoging.

Cijfers in euro per aandeel 2009

2010

2011

2012 *

2013 **

13.092.260

13.092.260

13.092.260

13.092.260

25.314.482

Bedrijfsresultaat

6,77

7,57

6,49

6,22

Nvt **

Cashflow

13,3

14,89

13,10

14,10

Nvt **

Nettoresultaat aandeel van de groep

4,17

4,83

4,51

3,75

Nvt **

Brutodividend

1,2

1,25

1,15

1,15

1,15

Nettodividend

0,9

0,9375

0,8625

0,8625

0,8625

31,6

35,6

38,3

40,07

47,1

Aantal aandelen op 31/12

Eigen vermogen van de groep

* Herwerkte bedragen in overeenstemming met de wijziging van de boekhoudkundige methode ingevolge de toepassing van de geamendeerde IAS-norm 19. ** Niet-relevant bedrag ten gevolge van de verandering van het activiteitsgebied en de boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en de verwerking van de goodwill.

De beurs 2009

2010

2011

2012

2013

Laagste minimumkoers

EUR

16,00

32,10

35,03

36,25

41,00

Hoogste maximumkoers

EUR

42,00

54,84

59,78

49,49

66,64

Slotkoers van het boekjaar

EUR

35,50

53,71

37,99

43,84

64,76

nombre titres

24.035

17.412

15.219

11.672

14.628

Mio EUR

464,78

703,19

497,4

573,96

1.639,4

Gemiddeld dagelijks volume

Beurskapitalisatie op 31/12

27

ACTIVITEITENVERSLAG

Vergelijking tussen de stand van het CFE-aandeel en de Bel20-index

VOOR HET JAAR 2013

SEDERT VIJF JAAR

CFE

Bel20

100

5000

90

4500

80

4000

70

3500

60

3000

50

2500

40

2000

30

1500

20

1000

10

500

0

0 31/12 2012

31/12 2013

CFE

Bel20

CFE 100

5000

Bel 20

90

4500

80

4000

70

3500

60

3000

50

2500

40

2000

30

1500

20

1000

10

500

0 31/12 2008

31/12 2009

31/12 2010

28

31/12 2011

31/12 2012

JAARVERSLAG 2013

31/12 2013

Informatie over het aandeel en de uitoefening van de rechten

Op 31 december 2013 werd het kapitaal van CFE vertegenwoordigd door 25.314.482 aandelen. De aandelen van de onderneming zijn sinds 1 januari 2014 allemaal op naam of gedematerialiseerd.

Op 1 januari 2014 werden de aandelen aan toonder van de onderneming die op 31 december 2013 nog niet op een effecten­ rekening ingeschreven waren van rechts­ wege omgezet in gedematerialiseerde aandelen en geplaatst bij Euroclear op een speciale effectenrekening op naam van CFE. Het gaat om 21.080 aandelen die 0,08% van het maatschappelijk kapitaal van de onderneming vertegenwoordigen. Conform de vigerende reglementering zullen alle oude aandelen aan toonder die van rechtswege gedematerialiseerd zijn vanaf 1 januari 2014 en waarvan de eigenaar zich uiterlijk op 31 december 2014 niet kenbaar heeft gemaakt, verkocht worden door CFE in het kader van een openbare gedwongen verkoop die zal ge­ organiseerd worden in de loop van 2015. Het bezit van een aandeel geeft recht op één stem per aandeel in de algemene vergadering van CFE en brengt van rechts­ wege de instemming met zich mee met de statuten van CFE en met de beslissingen van de algemene vergadering van CFE. Het uitoefenen van elk recht dat gekoppeld is aan aandelen aan toonder, die op 1 januari 2014 van rechtswege gedematerialiseerd werden, wordt

op­ge­schort totdat iemand, die zijn hoe­ danigheid als houder geldig heeft kunnen laten vaststellen, vraagt en verkrijgt dat de aandelen ingeschreven worden op zijn naam op een effectenrekening of in het register van aandelen op naam van de onderneming. Het register van de aandelen op naam wordt bijgehouden op papier en in elek­ tronische vorm. Het papieren register wordt bewaard in de maatschappelijke zetel van CFE. Het beheer van het elek­tro­ nische register werd toevertrouwd aan Euroclear Belgium (CIK SA). Euroclear Belgium werd aangewezen als vereffeningsinstelling. De onderneming heeft geen converteer­ bare obligaties of warrants uitgegeven. Bank Degroof werd aangeduid als ‘Main Paying Agent’. De financiële instellingen waarbij de houders van financiële instrumenten hun financiële rechten kunnen uitoefenen zijn: Bank Degroof, BNP Paribas Fortis en ING België.

29

ACTIVITEITENVERSLAG

Verklaring inzake de transparantie en controle van de onderneming

Op 24 december 2013 heeft CFE een kennisgeving ontvangen van de firma’s VINCI SA, VINCI Construction SAS, Stichting Administratiekantoor ‘Het Torentje’ en Ackermans & van Haaren NV, overeenkomstig de Belgische Wet van 2 mei 2007 en het Koninklijk Besluit van 14 februari 2008.

MOTIEF VAN DE KENNISGEVING Op 24 december 2013 heeft Ackermans & van Haaren NV alle aandelen die in het bezit waren van DEME NV ingebracht in de Aannemingsmaatschappij CFE NV in ruil voor de toekenning van 12.222.222 nieuw uitgegeven aandelen van de groep CFE NV. Op 24 december 2013 heeft Ackermans & van Haaren NV overigens 3.066.440 aandelen verworven in de Aannemingsmaatschappij CFE NV bij VINCI Construction SAS. Ten gevolge van deze transacties heeft Ackermans & van Haaren NV 15.288.662 aandelen in het bezit van de Aannemingsmaatschappij CFE NV en heeft VINCI Construction SAS. 3.066.460 aandelen in het bezit in de Aannemingsmaatschappij CFE NV. Ackermans & van Haaren NV, VINCI SA en VINCI Construction SAS hebben op 19 september 2013 een akkoord gesloten via hetwelk ze geacht worden gezamenlijk op te treden krachtens artikel 3, §.1, 13° a) en c), van de wet van 2 mei 2007 met betrekking tot op de openbaarmaking van belangrijke deelnemingen van de emittenten van wie de aandelen toegestaan werden bij de onderhandeling op een gereglementeerde markt en de diverse bepalingen ter kennis brengt. De verklaring van transparantie werd dus opgemaakt om de volgende redenen (i) aankoop of afstand van effecten die stemrecht geven en (ii) overschrijding van de drempel door personen die gezamenlijk optreden.

30

PERSONEN DIE DE KENNISGEVING HEBBEN UITGEVOERD VINCI S.A., naamloze onderneming naar Frans recht, met maatschappelijke zetel gelegen in de Cours Ferdinand-de-Lesseps 1, in F-92500 Rueil-Malmaison (Frankrijk); VINCI Construction SAS, vereenvoudig­ de aandelenvennootschap naar Frans recht, met maatschappelijke zetel gelegen in de Cours Ferdinand-de-Lesseps 1, in F-92500 Rueil-Malmaison (Frankrijk); Stichting Administratiekantoor ‘Het Torentje’, administratiekantoor naar Nederlands recht, met maatschappelijke zetel te 82, Vrieseweg in NL-3311 NX Dordrecht, Nederland; Ackermans & van Haaren NV, naam­ loze vennootschap naar Belgisch recht, met maatschappelijke zetel in de Begijnenvest 113, te B-2000 Antwerpen. Datum van de overschrijding van de drempel 24 december 2013 Drempel overschreden (Ackermans & van Haaren NV, Stichting Administratiekantoor ‘Het Torentje’, VINCI Construction SAS en VINCI SA samen) 70%

JAARVERSLAG 2013

DETAILS VAN DE KENNISGEVING STEMRECHTEN Vorige kennisgeving

Na de verrichting

# stemrechten

# stemrechten (in aantal)

% stemrechten (in %)

Verbonden aan aandelen

Niet verbonden aan aandelen

Verbonden aan aandelen

Niet verbonden aan aandelen

0

0

0

0,00%

0,00%

VINCI Construction SAS

6.132.900

3.066.460

0

12,11%

0,00%

Subtotaal

6.132.900

3.066.460

Stichting Administratie­ kantoor ‘het Torentje’

0

0

0

0,00%

0,00%

Ackermans & van Haaren NV

0

15.288.662

0

60,39%

0,00%

Houders van stemrechten VINCI SA

Subtotaal

12,11%

15.288.662 TOTAAL

18.355.122

60,39% 0

72,51%

0,00%

CONTROLEKETEN VAN VINCI CONSTRUCTION SAS

KETEN VAN GECONTROLEERDE ONDERNEMINGEN WAARLANGS DE DEELNEMING EFFECTIEF WORDT GEHOUDEN

VINCI SA (Beursgenoteerde Franse naamloze vennootschap (CAC 40))

CONTROLEKETEN VAN ACKERMANS & VAN HAAREN NV

100% VINCI CONSTRUCTION SAS

Stichting Administratiekantoor ‘Het Torentje’

12,11%

CONTROLE

2,59% Belfimas NV 91,35% Scaldis Invest NV 33% Ackermans & van Haaren NV 60,39%

31

Noot: VINCI S.A. is een Franse naamloze vennootschap die genoteerd wordt op de beurs van Parijs. Gezien de versnippering van haar aandeelhouderschap oefent niemand controle uit op VINCI SA.

ACTIVITEITENVERSLAG

Een sociale en verantwoordelijke groep

32

JAARVERSLAG 2013

33

ACTIVITEITENVERSLAG

DE DAAD BIJ HET WOORD VOEGEN ‘Continuïteit en versterking’. Gabriel Marijsse, directeur Human Resources van de groep CFE, vat zonder een zweem van aarzeling de activiteiten van Human Resources van het voorbije jaar samen. ‘Zowel wat het personeel als opleidingen of sensibilisatie betreft, volgt 2013 de lijn van het vorige jaar en toont de wil van de groep om de nadruk te leggen op zijn fundamentele waarden’.

HET PERSONEELSBESTAND: BEVESTIGING VAN DE TENDENSEN De cijfers met betrekking tot het perso­ neelsbestand binnen de groep weerspiege­ len de tendensen die het jaar ervoor al werden waargenomen. Voor het personeel

van de polen Bouw, Multitechnieken en Spoor- & Wegeninfra (buiten de inter­ nationale bouwactiviteiten) werd 2013 ge­ kenmerkt door een algemene terugloop van het aantal arbeiders. De tewerkstelling bij de bedienden nam in 2013 daarentegen aanzienlijk toe door de aanwerving van nieuwe mede­ werkers voor de internationale activiteiten. Dit was zo in de polen Bouw en Multi­ technieken, en meer bepaald in Nigeria, Polen, Roemenië en Tunesië. Het aantal personeelsleden in de pool Spoor- & Wegeninfra is gelijk gebleven, terwijl het personeelsbestand in de pool Vastgoed­ ontwikkeling en -beheer lichtjes gedaald is ten gevolge van de overdracht van de onderneming Sogesmaint-CBRE, die niet gecompenseerd werd door de oprichting van Sogesmaint NV.

34

De pool Baggerwerken heeft een gevoelige toename gekend van zijn personeels­ bestand in evenredigheid met de uit­ breiding van het activiteitsvolume.

OPLEIDING LIGT ONS NA AAN HET HART 2013 was de gelegenheid voor de HR-af­ deling om verscheidene opleidingen te organiseren die tegemoet kwamen aan de behoeften van de medewerkers, de klanten en de markt. Deze opleidingen werden intern uitgewerkt en gegeven met medewerking van experts in de betrokken onderwerpen, zodat een groot aantal personeelsleden hun bagage hebben kunnen aanvullen om beter op de toekomst voorbereid te zijn.

JAARVERSLAG 2013

EEN CIJFER

te maken, wordt ze telkens georganiseerd op een werf waar de project­leider zijn knowhow aan de deelnemers doorgeeft.

Opleiding over de impact van de sociale media Facebook en Twitter maken voortaan deel uit van het dagelijkse leven. Hoe deze digitale instrumenten met de pro­ fessionele realiteit verzoenen? Welke zijn de grenzen die niet overschreden mogen worden? Tijdens meerdere sessies, in de vorm van workshops, in het operationeel seminarie waaraan 600 medewerkers van de groep CFE hebben deelgenomen, werd dit onderwerp uitgediept en werd het belang van de sociale media behandeld.

497

*

Dit is het aantal nieuwe personeels­ leden van de groep in 2013. Dit cijfer is het gevolg van de vervanging van op natuurlijke wijze afgevloeid personeel en de ontwikkeling van de internationale activiteiten. CFE heeft overigens geprobeerd zoveel mogelijk lokaal personeel aan te werven, af­ komstig uit de regio’s waar de werven zich bevinden. * met inbegrip van baggerwerken voor 100%

Veiligheidsbeheer

VIER OPLEIDINGEN SPRONGEN VORIG JAAR IN HET OOG: Opleiding voor jonge en toekomstige projectleiders Deze volledig geactualiseerde opleiding voor de pool bouw loopt over 18 maanden naar rato van 1 dag per maand. 36 jonge Nederlandstalige en Franstalige mede­ werkers (18 + 18) van de groep CFE bespreken er talrijke praktische onderwerpen onder leiding van een voormalige directeur der werken. Onder meer komen de volgende thema’s aan bod: het leiden van teams, planning en uitvoering van werkzaam­ heden, onderhandelingen met de leveran­ciers, het offerteproces, bekistings­ materiaal, juridische en contractuele aspecten, nieuwe technologieën enz. Om deze opleiding zo interactief mogelijk

De medewerkers komen bij CFE werken om er hun brood te verdienen, niet om er hun leven bij in te schieten! Daarom begint de opleiding met een film waarin directieleden deze prioriteit, één van de fundamentele waarden van de groep, in herinnering brengen. Deze opleiding werd opgestart midden 2013 en is gepland tot in 2014. Ze behan­ delt een uitermate belangrijk onderwerp vanuit een bijzondere hoek: dat van het gedrag en de attitude van de hiërarchische lijn. Ze onderstreept het belang van het delen van een ingesteldheid die permanent gericht is op ‘nul ongevallen’, ongeacht de functie die men binnen de groep bekleedt.

personeel dat belast is met het rekruteren van nieuwe medewerkers. Het accent wordt gelegd op de gevaren van (recht­ streekse en onrechtstreekse) discriminatie en op de nadruk leggen op ervaring en competenties. De sleutel tot het succes van onze activiteiten berust bij ons per­ soneel. Goede mensen rekruteren is dus een onontbeerlijke factor om de ingeslagen weg positief te blijven bewandelen.

SPECIFIEKE OPLEIDINGEN VOOR DEME

Deze opleiding werd gevolgd door een grote groep personen: directieleden, werfleiders, operationele managers en

De klanten vragen steeds meer geïntegreer­ de oplossingen. Om daaraan te kunnen beantwoorden, moet DEME creatief, in­tuï­ tief en veelzijdig zijn. Het is op basis van deze vaststelling dat DEME verschillende opleidingsmodules heeft uitgewerkt.

35

ACTIVITEITENVERSLAG

Interviewtechnieken

36

JAARVERSLAG 2013

Doelstelling: alle medewerkers van de onderneming tot een veeleisend niveau opwaarderen en er houden. De praktische modaliteiten werden speciaal bestudeerd opdat iedereen de opleidingen in zijn planning zou kunnen opnemen. DEME heeft de veiligheidsopleidingen die bestemd zijn voor het personeel aan boord gemoderniseerd. De internationale maritieme regels veranderen voortdurend en DEME moet deze werkelijkheid op de voet blijven volgen. Daarom heeft DEME

in 2013 nieuwe opleidingsmodules uitge­ werkt in het kader van offshore projecten (OPITO-gecertificeerd). De STCW-opleidin­ gen (Standards of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers) zullen in de loop van 2014 geactualiseerd moeten worden. 2013 was ook de kans om de nadruk te leggen op de opleiding op simulators. In Lambersart (Noord-Frankrijk) of in Zeebrugge hebben teams de juiste reflexen kunnen aankweken in

omstandigheden die de werkelijkheid erg dicht benaderen. Ander initiatief: een gestandaardiseerd opleidingspakket gegeven aan de kader­ leden van de onderneming dat hoe langer hoe meer bestaat uit individueel gerichte opleidingen. In de loop van zijn loopbaan in de groep doet de medewerker een heel eigen ervaring op. Hij kan zelfs externe opleidingen volgen.

Sociale indicatoren MEDEWERKERS PER POOL Groep & Concessies

Bouw

Multitechnieken

Spoor- & Wegeninfra

Vastgoed

DEME voor 100%

Totaal CFE (DEME 50%) 

Totaal

2009

79

2.299

977

0

84

3.668

5.273

0

2010

82

2.212

943

0

75

3.824

5.224

0

2011

84

2.305

1.232

0

70

4.080

5.731

0

2012

88

1.955

1.036

588

66

4.080

5.773

0

2013

91

2.213

867

725

44

4.370

0

8.310

MEDEWERKERS VOLGENS STATUUT 2013

Arbeiders

Bedienden

Totaal

2

89

91

1.286

927

2.213

Multitechnieken

523

344

867

Spoor- & Wegeninfra

555

170

725

0

44

44

DEME

2.136

2.234

4.370

Totaal CFE (*)

4.502

3.808

8.310

Groep & concessies Bouw

Vastgoed

* DEME voor 100% MEDEWERKERS PER TYPE CONTRACT Contracten van onbepaalde duur

Contracten van bepaalde duur

Werk & studies

Totaal

2009

4.909

361

3

5.273

2010

4.829

389

6

5.224

2011

5.297

427

7

5.731

2012

5.313

452

8

5.773

2013

7.194

1.108

8

8.310

37

ACTIVITEITENVERSLAG

Passie voor wat we doen

38

JAARVERSLAG 2013

Sociale indicatoren LEEFTIJDSPIRAMIDE 2009

2010

2011

2012

2013

< 25

487

438

482

410

617

26-30

761

767

814

811

1.332

31-35

722

719

803

832

1.287

36-40

767

735

786

762

1.154

41-45

777

752

821

834

1.158

46-50

616

663

754

785

1.082

51-55

585

577

632

630

849

56-60

422

437

472

534

581

> 60

136

136

167

175

250

2009

2010

2011

2012

2013

<1

586

788

807

975

1.690

1-5

2.225

1.936

2.110

1.981

2.719

6-10

896

870

1.002

1.029

1.573

11-15

483

556

665

675

954

16-20

441

406

404

354

465

21-25

253

289

352

387

479

> 25

389

379

391

372

430

ANCIËNNITEIT

MANNEN / VROUWEN Bedienden

Werknemers

Arbeiders

Arbeidsters

2009

1.708

532

3.008

25

2010

1.761

549

2.898

16

2011

1.910

599

3.200

22

2012

1.976

635

3.133

29

2013

4.188

886

3.179

57

39

ACTIVITEITENVERSLAG

OPLEIDING Totaal 2012

Totaal 2013

Mannen

Vrouwen

Technieken

34.441

50.070

45.969

4.101

Hygiëne en veiligheid

42.432

73.416

69.276

4.140

Omgeving

1.323

1.829

1.373

456

Management

5.931

7.028

6.070

958

Informatica

4.353

8.139

6.677

1.462

Adm/Boekh/Beheer/Jur.

3.474

8.104

5.873

2.231

Talen

3.148

2.821

2.118

703

44

16

0

16

5.527

6.788

5.124

1.664

100.673

158.211

142.480

15.731

In aantal uren per soort opleiding

Diversiteit Andere Totaal

ABSENTEÏSME 2009

2010

2011

2012

2013

Aantal dagen afwezigheid wegens ziekte

49.675

62.108

60.260

73.136

60.021

Aantal dagen afwezigheid wegens arbeidsongeval

7.585

7.923

7.594

6.300

7.233

340

611

667

386

250

0

0

0

0

0

1.239.392

1.398.377

1.513.669

1.627.676

2.427.242

4,65%

5,05%

4,53%

4,90%

2,78%

Aantal dagen afwezigheid wegens ongeval op de weg naar/van het werk Aantal dagen afwezigheid wegens beroepsziekte Aantal gewerkte dagen Aanwezigheidsgraad

ONZE VERSCHILLEN BRENGEN ONS TOT ELKAAR Net als bij DEME wordt bij de overige filialen van CFE dagelijks gestreefd naar diversiteit en multiculturalisme. De groep moedigt het gemengde karakter van de ploegen aan, zowel m.b.t. het evenwicht tussen het aantal mannen en vrouwen inzake diverse nationaliteiten. Zoals in het charter van onze waarden is vermeld, krijgt iedereen dezelfde kansen op het vlak van rekrutering, carrière en loon. Om die reden heeft CFE in 2013 haar samenwerking met Actiris voortgezet en een consolidatieplan opgesteld. Deze toegenomen bewustmaking van de diversiteit heeft in 2013 geleid tot meer­ dere initiatieven: • Bij aanwervingen of bij interne over­ plaatsingen werd en wordt meer

aandacht besteed aan ervaring en competenties dan aan diploma’s. • Dit onderwerp wordt aangesneden en besproken op de website van de groep CFE. Het kreeg zelfs een specifieke rubriek in het tijdschrift CFE Flash. • De diensten aankoop en het secretari­ aat worden aangemoedigd om bepaalde taken (catering, briefwisseling, onder­ houd van de groenvoorzieningen enz.) toe te vertrouwen aan leveranciers die actief zijn in de sociale economie, zoals beschutte werkplaatsen. Om de vrouwelijke aanwezigheid in de operationele vakgebieden van de groep te versterken, richten de wervingsploegen tijdens de ‘Campus recruitment’-cam­ pagnes zich vooral tot jonge vrouwelijke afgestudeerden. Zoals elk jaar werden deze contactdagen georganiseerd in februari, maart en april 2013 in de universiteiten

40

en hogescholen van ons land. Een daad­ krachtig personeelsbeleid dat ingevoerd werd op het vlak van rekrutering, opleiding en interne promotie streeft ernaar om op alle niveaus van het bedrijf de diversiteit mannen/ vrouwen te verhogen en zal het mogelijk te maken daarin te slagen.

OPLOSSINGEN CREËREN OM AAN DE TOEKOMST TE BOUWEN Tijdens de Conventie die plaats vond in Luxemburg in 2012, heeft een denktank van de onderneming zich over het DNA van de groep gebogen. Deze denkoefening werd in 2013 voortgezet en nog verfijnd om te komen tot een nieuwe identiteit, een nieuwe visie en nieuwe waarden. Deze werden intern via verscheidene communicatiekanalen meegedeeld.

JAARVERSLAG 2013

individuele en collectieve technische beschermingsmiddelen is een aangepast gedrag inderdaad de beste manier om een catastrofe te vermijden. CFE heeft daartoe in 2013 een op­ leiding georganiseerd over het thema veiligheidsbeheer. Deze opleiding, die gegeven wordt door externe specialisten, is in hoofdzaak gebaseerd op het gedrag en de voorbeeld­ functie op veiligheidsgebied van de leiding. Eind 2014 zullen de 770 opera­ tionele medewerkers, van directeur tot conducteur, deze opleiding gevolgd hebben. Daarnaast hebben net als in 2012 meerdere ondernemingen van de groep (Aannemingen Van Wellen, ENGEMA, VMA…) voor hun medewerkers een veilig­ heidsdag rond specifieke veiligheids­ aspecten georganiseerd.

Veiligheid voorop

8 waarden die het verschil maken en waarvoor elke medewerker gesensibiliseerd wordt vanaf zijn indiensttreding en op elk actieniveau: • • • • • • • •

Veiligheid voorop Duurzaam winst creëren Passie voor wat we doen Respect voor onze engagementen Samen zijn we sterker Trots op onze verwezenlijkingen Aandacht voor diversiteit Open, transparant en integer

Veiligheid is een wezenlijke bekommernis binnen de groep. Zowel de werknemers als de buurtbewoners moeten beschermd worden tegen eventuele ongevallen. CFE kan zich trouwens verheugen op de goede cijfers van 2013: het aantal ongevallen is aanzienlijk gedaald. Maar elk ongeval blijft nog altijd een ongeval te veel. Dit jaar werd de nadruk gelegd op de ingesteldheid die men moet hebben ten opzichte van de veiligheidsmaatregelen. Naast de

Veiligheid vormt de absolute prioriteit van DEME, net als bij alle andere entiteiten van de groep CFE. De resultaten die behaald werden in 2013 zijn verheugend. De fre­ quentiepercentages en de ernstgraad waren nooit zo laag. Niettegenstaande een aanzienlijke toename van potentieel gevaarlijke situaties sinds meerdere jaren, is het aantal ongevallen in twee jaar tijd met meer dan 50% gedaald! Meerdere factoren hebben ongetwijfeld tot deze goede resultaten bijgedragen. Een nieuw risicoanalyseplatform werd in dienst genomen. De software IMPACT – een referentie terzake – werd geoptima­-

41

ACTIVITEITENVERSLAG

Naar ‘nul ongevallen’

Frequentie­ graad

Ernstgraad

POOL BOUW 2,0

35

1,7

30 1,5

25 20

19,0

19,8

1,4

1,4 1,2

19,9 17,2

1,0

1,0

15 10

6,7

0,5

5 0

0 2009

2010

2011

2012

2009

2013

2010

2011

2012

2013

0,8

0,8

2012

2013

POOL MULTITECHNIEKEN 2,0

35 30

1,5

25 20 15

16,6 14,5 11,0

13,1

12,6

10

1,0 0,7

0,5

0,3

5 0

0,6

0 2009

2010

2011

2012

2009

2013

2010

2011

POOL SPOOR- & WEGENINFRA 39,4

40,0 34,4

35

1,9

2,0

30 25

1,5

1,5

22,6

1,6

20,6

20

1,0

15 10

1,1

1,0

0,5

5 0

0 2009

2010

2011

2012

2009

2013

2010

2011

2012

2013

POOL BAGGERWERKEN EN MILIEU 2,0

35 30

1,5

25 20

1,0

15 10 5

0,5

5,8 3,9

3,6

2,0

0,1

1,1

0

0,2

0,1

0 2009

2010

2011

2012

42

2013

2009

2010

JAARVERSLAG 2013

2011

0,0

2012

0,1

2013

liseerd om beter overeen te komen met de specifieke risico’s die gepaard gaan met de activiteiten van de groep. Voor­ taan worden bv. de milieu­risico’s en de eventuele impact op de plaatselijke be­ volking ook in de analysecriteria opgenomen. Op 27 november heeft voor het 3e op­ eenvolgende jaar de DEME Safety Moment Day alle medewerkers uit alle hoeken van de wereld actief bij een veiligheidsthema betrokken. Het thema van deze editie was het besturen van machines. Meerdere communicatie­dragers ((elektronische) post, affiches, video’s enz.) hebben de dag omkaderd en de bewustwording versterkt.

Klimaat & Milieu Meerdere ondernemingen van de groep werden in 2013 voor hun veiligheids­ beheersysteem gecertificeerd volgens VCA of OHSAS 18001. Dit zijn onder andere BAGECI, BENELMAT, BPC, CFE Brabant, CFE EcoTech, CFE Nederland en CLE. Van de andere ondernemingen die deze certifi­

43

cering al bezaten, werd deze vernieuwd of uitgebreid. Op internationaal niveau heeft CFE Polska de certificeringen ISO 9001, ISO 14001 en OHSAS 18001 voor Kwaliteit, Veiligheid en Milieu behaald. Diezelfde certificaten van CFE International werden begin dit jaar uitgebreid door de CFE-vesti­ ging in Sri Lanka. In Nederland heeft DEME actief deel­­­­ genomen aan het programma CO2 Perfor­ mance Ladder, een initiatief opgezet door de overheid. Zodoende positioneert de onderneming zich als geloofwaardige partner bij de overheid op het vlak van overheidsopdrachten. Ze heeft het niveau 3 behaald voor de Lloyds Register Quality Assurance-certificering en stelt alles in het werk om het hoogste niveau (niveau 5) te bereiken. CFE Nederland heeft overigens in 2012 het hoogste niveau bereikt voor de milieu­ certificering ProRail. Na een opvolgings­ audit in 2013 werd dit certificaat van Niveau 5 vernieuwd.

ACTIVITEITENVERSLAG

Duurzame ontwikkeling Veel meer dan een slogan

De geringste milieu-impact garan­ deren voor elk van de projecten, werven of realisaties, is wat ons elke dag weer drijft. Vandaag eisen 99% van de offerteaanvragen van de overheid passiefgebouwen. Dit is een gegeven waar we niet omheen kunnen. We mogen dus niet passief toekijken!

ERKENDE EN GECERTIFICEERDE MILIEUPRESTATIES Naast de verplichte EPB-reglementering (Energieprestatie van de Gebouwen) en PHPP-software (Passive House Planning Package), kende een milieuevaluatie­ methode voor gebouwen in 2013 een sterke opgang: de BREEAM-certificering (Building Research Establishment Environmental Assessment Method). Deze methode is Brits van oorsprong en evalueert niet alleen de energieaspecten, maar ook de criteria zoals het beheer van de werf en het afval, het comfort van de bewoners/gebruikers, de milieuveront­ reiniging, de mobiliteit, de innovatie en de milieu-invloeden.

44

Deze geïntegreerde benadering van de milieuaspecten verleent deze certificering een grote geloofwaardigheid bij de klanten. Talrijke ondernemingen binnen de groep CFE vragen dus de hulp van de afdeling duurzame ontwikkeling om de BREEAMcertificering in het kader van hun projecten te verkrijgen. Om een maximumaantal filialen te sensibiliseren, heeft de afdeling het voorbije jaar rond deze certificering een opleiding op touw gezet.

JAARVERSLAG 2013

BREEAM, HOE WERKT DAT? Milieuvervuiling 10%

Innovatie extra 10%

Milieueffect 10%

Management 12%

BREEAM CRITERIA Energie 19%

Afval 7.5% Materialen 12.5%

DE WINNENDE NIEUWIGHEDEN Om de twee jaar mobiliseert de groep CFE zijn troepen en hersenen in het kader van de ‘Prix de l’Innovation VINCI’. Voor de editie van 2013 werden niet minder dan 2.075 projecten uit de hele wereld ingediend. Projecten gericht op technolo­ gie, veiligheid, duurzame ontwikkeling of arbeidsomstandigheden, werden aan een regionale jury voorgelegd. De teams die afkomstig waren uit ‘Noord-Europa’ heb­ ben zich niet onbetuigd gelaten: van de 99 voorgestelde projecten behaalden er 11 een prijs in de regionale finale. De win­ naars van dit stadium konden daarna hun idee verdedigen tijdens de grote finale die georganiseerd werd op 21 november in Parijs.

Gezondheid & Welzijn 15%

Water 6%

Transport 8%

DE NIEUWE RAPPORTERING IS AANGEKOMEN Zoals gewoonlijk maakt de afdeling duur­ zame ontwikkeling de laatste jaren meteen na de zomervakantie de inventaris op van het verbruik van de groep en de lijst van de inspanningen die gedaan werden om zijn ecologische voetafdruk te ver­ minderen. Deze rapportering houdt reke­ ning met verscheidene belangrijke elementen: • Het energie- en waterverbruik; • Het afvalbeheer; • De milieucertificeringen; • De opleidingen/sensibilisatie van het personeel voor het milieu; • De weerslag op het milieu.

45

Verscheidene gewogen criteria* worden onderzocht, bij het ontwerp of na de bouw van een gebouw. Deze analyse mondt uit op een bepaald aantal ‘credits.’ Hoe groter dit getal, hoe beter de certifi­ cering. De verschillende certificerings­niveaus zijn: Unclassified Pass Good Very Good Excellent Outstanding

De methode bestaat uit het nauwkeurig opmeten van het verbruik van elke onder­ neming van de groep, het controleren en bundelen van de resultaten, deze vergelij­ ken met de prestaties van de sector, en maatregelen nemen die bestemd zijn om de milieu-impact te verminderen. Vooraleer gepubliceerd te worden, worden de resultaten ter kennis gebracht van het directiecomité en van de verant­ woordelijken van elk filiaal. Zij beslissen volledig autonoom over de concrete gevolgen die gegeven moeten worden aan de rapportering.

ACTIVITEITENVERSLAG

LAUREAAT INNOVATIE NOORD-EUROPA

EEN MACHINE DIE ER NOOIT GENOEG VAN KRIJGT Een ploeg van DEME heeft een bagger­schip uitgerust met enorme kaken om te vermijden dat grote rotsen het aanzuigsysteem versperren en de pomp stil doen vallen. Resultaat: minder technische onderbrekingen en een grotere rendabiliteit.

ENKELE REFERENTIES VAN MARKANTE STUDIES • Renovatie, vernieuwing van het depot van de MIVB in Haren • Victortoren, Zuiderwijk in Brussel • Administratieve zetel van Elia in Brussel • Meerdere passiefscholen in Brussel: Les Trèfles, Van Oost, Les Capucins • Geheel van 55 passiefwoningen in Vorst • Silver Tower in Brussel

NIEUWE NORMEN: OP TE VOLGEN! Andere belangrijke werven in 2013: de opvolging van de gewestnormen met betrekking tot bouwvergunningen en de bouw. Bijvoorbeeld wat de isolatie en de afdichting betreffen, werden de eisen in Wallonië, Vlaanderen en Brussel verder uitgewerkt. De afdeling duurzame ont­ wikkeling heeft dus de contacten met de instellingen vermeerderd en haar nieuwe knowhow intern gedeeld tijdens verschil­ lende opleidingen.

Daartoe moedigt DRIVE maatregelen aan die de productiviteit verbeteren, zowel op het terrein als op administratief niveau. De initiatieven die de kosten verminderen, zijn een andere pijler van de benadering van DRIVE. In 2013 hebben 98% van alle door DEME ondernomen projecten de DRIVE-­ benadering gevolgd. In de loop van het proces worden de te verbeteren punten van de procedure geïdentificeerd, de doelstellingen vastgelegd en worden regel­ matig opvolgingsvergaderingen gehouden. Al het personeel is erbij betrokken. Ver­ scheidene concrete projecten werden gelanceerd om het brandstofverbruik te verminderen. Samen hebben ze het

mogelijk gemaakt om de ambitieuze doelstellingen van de onderneming inza­ ke de vermindering van CO2-uitstoot te bereiken. DRIVE maakt het ook mogelijk nieuwe en onuitgegeven ideeën te spuien. Inno­ vatie stelt inderdaad vastgeroeste gewoonten in vraag en draagt sterk bij tot de verbetering van de prestaties. Een selectiecomité analyseert de voorstellen en selecteert de meest belovende. Uitein­ delijk werden in 2013 zes ervan in de praktijk omgezet. De DRIVE-benadering draagt ook vruchten op financieel vlak. Naast de inspanningen die geleverd worden op niveau van het brandstofverbruik, heeft de rationalisering van bepaalde diensten tussen ondernemingen onderling aan­ zienlijke besparingen door schaalvergro­ ting mogelijk gemaakt, op dezelfde wijze als de optimalisatie van de voorwaarden ten opzichte van de leveranciers of de sterkere controle van het voorraadbeheer. We noteren ook de zeer goede prestaties van DEME ‘Charterparties Desk’, waarvan de activiteiten ‘huur van maritieme uit­ rusting’ in 2014 nog zal worden uitgebreid.

46

JAARVERSLAG 2013

DRIVE BIJ DEME DRIVE is een beheersinstrument dat geïnspireerd is op de Lean Six Sigmamethode. Het beoogt: • De prestaties van de ondernemingen binnen de groep te doen toenemen; • Beter te beantwoorden aan hun strategische doelstellingen; • Het verbeteren van de klantentevredenheid.

Aardgas

Diesel

Electriciteit

CO2-Emissie per omzet

kWh

litre

kWh

g eq CO2 /EUR *

2009

7.682.173

4.393.545

12.783.440

17,70

2010

9.555.497

4.168.104

10.458.566

18,70

2011

9.625.822

4.704.162

16.420.395

21,10

2012

9.485.044

4.998.281

16.911.124

21,52

2013

13.382.495

5.977.731

14.966.052

21,14

kWh

litre

kWh

g eq CO2 /EUR *

2009

863.764

715.128

787.238

20,00

2010

983.324

762.674

853.267

24,30

2011

918.981

732.096

892.022

18,90

2012

1.020.345

663.032

1.142.812

16,50

2013

1.744.446

1.554.399

1.120.527

19,53

kWh

litre

kWh

g eq CO2 /EUR *

2009

1.994.922

1.271.985

1.301.341

72,20

2010

3.252.631

1.319.122

882.421

85,40

2011

3.044.951

1.328.247

963.576

76,90

2012

2.527.684

1.453.714

1.012.235

76,60

2013

2.463.279

1.181.137

1.214.082

88,04

kWh

litre

kWh

g eq CO2 /EUR *

2009

1.050.898

35.690

1.303.246

31,44

2010

568.431

89.012

90.747

12,15

2011

344.878

130.572

246.797

30,02

2012

839.454

26.036

64.017

24,50

2013

2.193.929

26.587

758.619

28,23

kWh

litre

kWh

g eq CO2 /EUR *

2009

0

9.370.741

5.853.492

758,55

2010

0

6.491.221

4.060.095

481,19

2011

0

1.069.320

4.213.356

476,30

2012

235.808

1.427.815

4.653.842

506,80

2013

228.701

1.851.902

2.407.726

479,37

POOL BOUW

POOL MULTITECHNIEKEN

POOL SPOOR- EN WEGENINFRA

POOL VASTGOEDONTWIKKELING EN -BEHEER

POOL BAGGERWERKEN EN MILIEU

47

ACTIVITEITENVERSLAG

48

JAARVERSLAG 2013

POOL BAGGERWERKEN & MILIEU

49

ACTIVITEITENVERSLAG

Management team Van links naar rechts :

Eric Tancré Area Director North Europe Lucas Bols General Manager Tideway Hugo Bouvy General Manager Tideway Martin Ockier Area Director Benelux Philip Hermans Area Director North America, Oceania, Asia General Manager Dredging International Dirk Poppe Area Director Middle, Eastern Europe and Russia Alain Bernard Chief Executive Officer

50

JAARVERSLAG 2013

Pierre Potvliege Area Director Indian Subcontinent Theo Van De Kerckhove Chief Operating Officer Els Verbraecken Chief Financial Officer Tom Lenaerts Chief Legal Officer Harry Mommens Human Resources Manager Luc Vandenbulcke Deputy Chief Operating Officer and Managing Director GeoSea Pierre Catteau Area Director Mediterranean, South and Middle Americas Lieven Durt Area Director Africa Bernard Paquot Area Director Middle East

51

ACTIVITEITENVERSLAG

Baggerwerken Actief op alle fronten

Zowel in de Benelux als elders in de wereld voerde de groep DEME in 2013 haar activiteiten op. Ondanks de scherpe concurrentie en een wat slabakkende conjunctuur in bepaalde markten kwamen tal van nieuwe projecten uit de startblokken.

BENELUX 2013 - een vruchtbaar jaar! Het hele jaar lang kon DEME uitpakken met zijn kennis en vaardigheden. Aan de R&D afdeling werden tal van vragen voorgelegd met als resultaat dat er heel wat nieuwe techno­ logieën in de praktijk konden worden gebracht. Dat was onder meer het geval bij de bagger- en onderhoudswerken aan de Schelde, de toegangskanalen tot de sluizen van Antwerpen, evenals aan de Belgische kust en de jachthaven van Oostende, Zeebrugge en Blankenberge. Binnen de context van hun werken aan de jachthavens voerden Dredging International (DI) en Baggerwerken Decloedt extra werken uit aan de vissers­ haven van Zeebrugge: baggeren van verontreinigd slib en behandelen van de baggerspecie. Aan het kanaal GentTerneuzen werden gelijkaardige werken uitgevoerd: het behandelen van veront­ reinigde baggerspecie werd uitgevoerd door DEME Environmental Contractors (DEC). In Antwerpen zette DI de werken aan de North Sea terminal voort. In de haven van Antwerpen zetten DI en DEC met succes de uitbating van AMORAS, de grote slibontwateringsinstallatie binnen het kader van een vijftienjarig contract voort. In Kruibeke werd de bouw van dijken rond een van de grootste gecontroleerde overstromingsgebieden in Europa

afgerond, terwijl de bouw van de Sigma dijk in Fort Filip aan de Schelde, met inbegrip van de aanleg van de ‘Prosper­ polder’, werd voortgezet. DI startte overigens de bouw van ver­ schillende dijken in verschillende zones op of rondde ze af en is klaar met de aanleg van het C-Power windmolenpark op de Thornton Bank. In Nederland gaan de ondernemingen de Vries & van de Wiel en Dredging Inter­ national Nederland voort met de land­ winning voor de Botlek Tank Terminal in Rotterdam. Er werden voorts drie belang­ rijke contracten gesloten: 10 strandsuppletieopdrachten en wrakken­ ruiming langs de kust, de verdieping en verbreding van het Julianakanaal en het Waterdunen project. Dit laatste project omvat de versteviging van de huidige bescherming van de kustlijn, de aanleg van 40 ha nieuwe duinen en van 250 ha toegankelijk eb- en vloedgevoelig natuur­ gebied (wadden en schorren) en van een gedeelte natuurlijk recreatiegebied.

Trapani, Molfetta, Taranto en Livorno. In 2013 rondde SIDRA met behulp van de nieuwe snijkopzuiger ‘Ambiorix’ de bagger­ werken aan 1.000.000 m³ rots in de haven van Civitavecchia af. Tot slot werkte SIDRA samen met DEC in het kader van een dringende bagger­ opdracht in Pescara waarbij een landwin­ ningszone diende te worden verdicht en het verontreinigde slib te worden verwerkt. In Noord-Afrika werkte DI mee aan het opvullen van de caissons in de haven van Tanger in Marokko. DI voerde tevens onderhoudsbaggerwerken uit in de haven van Skikda in Algerije.

MIDDELLANDSE ZEE Ondanks de moeilijke economische situ­ atie en de politieke uitdagingen wist DEME geregeld haar aanwezigheid in het Middellandse Zeegebied veilig te stellen. In Italië werd Societa Italiana di Dragagi (SIDRA) aangesproken voor diverse mari­ tieme projecten in de havens van Cagliari,

52

JAARVERSLAG 2013

53

ACTIVITEITENVERSLAG

TWEE WOORDEN

VLAAMSE BAAIEN

VAN EEN SMALLE, HARDE NAAR EEN BREDE, ZACHTE KUST

Het klimaat verandert en de zeespiegel stijgt. De Vlaamse kust en het achterland worden dan ook door de zee bedreigd. Er dienen nu stappen te worden gezet om de veiligheid van het land te vrijwaren. Door die maatregelen niet afzonderlijk en op korte termijn in overweging te nemen, maar door ze samen te bundelen met andere problemen aan de kust kan er een meer­ waarde worden gecreëerd waarbij de veiligheid niet langer een probleem is, maar een opportuniteit wordt voor de uitbouw van een verbeterde en mooiere kustlijn. Intussen kregen tien projecten, die tot inspiratie kunnen dienen, vaste vorm. Sommige projecten situeren zich op de lange termijn, andere kunnen op korte termijn worden gerealiseerd. Het startschot voor de eerste fase van de werken in het kader van dit project werd in oktober in Oostende gegeven. Het gaat hier om de strandsuppleties voor de stranden van Middelkerke, Knokke-Heist en Oostende waarvan de werken in 2014 moeten zijn afgerond.

54

JAARVERSLAG 2013

NOORD-EUROPA De activiteit van de groep in Duitsland en Frankrijk bleef ongewijzigd waarbij zowel nieuwe projecten werden opgestart, als traditionele opdrachten werden voort­ gezet. In Duitsland voerde NORDSEE traditionele onderhoudsbaggerwerken uit op de Rijn, de Elbe en in de buurt van de raffinaderij van Wilhelmshaven waar­ bij tegelijk de leiderspositie op de markt voor baggeren met waterinjectie werd versterkt. In Frankrijk kon Société de Dragage International (SDI) uitpakken met haar expertise op het vlak van onder­ houdsbaggeren in Bayonne, Gravelines en op de Gironde. In het kader van een joint venture met de dochteronderneming DEC werd een contract binnengehaald voor baggerwerken en de verdere behandeling via ontwatering van sedimenten in de haven van Duinkerken. In oktober werden een eerste reeks baggerwerken uitgevoerd. SDI wist een baggercontract in de wacht te slepen voor de tweede fase van de uit­ dieping van de Seine waarvan de werken

55

in de loop van het eerste semester van 2014 worden opgestart. Ondanks de vele tot algemene tevreden­ heid van de klanten uitgevoerde werken in Tallinn en Palanga, blijft het moeilijk om vaste voet aan de grond te krijgen in de Baltische landen, Finland en Polen. In 2013 was DEME het meest actief op de Britse markt. Naast de strandsuppletie­ werken aan de stranden van Lincshore, vergde vooral het London Gateway project de inzet en toewijding van tal van teams. DEME rondde de verschillende werken in het kader van het London Gateway project af en werkte op die manier mee aan de overgang van één van de grootste bouw­ werven in het Verenigd Koninkrijk en in Europa naar een reusachtige operationele en bijzonder geavanceerde haven. De uit­ daging was niet min: de werken aan deze reusachtige haven afronden zodat de eer­ ste schepen in november konden aanme­ ren … Een uitdaging die met succes werd bekroond.

ACTIVITEITENVERSLAG

EEN NAAM

UILENSPIEGEL AZIË In 2013 werden tal van nieuwe projecten opgestart; vooral in Zuidoost-Azië. In het hele gebied werd echter de hete adem van de concurrentie gevoeld. Om die af te kunnen houden heeft Dredging Inter­ national Asia Pacific (DIAP) het aantal partnerschappen opgevoerd. Een strategie die loonde zoals mag blijken uit het omvangrijke Jurong Island Westward Extension project in Singapore dat eind vorig jaar in de wacht werd ge­ sleept. Dit succes is het resultaat, aldus het oordeel van de klant, van een realisti­ sche benadering van het bouw­project, de aanwezige technische vaardigheden, de kennis van de teams en het doordachte veiligheids- en kwaliteitsbeheer. Dit pro­ ject, dat drie hoofdfasen omvat, loopt

over een periode van vijf jaar. Het bena­ drukt nogmaals de bijzondere bijdrage van DIAP in het creëren van nieuw land voor de ontwikkeling van Singapore, een proces dat overigens al aan het eind van de vorige eeuw werd ingezet. In Singapore liep op 30 november 2013 de garantieperiode voor het Jurong Island Fase 4 project en het Tuas View B Project af, met een positief resultaat voor DIAP. De werken in onderaanneming met betrekking tot de grondverdichting voor fasen 3 & 4 van de containerterminal Pasir Panjang schieten goed op, met positieve resultaten voor DIAP. Over de grens heen in Maleisië heeft DIAP het afsluiten van het PMU project in Tg Bin tot een goed einde gebracht. De garantieperiode voor het PMIP project in Tg Bin liep af en het project is daarmee

helemaal rond. Ook het zandvoorzienings­ project van Manjung werd in april 2013 tot een goed einde gebracht. In Vietnam wordt het door de Wereld­ bank gefinancierde project voor het bag­ geren van het Dong Thap kanaal wellicht begin 2014 afgerond.

56

JAARVERSLAG 2013

Met een dergelijke heldennaam staat de sleephopperzuiger garant voor absolute topprestaties in de vaargeul van Soai Rap in Vietnam. In april 2013 werd de tweede fase van de werken opgestart.

toegangsgeul (17 km lang) vergt de in­ zet van meer dan 15 zee-eenheden ge­ durende twee jaar waaronder de rotssnijkopzuiger ‘Ambiorix’, de sleep­ hopperzuigers ‘Brabo’ en ‘Breydel’ en de zelfvarende splijtbakken ’Sloeber’ en ‘Pagadder’. De continue inspannin­ gen op het vlak van het milieu en de bewaking van de waterkwaliteit die deel uitmaken van onze verantwoorde­ lijkheid, hebben ertoe geleid dat in nauwe samenwerking met de project­ ontwikkelaar en de bevoegde over­ heden het project tot op heden met succes werd bekroond, mede dankzij het aangepaste beheer en de specifieke controle die voor dit project in het bijzonder werden uitgerold. De eerste kritische termijnen met het oog op de toegankelijkheid van de Material Off­ loading Facilities (MOF) werden eind 2013 gehaald waardoor de klant het zeetransport van bouwmateriaal en van zware modules, conform de plan­ ning, kon opstarten.

OCEANIË In dit deel van de wereld namen de activi­ teiten van de groep DEME in 2013 sterk toe. Momenteel zijn op de verschillende wer­ ven, waarvan het merendeel in Australië, niet minder dan 650 medewerkers aan de slag. Twee projecten springen daarbij in het oog: • d e ontwikkeling van het LNG westelijk bekken in Gladstone Bagger­werken klaar voor de geplande einddatum tot algemene tevredenheid van Chevron en de gasprojectontwikkelaars • het LNG project van Wheatstone in Onslow De baggerwerken worden gezien als de grootste die ooit in het land werden opgezet. Het uitwerken van het havenproject en van de

In Sub-Saharisch Afrika richtte het lange­ termijnbeleid van DEME zich in 2013 op het uitdiepen van de activiteiten in dit deel van de wereld waar de concurrentie alsmaar scherper en moeilijker wordt, maar waar de markt tevens snel groeit. Dit jaar was DEME betrokken bij een significant aantal projecten waarbij een waaier van technieken diende te worden ingezet voor verschillende klanten uit zowel de overheids- als de privésector op het vlak van de gas- en oliewinning.

Opmerkelijke feiten waren onder meer het welslagen van de tweede fase van de grootste opdracht voor landwinnings­ werk ooit in Afrika: de ontwikkeling van het indrukwekkende EKO Atlantic City project in Lagos in Nigeria, waar 600 ha grond werd opgespoten. Het project werd dan ook lokaal het ‘Manhattan van Afrika’ gedoopt. Ook de werken voor twee aan­ palende industriële ontwikkelingen op de sites van Sahara en Digisteel werden met succes opgestart. Onder leiding van de Bonny Channel Company, een permanente joint venture met de nationale havenautoriteiten van Nigeria, werden de jaarlijkse onderhouds­ baggerwerken, een aantal maritieme diensten en het verwijderen van scheeps­ wrakken aan en rond de toegang tot de LNG terminal van Bonny en Onne uitge­ voerd. Onne is eigenaar van de grootste dienstverlenerhaven ter wereld voor de oliewinningsindustrie die wordt aange­ houden en uitgebaat door INTEL. De cutter­ zuiger ‘Rubens’ van DI startte de werken van de fase IV-b van het ambitieuze uit­ breidingsprogramma van de INTEL opslag­ ruimte op. Het contract (3 fasen) voor het baggeren en opspuiten van de nieuwe kade werd eind 2013 ondertekend. In volle zee, op 35 meter diepte, werd een 400 ton zware en 40 m lange gebroken stamper van het door rampspoed getrof­ fen boorplatform Lewak Leader van de bodem van de zee opgehaald en veilig aan wal gebracht waarbij omvangrijke bergings- en lichtingswerken van brok­ stukken aan te pas kwamen. In Ada, in Ghana, zijn de stranden ern­ stig aangetast door de klimaatverandering en de stijging van de zeespiegel. Een uit­ gekiend design waarbij een tijdelijke dam wordt opgetrokken, leidde tot de bouw van een reeks van 7 om de ergst getroffen kuststreek over een lengte van 3 km te beschermen. In het kader van een

57

ACTIVITEITENVERSLAG

Gelijktijdig voert DEME milieubaggerwer­ ken uit in Bige in Papoea-Nieuw-Guinea om de OTML mine tailings van het stroom­ gebied van de Fly te verwijderen en de baggerspecie duurzaam op te slaan.

AFRIKA

begeleidend natuurbeschermingsplan werden meer dan 15.000 schildpadden gevangen en opnieuw vrijgelaten in veiligere oorden. Er werd een belangrijke uitbreiding van het contract ondertekend voor de bescherming van een bijkomende strook van 10 km kust ten westen van de stad Ada. In Lomé, in Togo, bracht DI de uitdiepingswerken van de haven en toegangs-

geul in het kader van het nieuwe uitbreidingsprogramma van de containerterminal van Bolloré tot een goed einde. Voorts werden in Soyo onderhoudsbaggerwerken uitgevoerd. Op die manier kan de toegang tot de nieuwe LNG terminal in Angola worden gevrijwaard en kan de dringende nood aan extra aanmeercapaciteit worden gelenigd. In de Democratische Republiek Congo

werd een derde onderhoudscampagne opgezet op de benedenloop van de Congo stroom om de toegang voor de reders die de haven van Boma en Matadi aandoen te vrijwaren.

58

JAARVERSLAG 2013

GREEN ATTITUDE Voor de New Port bouwplaats werden koralen, mangroves en zee­gras verplaatst om ze te beschermen tegen de impact van de werken.

MIDDEN-OOSTEN Het bouwen van twee kunstmatige energieeilanden op 120 km vóór de kust van Abu Dhabi vormt een enorme uitdaging. De Middle East Dredging Company (MEDCO), de joint venture tussen DEME, UDC en Qatar Holding, ging die uitdaging met succes aan. Dit ambitieuze en meteen ook unieke project is zonet afgerond en

maakt de exploitatie mogelijk van het Satah Al Razboot offshore olieveld. Naast de engineering- en designontwikkelingen voor de bouw van de eilanden beheerde het projectteam diverse multidisciplinaire bouw­activiteiten waaronder het baggeren en ophogen, de grondverbetering door vibro-floatation en dynamische verdich­ ting, de prefabricage van betonnen muurblokken voor de kade en de bouw

van minihavens, de aanleg van golfbrekers en steenstortingen, de prefabricage en de plaatsing van accropodes. En nog een vermeldenswaardige groot project: de uitdieping van de toegangs­ geul van New Port ten zuiden van Doha in Qatar. De werken omvatten de bouw van de nieuwe marinebasis op een kunst­ matig eiland nabij de kust en het baggeren van een 20 km lange toegangskanaal tot

59

ACTIVITEITENVERSLAG

New Port . De werken worden uitgevoerd voor rekening van de regering van Qatar via het New Port Steering Committee. Het project omvat het baggeren en droog ontgraven van meer dan 40 miljoen m³ rotsmateriaal hoofdzakelijk bestaande uit harde kalkafzettingen. De werken omvatten tevens de bouw van twee golf­ brekers en de steenstortingen voor de bescherming rondom de marinebasis. Drie rotscutterzuigers en een vloot van meer dan 300 graafmachines, bulldozers, dumptracks, trailers en sleufgravers wer­ den voor dit project ingezet. Aan het pro­ ject werken meer dan 1.600 mensen mee.

LATIJNS-AMERIKA De activiteiten hielden het hele jaar door aan. Na het beëindigen van de uitdiepings­ werken aan de kant van de Stille Oceaan ter hoogte van de ingang van het Panama­ kanaal startte DI met het baggeren van 12,5 miljoen m³ in de nieuwe havendam van Santa Marta in Colombia voor de uit­ voer van steenkool. De werken schieten op volgens plan en de in het bestek op­ge­ legde erg krappe deadline wordt nageleefd. Na twee jaar afwezigheid is DI opnieuw aan de slag in Venezuela. DI voerde er baggerwerken en landwinning uit in de haven van La Guaira. TIDEWAY wist er overigens twee contracten in de wacht te slepen voor de bouw van aanlandingen (Cardon en Dragon).

INDIA Kenmerkend voor 2013 waren de ver­ schillende onderhoudsbaggerwerken voor zowel de overheids- als de privé­ sector door International Seaport Dredging (ISD) in India en Sri Lanka. In Sri Lanka waren de sleephopper­ zuigers bijzonder nuttig bij de zand­ winning op zee en de zandaanvullingen op de stranden.

60

JAARVERSLAG 2013

61

ACTIVITEITENVERSLAG

62

JAARVERSLAG 2013

Respect voor onze engagementen 63

ACTIVITEITENVERSLAG

Dredging-Plus

Activiteiten op het vlak van offshore energie en voor de olie-, gas- en mijnbouwsector

ENGINEERING & BOUW TIDEWAY De valpijpschepen van TIDEWAY waren in 2013 uitermate bedrijvig op het vlak van de bescherming van pijpleidingen en kabels, evenals bij het uitvoeren van stabilisatie­ werken voor rekening van grote bedrijven actief in de aardolie- en aardgassector, evenals in hernieuwbare energie. Aardolie & Gas Voor het Total / Laggan Tormor project werden twee grote steenstortingscontrac­ ten voor rekening van Subsea7 en Allseas tot een goed einde gebracht. Die werken omvatten de bescherming van de uitvoer­ pijpleiding, de voedingsleiding en de pro­ ductielijn tijdens een twee jaar durende campagne. De werken werden in oktober 2013 afgerond. In totaal werd bij de pre- en postplaatsingsactiviteiten op een diepte van 600 meter onder de zeespiegel niet minder dan 3.000.000 ton rotsen aange­ bracht. Om de werken te laten opschieten, werden daarbij meerdere valpijpschepen ingezet.

De rotsen werden met bulkschepen van de steengroeve vervoerd en overgeladen op de valpijpschepen in een beschermde omgeving in de buurt van de site. In het kader van de werken voor het nieuwe LNG Wheatstone project voor Chevron in het westen van Australië kreeg TIDEWAY de werken voor het nivel­ leren van de zeebodem en het uitwerken van erosiebestrijdingsmaat­regelen toege­ wezen. Die werken worden uitgevoerd in de loop van het eerste semester van 2014. Bovendien werd nog een in 2014 uit te voeren contract met betrekking tot het trekken van pijpen voor de aanlanding van Wheatstone door Allseas toegekend. Een ander contract werd toegewezen voor het aanbrengen van een fundatiebed (met uiterste precisie), evenals ballast- en beschermingsmateriaal tegen het weg­ spoelen rondom het SGS platform van het Wheatstone project in Australië. Die wer­ ken worden in 2014 uitgevoerd. Energie In Venezuela werden twee omvangrijke projecten voor de bouw van aanlandingen aan TIDEWAY toevertrouwd.

64

In het noordwesten van Venezuela, nabij Punto Fijo, startte TIDEWAY de bouw op van een aanlanding voor een pijpleiding voor Saipem. Op die plek ontwikkelt Cardon IV een gasveld op 90 km van de kust. De werken omvatten het baggeren van een sleuf van 6,5 km in zee en de installatie van een aanlanding. De werken moeten begin 2014 klaar zijn. TIDEWAY wist tevens een contract in de wacht te slepen voor het petroleum­ bedrijf PDVSA waarvan de Venezolaanse staat eigenaar is. TIDEWAY bouwt er voor rekening van Saipem een aanlanding aan de noordzijde van het schiereiland voor het gasveld Dragon. De werken omvatten het baggeren van een sleuf, de bouw van een stenen platform en de verankering van dat platform aan een rotswand. De werken worden afgerond in de lente van 2014. Rond de monopiles van het offshore windmolenpark Northwind en het offshore windmolenpark Gwynt Y Mor werden erosiebeschermingswerken uit­ gevoerd. In 2013 startte TIDEWAY tevens met de aanleg van de filterlaag voor het offshore windmolenpark Borkum Riff­ grund. In het offshore windmolenpark Northwind bracht TIDEWAY 72 infield

JAARVERSLAG 2013

65

ACTIVITEITENVERSLAG

voedingskabels aan. TIDEWAY stond ook in voor het graven van de sleuven en de ingraving van de leidingen. In Nederland werd een voedingskabel van 30 km lang getrokken tussen het strand van Scheveningen en het offshore platform Q3 in het Nederlandse deel van de Noordzee. Die werken werden uitge­ voerd voor rekening van Gaz de France.

73 monopiles en van de overgangscom­ ponenten met inbegrip van de injecties werd uitgevoerd met behulp van het hefvaartuig ‘Neptune’. GEOSEA stelt het schip ook ter beschikking voor de effec­ tieve plaatsing van de windturbines.

GEOSEA GEOSEA kende een opvallend groeiproces zowel wat betreft de omzet als het aantal medewerkers. GEOSEA wist zijn voordeel te doen met de groeiende interesse voor offshore windenergie en de offshore energiegerelateerde infrastructuur. De onderneming wist dan ook dankzij per­ manente innovatie en kant-en-klare oplossingen voor haar klanten een voor­ aanstaande plaats op de wereldmarkt te veroveren. Offshore hernieuwbare energie Op 17 september 2013 opende eerste minis­ ter Elio di Rupo officieel het offshore windmolenpark C-Power met een ver­ mogen van 325 MW op 30 km vóór de Belgische kust. In de loop van het eerste semester van 2013 plaatste het hefvaar­ tuig ‘Goliath’ van GEOSEA de laatste 18 windturbines en liep daarmee voor op de planning. Voor het windmolenpark Northwind treedt GEOSEA op als EPCI (Engineering, Procurement, Construction, Installation) leverancier en was de onderneming belast met het ontwerp, de levering en de installatie van 73 monopiles en over­ gangscomponenten met inbegrip van de infield kabels. De installatie van de

66

JAARVERSLAG 2013

GEOSEA rondde, voor rekening van EnBW Erneuerbare Energien GmbH, de werken af aan het offshore windmolenpark Baltic 2 op ongeveer 32 km ten noorden van het Duitse eiland Rügen. Bovendien wist GEOSEA diverse nieuwe contracten in de wacht te slepen in de sector van de Europese offshore wind­ energieontwikkeling. Zo werd in het Verenigd Koninkrijk een nieuw contract ondertekend voor het Westermost Rough project voor rekening van de Deense onder­neming DONG Energy, wereldwijd de grootste operator van offshore wind­ molenparken. GEOSEA heit 35 grote fun­ deringspalen in het offshore park waar de nieuwe 6 MW Siemens turbine zal worden geïnstalleerd. DONG Energy wees GEOSEA overigens een ander contract toe voor Borkum Riffgrund 1 in Duitsland, waar 77

funderingen worden aangebracht met bescherming tegen wegspoeling. Eind 2013 tekende GEOSEA een nieuwe EPCI overeenkomst voor het ontwerp, de levering en de installatie van de funde­ ringen voor 15 windturbines, evenals een contract voor de installatie van de turbines zelf in het kader van de uitbreiding van het offshore windmolenpark Kentish Flats van Vattenfall, een van de belang­ rijkste operators van offshore windmolen­ parken. Bovendien kende DONG Energy, wereldwijd de grootste operator van offshore windmolenparken, een contract toe aan GEOSEA voor het transport en de installatie van de funderingen voor het offshore windmolenpark Gode Wind. De Gode Wind windmolenparken liggen in de Duitse bocht, 45 km vóór de kust. Het contract omvat de installatie van de

‘monopile’-funderingen en het transport van die funderingen van bij de fabrikant naar de basis in Eemshaven. In februari 2013 zette GEOSEA het hef­ vaartuig ‘Neptune’ in voor de pre-piling­ activiteiten voor Alstom Haliade 150 (6 MW) waarbij 4 palen werden geheid in een vierkante cluster van 20 bij 20 m met uiterst kleine toleranties. GEOSEA leverde tevens engineeringdiensten aan Alstom Wind tijdens de voorbereiding en de productie van de stalen enveloppe en de installatie van de turbines. Midden 2013 tekende GEOSEA een con­ tract voor de installatie van een 100 meter hoge weermast op een monopile in de Ierse zee vóór de kust van Barrow-in-­ Furness. Die weermast meet de wind­ kracht, de neerslaghoeveelheid en de zonnestraling aan de kust.

67

ACTIVITEITENVERSLAG

Dredging-Plus

OFFSHORE BOUWPROJECTEN Wat betreft het bouwen van havenhoofden zette GEOSEA de boor-, hei- en installatie­ werken in Hay Point in het westen van Australië voort. In totaal werden vijf hef­ eilanden, waaronder de ‘Zeebouwer’ en de ‘Buzzard’, ingezet bij dit complexe en ambitieuze project dat de bouw omvat van een 2 km lang havenhoofd en een aanlegplaats voor de levering van cokeskool. De algemene aannemer is BECHTEL die samen met MACCONNELL-DOWELL en GEOSEA het maritiem team vormt.

Het project, voor rekening van BHPMitsubishi Alliance (BMA), schoot goed op en begint op spectaculaire wijze vaste vorm te krijgen.

GEOTECHNISCHE STUDIE

vanaf een bijzonder krachtig DPII geotech­ nisch boorschip onder moeilijke geotech­ nische en omgevingsomstandigheden.

AARDOLIE & GAS

Midden 2013 voerde GEOSEA geotechnische en geofysische studies uit van de site voor het Round 2 Le Tréport project in Frankrijk voor rekening van EDF Energies Nouvelles. De geofysische werken werden uitgevoerd vanaf een DP1 onderzoeksschip. De geo­ technische werken werden uitgevoerd

In 2013 kreeg GEOSEA het FEED onderzoek toegewezen voor de bouw van een mini­ platform voor de gasproductie van het Nederlandse Oranje Nassau Energy (ONE) olie- en gasbedrijf. Het FEED onderzoek omvat het ontwerp van een mankracht­ vrij productieplatform voor gas op zonneen windenergie, evenals de engineering

68

JAARVERSLAG 2013

EEN INNOVATIE

HIGH WIND High Wind is de naam van een revolutionair project dat wordt gedragen door GEOSEA en diverse openbare en privépartners. De idee? Technieken ontwikkelen die het mogelijk maken dat installatieschepen heuse drijvende fabrieken worden die onder alle weersomstandigheden kunnen blijven draaien. Die technologie houdt een aanzienlijk economisch en operationeel voordeel in. Het basisconcept was klaar in 2013. Volgende stappen: gedetailleerde engineering en concretisering, gepland in 2014.

voor het ontmantelen van het platform. Het miniplatform voor gasproductie moet tegen eind 2014, begin 2015 zijn opgeleverd. De levensduur van dergelijke kleine velden schommelt van een paar jaar tot zeven jaar en ONE wilde absoluut een intelligente oplossing waarbij het platform opnieuw zou kunnen worden gebruikt. HGO INFRASEA SOLUTIONS Dankzij de grote vraag naar hefvaartuigen met grote tonnenmaat kon HGO InfraSea Solutions, een 50/50 vennootschap van

69

GEOSEA en Hochtief Solutions, haar rol blijven vervullen van ontwerper van schepen en beheerder van heavy-lift hef­ vaartuigen voor de bouw en het onder­ houd van offshore windmolenparken voor onder meer de windmolenparken en platformen voor de gas- en olieindustrie. Het hefvaartuig ‘Innovation’ bevestigde nogmaals het profiel van DEME als hoog­ waardig leverancier van totaaloplossingen gericht op het laden, transporteren en in­ stalleren van offshore structuren als een all-in-one oplossing.

ACTIVITEITENVERSLAG

Dredging-Plus

SCALDIS SCALDIS (Scaldis Salvage & Marine Con­ tractors), waarvan de groep DEME 55% van de aandelen aanhoudt, is wereldwijd gespecialiseerd in zwaar hijswerk op zee in het kader van civieltechnische werken, projecten voor gas- en oliebedrijven, hernieuwbare energie en milieuwerken, ontmanteling en montage, evenals bergen en lichten van wrakken. In 2013 werkte SCALDIS mee aan het hijsen en installeren van het Borkum Riff­ grund substation in Duitsland, de instal­ latie van het West of Duddon Sand onderstation in het Verenigd Koninkrijk,

het hijsen van een ketel en een STG module op een FPSO schip in Duitsland, het trans­ port van enveloppe voor Nord See Ost in Duitsland, de installatie van de boven­ bouw van het offshore windmolenpark Northwind vóór de Belgische kust en de installatie van enveloppes voor het IKA-JZ platform in Kroatië. Alle werken werden uitgevoerd met het kraanschip ‘RAMBIZ 3000’ met een hijsvermogen van 3.000 ton. Momenteel ligt een tweede kraanschip, de ‘RAMBIZ 4000’, ter studie op de teken­ tafel. Bedoeling is om het schip in 2016 in de vaart te brengen.

70

ONDERHOUDSWERKEN VOOR AARDOLIE- EN GASBEDRIJVEN, OFFSHORE ENERGIE OWA Dankzij de uitgebreide onderhouds­ activiteiten was 2013 voor Offshore & Wind Assistance (OWA) een succesvol jaar. De start van het onderhoudscontract op lange termijn voor de installaties van het C-Power offshore windmolenpark is hier niet vreemd aan. Dit contract slaat niet alleen op de logistiek, de inspecties en de controles, maar evenzeer op de reparaties van de installaties.

JAARVERSLAG 2013

MET ONDERSCHEIDING

BEST PRACTICE IN PROCESS 2013 Met het oog op het alsmaar verbeteren van het offshore windenergiepotentieel ontwikkelde FLiDAR nv, een joint venture van OWA en zijn partner 3E, het LiDAR project waarvan de offshore versie vorig jaar in mei tijdens de uitreiking van de Industrie Awards in Antwerpen met een prijs werd bekroond. Met de LiDAR kan de kracht en de richting van de wind op zee met uiterste precisie worden berekend. De drijvende versie is stormbestendig en werkt volle-dig energieautonoom. Dankzij de drijvende LiDAR kunnen offshore windmolenparken duurzamer en goedkoper draaien. Na vele maanden testen, bestelde DONG Energy de nieuwste versie van de FLiDAR drijvende windmeetapparatuur. Met die bestelling is voor dit vernieuwende toestel meteen ook een mooie commerciële toekomst weggelegd.

MILIEUACTIVITEITEN ECOTERRES HOLDING De verschillende ondernemingen (DEC, de Vries & van de Wiel, Ecoterres en Extract-Ecoterres), die samen de milieu­ groep van DEME vormen, waren het hele jaar door bijzonder actief. In 2013 werden in België, zowel in het noorden als het zuiden van het land, grote werken verdergezet of aangevat: • DEC tekende een contract voor de sanering en valorisatie van zes veront­ reinigde sites voor rekening van de gas- en elektriciteitsdistributienet­

beheerder EANDIS. • DEC bracht het tweede volledige ex­ ploitatiejaar van de ‘AMORAS’ installatie in de haven van Antwerpen tot een goed einde. Dit project, gericht op het ontwerp, de bouw en de exploitatie van een installatie voor de verwerking en de opslag van sedimenten in de haven van Antwerpen, loopt over een periode van 15 jaar. • het beheer van ‘grond en sedimenten’ recyclingcentra op meerdere plekken in Vlaanderen door DEC en in Wallonië door Ecoterres. • het afgraven en verwerken van de

sterk verontreinigde gronden en het zuiveren van de ondergrondse water­ lagen van de Terranova site nabij Gent. Eind van het jaar ruimde de site baan voor Terranova Solar, een van de grootste zonneparken van Europa met 20 hectare zonnepanelen en een injec­ tievermogen van 15 MW; voldoende om 4.000 gezinnen te voorzien van groene stroom. Ook in het buitenland werden tal van projecten in de steigers of voortgezet: • in het Verenigd Koninkrijk werken diverse teams voort aan het Avenue

71

ACTIVITEITENVERSLAG

72

JAARVERSLAG 2013

Coking project in Chesterfield. Het gaat hier om het grootste erosieproject van oliehoudende steenbestorting van het land, waarvan het eind van de werken is gepland voor 2015. • in Zweden worden de saneringswerken in de Valdemarsvik fjord voortgezet. In 2013 hadden de werken meer be­ paald betrekking op milieubagger- en stabilisatiewerken van ongeveer 250.000 ton met chroom verontrei­ nigd sediment. De saneringswerken zouden eind 2014 klaar moeten zijn. • in Italië werden de bodemsanerings­ werken in Ravenna tot een goed einde gebracht. DEC wist tevens een ander contract voor het zuiveren van sedi­ menten in Taranto in de wacht te slepen waarvan de werken in 2014 moeten worden uitgevoerd. • in Nederland tekende de Vries & van de Wiel voor een aantal bodem- en sedimentsaneringsprojecten. In maart 2013 werd het startschot gegeven voor de baggerwerken aan de Ringvaart van

de Haarlemmermeerpolder. In Den Helder wordt het Milieupark Oost niet alleen gebruikt voor de verwerking van grond en baggerspecie, maar wordt er ook aan natuurontwikkeling gedaan met de creatie van een nest­ gebied op vijf meter hoogte over een oppervlak van ongeveer 20.000 m². In 2010 startten de Vries & van de Wiel met onderhoudsbaggerwerken aan de vaargeulen en havens in de Waddenzee; een project dat is gespreid over een periode van 48 maanden. Daar het baggerslib en -zand zuiver zijn, kan het worden gestort in de voorziene opslagzones. • in Frankrijk ziet Extract-Ecoterres zijn omzet opnieuw toenemen en blijft de onderneming marktleider in het vlak van milieubaggeren, het verwerken van verontreinigd sediment en het reinigen van zuiveringsinstallaties voor huishoudelijk en industrieel af­ valwater. Nog in 2013 verwerkte Extract-Ecoterres het verontreinigd

sediment van de haven van Parijs en verzorgde de onderneming grond- en grondwaterbehandelingsprojecten, milieubaggerprojecten en reinigings­ projecten voor sites in Achères, Nar­ bonne, Besançon, Evry en Montereau. De onderneming baat het slibrecy­ clingcentrum ‘Trasable’ in de haven van Gennevilliers uit en een ander centrum in Bonneuil-sur-Marne. Voorts werden milieubaggerwerken uitgevoerd in Achères, Chelles, Orly en Genève (Zwitserland). PURAZUR DEC’s dochter PURAZUR spitst zich toe op de hoogtechnologische verwerking van industrieel afvalwater. Het team van PURAZUR tekende voor het station voor de fysische/chemische behandeling van het industrieel afvalwater van SRC Ruis­ broek in de vorm van een Design & Build project. PURAZUR zette de analyse voort van de procesgegevens van het station voor de behandeling van afvalwater op de site van Amoras in Antwerpen. De onder­ neming tekende eveneens voor de bouw van het station voor biologische behan­ deling van Verbist in Izegem en het centrum voor fysische/chemische behan­ deling in het kader van de sanering van de Valdemarsvik fjord in Zweden.

MARIENE AGGREGATEN DBM DEME Building Materials (DBM) wist een stevige reputatie op te bouwen op het vlak van het winnen, verwerken en ver­ kopen van mariene aggregaten voor de bouwsector, afkomstig uit verschillende zand- en grindconcessies op zee. In 2013 sloot de onderneming diverse raamovereenkomsten op lange termijn in zowel België als Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland. De onderneming telt twee grindbagger­ schepen die tot de meest performante in de sector worden gerekend: de ‘Victor Horta’ en de ‘Charlemagne’. Deze grind­ baggerschepen werden actief ingezet in het London Gateway project. Met het bag­ gerproject werden miljoenen ton granulaat gewonnen die voor een toegevoegde waarde zorgden in de bouwsector in zowel het Verenigd Koninkrijk als op het continent. In het kader van een opdracht in Frankrijk werd voor de allereerste keer een diepzee baggerinstallatie (60 meter onder de zeespiegel) in combinatie met een aanzuigleiding met succes ingezet.

73

ACTIVITEITENVERSLAG

OCEANFLORE OceanflORE is het resultaat van een 50/50 samenwerking tussen DEME en IHC Merwede en is gespecialiseerd in de opti­ malisatie van offshore ontginnings­ oplossingen. De innoverende technieken van de onderneming richten zich in het bijzonder op het drukken van de kosten en van de impact op het milieu. Het hele jaar door kon OceanflORE via verschillen­ de projecten zijn meerwaarde ten toon spreiden: • identificatie van zeldzame materialen en mineralen

• de ontwikkeling van synergieën op het vlak van de winning van ijzerhou­ dend zand, diamanten, afzetting van massieve sulfiden, mangaanknollen en andere zeldzame aardmineralen. • afgraven van afzettingen, verticaal transport, transformatieprocessen aan boord en elektriciteitsvoorziening

Combined Marine Terminal Operations Worldwide (CTOW) reikt haar klanten een

compleet gamma ondersteunende dien­ sten aan voor het uitbaten van maritieme diensten en terminals. CTOW is een participatiemaatschappij die op touw werd gezet in samenwerking met Herbosch-Kiere en Multraship, ge­ specialiseerd in het uitvoeren van voor­ studies en een geïntegreerde benadering om tegemoet te komen aan de vereisten van de klanten op het vlak van rendabili­ teit en met een kant-en-klare aanpak voor de ontwikkeling, het beheer en de exploitatie van terminals en havens. In 2013 bracht de onderneming twee omvangrijke contracten in Angola tot een

74

JAARVERSLAG 2013

SERVICES AAN TERMINALS CTOW

Duurzaam winst creëren

goed einde en tast ze momenteel nieuwe mogelijkheden af in zowel Afrika als in de andere continenten.

BAGGEREN EN OPHOPEN

DEME CONCESSIONS

Coentunnel Company, een gedeelde dochter van Dredging International, CFE en hun partners, opende op 16 mei 2013 officieel zijn tweede ‘Coentunnel’ in Nederland. De werken liepen over een periode van vijf jaar en werden uitgevoerd door Coentunnel Construction vof, een samenwerking bestaande uit onder meer CFE, Dredging International en VINCI Construction Grands Projets. Bedoeling van de tunnel, met een lengte van 750

In het domein van de offshore windener­ gie rolt DEME in diverse Europese landen

75

ACTIVITEITENVERSLAG

EEN STRUCTUUR DIE BEANTWOORDT AAN DE VERWACHTINGEN VAN DE MARKT Om optimaal aan te sluiten bij wat er in de sector leeft en de effectieve en poten­ tiële klanten nog beter tegemoet te komen, zette DEME in april 2013 de nv DEME Concessions in de steigers.

COENTUNNEL COMPANY

meter en zes rijstroken onder de haven van Amsterdam en een tiental kilometer aangrenzende snelwegen, is de capaciteit van de bestaande tunnel te verdubbelen en het momenteel verzadigde verkeer op de westelijke ring van Amsterdam en naar het noorden van het land weer vlot te laten lopen.

OFFSHORE WINDENERGIE C-POWER / POWER@SEA / OTARY

initiatieven uit via Power@Sea, de speci­ alist in offshore concessies. Power@Sea is gespecialiseerd in het aanleveren van ondersteunende diensten op het vlak van milieuvergunningen, aankoopprocedures, begeleiding in regelgeving, openbare aanbestedingen, bouw, distributie, win­ ning en onderhoud van levenscycli en wordt graag van bij het prille begin bij offshore energieprojecten betrokken in Frankrijk en Duitsland, maar ook in andere landen van de EU zoals Polen en Denemarken. Op 17 september 2013 opende Elio di Rupo, eerste minister van België, het

offshore windmolenpark C-Power op de Thornton Bank. Het offshore windmolen­ park met een vermogen van 325 MW is het grootste vóór de Belgische kust en voorziet 300.000 gezinnen van groene stroom. In 2013 werd de participatie van +/- 12% van DEME in C-POWER overgedra­ gen aan de nv DEME Concessions. Samen met de andere aandeelhouders van OTARY houdt Power@Sea concessies aan voor het uitbouwen van drie Belgische offshore windmolenparkprojecten: Rentel, SeaStar en Mermaid. Samen zijn die windmolenparkprojecten goed voor een vermogen van 900 MW.

In Polen diende Power@Sea een aanvraag in voor de ontwikkeling, de bouw en de installatie van twee offshore windmolen­ parken — C-Wind en B-Wind — in de Pool­ se territoriale wateren van de Baltische zee waarvoor ze uiteindelijk ook de rechten verkreeg. De twee windmolenparken be­ vinden zich vóór de kust van Gdansk en hebben een geïnstalleerd vermogen van minimaal 400 MW.

76

JAARVERSLAG 2013

GOLFSLAG- EN GETIJDENENERGIE DEME BLUE ENERGY FLANSEA In 2013 werd een belangrijke stap gezet in de ontwikkeling van het ambitieuze FlanSea (Flanders Electricity from the Sea) project dat wordt geleid door de uni­ versiteit van Gent en waaraan DEME Blue Energy (DBE) en 4 andere industriële partners hun medewerking verlenen. Na de onderzoeksfase in een laboratorium werd de Wave Pioneer, een uniek apparaat dat op golfslagenergie werkt, ontwikkeld. Wave Pioneer werd in april vóór de kust in Oostende te water gelaten waar het wordt blootgesteld aan een matige golf­ slag. Bedoeling is om op langere termijn golfenergieconvertoren te ontwikkelen binnen de bestaande offshore windmolen­ parken. Op die manier kan de ruimte op zee optimaal worden benut, de elektrici­ teitsproductie van de windmolenparken worden opgevoerd en de bestaande infra­ structuur voor het aan land brengen van de energie maximaal worden gerenta­ biliseerd. In de sector van de getijdenenergie heeft DBE twee belangrijke projecten lopen in Schotland en in Noord-Ierland. Daartoe werd BluePower nv in de steigers gezet (50% DBE, 50 % Nuhma), waarlangs DBE samenwerkt met zijn Ierse partner DPME (DP Marine Energy) voor de gunningsfase. DBE is tevens een van de partners van Rebo (Renewable Energy Base Oostende), een onderneming met een specifiek doel

77

Pool Baggerwerken en milieu Orderboek op 31 december 2013

3.049,0

2012

3.317,0

Omzet (100%) 2013

2.531,6

2012

1.915,0

(in miljoen EUR) aan 100%

belast met de ontwikkeling van logistieke diensten voor offshore hernieuwbare energieprojecten. REBO heeft een conces­ sie in handen in de buitenhaven van Oostende.

OFFSHORE DELFSTOFFEN In 2013 zette DEME, in synergie met DBM, haar investeringen voort in zand- en grindwinningsconcessies langs de kust tot op een diepte van 100 meter in Europa en in Noord-Afrika. De groep tast, samen met OceanflORE, de mogelijkheden af om andere concessies voor de winning van mineralen in de diepzee, zoals ijzer­ houdend zand, fosfaten, nodules en zeldzame aardmineralen, in de wacht te slepen.

ACTIVITEITENVERSLAG

78

JAARVERSLAG 2013

Samen zijn we sterker

79

ACTIVITEITENVERSLAG

Steering Committee Van links naar rechts :

Fabien De Jonge Financieel en administratief directeur van de groep cfe Diane Zygas Directeur generaal van de pool PPS-Concessies en van de internationale activiteiten Gebouwen Gabriel Marijsse Directeur Human Resources van de groep CFE Renaud Bentégeat Gedelegeerd bestuurder van de groep CFE en bestuurder van het directiecomité van deme Frédéric Claes Directeur generaal Gebouwen Brabant Wallonië verantwoordelijk voor CFE Brabant, LELOUP ENTREPRISE GENERAL, BPC en Amart

80

JAARVERSLAG 2013

Yves Weyts Directeur generaal van de pool Multitechnieken en Spoor- & Wegeninfra, gedelegeerd bestuurder van Aannemingen Van Wellen Patrick Verswijvel Directeur generaal van MBG en directeur generaal Burgerlijke bouwkunde van de groep verantwoordelijk voor BAGECI, CFE Nederland, GEKA Bouw en voor de ontwikkeling van de internationale activiteiten Burgerlijke bouwkunde Jacques Lefèvre Directeur generaal van de pool Vastgoedontwikkeling en -beheer

81

ACTIVITEITENVERSLAG

82

JAARVERSLAG 2013

POOL BOUW

83

ACTIVITEITENVERSLAG

Benelux

Gebouwen, industriële constructies en renovaties Het activiteitenniveau van de pool Bouw is in 2013 behouden gebleven. In cijfers vertaalt zich dat in een groei van het order­boek met 11,7% in een jaar tijd. De gebouwensector deed het gevoelig beter dan de burgerlijke bouwkunde sector, die meer onder druk stond.

De technische directie van de pool Bouw bundelt de competenties van de studie­afdeling en de onderneming BENELMAT (logistiek en materieel) met diensten op het vlak van kwaliteit en veiligheid. Studieafdeling bijzonder veelgevraagd In 2013 hebben de verschillende onder­ nemingen van de groep opnieuw zeer vaak een beroep gedaan op de studieafdeling. De medewerkers van de afdeling hebben zich in de loop van het jaar dan ook inge­ zet voor een honderdtal verschillende projecten. 60% daarvan waren gericht op burgerlijke bouwkunde projecten, 40% op gebouwenprojecten. Belangrijke opdrachten in dat kader waren het zuiveringsstation Brussel-Zuid, de DBFM-projecten voor een tramlijn in Luik en de aanleg van de 2de fase van de Leien te Antwerpen, de verschillende pro­ jecten in Nigeria en de Fehmarnbelt-tunnel in Denemarken. Daarnaast zijn zowel voor de medische, de industriële als de overheidssector diverse studies uitgevoerd en waren er interventies bij diverse buitenlandse opdrachten, in landen als Nederland, Sri Lanka, Nigeria en Tsjaad. BENELMAT, meer dan ooit in dienst van de ondernemingen van de pool Bouw Globaal genomen lag het activiteits­ niveau op hetzelfde niveau als in 2012, en dat ondanks het zeer slechte weer begin 2013. BENELMAT heeft zijn materieelaan­ bod in 2013 uitgebreid en versterkte op het einde van het jaar ook zijn technische dienstverlening voor de activiteiten van CFE International. Kwaliteitsprestaties dankzij een kwaliteitsonderneming Prestaties leveren van topkwaliteit is één van de absolute prioriteiten van de groep. Hiertoe beantwoorden de ondernemingen van de pool aan de vereisten van de certi­ ficeringsinstanties en nemen ze concrete

maatregelen. Zo behaalde CFE Polska de certificaten ISO 9001, ISO 14001 en OHSAS 18001, en werden de certificaten ISO 9001, ISO 14001 en OHSAS 18001 van CFE International in het begin van het jaar uitgebreid naar CFE Sri Lanka, bevestigden interne en externe audits de goede wer­ king van diverse entiteiten en is kwaliteit keer op keer een centraal thema tijdens de opleidingsdagen en seminars.

In Brussel en Brabant CFE GEBOUWEN BRABANT WALLONIË Om de structuren in Brabant en Wallonië te vereenvoudigen wordt een overkoepe­ lende entiteit gecreëerd. Deze groepeert vier business units, onder leiding van Frédéric Claes als gedelegeerd bestuur­ der: CFE Brabant, LELOUP ENTREPRISE GENERALE, BPC Brabant en BPC Wallonie. Deze laatste business unit omvat twee vestigingen: BPC Hainaut in Gosselies en BPC Liège in Bierset. Tot slot behoort ook de onderneming Amart tot de bedrijven van de groep CFE in Brabant. CFE BRABANT Zich aanpassen om te evolueren De activiteiten van CFE Brabant focussen op overheidsopdrachten en hebben zich verplaatst van de bouw van kantoren naar de verwezenlijking van gebouwen van openbaar nut: scholen, musea, zieken­ huizen, crèches, tramstelplaatsen, politie­ kantoren, metrostations, residentiële complexen (studentenverblijven, rust­ huizen, appartementen). De onderneming past zich aan de vraag aan en zou hier de komende jaren de vruchten van moeten plukken.

BELANGRIJKSTE REALISATIES • hoofdkantoor van de politiezone Ukkel-Oudergem-Bosvoorde • Pole Star-gebouw in Brussel • hoofdkantoor van Groep S in Brussel • politiekantoor van Charleroi • kantoorgebouw aan de De Meeûssquare in Brussel CFE BRABANT

Stabiliteit en anticiperen Hoewel het orderboek lager is dan vorig jaar, zijn er zeker redenen tot optimisme: diverse in 2013 afgesloten contracten

gaan in 2014 van start en zullen doorlopen in 2015. CFE Brabant mikt dan ook op een stabilisering van de activiteiten in 2014, gevolgd door een nieuwe groei. Om zich hierop voor te bereiden wil de onder­ neming de human resources optimaal afstemmen op de komende uitdagingen. Er zijn ook meerdere concrete maatregelen genomen: een groot aantal aanwervin­ gen om het technisch kader te versterken, een vereenvoudiging van de procedures en een optimalisering van de beheer­ tools, meer empowerment en delegering, en een toename van de gemiddelde grootte van de uitgevoerde projecten.

84

JAARVERSLAG 2013

SLEUTELPROJECTEN Grote privéprojecten die zullen worden opgeleverd in 2014: Les jardins de la Source, Parklane, Up-Site, Belview en het Eastman-museum. Lopende projecten voor oplevering in 2015 en 2016: Gulden Vlies, winkel­ centrum Docks Bruxsel, Chambon, les Papeteries de Genval, renovatie van het voormalige hoofdkantoor van Solvay. BPC BRABANT

BPC BRABANT De juiste koers houden BPC Brabant heeft het jaar afgesloten met een stabiel resultaat, wat door de malaise in de sector op zich al een succes mag worden genoemd. Gedelegeerd bestuur­ der Frédéric Claes ziet hier redenen in om de toekomst positief tegemoet te zien: ‘Dankzij de belangrijke komende projecten en het verhogen van onze inspanningen om onze concurrentiekracht te behouden, hebben we alle redenen om optimistisch te zijn.’

Laten we ons richten op onze core business De vermindering van de vastgoedactivi­ teiten die in 2013 werd vastgesteld, leidt tot een focus op grootschalige projecten, waarbij de toegevoegde waarde het ver­ schil maakt. Daarom heeft BPC Brabant dit jaar al zijn structuur aangepast om zo doeltreffend mogelijk te kunnen inspelen op deze strategische oriëntatie. Er is zeer gericht aan­geworven, BPC Brabant voert steeds meer opdrachten uit in partner­ schap met de

andere ondernemingen van de groep, de cer­ tificatie ISO 14001 werd behaald enz. Al deze elementen moeten een optimale voorberei­ ding mogelijk maken op een verdere groei van de activiteiten.

85

ACTIVITEITENVERSLAG

AMART Vernieuwing van het orderboek Het hele jaar 2013 en in het bijzonder in het succesvolle tweede semester heeft Amart grote inspanningen geleverd om zijn orderboek te vernieuwen. Deze inzet werd ook beloond: op een jaar tijd zijn de activiteiten opmerkelijk gegroeid. Hier­ door zien de activiteiten er voor 2014 en een gedeelte van 2015 meer dan positief uit.

Hainaut zijn ondertussen volop actief. Dit zijn de belangrijkste opgeleverde of lopende opdrachten: het politiekantoor van Charleroi, het ‘Maison Provinciale de la Formation’ en de administratieve en technische zetel van CMI in Seraing, de ‘Port du Bon Dieu’ in Namen, het CHU van Mont Godinne, de datacenters van BNP Paribas Fortis in Bastogne en Vauxsur-Sûre, en natuurlijk ook de belangrijke studie voor het tramproject in Luik.

Sterke opstoot van de activiteiten De teams werden ingezet voor meer dan vijftien belangrijke opdrachten verspreid over Brabant. De ervaring opgedaan in 2013 nodigt ertoe uit deze strategie voort te zetten en te focussen op projecten van middelgrote omvang als motor voor de ontwikkeling. In deze optiek heeft Amart ervoor gekozen zijn organisatie te verster­ ken, voornamelijk het technisch kader.

EEN DOELSTELLING: CONSOLIDATIE • Consolidatie van de structuur door een versterking van de omkadering op de bouwplaats • Consolidatie van het orderboek om de overgang te verzekeren na de voltooiing van het politie kantoor van Charleroi en de scholen in Eupen.

KERNCIJFER: 40 In 2013 vierde Amart haar 40 jaar bestaan. Wat een weg heeft de onderneming afgelegd sinds haar oprichting in 1973, door Ado Blaton en Romain Verschooris. Bovendien zal Amart in 2014 wellicht een omzet draaien van 40 miljoen en telt het bedrijf binnenkort ook 40 werknemers.

LELOUP ENTREPRISE GENERALE LELOUP ENTREPRISE GENERALE is gespeci­ aliseerd in kleinschalige opdrachten en heeft een mooi 2013 achter de rug. Ook 2014 werd goed voorbereid dankzij een groot aantal bestellingen en een verster­ king van de structuur.

In Wallonië BPC HAINAUT, LIÈGE ET NAMUR Groeiende activiteiten Hoewel de toename van de activiteiten beperkt is, zijn de drie Waalse entiteiten opgetogen dat ze het jaar 2013 konden af­ sluiten met een orderboek dat even groot is als het voorgaande jaar. Van Mont Godinne naar Eupen via Charleroi BPC heeft dit jaar zijn regionale veranke­ ring versterkt door mee te werken aan opdrachten in alle uithoeken van Wallonië. Het is de intentie om deze lijn in 2014 door te trekken, in het bijzonder in Bergen, Charleroi, Namen, Seraing, Luik en Verviers. De filialen BPC Liège en BPC

In Vlaanderen GROEP TERRYN Inspelen op de marktbehoeften Groep Terryn heeft de nodige maatregelen genomen om in 2014 opnieuw aan te knopen met de groei. Hiertoe werd in 2013 gefocust op drie prioriteiten: reduc­ tie van de kosten, deelname aan minder risicovolle projecten en het vergroten van de productiviteit. Naast deze prioriteiten wil de onder­ neming ook nieuwe marktsegmenten aanboren en nieuwe producten ontwik­ kelen. In het kader van het toenemende gebruik van hout in de bouwsector heeft Groep Terryn een CLT-techniek (crosslaminated timber) ontwikkeld die ther­ misch en akoestisch uiterst sterk pres­ teert, zeer brandbestendig is en een grote structurele weerstand biedt. Een mooie manier om respect voor het leefmilieu te koppelen aan innovatiecapaciteit. In 2013 werd ook al een eerste project opgeleverd met deze nieuwe techniek, voor het OCMW van Brussel. AANNEMINGEN VAN WELLEN Doordachte groei De afdeling bouw heeft in 2013 het inge­ zette traject verdergezet. Verschillende projecten werden opgeleverd zoals Onyx, een nieuw BREEAM gecertifieerd kantoor­ gebouw in Berchem, een sporthal voor de gemeente Zandhoven, de St Martinus basisschool in Burcht, het residentieel complex ‘Clos du Mirroir’ in Jette …

86

VIER LETTERS

DBFM Toerisme Vlaanderen heeft in november Aannemingen Van Wellen geselecteerd om een project voor een jongerendagverblijf integraal te beheren. Een echte première!

JAARVERSLAG 2013

REALISATIES IN 2013

DE TOP 5 • Vlerick Management School in Brussel • kantoor- en woongebouw Elimo in Brussel • woon- en handelscomplex Glaszwaan in Gent • handels- en woongebouw Kriss in Brussel • renovatie van een kasteel voor Swift in Terhulpen AMART

Het orderboek is goed gediversifieerd naar product: residentieel (Lichttoren met haar 148 appartementen op Park Spoor Noord, residentie Henri in Antwerpen centrum, Baelskaai 12 te Oostende …), rust- en verzorging­instellingen (Onze-­ Lieve-Vrouw in Antwerpen, residentie Zonnehove in Sint-Denijs-Westrem ...), administratieve gebouwen (Rode Kruis Vlaanderen en de nieuwe zetel en depot van het spoor­bedrijf ENGEMA te Mechelen), winkelcentra (The Sting op de Antwerpse Meir). In juli 2013 werd de bouwafdeling geselecteerd door Scholen van Morgen voor de pool van aannemers voor de realisatie van 160 scholen in Vlaanderen. Dit leidde inmiddels tot de ondertekening van contracten voor een school in Lennik en Bocholt.

87

ACTIVITEITENVERSLAG

EEN REFERENTIE

PROJECT CANAL VIEW GENT Duurzaam woonproject met 88 appartementen sleutel-op-de-deur

88

JAARVERSLAG 2013

In Vlaanderen MBG Eendracht maakt macht In 2013 is andermaal gebleken dat de combinatie van de twee gespecialiseerde afdelingen de kracht is van MBG die zorgt voor een evenwicht op het vlak van renda­ biliteit en omzet. Het recordniveau van het orderboek bij de afdeling Gebouwen en industriële constructies heeft gedeel­ telijk de daling gecompenseerd van de activiteiten bij de afdeling Burgerlijke bouwkunde na het opleveren van de twee grootschalige infrastructuurprojecten, Diabolo te Zaventem en Liefkenshoek­ spoortunnel te Antwerpen, die de voor­ bije vier jaar werden uitgevoerd. Gebouwen en industriële constructies In 2013 heeft MBG opnieuw zijn gedegen reputatie bevestigd als aannemer van residentiële en nutsprojecten in Vlaan­ deren, met een hele reeks nieuwe belang­ rijke opdrachten. Een bijkomende troef zijn de verschillende bestellingen van bestaande klanten, die op die manier hun vertrouwen bevestigen. Ook de Antwerpse industrie blijft een vaste waarde voor MBG, die een mooie continuïteit kan voorleggen in de bouwprojecten voor petrochemische ondernemingen. Residentiële opdrachten: • Project Kattendijkdok-Westkaai, Antwerpen: bouw sleutel-op-de-deur van 4 woontorens van 16 verdiepingen • Project Oude Kaars, Wijnegem: bouw sleutel-op-de-deur van 133 apparte­ menten in 3 bouwvolumes • Project Baelskaai, Oostende: bouwstart van een woonproject met 49 appartementen

EVENWICHT

Opdrachten van openbaar nut: • AZ Sint-Maarten, Mechelen: bouw en volledige projectcoördinatie van een nieuw ziekenhuiscomplex • AZ Alma, Eeklo: bouw van een zieken­ huiscomplex van 85.000 m² • Data Center, Universiteit Gent: nieuwbouw van een Tech Transfer en datacenter (THV) • Passiefschool GTI Londerzeel (Scholen van Morgen) • Woonzorgcentrum Mayerhof, Mortsel

In het Groothertogdom Luxemburg

KERNWOORD: VERSTERKING Dankzij een mooi gevuld orderboek voor 2014 kan CLE zich versterken en nieuwe teams aanwerven voor de studies en de productie.

CLE Start van nieuwe projecten Voor de onderneming in het Groothertog­ dom Luxemburg betekende 2013 een ge­ leidelijke heropleving van de activiteiten. Diverse grootschalige projecten werden verwezenlijkt, zoals het Europees Parlement of de uitbreiding van de Banque Générale du Luxembourg. De projecten rond het ‘Maison du Nombre’ en de ‘Hall des Ingénieurs’ kennen een normaal verloop. De parking van Belval werd opgeleverd voor spoorwegmaatschappij CFL, dat CLE ook het ‘Centre de Remisage et de Maintenance’ heeft toevertrouwd. In de private sector worden op dit moment de woonprojecten Green Hill, Aire en Lavandier verwezenlijkt. In Bettembourg is bovendien de bouw van start gegaan van residentie Eden Green.

De uitdaging voor 2014 bestaat erin het bestaande evenwicht tussen de twee afdelingen te bewaken. MBG Burgerlijke bouwkunde zal met nieuwe belangrijke infrastructuurprojecten het orderboek moeten versterken en de afdeling Gebouwen en industriële constructies zal verder haar huidige positie uitbouwen.

89

ACTIVITEITENVERSLAG

Benelux

DE 3 BELANGRIJKSTE

REALISATIES

Burgerlijke bouwkunde

• Coentunnel in Amsterdam • De brug over het Amsterdam Rijnkanaal – Brug2007/ Uyllanderbrug • De spoortunnel in Delft

In Vlaanderen MBG Na de oplevering van de twee grote infra­ structuurprojecten (Diabolo Zaventem en Liefkenshoekspoortunnel Antwerpen) is de daling van de activiteiten gedeeltelijk gecompenseerd door een aantal middel­ grote opdrachten tijdens de tweede helft van 2013. Diverse werken van burgerlijke bouw­ kunde zijn in uitvoering, onder meer de ruwbouwwerken aan de stationsparking te Mechelen, het toegangscomplex tot de parking van het ziekenhuis Gasthuisberg in Leuven, de werken voor de opslag van vloeibaar gas in Antwerpen, de bovenste fase van de tweede losinstallatie voor Fluxys in Zeebrugge en de watersilo in Beersel. Hieraan mocht op het einde van het jaar de ondertekening worden toegevoegd van een contract voor de aanpassing van het zuiveringsstation van Brussel-Zuid.

CFE NEDERLAND

In Wallonië BAGECI Vertragende activiteiten Ondanks een krimpende markt behoudt BAGECI het vertrouwen dankzij een zelfde omzet als in 2012. De onderneming met haar expertise en zin voor innovatie wordt zowel door klanten als door profes­ sionals gewaardeerd. Gespecialiseerd in waterzuivering en bekleding met spuitbeton Waterzuiverings- en pompstations maak­ ten een belangrijk deel uit van de activi­ teiten van BAGECI in 2013. Naast het zuiveringsstation van Moeskroen, dat ondertussen operationeel is, wordt gewerkt aan nog zes andere opdrachten, verspreid over Wallonië. Deze worden allemaal opgeleverd in de loop van 2014-2015. Bovendien wordt in de nabije toekomst hoogstwaarschijnlijk een volgende reeks opdrachten bevestigd. Een andere zeer andere belangrijke activiteit vorig jaar betrof de renovatie van tunnels en riole­ ringen door middel van bekleding met spuitbeton. Verder heeft de maatschappij diverse opdrachten uitgevoerd in het domein bruggen en viaducten en de plaatsing van collectoren. In het buiten­ land tot slot is BAGECI betrokken bij het

grote project rond het viaduct van Pulvermühle, in het Groothertogdom Luxemburg.

In Nederland CFE NEDERLAND Zoals heel wat andere ondernemingen werd ook CFE Nederland geconfronteerd met een markt voor Design & Buildoffertes in volle verandering. Naast de financiële aspecten hechten de klanten ook steeds meer aandacht aan de organi­ satorische en de milieuaspecten. Het hele jaar door heeft de onderneming zich dan ook op die manier geprofileerd. De belang­ rijkste activiteitensectoren werden zorg­ vuldig bepaald: • Openbare infrastructuren (gemeenteen provinciebesturen, havenautoritei­ ten, ProRail enz.) • Industriële/petrochemische burgerlijke bouwkunde

90

CFE Nederland heeft bovendien zijn acties voortgezet wat betreft personeels­ opleiding en het vergroten van de veilig­ heid op de bouwterreinen. In januari verkreeg de onderneming de certificering ISO 14001. Ook onderzoek en ontwikkeling nemen een steeds belangrijkere plaats in op de agenda: het bedrijf werd bekroond met een VINCI Innovation Award in het kader van de opdracht Brug2007/Uyllan­ derbrug. GEKA BOUW Na een matig eerste semester van 2013 wist GEKA Bouw de curve om te buigen en slaagde de onderneming erin om op het einde van het jaar de voorop­ gestelde doelstellingen te verwezenlijken. Dit resultaat doet het beste vermoeden voor 2014. De aanvulling van het orderboek vormt de belangrijkste prioriteit voor 2014 en GEKA Bouw heeft dan ook zijn

JAARVERSLAG 2013

administratieve structuur speciaal hiervoor versterkt. De tweede doelstelling in de strategie bestaat erin de synergieën met de andere entiteiten van de groep uit te diepen, met name op het vlak van aanlegsteigers, aan­ meerconstructies en dijken, o.a. in het kader van projecten in Nigeria. Het leeuwendeel van de activiteiten van GEKA Bouw vond plaats op de thuismarkt. Op vraag van de havenautoriteiten van Amsterdam en Rotterdam, en in opdracht van ondernemingen die hier actief zijn, werden diverse belangrijke projecten uit­ gevoerd. Buiten de havengebieden heeft het bedrijf onder meer de dijken vernieuwd aan het Amsterdam-Rijnkanaal. In het buitenland was GEKA Bouw hoofd­ zakelijk actief in Duinkerke, waar wordt gewerkt aan de bouw van de havenhoofden voor de nieuwe LNG-terminal.

91

ACTIVITEITENVERSLAG

Aandacht voor diversiteit

92

JAARVERSLAG 2013

93

ACTIVITEITENVERSLAG

Internationaal

Gebouwen, industriële constructies en renovaties

KERNPERCENTAGE

+25% Dit percentage stemt overeen met de toename van de omzet in ver­ gelijking met het voorgaande jaar.

ONZE HORIZONTEN VERRUIMEN De belangrijkste les die we moeten trekken uit 2013 is heel duidelijk: de internationale activiteiten verdienen meer dan ooit onze aandacht. Terwijl bepaalde markten afzwakken, zijn andere volop in ontwik­ keling. Het is dan ook de taak van CFE om aanwezig te zijn op de juiste plaats, oppor­ tuniteiten aan te grijpen en deze om te zetten in successen. Om deze doelstellin­ gen te verwezenlijken is in het begin van het jaar een nieuwe organisatiestructuur uitgewerkt. Voortaan oefent Diane Zygas, naast haar andere functies binnen de groep, ook de functie uit van algemeen directeur van de divisie Gebouwen inter­ nationaal van de pool Bouw.

GROTE GROEIMARGE De internationale activiteiten hebben met een goed gevuld orderboek een hoge vlucht genomen in 2013. Betalingsachter­ standen van klanten en aanwervings­ moeilijkheden rechtvaardigen een aantal beslissingen die werden genomen in aan­ loop naar 2014: versterking van de struc­

tuur van het hoofdkantoor (exploitatie, beheerscontrole, studies), creatie van de directie exploitatie en aanhoudende inspanningen op het vlak van aanwer­ vingen.

In Centraal-Europa

TWEE BEKRONINGEN : • FAIR PLAY COMPANY • SOLID EMPLOYER OF THE YEAR

CFE POLSKA Als we één woord moeten kiezen om het boekjaar 2013 samen te vatten van CFE Polska, dan zou dat soliditeit zijn. Ondanks een krimpende bouwmarkt is de onder­ neming erin geslaagd belangrijke projecten binnen te halen en zijn omzet gevoelig te vergroten. Deze positieve trend is het resultaat van belangrijke beslissingen die genomen zijn in 2012 (herstructurering, optimalisering van de procedures). In 2013 heeft CFE Polska het hele jaar door zijn marktaandeel geconsolideerd en de basis gelegd voor een 2014 in overeenstemming met de ambitieuze doelstellingen van de directie: de ontwikkeling voortzetten en een steeds professionelere dienstverle­ ning bieden. De projecten waaraan de onderneming meewerkt, behelzen alle facetten van de

bouwsector: residentiële of industriële gebouwen, kantoorcomplexen en winkel­ centra. Een overzicht van de belang­rijkste realisaties: het kantoorgebouw Green­ wings in Warschau, het winkelcentrum Galeria Copernicus in Torun, het kantoor­ gebouw Orange Park in Krakau, de woon­ toren Ocean’s Four in Gdansk en de appartementen Wola Tarasy in Warschau.

94

JAARVERSLAG 2013

CFE Polska is er trots op in 2013 deze awards gekregen te hebben van de professionals uit de sector.

SRI LANKA

van een specifiek filiaal voor dit segment: de Compagnie Tunisienne d’Entreprise (CTE). Samen leveren CFE Tunisie en CTE grote inspanningen en stellen ze mooie perspectieven in het vooruitzicht voor activiteiten. In het kader van het project rond de jachthaven van Bizerte staat CFE Tunisie in voor de bouw van de Nautilus, een residentieel complex met uitzicht over de haven. CFE HUNGARY/CFE ROMANIA Ondanks de nog duidelijk aanwezige economische crisis in Hongarije en Roemenië is de groep er bezig met meer­ dere bouwprojecten. Zo legt CFE Hungary op dit moment de laatste hand aan het kantoorgebouw Vaci Greens voor Atenor. Het gaat om de eerste fase van een ontwikkeling van 85.000 m². Het gebouw kan bovendien bogen op de BREEAM-certificatie ‘excel­ lent’. Het project voor de renovatie en verbouwing van de Amerikaanse ambas­ sade in Boedapest loopt nog tot het tweede kwartaal van 2014. CFE Romania is begonnen aan de bouw van het kinderziekenhuis Victor Gomoiu voor de stad Boekarest. Het complex zal 274 bedden en tien o peratiezalen tellen.

In Tunisië CFE TUNESIE In een economisch en politiek onzeker klimaat heeft CFE Tunisie een overgangs­ jaar beleefd. De prospectie op de privé­ markt werd versterkt dankzij de creatie

Elders in Afrika

In dit Zuid-Aziatische land bouwt CFE International in synergie met Nizet Entreprise een infrastructuurproject dat de bouw omvat van twee drinkwater- en distributieinstallaties in Kolonna en Balangoda. De veiligheidsmaatregelen op deze werven zijn maximaal, en dat hoeft ook niet te verwonderen: de onderneming beschikt namelijk over de certificering OHSAS 18001.

CFE is begonnen aan verschillende groot­ schalige opdrachten in Nigeria, Algerije en Tsjaad. In Nigeria werden de werken voort­ gezet aan het Eko Tower-project. Deze ambitieuze opdracht wordt uitgevoerd voor petroleumgroep Total in samen­ werking met een lokale partner. Concreet wordt een toren opgetrokken van 27 verdiepingen, met onder meer een zaken­ centrum, een medisch centrum, een vrije­ tijdscentrum en parkings. Nog in Nigeria heeft CFE International het contract binnengehaald voor de uit­ voering van het project Eko Energy Estate. Deze opdracht betreft de bouw (Design & Build) van drie woontorens van negentien verdiepingen en vormt de eerste fase in de ontwikkeling van een terrein van 45 hectare voor rekening van de klant (voor wie DEME overigens 9.000 ha land heeft gewonnen). Andere projecten moeten de ontwikkeling verzekeren van CFE Inter­ national in Nigeria op lange termijn en de verdere benutting van de synergieën binnen de groep CFE.

In Tsjaad legde CFE haar focus op de bouw van een groot luxehotel met 200 kamers langs de Chari-rivier en een zeer groot kantoorcomplex voor het ministerie van financiën in N’Djamena. Deze werken worden normaal tijdens het eerste kwartaal van 2015 afgerond. Boven­dien heeft CFE ook een eerste contract ondertekend op het vlak van hernieuwbare energie, meer bepaald voor een foto­voltaïsch veld, eveneens in N’Djamena. In Algerije tot slot heeft CFE vooral gefocust op de opportuniteiten op de private markt. CFE richt zich met name op zakelijke constructies voor investeer­ ders in hotelprojecten en in kantoorpro­ jecten voor internationale banken. Hiervoor wordt samengewerkt met inter­ nationaal vermaarde exploitanten. Daar­ naast houdt de groep ook de vinger aan de pols wat betreft de behoeften van buitenlandse industriële spelers. Op dat vlak profiteert CFE van de zichtbaarheid die wordt gecreëerd door de bouw van het hoofdkantoor van BNP PARIBAS nabij de lucht­haven van Algiers, een project dat opgeleverd wordt halfweg 2014.

95

ACTIVITEITENVERSLAG

Internationaal Burgerlijke bouwkunde

96

JAARVERSLAG 2013

OP NAAR DE VEROVERING VAN DE WERELD In een context met steeds scherpere con­ currentie en een wereldmarkt met grote contrasten is zich aanpassen de boodschap. Daarom heeft CFE zijn structuur gewijzigd. De groep heeft een afdeling gecreëerd die zich volledig focust op internationale burgerlijke bouwkunde opdrachten en onder leiding staat van Patrick Verswijvel, die deze functie combineert met zijn andere verantwoordelijkheden.

SYNERGIEËN ACTIVEREN De doelstelling van de afdeling is een­ voudig: de vele competenties en uiteen­ lopende expertise binnen de groep bundelen en structureren om zo overal ter wereld zorgvuldig geselecteerde pro­ jecten binnen te halen. Op korte termijn wordt hierbij de kaart getrokken van de afgezonken tunnels. In dat kader zijn een groot aantal medewerkers van de groep al sinds september 2013 intensief betrok­ ken bij een internationale offerte voor een grootschalig project in Noord-Europa (Fehmarnbelt-tunnel).

Pool bouw Orderboek op 31 December 2013

1.077,4

2012

964,2

Omzet 2013

711,0

2012

645,2

(in miljoen EUR)

97

ACTIVITEITENVERSLAG

98

JAARVERSLAG 2013

POOL MULTITECHNIEKEN

99

ACTIVITEITENVERSLAG

De omzet van de pool Multitechnieken steeg met 8,8% in vergelijking met het vorige jaar. Deze groei werd vastgesteld in bijna alle filialen van de pool. Hoewel het een moeilijk jaar was, heeft het orderboek van de pool Multitechnieken standgehouden.

BELANGRIJKSTE REALISATIES

IN BELGIË

• Het nieuwe voetbalstadion van KAA Gent • Kantoorgebouw voor Elia in Brussel • Ziekenhuis AZ Jan Palfijn in Gent VMA

100

JAARVERSLAG 2013

Sinds de tweede helft van 2013 staat de pool Multitechnieken onder leiding van Yves Weyts, die ook verantwoordelijk is voor de pool Spoor- & Wegeninfra. ‘Doordat deze ondernemingen heel wat gemeenschappelijke aspecten hebben die tot op heden nog onvoldoende werden benut, zullen in 2014 verschillende ‘clusters’ worden gecreëerd om de synergie verder te optimaliseren.’ Een eerste cluster is gevormd rond VMA met de bedrijven Ariadne, Vanderhoydoncks en Van De Maele Multi-Techniek, dat omgevormd werd tot VMA West. Een tweede cluster is die van ENGEMA en ETEC, en tot slot is er ook de cluster met Aannemingen Van Wellen (Wegen) en REMACOM.

VIER LETTERS: VICS Een van de doelstellingen voor 2014 bestaat erin om op de markt het gebruik te vergroten van het eigen gecentraliseerd systeem voor tech­ nisch beheer VICS (VMA Information Control System). Dit systeem wordt onder meer toegepast in de nieuwe kantoren van Elia in Brussel, een referentie op het vlak van intelligent en duurzaam beheer die nieuwe contracten moet kunnen bewerk­ stelligen.

ALGEMENE EN INDUSTRIËLE ELEKTRICITEIT & AUTOMATISERING VMA Twaalf succesvolle maanden Zowel in België als in het buitenland kan VMA terugblikken op een geslaagd 2013. VMA was betrokken bij een groot aantal opdrachten, maar vooral de uitstraling en de zichtbaarheid van deze projecten waren treffend in 2013. Van lokaal tot internationaal De activiteiten van VMA in België werden gekenmerkt door een grote aanwezigheid in de zorgsector en de kantoormarkt, met ook een belangrijke uitschieter op sport­ gebied: de realisatie van de Ghelamco Arena. Dit ultramoderne stadion beant­ woordt aan de meest recente vereisten van de UEFA en de FIFA en werd in record­ tempo opgeleverd. Zowel voor dit project als voor de opdrachten in de andere

101

KERNPERCENTAGE

26% In 2013 steeg de omzet van Vanderhoydoncks met 26% in vergelijking met het voor­gaande boekjaar.

sectoren stond VMA in voor alle techni­ sche installaties. Buiten de landsgrenzen was VMA actief in Nederland, met onder meer de opdracht voor de spoortunnel van Delft, waar het bedrijf tekent voor de energie­ distributie, de verlichting, de kabelgoten en -ondersteuningen, de drainagesystemen, de branddetectie, de camerabewaking, de ventilatie enz. In Centraal-Europa heeft VMA zijn activiteiten voortgezet voor de automatisering van de assem­ blagelijnen in de fabrieken van Audi in Hongarije en Slowakije en van Ford in Turkije. De ontwikkeling van deze interna­ tionale activiteiten wordt een van de prioriteiten voor 2014. VMA WEST Voor Van de Maele Multi-Techniek was 2013 een rampzalig jaar. De groep heeft zijn structuur gereorganiseerd en behield hierbij uitsluitend zijn elektroactiviteiten, de core business. De herstructureerde onderneming kreeg de naam VMA West en vond onderdak in de nieuwe kantoren te Roeselare. Onder leiding van een nieuwe directie en met behulp van VMA heeft deze antenne nu alle troeven in handen voor een nieuwe start. VANDERHOYDONCKS Een echt referentiejaar Vanderhoydoncks Elektrotechnieken slaagde in 2013 met vlag en wimpel. Verschillende projecten volgden de ene maand op na de andere en mag het orderboek van 2014 met vertrouwen

ACTIVITEITENVERSLAG

EEN PERCENTAGE

80% tegemoet worden gezien. Meer dan ooit positioneert de onderneming zich op basis van haar ervaring en knowhow als echte specialist op elektriciteitsvlak. Middenspanningsinstallaties, verlich­ ting, toegangscontrole, brand­detectie, alarmsystemen: Voor het erkende profes­ sionalisme van de Vanderhoydoncksteams is geen enkel domein onbekend terrein. Voor 2014 zijn drie prioritaire doelstellingen afgebakend: een blijvende nadruk op veiligheid, inspelen op de vragen van klanten en net als in 2013 de rendabiliteit vergroten. ARIADNE Terugkeer naar winstgevendheid Terwijl de integratie binnen de groep CFE wordt voortgezet, heeft Ariadne ook het pad naar de groei teruggevonden. Na het

verdwijnen van belangrijke projecten voor Ford Genk was dit geen eenvoudige opgave, maar de onderneming is de uit­ daging aangegaan en de vooruitzichten zijn bemoedigend.

Eind december 2013 vertegenwoordigde het orderboek voor 2014 van Nizet Entreprise al 80% van de omzet gerealiseerd tijdens het vorige boekjaar.

Expertise die zijn waarde heeft bewezen In België werden diverse projecten uitge­ voerd betreffende elektrische installaties en industriële automatisering in de auto­ mobielsector, de massaconsumptiesector, de bouwmaterialensector en de papierindustrie. In het buitenland heeft de onder­ neming samengewerkt met Volvo Cars voor de plaatsing van automatiserings­ systemen in de Zweedse vestiging van Torslanda. Daarnaast heeft het bedrijf deelgenomen aan het project Dranko Plant (installatie van een systeem voor

industriële fermentering) en is het ook aan de slag voor Nedcar in Nederland.

102

JAARVERSLAG 2013

NIZET + CFE ECOTECH Een overgangsjaar Als we één woord moeten kiezen om 2013 samen te vatten, dan zou dat zeker ‘over­ gang’ zijn. De verschillende afdelingen zagen het aantal opdrachten in België en in het buitenland toenemen, en bij Nizet Entreprise vonden intern verschillende veranderingen plaats. Het lijdt dan ook geen twijfel dat 2014 het jaar van de con­ solidatie zal zijn.

KERNWOORD VOOR 2014

ENTHOUSIASME Eind 2013 was het orderboek van Ariadne goed voor 75% van de voorziene omzet voor 2014, een cijfer dat alvast vertrouwen schenkt.

Een intense activiteit De twee business units van de tertiaire afdeling (Building en Hôpitaux) hebben meegewerkt aan een groot aantal belang­ rijke projecten in Wallonië en Brussel: het politiekantoor van Charleroi, de scholen voor SHAPE in Bergen, de scholen in Eupen, het Motel One-hotel in Brussel, het St. Nikolaus-ziekenhuis in Eupen, het Erasmus- en Sint-Jan-ziekenhuis in Brussel en het Ste-Elisabeth-ziekenhuis in Namen. Het enige minpunt in het verhaal zijn de scholen in Eupen. Verder is een zware investering goedgekeurd voor de voor­ bereiding en becijfering van grote PPS-projecten zoals de gevangenis van Haren of de tram van Luik. Deze grote in­ zet van personeel en financiële middelen heeft een niet te onderschatten impact

gehad op het resultaat van de afdeling. Doordat projecten voor fotovoltaïsche installaties vrijwel volledig weggevallen zijn, werden de hierin gespecialiseerde teams afgebouwd of ingezet voor andere opdrachten, in afwachting van een herop­ leving van deze activiteiten. De afdeling ‘ateliers’ kan terugblikken op een recordjaar, dankzij zowel interne als externe opdrachten. Er werden heel wat middenspanningscabines in gebruik genomen en de teams konden hun ex­ pertise toepassen op diverse belangrijke projecten: het Valdor-ziekenhuis in Luik en het ziekenhuis Ste-Anne St-Remi in Brussel. Voor de afdeling ‘infrastructures’ stond 2013 in het teken van de integratie. CFE EcoTech heeft het bedrijf geïntegreerd tijdens het tweede kwartaal, wat meteen

ook de aanleiding was om de strategie te heroriënteren. Er werd afgezien van een aantal projecten ten voordele van andere, minder risicovolle opdrachten. Daarnaast werd ook gefocust op de internationale ontplooiing. Enkele verwezenlijkte of lopende projecten zijn het zuiverings­ station van de Hain-vallei in Kasteelbrakel, het zuiveringsstation van Sclessin in Luik en het drinkwatercomplex van Kolonna/ Balangoda in Sri Lanka.

103

ACTIVITEITENVERSLAG

Een commerciële en operationele uitdaging De tertiaire afdeling is bijzonder actief op prospectievlak. Het is immers de bedoeling om het orderboek tegen 2015 te vergroten. Deze commerciële uitdaging vergt veel inzet van de teams en wordt een van de sleutels voor het succes van 2014. Voor de

104

JAARVERSLAG 2013

Pool Multitechnieken Orderboek op 31 december 2013

152.6

2012

165.6

Omzet 2013

170.1

2012

156.3

(in miljoen EUR)

afdeling ‘infrastructures’ ligt de uitdaging vooral op operationeel vlak. De integratie van CFE EcoTech dient verder voltooid te worden en de structurele wijzigingen die hieruit zijn voortgevloeid, verder geopti­ maliseerd. Op die manier kan Nizet Entreprise op de best mogelijke manier de belangrijke lopende projecten beheren in België of in het buitenland (in het bij­ zonder in Azië en in Afrika).

HVAC, SANITAIR EN DOMOTICA BRANTEGEM Een nieuwe uitdaging De onderneming Brantegem kan bogen op meer dan honderd jaar ervaring. Patrick Verhoest, de nieuwe gedelegeerd bestuur­ der, staat voor de uitdaging om als eerste niet-familielid het bedrijf te leiden. Voor 2014 zal Brantegem zich concentreren op de optimalisering van de structuur en op de aanwervingen na een moeilijk jaar. Zich aanpassen: een cruciaal gegeven De ontwikkeling van de activiteiten vormt de gelegenheid om de organisa­torische strategie aan te passen en te verfijnen. Met zijn al goed gevuld orderboek voor 2014 zal Brantegem zijn energie in de eerste plaats in de optimalisering van de interne werking stoppen: de functies stroom­ lijnen met de medewerkers, de werving verzorgen, werken aan de motivering en de trots om tot de groep CFE te behoren … Al deze aspecten bieden de beste garantie om in 2014 prima resultaten te boeken.

DRUART Redelijkheid en ambitie In 2013 vertoonde de omzet gegenereerd door het orderboek een substantiële vooruitgang. De HVAC- (heating, ventila-­ tion & air conditioning) en sanitaire op­ drachten waren het hele jaar lang goed voor het leeuwendeel van de activiteiten. Enkele belangrijke projecten waren het politiekantoor van Charleroi, rusthuis Les Aubépines in St-Vaast of het Centre Hospitalier Universitaire van Lodelinsart. Een aantal tegenslagen op andere grote projecten, zoals dat van de gevangenis van Marche-en-Famenne, hebben de winstmarge jammer genoeg gereduceerd. Het kernwoord voor 2014 is heropbouw. Hoewel grote opdrachten eerder zeldzaam zijn in België, beoogt Druart een omzet in de lijn van die van de voorgaande jaren. PROCOOL Alle hens aan dek Tijdens het boekjaar 2013 hebben de prospectie- en diversifiëringsinspannin­ gen vruchten afgeworpen. De opdrachten volgden elkaar in snel tempo op, hoofd­ zakelijk in het zuiden van het land. Enkele van de meest opvallende projecten waren de klimaatregeling en het luchtvochtig­ heidsysteem van het Musée des Beaux-­ arts in Bergen (met het oog op de Van Gogh-tentoonstelling), de configuratie van gevalideerde koudekamers voor GlaxoSmithKline in Rixensart en de kli­ maatregeling van een consultatieverdie­ ping in het Grand Hôpital van Charleroi.

105

In samenwerking met het bedrijf Brante­ gem was Procool bovendien actief betrok­ ken bij diverse projecten in Vlaanderen en Nederland. De activiteit ‘dépannage & entretien’ heeft zich mooi ontwikkeld dankzij het trouwe klantenbestand en de verwerving van nieuwe opdrachtgevers. be.MAINTENANCE Onze groei behouden 2013 was een echt overgangsjaar. Er werden belangrijke contracten afgesloten en de structuur van de onderneming is aan­ gepast aan de behoeften van de klanten. Hierdoor zet be.Maintenance 2014 in op een serene en ambitieuze manier. Referenties op het vlak van kwantiteit en kwaliteit be.Maintenance is ondertussen drie jaar bezig met de ontwikkeling van zijn activi­ teiten op het vlak van het beheer en onder­ houd van de technische installaties van gebouwen. In 2013 mocht de onderneming enkele mooie referenties toevoegen, met onder meer het onderhoudscontract voor vijf jaar van de HVAC- installaties voor het St. Jan-ziekenhuis in Brussel, het onderhoudscontract voor tien jaar van de tot wooncomplex omgevormde postsite van Aalst, het technische onder­ houdscontract van een kantoorgebouw (25.000 m2) en diverse diensten en per­ manentie voor DEME in Antwerpen. VOLTIS Tevredenheid en vooruitgang Ondanks de moeilijke conjunctuur in zijn activiteitensector is Voltis geslaagd om het boekjaar 2013 af te sluiten met een gestegen omzet. Op basis van dit succes mag Voltis optimistisch zijn en kan het zijn ontwikkeling voortzetten in 2014.

ACTIVITEITENVERSLAG

106

JAARVERSLAG 2013

POOL SPOOR- & WEGENINFRA

107

ACTIVITEITENVERSLAG

In een zeer moeilijke context wist de pool Spoor& Wegeninfra toch meer dan goed te presteren. Op een jaar tijd werd een toename vastgesteld van het orderboek met 22%. De vooruitzichten voor de pool Spoor- & Wegeninfra blijven gunstig, en er lopen aanzienlijke aanbestedingen voor de spoorweg­ activiteiten.

ENGEMA Positief over de hele lijn Ondanks een moeilijk jaarbegin door het slechte weer hadden de verschillende afdelingen het zeer druk. ENGEMA heeft diverse maatregelen genomen om zijn expertise en concurrentievermogen te versterken, en op basis van de verwach­ tingen mag 2014 met vertrouwen tege­ moet worden gezien. Opdrachten verspreid over het hele land In het kader van een overeenkomst tussen Siemens en Infrabel heeft ENGEMA Rail Seininrichting recent de plaatsing voltooid

van het ETCS-seinsysteem niveau 1 over het volledige net. De definitieve opleve­ ring van deze belangrijke opdracht vond plaats begin 2014. Op dit moment lopen nog andere projecten in de Oost-Vlaamse gemeentes Schellebelle en Dendermonde. ENGEMA Rail Bovenleiding heeft de optimaliseringswerken voortgezet aan de 3kV-bovenleidingen in Dudzele en heeft nieuwe bovenleidingen geplaatst tussen Herentals en Mol. Een ander lopend project betreft de elektrificatie van het Liefkenshoekspoortunnel in Antwerpen. Daarnaast heeft ENGEMA Rail Bovenlei­ ding zich vorig jaar ook onderscheiden

108

JAARVERSLAG 2013

ENKELE REALISATIES IN 2013 • Voor ORES: Place d’Aremberg en Rue Maréchal Foch in Chatelineau, verkaveling Bella Vita in Waterloo, plaatsing van aardgasleidingen in de provincie Waals-Brabant • Voor Belgacom: administratief gebouw in Nijvel • Voor de provincie Henegouwen: Warocquet-school in Morlanwez

met zijn interventie in Wetteren tijdens de maand mei. ENGEMA Montage heeft in 2013 nieuwe activiteiten ontwikkeld. Zo voerde de afdeling werken uit aan de spoorweg­ signalisatie voor Infrabel in het zuiden van het land en onderhoudsactiviteiten voor Fluxys. De afdeling ENGEMA Lignes is gespecialiseerd in de bovengrondse en ondergrondse plaatsing van midden­ spanningskabels en voerde een groot

aantal opdrachten uit voor zijn traditionele klanten Ores en Belgacom, hoofdzakelijk in de provincie Luxemburg. Toenadering tussen ENGEMA en ETEC Het boekjaar 2013 verliep niet zonder slag of stoot voor ETEC. De algemene daling van de activiteiten had een impact op de omzet, hoewel er ook verschillende nieuwe contracten zijn ondertekend. De onderneming maakt momenteel een overgangsfase door. Er zijn diverse maat­ regelen genomen om weer winstgevend te worden, zoals een beperking van de algemene kosten en de implementatie van coaching door ENGEMA. Ondanks de moeilijke context heeft het bedrijf zijn inspanningen voortgezet en toegespitst op het vlak van opleidingen, veiligheid en respect voor het leefmilieu. LOUIS STEVENS & Co Alle signalen staan op groen Vooralsnog heeft Louis Stevens & Co weinig hinder ondervonden van de crisis en is het orderboek veelbelovend. De onderneming hoopt hiervan gebruik te maken om zijn activiteiten te diversifië­ ren. Camerabewaking, de installatie van netwerken en optische vezeltoepassingen zijn activiteiten die Stevens verder zal ontwikkelen in 2014. Een intens jaar achter de rug Het ontbrak Louis Stevens & Co niet aan opdrachten in 2013. Enkele voorbeelden: • Het systeem ERTMS/ETCS – niveau 1: dit ambitieuze (en noodzakelijke) Europese programma voor de

modernisering van de spoorweg­ signalisatie loopt momenteel over het volledige Belgische spoornet. Het is een opdracht waarmee de teams tot 2015 bezig zullen zijn. • Het systeem TBL1+: sinds eind 2013 is de volledige eigen vloot van de NMBS uitgerust met het automatisch rem­ systeem TBL1+. • Signalisatiewerkzaamheden Louis Stevens & Co heeft meegewerkt aan verschillende projecten in het ka­ der van de concentratie van het aantal signalisatiecabines, en heeft daarnaast ook de signalisatie op verschillende locaties in het land vernieuwd. • Telecom and Security In 2013 werden verschillende kader­ overeenkomsten gesloten. Deze betreffen de installatie van video­ bewakingssystemen, branddetectoren en optische vezelkabels.

EEN CIJFER

04

Eind 2013 heeft de afdeling Telecom diverse contracten binnengehaald voor ICTRA, MIVB … die de komende vier jaar een mooie zicht­ baarheid garanderen in de sector.

REMACOM Een positieve balans Opdrachten die elkaar opvolgen, nieuwe projecten in aantocht, een nieuwe interne organisatie die vorm krijgt … het was een goed jaar en de vooruitzichten voor 2014 zijn geruststellend. 365 dagen vol knowhow Van Brugge naar Louvain-la-Neuve via Schaarbeek en Sint-Niklaas: de opdrachten waren zeer talrijk en gediversifieerd. De teams van REMACOM stonden in voor de installatie, aanpassing of vervanging van rails en spoorwegen, konden verschillende aannemers bijstaan met behulp van spoorkranen en herstelden beschadigde installaties.

109

ACTIVITEITENVERSLAG

EEN CIJFER

06 REMACOM heeft in 2013 stappen ondernomen om te evolueren van een erkenning Klasse 5 naar een erkenning Klasse 6. Op die manier zal de onderneming kunnen deelnemen aan grootschaligere projecten.

De meest in het oog springende opdrachten dit jaar waren de Liefkens­ hoekspoortunnel in Antwerpen, de vernieuwing van de spoorinrichting tussen Brussel-Centraal en BrusselNoord, de aanpassing van sporen L51 en L51B in Brugge, de vervanging van de rails in het district Noord-West (Gent) en de herprofilering van de sporen in Eigenbrakel. Een continu aanpassingsproces Om zo doeltreffend mogelijk in te spelen op de behoeften van de markt heeft REMACOM een nieuwe activiteit ontwikkeld op het vlak van aluminothermische lassen.

AANNEMINGEN VAN WELLEN Een bewogen jaar 2013 2013 was voor de afdeling wegenbouw een bewogen jaar: een lange winterstop, een openbare markt die weinig potentieel biedt, de oplossing van een oud juridisch dossier met de gemeente Nijlen en een leveringsprobleem bij een klant dat geleid heeft tot een juridische expertise. Ondanks al deze zorgen heeft de afdeling er operationeel een druk jaar opzitten met diverse grote en kleine werken zoals de Bredabaan in Merksem, de Singelfiets­ paden langs de Antwerpse ring, de her­ aanleg van de N49 tussen Linkeroever en Zwijndrecht, de aanleg van de Boortmalt terminal, … De geografische diversificatie en de uitbreiding van haar cliënteel hebben ervoor gezorgd dat de wegenbouw het jaar alsnog positief heeft kunnen afsluiten. Als geprekwalificeerde partner van het consortium ‘Tram voor A’ dat als doel heeft de 2de fase van de Leien te Antwerpen

te realiseren, hebben de aanbestedings­ teams van de wegenbouw zich toegelegd op het uitwerken van een uitgebreid DBFM-dossier dat begin 2014 is ingediend.

110

JAARVERSLAG 2013

Pool Spoor- en Wegeninfra Orderboek op 31 december 2013

80,3

2012

65,8

Omzet 2013

95,5

2012

99,3

(in miljoen EUR)

Veiligheid eerst

111

ACTIVITEITENVERSLAG

112

JAARVERSLAG 2013

POOL VASTGOEDONTWIKKELING EN -BEHEER

113

ACTIVITEITENVERSLAG

Benelux

BEVORDERING VAN SYNERGIEËN EN COMPETENTIETRANSFERS ‘Ik ga voor continuïteit en tracht gelijktijdig de activiteiten inzake vastgoedontwikkeling in de drie landen op een gelijk niveau te houden’, verklaarde Jacques Lefèvre, die al instaat voor de promotie het beheer van de vastgoedactiviteiten van de groep in België en Polen. Sinds enkele maanden heeft hij ook de ontwikkelingsactiviteiten overgenomen van CLi en van de onder­ neming Sogesmaint in België en het Groothertogdom Luxemburg. De pool Vastgoedontwikkeling en -beheer is min­ der actief op de kantorenmarkt, maar vooral op de residentiële vastgoedmarkt

in drie landen: België, het Groothertogdom Luxemburg en Polen. De activiteiten op het vlak van vastgoedbeheer werden gekenmerkt door de scheiding tussen CBRE en Sogesmaint, waarbij deze laatste onderneming, een 100%-dochter van CFE, aanwezig blijft op de Belgische en Luxem­ burgse markt. BPI Anticiperen op de behoeften van de markt Jaar na jaar wordt de vastgoedmarkt com­ plexer. Ook in 2013 werd deze regel beves­ tigd: de sector vereist steeds specifiekere middelen en competenties. Om antwoor­ den te kunnen bieden op de uitdagingen van vandaag en morgen stelt BPI zichzelf voortdurend ter discussie.

114

Sereniteit Het activiteitenniveau tijdens het boekjaar 2013 bleef behouden. Er werden nieuwe projecten binnengehaald, terwijl andere konden worden opgeleverd. Voor 2014 doet het orderboek een sereen en hoog­ waardig jaar vermoeden, met een aantal opmerkelijke opdrachten. Het enthousi­ asme is bovendien extra groot nu de structuur van de pool Vastgoedontwikke­ ling in zijn geheel gereorganiseerd is. BPI voelt hier nu al de voordelen van dankzij de centralisering van de competenties. Belangrijkste projecten Tijdens 2013 werden verschillende residen­ tiële projecten afgewerkt en opgeleverd: Gouden Boom in Brugge, Résidence du

JAARVERSLAG 2013

EEN MOOIE REFERENTIE

GREEN BUILDING

Een hoogwaardige portefeuille In 2013 werden verschillende contracten overgenomen van het type Property, Facility en Project Management, en dat zowel in België als in het Groothertogdom Luxemburg. We noemen er enkele, met name op het vlak van Facility Management: het kantoorgebouw aan de Herrmann Debrouxlaan 40/42 voor rekening van CFE, gebouwen en bankagentschappen voor BNP Paribas Fortis en de ‘Tour Vazon’ in Luxemburg voor het Europees Parlement. Op het vlak van gebouwen­ beheer: het gezamenlijk verhuurde gebouw aan de Herrmann Debrouxlaan 40/42 voor Axa Real Estate. Als syndicus: het residentieel complex Green Hill in Dommeldange en de service­ residentie Edengreen in Bettembourg in het Groothertogdom Luxemburg.

Duurzame ontwikkeling is een waarde die de groep en BPI nauw aan het hart ligt. Heel wat uitgevoerde projecten kunnen bogen op uitstekende milieu­ prestaties, wat zich vertaalt in het verkrijgen van certificaties. Het Serenity-gebouw is het eerste dat kan uitpakken met de certificatie HQE (Haute Qualité Environnementale) in Luxemburg.

Topprioriteit Doelstelling van Sogesmaint voor 2014 is eenvoudig: nieuwe contracten binnen­ halen, in het bijzonder in het Groother­ togdom Luxemburg. Voor de commerciële benadering zal gefocust worden op een strikte selectie van potentiële klanten met het oog op een maximale rendabili­ teit. In dat opzicht vormt de complemen­ tariteit van de diensten een grote troef, die Sogesmaint zeker moet benutten.

Parc in Schaarbeek en Résidence Camélia in Ukkel. Een ander grootschalig project wordt op dit moment uitgevoerd: de Lichttoren in Antwerpen. BPI toonde zich tevens actief op de kantorenmarkt en de markt voor ge­ mengde projecten. De onderneming verleent haar medewerking aan het schitterende project Belview, een complex met hoogwaardige handelszaken, appar­ tementen en kantoren, in het hart van de Europese wijk in Brussel. Enkele andere projecten waarvoor in 2013 vergunningen werden verkregen: • de omvorming tot appartementen van de historische Solvay-site, langs de Louizalaan – project Ernest

• het gemengde residentiële project Erasmus Garden in Anderlecht • de bouw van een parking, apparte­ menten en huizen in Antwerpen – project Leopold SOGESMAINT Een nieuwe start Sogesmaint heeft sinds juni 2013 een nieuw gelaat, met nieuwe aandeelhouders maar dezelfde prioriteiten: uitgroeien tot een vooraanstaande speler op het vlak van Sustainable Property en Asset Manage­ ment, projecten opleveren volgens de milieunormen van morgen en de vinger aan de pols houden bij klanten en pros­ pecten.

115

CLI In de lijn van het voorgaande jaar Het mooie activiteitenniveau van 2012 werd voorgezet in 2013, dat een consoli­ datiejaar is geworden om vol enthousias­ me en ambitie te kunnen beginnen aan het volgende boekjaar. Wat het KONSproject betreft, was 2013 gewijd aan de studies voor dit belangrijke gemengde project midden in het centrum van de stad Luxemburg. De uitreiking van de vergunningen en de start van de werken worden verwacht tijdens het eerste semester van 2014. Tijdens de maand november werden ook de vergunningen geleverd voor de bouw van nieuwe kantoren en werkplaat­ sen voor G4S in Gasperich. Deze werken zullen beginnen in maart 2014. De opleve­ ring van gebouwen voor het residentiële complex Green Hill in Dommeldange verloopt zoals gepland. In Bettembourg is begonnen aan de bouw van de 72 units tellende serviceresidentie ‘Eden Green’. De commercialisering ervan mag alvast op heel wat belangstelling rekenen.

ACTIVITEITENVERSLAG

Internationaal

EEN VISIE

BPI POLSKA Versterking van de positie op de Poolse markt Het jaar 2013 werd gekenmerkt door twee belangrijke promotie- en verkoopopera­ ties. Het prima verloop van beide projecten (in Warschau en Gdansk) heeft de positie van de onderneming op de lokale markt versterkt. BPI Polska stond voor een flinke uitdaging, want het werd geconfronteerd met een nieuwe werkelijkheid: de vraag naar appartementen met een kleinere oppervlakte. De verkoopfrequentie haalde een goed niveau en biedt mooie perspec­ tieven voor de toekomst.

De doelstellingen voor 2014 zijn divers: • commercialisering van de laatste ap­ partementen in het project Gdansk I • voortzetting en oplevering van de projecten Gdansk II en Obozowa I • start van de commercialisering van Obozowa II • haalbaarheidsstudie voor het project Gdansk III en IV

OPENHEID BPI streeft ernaar het stedelijk landschap een nieuwe invulling te geven en werk- en woonruimtes te creëren die open zijn naar de stad en harmonieus worden geïntegreerd in de omgeving.

Daarnaast zet het commerciële team ook zijn prospectie-inspanningen voort in alle belangrijke steden.

116

JAARVERSLAG 2013

Open, transparant en integer

117

ACTIVITEITENVERSLAG

118

JAARVERSLAG 2013

POOL PPS-CONCESSIES

119

ACTIVITEITENVERSLAG

Benelux CONSOLI DATI E EN UITBREI DI NG ‘Voor al onze activiteitensectoren (Ontwikkeling, Bouwheerschap, Asset Management), hebben we een goed gevuld jaar achter de rug’, bevestigt Diane Zygas, algemeen directeur van PPS-Concessies. ‘Enerzijds waren en zijn onze teams volop bezig met een aantal opdrachten met grote uit­straling. En anderzijds bereiden we de toekomst voor met de resolute intentie om nieuwe contracten binnen te halen. En daarvoor beschikken we over heel wat troeven!’ Made in Belgium De activiteiten op het Belgische grond­ gebied werden gekenmerkt door drie grootschalige opdrachten waaraan op dit moment wordt voortgewerkt: • De Liefkenshoekspoortunnel in Antwerpen Voor dit project met dubbelspoorver­ binding onder de Schelde hebben de afdelingen Bouwheerschap en Asset Management alle krachten gebundeld. De burgerlijke bouwkunde werken werden afgerond in januari 2013, in overeenstemming met de initiële planning. Daarna werd de fakkel door­ gegeven aan de teams die instaan voor het onderhoud van de infrastructuur. • Het politiekantoor van Charleroi De bouw van dit voorbeeldig en voor­ uitstrevend project verloopt zoals gepland. Parallel aan dit onderdeel van het project wordt ook het onder­ houdsprogramma verder uitgewerkt. Het gaat vervolgens eind 2014 in, na de definitieve oplevering van het gebouw. In de buurt van het nieuwe politiekantoor beheert CFE de uitbrei­ dingswerken van choreografiecentrum Charleroi Danses. Dit project van meer dan 2.300 m² zal eind 2014 worden opgeleverd. • De scholen van de Duitstalige Gemeenschap in Eupen Voor deze belangrijke opdracht blijft de medewerking vereist van de afdelingen Bouwheerschap en Asset Management. Nu de werkzaamheden hun einde nade­ ren wordt het Onderhoudsgedeelte geleidelijk aan geïmplementeerd. Activiteiten in het buitenland Op 16 mei 2013 heeft de Nederlandse minister voor Infrastructuur en milieu Melanie Schultz van Haegen met veel luister de tweede Coentunnel in Amster­ dam ingehuldigd. De bouw van deze af­ gezonken tunnel met zes rijstroken heeft vijf jaar geduurd en vergde het volledige voorbije jaar grote inspanningen van de medewerkers. Nu het onderhouds­ programma voor de tunnel van start is gegaan, werken de teams Design-Build aan de renovatie van de ernaast gelegen

eerste Coentunnel, die in 2014 zal worden opgeleverd. Motiverende vooruitzichten De ontwikkelingsdoelstellingen zijn dui­ delijk: elk jaar een nieuw infrastructuurof bouwproject binnenhalen in België of in Nederland. Momenteel worden voor meerdere projecten offertes voor­bereid: de tram van Luik (infrastructuur en rollend materieel), Brabo 2 (tram- en weginfrastructuur) in Antwerpen en de renovatie/constructie van gebouwen in het Nederlandse Den Haag.

MAXIMALE VEILIGHEID Dit thema is niet enkel van belang voor de medewerkers op het terrein. Het is belangrijk dat dezelfde team­ geest wordt gedeeld in om het even welke functie. Daarom hebben de kaderleden van de pool PPS-Conces­ sies deelgenomen aan het seminar ‘Beheer van de veiligheid’ georgani­ seerd door de afdeling human resources van de groep CFE. En uiteraard wordt de theorie in de praktijk omgezet. Zo werden er voor de opdracht van de Liefkenshoek­ spoor­tunnel concrete maatregelen genomen. Lang vóór de eerste trein door de tunnel zal rijden, zullen alle onderaannemers opleidingssessies gevolgd hebben op het vlak van spoorveiligheid. Rent-A-Port Terwijl de activiteiten in Vietnam en Oman zijn toegenomen, was er een her­oriëntatie van de projecten in Nigeria. Het havengebied Dinh Vu in de Vietna­ mese stad Hai Phong wist in 2013 heel wat voornamelijk Europese en Japanse industriële klanten aan te trekken. Om in te spelen op de vraag werden niet minder dan zes uitbreidingsprojecten onder­ tekend. Deze bieden de onderneming mooie vooruitzichten op het vlak van rendabiliteit doordat de verschillende fases van de werken gespreid zijn over een termijn van twintig jaar.

120

JAARVERSLAG 2013

RENT-A-PORT Het havengebied Dinh Vu in de Vietnamese stad Hai Phong wist in 2013 heel wat voornamelijk Europese en Japanse industriële klanten aan te trekken.

121

ACTIVITEITENVERSLAG

In het sultanaat Oman worden de werken voortgezet in de haven van Duqm. Op dezelfde site is in de loop van het jaar begonnen aan drie andere opdrachten, waaronder de bouw van verschillende havenhoofden bedoeld voor de toekom­ stige raffinaderij. Daarnaast werd ook een aantal overeenkomsten gesloten met nieuwe klanten voor projecten in de buurt van de haven van Duqm. De engineering en toezichtactiviteiten in Qatar hebben tijdens de zomermaan­ den geleid tot het binnenhalen van een belangrijk project voor het lossen en opslaan op grote schaal van grind. Boven­ dien blijft een tweede team van Rent-APort tot 2015 bezig met een andere opdracht van het type Design Review en

Supervision. In dat geval gaat het om het lossen en de opslag van cement. In Nigeria werd een belangrijk deel van het project OK Free Trade Zone ver­ kocht aan een Nigeriaanse ondernemer. Op dit moment kan echter niet worden gezegd of de samenwerking zal worden voortgezet. Deze situatie verhindert Rent-A-Port echter gelukkig niet om voort te werken aan zijn eigen projecten. Elders in de wereld worden diverse greenfieldprojecten bestudeerd, onder meer in Tanzania, Guinee, Ivoorkust en Tunesië. Rent-A-Port Energy De raad van bestuur, het management­ team, de ingenieurs: in 2013 werd de

structuur van Rent-A-Port Energy diep­ gaand versterkt. Wat de activiteiten betreft, was de onderneming betrokken bij het project Belgian Offshore Grind, ook ‘Stopcontact op zee’ genoemd, in samenwerking met Elia. Daarnaast heeft Rent-A-Port Energy een substantieel aandeel in drie offshore windenergieprojecten vóór de Belgische kust, goed in totaal voor 900 megawatt.

KERNWOORD

SYNERGIE Door optimaal gebruik te maken van de competenties waarover CFE als groep beschikt, komen we sterker voor de dag. Zo heeft be.Maintenance, dat tot de pool multitechnieken behoort, de handen in elkaar geslagen met de teams van PPS-Concessies voor het onderhoud van de Antwerpse Liefkenshoekspoortunnel, de scholen in Eupen, alsook het politiekantoor van Charleroi.

122

JAARVERSLAG 2013

Beheersverslag van de raad van bestuur Geconsolideerde jaarrekening

123

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Inhoudstafel A.

Verslag over de bedrijfsrekeningen

126

1.

Samenvatting van het boekjaar

126

Geconsolideerde omzet per pool

126

Bedrijfsresultaat per pool

126

Geconsolideerd nettoresultaat aandeel van de groep per pool

127

Geconsolideerd orderboek per pool

127

Analyse per activiteitenpool, van het orderboek en van de resultaten

128

2.

Statutaire rekeningen

132

3.

Vergoeding van het kapitaal

132

B.

Verklaring van corporate governance

133

1.

Corporate governance

133

2.

Samenstelling van de raad van bestuur

133

2.1

Mandaten en functies van de bedrijfsmandatarissen

134

2.2

Beoordeling van de onafhankelijkheid van de bestuurders

142

2.3

Situatie van de bedrijfsmandatarissen

142

2.4

Belangenconflict

142

2.4.1

Gedragsregels

142

2.4.2

Toepassing van de procedures

142

2.5

Beoordeling van de raad van bestuur, van zijn comités en van de bestuurders

142

2.5.1

Beoordelingswijze

142

2.5.2

Beoordeling van de prestaties in 2013

143

3.

Werking van de raad van bestuur en van zijn comités

143

3.1

De raad van bestuur

143

3.2

Het benoemings- en remuneratiecomité

145

3.3

Het auditcomité

145

4.

Aandeelhouderschap

146

4.1

Kapitaal en structuur van het aandeelhouderschap

146

4.2

Effecten die bijzondere controlerechten inhouden

146

4.3

Stemrecht

146

4.4

Uitoefening van de rechten van de aandeelhouders

146

5.

Interne controle

147

5A

Interne controle en risicobeheer

147

5A.1

Inleiding

147

5A.1.1

Definitie - referentiesysteem

147

5A.1.2

Toepassingsdomein van de interne controle

147

5A.2

Organisatie van de interne controle

147

5A.2.1

Handelings- en gedragsprincipes

147

5A.2.2

De betrokkenen bij de interne controle

147

5A.3

Inventarisering van de risico's en tool voor risicobeheer

148

5A.4

Belangrijkste procedures voor interne controle

148

5A.4.1

Overeenstemming met de wetten en voorschriften

148

5A.4.2

Toepassing van de richtlijn van de algemene directie

148

5A.4.3

Procedures met betrekking tot verbintenissen - de risicomités

148

5A.4.4

Procedures voor de opvolging van de activiteiten

149

5A.4.5

Procedures voor de opstelling en de verwerking van de boekhoudkundige informatie

149

5A.5

Ondernomen acties om de interne controle en het risicobeheer te versterken

149

5B

Risicofactoren

149

5B.1

Gemeenschappelijke risico's binnen sectoren waarin CFE actief is

149

5B.1.1

Operationele risico's

150

5B.1.1.1

De uitvoering van projecten

150

5B.1.1.2

Baggerwerken

150

124

CFE JAARVERSLAG 2013

5B.1.1.3

Contracting

150

5B.1.1.4

Vastgoed

151

5B.1.1.5

Activiteit PPS - Concessies

151

5B.1.2

De conjunctuur

151

5B.1.3

Kaderleden en werknemers

151

5B.2

Marktrisico's (rente, wisselkoers, insolvabiliteit)

151

5B.2.1

Rentes

151

5B.2.2

Wisselkoers

151

5B.2.3

Krediet

151

5B.2.4

Liquiditeit

151

5B.3

Risico van de grondstoffenprijs

152

5B.4

Afhankelijkheid van opdrachtgevers en leveranciers

152

5B.5

Milieurisico's

152

5B.6

Rechtsrisico's

152

5B.7

Politiek risico

152

5B.8

Risico’s van de bescherming van de intellectuele eigendom en de knowhow

152

5B.9

Risico’s van Special Purpose Companies

152

5B.10

Participatie in DEME

152

6.

Beoordeling van de door de onderneming genomen maatregelen in het kader van de richtlijn m.b.t. handel met voorkennis en manipulatie van contracten

153

7.

Transacties en andere contractrelaties tussen de onderneming, inclusief de aangesloten vennootschappen, en de bestuurders en executive managers

153

8.

Bijstandsovereenkomst

153

9.

Controle op de vennootschap

153

C.

Bezoldigingsverslag

154

1.1

Bezoldiging van de leden van de raad van bestuur en zijn comités

154

1.1.1

Bezoldiging van de leden van de raad van bestuur

154

1.1.2

Bezoldiging van de leden van het auditcomité

154

1.1.3

Bezoldiging van de leden van het benoemings- en bezoldigingscomité

155

1.2

De directie van CFE

155

1.2.1

Het Steering Committee

155

1.2.2

Oriëntatiecomité

155

1.3

Bezoldiging van de leden van het Steering Committee

155

1.3.1

Bezoldiging van de gedelegeerd bestuurder

155

1.3.2

Bezoldiging van de leden van het Steering Committee met uitzondering van de gedelegeerd bestuurder

155

1.4

Vertrekvergoeding

156

1.5

Variabele bezoldiging van de leden van het Steering Committee

157

1.6

Informatie aangaande het recht tot terugvordering van de variabele beloning gebaseerd op onjuiste financiële informatie van de leden van het Steering Committee

157

D.

Verzekeringsbeleid

157

E.

Bijzondere verslagen

157

F.

Openbare overnamebieding

157

G.

Overnames

157

H.

Oprichting bijkantoor

157

I.

Elementen na afsluiting van het boekjaar

157

J.

Onderzoek en ontwikkeling

158

K.

Informatie over de vooruitzichten

158

L.

Auditcomité

158

M.

Bijeenroeping van de gewone algemene vergadering van 30 april 2014

158

125

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Verslag over de bedrijfsrekeningen Op 19 september 2013 werd CFE in kennis gesteld van de ondertekening van een overeenkomst waarin Ackermans & van Haaren haar deelneming van 50% in DEME zou inbrengen in CFE. Ingevolge deze verrichting diende een verplicht openbaar overnamebod op CFE uitgebracht tegen de prijs van 45 EUR per aandeel. De algemene vergadering van 13 november 2013 heeft de kapitaalverhoging door de inbreng in natura, door de naamloze vennootschap Ackermans & van Haaren, van 2.256.450 aandelen op naam van de naamloze vennootschap Dredging Environmental & Marine Engineering NV (DEME) in ruil voor de uitgifte van 12.222.222 CFE aandelen tegen de prijs van 45 EUR per aandeel, goedgekeurd.

Deze verhoging was onderworpen aan twee opschortende voorwaarden die op 24 december 2013 vervuld waren. Als gevolg van deze verrichtingen heeft CFE voortaan de exclusieve controle over DEME, waarvan zij rechtstreeks of onrechtstreeks alle aandelen aanhoudt. Voor een goed begrip van het cijfermateriaal dient rekening gehouden te worden met het feit dat alle geconsolideerde gegevens m.b.t. de resultatenrekening en de kasstromen slechts rekening houden met 50% van de activiteit van DEME. Daarentegen neemt de geconsolideerde balans, per 31 december 2013, 100% van de rekeningen van DEME op. Het orderboek, per 31 december 2013, neemt eveneens 100% van DEME op.

1. SAMENVATTING VAN HET BOEKJAAR GECONSOLIDEERDE OMZET PER POOL Per 31 december In miljoen EUR Baggerwerken en milieu (DEME aan 50%) Contracting Bouw Spoor & Wegeninfra Multitechnieken Vastgoedontwikkeling en -beheer PPS-Concessies Holding en consolidatieherwerkingen Totaal

2013

2012 

Variatie in %

1.265,8

957,5

32,2%

976,6

900,8

8,4%

711,0

645,2

10,2%

95,5

99,3

-3,8%

170,1

156,3

8,8%

21,8

35,0

n.s.

4,3

11,7

n.s.

-1,1

-6,7

n.s.

2.267,3

1.898,3

19,4%

BEDRIJFSRESULTAAT PER POOL (vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging) Per 31 december In miljoen EUR

2013

2012 *

Variatie in %

Baggerwerken en milieu (DEME aan 50%)

105,1

69,1

52,1%

Contracting

-29,5

5,0

-

-23,7

-2,5

-

4,5

5,7

-

-10,3

1,8

-

3,8

10,4

-63,5%

-1,4

3,7

-

-10,8

-7,0

-

67,2

81,2

-17,2%

Bouw Spoor & Wegeninfra Multitechnieken Vastgoedontwikkeling en -beheer PPS-Concessies Holding en consolidatieherwerkingen Totaal

126

CFE JAARVERSLAG 2013

GECONSOLIDEERD NETTORESULTAAT AANDEEL VAN DE GROEP PER POOL (vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging) Per 31 december In miljoen EUR

2013

2012 *

Variatie in %

Baggerwerken en milieu (DEME aan 50%)

52,0

43,3

20,1%

-37,7

3,6

-

-28,8

-1,3

-

2,9

4,0

-

-11,8

0,9

-

Vastgoedontwikkeling en -beheer

1,8

5,7

-68,4%

PPS-Concessies

0,9

3,1

-71,0%

-9,1

-6,3

n.s.

7,9

49,4

-83,9%

Contracting Bouw Spoor & Wegeninfra Multitechnieken

Holding en consolidatieherwerkingen Totaal

(na de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging) Per 31 december In miljoen EUR

2013

2012 *

Variatie in %

Niet recurrente elementen

-89,2

-

-

Totaal

-81,2

49,4

n.s.

* Herwerkte bedragen in overeenstemming met de wijziging van de boekhoudkundige methode ingevolge de toepassing van de geamendeerde IAS 19

GECONSOLIDEERD ORDERBOEK PER POOL Per 31 december In miljoen EUR

2013

2012 - Proforma

2012

Variatie in %

Baggerwerken en milieu

3.049,0 *

3.317,0 *

1.658,5 **

-8,1% *

Contracting

1.310,3

1.195,6

1.195,6

+9,6%

1.077,4

964,2

964,2

11,7%

80,3

65,8

65,8

22,0%

152,6

165,6

165,6

-7,9%

28,6

14,1

14,1

n.s.

PPS-Concessies

-

-

-

n.s.

Holding en consolidatieherwerkingen

-

-

-

n.s.

4.387,9

4.526,7

2.868,2

-3,1%

Bouw Spoor & Wegeninfra Multitechnieken Vastgoedontwikkeling en -beheer

Totaal

* DEME aan 100% ** DEME aan 50%

127

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

De geconsolideerde omzet per 31 december 2013 van CFE bedraagt 2.267 miljoen EUR. Dit betekent een stijging met 19,4% in vergelijking met 31 december 2012. De omzet van de afdeling Baggerwerken en milieu stijgt met 32,2% en bedraagt nu 1.266 miljoen EUR (DEME aan 50%). De omzet van de afdeling Contracting is 8% gestegen tot een bedrag van 977 miljoen EUR. De gecumuleerde orders per 31 december 2013 vertegenwoordigen, bij een ongewijzigde consolidatiekring, in totaal een bedrag van 2.263 miljoen EUR, waarvan 1.132 miljoen EUR voor baggerwerken en milieu (DEME aan 50%) en 1.091 miljoen EUR voor contracting. Het orderboek bedraagt 4.388 miljoen EUR tegenover 2.868 miljoen EUR per 31 december 2012. De impact van de wijziging van de perimeter (overgang van DEME van 50% naar 100%) op het orderboek bedraagt 1.525 miljoen EUR. Het bedrijfsresultaat (vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging) is 67,2 miljoen EUR. Dit betekent een daling met 17,2% ten opzichte van 31 december 2012. Deze daling vloeit voort uit de activiteit Contracting. Het bedrijfsresultaat van de Baggerwerken is veel hoger dan in 2012, ondanks een moeilijk jaarbegin als gevolg van de klimatologische omstandigheden en de uitgestelde opstart van de grote projecten. Het nettoresultaat aandeel van de groep (vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging) bedraagt 7,9 miljoen EUR, tegenover 49,4 miljoen EUR op 31 december 2012. Het nettoresultaat aandeel van de groep, na de voornoemde boekingen, bedraagt -81,2 miljoen EUR, tegenover 49,4 miljoen EUR eind 2012. ANALYSE PER ACTIVITEITENPOOL, VAN HET ORDERBOEK EN VAN DE RESULTATEN Pool Baggerwerken en milieu (De in dit hoofdstuk vermelde bedragen met betrekking tot DEME worden meegedeeld aan 100%. CFE houdt sinds het einde van het jaar 100% van de aandelen van deze vennootschap aan). Omzet Na een moeilijk jaarbegin als gevolg van de winterse omstandigheden en de uitgestelde aanvang, op het einde van het eerste kwartaal, van de grote projecten in Qatar en Australië, is het tempo van de activiteit snel toegenomen. De omzet is daardoor op het einde van het boekjaar met meer dan 32% gestegen tot een bedrag van 2.532 miljoen EUR (tegenover 1.915 miljoen EUR in 2012).

Evolutie van de activiteit per specialisatie Baggerwerken 100% Totaal (miljoen EUR) 2.532 Marine works 23%

2013 2013 2013 Environment 7% Fallpipe en landfalls 9%

Maintenance dredging 11%

Capital dredging 51%

Totaal (miljoen EUR) 1.915 Marine works 14%

2012 Environment 10%

2012 2012

Fallpipe en landfalls 11%

Maintenance dredging 14%

Evolutie van de specialiteit per geografisch gebied Totaal (miljoen EUR) 2.532 Midden-Oosten

India en Pakistan 2%

8% Europa (EU) 43% Azië en Oceanië 31%

2013

Noord- en Zuid-Amerika 5%

Europa (niet EU) 2%

Afrika 9%

Totaal (miljoen EUR) 1.915 Azië en Oceanië 20%

India en Pakistan 2%

Midden-Oosten 8%

Europa (EU) 45%

2012

Noord- en Zuid-Amerika 9%

Afrika 12%

128

Capital dredging 50%

Europa (niet EU) 4%

CFE JAARVERSLAG 2013

Tijdens het boekjaar heeft DEME met name het GNL-project te Wheatstone gelanceerd en de ontwikkeling van het westelijke GNL-bekken in Gladstone afgewerkt. In het Midden-Oosten heeft DEME, op het einde van het jaar, het energie-eilanden­ project ter hoogte van Abu Dhabi afgerond en is zij begonnen met de bouw van het toegangskanaal in New Port ten zuiden van Doha. In Afrika, meer bepaald in Nigeria, heeft DEME de ontwikkeling van het Eko Atlantic project beëindigd en is het bedrijf begonnen met de landwinningswerken voor twee andere naburige industriële projecten. Op het vlak van de hernieuwbare energie was GeoSea vooral actief met de installatie van windmolens in de Noordzee in de windmolenparken C-Power en Northwind en Baltic 2 (Baltische zee). Orderboek Het orderboek is gedaald en bedraagt, op het einde van het boekjaar, 3.049 miljoen EUR (tegenover 3.317 miljoen EUR op 31 december 2012). Deze daling is het normale gevolg van de start van de uitvoeringsfase van twee grote projecten die in 2012 werden binnengehaald. Tijdens het boekjaar heeft DEME niettemin verschillende belangrijke opdrachten binnengehaald, zowel voor de baggerwerken als voor zijn gespecialiseerde activiteiten. Zo heeft de vennootschap verschillende significante contracten binnengehaald op het vlak van hernieuwbare energie (Duitsland, Verenigd Koninkrijk), alsook opdrachten verbonden met energieprojecten (Colombia, Venezuela, India, Australië) en, eind 2013, het order ‘Jurong Island Westward extension’ in Singapore. Deze orders bevestigen de deugdelijkheid van de diversificatiestrategie die al vele jaren wordt toegepast. Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat volgt dezelfde trend als de omzet, waarbij DEME tijdens het tweede halfjaar een uitmuntend resultaat liet optekenen. Was het bedrijfsresultaat eind 2013 gelijk aan 216,5 miljoen EUR, tegenover 140,4 miljoen EUR in 2012. Niettegenstaande een moeilijke werf in de Emiraten, betekent dit een groei met 54%. Deze werf is op heden beëindigd en onderhandelingen zijn momenteel aan de gang met de klant over de laatste afrekeningen. De EBITDA, nog versterkt door een hoge bezettingsgraad van de vloot, is fors gestegen (+24,8%) en bereikt een historische piek van 437,8 miljoen EUR. Nettoresultaat aandeel van de groep Ondanks een verhoging van de financiële en fiscale last is het nettoresultaat (aandeel van de groep) significant gestegen tot 109,1 miljoen EUR (89,4 miljoen EUR in 2012). Tijdens het boekjaar heeft DEME zijn projecten actief voortgezet om de efficiëntie van zijn vloot te verbeteren. Ook heeft DEME verder onderzoek verricht om de golf- en getijdenenergie te ontwikkelen. Het investeringsplan dat in 2008 werd aangevat, is nu voltooid met de betaling van de laatste schijven begin 2013. De financiële schuld is gedaald en bedraagt nu 711 miljoen EUR tegenover 742 miljoen EUR eind 2012. In het begin van boekjaar 2013 heeft DEME met succes een obligatielening uitgegeven met een looptijd van zes jaar en voor een bedrag van 200 miljoen EUR.

Pool Bouw Omzet

In miljoen EUR

2013

2012

Variatie in %

Burgerlijke bouwkunde

137,2

138,5

-0,9%

Gebouwen Benelux

442,5

432,7

2,3%

Gebouwen Internationaal

131,3

74,0

77,4%

Totaal

711,0

645,2

10,2%

De omzet voor het boekjaar is met meer dan 10% gestegen tot een bedrag van 711 miljoen EUR. Binnen de pool verschillen de evoluties nochtans aanzienlijk: • stabiele activiteit bij de burgerlijke bouwkunde in de Benelux; de al meer dan één jaar waargenomen tendens is omgebogen • lichte groei van de activiteit Gebouwen in de Benelux met enkele significante verschillen: een uitgesproken groei bij MBG en BPC, maar een daling bij CFE Brabant • forse groei van de internationale activiteit dankzij Polen, maar minder dan verwacht in het internationale segment; de late betalingen en de opgelopen vertragingen bij de goedkeuring van afrekeningen en aanhangsels hebben een negatieve impact gehad op de voortgang van de projecten Orderboek Op 31 december In miljoen EUR

2013

2012

Variatie in %

Burgerlijke bouwkunde

200,6

190,6

5,2%

Gebouwen Benelux

640,0

527,8

21,3%

Gebouwen Internationaal

236,8

245,8

-3,7%

1.077,4

964,2

11,7%

Totaal

In de burgerlijke bouwkunde is het aantal orders licht gestegen. MBG heeft immers het order inzake de renovatie van het zuiveringsstation in Brussel-Zuid en de bouw van een aanlegsteiger in Zeebrugge binnengehaald. Het orderboek van de activiteit Gebouwen Benelux is fors toegenomen. MBG heeft de orders binnengehaald voor de bouw van een nieuw gebouw in het AZ Sint-Maarten ziekenhuis in Leuven, alsook drie torens in het Kattendijkdok te Antwerpen. BPC heeft het order voor een pand aan de Guldenvlieslaan binnengehaald, alsook het order voor het gebouw ‘Chambon’ te Brussel. Op internationaal vlak daalt het orderboek licht. CFE International heeft wel het order binnengehaald voor drie torens in Nigeria. Omdat de financiering hiervoor nog niet is afgerond, is dit order nog niet in het orderboek opgenomen. Bedrijfsresultaat Het nettoresultaat is fors gedaald en negatief (-23,7 miljoen EUR). Dit verlies is te wijten aan: • de sterke moeilijkheden op de werf van de scholen in de Duitstalige Gemeenschap • de opvraging van een bankgarantie m.b.t. een werf die al

129

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

vele jaren geleden is opgeleverd • onvoldoende activiteit in de afdeling burgerlijke bouwkunde, gecombineerd met de moeilijke uitvoering van enkele werven in Wallonië en met herstructureringsmaatregelen • de uitgestelde start van projecten in Tsjaad en vertragingen bij de goedkeuring van afrekeningen en aanhangsels die de winstnemingen hebben uitgesteld • de herstructurering van de activiteiten in Qatar Nettoresultaat aandeel van de groep Het nettoresultaat aandeel van de groep is negatief (-28,8 miljoen EUR tegenover -1,3 miljoen EUR in 2012). Pool Spoor & Wegeninfra Omzet De omzet van de pool Spoor & Wegeninfra is licht gedaald (-3,8%) en nadert 96 miljoen EUR. Deze daling wordt waargenomen in de wegenactiviteit die te kampen heeft met een markt onder druk. Orderboek Het orderboek van de pool Spoor & Wegeninfra is toegenomen (+22%) en bedraagt 80,3 miljoen EUR. Deze verhoging situeert zich op het vlak van de wegenactiviteit. De vooruitzichten voor de pool Spoor & Wegeninfra blijven gunstig; zo zijn in de spooractiviteit nog grote aanbestedingen hangende. Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat is gelijk aan 4,5 miljoen EUR (5,7 miljoen EUR in 2012). De daling is te wijten aan de wegenactiviteit die een bijkomend verlies heeft moeten optekenen m.b.t. een oud geschil dat tijdens het boekjaar minnelijk werd geregeld. Nettoresultaat aandeel van de groep Het nettoresultaat aandeel van de groep is gelijk aan 2,9 miljoen EUR, tegenover 4,0 miljoen EUR eind 2012. Pool Multitechnieken Omzet De omzet van de pool Multitechnieken is gelijk aan 170 miljoen EUR. Dit betekent een stijging met 8,8% in vergelijking met het vorige boekjaar. Deze groei wordt vastgesteld in bijna alle filialen van de pool; bij VMA West en ETEC werd er echter een omzetdaling vastgesteld. Deze moedwillige daling is het gevolg van de forse moeilijkheden waarmee deze vennootschappen tijdens het boekjaar te kampen hadden. Orderboek Het orderboek is gedaald. Het bedraagt 152,6 miljoen EUR tegenover 165,6 miljoen EUR eind 2012. Deze daling is toe te schrijven aan de vennootschappen VMA West (vroeger Elektro Van De Maele) en ETEC. Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat is duidelijk negatief en bedraagt -10,3 miljoen EUR. Dit verlies is het rechtstreeks gevolg van de voornoemde operationele moeilijkheden waarmee VMA West, Brantegem en, in mindere mate, ETEC te kampen hebben gehad. Bovendien hebben de uitgestelde erkenning van de marge op een contract voor leveringen in Vietnam en een geschil nopens de betwiste realisatie van prestatieverbintenissen m.b.t. een milieuproject gewogen op het bedrijfsresultaat. Het bedrijfsresultaat van VMA blijft uitmuntend. Verder hebben de verliezen opgelopen door ETEC en VMA West geleid tot een afwaardering van de goodwill in deze twee dochtervennootschappen ten bedrage van 3,8 miljoen EUR. Deze afwaardering werd opgenomen in het resultaat van de holding.

130

Nettoresultaat aandeel van de groep Het nettoresultaat aandeel van de groep is negatief en bedraagt -11,8 miljoen EUR, tegenover 0,9 miljoen EUR eind 2012. Pool Vastgoedontwikkeling en -beheer 2013 was een overgangsjaar dat werd gekenmerkt door, enerzijds, projecten in aanbouw waarvan de commercialisering gunstig was, zoals de projecten Van Maerlant (Brussel), Oosteroever (Oostende), Gdansk en Obozowa (Polen), Beggen en Bettembourg (Groothertogdom Luxemburg), maar ook, anderzijds, door projecten in ontwikkeling en in vergunningsfase zoals Solvay en Erasmus (Brussel) en Kons (Groothertogdom Luxemburg) die in 2014 van start zouden moeten gaan. Ondanks het aanzienlijk aandeel van het ontwikkelingsbestand daalt het totale vastgoedbestand lichtjes, terwijl het commercialiseringsbestand laag blijft. Evolutie van het vastgoedbestand Op 31 december In miljoen EUR

2013

2012

Variatie in %

Commercialiseringsbestand

18

19

-5,3%

Bouwbestand

43

45

-4,4%

Ontwikkelings­ bestand

99

102

-2,9%

160

166

-3,6%

Totaal

Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat is gedaald tot 3,8 miljoen EUR (10,4 miljoen EUR in 2012). Deze daling is gedeeltelijk te wijten aan de ontwikkelingskosten die tijdens het boekjaar zijn opgelopen en onmiddellijk als kosten werden genomen in de resultatenrekening. Nettoresultaat aandeel van de groep Het nettoresultaat aandeel van de groep bedraagt 1,8 miljoen EUR, tegenover 5,7 miljoen EUR in 2012. Pool PPS-Concessies Omzet De omzet is gedaald tot 4,3 miljoen EUR (11,7 miljoen EUR in 2012). Op internationaal gebied concentreert de activiteit zich via Rent-A-Port op de projecten in Vietnam en Oman: Rent-A-Port deed afstand van haar participatie in het project OKFTZ te Nigeria. In België blijft deze activiteit gefocust op studies, terwijl de grote projecten (Liefkenshoekspoortunnel, Coentunnel) sinds het begin van boekjaar 2014 geleidelijk hun operationele fase bereiken. Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat is negatief (-1,4 miljoen EUR) en weerspiegelt de studiekosten voor de grote projecten. Nettoresultaat aandeel van de groep Het nettoresultaat aandeel van de groep, dat positief wordt beïnvloed door Rent-A-Port via de entiteiten waarop de vermogensmutatiemethode is toegepast, is gelijk aan 0,9 miljoen EUR (3,1 miljoen EUR in 2012). Holding en consolidatieherwerkingen Het nettoresultaat aandeel van de groep is negatief (-9,1 miljoen EUR). Dit verlies bestaat onder meer uit voornoemde afwaardering van de goodwill in twee dochtervennootschappen van de pool Multitechnieken (-3,8 miljoen EUR).

CFE JAARVERSLAG 2013

Specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging In toepassing van de norm IFRS 3 – Groepering van Ondernemingen – heeft de verwerving van een bijkomende participatie van 50% in DEME, CFE ertoe aangezet om zijn historische deelneming van 50% in DEME te herwaarderen tegen haar reële waarde van 550 miljoen EUR, een waarde die voortvloeit uit het akkoord tussen Ackermans & van Haaren en VINCI dat op 19 september 2013 werd aangekondigd. Deze herwaardering leidt tot de boeking van een meerwaarde die een positieve impact van 118,2 miljoen EUR heeft op het resultaat (aandeel van de groep) voor het boekjaar. Ingevolge de toepassing van dezelfde norm diende de verworven participatie van DEME te worden gewaardeerd tegen de waarde van de 12.222.222 aandelen van CFE die in ruil voor de inbreng werden uitgegeven en die gewaardeerd werden tegen de beurswaarde op de dag van de verwerving, meer bepaald op 24 december 2013. De toepassing van de IFRS3-norm heeft zodoende tot gevolg gehad dat de boekhoudkundige nettowaarde van DEME 1.321 miljoen EUR bedraagt en een goodwill van 459,7 miljoen EUR werd geboekt. De vergelijking van deze boekhoudkundige nettowaarde met een raming van de realiseerbare waarde van DEME, zoals vereist door de IAS36 – Waardevermindering van activa – heeft een waardevermindering van deze goodwill met 207,4 miljoen EUR tot gevolg gehad. Deze transactie heeft dus een impact van -89,2 miljoen EUR gehad op het resultaat (aandeel van de groep) over het boekjaar.

COMMENTAAR OP DE GECONSOLIDEERDE STAAT VAN DE FINANCIËLE TOESTAND, DE KASSTROMEN EN DE INVESTERINGEN De financiële structuur is versterkt door de kapitaalverhoging die in het vierde kwartaal heeft plaatsgevonden, en het eigen vermogen bedraagt 1.203,1 miljoen EUR op 31 december 2013 (530,8 miljoen EUR per 31 december 2012). De financiële nettoschuldenlast * bedraagt 781,4 miljoen EUR waarvan 711,6 miljoen EUR gerelateerd zijn aan DEME en 60,0 miljoen EUR gerelateerd zijn aan CFE zonder DEME. Het saldo (9,8 miljoen EUR) bestaat uit de lopende niet vervallen intresten. Door de wijziging van de consolidatiekring omvat de schuldenlast nu 100% van DEME. Op een vergelijkbare basis bedroeg ze 936 miljoen EUR op 30 juni 2013 en 771 miljoen EUR op 31 december 2012. Deze financiële schuldenlast is opgesplitst in een langetermijnschuldenlast van 849 miljoen EUR en een positieve nettokaspositie van 67 miljoen EUR. Per 31 december werd de obligatielening die CFE in mei 2011 heeft uitgegeven, opgenomen binnen de kortetermijnschulden, gelet op de mogelijkheid voor de obligatiehouders om de terugbetaling te vragen als gevolg van de wijziging van het aandeelhouderschap. De kasstromen afkomstig uit de investeringsverrichtingen, bedragen voor het boekjaar 59 miljoen EUR, in vergelijking met 197 miljoen EUR in 2012 (in deze gegevens is DEME voor 50% geïntegreerd). Deze kasstromen verminderen fors als gevolg van het einde van het investeringsplan van DEME. De kasstromen voortkomende uit de verwerving van 50% van de kaspositie van DEME bedragen 166,7 miljoen EUR. De behoefte aan werkkapitaal neemt lichtjes toe als gevolg van de financiering, tijdens de bouwfase, van het politiebureau in Charleroi. De vorderingen die uit deze werf voortvloeiden, zullen op het einde van boekjaar 2014 worden verkocht aan een bank. CFE beschikt voor de algemene financiering van de vennootschap over bevestigde langetermijnkredietlijnen ten belope van 100 miljoen EUR, waarvan 70 miljoen EUR op 31 december 2013 niet werden gebruikt. De bankconvenanten worden nageleefd. Voor de aankoop van baggerschepen en ander maritiem materiaal door DEME werden specifieke financieringen aangegaan die door deze activa worden gewaarborgd. Bovendien heeft DEME, in het eerste kwartaal van 2013, een obligatielening uitgegeven met een looptijd van 6 jaar en voor een bedrag van 200 miljoen EUR (100% DEME). Op deze lening is volledig ingeschreven. * De financiële nettoschuldenlast per 31 december 2013 houdt geen rekening met de reële waarde van afgeleide producten die, per 31 december 2013, een passief van 41 miljoen EUR vertegenwoordigen

131

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Boekjaar afgesloten op 31 december (in duizend EUR)

2013 (DEME aan 50%)

2012 (DEME aan 50%)

64.885

150.008

Kasstromen uit bedrijfsactiviteiten

-196.971

Kasstromen uit investeringsactiviteiten

-59.083

Aanschaf DEME

166.702

-

41.130

95.152

Netto toename/afname van de liquide middelen

213.634

48.189

Eigen vermogen aandeel van de groep bij opening

524.612

499.748

1.193.153

524.612

Nettoresultaat aandeel van de groep van het jaar **

7.929

49.363

ROE ***

1,5%

9,9%

Kasstromen uit financieringsactiviteiten

Eigen vermogen aandeel van de groep bij sluiting

1

** Nettoresultaat aandeel van de groep vóór de specifieke eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging. *** ROE berekend op het nettoresultaat aandeel van de groep van het jaar (vóór de specifieke boekingen eigen aan de kapitaalverhoging en aan de verwerking van de goodwill als gevolg van de integratie van 50% van de aandelen van DEME, die het voorwerp uitmaken van de inbreng en de kapitaalverhoging). 1 Gelet op de betaling van de laatste investeringsschijven tijdens het eerste trimester 2013, bedraagt de tegenwaarde in cash van de investeringen van DEME voor 2013, 209 miljoen EUR (DEME aan 100%).

2. STATUTAIRE REKENINGEN

(in duizend EUR)

De omzet van CFE NV is gedaald. Dit is te wijten aan de vermindering van de activiteit Burgerlijke bouwkunde en een vermindering van de activiteit Gebouwen in het zuiden van het land. Het bedrijfsresultaat is negatief, meer bepaald als gevolg van de zware verliezen die m.b.t. het scholenproject in de Duitstalige gemeenschap werden geleden, onvoldoende activiteit bij de burgerlijke bouwkunde gekoppeld aan de moeilijke uitvoering van enkele werven in het Waalse gewest, herstructureringsmaatregelen, en de opvraging van een bankgarantie m.b.t. een oude werf. De opbrengst van de financiële vaste activa is verminderd als gevolg van de daling van de door de filialen betaalde dividenden. De uitzonderlijke kosten zijn het gevolg van de maatregelen die werden genomen om de moeilijkheden te bekampen waarmee bepaalde filialen te maken hebben. Het nettoresultaat is gelijk aan -24,7 miljoen EUR.

2013

2012

Bedrijfsopbrengsten

381.040

407.806

Omzet

293.572

349.506

Bedrijfsresultaat (verlies)

-32.389

-721

Financieel nettoresultaat

16.974

24.294

Resultaat uit de gewone bedrijfsuitoefening

-15.415

23.574

124

44

-9.376

-273

-24.667

23.345

-33

-4

-24.700

23.341

Uitzonderlijke opbrengsten Uitzonderlijke kosten Resultaat vóór belastingen Belastingen Resultaat

3. VERGOEDING VAN HET KAPITAAL De raad van bestuur van CFE NV stelt aan de algemene vergadering van 30 april 2014 de uitkering voor van een brutodividend per aandeel van 1,15 EUR, overeenstemmend met 0,8625 EUR netto, meer bepaald een uitkering van 29.111.654,30 EUR. De overgedragen winst na uitkering is gelijk aan 610.271,18 EUR.

132

CFE JAARVERSLAG 2013

Verklaring van corporate governance

2. SAMENSTELLING VAN DE RAAD VAN BESTUUR

1. CORPORATE GOVERNANCE De vennootschap neemt de Belgische Corporate Governance Code 2009 als referentiecode aan. Het corporate governance charter van CFE, dat opgesteld werd op basis van de referentiecode, kan geraadpleegd worden op de website van de vennootschap (www.cfe.be). Het corporate governance charter werd op 24 december 2013 gewijzigd met het oog op de aanpassing van: • het aantal aandelen van de vennootschap dat van 13.092.260 stijgt tot 25.314.482 • het onderschreven maatschappelijk kapitaal dat 41.329.482,42 EUR bedraagt (voordien 21.374.971,41 EUR) • het maximum aantal bestuurders dat nu veertien bedraagt (vroeger twaalf) In haar corporate governance charter past CFE de principes toe van de Belgische Corporate Governance Code 2009 Voor CFE reikt corporate governance bovendien verder dan alleen de naleving van de code. CFE acht het immers onontbeerlijk om de leiding van zijn activiteiten te baseren op een gedrags- en besluitvormingsethiek en op een diep verankerde corporate governance-cultuur. Het corporate governance charter van CFE wordt momenteel grondig herzien. Een nieuwe versie zal in 2014 gepubliceerd worden.

Op 31 december 2013 bestaat de raad van bestuur van CFE uit dertien leden, die op de onderstaande datums in functie zijn getreden en van wie het mandaat onmiddellijk afloopt na de resp. gewone algemene vergadering van aandeelhouders in de hierna weergegeven jaren :

Infunctie­ treding

Vervaljaar van het mandaat

NV C.G.O., vertegen­­woordigd door de heer Philippe Delaunois **

06.05.2010

2014

Renaud Bentégeat *

18.09.2003

2017

Luc Bertrand

24.12.2013

2017

John-Eric Bertrand

24.12.2013

2017

Jan Suykens

24.12.2013

2017

Koen Janssen

24.12.2013

2017

Piet Dejonghe

24.12.2013

2017

Alain Bernard

24.12.2013

2017

Philippe Delusinne

07.05.2009

2016

Christian Labeyrie

06.03.2002

2016

Consuco NV, vertegen­ woordigd door de heer Alfred Bouckaert

06.05.2010

2014

BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais

03.05.2007

2015

Jan Steyaert

07.05.2009

2016

* Gedelegeerd bestuurder belast met het dagelijks bestuur ** De heer Philippe Delaunois was sinds 5 mei 1994 ten persoonlijken titel bestuurder van CFE

Op de algemene vergadering van 30 april 2014 zal de raad van bestuur de aandeelhouders voorstellen om het mandaat van twee bestuurders te verlengen voor een beperkte periode van twee jaar. Deze beperkte periode van de nieuwe mandaten wordt gerechtvaardigd door de verplichte naleving door de vennootschap van de Wet van 28 juli 2011 tot invoering van het quotum vrouwen in de raden van bestuur van beursgenoteerde vennootschappen. Vanaf 1 januari 2017 zal de raad van bestuur van de vennootschap uit tenminste één derde vrouwen moeten samengesteld zijn.

133

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

2.1 MANDATEN EN FUNCTIES VAN DE BEDRIJFSMANDATARISSEN Bestuurders Onderstaande tabel geeft een overzicht van de mandaten en functies van de dertien bestuurders op datum van 31 december

NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois

Voorzitter van de raad van bestuur Bestuurder

Philippe Delaunois, geboren in 1941, is burgerlijk ingenieur staal van de Faculté Polytechnique te Bergen, commercieel ingenieur van de Université de l’Etat te Bergen en heeft een diploma van de Harvard Business School. Hij oefende het grootste gedeelte van zijn carrière uit in de staalindustrie en was tot 1999 gedelegeerd bestuurder en directeur-generaal van Cockerill-Sambre. Officier in de Leopoldsorde en Ridder van het Erelegioen, in 1989 uitgeroepen tot manager van het jaar, voorzitter van de Union Wallonne des Entreprises tussen 1990 en 1993, en sinds 1990 ereconsul van Oostenrijk voor Henegouwen en Namen

CFE Hermann-Debrouxlaan 40-42 B-1160 Brussel

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen Bestuurder van Mobistar Bestuurder van SABCA B – niet-beursgenoteerde vennootschappen Bestuurder van Integrale, gemeenschappelijke verzekeringskas Bestuurder van CLi Bestuurder van CLE Bestuurder van DEME Bestuurder van ETEC C - verenigingen Bestuurder van vzw Europalia Bestuurder van vzw Leopoldsorde Bestuurder van de Muziekkapel Koningin Elisabeth

134

CFE JAARVERSLAG 2013

Renaud Bentégeat

Gedelegeerd Bestuurder

CFE Hermann-Debrouxlaan 40-42 B-1160 Brussel

Renaud Bentégeat, geboren in 1953, heeft een licentie in publiek recht, een Diplôme d’Études Approfondies in publiek recht, en een D.E.A in Analyse Politique Approfondie. Hij is afgestudeerd aan het Institut d’Etudes Politiques van Bordeaux. Hij is zijn carrière in 1978 in de onderneming Campenon Bernard begonnen. Nadien heeft hij achtereenvolgens de functies bekleed van hoofd juridische zaken, directeur communicatie, administratief directeur en secretaris generaal, verantwoordelijk voor de juridische, communicatie-, administratie- en human resources-afdeling bij de Compagnie Générale de Bâtiment et de Construction (CBC). Van 1998 tot 2000 was hij regionaal directeur Bâtiment Ile-de-France van Campenon Bernard SGE, alvorens te zijn benoemd tot adjunct-directeur-generaal bij VINCI Construction, waar hij verantwoordelijk was voor de filialen van de groep VINCI Construction in Midden-Europa en gedelegeerd bestuurder was bij Bâtiments et Ponts Construction en Bâtipont Immobilier in België. Sinds 2003 is hij gedelegeerd bestuurder van CFE. Renaud Bentégeat is officier in de Leopoldsorde en ridder in de Nationale Orde van Verdiensten (Frankrijk). Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen Gedelegeerd bestuurder van CFE B – niet-beursgenoteerde vennootschappen Bestuurder van Amart Bestuurder van Bavière Developpement Bestuurder van BPC Bestuurder van CLi Bestuurder van IFC Bestuurder van CFE Polska Bestuurder van CIW Bestuurder van CLE Bestuurder van CM Bestuurder van DEME Bestuurder van Rent-A-Port Bestuurder van Rent-A-Port-Energy Bestuurder van Promotion Léopold Bestuurder van SFE Bestuurder van Sogech Lid van de Raad van Toezicht van CFE Hongarije Voorzitter directeur-generaal van Compagnie Générale de Bâtiment et de Construction (CBC) Voorzitter directeur-generaal van Ufimmo C - verenigingen Voorzitter van de Franse Kamer voor Handel en Nijverheid in België Bestuurder van de Vereniging der Belgische Aannemers van Grote Bouwwerken (ADEB-VBA) Adviseur buitenlandse handel voor Frankrijk Bestuurder van de Union des Chambres françaises de Commerce et d’Industrie (UCCIFE)

135

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Luc Bertrand

Bestuurder

Ackermans & van Haaren Begijnenvest 113 B- 2000 Antwerpen

Luc Bertrand, geboren in 1951, behaalde in 1974 het diploma van handelsingenieur (KU Leuven). Luc Bertrand begon zijn carrière bij Bankers Trust, waar hij de functie van Vicevoorzitter en Regional Sales Manager, Noord-Europa, uitoefende. In 1985 werd hij benoemd tot bestuurder van Ackermans & van Haaren, waar hij sinds 1986 in functie is.

Lid van het benoemingsen remuneratiecomité vanaf 22 januari 2014

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen Bestuurder en Voorzitter van het uitvoerend comité van Ackermans & van Haaren Voorzitter van de raad van bestuur van Leasinvest Real Estate Bestuurder van Atenor Group Bestuurder van Groep Flo Bestuurder van Sipef Bestuurder van Schroders B – niet-beursgenoteerde vennootschappen Voorzitter van de raad van bestuur van DEME Voorzitter van de raad van bestuur van Dredging International Voorzitter van de raad van bestuur van Finaxis Voorzitter van de raad van bestuur van Sofinim Voorzitter van de raad van bestuur van Egemin International Voorzitter van de raad van bestuur van Tour & Taxis (Kon. Pakhuis, Openb. Pakhuis, Parking) Voorzitter van de raad van bestuur van Van Laere Bestuurder van AvH Coordination Center Bestuurder van Anfima Bestuurder van Axe Investments Bestuurder van Baarbeek BV Bestuurder van Bank J. Van Breda & C° Bestuurder van Belfimas Bestuurder van BOS Bestuurder van Brinvest Bestuurder van Delen Investments CVA Bestuurder van Delen Private Bank Bestuurder van DEME Coordination Center Bestuurder van Extensa Group Bestuurder van Gemeni Natural Resources Bestuurder van de Groupe Financière Duval Bestuurder van Holding Groupe Duval (FR) Bestuurder van JM Finn & Co (UK) Bestuurder van Leasinvest Immo Lux Sicav Bestuurder van Manuchar Bestuurder van N.M.C. Bestuurder van Profimolux Bestuurder van Rent-A-Port Bestuurder van Rent-A-Port-Energy Bestuurder van Scaldis Invest Bestuurder van Tour & Taxis (Project T&T) Bestuurder van ING Belgium Bestuurder van Thorton & Co C - verenigingen Voorzitter van Middelheim Promotors Lid van de raad van bestuur van de KU Leuven Lid van de raad van bestuur van het Institut de Duve Lid van de raad van bestuur van het Instituut Tropische Geneeskunde Lid van de raad van bestuur van het Museum Mayer van den Bergh Voorzitter van Guberna (Belgian Governance Institute) Vicevoorzitter van VOKA Lid van de raad van bestuur van INSEAD België Lid van de raad van bestuur van Vlerick Leuven Gent School Lid van de raad van bestuur van VKW Synergia

136

CFE JAARVERSLAG 2013

John-Eric Bertrand

Bestuurder

Ackermans & van Haaren Begijnenvest 113 B- 2000 Antwerpen

John-Eric Bertrand, geboren in 1977, behaalde na zijn studies handelsingenieur (UCL 2001, magna cum laude), een Master in International Management (CEMS, 2002) en een MBA in Insead (2006). Voordat hij bij Ackermans & van Haaren in dienst trad, heeft John-Eric Bertrand gewerkt als senior auditor bij Deloitte en senior consultant bij Roland Berger Strategy Consultants. Sinds 1 september 2008 is hij Investment Manager bij Ackermans & van Haaren. Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Bestuurder van Sagar Cements B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Bestuurder van Alfa Park Bestuurder van Egemin International Bestuurder van Egemin NV Bestuurder van Oriental Quarries & Mines Bestuurder van Van Laere Bestuurder van Bracht, Deckers & Mackelbert (BDM) Bestuurder van Assurances Continentales (Asco) Bestuurder van Holding Groupe Duval Bestuurder van AvH Resources India Bestuurder van de Groep Thiran Lid van het investeringscomité van Inventures

Jan Suykens

Bestuurder

Ackermans & van Haaren Begijnenvest 113 B- 2000 Antwerpen

Jan Suykens, geboren in 1960, is licentiaat in de toegepaste economische wetenschappen (UFSIA, 192) en behaalde een MBA in de Colombia University (1984). Hij werkte vele jaren bij de Generale Bank in de afdeling Corporate & Investment Banking voordat hij in 1990 Ackermans & van Haaren vervoegde. Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Lid van het uitvoerend comité van Ackermans & van Haaren Bestuurder van Leasinvest Real Estate B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Voorzitter van de raad van bestuur van Anima Care Voorzitter van de raad van bestuur van Delen Private Bank Voorzitter van de raad van bestuur van Bank J. Van Breda & C. Bestuurder van Delen Private Bank Luxembourg Bestuurder van Corelio Bestuurder van DEME Bestuurder van Extensa Group Bestuurder van Van Laere Bestuurder van AvH Coordination Center Bestuurder van Anfima Bestuurder van Gemini Natural Resources Bestuurder van T&T Koninklijk Pakhuis Bestuurder van T&T Parking Bestuurder van T&T Openbaar Pakhuis Bestuurder van Profimolux Bestuurder van Sofinim Bestuurder van Leasinvest Immo Lux Bestuurder van Mediacore Bestuurder van JM Finn & Co Bestuurder van Project TT Bestuurder van ABK Bank

137

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Koen Janssen

Bestuurder

Ackermans & van Haaren Begijnenvest 113 B- 2000 Antwerpen

Koen Janssen, geboren in 1970, behaalde, na zijn studies burgerlijk ingenieur elektromechanica (KU Leuven, 1993), een MBA in IEFSI (Frankrijk, 1994). Hij werkte voor Recticel, ING Investment Banking en ING Private Equity, vooraleer, in 2001, een functie te bekleden bij Ackermans & van Haaren. Sinds 1 april 2012 is hij lid van het uitvoerend comité van Ackermans & van Haaren. Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Lid van het uitvoerend comité van Ackermans & van Haaren B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Voorzitter van de raad van bestuur van Nationale Maatschappij der Pijpleidingen Bestuurder van DEME en lid van het auditcomité Bestuurder van NMC en lid van het auditcomité Bestuurder van Max Green Bestuurder van Bedrijvencentrum Regio Mechelen Bestuurder van Dredging International Bestuurder van Ligno Power Bestuurder van Napro (JV SNTC-Air Products) Bestuurder van Nitraco (SNTC-Praxair) Bestuurder van Quinten Matsys (filiale SNTC) Bestuurder van Rent-A-Port Bestuurder van Rent-A-Port Energy Bestuurder van Canal Re (filiale SNTC) Bestuurder van Sofinim Lux

Piet Dejonghe

Bestuurder

Ackermans & van Haaren Begijnenvest, 113 B- 2000 Antwerpen

Piet Dejonghe, geboren in 1966, behaalde, na zijn studies licentiaat in de rechten (KU Leuven, 1989), een postgraduaat beheer aan de KU Leuven (1990) en een MBA in Insead (1993). Voordat hij in 1995 in dienst trad bij Ackermans & van Haaren was hij geattacheerd advocaat bij Loeff Claeys Verbeke en was hij er actief als consultant bij Boston Consulting Group.

Lid van het auditcomité vanaf 22 januari 2014

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Lid van het uitvoerend comité van Ackermans & van Haaren Bestuurder van Groep Flo B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Voorzitter van de raad van bestuur van Distriplus Voorzitter van de raad van bestuur van Trasys Group Bestuurder van Delen Private Bank Bestuurder van Bank J. Van Breda & C° Bestuurder van de financiële Groep Duval Bestuurder van Brinvest Bestuurder van Delen Private Bank Luxembourg Bestuurder van Financière Flo Bestuurder van Profimolux Bestuurder van Sofinim Bestuurder van GB-INNO-BM Bestuurder van Ligno Power Bestuurder van GIB Corporate Services Bestuurder van Baloise Belgium Bestuurder van Holding Groupe Duval

138

CFE JAARVERSLAG 2013

Alain Bernard

Bestuurder

DEME Haven 1025 Scheldedijk, 30 B-2070 Zwijndrecht

Alain Bernard, geboren in 1955, behaalde het diploma van burgerlijk ingenieur bouwkunde (KU Leuven, 1978) en burgerlijk ingenieur industrieel beheer (KU Leuven, 1979). Alain Bernard trad in 1980 bij DEME in dienst als project manager. Hij was directeur-generaal van Dredging International en COO van de groep DEME tussen 1996 en 2006. In 2006 werd Alain Bernard benoemd tot CEO van de Groep DEME. Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Chief Executive Officer van DEME Bestuurder van diverse filialen van DEME Bestuurder van Aquafin C - verenigingen Voorzitter van de ‘Belgian Dredging Association’

Philippe Delusinne

Onafhankelijk bestuurder

RTL Belgium Jacques Georginlaan 2 B-1030 Brussel

Philippe Delusinne, geboren in 1957, is houder van het diploma van Marketing & Distributie van het ISEC te Brussel en van een Short MBA aan het Sterling Institute van Harvard. Hij startte zijn carrière bij Ted Bates als account executive. Vervolgens vervulde hij de functies van account manager bij Publicis, client service director bij Impact FCB, deputy general manager bij McCann Erickson en chief executive officer bij Young & Rubicam in 1993. Sinds maart 2002 is hij chief executive officer van RTL Belgium.

Lid van het auditcomité

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Lid van de Raad van Toezicht van Métropole Télévision (M6), Parijs B – in niet-beursgenoteerde ondernemingen Gedelegeerd bestuurder van RTL Belgium NV Gedelegeerd bestuurder van Radio H NV Gedelegeerd bestuurder van RTL Belux SA Voorzitter en gedelegeerd bestuurder van IP Plurimedia Vertegenwoordiger CLT-UFA, Gedelegeerd bestuurder van Cobelfra Vertegenwoordiger CLT-UFA, Gedelegeerd bestuurder van New Contact Gedelegeerd bestuurder van INADI Bestuurder van CLT-UFA Voorzitter van HOME SHOPPING SERVICE BELGIQUE C - verenigingen Lid van de Hoge Raad voor de Audiovisuele Sector Ondervoorzitter van de Koninklijke Muntschouwburg Voorzitter van De vrienden van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België Voorzitter van Association of Commercial Television in Europe (A.C.T.) Bestuurder van Association pour l’Autorégulation de la Déontologie Journalistique (AADJ) ASBL

139

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Christian Labeyrie

Bestuurder

VINCI 1, cours Ferdinand-de-Lesseps, F-92851 Rueil-Malmaison Cedex

Christian Labeyrie, geboren in 1956, is adjunct-directeur-generaal, financieel directeur en lid van het uitvoerend comité van de groep VINCI. Alvorens werkzaam te zijn binnen de groep VINCI in 1990, heeft hij verschillende functies uitgeoefend in de groepen Rhône Poulenc en Schlumberger. Hij is zijn carrière in de banksector begonnen. Christian Labeyrie is afgestudeerd aan de HEC, de l’Escuela Superior de Administración de Empresas (Barcelona) en de Mc Gill University (Canada). Tevens is hij in het bezit van een DECS (Diplôme d’Etudes Comptables Supérieures). Hij is ridder bij het Légion d’honneur en ridder in de Nationale Orde van Verdienste.

Lid van het auditcomité

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Lid van het uitvoerend comité van VINCI B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Bestuurder van Eurovia Bestuurder van VINCI Park Bestuurder van ASF Bestuurder van Escota Bestuurder van Arcour Bestuurder van het consortium Stade de France Bestuurder van VFI Bestuurder van de maatschappij LCL Actions Euro van de Groep Crédit agricole Asset management Lid van de Raad van Toezicht van VINCI Deutschland Lid van de Raad van de Banque de France - filiaal in Hauts-de-Seine

Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert

Onafhankelijk bestuurder

Alfred Bouckaert, geboren in 1946, is licentiaat in de economische wetenschappen (KUL). Hij startte zijn carrière in 1968 als beursmakelaar bij JM Finn & Co in Londen. In 1972 trad hij in dienst bij Chase Manhattan Bank, waar hij verschillende commerciële functies en kredietfuncties uitoefende voordat hij commercial banking manager voor België werd. In 1984 werd hij genoemd tot general manager van Chase in Kopenhagen (Denemarken). Twee jaar later werd hij general manager en country manager van Chase in België. In 1989 werden de Belgische activiteiten van Chase Manhattan Bank verkocht aan Crédit Lyonnais. Alfred Bouckaert was verantwoordelijk voor de fusie van de Belgische operationele activiteiten van Chase en Crédit Lyonnais. In 1994 vroeg Crédit Lyonnais aan Alfred Bouckaert om de Europese activiteiten van de bank te leiden. In 1999 werd hij directeur van AXA Royale Belge. AXA benoemde hem ook tot country manager voor de Benelux. In 2005 werd hij algemeen directeur van de regio ‘Noord-Europa’ (België, Nederland, Luxemburg, Duitsland en Zwitserland). Van oktober 2006 tot mei 2010 was hij lid van het directiecomité van AXA en verantwoordelijk voor de activiteiten in de regio Noord-, Midden- en Oost-Europa. In april 2007 werd hij benoemd tot voorzitter van de raad van bestuur van AXA Belgium NV, een functie die hij heeft geoefend tot 27 april 2010. In 2011, werd hij benoemd tot voorzitter van de raad van bestuur van Belfius Bank & Verzekeringen.

de Foestraetslaan, 33A B-1180 Brussel Lid van het auditcomité vanaf 22 januari 2014 Lid van het benoemingsen remuneratiecomité

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Bestuurder van Leasinvest Real Estate B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Bestuurder van KBL Banque Bestuurder van Mauritius Commercial Union Ltd. Bestuurder van Vandemoortele Bestuurder van Ventosia (sicav van de notarissen)

140

CFE JAARVERSLAG 2013

Bestuurder van Vesalius Biocapital II Arkiv Voorzitter van First Retail International C - verenigingen Bestuurder van de Franse kamer voor Handel en Nijverheid in België Bestuurder van het Instituut de Duve (ICP)

BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais

Onafhankelijk bestuurder

Ciska Servais is vennoot bij het advocatenkantoor Astrea. Zij is actief op het vlak van administratief recht, in het bijzonder milieurecht en ruimtelijke ordening, evenals vastgoedrecht en bouwrecht. Zij heeft een uitgebreide ervaring inzake adviesverlening, gerechtelijke procedures en onderhandelingen. Zij is docente en geeft regelmatig voordrachten in het kader van seminaries. Zij studeerde af aan de Universiteit Antwerpen als licentiaat in de rechten (1989) en behaalde bijkomend een Master (LL.M) aan de Vrije Universiteit Brussel in International Legal Cooperation (1990). Bovendien behaalde zij een Bijzondere Licentie in de Milieukunde aan de Universiteit Antwerpen (1991). Zij startte haar stage in 1990 bij het Advocatenkantoor Van Passel & Greeve. Zij werd vennoot bij Van Passel & Vennoten in 1994, en vervolgens bij Lawfort in 2004. In 2006 richtte zij het advocatenkantoor Astrea mee op. Ciska Servais publiceert voornamelijk op het vlak van milieurecht, onder meer aangaande het bodemsaneringsdecreet, de milieuaansprakelijkheid en de grondverzetregeling. Zij is ingeschreven aan de Antwerpse Balie.

Boerenlegerstraat, 204 B-2650 Edegem Voorzitter van het benoemingsen remuneratiecomité

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Voorzitter van het Auditcomité van MONTEA Comm. VA. Lid van het Benoemings- en Remuneratiecomité van MONTEA Comm. VA B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Astrea bv cvba

Jan Steyaert

Onafhankelijk bestuurder

Mobistar Reyerslaan 70 B-1030 Brussel

Jan Steyaert, geboren in 1945, oefende het grootste deel van zijn carrière uit in de telecommunicatiesector. Hij startte aanvankelijk bij een bedrijfsrevisor. In 1970 trad hij in dienst van Telindus (beursgenoteerde vennootschap) en bekleedde achtereenvolgens de functie van CFO, CEO en voorzitter van de raad van bestuur van Telindus Group en van zijn filialen. Hij heeft deze functie bekleed tot en met 2006. Sinds de oprichting van Mobistar (1995) is hij lid van de raad van bestuur en sinds 2003 voorzitter. Hij is officier in de orde van Leopold II en werd bekroond met het kruis van ridder in de kroonorde.

Voorzitter van het auditcomité

Uitgeoefende mandaten A – in beursgenoteerde ondernemingen: Voorzitter van Mobistar B – niet-beursgenoteerde ondernemingen Bestuurder van Credoc Bestuurder van Portolani Bestuurder van Automation Bestuurder van e-Novates Bestuurder van Blue Corner Bestuurder van 4iS C - verenigingen Bestuurder van Anima Eterna vzw Bestuurder van VVW vzw Voorzitter van de Stichting en het Museum Dhondt-Dhaenens in Deurle

141

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Bestuurders voor wie de verlenging van het mandaat wordt voorgesteld aan de gewone algemene vergadering Het bestuurdersmandaat van NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois, loopt ten einde na de gewone algemene vergadering van 30 april 2014. Aan bedoelde algemene vergadering van 30 april 2014 zal worden voorgesteld om het bestuurdersmandaat van NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois, te verlengen met een termijn van twee jaar, die op het einde van de gewone algemene vergadering van 2016 ten einde zal lopen. In toepassing van de onafhankelijkheidscriteria die door artikel 526 van het Wetboek van vennootschappen en door de Belgische Corporate Governance Code zijn gedefinieerd, heeft NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois, niet de hoedanigheid van onafhankelijk bestuurder. Het bestuurdersmandaat van Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert, loopt na de gewone algemene vergadering van 30 april 2014 ten einde. Aan bedoelde algemene vergadering van 30 april 2014 zal worden voorgesteld om het bestuurdersmandaat van Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert, te verlengen met een termijn van twee jaar, die op het einde van de gewone algemene vergadering van 2016 ten einde zal lopen. In toepassing van de onafhankelijkheidscriteria die door artikel 526 van het Wetboek van vennootschappen en door de Belgische Corporate Governance Code zijn gedefinieerd, heeft Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert, niet de hoedanigheid van onafhankelijk bestuurder. 2.2 BEOORDELING VAN DE ONAFHANKELIJKHEID VAN DE BESTUURDERS Van de dertien leden van de raad van bestuur, op 31 december 2013, zijn er negen die niet als onafhankelijke bestuurders kunnen worden gekwalificeerd in de zin van artikel 526 ter van het Wetboek van Vennootschappen en van de Belgische Corporate Governance Code • Renaud Bentégeat, gedelegeerd bestuurder van de vennootschap • Alain Bernard, gedelegeerd bestuurder van DEME, voor 100% een filiaal van de vennootschap • Luc Bertrand, Jan Suykens, Piet Dejonghe, Koen Janssen en John-Eric Bertrand, die de controleaandeelhouder, Ackermans & van Haaren, vertegenwoordigen • Christian Labeyrie, die VINCI Construction vertegenwoordigt als aandeelhouder voor 12,11% • NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois, omdat de heer Delaunois meer dan twee opeenvolgende mandaten heeft uitgeoefend Overeenkomstig de beslissing van de algemene vergaderingen van 7 mei 2009, 6 mei 2010 en 5 mei 2011 zijn de onafhankelijke bestuurders: Philippe Delusinne, BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais, Jan Steyaert en Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert. Weze opgemerkt dat de onafhankelijke bestuurders van CFE hun opdracht in alle onafhankelijkheid hebben kunnen uitoefenen. 2.3 SITUATIE VAN DE BEDRIJFSMANDATARISSEN Geen enkele bestuurder van CFE (I) is ooit wegens fraude veroordeeld of door een regelgevende instantie aangeklaagd of veroordeeld tot een publiekrechtelijke sanctie (II), betrokken geweest bij een faillissement of onder sekwester geplaatst of in staat van faillissement gesteld (III) of door een rechtbank ontzet uit het recht op te treden als lid van een raad van

142

bestuur, directieraad of raad van toezicht voor rekening van een emittent, of om te bemiddelen bij het beheren of uitvoeren van transacties van een emittent. 2.4 BELANGENCONFLICT 2.4.1 Gedragsregels Van alle bestuurders wordt onafhankelijkheid van beoordeling geëist, zowel van de uitvoerend als van de niet-uitvoerend bestuurders, en, wat de niet uitvoerend bestuurders betreft, ongeacht of zij onafhankelijk zijn of niet. Elke bestuurder organiseert zijn persoonlijke en professionele zaken derwijze dat rechtstreekse of onrechtstreekse belangenconflicten met de vennootschap worden vermeden. De raad van bestuur waakt bijzonder over mogelijke belangenconflicten met een bestuurder of met een vennootschap van de groep, en over de naleving van de bijzondere procedures voorgeschreven in de artikelen 523 en 524 van het Wetboek van vennootschappen . Transacties of andere contractuele relaties tussen de vennootschap, met inbegrip van verbonden vennootschappen, en bestuurders moeten aan normale marktvoorwaarden worden afgesloten. Het is uitvoerend bestuurders niet toegestaan met de vennootschap rechtstreeks of onrechtstreeks een overeenkomst af te sluiten over de levering van bezoldigde diensten zonder de expliciete toestemming van de raad van bestuur. Zij zijn verplicht de voorzitter te raadplegen die zal beslissen of het verzoek tot afwijking al dan niet aan de raad van bestuur wordt voorgelegd. 2.4.2 Toepassing van de procedures Bij weten van CFE, heeft geen enkele bestuurder dit jaar een belangenconflict gehad en werden de toepasselijke gedragsregels nageleefd. Weze opgemerkt dat sommige bestuurders mandaten uitoefenen in andere vennootschappen die soms concurrerende activiteiten uitoefenen. Bovendien, werden zes bestuurders benoemd op voorstel van de groep Ackermans & van Haaren, controleaandeelhouder van CFE. 2.5 BEOORDELING VAN DE RAAD VAN BESTUUR, VAN ZIJN COMITÉS EN VAN DE BESTUURDERS 2.5.1 Beoordelingswijze Met de hulp van het benoemings- en remuneratiecomité en eventueel ook van externe deskundigen, en onder leiding van zijn voorzitter beoordeelt de raad van bestuur geregeld de eigen samenstelling, omvang en werking, alsook de samenstelling, omvang en werking van de gespecialiseerde comités van de raad van bestuur. De bedoeling is de corporate governance voortdurend te verbeteren, rekening houdend met de eventueel gewijzigde omstandigheden. Bij die evaluatie gaat de raad van bestuur onder meer na of – zowel in de raad van bestuur als in de gespecialiseerde comités van de raad van bestuur – belangrijke kwesties adequaat worden voorbereid en besproken. Hij verifieert de effectieve bijdrage van elke bestuurder gelet op zijn competentie en op zijn aanwezigheid op de vergaderingen, alsook zijn constructieve inzet tijdens de besprekingen en de besluitvorming, en beoordeelt of de huidige samenstelling van de raad van bestuur en van de comités overeenstemt met wat wenselijk is. Er wordt ook bijzondere aandacht besteed aan de beoordeling van de voorzitter van de raad van bestuur. De raad van bestuur trekt lering uit de evaluatie van zijn prestaties; hij speelt zijn sterke punten uit en pakt tegelijk zijn zwakke punten aan. Desgevallend impliceert dit een voorstel

CFE JAARVERSLAG 2013

tot benoeming van nieuwe leden, tot het niet herkiezen van bestaande leden of tot goedkeuring van andere geschikt geachte maatregelen om de raad van bestuur doeltreffend te laten werken. Hetzelfde geldt voor de gespecialiseerde comités. De niet-uitvoerend bestuurders evalueren eenmaal per jaar hun interactie met het uitvoerend management. Daartoe komen zij eenmaal per jaar bijeen zonder de gedelegeerd bestuurder en zonder de eventuele andere uitvoerend bestuurders. 2.5.2 Beoordeling van de prestaties in 2013 In de loop van het tweede halfjaar van 2013 werd de raad van bestuur formeel geëvalueerd. Deze beoordeling gebeurde door de voorzitter van de raad van bestuur bijgestaan door GUBERNA – het instituut voor Bestuurders. De besluiten van deze evaluatie werden tijdens de raad van bestuur van 3 december 2013 uiteengezet.

3. WERKING VAN DE RAAD VAN BESTUUR EN VAN ZIJN COMITÉS 3.1 DE RAAD VAN BESTUUR Rol en bevoegdheden van de raad van bestuur Rol van de raad van bestuur De raad van bestuur voert zijn opdracht uit in het belang van de vennootschap. De raad van bestuur bepaalt de oriëntaties en de waarden, de strategie en het kernbeleid van de vennootschap. Hij bestudeert de grote operaties die daarop betrekking hebben, en keurt ze goed. Hij zorgt dat zij ten uitvoer worden gelegd en bepaalt alle nodige maatregelen voor de realisatie van het beleid. Hij beslist over het risiconiveau dat de vennootschap bereid is te nemen. De raad van bestuur streeft naar succes voor de vennootschap op lange termijn en steunt het ondernemend leiderschap dat instaat voor risico-evaluatie en -management. De raad van bestuur waakt erover dat de vennootschap over de nodige financiële en menselijke middelen kan beschikken om haar doelstellingen te realiseren, en creëert de nodige structuren en middelen voor de realisatie van de doelstellingen van de vennootschap. In het bijzonder besteedt de raad van bestuur aandacht aan het maatschappelijk verantwoord ondernemen, aan genderdiversiteit en aan diversiteit in het algemeen binnen de vennootschap. De raad van bestuur valideert de begroting, onderzoekt de rekeningen en keurt die goed. De raad van bestuur: • keurt het door de directie opgestelde algemene kader van interne controle en risicobeheer goed en beoordeelt de toepassing ervan • neemt alle nodige maatregelen om de integriteit van de financiële staten te garanderen • houdt toezicht op de prestaties van de commissaris • onderzoekt de prestaties van de gedelegeerd bestuurder en het Steering Committee • waakt erover dat de gespecialiseerde comités van de raad van bestuur op een efficiënte manier werken Bevoegdheden van de raad van bestuur Algemene bevoegdheden van de raad van bestuur Onder voorbehoud van de uitdrukkelijk aan de algemene vergadering van aandeelhouders voorbehouden bevoegdheden en binnen de perken van het maatschappelijke doel heeft de raad van bestuur de bevoegdheid om alle nodige of nuttige handelingen te stellen voor de realisatie van het

143

maatschappelijke doel van de vennootschap. Op de algemene vergadering brengt de raad van bestuur verslag uit aan de aandeelhouders over de uitoefening van zijn verantwoordelijkheden en het beheer. Hij stelt de voorstellen van beslissingen op die ter goedkeuring aan de algemene vergadering worden voorgelegd. Bevoegdheden van de raad van bestuur inzake kapitaalverhoging (toegestaan kapitaal) De algemene vergadering van aandeelhouders heeft de raad van bestuur gemachtigd om – in één of meerdere malen – het maatschappelijk kapitaal te verhogen met een bedrag van maximum 2.500.000 EUR exclusief uitgiftepremie, en dit bij wijze van geldelijke of niet-geldelijke inbrengen, door omzetting van reserves, met of zonder uitgifte van nieuwe aandelen. Binnen de grenzen van het toegestaan kapitaal is het de raad van bestuur die beslist over de uitgifte van aandelen en die de uitgiftevoorwaarden voor nieuwe aandelen waaronder de inschrijvingsprijs bepaalt. In het kader van het toegestaan kapitaal van CFE kunnen 1.531.260 bijkomende aandelen worden uitgegeven in geval van een kapitaalverhoging met uitgifte van aandelen op basis van het boekhoudkundige pari. Deze machtiging vervalt op 21 mei 2015, maar aan de buitengewone algemene vergadering van 30 april 2014 zal worden voorgesteld om deze machtiging te verlengen voor een periode van vijf jaar, en dit overeenkomstig de wettelijke bepalingen ter zake. Bevoegdheden van de raad van bestuur inzake de verwerving van eigen aandelen De algemene vergadering van aandeelhouders van 7 mei 2009 heeft de raad van bestuur van CFE gemachtigd om maximum 1.309.226 eigen aandelen van CFE aan te kopen. De aankoop kan gebeuren tegen een prijs die gelijk is aan het gemiddelde van de laatste twintig slotkoersen van het aandeel CFE op Euronext Brussel die onmiddellijk voorafgaan aan de aankoop, vermeerderd met maximum tien procent (10 %) of verminderd met maximum vijftien procent (15%). Deze toelating vervalt op 25 mei 2014, maar aan de buitengewone algemene vergadering van 30 april 2014 zal worden voorgesteld om deze toelating te verlengen voor een periode van vijf jaar, en dit overeenkomstig de wettelijke bepalingen ter zake. Voor de aankoop van eigen aandelen door CFE met het oog op de verdeling onder het personeel is geen beslissing van de algemene aandeelhoudersvergadering vereist. Krachtens een uitdrukkelijke bepaling in de statuten mogen de eigen aandelen die CFE aanhoudt en die ingeschreven zijn op de eerste markt van een effectenbeurs of tot de officiële notering op een effectenbeurs in een van de lidstaten van de Europese Unie zijn toegelaten, worden vervreemd zonder voorafgaande toelating van de algemene aandeelhoudersvergadering. Bevoegdheden van de raad van bestuur inzake uitgifte van obligaties. Onder voorbehoud van de toepassing van de wettelijke bepalingen ter zake kan de raad van bestuur beslissen tot de creatie en de uitgifte van obligaties, die eventueel in aandelen converteerbaar zijn. Werking van de raad van bestuur De raad van bestuur is dermate georganiseerd dat dat beslissingen steeds in het belang van de vennootschap worden genomen en dat de raad zijn taken efficiënt kan uitvoeren. De vergaderingen van de raad van bestuur De raad van bestuur vergadert op geregelde tijdstippen,

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

voldoende frequent om zich doeltreffend van zijn verplichtingen te kwijten en telkens wanneer het vennootschapsbelang het vereist. Zo heeft de raad meer vergaderingen gehouden en van langere duur, waarvan sommige gedeeltelijk werden gewijd aan de inspectie van projecten in aanbouw. In 2013 heeft de raad van bestuur beraadslaagd over alle belangrijke kwesties van CFE. De raad is negen keer samen­ gekomen. De raad van bestuur heeft meer bepaald: • de jaarrekening van boekjaar 2012 en de halfjaarlijkse rekeningen van 2013 goedgekeurd • de begroting voor 2013 en de actualisaties ervan onderzocht • de begroting voor 2014 onderzocht • de financiële toestand van de groep en de evolutie van de schuldenlast doorgelicht • de evolutie van het uitstaand vastgoedbedrag onderzocht • de evolutie van de vennootschap VMA West (voordien Elektro Van De Maele) onderzocht en een bijzondere audit van deze vennootschap opgedragen • op voorstel van het benoemings- en remuneratiecomité beslist over de remuneratiemodaliteiten en de premies voor de gedelegeerd bestuurder en de directiekaders • op basis van de voorstellen van het benoemings- en remuneratiecomité beslist over de benoeming van nieuwe algemene directeurs, alsook over de nieuwe samenstelling van het Steering Committee Bovendien heeft de raad van bestuur kennis genomen van de overeenkomst dd. 19 september 2013 tussen Ackermans & van Haaren en VINCI waarin werd overwogen dat Ackermans & van Haaren haar deelname van 50% in DEME zou inbrengen in CFE; ingevolge deze verrichting diende Ackermans & van Haaren een verplicht openbaar overnamebod op CFE uit te brengen tegen de prijs van 45 EUR per aandeel. In dit kader heeft de raad van bestuur beslist om: • aan de commissaris van de vennootschap te vragen om het conform artikel 602 van het Wetboek van vennootschappen voorgeschreven verslag op te stellen over de door Ackermans & van Haaren geplande inbreng in natura van 50% van de aandelen van DEME NV, in ruil voor de uitgifte van 12.222.222 nieuwe aandelen • aan een eersterangs bank te vragen een ‘fairness opinion’ te verstrekken over de operatie zoals ze op de markt werd aangekondigd De raad van bestuur heeft het bijzonder verslag opgesteld in toepassing van artikel 602 van het Wetboek van vennootschappen, ter ondersteuning van het voorstel dat aan de algemene vergadering van CFE ter goedkeuring zou worden voorgelegd om het maatschappelijk kapitaal te verhogen bij wege van inbreng in natura door de vennootschap Ackermans & van Haaren van 2.256.450 aandelen op naam van DEME NV, in ruil voor de uitgifte van 12.222.222 nieuwe aandelen van de vennootschap. De raad van bestuur heeft beslist om het maximum aantal bestuurders bepaald in het Corporate Governance Charter, te verhogen tot 14, en punt III.1.3 van dit charter te wijzigen, en dit onder voorbehoud van de opschortende voorwaarden die in het bod zijn voorzien. De raad van bestuur heeft beslist om een buitengewone algemene vergadering van de vennootschap bijeen te roepen op 13 november 2013 om te beraadslagen over voornoemde kapitaalverhoging en om de aanbeveling van het benoemingsen remuneratiecomité over de benoeming van zes nieuwe bestuurders voorgedragen door Ackermans & van Haaren goed te keuren.

144

De raad van bestuur heeft tevens de buitengewone algemene vergadering gevraagd volmacht te verlenen aan twee bestuurders om de vervulling van de voorwaarden waaraan het bod onderworpen was, vast te stellen. Wat de actieve deelname van de bestuurders aan de vergaderingen van de raad betreft, geeft volgende tabel aan hoe vaak de bestuurders in boekjaar 2013 op de vergaderingen van de raad van bestuur aanwezig waren Aanwezigheid / aantal vergaderingen

Leden NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois

9/9

Renaud Bentégeat

9/9

Philippe Delusinne

8/9

Richard Francioli

8/9

Bernard Huvelin

4/9

Christian Labeyrie

9/9

Jean Rossi

6/9

Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert

9/9

BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais

8/9

Jan Steyaert

8/9

De heer Jacques Ninanne werd aangesteld als secretaris van de raad van bestuur. In die hoedanigheid heeft hij in 2013 deelgenomen aan de vergaderingen van de raad van bestuur. Besluitvorming binnen de raad van bestuur Behoudens ingevallen van overmacht te wijten aan oorlog, onlusten of andere publieke calamiteiten kan de raad van bestuur slechts rechtsgeldig beraadslagen als ten minste de helft van de bestuurders aanwezig of vertegenwoordigd is. De leden van de raad van bestuur die verhinderd zijn een vergadering bij te wonen, kunnen zich door een ander lid van de raad laten vertegenwoordigen conform de wettelijke en reglementaire bepalingen terzake; een lid kan evenwel maar houder zijn van één volmacht tegelijk. De brieven, telegrammen, telexen, faxen of e-mailberichten waarmee stemvolmacht wordt gegeven, worden als bijlage gevoegd bij het verslag van de vergadering van de raad waarop ze werden aangemaakt. Op beslissing van de voorzitter van de raad van bestuur kunnen de vergaderingen voor alle bestuurders of voor een deel van de bestuurders gehouden worden in de vorm van een audio- of videoconferentie. In de berekening van het quorum en van de meerderheid worden de betrokken bestuurders dan als aanwezig beschouwd. De secretaris van de raad neemt de nodige maatregelen met het oog op de organisatie van een dergelijke audio- of videoconferentie. De beslissingen worden genomen bij meerderheid van de aanwezige of vertegenwoordigde leden. Ingeval bestuurders, krachtens de wet, niet aan de beraadslaging mogen deelnemen, worden de beslissingen goedgekeurd bij meerderheid van de overige aanwezige of vertegenwoordigde leden. Bij staking van stemmen is de stem van de voorzitter van de raad van bestuur doorslaggevend.

CFE JAARVERSLAG 2013

Na elke vergadering wordt over de beraadslagingen een proces-verbaal opgesteld dat wordt ondertekend door de voorzitter van de raad van bestuur en door de meerderheid van de leden die aan de beraadslaging hebben deelgenomen. De notulen bevatten een samenvatting van de besprekingen, geven de genomen beslissingen weer en maken desgevallend melding van het voorbehoud dat de bestuurders hebben gemaakt. Ze worden opgenomen in een speciaal register dat wordt bijgehouden op de zetel van de vennootschap. De hoofdkenmerken van het evaluatieproces van de raad van bestuur worden bepaald in het intern reglement dat is opgenomen in het corporate governance charter van de vennootschap. 3.2 HET BENOEMINGS- EN REMUNERATIECOMITÉ Op 31 december 2013 bestond dit comité uit: • BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais * • Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert * * onafhankelijke bestuurders

De heer Richard Francioli was tot 24 december 2013 lid van het benoemings- en remuneratiecomité. Op 24 januari 2014 heeft de raad van bestuur de heer Luc Bertrand benoemd tot lid van het benoemingsen remuneratiecomité. In 2013 heeft dit comité vijfmaal vergaderd. Tijdens het boekjaar heeft dit comité onder meer het volgende onderzocht: • de vaste en variabele remuneratie van de gedelegeerd bestuurder • de vaste en variabele remuneratie van de leidinggevende kaderleden • het remuneratiejaarverslag (Wetboek van 6 april 2010) • de bezoldigingen van de bestuurders • de opvolging van de financieel en administratief directeur van CFE en de benoeming van Fabien De Jonge tot financieel en administratief directeur van de groep vanaf 1 maart 2014 • het algemeen organogram van CFE • de benoeming van de nieuwe bestuurders naar aanleiding van de wijziging van het aandeelhouderschap. Onderstaande tabel geeft aan hoe vaak de leden in het boekjaar 2013 de vergaderingen van het benoemings- en remuneratie­ comité hebben bijgewoond.

Leden

Aanwezigheid / aantal vergaderingen

BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais *

5/5

Richard Francioli

4/5

Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert *

5/5

intern reglement dat is opgenomen in het corporate governance charter van de vennootschap. 3.3 HET AUDITCOMITÉ Op 31 december 2013 bestond dit comité uit: • Jan Steyaert, voorzitter * • Philippe Delusinne * • Christian Labeyrie * onafhankelijke bestuurders

Op 22 januari 2014 heeft de raad van bestuur de heer Piet Dejonge en Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert, benoemd tot leden van het auditcomité. De raad van bestuur van CFE heeft bijzondere aandacht besteed aan de aanwezigheid in het auditcomité van bestuurders die gespecialiseerd zijn in financiële en boekhoudkundige aangelegenheden of in risicobeheer. De heer Jan Steyaert is voorzitter van het auditcomité. Hij beantwoordt aan de onafhankelijkheidscriteria opgenomen in artikel 526 ter van het Wetboek van vennootschappen. De heer Jan Steyaert behaalde een diploma in een economische en financiële richting. Hij oefende verschillende beroeps­ activiteiten uit, vooral bij een bedrijfsrevisorenkantoor en bij Telindus, een beursgenoteerde vennootschap waar hij achtereenvolgens de functie van CFO, CEO en voorzitter van de raad van bestuur bekleedde. Deze elementen rechtvaardigen de competentie van de heer Jan Steyaert op boekhoudkundig en auditvlak. Op uitdrukkelijk verzoek van het auditcomité neemt ook de commissaris deel aan de werkzaamheden van dit comité. Dit comité heeft in boekjaar 2013 vijfmaal vergaderd. Het comité heeft: • de jaarrekening van 2012 en de halfjaarlijkse rekeningen van 2013 onderzocht • het ontwerp van begroting 2014 onderzocht voordat dit werd voorgesteld aan de raad van bestuur • het auditverslag onderzocht waarin de boekhoudkundige en financiële situatie van VMA West (voordien Elektro Van De Maele) is geanalyseerd • de opdracht van de commissaris geëvalueerd en samen met hem de inhoud van de opdracht geherdefinieerd, rekening houdend met de gekende evoluties in de loop van het boekjaar • de organisatie van de financiële directie onderzocht • de belangrijkste risico’s gecontroleerd en de in kaart gestelde risico’s geanalyseerd • de fiscale toestand van de entiteiten van de groep nagegaan • de evolutie van de ontwikkeling en opstelling van het project ‘ERP’ gevolgd Het auditcomité heeft bijzondere aandacht besteed aan de interne controle van de groep en heeft de door CFE ondernomen acties om die controle te verbeteren, opgevolgd. Onderstaande tabel geeft aan hoe vaak de leden in boekjaar 2013 de vergaderingen van het auditcomité hebben bijgewoond. Aanwezigheid / aantal vergaderingen

Leden

* onafhankelijke bestuurders

Elk lid van het benoemings- en remuneratiecomité ontvangt een vergoeding van 1.000 EUR per vergadering. De voorzitter van dit comité ontvangt een vergoeding van 2.000 EUR per vergadering. De hoofdkenmerken van het evaluatieproces van het benoemings- en remuneratiecomité worden bepaald in het

145

Jan Steyaert *

5/5

Philippe Delusinne *

4/5

Christian Labeyrie

5/5

* onafhankelijke bestuurders

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Elk lid van het auditcomité ontvangt een vergoeding van 1.000 EUR per vergadering. De voorzitter van dit comité ontvangt een vergoeding van 2.000 EUR per vergadering. De hoofdkenmerken van het evaluatieproces van het auditcomité worden bepaald in het intern reglement dat is opgenomen in het corporate governance charter van de vennootschap.

4. AANDEELHOUDERSCHAP 4.1 KAPITAAL EN STRUCTUUR VAN HET AANDEELHOUDERSCHAP Bij de sluiting van het boekjaar bedroeg het maatschappelijk kapitaal van CFE 41.329.482,42 EUR, vertegenwoordigd door 25.314.482 aandelen zonder vermelding van de nominale waarde. De aandelen van de vennootschap zijn op naam of gedematerialiseerd. De aandelen blijven nominatief tot op het ogenblik van volledige volstorting. Wanneer het bedrag volledig volgestort is kunnen de aandelen omgezet worden in gedematerialiseerde aandelen naar keuze en op kosten van de aandeelhouder. Het register van aandeelhouders op naam wordt in elektronische vorm en op papier bijgehouden. Het beheer van het elektronische register is toevertrouwd aan Euroclear Belgium (CIK NV). De aandelen op naam kunnen op eenvoudig verzoek van de houder ervan en op zijn kosten omgezet worden in gedematerialiseerde aandelen, en omgekeerd,. De gedematerialiseerde aandelen worden in voorkomend geval omgezet in aandelen op naam door de inschrijving in het register van aandeelhouders van CFE. De aandelen op naam worden omgezet in gedematerialiseerde aandelen door een boeking op rekening, op naam van de eigenaar of de houder, bij een erkende rekeninghouder of een vereffeningsinstelling. De aandelen aan toonder die op 31 december 2013 niet op een effectenrekening waren geboekt, zijn op die datum van rechtswege omzet in gedematerialiseerde aandelen en op een specifieke effectenrekening op naam van CFE bij Euroclear geboekt. Het betreft 21.080 aandelen die 0,08% van het kapitaal van de vennootschap vertegenwoordigen. Op 31 december 2014 was het aandeelhouderschap van CFE als volgt samengesteld: Aandelen zonder aanduiding van nominale waarde

25.314.482

aandelen op naam

18.404.102

gedematerialiseerde aandelen

6.889.300

gedematerialiseerde aandelen op 31/12/2013 (gewezen aandelen aan toonder)

21.080

Aandeelhouders die 3% of meer bezitten van de stemrechten m.b.t. de effecten die ze aanhouden: Ackermans & van Haaren NV Begijnenvest, 113 B-2000 Antwerpen (België)

15.288.662 aandelen of 60,39%

VINCI Construction SAS 5, cours Ferdinand-de-Lesseps F-92851 Rueil-Malmaison Cedex (France)

3.066.440 aandelen of 12,11%

146

4.2 EFFECTEN DIE BIJZONDERE CONTROLERECHTEN INHOUDEN Bij de afsluiting van het boekjaar waren er geen eigenaars van effecten die bijzondere controlerechten inhouden. 4.3 STEMRECHT Het bezit van een aandeel CFE geeft recht op een stem in de algemene vergadering van CFE en impliceert van rechtswege de onderschrijving van de statuten van CFE en van de beslissingen van de algemene vergadering van CFE. Elke aandeelhouder staat in voor de verbintenissen van de vennootschap ten belope van het bedrag van zijn inschrijving. Voor de uitoefening van de rechten die aan de aandeelhouders worden toegekend, erkent de vennootschap slechts één eigenaar per aandeel. De vennootschap kan de uitoefening van de rechten die verbonden zijn aan aandelen in mede-eigendom, in vruchtgebruik of in pand, opschorten totdat één persoon als houder van deze rechten ten aanzien van de vennootschap is aangewezen. 4.4 UITOEFENING VAN DE RECHTEN VAN DE AANDEELHOUDERS De aandeelhouders van de vennootschap hebben de rechten die hun door het Wetboek van Vennootschappen en door de statuten worden verleend. Zo hebben zij het recht om elke algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap bij te wonen en er hun stem uit te brengen. Elk aandeel geeft recht op één stem tijdens de algemene vergadering. De toetredingsvoorwaarden tot een algemene vergadering staan vermeld in de statuten van de vennootschap en worden tevens beschreven in elke oproepingsbericht tot een algemene vergadering. Tijdens het boekjaar 2013 is de algemene vergadering tweemaal samengekomen. De gewone algemene vergadering heeft, overeenkomstig de statuten, op 2 mei 2013 plaatsgevonden. Deze algemene vergadering heeft o.a. de jaarrekeningen van de vennootschap voor het boekjaar, afgesloten op 31 december 2012, goedgekeurd, samen met de hernieuwing van het bestuursmandaat van de heren Renaud Bentégeat, Christian Labeyrie, Richard Francioli, Philippe Delusinne en Jan Steyaert. Een buitengewone algemene vergadering heeft bovendien op 13 november 2013 plaatsgevonden en heeft o.a. I) de kapitaalverhoging goedgekeurd door de inbreng in natura door Ackermans & van Haaren van 2.256.450 aandelen van DEME in ruil voor de uitgifte van 12.222.222 nieuwe aandelen van de vennootschap, met een intekenprijs van 45 EUR per aandeel, II) de benoeming goedgekeurd van de heren Luc Bertrand, Jan Suykens, Piet Dejonghe, Koen Janssen, John-Eric Bertrand en Alain Bernard als bestuurders en III) akte genomen van het ontslag van de heren Bernard Huvelin, Richard Francioli en Jean Rossi als bestuurders. De besluiten van de buitengewone algemene vergadering van 13 november 2013 waren onderworpen aan de twee volgende opschortende voorwaarden: • de goedkeuring door de bevoegde mededingingsinstanties van de controleverwerving door Ackermans & van Haaren over CFE • het zich niet voordoen van een beduidende negatieve wijziging, gedefinieerd als een daling met 25% of meer van de BEL20-index, tussen de datum van de bekendmaking van de transactie (19 september 2013) en de dag voor de effectieve uitvoering van de kapitaalverhoging

CFE JAARVERSLAG 2013

Op 18 december 2013 keurde de Europese Commissie de controlewijziging goed waarna, gezien het ontbreken van een beduidende negatieve wijziging sinds 19 september 2013, de effectieve uitvoering van de kapitaalverhoging plaatsvond op 24 december 2013. Op deze datum werden ook het ontslag en de benoeming van de bestuurders effectief.

5. INTERNE CONTROLE 5.A INTERNE CONTROLE EN RISICOBEHEER 5.A.1 Inleiding 5.A.1.1 Definitie - referentiesysteem “Interne controle kan worden omschreven als een door het bestuursorgaan uitgewerkt systeem, dat onder zijn verantwoordelijkheid werd ingevoerd door het uitvoerend management, en dat bijdraagt tot het beheersen van de activiteiten van de vennootschap, tot haar doeltreffende werking en tot het efficiënt gebruik van haar middelen, dit alles in functie van de doelstellingen, de omvang en de complexiteit van activiteiten van de vennootschap. Het interne controlesysteem is meer in het bijzonder gericht op het waarborgen van: • de toepassing (verwezenlijking en optimalisering) van de door het bestuursorgaan vastgelegde beleidslijnen en doelstellingen (bijv. prestaties, rendabiliteit, bescherming van de middelen, enz.) ; • de betrouwbaarheid van financiële en niet-financiële informatie (bijv. opstellen van de financiële staten, van het jaarverslag, enz.) ; • de naleving van de wetten, reglementen en andere teksten (bijv. de statuten, enz.).” (uittreksel van de Richtlijnen in het kader van de wet van 6 april 2010 en de Belgische Corporate Governance Code 2009 gepubliceerd door de Commissie Corporate Governance - versie 10/01/2011 pagina 8) Net zoals elk ander controlesysteem kan ook het systeem voor interne controle echter geen absolute garanties bieden dat deze risico’s volledig geëlimineerd zijn, ongeacht hoe goed het systeem is uitgewerkt en wordt toegepast. 5.A.1.2 Toepassingsdomein van de interne controle De interne controle is van toepassing op CFE en op de dochtervennootschappen die behoren tot de consolidatiekring. Voor het boekjaar 2013 is voor de specifieke gevallen van DEME (dat tot 24 december 2013 gezamenlijk werd gecontroleerd), Rent-A-Port en Groep Terryn, de raad van bestuur van elk van deze vennootschappen verantwoordelijk voor haar interne controle. CFE tracht echter via haar vertegenwoordigers in de raad van bestuur van deze vennootschappen haar eigen goede praktijken te bevorderen. Secties 5A.2 tot 5A.5 zijn voor het boekjaar 2013 alleen van toepassing op CFE en haar dochtervennootschappen met uitsluiting van de bovengenoemde drie dochtervennootschappen. r het boekjaar 2013 is voor de specifieke gevallen van DEME (dat tot 24 december 2013 gezamenlijk werd gecontroleerd)

5.A.2. Organisatie van de interne controle 5.A.2.1 Handelings- en gedragsprincipes De vakgebieden van CFE vereisen dat de teams die de activiteiten uitvoeren dicht bij hun klanten staan. Om elke profit-center verantwoordelijke de mogelijkheid te bieden om snel de juiste operationele beslissingen te nemen, werd een gedecentraliseerde organisatie ingevoerd binnen de polen Bouw, Vastgoedont147

wikkeling en -beheer, Multitechnieken, Spoor & Wegeninfra en PPS-Concessies. De organisatie van CFE impliceert een delegatie van bevoegdheden en verantwoordelijkheden aan de operationele en functionele medewerkers op alle niveaus van de organisatie. Deze delegatie van bevoegdheden aan de operationele en functionele verantwoordelijken gebeurt in het kader van een algemene richtlijn en in overeenstemming met de handelingsen werkingsprincipes van CFE: • strikte naleving van de gemeenschappelijke regels van de groep inzake verbintenissen, risiconeming, afsluiting van bestellingen en mededeling van financiële, boekhoudkundige en beleidsinformatie • transparantie en loyaliteit van de verantwoordelijken ten aanzien van hun hiërarchie op operationeel niveau en ten aanzien van de functionele diensten • naleving van de wetten en reglementen die van kracht zijn in de landen waar de groep actief is, ongeacht de materie • verantwoordelijkheid van de operationele leidinggevenden om de handelingsprincipes van de groep mee te delen aan hun medewerkers • veiligheid van personen (medewerkers, dienstverleners, onderaannemers, ...) • het nastreven van financieel rendement 5.A.2.2 De betrokkenen bij de interne controle De raad van bestuur van CFE is een collegiaal orgaan belast met de controle van het management door de directie, de bepaling van de strategische richting van de vennootschap en het toezicht op de goede gang van zaken binnen de vennootschap. De raad van bestuur beraadslaagt over alle belangrijke aangelegenheden in het leven van de groep. De raad van bestuur heeft gespecialiseerde comités opgericht voor de audit van de rekeningen, de bezoldigingen en de benoemingen. Het Steering Committee bestaat op 31 december 2013 uit: • de gedelegeerd bestuurder verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van CFE • de adjunct-directeur-generaal corporate en financieel en administratief directeur van CFE • de directeur-generaal Gebouwen Brabant en Wallonië, die verantwoordelijk is voor BPC, CFE Brabant en Amart • de directeur-generaal Burgerlijke Bouwkunde van de groep, die verantwoordelijk is voor MBG, BAGECI, CFE Nederland, GEKA Bouw en voor de ontwikkeling van de internationale activiteiten Burgerlijke bouwkunde • de directeur-generaal van de pool PPS-Concessies en van de internationale activiteiten Gebouwen • de directeur-generaal van de pool Vastgoedontwikkeling en -beheer • de directeur-generaal van de polen Multitechnieken en Spoor & Wegeninfra • de directeur-generaal HR van CFE Het Steering Committee is verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van de strategie van de groep en voor de toepassing van de beleidslijnen betreffende het management van de groep en de voornoemde algemene richtlijn. Het oriëntatiecomité bestaat op 31 december 2013 uit: • de leden van het Steering Committee • de voorzitter van het risicocomité • de directeur van CLE en van de activiteiten in Tunesië • de directeur van de activiteit Gebouwen voor Afrika en Sri-Lanka • de gedelegeerd bestuurder van Sogesmaint

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Het oriëntatiecomité verstrekt het Steering Committee zijn expertise met het oog op de uitvoering van de strategie van de groep. De holding heeft een beperkte structuur die aangepast is aan de gedecentraliseerde organisatie van de groep. De functionele diensten van de holding hebben onder meer de taak de regels en procedures van de groep op te stellen en toe te zien op de juiste toepassing van deze regels en procedures en van de beslissingen genomen door de gedelegeerd bestuurder. Op financieel vlak is het thesauriebeheer gecentraliseerd op het niveau van de holding. Wat de dochtervennootschappen betreft, is een uitdrukkelijk akkoord van de financiële directie van de holding vereist alvorens een relatie aan te gaan met een bankinstelling. De holding beheert ook rechtstreeks de specifieke projectfinancieringen. Op 31 december 2013 heeft CFE geen auditdirectie opgericht, maar de raad van bestuur heeft, op voorstel van het auditcomité, de aanwerving goedgekeurd van een interne auditor, die in de loop van het boekjaar 2014 zijn functie zou moeten opnemen. 5.A.3. Inventarisering van de risico’s en tool voor risicobeheer In de loop van het derde kwartaal van 2013 werden de risico’s in kaart gebracht en op 18 oktober 2013 voorgesteld aan het auditcomité. Men wenste de belangrijkste risico’s te identificeren die met voorrang aandacht verdienen, op basis van het onderzoek en de systematische beoordeling van de gelopen risico’s. Deze benadering omvatte de definitie van doelstellingen en de identificatie en de beoordeling van de risico’s. De kritieke in deze analyse meest geïdentificeerde risico’s zijn: • voor het geheel van de groep, de ongevallen en de uitvoeringsfouten van de projecten • voor de internationale activiteiten, het ontbreken kaderpersoneel en het gebrek aan veiligheid (gevaren voor personen en goederen) • voor de bouw en de burgerlijke bouwkunde, het ontbreken van kaderpersoneel en van beheersing van de planning • voor de pool Spoor & Wegeninfra, de moeilijkheid om personeel aan te werven en te behouden • voor de pool Multitechnieken, de betrekkingen met de algemene aannemers en het tekort aan bekwaam personeel • voor de pool Vastgoedontwikkeling en –beheer, problemen met de commercialisering en de reglementering Alle risico’s worden uitvoeriger beschreven in hoofdstuk 5B. 5.A.4. Belangrijkste procedures voor interne controle 5.A.4.1 Overeenstemming met de wetten en voorschriften De geldende wetten en voorschriften bepalen de gedragsnormen en maken integraal deel uit van het proces voor interne controle. De juridische directie van de holding volgt de laatste juridische nieuwigheden op de voet teneinde op de hoogte te blijven van alle reglementering die van toepassing is op de groep, en stelt alles in het werk om de leden van het Steering Committee of de betrokken medewerkers hiervan in kennis te stellen. 5.A.4.2 Toepassing van de richtlijn van de algemene directie De algemene richtlijn van de gedelegeerd bestuurder ten aanzien van de leden van het Steering Committee definieert de activiteiten waarover de algemene directie of de functionele directies van de groep vooraf op de hoogte moeten worden gebracht of waarmee ze vooraf moeten instemmen.

werd bijgewerkt, omvat de volgende domeinen: • risiconeming op contracten • aankoop of overdracht van vastgoed • aankoop of overdracht van roerende goederen • aankoop of overdracht van vennootschappen • human resources • administratief en juridisch beheer • bankrelaties en financiële verbintenissen • financiële informatie • interne en externe communicatie • persoonlijke ethiek • sociale en maatschappelijke functie De leden van het Steering Committee moeten deze werkings­ regels verplicht naleven. Er kunnen via aanvullende richtlijnen restrictievere regels gelden die de leden van het Steering Committee voor hun bevoegdheidsdomein bepalen en overmaken aan personen aan het hoofd van een profit-center die over de nodige bevoegdheid beschikken waarbij een aanvullende richtlijn in geen geval mag afwijken van deze regels. 5.A.4.3 Procedures met betrekking tot verbintenissen – de risicocomités Rekening houdend met het specifiek karakter van de vakgebieden, zijn er al in de vroegste stadia strikte controleprocedures van kracht. Het risicocomité Alle bindende offertes voor een bedrag van meer dan 50 miljoen EUR (pool Bouw) of 10 miljoen EUR (pool Multitechnieken en Spoor & Wegeninfra) moeten vooraf worden goedgekeurd door het risicocomité. Dit geldt ook voor elk project: • dat financiële middelen impliceert die ongebruikelijk zijn voor de groep (met name alle PPS-projecten) • dat de toepassing van een nieuwe of onvoldoende beheerste technologie vereist • dat ongebruikelijke vennootschapsrechtelijke verplichtingen omvat • dat zal worden uitgevoerd in een land waar de groep nog niet actief is. Het risicocomité is samengesteld uit: • de gedelegeerd bestuurder van de groep • de voorzitter van het risicocomité • het lid van het Steering Committee dat belast is met de dochtervennootschap of het bijkantoor • de operationele of functionele vertegenwoordigers van de entiteit • de financieel en administratief directeur van de groep Het vastgoedcomité Voor de aankoop van grond of voor het aangaan van verbintenissen voor de aankoop of de ontwikkeling van vastgoed is de voorafgaande goedkeuring van het vastgoedcomité vereist. Het is samengesteld uit: • de gedelegeerd bestuurder van CFE • de financieel en administratief directeur van de groep • de directeur generaal van de pool Vastgoedontwikkeling en -beheer • de directeur belast met het dossier • de secretaris-generaal van de pool Vastgoedontwikkeling en -beheer • de administratief en financieel verantwoordelijke van de pool Vastgoedontwikkeling en -beheer

Deze richtlijn, die op het einde van het boekjaar 2013

148

CFE JAARVERSLAG 2013

Bovendien is elke vastgoedinvestering voor een bedrag hoger dan 5 miljoen EUR onderworpen aan het voorafgaand akkoord van de raad van bestuur van CFE. Wat de projecten voor de aankoop van vennootschappen betreft, valt elke (minderheids- of meerderheids-) participatieneming onder de verantwoordelijkheid van de gedelegeerd bestuurder, na goedkeuring door de raad van bestuur. 5.A.4.4 Procedures voor de opvolging van de activiteiten De polen beschikken over eigen controlesystemen die afgestemd zijn op de specifieke aspecten van hun activiteit. Op basis van de informatie die de verschillende operationele entiteiten overmaken, stelt de financiële directie elke maand een dashboard op van de activiteit, de opgenomen bestellingen, het orderboek en de netto financiële schuldenlast. De leiders van de verschillende entiteiten stellen maandelijks een informatiebrief op met de markante feiten. De budgetprocedure is gemeenschappelijk voor alle polen van de groep en hun dochtervennootschappen. Deze procedure omvat vijf afspraken per jaar: • het initiële budget dat wordt voorgesteld in november van het jaar n-1 en dat grondig herzien wordt in maart van het jaar n • de eerste budgetbijsturing die wordt voorgesteld in mei van het jaar n • de tweede budgetbijsturing die wordt voorgesteld in juli/ augustus van het jaar n • de derde budgetbijsturing die wordt voorgesteld in november van het jaar n Tijdens deze vergaderingen, die worden bijgewoond door de gedelegeerd bestuurder, de financieel en administratief directeur, de directeur controle en consolidatie, het lid van het Steering Committee en de directeur van de betrokken entiteit en haar financieel en administratief verantwoordelijke, wordt het volgende onderzocht: • het zakenvolume van het lopende boekjaar, de staat van het orderboek • de te verwachten marge van het profit-center, met het detail van de marges per project (of per afdeling voor de pool Multitechnieken en Spoor & Wegeninfra) • een analyse van de lopende risico’s, met meer bepaald een uitvoerige voorstelling van de geschillen • de staat van de verstrekte garanties • de investeringsbehoeften of de desinvesteringen • de thesaurie en haar toekomstige evolutie over twaalf maanden 5.A.4.5 Procedures voor de opstelling en de verwerking van de boekhoudkundige informatie De directie van de beheerscontrole en consolidatie, die verbonden is met de financiële directie van de groep, is verantwoordelijk voor de opstelling en de analyse van de financiële en boekhoudkundige informatie van CFE die zowel binnen als buiten de groep wordt verspreid en waarvan ze de betrouwbaarheid moet garanderen. Ze is met name verantwoordelijk voor: • de opstelling, de validatie en de analyse van de geconsolideerde halfjaar- en jaarrekeningen van de groep en de prognosegegevens (consolidatie van de budgetten en van de budgetbijsturingen) • de definitie en de naleving van de boekhoudkundige procedures binnen de groep en de toepassing van de IFRS-normen.

149

De directie van de beheerscontrole en consolidatie bepaalt de afsluitingskalender voor de voorbereiding van de halfjaar- en jaarrekeningen. Deze instructies worden verspreid onder de financiële directies van de verschillende betrokken entiteiten en gaan gepaard met informatie- of opleidingssessies. De directie van de beheerscontrole en consolidatie staat in voor de boekhoudkundige verwerking van complexe trans­ acties en waakt erover deze te laten valideren door de commissaris-revisor. Bij elke boekhoudkundige afsluiting stellen de financieel verantwoordelijken van de belangrijkste entiteiten de rekening van de dochtervennootschap of het bijkantoor voor aan de financieel en administratief directeur van de groep en aan de directeur van de beheerscontrole en consolidatie. De directeur van de beheerscontrole en consolidatie is lid van het auditcomité van DEME, Rent-A-Port en RAP-Energy en woont de vergaderingen bij die worden gehouden bij elke rekeningafsluiting van deze vennootschappen. De commissaris-revisor deelt zijn eventuele bevindingen betreffende de jaar- en halfjaarrekeningen mee aan het auditcomité voordat de rekeningen worden voorgesteld aan de raad van bestuur. Vóór de ondertekening van de verslagen verzamelt de commissaris-revisor de bevestigingsbrieven bij de directie van de groep en de dochtervennootschappen. In deze verklaringen bevestigen de directie van de groep en de directie van de verschillende dochtervennootschappen onder meer dat alle elementen waarover ze beschikken, naar hun oordeel werden overgemaakt aan de commissaris-revisor zodat hij zijn opdracht zou kunnen uitvoeren, en dat de eventuele anomalieën waarop de commissaris-revisor wijst en die niet rechtgezet zijn op de datum van de opstelling van de brieven, geen wezenlijke impact hebben op de geconsolideerde en maatschappelijke rekeningen. 5.A.5. Ondernomen acties om de interne controle en het risicobeheer te versterken In de loop van het beschouwde boekjaar werden verscheidene maatregelen genomen om de interne controle van de groep te versterken. Meer bepaald: • het in kaart brengen van de risico’s (zie punt 5A.3.) • de bijwerking van de richtlijn van de algemene directie (zie punt 5A.4.2) • de formalisering van het risicocomité, dat wordt voorgezeten door een lid van het oriëntatiecomité • de hergroepering van bepaalde kleinere entiteiten van de pool Multitechnieken, zoals VMA West, Ariadne, Vanderhoydoncks, die nu onder toezicht staan van de directie van VMA. Dit geldt eveneens voor ETEC, dat nu onder de rechtstreekse controle staat van de directie van ENGEMA. Deze hergroeperingen, die sinds eind 2013 effectief zijn, zouden de controle over deze entiteiten moeten versterken • de verderzetting van de invoering van een geïntegreerd managementsysteem (ERP) in verscheidene dochtervennootschappen en bijkantoren van de groep. De aanwerving van een interne auditor in 2014 past eveneens in het streven van de groep om de controle van haar operaties te versterken. 5.B RISICOFACTOREN 5.B.1 Gemeenschappelijke risico’s binnen sectoren waarin CFE actief is

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

5.B.1.1 Operationele risico’s 5.B.1.1.1 De uitvoering van projecten Het hoofdkenmerk van de sector van de baggerwerken en de contracting is de verbintenis, aangegaan bij het indienen van de offerte, tot het bouwen van een voorwerp met een uniek karakter, tegen een prijs waarvan de voorwaarden vooraf worden vastgelegd en binnen een overeengekomen termijn. De risicofactoren betreffen dus: • het bepalen van de prijs van het te bouwen voorwerp en, in geval van een afwijking tussen de berekende prijs en de reële kostprijs, de mogelijkheid of onmogelijkheid om zich in te dekken tegen ontstane meerkosten en prijsverhogingen • het ontwerp, indien de aannemer daarvoor instaat • de eigenlijke bouwactiviteit • de beheersing van de kostprijscomponenten • de termijnen • de prestatieverplichtingen (kwaliteit, uitvoeringstermijn) en de rechtstreekse en onrechtstreekse gevolgen die daaraan verbonden zijn • de garantieverplichtingen (tien jaar garantie, onderhoud) • de inachtneming van verplichtingen inzake sociaal recht, uitgebreid tot dienstverlenende personen of bedrijven en tot de veiligheid 5.B.1.1.2 Baggerwerken De baggeractiviteit wordt uitgevoerd door DEME en haar dochtervennootschappen. DEME is één van de hoofdrolspelers op de wereldwijde markt van de baggerwerken. Het is zowel actief in onderhoudsbaggerwerk als in infrastructuurbaggerwerk (‘capital dredging’). Deze laatste activiteit is met name gekoppeld aan de ontwikkeling van de wereldhandel en aan de beslissingen van staten om in grote infrastructuurprojecten te investeren. DEME heeft daarnaast een aanbod van diensten aan de petroleum- en gasindustrie ontwikkeld, in domeinen zoals de bescherming van installaties op zee en de bescherming van pijpleidingen en onderzeese kabels op zeer grote diepte. DEME profileert zich eveneens als een belangrijke speler in de ontwikkeling van offshore windparken, in twee hoedanigheden: • als concessiehouder, via minderheidsparticipaties in voornamelijk concessies vóór de Belgische kust • als algemeen aannemer gespecialiseerd in de bouw en het onderhoud van offshore windparken, die in staat is zijn klanten een globale oplossing te aan te bieden DEME is ook via DEC actief in het milieudomein. DEC is gespecialiseerd in de behandeling van vervuild slib en sedimenten en in de sanering van industrieel braakland. Ten slotte is DEME via DBM (‘DEME Building Materials’) aanwezig op de markt van de toelevering van aggregaten. Operationele risico’s van baggerwerken en inpolderingswerken DEME wordt tijdens de uitvoering van haar bagger- en inpolderingsprojecten en haar projecten in de burgerlijke waterbouwkunde geconfronteerd met niet alleen de in hoofdstuk 5B.1.1.1 beschreven risico’s maar ook met diverse operationele risico’s die verband houden met:

150

• het bepalen van de aard en de samenstelling van de te baggeren bodem • de klimaats- en weersomstandigheden, met inbegrip van extreme klimaatgebeurtenissen (stormen, tsunami’s, aardschokken enz.) • de slijtage van het materieel • technische incidenten en pannes die de prestaties van de schepen kunnen beïnvloeden • de conceptie en de engineering van het project • de evolutie van het reglementair kader in de loop van het contract • de betrekkingen met de onderaannemers, leveranciers en partners Operationele risico’s van de ontwikkeling van concessies Zoals hierboven beschreven, ontwikkelt DEME sinds verscheidene jaren concessies voor offshore windparken. In dit kader wordt DEME geconfronteerd met de specifieke risico’s eigen aan deze investeringen: • de onstabiliteit van het reglementair kader; • de technologische evoluties; • het vermogen om deze grootschalige projecten te financieren. Operationele risico’s van investeringen in de vloot Baggeren is een voornamelijk maritieme activiteit die wordt gekenmerkt door haar kapitaalintensief karakter, als gevolg van de noodzaak om regelmatig in nieuwe schepen te investeren om de vloot in de voorhoede van de technologische ontwikkeling te houden. Als dusdanig wordt DEME geconfronteerd met complexe investeringsbeslissingen en met de specifieke risico’s eigen aan deze investeringen: • technische conceptie van de investering (type baggerschip, capaciteit, vermogen, ...) en beheersing van nieuwe technologieën • tijdsverschil tussen de investeringsbeslissing en de uitbating van het schip en het inschatten van de toe­ komstige markt • beheersing van de uitvoering door de scheepswerf van de investering (kosten, prestaties, conformiteit, ...) • bezettingsgraad van de vloot en de planning van de activiteiten • financiering DEME beschikt over bekwaam personeel voor het ontwerpen van baggertuigen, de studie en de uitvoering van grootschalige projecten. Gelet op de aard van de activiteit en het geheel van de externe elementen dat erin meespeelt, kan het inherent risico van de activiteit echter niet volledig worden uitgesloten. 5.B.1.1.3 Contracting De contractingactiviteit wordt uitgevoerd door drie onderscheiden polen: de pool Bouw, de pool Multitechnieken en de pool Spoor & Wegeninfra. De pool Bouw Deze voornamelijk in de Benelux, Centraal-Europa en Afrika actieve pool is gespecialiseerd in: • de constructie en renovatie van kantoor- en woongebouwen, hotels, scholen en universiteiten, winkel- en recreatiecentra, ziekenhuizen, industriële gebouwen en haveninfrastructuur • de constructie van kunstwerken (tunnels, bruggen, dammen, sluizen), de aanleg van kaden, de bouw van steigers, zuiveringsstations, het heien van palen, gasterminals, ...

CFE JAARVERSLAG 2013

De pool Multitechnieken Deze voornamelijk in België actieve pool is gespecialiseerd in: • tertiaire elektriciteit, elektrotechnische installaties, telecommunicatienetten, industriële automatisering, fabricage van laagspanningsborden en hoogspanningscabines, elektromechanica voor zuiverings- en pompstations • HVAC (heating, ventilation en air conditioning), onderhoud van elektriciteit en HVAC De pool Spoor & Wegeninfra Deze uitsluitend in België actieve pool is gespecialiseerd in spoorwegwerken, het transport van energie, wegenwerken, asfaltering en openbare verlichting. De operationele risico’s van de contractingactiviteiten worden beschreven in hoofdstuk 5B.1.1.1. 5.B.1.1.4 Vastgoed CFE ontwikkelt en beheert vastgoed in België, in het Groothertogdom Luxemburg en in Polen. De vastgoedactiviteit is rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk van bepaalde macro-economische factoren (hoogte van de rentevoet, neiging om te investeren, spaargelden, ...) en politieke factoren (ontwikkeling van supranationale instellingen, investeringen in infrastructuur, ...) die een invloed hebben op het gedrag van de hoofdrolspelers op de markt, dit alles volgens de spelregels van vraag en aanbod. De vastgoedactiviteit wordt tevens gekenmerkt door de lange cyclusduur van de operaties, wat de noodzaak impliceert om vooruit te lopen op beslissingen en verbintenissen op lange termijn aan te gaan. Voor elk vastgoedproject gelden niet alleen de sectorgebonden risico’s, maar ook de volgende inherente risico’s: • keuze van de investeringen in grondbezit • definiëring en haalbaarheid van het project • verkrijging van diverse toelatingen en vergunningen • beheersing van bouwkosten, honoraria en financiering • verkoop 5.B.1.1.5 Activiteit PPS-Concessies De activiteit van de concessies bestaat gedeeltelijk in de realisatie van projecten van het type DBFM (‘Design, Build, Finance, Maintain’) in België en gedeeltelijk, via de voor 45% aangehouden vennootschap Rent-A-Port, in het beheer van havens en de consulting in havenbouw. De activiteit van de pool wordt gekenmerkt door de duur van de operatiecyclus (20 jaar of meer) en de capaciteit van het project om, tijdens de maintenance of de operatiefase, de recurrente kasstromen te genereren die de betrokken vennootschap toelaten om de financiering terug te betalen. 5.B.1.2 De conjunctuur CFE wordt van nature beschouwd als onderhevig aan sterke cyclische schommelingen. Deze vaststelling dient evenwel te worden genuanceerd per activiteits- of subactiviteitspool, daar de kernfactoren voor elk van hen kunnen verschillen. Bijvoorbeeld: • baggeractiviteit is gevoeliger voor de internationale conjunctuur, de evolutie van de wereldhandel en het investeringsbeleid van de overheden met betrekking tot grote infrastructuurwerken en duurzame ontwikkeling. Een vertraging van de groei op een of meer markten waar DEME actief is, kan een negatieve invloed hebben op haar activiteitsniveau en haar resultaten • de activiteit burgerlijke bouwkunde is sterk gekoppeld aan investeringsprogramma’s van de overheid in grote

151

infrastructuurwerken. Deze programma’s werden aanzienlijk teruggeschroefd als gevolg van de crisis • de bouwactiviteit of de vastgoedontwikkelingactiviteit volgt voor het gedeelte kantoorgebouwen de klassieke conjunctuurcyclus, terwijl de woningbouwactiviteit meer rechtstreeks reageert op de conjunctuur, het vertrouwen en het renteniveau 5.B.1.3 Kaderleden en werknemers CFE lijdt aan een chronisch tekort aan kaderleden en gekwalificeerde arbeiders. De goede realisatie van projecten, zowel op het niveau van de studies, de voorbereiding van projecten, of de uitvoering, is afhankelijk van zowel het kwalificatie- of competentieniveau van het personeel als van de beschikbaarheid daarvan op de arbeidsmarkt. 5.B.2 Marktrisico’s (rente, wisselkoers, insolvabiliteit) 5.B.2.1 Rentes De groep CFE wordt geconfronteerd met grote en langlopende investeringen. In deze context en in het kader van de terbeschikkingstelling van kredieten op lange termijn, van projectfinanciering of van grote investeringen (baggertuigen), voert CFE rechtstreeks of eventueel via zijn dochtervennootschappen (DEME) een beleid om zich in te dekken tegen schommelende rentevoeten. Toch kan het renterisico nooit volledig worden uitgesloten. 5.B.2.2 Wisselkoers Rekening houdend met het internationaal aspect van haar activiteit en de uitvoering van contracten in vreemde munt (vooral op het niveau van DEME), wordt CFE geconfronteerd met een wisselkoersrisico. Om dit risico te beperken, dekt CFE zich in tegen wisselkoersschommelingen of gaat het over tot termijnverkoop van vreemde valuta’s. Toch kan het wisselkoersrisico niet worden uitgesloten. 5.B.2.3 Krediet Om het courante solvabiliteitrisico te beperken, controleert CFE bij de overmaking van offertes de solvabiliteit van zijn klanten. Daarna volgt CFE geregeld de uitstaande bedragen van haar klanten op en stuurt het bedrijf zijn houding tegenover hen indien nodig bij. Wanneer klanten een niet te verwaarlozen kredietrisico vertegenwoordigen, worden voorschotten bij het begin van de werken en/of bankgaranties voor de betaling geëist voor de werken worden gestart. Voor de verre export dekt CFE zich bij in dit domein bevoegde organismen, zoals Credendo Group, in zoverre het land in aanmerking komt en het risico door een kredietverzekering kan worden gedekt. Het kredietrisico kan echter niet volledig worden uitgesloten. 5.B.2.4 Liquiditeit De afname van de liquiditeit en de moeilijkheid om kredieten te verkrijgen tegen economisch aanvaardbare voorwaarden, blijven van kracht. CFE slaagde er in de loop van het boekjaar in om zijn posities te vrijwaren door de kaspositie strikt te beheren. CFE heeft drie soorten financieringsbronnen: • obligatieleningen voor een totaal bedrag van 300 miljoen EUR. Het betreft een obligatielening van 100 miljoen EUR die in 2018 vervalt, uitgegeven door CFE, en een obligatielening van 200 miljoen EUR die in 2019 vervalt, uitgegeven door DEME. Deze obligatieleningen hebben het mogelijk gemaakt de financieringsbronnen te diversifiëren en de vervaldatum van de langlopende financiële schuld te verlengen • leningen of leasingcontracten van het type ‘project finance‘ die DEME gebruikt om bepaalde van zijn schepen te

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

financieren en die de polen PPS-Concessies en Vastgoedontwikkeling en –beheer gebruiken voor de financiering van hun specifieke projecten • bankleningen of handelspapier om de behoeften aan liquide middelen op korte termijn te dekken Men dient te benadrukken dat na de controlewijziging op 24 december 2013 de houders van door CFE uitgegeven obligaties de mogelijkheid hebben de vervroegde terugbetaling te vragen van een gedeelte of het geheel van hun obligaties. CFE zou in april 2014 potentieel gehouden kunnen zijn tot terugbetaling van 100 miljoen EUR. Dit blijkt in de geconsolideerde jaarrekening van CFE uit de herindeling van deze obligatielening als een langlopende lening die tijdens het jaar vervalt. Aangezien i) de prijs van een vervroegde terugbetaling aanzienlijk lager is dan de marktprijs van de obligaties en ii) de controle overname door Ackermans & van Haaren gebeurd is onder de vorm van een kapitaalverhoging ten bedrage van 550 miljoen EUR die de financiële structuur van CFE versterkt, is het redelijk te denken dat de verzoeken om vervroegde terugbetaling beperkt zullen zijn. CFE komt op 31 december 2013 al zijn financiële overeenkomsten na. Dit geldt eveneens voor DEME. 5.B.3 Risico van de grondstoffenprijs CFE is potentieel onderhevig aan de prijsstijging van bepaalde grondstoffen die voor de activiteiten van de groep worden gebruikt. CFE oordeelt evenwel dat zulke stijgingen geen al te grote nadelige weerslag hebben op de resultaten. Een aanzienlijk deel van de contracten van de groep CFE omvat immers prijsherzieningsformules, zodat de prijs van de lopende opdrachten mee kan evolueren met de prijs van de grondstoffen. Bovendien worden de activiteiten van de groep CFE uitgevoerd over een groot aantal contracten, waarvan een groot deel op korte en middellange termijn, zodat ook zonder prijsherzieningsformule de impact van een stijging van de grondstoffenprijs beperkt blijft. Ten slotte heeft DEME specifieke indekkingen genomen voor de prijzen van gasolie voor haar behoeften. 5.B.4 Afhankelijkheid van opdrachtgevers en leveranciers Vanwege de aard van haar activiteiten en haar organisatiestructuur, die voortvloeit uit het regionaal aspect van de contracten, beschouwt de groep CFE zich niet totaal afhankelijk van een klein aantal opdrachtgevers, leveranciers of onderaannemers. Bovendien wordt de operationele organisatie van de groep gekenmerkt door een sterke decentralisatie, wat in het algemeen een grote onafhankelijkheid verzekert van de beslissingen van lokale directies binnen de delegaties die hun zijn toegewezen, meer bepaald inzake inkopen. 5.B.5 Milieurisico’s Door de aard van de werkzaamheden die de groep CFE gevraagd wordt om uit te voeren, is het mogelijk dat men met verontreinigde of gevaarlijke materialen te maken krijgt. CFE neemt alle voorzorgsmaatregelen inzake veiligheid, hygiëne en gezondheid van haar werknemers en besteedt veel aandacht aan dit probleem, maar het blijft een feit dat risico’s nooit volledig uitgesloten kunnen worden. Zoals elk bedrijf dat in het domein van de baggerwerken en de maritieme werken actief is, wijdt DEME een bijzondere aandacht aan de milieurisico’s. Ze zijn van tweeërlei aard: • een verstoring van de flora en/of fauna of een ongewilde lozing kunnen nooit volledig worden uitgesloten, ondanks de zeer strenge preventiemaatregelen die de vennootschap in de uitvoering van baggerwerken toepast.

152

• de dochtervennootschappen van DEME die inzake actief zijn, worden door hun aard geconfronteerd met de sanering van sterk vervuilde bodems waarvan men voor de start van het contract de omvang en de precieze samenstelling niet altijd gemakkelijk kan bepalen. Bovendien impliceren de innoverende technieken die DEME voor de bodemsanering toepast door hun aard een mate van risico. 5.B.6 Rechtsrisico’s Gelet op de diversiteit van haar activiteiten en haar geografische vestigingen moet de groep CFE rekening houden met een omgeving van complexe rechtsregels en voorschriften in verband met de uitvoering van prestaties en de betrokken activiteitengebieden. Voor CFE gelden meer bepaald de voorschriften inzake administratieve contracten, de contracten voor overheids- en privéopdrachten, en de burgerlijke aansprakelijkheid van bouwondernemingen. De bouwsector wordt steeds vaker geconfronteerd met een uitgebreide interpretatie van begrippen in verband met de tienjarige aansprakelijkheid van bouwondernemers, de aansprakelijkheid voor kleine verborgen gebreken en recent ook de aansprakelijkheid voor indirecte gevolgschade. DEME wordt geconfronteerd met een instabiliteit en een toenemende complexiteit van het juridisch kader van sommige landen waar het actief is. 5.B.7 Politiek risico CFE is blootgesteld aan een politiek risico dat verschillende vormen kan aannemen: politieke instabiliteit, oorlog en burgeroorlog, gewapend conflict, terrorisme, gijzelneming, afpersing of sabotage. Dit risico vormt een potentiële bedreiging voor de veiligheid van de werknemers en de goederen. Daarom worden zij nauwlettend bewaakt en kan een project indien nodig worden stopgezet als de minimale veiligheidsvoorwaarden niet langer verzekerd zijn: het personeel en het materieel worden dan naar een veiligere plaats overgebracht. 5.B.8 Risico’s van de bescherming van de intellectuele eigendom en de knowhow CFE en in het bijzonder DEME hebben een specifieke knowhow en innoverende technologieën in diverse domeinen ontwikkeld. Om haar industriële geheimen en de intellectuele eigendom van haar innovaties te beschermen, heeft DEME een groot aantal patenten aangevraagd die meer dan honderd specifieke toepassingen dekken. 5.B.9 Risico’s van Special Purpose Companies Om sommige van haar vastgoedoperaties te realiseren of in het kader van publiek-private samenwerking, participeert of blijft de groep CFE participeren in Special Purpose Companies die zekerheden moeten verstrekken ter ondersteuning van hun kredieten. Het risico bestaat dat, bij faling van dit type van vennootschappen en realisatie van de zekerheden, de opbrengsten onvoldoende zijn om het eigen vermogen, dat ter beschikking werd gesteld voor het verkrijgen van de kredieten, geheel of gedeeltelijk terug te betalen. 5.B.10 Participatie in DEME DEME werd sinds vele jaren en tot 24 december 2013 gezamenlijk gecontroleerd door Ackermans & van Haaren en door CFE, die elk 50% hielden. Sinds 24 december is DEME een 100% dochtervennootschap van CFE. Men dient te onderstrepen dat de overname van de controle over DEME door CFE niets wijzigt aan het feit dat DEME financieel zelfstandig blijft, en dat CFE dan ook geen enkel voorschot of engagement van om welkdanige aard ten gunste van haar dochtervennootschap verleent, en omgekeerd. CFE JAARVERSLAG 2013

6. BEOORDELING VAN DE DOOR DE ONDERNEMING GENOMEN MAATREGELEN IN HET KADER VAN DE RICHTLIJN M.B.T. HANDEL MET VOORKENNIS EN MANIPULATIE VAN CONTRACTEN Het beleid van CFE op dit vlak wordt nauwkeurig beschreven in het corporate governance charter. Er is een compliance officer (Jacques Ninanne) aangeduid en een informatieprogramma is effectief van kracht sinds 2006. Dit is bestemd voor de directieleden en de personen die vanwege hun functie toegang hebben tot bevoorrechte informatie. Op systematische wijze informeert de vennootschap deze medewerkers over gesloten periodes en brengt zij geregeld de algemene richtlijnen onder de aandacht.

7. TRANSACTIES EN ANDERE CONTRACTRELATIES TUSSEN DE ONDERNEMING, INCLUSIEF DE AANGESLOTEN VENNOOTSCHAPPEN, EN DE BESTUURDERS EN EXECUTIVE MANAGERS Het beleid op dit vlak wordt nauwkeurig beschreven in het corporate governance charter. Er bestaat geen dienstcontract dat de leden van de raad van bestuur bindt aan CFE of aan één van haar dochtervennootschappen.

8. BIJSTANDSOVEREENKOMST Op 24 oktober 2001 heeft CFE een prestatieovereenkomst gesloten met haar referentieaandeelhouder VINCI Construction. De door CFE verschuldigde bezoldiging voor het boekjaar 2013 bedraagt 1.190.000 EUR. Dankzij deze overeenkomst had CFE in 2013 toegang tot de gegevensbanken van VINCI, en kon de vennootschap bijstand aan VINCI vragen in diverse domeinen zoals veiligheid, bouwmethodes, duurzame ontwikkeling en ‘risk management’.

9. CONTROLE OP DE VENNOOTSCHAP De commissaris is de vennootschap Deloitte, Bedrijfsrevisoren, vertegenwoordigd door de heer Pierre-Hugues Bonnefoy. De gewone algemene vergadering van 3 mei 2013 heeft het mandaat van de commissaris, Deloitte, Bedrijfsrevisoren, vertegenwoordigd door de heer Pierre-Hugues Bonnefoy, verlengd voor een periode van drie jaar, verstrijkend op de gewone algemene vergadering van mei 2016. Het bedrag voor dit mandaat in CFE NV werd vastgesteld op 174.500 EUR. De door Deloitte, Bedrijfsrevisoren, gefactureerde kosten voor verscheidene opdrachten, bedragen 183.500 EUR. Bovendien werden gedurende het boekjaar 2013 de door Deloitte, belastingadviseurs, gefactureerde kosten voor belastingadvies ad 19.230 EUR in resultaat genomen. Deloitte heeft de rekeningen van de meeste vennootschappen van de groep CFE gereviseerd. Wat de overige hoofdgroepen en dochtervennootschappen betreft, heeft de commissaris meestal de certificatieverslagen van de commissarissen ontvangen en/of overleg met hen gepleegd, en bepaalde procedures voor aanvullende revisies uitgevoerd. Bezoldiging van de commissarissen voor het geheel van de groep, inclusief CFE NV (boekjaar 2013) :

(in duizend EUR)

Deloitte

Andere

Bedrag

%

Bedrag

%

Commissariaat der rekeningen, certificatie, controle van de individuele en geconsolideerde rekeningen

765,1

53,66%

375,5

37,26%

Andere toebehorende opdrachten en andere auditopdrachten

141,0

9,89%

35,2

3,49%

Subtotaal audit

906,1

63,55%

410,7

40,75%

Juridisch, fiscaal, sociaal

200,0

14,03%

507,2

50,34%

Andere

319,6

22,42%

89,8

8,91%

Subtotaal andere

519,6

36,45%

597,0

59,25%

1.425,7

100%

1.007,7

100%

Audit

Andere prestaties

Totaal honoraria commissarissen der rekeningen

153

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Bezoldigingsverslag Het bezoldigingsbeleid van CFE is erop gericht arbeiders, bedienden en kaderleden van de vennootschap aan te trekken, te motiveren en te behouden. Het benoemings- en bezoldigingscomité kan zich voor de analyse van de concurrentie en andere nuttige factoren voor de evaluatie van de bezoldigingen, laten bijstaan door internationaal gereputeerde remuneratieconsultants. Voor het jaar 2013 werd geen enkele wijziging aan het bezoldigingsbeleid aangebracht ten opzichte van het vorig boekjaar.

1.1 BEZOLDIGING VAN DE LEDEN VAN DE RAAD VAN BESTUUR EN ZIJN COMITÉS 1.1.1 BEZOLDIGING VAN DE LEDEN VAN DE RAAD VAN BESTUUR De gewone algemene vergadering van CFE de dato 2 mei 2013 heeft het voorstel goedgekeurd houdende de toekenning aan de bestuurders en in hun hoedanigheid van bestuurders, van vaste emolumenten ten laste van de resultatenrekening. Dit bedrag is vastgesteld op 382.000 EUR voor de voltallige raad. Voor 2013 heeft de raad van bestuur, in toepassing van de regels die hij zelf uitvaardigt, over de verdeling van deze bezoldigingen onder zijn leden beslist. Een deel van dit bedrag, meer bepaald 180.000 EUR, werd gelijkmatig verdeeld onder alle leden van de raad van bestuur (met uitzondering van de voorzitter van de raad van bestuur) (d.w.z. 20.000 EUR per bestuurder, pro rata temporis van de uitoefening van het mandaat tijdens het jaar), terwijl een forfaitair bedrag van 77.000 EUR werd toegekend aan de voorzitter van de raad van bestuur. Een ander deel, hetzij 125.000 EUR, werd verdeeld op basis van het aanwezigheidspercentage op de vergaderingen van de raad van bestuur. Bovendien worden de bestuurders vergoed voor de kosten die ze mogelijk moeten maken voor de uitoefening van hun mandaat, volgens de voorwaarden bepaald door de raad van bestuur.

Bedrag van de voordelen die rechtstreeks of onrechtstreeks worden toegekend aan de bestuurders in het kader van de uitoefening van hun mandaten binnen de groep: Bezoldiging CFE NV

(EUR)

NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois

91.423

Renaud Bentégeat

34.423

Philippe Delusinne

39.821

Richard Francioli

32.437

Bernard Huvelin

26.027

Christian Labeyrie

34.423

Jean Rossi

29.232

Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert

34.423

BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais

32.821

Jan Steyaert

32.821

Totaal

380.849

Bezoldiging Filialen

0

Er werd geen enkele overeenkomst met een onafhankelijke bestuurder afgesloten of verlengd sinds 3 mei 2010 (datum van inwerkingtreding van de wet van 6 april 2010) die een vertrekvergoeding voorziet. Bovendien ontvangt geen enkele onafhankelijke bestuurder een variabele vergoeding. Men zal de algemene vergadering voorstellen om met ingang op 1 januari 2014 aan de voorzitter van de raad van bestuur en aan elke bestuurder een jaarlijkse bezoldiging van respectievelijk 100.000 EUR en 20.000 EUR toe te kennen, pro rata temporis van de uitoefening van hun mandaat. Men zal de algemene vergadering bovendien voorstellen de bestuurders, met uitzondering van de voorzitter van de raad van bestuur, zitpenningen van 2.000 EUR per zitting toe te kennen. De bezoldigingen van de bestuurders die lid zijn van het auditcomité en het benoeming- en bezoldigingscomité bleven ongewijzigd. 1.1.2 BEZOLDIGING VAN DE LEDEN VAN HET AUDITCOMITÉ

154

Philippe Delusinne

4.000

Christian Labeyrie

5.000

Jan Steyaert

10.000

Totaal

19.000

CFE JAARVERSLAG 2013

1.2.2. ORIËNTATIECOMITÉ

1.1.3 BEZOLDIGING VAN DE LEDEN VAN HET BENOEMINGS- EN BEZOLDIGINGSCOMITÉ Het benoemings- en bezoldigingscomité bestaat uit niet-uitvoerende bestuurders die in meerderheid onafhankelijke bestuurders zijn. Richard Francioli

4.000

Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert

5.000

BVBA Ciska Servais, vertegenwoordigd door mevrouw Ciska Servais

10.000

Totaal

19.000

• • • •

Lode Franken Michel Guillaume Youssef Merdassi Patrick Van Craen

1.3 BEZOLDIGING VAN DE LEDEN VAN HET STEERING COMMITTEE 1.3.1 BEZOLDIGING VAN DE GEDELEGEERD BESTUURDER

1.2 DE DIRECTIE VAN CFE De directiestructuren van CFE zijn enerzijds afgestemd op de prerogatieven waaraan de oprichting van een holdingvennootschap voldoet, en anderzijds op de vereisten die verband houden met de organisatiestructuur van de activiteitspolen. Iedere pool vertegenwoordigt een activiteitenportfolio en bestaat uit meerdere dochtervennootschappen en eventueel ook bijkantoren die een profit-center vormen en in het algemeen per beroep zijn opgesplitst over een afgebakende geografische zone. Iedere dochtervennootschap wordt bestuurd door een raad van bestuur en een directeur, en ieder bijkantoor wordt geleid door een directeur. De unieke beheersorganisatie van de dochtervennootschappen en bijkantoren bestaat dus uit een bijzondere delegatie van bevoegdheden aan een groep van personen, directeurs genoemd, zodat we de garantie hebben te beschikken over actieve directieleden en een efficiënte operationele organisatie van de activiteitenpolen. Deze directiestructuren verzekeren het evenwicht in de bevoegdheden en de goede werking van CFE. De vennootschap beslist dat het Steering Committee geen directiecomité vormt in de zin van artikel 524 bis van het Wetboek van Vennootschappen maar zij heeft in de statuten wel die mogelijkheid voor de toekomst opengelaten. De personen belast met de effectieve leiding van de activiteiten, zijn dus op de eerste plaats de gedelegeerd bestuurder en op de tweede plaats de leden van het Steering Committee. 1.2.1 HET STEERING COMMITTEE De leden van het Steering Committee zijn: • • • • • • • •

Een oriëntatiecomité verzamelt de leden van het Steering Committee en de belangrijkste leiders van de groep, namelijk:

Renaud Bentégeat Frédéric Claes NV, vertegenwoordigd door Frédéric Claes Artist Valley NV, vertegenwoordigd door Jacques Lefèvre Gabriel Marijsse Jacques Ninanne Patrick Verswijvel Yves Weyts Diane Zygas

De heer Fabien De Jonge, die op 1 maart 2014 de heer Jacques Ninanne zal opvolgen als financieel en administratief directeur, woont eveneens de vergaderingen van het Steering Committee bij.

155

Het bezoldigingsbeleid is in 2013 niet gewijzigd. De vaste bezoldiging, de variabele bezoldiging en de andere voordelen werden door het benoemings- en bezoldigingscomité onderzocht. Na informatie en standpunten te hebben uitgewisseld en in het bijzonder de prestaties voor de variabele bezoldiging te hebben onderzocht, heeft het benoemings- en bezoldigings­ comité aanbevelingen gedaan aan de raad van bestuur, die ter zake beslist. Het referentiejaar voor de gedelegeerd bestuurder (en voor de andere leden van het Steering Committee) voor de toekenning van de variabele bezoldiging loopt van 1 januari tot 31 december; de stortingen gebeuren desgevallend in april van het volgende jaar. Voor zijn uitvoerende functies binnen de groep CFE, heeft de gedelegeerd bestuurder naast de bezoldiging van zijn bestuursmandaat, hetzij 34.423 EUR, een bruto jaarlijkse bezoldiging van 195.370 EUR ontvangen, waaraan geen variabele bezoldiging werd toegevoegd. De vennootschap stelt daarenboven huisvesting en een firmawagen ter beschikking van de gedelegeerd bestuurder, zijnde het equivalent van 48.392 EUR voor 2013. Hij geniet niet van een pensioenplan ten laste van CFE. CFE heeft in 2013 aan de gedelegeerd bestuurder geen vergoedingen in aandelen, opties of andere rechten om aandelen van de vennootschap te verwerven, toegekend. 1.3.2 BEZOLDIGING VAN DE LEDEN VAN HET STEERING COMMITTEE MET UITZONDERING VAN DE GEDELEGEERD BESTUURDER Het bezoldigingsbeleid is niet gewijzigd ten opzichte van vorige boekjaren. De berekening gebeurt zodanig dat • de vennootschap uitvoerende talenten van hoog niveau en met groot potentieel kan aantrekken, motiveren en behouden • persoonlijke prestaties worden aangemoedigd en beloond De voorstellen van vaste en variabele bezoldiging voor de leden van het Steering Committee worden heel aandachtig bekeken door de gedelegeerd bestuurder en de directeur human resources van de groep en worden voorgelegd aan het benoemings- en bezoldigingscomité. Het comité luistert naar de uiteenzettingen en legt, na bespreking en overleg tussen zijn leden, de definitieve voorstellen voor aan de raad van bestuur, die ter zake een beslissing neemt. Het basisjaarloon vormt de vaste vergoeding en is gebaseerd op de bestaande loonstructuur in de groep CFE. Een beoordelingsmarge op basis van ervaring, functie, zeldzaamheid van de technische competenties, prestaties enz. wordt toegepast. Voor de operationele directeurs van het Steering Committee, met name de verantwoordelijken van de profit-centers

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

(dochtervennootschappen en bijkantoren), hangt de variabele bezoldiging af van hun individueel prestatieniveau. • Ze houdt direct verband met de economische prestaties van hun verantwoordelijkheidsdomein of de verhouding tussen het nettoresultaat vóór belastingen en de omzet van het boekjaar. Dit resultaat, uitgedrukt in percent, wordt vergeleken met een rooster dat een veelvoud van de vaste bezoldiging bevat dat kan gaan tot 12 maanden, het zogenaamde ‘basisbedrag’. • Het basisbedrag wordt verlaagd met 20% indien de doestellingen inzake arbeidsongevallenfrequentie die in het begin van het jaar worden vastgesteld, niet worden gehaald • De inachtneming van de waarden van de groep CFE, factor die het basisbedrag eveneens met 20% beïnvloedt, dekt verschillende aspecten: • de klantenbinding en klantentevredenheid • het delen van commerciële informatie in de groep CFE • de solidariteit tussen de leden van het Steering Committee door aanmoediging van personeelsmobiliteit en human resources beheer (behouden van personeel, beoordelingsgesprekken, opleiding enz.) • De variabele bezoldiging kan derhalve gelijk zijn aan 0 tot 12 maanden vaste bezoldiging Bij de functionele directeurs van het Steering Committee wordt voor de variabele bezoldiging rekening gehouden met verschillende factoren, namelijk: • het globaal resultaat van de groep CFE • de werking van de afdeling waarvoor zij verantwoordelijk zijn • eventueel de realisatie van specifieke doelstellingen die hen in het begin van het boekjaar werden opgelegd door de gedelegeerd bestuurder • de inachtneming van de waarden van de groep • bij onbevredigende prestaties kan de variabele bezoldiging gelijk zijn aan nul Het referentiejaar voor de leden van het Steering Committee voor de toekenning van de variabele bezoldiging loopt van 1 januari tot 31 december; de stortingen gebeuren desgevallend in april van het volgende jaar. De leden van het Steering Committee met uitzondering van de gedelegeerd bestuurder hebben de volgende bezoldigingen ontvangen Vaste bezoldigingen en honoraria

1.553.386

Variabele bezoldigingen

472.342

Stortingen voor diverse verzekeringen (pensioenplannen, hospitalisatieverzekering, ongevallenverzekering)

331.770

Kosten van dienstvoertuigen

97.914

Totaal

2.455.412

Voor de leden van het Steering Committee bestaan er verschillende types pensioenplannen. Sommige plannen zijn gebaseerd op een te bereiken doel, dat varieert ten opzichte van de spildatum 1/07/1986. Om te komen tot een homogeen beheer voor deze leden van het Steering Committee, werd in 2007 een basispensioenregeling met gegarandeerde toezegging ingevoerd. De werkgeversbijdragen voor het plan met ‘vaste bijdragen’ en de ‘service cost’ (IFRS) voor de plannen met ‘gegarandeerde toezegging’

156

bedragen 265.491 EUR voor het boekjaar 2013. CFE heeft aan de leden van het Steering Committee geen vergoedingen in aandelen, opties of andere rechten om aandelen van de vennootschap te verwerven, toegekend.

1.4 VERTREKVERGOEDING Wat de regels voor de vertrekvergoedingen betreft, die in toepassing van de wet van 6 april 2010 inzake deugdelijk bestuur, van toepassing na 3 mei 2010, en in gemeen overleg met de gedelegeerd bestuurder en de leden van het Steering Committee werden bepaald, heeft de gewone algemene vergadering van 5 mei 2011 de volgende tekst goedgekeurd: 1. De wet op de arbeidsovereenkomsten is van toepassing op de personen met het statuut van ‘werknemer’ en alle andere bestaande overeenkomsten blijven van kracht. Voor de bezoldigde leden van het Steering Committee van de vennootschap die geen overeenkomst inzake vertrekvergoeding hebben gesloten vóór 3 mei 2010, zal bij verbreking van de arbeidsovereenkomst door de werkgever (behoudens zware fout), de duur van de opzeggingstermijn en het bedrag van de opzeggingsvergoeding, overeenkomstig de arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978, bepaald worden op basis van de criteria die gewoonlijk door de Belgische rechtbanken in aanmerking worden genomen om de redelijke duur van de opzeggingstermijn of het redelijk bedrag van de vertrekvergoeding te bepalen, zonder echter de termijnen of bedragen volgens het rooster Claeys te overschrijden. • • • •

Gabriel Marijsse Jacques Ninanne Patrick Verswijvel Yves Weyts

Wijziging vanaf 1 januari 2014 met betrekking tot de vertrekvergoeding, voor goedkeuring voor te leggen aan de gewone algemene vergadering van 30 april 2014: Wat de regels voor de vertrekvergoeding betreft, die in toepassing van de wet van 6 april 2010 inzake deugdelijk bestuur, van toepassing na 3 mei 2010 en in gemeen overleg met de gedelegeerd bestuurder en de leden van het Steering Committee werden bepaald, heeft de gewone algemene vergadering van 30 april 2014 de volgende tekst goedgekeurd: 1. De wet op de arbeidsovereenkomsten is van toepassing op de personen met het statuut van ‘werknemer’ en alle andere bestaande overeenkomsten blijven van kracht. Voor de bezoldigde leden van het Steering Committee van de vennootschap die geen overeenkomst inzake vertrekvergoeding hebben gesloten vóór 3 mei 2010, zullen bij verbreking van de arbeidsovereenkomst door de werkgever (behoudens zware fout), de duur van de opzeggingstermijn en het bedrag van de opzeggingsvergoeding bepaald worden in overeenstemming met de wet van 26 december 2013 betreffende de invoering van het eenheidsstatuut, verschenen in het B.S. van 31 december 2013. • • • •

Gabriel Marijsse Patrick Verswijvel Yves Weyts Fabien De Jonge vanaf 1 maart 2014

2. Wat betreft de vertrekvergoedingen van toepassing na 3 mei 2010 overeengekomen met de gedelegeerd bestuurder en de leden van het Steering Committee, is op 18 november 2011 een

CFE JAARVERSLAG 2013

overeenkomst van kracht geworden voor mevrouw Diane Rosen, echtgenote Zygas. Deze overeenkomst werd goedgekeurd door de raad van bestuur, op voorstel van het benoemings- en bezoldigingscomité van 28 september 2011. Er werd een fictieve anciënniteit van minstens 12 jaar toegekend in het statuut van werknemer zonder het resultaat van het rooster Claeys te overschrijden (zie hierboven). Wijziging vanaf 1 januari 2014 met betrekking tot de vertrekvergoeding, voor te stellen aan de gewone algemene vergadering van 30 april 2014: Wat betreft de vertrekvergoeding van toepassing na 3 mei 2010, overeengekomen met de gedelegeerd bestuurder en de leden van het Steering Committee, is op 18 november 2011 een overeenkomst van kracht geworden voor mevrouw Diane Rosen, echtgenote Zygas. Deze overeenkomst werd goedgekeurd door de raad van bestuur op voorstel van het benoemings- en bezoldigingscomité van 28 september 2011. Er werd een fictieve anciënniteit van minstens 12 jaar toegekend in het statuut van werknemer, overeenkomstig de wet van 26 december 2013 betreffende de invoering van het eenheidsstatuut, verschenen in het B.S. van 31 december 2013. 3. De overeenkomsten die bestonden vóór 3 mei 2010 zijn: • Frédéric Claes NV, vertegenwoordigd door de heer Frédéric Claes: Het bij beëindiging van de contractuele betrekkingen voorziene bedrag is conform de gebruiken ter zake • Artist Valley NV, vertegenwoordigd door de heer Jacques Lefèvre: Het bij beëindiging van de contractuele betrekkingen voorziene bedrag is conform de gebruiken ter zake

1.5 VARIABELE BEZOLDIGING VAN DE LEDEN VAN HET STEERING COMMITTEE Wat de regels voor de variabele bezoldiging betreft, in toepassing van de wet van 6 april 2010 inzake deugdelijk bestuur, van toepassing na 3 mei 2010, heeft de algemene vergadering van 5 mei 2011 het volgend voorstel goedgekeurd: “voor de CEO en de leden van het Steering Committee worden de bestaande modaliteiten en toekenningscriteria behouden gedurende 3 jaar, dus een variabele bezoldiging op basis van de economische resultaten, de aandacht voor de veiligheid van de mensen en de naleving van de waarden van de groep. De huidige wetgeving die de spreiding over 3 jaar oplegt van de variabele remuneratie en de bijbehorende criteria, is immers niet geschikt (en dus moeilijk toe te passen) voor een Steering Committee waarvan sommige leden de leeftijd van het pensioen, het vervroegd pensioen of het brugpensioen naderen”. Voorstel : de raad van bestuur zal aan de gewone algemene vergadering van 30 april 2014 het voorstel voorleggen tot verlenging van de afwijking met een periode van 3 jaar.

1.6 INFORMATIE AANGAANDE HET RECHT TOT TERUGVORDERING VAN DE VARIABELE BELONING GEBASEERD OP ONJUISTE FINANCIËLE INFORMATIE VAN DE LEDEN VAN HET STEERING COMMITTEE De overeenkomsten tussen de leden van het Steering Committee en de vennootschap voorzien in een recht tot terugvordering van de variabele beloning gebaseerd op onjuiste financiële informatie.

157

Verzekeringsbeleid De groep CFE verzekert systematisch alle werven met een verzekering ‘Alle bouwrisico’s’ en dekt haar burgerlijke aansprakelijkheid tijdens en na de uitvoering der werken met voldoende grote bedragen in. Het risico van terrorisme wordt evenwel niet gedekt door de verzekering ‘Alle bouwrisico’s’.

Bijzondere verslagen Op 3 oktober 2013 heeft de raad van bestuur van CFE een bijzonder verslag opgesteld, overeenkomstig artikel 602 § 1 van het Wetboek van vennootschappen, ter ondersteuning van het aan de algemene vergadering van de vennootschap voorgelegde voorstel om het maatschappelijk kapitaal te verhogen door de inbreng in natura door de naamloze vennootschap Ackermans & van Haaren van 2.256.450 aandelen op naam van de naamloze vennootschap Dredging, Environmental & Marine Engineering NV in ruil voor de uitgifte van 12.222.222 nieuwe aandelen van de vennootschap.

Openbare overnamebieding Overeenkomstig artikel 34 van het Koninklijk besluit van 14/11/2007 betreffende de verplichtingen van emittenten van financiële instrumenten die zijn toegelaten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt, geeft CFE te kennen dat: • de raad van bestuur gemachtigd is is om het maatschappelijk kapitaal tot een maximum bedrag van 2.500.000 EUR te verhogen (artikel 4 van de Statuten), overwegende dat deze machtiging in toepassing van artikel 607 van Wetboek van vennootschappen beperkt wordt in geval van openbare overnamebod • de raad van bestuur gemachtigd is om maximum 10% van de eigen aandelen van de vennootschap te verwerven (artikel 14 bis van de Statuten)

Overnames CFE heeft tijdens het boekjaar voor de prijs van 123.500 EUR het saldo (35%) van de effecten van de vennootschap Brantegem NV overgenomen.

Oprichting bijkantoor CFE heeft tijdens het boekjaar een bijkantoor in Roemenië opgericht. Op het einde van het boekjaar heeft de raad van bestuur de afschaffing van dit bijkantoor goedgekeurd.

Elementen na afsluiting van het boekjaar Op 11 februari 2014 heeft de naamloze vennootschap Ackermans & van Haaren een verplicht openbaar bod uitgebracht in toepassing van artikel 5 van de wet OPA en hoofdstuk III van het koninklijk besluit OPA. Het bod is onvoorwaardelijk en wordt vergoed in contanten. De biedprijs is 45 EUR per aandeel (coupon nr. 7 en volgende aangehecht). Het bod eindigt op 5 maart 2014.

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Onderzoek en ontwikkeling DEME verricht doorlopend onderzoek om de efficiëntie van haar vloot te verbeteren. In samenwerking met de universiteiten en met het Vlaams Gewest, voert het ook studies uit voor de ontwikkeling van duurzame energieproductie in zee. In samenwerking met privéondernemingen, worden studies gevoerd naar exploitatietechnieken van zeldzame materialen in zee.

Informatie over de vooruitzichten Het hoog niveau van het orderboek laat toe gunstige perspectieven te voorzien voor de pool baggerwerken en milieu, en het herstel van de activiteiten inzake contracting.

Auditcomité De heer Jan Steyaert is voorzitter van het auditcomité. Hij beantwoordt aan de onafhankelijkheidscriteria vermeld in artikel 526 ter van het Wetboek van vennootschappen. De heer Jan Steyaert behaalde een diploma in een economische en financiële richting. Hij oefende verschillende beroepsactiviteiten uit, in het bijzonder bij een bedrijfsrevisorenkantoor en bij Telindus, een beursgenoteerde onderneming waar hij achtereenvolgens de functie van CFO, CEO en voorzitter van de raad van bestuur bekleedde. Deze elementen rechtvaardigen de competenties van de heer Jan Steyaert op boekhoud- en auditvlak.

Bijeenroeping van de gewone algemene vergadering van 30 april 2014 De raad van bestuur nodigt de aandeelhouders en de obligatiehouders uit om de gewone algemene vergadering bij te wonen, die zal gehouden worden op de zetel van de vennootschap, Herrmann-Debrouxlaan 40-42, 1160 Brussel, op woensdag 30 april 2014 om 15.00 u

AGENDA VAN DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING: 1. Verslag van de raad van bestuur over het boekjaar afgesloten op 31 december 2013 2. Verslag van de commissaris over het boekjaar afgesloten op 31 december 2013 3. Goedkeuring van de jaarrekening Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om de jaarrekening per 31 december 2013 zoals voorgesteld door de raad van bestuur goed te keuren. 4. Goedkeuring van de geconsolideerde jaarrekening Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om de geconsolideerde jaarrekening per 31 december 2013 zoals voorgesteld door de raad van bestuur goed te keuren.

158

5. Bestemming van de winst – Goedkeuring van het dividend Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om het voorstel van de raad van bestuur om een brutodividend van 1,15 EUR per aandeel uit te keren, hetzij een netto dividend van 0,8625 EUR per aandeel, goed te keuren. Het dividend zal voor betaling worden gesteld vanaf 28 mei 2014. 6. Remuneratie 6.1 Goedkeuring van het Remuneratieverslag Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om het remuneratieverslag, opgesteld door de raad van bestuur, goed te keuren. 6.2 Jaarlijkse bezoldigingen bestuurders en commissaris Voorstel tot besluit: Overeenkomstig artikel zeventien van de statuten, wordt er voorgesteld aan de algemene vergadering om, met ingang op 1 januari 2014, aan de voorzitter van de raad van bestuur en aan elke bestuurder een bezoldiging toe te kennen van respectievelijk 100.000 EUR voor de voorzitter en 20.000 EUR per bestuurder, pro rata temporis van de uitoefening van hun mandaat in de loop van het jaar. Er wordt bovendien voorgesteld aan de algemene vergadering om aan de bestuurders een zitpenning toe te kennen van 2.000 EUR per deelname aan een vergadering van de raad van bestuur. De bezoldiging van de leden van het auditcomité en van het benoemings- en remuneratie comité blijft ongewijzigd. Bovendien, wordt er voorgesteld aan de algemene vergadering om aan de commissaris een bezoldiging van 174.500 EUR per jaar toe te kennen voor de uitoefening van zijn mandaat. 6.3 Vertrekvergoedingen Voorstel tot besluit: Met betrekking tot de vertrekvergoedingen en overeenkomstig de wet van 6 april 2010 inzake deugdelijk bestuur, van toepassing sinds 3 mei 2010, en zoals overeengekomen met de gedelegeerd bestuurder en de leden van het Steering Committee, wordt er voorgesteld aan de algemene vergadering om het volgende goed te keuren: “De wet op de arbeidsovereenkomsten is van toepassing voor de personen met het statuut van werknemer en alle andere bestaande overeenkomsten blijven van kracht. • Indien er door de vennootschap een einde wordt gesteld aan de arbeidsovereenkomst (behoudens voor dringende redenen) van een lid van het Steering Committee met een statuut van ‘werknemer’, die geen overeenkomst inzake vertrekvergoeding vóór 3 mei 2010 heeft afgesloten, zal de duur van de vooropzeg die aan dat lid zal worden betekend of het bedrag van de vertrekvergoeding die hem zal worden betaald, worden bepaald in overeenstemming met de wet van 26 december 2013 betreffende de invoering van een eenheidsstatuut, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 31 december 2013. Dit betreft de volgende leden: • • • •

Gabriel Marijsse  Patrick Verswijvel  Yves Weyts  Fabien De Jonge met ingang op 1 maart 2014

• Een overeenkomst werd afgesloten met mevrouw Diane Rosen-Zygas die in werking is getreden op 18 november 2011. De overeenkomst werd goedgekeurd door de raad van bestuur op 28 september 2011, op voorstel van het benoemings- en remuneratie comité. Een fictieve anciënniteit van minstens 12 jaar werd toegekend onder het werknemers­

CFE JAARVERSLAG 2013

statuut overeenkomstig de wet van 26 december 2013 betreffende de invoering van een eenheidsstatuut, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 31 december 2013.” 6.4 Variabele remuneratie van de leden van het steering committtee Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om de uitzondering die werd goedgekeurd door de gewone algemene vergadering van 5 mei 2011 te verlengen. Er wordt daarom voorgesteld aan de algemene vergadering om de volgende tekst goed te keuren: “voor de CEO en de leden van het Steering Committee blijven de bestaande criteria ’s en modaliteiten voor de toekenning van de variabele remuneratie behouden gedurende een periode van drie jaar, nl. de variabele remuneratie hangt af van de economische resultaten, van de aandacht die wordt besteed aan de veiligheid van de mensen en van de naleving van de waarden van de Groep. De huidige wetgeving die de spreiding van de variabele remuneratie over drie jaar en de daarop betrekking hebbende criteria voorschrijft, is immers niet geschikt (en wordt bijgevolg moeilijk toegepast) voor een Steering Committee waarvan sommige leden de pensioenleeftijd, de leeftijd van vervroegd pensioen of brugpensioen naderen”. 7. Kwijting aan de bestuurders Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om kwijting te verlenen aan de bestuurders voor de uitoefening van hun mandaat gedurende het boekjaar afgesloten op 31 december 2013. 8. Kwijting aan de commissaris Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om kwijting te verlenen aan de commissaris voor de uitoefening van zijn mandaat gedurende het boekjaar afgesloten op 31 december 2013. 9. Benoemingen Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om het bestuurdersmandaat van de NV C.G.O., vertegenwoordigd door de heer Philippe Delaunois, te vernieuwen voor een duur van twee (2) jaar eindigend na de gewone algemene vergadering die gehouden zal worden in mei 2016. NV C.G.O is geen onafhankelijke bestuurder. Voorstel tot besluit: Er wordt voorgesteld aan de algemene vergadering om het bestuurdersmandaat van Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert, te vernieuwen voor een duur van twee (2) jaar eindigend na de gewone algemene vergadering die gehouden zal worden in mei 2016. Consuco NV, vertegenwoordigd door de heer Alfred Bouckaert, beantwoordt aan de criteria van onafhankelijkheid bepaald door artikel 526 ter van het Wetboek van vennootschappen en van de Belgisch Corporate Governance Code 2009. De CV’s van de bestuurders zijn beschikbaar op de website www.cfe.be.

FORMALITEITEN OM TOEGELATEN TE WORDEN TOT DE GEWONE EN BUITENGEWONE ALGEMENE VERGADERINGEN 1. Aandeelhouders die persoonlijk wensen deel te nemen Enkel de aandeelhouders die CFE aandelen bezitten ten laatste de veertiende dag vóór de algemene vergaderingen, zijnde op

159

16 april 2014 om 24 uur, Belgische tijd (de ‘Registratiedatum’), en die uiterlijk op 24 april 2014 om 24 uur, Belgische tijd, bevestigen dat zij aan de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering wensen deel te nemen, worden toegelaten op de algemene vergadering. • Voor de houders van aandelen op naam, blijkt het bewijs van bezit van aandelen op de Registratiedatum uit de inschrijving in het register van de aandelen op naam van CFE op de Registratiedatum. Bovendien moet elke aandeelhouder, uiterlijk op 24 april 2014 om 24 uur, Belgische tijd, verplicht het formulier ‘Intentie tot deelneming aan de algemene vergadering’, beschikbaar op de website www.cfe.be, invullen en hetzij per post opsturen ter attentie van de heer Fabien De Jonge, Financieel en Administratief Directeur, Herrmann-Debrouxlaan 40-42 te 1160 Oudergem, hetzij per e-mail op het e-mailadres [email protected] • Voor de houders van gedematerialiseerde aandelen, blijkt het bewijs van bezit van aandelen op de Registratiedatum uit de inschrijving op de rekeningen van een erkende rekeninghouder of van een vereffeninginstelling op de Registratiedatum. Bovendien dient elke aandeelhouder uiterlijk op 24 april 2014 om 24 uur, Belgische tijd, zijn deelname te bevestigen aan zijn bank, met vermelding van het aantal aandelen waarmee de aandeelhouder aan de vergadering wenst deel te nemen 2. Aandeelhouders die zich wensen te laten vertegenwoordigen Elke aandeelhouder, die aandelen bezit op de Registratiedatum mag zich laten vertegenwoordigen op de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering. De aandeelhouders die een volmachtdrager wensen aan te stellen om zich op de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering te laten vertegenwoordigen moeten uiterlijk op 24 april 2014 om 24 uur, Belgische tijd, het getekend volmachtformulier, beschikbaar op de website, www.cfe.be, invullen en hetzij per post opsturen ter attentie van de heer Fabien De Jonge, Financieel en Administratief Directeur, Herrmann-Debrouxlaan 40-42 te 1160 Oudergem, hetzij per e-mail op het e-mailadres [email protected]. Indien de volmacht per e-mail werd opgestuurd, moet de volmachthouder het origineel uiterlijk bij aanvang van de algemene vergadering afleveren. 3. Aandeelhouders die per brief wensen te stemmen Elke aandeelhouder die aandelen bezit op de Registratiedatum, mag per brief stemmen op de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering. De aandeelhouders die per brief wensen te stemmen op de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering moeten uiterlijk op 24 april 2014 om 24 uur, Belgische tijd, het getekend stemformulier, beschikbaar op de website www.cfe.be, invullen en enkel per post opsturen ter attentie van de heer Fabien De Jonge, Financieel en Administratief Directeur, Herrmann-Debrouxlaan 40-42 te 1160 Oudergem. Het stemformulier moet verplicht de richting van de stem melden. 4. Aandeelhouders die nieuwe onderwerpen wensen laten inschrijven op de agenda Een of meer aandeelhouders die samen minstens 3% bezitten van het maatschappelijk kapitaal kunnen te behandelen onderwerpen op de agenda van de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering laten plaatsen en voorstellen tot besluit indienen met betrekking tot op de agenda opgenomen of daarin te behandelen onderwerpen. De aandeelhouders die onderwerpen wensen te laten inschrij-

BEHEERSVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

ven op de agenda van de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering of die voorstellen tot besluit wensen in te dienen moeten: • een schriftelijk verzoek opsturen naar de vennootschap uiterlijk op 8 april 2014 om 24 uur, Belgische tijd, hetzij per post ter attentie van de heer Fabien De Jonge, Financieel en Administratief Directeur, Herrmann-Debrouxlaan 40-42 te 1160 Oudergem, hetzij per e-mail op het e-mailadres [email protected] • hun aanvraag vergezellen hetzij van een certificaat van inschrijving van de desbetreffende aandelen in het register van de aandelen op naam van de vennootschap, hetzij aan de hand van een door de erkende rekeninghouder of de vereffeninginstelling opgesteld attest waaruit blijkt dat het desbetreffend aantal gedematerialiseerde aandelen op hun naam op rekening is ingeschreven • hun aanvraag vergezellen van de tekst van de te behandelen onderwerpen en de bijhorende voorstellen, of van de tekst van de op de agenda te plaatsten voorstellen tot besluit

7. Terbeschikkingstelling van documenten Iedere aandeelhouder en iedere obligatiedrager mag gratis op de zetel van de vennootschap (Herrmann-Debrouxlaan, 40-42, 1160 Brussel), tijdens de kantooruren, een integrale kopie ontvangen van de jaarrekening, van de geconsolideerde jaarrekeningen en van het jaarverslag, van de agenda en van de volmacht- en stemformulieren en van het formulier ‘Intentie tot deelname’. De verzoeken om kosteloos een kopie te krijgen kunnen ook per e-mail worden verstuurd aan [email protected]. 8. Website Alle relevante informatie met betrekking tot de algemene vergadering van 30 april 2014 is vanaf heden beschikbaar op de website van de vennootschap: www.cfe.be.

Indien een of meerdere aandeelhouders de inschrijving van onderwerpen en/of bijhorende voorstellen tot besluit op de agenda vorderen, zal CFE, uiterlijk op 15 april 2014 en nieuwe agenda van de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering publiceren volgens dezelfde modaliteiten dan de huidige agenda. Tegelijkertijd, zal CFE op haar website, de formulieren publiceren die gebruikt kunnen worden voor het stemmen met volmacht en voor het stemmen per brief, aangevuld met de bijkomende te behandelen onderwerpen en de bijhorende voorstellen tot besluit die op de agenda geplaatst zouden zijn, en/of louter met de voorstellen tot besluit die geformuleerd zouden zijn. De volmachten en de stemformulieren per brief die aan de vennootschap vóór 15 april 2014 gestuurd zijn, blijven geldig voor de onderwerpen die op de agenda staan. In het kader van een stem per volmacht, zal de volmachtdrager gerechtigd zijn om voor de nieuwe onderwerpen die op de agenda en/of de nieuwe voorstellen tot beslissingen te stemmen zonder dat een nieuwe volmacht vereist is, voor zover het volmachtformulier dit uitdrukkelijk voorziet. Het volmachtformulier mag alsook vermelden dat de volmachtdrager zich moet onthouden. 5. Aandeelhouders die vragen wensen te stellen Iedere aandeelhouder heeft het recht om vragen aan bestuurders en/of de commissaris tijdens de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering te stellen. De vragen mogen mondeling tijdens de vergadering of voordien schriftelijk gesteld worden. De aandeelhouders die vragen schriftelijk wensen te stellen vóór de vergaderingen moeten een e-mail uiterlijk op 24 april 2014, om 24 uur Belgische tijd, aan de vennootschap op volgend e-mailadres [email protected] sturen. Enkel de schriftelijke vragen gesteld door aandeelhouders die voldaan hebben aan de toelatingsvoorwaarden en die bijgevolg de hoedanigheid van aandeelhouder op de Registratiedatum bezitten, zullen op de vergadering beantwoord worden. 6. Recht voor de obligatiehouders om de algemene vergadering bij te wonen De obligatiehouders mogen de gewone algemene vergadering en/of de buitengewone algemene vergadering bijwonen maar enkel met een raadgevende stem, mits zij hun hoedanigheid van obligatiehouder op de dag van de algemene vergadering kunnen aantonen aan de hand van een certificaat dat afgeleverd werd door de financiële tussenpersoon waarbij zij hun obligaties houden.

160

CFE JAARVERSLAG 2013

Geconsolideerde jaarrekening

Inhoudsopgave

DEFINITIES WOORD VOORAF  G ECONSOLIDEERDE JAARREKENING Geconsolideerde resultatenrekening Staat van het globaal resultaat Geconsolideerde balans (overzicht van de financiële positie) Geconsolideerd kasstroomoverzicht Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen Toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening Verslag van de commissaris

STATUTAIRE JAARREKENING Statutair overzicht van de financiële positie en van de winst- en verliesrekening Analyse van de winst- en verliesrekening en van het overzicht van de financiële positie

Definities Geassocieerde ondernemingen

Aangewend kapitaal

Werkkapitaal

EBIT EBITDA

Vennootschappen waarin de groep CFE een invloed van betekenis heeft en die geconsolideerd worden volgens de vermogensmutatiemethode. Immateriële vaste activa + goodwill + materiële vaste activa + werkkapitaal Voorraden + handelsvorderingen en andere vorderingen uit operationele activiteiten + andere vlottende activa + vaste activa aangehouden voor verkoop – andere courante voorzieningen – handelsschulden en andere schulden uit operationele activiteiten – actuele belastingverplichtingen – andere kortlopende verplichtingen Bedrijfsresultaat EBIT + afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen + andere niet kaselementen + aandeel in het resultaat van de vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast.

Woord vooraf Op 24 december 2013 heeft de groep CFE een bijkomende participatie van 50% in DEME verkregen ten gevolge van de realisatie van de opschortende voorwaarden aan dewelke de kapitaalverhoging onderhevig was. Ten gevolge van deze transactie heeft CFE de exclusieve controle over DEME verkregen aangezien haar deelnemingspercentage van 50% naar 100% is toegenomen. Hieruit volgt eveneens een wijziging in de consolidatiemethode van DEME: ze blijft volgens de proportionele consolidatiemethode opgenomen tot 24 december 2013, om vanaf dan opgenomen te worden volgens de integrale consolidatiemethode. De geconsolideerde resultatenrekening en het geconsolideerd kasstroomoverzicht voor het boekjaar 2013 bevatten 50% van de activiteit van DEME. Daarentegen bevat de geconsolideerde balans per 31 december 2013 de activa en passiva van DEME aan 100%. Hetzelfde geldt voor het orderboek.

162

CFE JAARVERSLAG 2013

GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING Voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2013 (duizend euro)

Toelichting

2013

2012 *

Omzet

4

2.267.257

1.898.302

Opbrengsten uit aanverwante activiteiten

6

87.925

72.155

(1.446.118)

(1.132.066)

Aankopen Bezoldigingen en sociale lasten

7

(410.660)

(372.172)

Andere exploitatiekosten

6

(300.745)

(265.374)

12-14

(126.670)

(119.683)

5

111.624

0

Bijzondere waardevermindering van goodwill - DEME

13

(207.411)

0

Bijzondere waardevermindering van goodwill - overige

13

(3.795)

0

(28.593)

81.162

(31.749)

(24.134)

Afschrijvingskosten Bedrijfscombinaties - Aanschaf DEME

Bedrijfsresultaat Bruto financieringskosten

8

Financiële opbrengsten uit geldbeleggingen

8

5.448

5.193

Andere financiële lasten

8

(22.388)

(19.174)

Andere financiële opbrengsten

8

9.493

9.494

Financieel resultaat

(39.196)

(28.621)

Resultaat vóór belastingen

(67.789)

52.541

(27.317)

(3.505)

(95.106)

49.036

6.953

489

(88.153)

49.525

Winstbelastingen

10

Resultaat van de periode Aandeel in het resultaat van de vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast

15

Resultaat van de periode (inclusief aandeel van de minderheidsbelangen) Minderheidsbelangen

9

Resultaat - Aandeel groep Nettoresultaat aandeel groep door de gewogen gemiddelde van het aantal gewone aandelen (EUR) (basis en verwaterd)

11

6.918

(162)

(81.235)

49.363

(6,10)

3,77

GECONSOLIDEERDE STAAT VAN HET GLOBAAL RESULTAAT Voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2013 (duizend euro)

2013

2012 *

Resultaat - Aandeel groep

(81.235)

49.363

Resultaat van de periode (inclusief aandeel van de minderheidsbelangen)

(88.153)

49.525

Financiële instrumenten – veranderingen in de reële waarde

10.395

(10.045)

Omrekeningsverschillen

(3.398)

2.639

10

(3.532)

4.018

5

7.902

0

11.367

(3.388)

(3.538)

(6.147)

(3.538)

(6.147)

Uitgestelde belastingen Aanschaf DEME – herwerking van de reserves die later geherklasseerd zullen worden

Toelichting

Andere elementen van het globaal resultaat die later geherklasseerd zullen worden naar het nettoresultaat Herwaardering van de nettoverplichting m.b.t. toegezegde pensioenregelingen

23

Andere elementen van het globaal resultaat die later niet geherklasseerd zullen worden naar het nettoresultaat Andere elementen van het globaal resultaat

7.829

(9.535)

Globaal resultaat:

(80.326)

39.990

- Aandeel van de groep

(73.544)

39.920

(6.782)

70

(5,52)

3,05

- Aandeel van de minderheidsbelangen Globaal resultaat (deel van de groep) door de gewogen gemiddelde van het aantal gewone aandelen (basis en verwaterd)

11

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

163

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

GECONSOLIDEERDE BALANS Voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2013 (duizend euro)

Toelichting

2013

2012 *

2011 *

Immateriële vaste activa

12

19.204

12.651

9.839

Goodwill

13

291.873

33.401

28.725

Materiële vaste activa

14

1.753.779

980.434

899.618

0

2.056

7.067

Vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast

15

39.752

18.364

15.128

Andere financiële vaste activa

16

96.212

56.586

30.631

Langlopende afgeleide instrumenten

27

286

0

0

Andere vaste activa

17

12.766

9.283

10.923

Uitgestelde belastingvorderingen

10

37.832

22.787

11.412

2.251.704

1.135.562

1.013.343

Vastgoedbeleggingen

Totaal vaste activa Voorraden

19

215.883

186.534

158.850

Handelsvorderingen en andere bedrijfsvorderingen

20

1.116.915

732.466

761.407

Andere vlottende activa

20

101.030

84.240

60.242

Kortlopende afgeleide instrumenten

27

0

0

148

594

153

1.759

474.793

260.602

208.347

Totaal vlottende activa

1.909.215

1.263.995

1.190.753

Totaal van de activa

4.160.919

2.399.557

2.204.096

41.330

21.375

21.375

Uitgiftepremies

800.008

62.551

62.551

Ingehouden winsten

358.124

460.306

425.999

(5.782)

(8.101)

(1.954)

Reserve in verband met afdekkingsinstrumenten

(351)

(17.673)

(11.646)

Omrekeningsverschillen

(176)

6.154

3.423

1.193.153

524.612

499.748

9.935

6.227

7.059

1.203.088

530.839

506.807

Financiële vlottende activa Geldmiddelen en kasequivalenten

21

Kapitaal

Toegezegde pensioenplannen

Eigen vermogen – aandeel van de groep CFE Minderheidsbelangen

9

Eigen vermogen Pensioenverplichtingen en personeelsbeloningen

23

40.724

21.239

16.674

Voorzieningen

24

10.962

10.679

10.613

53.382

70.745

82.833

Andere langlopende verplichtingen Obligatielening

26

199.639

100.000

0

Financiële schulden

26

649.186

379.120

434.896

Langlopende afgeleide instrumenten

27

38.603

32.853

24.694

Uitgestelde belastingverplichtingen

10

14.775

13.789

12.630

1.007.271

628.425

582.340

Totaal langlopende verplichtingen Voorzieningen voor courante risico’s

24

50.657

35.820

47.587

Handelsschulden en andere bedrijfsschulden

20

1.045.907

689.475

635.159

78.836

21.579

24.975

Financiële schulden

26

407.358

181.474

124.268

Kortlopende afgeleide instrumenten

27

2.538

4.201

5.646

Andere kortlopende verplichtingen

20

365.264

307.744

277.314

Totaal kortlopende verplichtingen

1.950.560

1.240.293

1.114.949

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

4.160.919

2.399.557

2.204.096

Actuele belastingverplichtingen

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

164

CFE JAARVERSLAG 2013

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT Voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2013 (duizend euro)

Toelichting

2013

2012 *

Resultaat - Aandeel groep

(81.235)

49.363

Afschrijvingen op (im)materiële vaste activa en vastgoedbeleggingen

126.670

119.683

Operationele activiteiten

Toevoeging aan de voorzieningen

6.503

(13.012)

101.688

10.559

3.274

685

Opbrengsten uit renten en financiële activa

(5.448)

(5.721)

Rentelasten

31.374

22.439

Verandering in de reële waarde van afgeleide instrumenten

(3.083)

680

Verlies/(winst) verbonden aan de overdracht van materiële vaste activa

(2.914)

(3.489)

Belastingen van de periode

27.317

3.505

Minderheidsbelangen

(6.918)

162

Waardeverminderingen op vlottende en vaste activa Niet-gerealiseerde wisselkoersverschillen (winst)/verlies

Aandeel in het resultaat van de vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast

(6.953)

(489)

190.275

184.365

(123.502)

(32.449)

Afname/(toename) van voorraden

(6.479)

(25.936)

Toename/(afname) van handelsschulden en overige kortlopende schulden

39.166

57.162

Kasstromen uit operationele activiteiten

99.460

183.142

(31.374)

(22.439)

5.448

5.193

Kasstromen uit operationele activiteiten vóór de wijzigingen van het werkkapitaal Afname/(toename) van de handels- en overige kortlopende en langlopende vorderingen

Betaalde rente Ontvangen rente Betaalde /ontvangen winstbelastingen

(8.649)

(15.888)

Netto kasstromen uit operationele activiteiten

64.885

150.008

6.477

13.626

(68.554)

(203.930)

(2.117)

(4.431)

5.358

0

166.702

0

Investeringsactiviteiten Verkoop van vaste activa Aankoop van vaste activa Overname van dochterondernemingen met aftrek van verworven geldmiddelen Verkoop van een dochteronderneming Aanschaf DEME

5

Kapitaalverhoging van de vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast

15

Kasstromen uit investeringsactiviteiten

(247)

(2.236)

107.619

(196.971)

253.678

207.483

(195.949)

(97.275)

(15.056)

(15.056)

(1.543)

0

41.130

95.152

213.634

48.189

260.602

208.347

557

4.066

474.793

260.602

Financieringsactiviteiten Leningen Terugbetaling van schulden Uitgekeerde dividenden Wijziging van het deelnemingspercentage in de gecontroleerde vennootschappen

5

Kasstromen uit (gebruikt in) financieringsactiviteiten Nettotoename/(afname) van de geldmiddelen Geldmiddelen en kasequivalenten bij het begin van het boekjaar

21

Wisselkoerseffecten Geldmiddelen en kasequivalenten op het einde van het boekjaar

21

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

165

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

GECONSOLIDEERD MUTATIEOVERZICHT VAN HET EIGEN VERMOGEN

21.375

62.551

IAS19 herziening Na herziening IAS19

21.375

62.551

Globaal resultaat van het boekjaar Kapitaalverhoging en aanschaf DEME

19.955

737.457

Dividenden aan aandeelhouders

(17.673)

6.154

532.419

0

294

(8.101)

460.306

(8.101)

(17.673)

6.154

524.612

6.227

530.839

(81.235)

(3.301)

17.322

(6.330)

(73.544)

(6.782)

(80.326)

(5.620)

5.620

757.412

13.238

770.650

358.124

(5.782)

(351)

(176)

(840)

(840)

(271)

(1.908)

(2.179)

1.193.153

9.935

1.203.088

IAS19 herziening

0

(11.646)

3.423

(1.954)

Na herziening IAS19

21.375

62.551

Globaal resultaat van het boekjaar Dividenden aan aandeelhouders

501.702

Totaal

508.761 (1.954)

425.999

(1.954)

(11.646)

3.423

499.748

7.059

506.807

49.363

(6.147)

(6.027)

2.731

39.920

70

39.990

(15.056)

Dividenden minderheids­belangen 62.551

7.059

(1.954)

(15.056)

21.375

Minderheidsbelangen

Eigen vermogenaandeel van de groep

425.999

Omrekeningsverschillen

Ingehouden winsten

62.551

Reserve afdekkings­ instrumenten

Uitgiftepremie

21.375

Toegezegde pensioen­plannen

Kapitaal

December 2011

December 2012

(15.056)

VOOR HET BOEKJAAR AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2012 *

(in duizenden euro)



800.008

538.646 (7.807)

(15.056)

(271) 41.330

6.227

(7.807)

Dividenden minderheids­ belangen

December 2013

Totaal

460.012

(15.056)

Wijziging consolidatiekring

Minderheidsbelangen

Eigen vermogenaandeel van de groep

Omrekeningsverschillen

Reserve afdekkings­ instrumenten

Toegezegde pensioen­plannen

Ingehouden winsten

Kapitaal

December 2012

Uitgiftepremie

VOOR HET BOEKJAAR AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2013

(in duizenden euro)



460.306

(8.101)

(17.673)

6.154

524.612

(15.056) (902)

(902)

6.227

530.839

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1



KAPITAAL EN RESERVES Het kapitaal op 31 december 2013 bestaat uit 25.314.482 gewone aandelen zonder vermelding van nominale waarde. De houders van gewone aandelen hebben het recht om dividenden te ontvangen en hebben recht op één stem per aandeel op de algemene vergadering van aandeelhouders. Op 27 februari 2014 werd door de raad van bestuur een dividend van 29.112 duizend euro voorgesteld, wat overeenstemt met 1,15 euro bruto per aandeel. Het voorgestelde slotdividend wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de aandeelhouders op de algemene vergadering. De bestemming van het resultaat werd niet opgenomen in de jaarrekening per 31 december 2013. Het slotdividend voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2012 bedroeg 1,15 euro bruto per aandeel.

166

CFE JAARVERSLAG 2013

TOELICHTING BIJ DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING VOOR HET BOEKJAAR AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2013 1. ​Algemene principes 2. ​Voornaamste boekhoudprincipes 3.​ Consolidatiemethoden Consolidatiekring Transacties binnen de groep Omrekening van de jaarrekeningen van de buitenlandse vennootschappen en vestigingen Transacties in vreemde valuta 4.​ Gesegmenteerde informatie Operationele segmenten Elementen van het geconsolideerd overzicht van het globaal resultaat Omzet Opsplitsing omzet van de pool Bouw Opsplitsing omzet van de pool Baggerwerken Orderboek Geconsolideerd overzicht van de financiële positie Geconsolideerd kasstroomoverzicht Overige informatie Geografische informatie 5.​ Overnames en afstotingen van dochterondernemingen Overnames voor de periode afgesloten op 31 december 2013 Afstotingen in de periode afgesloten op 31 december 2013 6.​ Opbrengsten uit aanverwante activiteiten en andere operationele kosten 7.​ Bezoldigingen en sociale lasten 8.​ Financieel resultaat 9. Minderheidsbelangen 10.​ Belastingen op het resultaat Opgenomen in de resultatenrekening Afstemming van het effectief belastingtarief Geboekte latente belastingen Tijdelijke verschillen of fiscale verliezen waarop geen actieve uitgestelde belastingvordering geboekt is Uitgestelde belastingopbrengsten (-kosten) rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen 11.​ Resultaat per aandeel 12. Immateriële vaste activa anders dan goodwill 13.​ Goodwill 14.​ Materiële vaste activa 15. Investeringen in ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogens mutatiemethode en gezamenlijk gecontroleerd Ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode Gezamenlijk gecontroleerde ondernemingen 16. ​Andere niet-courante financiële activa 17. ​Andere niet-courante activa 18. ​Onderhanden projecten in opdracht van derden 19. ​Voorraden 20. ​Handels- en overige vorderingen en schulden uit operationele activiteiten 21. ​Geldmiddelen en kasequivalenten 22.​ Subsidies 23. Personeelsvoordelen 24. Andere voorzieningen dan pensioenverplichtingen en personeelsvoordelen 25.​ Mogelijke activa en verplichtingen 26. Informatie betreffende netto financiële schuld 27.​ Informatie betreffende het beheer van de financiële risico’s 28. ​Operationele leasing 29. ​Andere gegeven verplichtingen 30. Andere ontvangen verplichtingen 31.​ Geschillen 32.​ Transacties met verbonden partijen 33.​ Bezoldiging van de commissarissen 34.​ Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum 35. ​Ondernemingen behorende tot de groep CFE

167

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

171 172 184 184 184 184 184 185 185 186 187 187 187 188 188 190 191 191 191 191 193 194 194 195 195 195 195 196 196 197 197 197 198 200 202 204 204 205 205 206 206 207 207 207 208 208 212 212 213 214 221 221 222 222 222 222 223 223

Vooraf

Geconsolideerde jaarrekening en toelichting De raad van bestuur heeft toestemming gegeven voor publicatie van de geconsolideerde jaarrekening van de groep CFE op 27 februari 2014. De geconsolideerde jaarrekening van de groep CFE moet gelezen worden in samenhang met het beheersverslag van de raad van bestuur.

VOORNAAMSTE TRANSACTIES IN 2013 EN 2012 MET GEVOLGEN VOOR DE CONSOLIDATIEKRING VAN DE GROEP CFE TRANSACTIES IN 2013

1.

POOL BOUW Nihil.



2.

POOL MULTITECHNIEKEN Op 28 januari 2013 heeft de groep CFE de resterende 35% van de aandelen van de vennootschap Elektro Van De Maele N.V. gekocht. Deze vennootschap wijzigde haar naam in VMA WEST NV en wordt voortaan voor 100% door de CFE groep aangehouden. De consolidatiemethode bleef ongewijzigd. Op 28 mei 2013 heeft de groep CFE beslist zijn aankoopoptie op de resterende aandelen van de vennootschap Brantegem NV uit te oefenen, om alzo de resterende 35% van de vennootschap te verkrijgen. Brantegem NV is gespecialiseerd in HVAC en sanitaire installaties. Bijgevolg wordt de vennootschap Brantegem NV voortaan voor 100% door de CFE groep aangehouden. De consolidatiemethode bleef ongewijzigd. Op 7 juni 2013 heeft de vennootschap Prodfroid SA, gespecialiseerd in airconditioning en industriële en commerciële koeling, een naamswijziging uitgevoerd en heet nu Procool SA.



3.

POOL VASTGOEDONTWIKKELING EN -BEHEER Op 28 februari 2013 heeft de groep CFE, via haar dochteronderneming CLI, en in partnerschap met andere immobiliënpromotoren, 33,3% van de naamloze vennootschap naar Luxemburgs recht, PEF Kons Investment SA, gekocht. Deze laatste is een belangrijke grondeigenaar in het Groothertogdom Luxemburg en de aanschaf heeft als doel de ontwikkeling van een complex voor kantoren, commerciële ruimtes en huisvesting (Project Kons Gallery). Deze vennootschap is opgenomen in de consolidatie volgens de vermogensmutatiemethode. Op 1 maart 2013 heeft CFE NV 50 % van de aandelen in de vennootschappen Rederij Marleen BVBA en Rederij Ishtar BVBA gekocht om op de terreinen te Oostende een immobiliënproject te realiseren. Op 13 juni 2013 heeft de CFE groep beslist om de totaliteit van haar participatie (66%) in Sogesmaint-CB Richard Ellis SA (segment Property & Facility Management) te verkopen aan CBRE. Terzelfdertijd heeft CFE de deelneming, gehouden door Sogesmaint-CB Richard Ellis SA, in de dochteronderneming in het Groothertogdom Luxemburg, overgenomen, alsook sommige contracten van Property en Facility management in België. Op 11 oktober 2013 heeft de CFE groep, via haar dochteronderneming in Polen, de vennootschap BPI Obozowa Retail Estate Sp. z o.o. , opgericht. Deze heeft als doel de ontwikkeling van woongelegenheden en niet residentiële gebouwen. Deze vennootschap wordt volgens de integrale consolidatiemethode opgenomen. Op 22 oktober 2013 heeft de vennootschap BPI, een dochteronderneming van de CFE groep, 16,7% bijkomende aandelen van de vennootschap Erasmus Gardens NV aangeschaft. Op die manier bedraagt haar participatie 50% van de aandelen. 



4.

POOL BAGGERWERKEN EN MILIEU In de loop van 2013 heeft DEME via haar dochterondernemingen volgende deelnemingen verworven: • 100 % in de nieuw opgerichte vennootschap DEME Concessions NV, die volgens de integrale consolidatiemethode is opgenomen  • 35 % in de nieuw opgerichte vennootschap Bluepower NV, die volgens proportionele methode wordt geconsolideerd • 51 % in de nieuw opgerichte vennootschap DIAP SHAP Ltd, die volgens proportionele methode wordt geconsolideerd • 100 % in de nieuw opgerichte vennootschap Maritime Services & Solutions SA, die volgens de integrale consolidatiemethode is opgenomen • 100 % in de nieuw opgerichte vennootschap Dragamoz, die volgens de integrale consolidatiemethode is opgenomen • het minderheidsbelang (6%) in de vennootschap de Vries, om alzo 100% van de aandelen van deze vennootschap aan te houden

168

CFE JAARVERSLAG 2013

• een bijkomend aandeel van 50% in de vennootschap Novadeal om alzo haar belangenpercentage van 50% naar 100% te brengen. Deze vennootschap werd tot dusver volgens de proportionele methode geconsolideerd om vanaf nu volgens de integrale consolidatiemethode te worden opgenomen • 18,6% van de vennootschap Seastar NV, die volgens de vermogensmutatiemethode is opgenomen. Op 24 december 2013 heeft de groep CFE een bijkomende participatie van 50% in DEME verkregen ten gevolge van de realisatie van de opschortende voorwaarden aan dewelke de kapitaalverhoging onderhevig was. De realisatie van de kapitaalverhoging van de groep CFE door middel van de inbreng in natura door de naamloze vennootschap Ackermans & van Haaren (AvH) van 2.256.450 aandelen van de vennootschap Dredging, Environmental & Marine Engineering NV (DEME) werd eerst goedgekeurd door de buitengewone algemene vergadering van CFE van 13 november 2013. In ruil voor de inbreng in natura heeft CFE 12.222.222 nieuwe aandelen uitgegeven. Ten gevolge van deze transactie heeft CFE de exclusieve controle over DEME verkregen aangezien haar deelnemingspercentage van 50% naar 100% is toegenomen. Deze aanschaf zal toelaten om een sterke synergie te ontwikkelen tussen de ‘contracting’ en de baggeractiviteiten, en om evenzeer ten volle voordeel te halen uit het internationaal commercieel netwerk van DEME. Hieruit volgt eveneens een wijziging in de consolidatiemethode van DEME: ze blijft volgens de proportionele consolidatiemethode opgenomen tot 24 december 2013, om vanaf dan opgenomen te worden volgens de integrale consolidatiemethode.

5.

POOL PPS-CONCESSIES Nihil.



6.

POOL SPOOR & WEGENINFRA Nihil.

TRANSACTIES IN 2012

1.

POOL BOUW In het begin van het boekjaar 2012 heeft het bedrijf Aannemingen Van Wellen NV zijn wegenbouwactiviteiten overgedragen naar de nieuwe pool ‘Spoor & Wegeninfra’. Hoewel de activiteiten ‘Gebouwen’ en ‘Spoor en Wegen’ in dezelfde juridische entiteit ‘Aannemingen Van Wellen NV’ blijven, worden ze voortaan respectievelijk gepresenteerd in de pool ‘Bouw’ en ‘Spoor & Wegeninfra’. De milieuactiviteit van CFE, uitgevoerd via het CFE filiaal EcoTech, die tot nog werd gepresenteerd in de pool Bouw, wordt voortaan voorgesteld in de pool Multitechnieken.



2.

POOL MULTITECHNIEKEN In de eerste helft van 2012 is het CFE filiaal EcoTech, actief in de waterbehandeling, toegetreden tot de pool ‘Multitechnieken’. Zijn activiteit hangt immers nauw samen met bepaalde elektromechanische activiteiten uitgevoerd door de entiteiten van de pool ‘Multitechnieken’. In dezelfde optiek van reorganisatie van de polen, werden ook de vennootschappen Engema NV en Louis Stevens & Co NV, die voordien werden gepresenteerd in de pool ‘Multitechnieken’, begin 2012 overgedragen naar de nieuwe activiteitenpool ‘Spoor & Wegeninfra’. Begin oktober 2012 heeft de groep CFE alle aandelen van Ariadne NV verworven. Deze in Limburg gevestigde vennootschap is gespecialiseerd in de automatisering van industriële processen.



3.

POOL VASTGOEDONTWIKKELING EN -BEHEER Op 15 februari 2012 heeft de groep CFE, via haar dochteronderneming in Polen, 47% van de aandelen van het bedrijf Immomax2 Sp. z o.o. verworven. Het doel is de ontwikkeling van een residentiële woningbouw project in Gdansk. Deze entiteit werd geconsolideerd volgens de proportionele methode. Op 23 februari 2012, heeft BPI, dochtervennootschap van de groep CFE, 50% van de aandelen van de vennootschap Les Jardins de Oisquercq SPRL verworven met het oog op de realisatie van een vastgoedproject op het terrein gelegen in Oisquercq (Tubeke). Deze entiteit werd geconsolideerd volgens de proportionele methode. In het 1ste kwartaal 2012 hebben de dochterondernemingen VM Property I NV en VM Property II BVBA, voor 40% in handen van de groep CFE, de vennootschap VM Office NV opgericht voor de ontwikkeling van het gedeelte ‘kantoren’ van het vastgoedproject Van Maerlant te Brussel. Deze entiteit werd geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode. Op 27 april 2012 heeft de vennootschap CFE Immo, dochteronderneming van de groep CFE, 50% van de aandelen van de nieuw opgerichte vennootschappen Immo Keyenveld 1 NV, Immo Keyenveld 2 NV, Immo PA33 1 NV, Immo PA33 2 NV, Immo PA44 1 NV en Immo PA44 2 NV verworven in het kader van het project

169

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

‘Solvay’. Dit project betreft de reconversie van de site van de voormalige maatschappelijke zetel van de Solvay-groep in Elsene. Deze entiteiten werden geconsolideerd volgens de proportionele methode. Op 29 mei 2012 heeft de groep CFE, via haar dochtervennootschap Sogesmaint-CBRE, 32,34% van de aandelen van de nieuwe vennootschap Sogesmaint-CBRE Company Management onder de vorm van een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid verworven. Deze entiteit werd geconsolideerd volgens de proportionele methode. De vennootschap CFE heeft, respectievelijk op 27 augustus 2012 en 12 december 2012, 30% van de aandelen van de nieuwe vennootschappen Foncière de Bavière SA en Bavière Développement SA verworven. Deze twee vennootschappen hebben tot doel een vastgoedproject te ontwikkelen in de wijk Bavière in Luik. Deze entiteiten werden geconsolideerd volgens de proportionele methode. Op 1 oktober 2012 heeft de vennootschap CFE 50% van de aandelen verworven van Les Deux Princes Development NV, nieuw opgerichte vennootschap in het kader van het reconversieproject van de voormalige maatschappelijke zetel van de Solvay-groep in Elsene. Deze entiteit werd geconsolideerd volgens de proportionele methode.

4.

POOL BAGGERWERKEN EN MILIEU In 2012 heeft de joint venture DEME via haar dochterondernemingen de volgende belangen verworven: • 50% van de nieuwe vennootschap Oceanflore BV, opgenomen volgens de proportionele consolidatiemethode • 50% van de nieuwe vennootschap Flidar NV, opgenomen volgens de proportionele consolidatiemethode • 100% van de nieuwe vennootschap DI UKraine LLC, opgenomen volgens de integrale consolidatiemethode • 100% van de vennootschap Paes Maritiem BV, opgenomen volgens de integrale consolidatiemethode • 60% van de vennootschap Highwind NV, opgenomen volgens de integrale consolidatiemethode en • 100% van het baggerbedrijf Société de Dragage Luxembourg, opgenomen volgens de integrale consolidatiemethode



5.

POOL PPS-CONCESSIES Nihil.



6.

POOL SPOOR & WEGENINFRA Op 22 februari 2012 heeft de groep CFE alle aandelen van de vennootschap Remacom NV, gelegen in de regio Gent, verworven. Dit bedrijf is gespecialiseerd in de aanleg van spoorwegen.

170

CFE JAARVERSLAG 2013



1. ALGEMENE PRINCIPES IFRS ZOALS GOEDGEKEURD DOOR DE EUROPESE UNIE De boekhoudkundige grondslagen en methoden zijn dezelfde als deze toegepast in de geconsolideerde jaarrekening voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2012, met uitzondering van de toepassing van: • de herziening van IAS 19 Personeelsbeloningen. De impact van de herwerking is beschreven in toelichting 2.1.

STANDAARDEN EN INTERPRETATIES VAN TOEPASSING VOOR HET BOEKJAAR BEGINNEND OP 1 JANUARI 2013 • • • • • • • • •

IFRS 13 Waardering tegen reële waarde (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013) IAS 19 (herzien 2011) Personeelsbeloningen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013) Verbeteringen aan IFRS (2009-2011) (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013) Aanpassing van IFRS 1 Eerste toepassing van IFRS – Ernstige hyperinflatie en verwijdering van vaste data voor eerste toepassers (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013) Aanpassing van IFRS 1 Eerste toepassing van IFRS – Overheidsleningen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013) Aanpassing van IFRS 7 Financiële instrumenten: Informatieverschaffing – Saldering van financiële activa en verplichtingen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013) Aanpassing van IAS 1 Presentatie van de jaarrekening – Presentatie van de andere elementen van het totaalresultaat (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2012) Aanpassing van IAS 12 Winstbelastingen – Uitgestelde belastingen: Realisatie van onderliggende activa (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013) IFRIC 20 Afgravingskosten tijdens de productiefase van een dagbouwmijn (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013)

De toepassing van deze standaarden en interpretaties heeft geen significant effect op de geconsolideerde jaarrekening van de groep, met uitzondering van de toepassing van de herziening van IAS 19 Personeelsbeloningen.

UITGEBRACHTE STANDAARDEN EN INTERPRETATIES DIE ECHTER NOG NIET VAN TOEPASSING ZIJN VOOR HET BOEKJAAR BEGINNEND OP 1 JANUARI 2013 De groep beslist om de standaarden en interpretaties waarvan de toepassing voor 31 december 2013 niet verplicht is, niet te anticiperen. • IFRS 9 Financiële Instrumenten en de daaropvolgende aanpassingen (nog niet goedgekeurd binnen de Europese Unie) • IFRS 10 Geconsolideerde jaarrekening (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • IFRS 11 Gezamenlijke overeenkomsten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • IFRS 12 Informatieverschaffing over belangen in andere entiteiten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • IFRS 14 Gereglementeerde uitgestelde rekeningen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2016) • IAS 27 Enkelvoudige jaarrekening (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • IAS 28 Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • Verbeteringen aan IFRS (2010-2012) (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014, maar nog niet goedgekeurd binnen de Europese Unie) • Verbeteringen aan IFRS (2011-2013) (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014, maar nog niet goedgekeurd binnen de Europese Unie) • Aanpassing van IFRS 10, IFRS 12 en IAS 27 Geconsolideerde jaarrekening en informatieverschaffing – Beleggingsentiteiten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • Aanpassing van IAS 19 Personeelsbeloningen – Werknemersbijdragen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2014, maar nog niet goedgekeurd binnen de Europese Unie) • Aanpassing van IAS 32 Financiële instrumenten: presentatie – Saldering van financiële activa en verplichtingen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • Aanpassing van IAS 36 – Bijzondere waardevermindering van activa – Informatieverschaffing over de realiseerbare waarde van niet-financiële activa (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • Aanpassing van IAS 39 – Financiële instrumenten – Novatie van derivaten en voortzetting van hedge accounting (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014) • IFRIC 21 – Heffingen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2014, maar nog niet goedgekeurd binnen de Europese Unie)

171

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

De analyse van de mogelijke impact van deze normen en interpretaties op de geconsolideerde jaarrekening van de groep is in uitvoering. De groep verwacht geen ingrijpende wijzigingen, behalve wat betreft de toepassing van de norm: • IFRS 10, 11 die de notie van zeggenschap herdefiniëren, alsook de keuzecriteria van de consolidatiemethode van de entiteiten. Vanaf het boekjaar 2014 zullen meer dochterondernemingen opgenomen worden volgens de vermogensmutatiemethode. Hierdoor verandert de structuur van de jaarrekening in termen van presentatie voor de pool Vastgoedontwikkeling en beheer ( voorraden en schulden in verband met de projecten) en de pool Baggerwerken en milieu; dit heeft echter geen gevolgen voor het nettoresultaat en het netto actief van de groep.



2. VOORNAAMSTE BOEKHOUDPRINCIPES De Aannemingsmaatschappij CFE NV (hierna ‘de vennootschap’ of ‘CFE’ genoemd) is een vennootschap naar Belgisch recht, gevestigd in België. De geconsolideerde jaarrekening voor de periode afgesloten op 31 december 2013 bevat de jaarrekening van de vennootschap, van haar dochterondernemingen, haar belangen in de entiteiten waarover gezamenlijk zeggenschap wordt uitgeoefend (‘groep CFE’) en belangen in de vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast.



2.1. WIJZIGING VAN BOEKHOUDMETHODE: TOEPASSING VAN DE HERZIENE VERSIE VAN IAS 19 ‘PERSONEELSBELONINGEN’ De groep past vanaf 1 januari 2013 de bepalingen van de norm van de gewijzigde IAS 19 ‘Personeelsbeloningen’ toe, die meerdere wijzigingen inzake boekhoudkundige verwerking van de pensioenverplichtingen inhoudt: • de erkenning op de geconsolideerde balans van alle pensioenverplichtingen toegekend aan de werknemers van de groep. De corridor methode alsook de mogelijkheid om de kosten over de verstreken diensttijd gelinkt aan de gemiddelde verkrijgingsperiode van de pensioenrechten via de winst en verlies rekening te verwerken zijn afgeschaft • de interest opbrengsten ter dekking van de pensioenverplichting worden berekend met dezelfde verdisconteringsvoet als voor de pensioenverplichtingen • de impact door aanpassingen van de pensioenregeling dienen in de winst en verlies rekening te worden verwerkt • de erkenning van de herwaarderingsimpact in andere elementen van het globaal resultaat: actuarieel resultaat van de verplichting, over- of onderrendement van de activa, zijnde het verschil tussen het effectief rendement en de actuariële waarde van de verplichting alsook het effect van het activaplafond. Al deze impacten worden in de winst en verliesrekening opgenomen. De herziene norm IAS 19 ‘Personeelsbeloningen’ is met terugwerkende kracht van toepassing en de vergelijkende financiële staten zijn herwerkt. Het geconsolideerde overzicht van de financiële positie voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2012, is als volgt gewijzigd: December 2011, gepubliceerd

Impact herziening IAS 19

December 2011, na herziening

December 2012, gepubliceerd

Impact herziening IAS 19

December 2012, na herziening

Eigen vermogen, waarvan:

508.761

(1.954)

506.807

538.646

(7.807)

530.839

Ingehouden winsten

425.999

0

425.999

460.012

294

460.306

0

(1.954)

(1.954)

0

(8.101)

(8.101)

14.720

1.954

16.674

13.432

7.807

21.239

Toegezegde pensioenplannen Verplichtingen, waarvan: Pensioenverplichtingen en voordelen van de werknemers

172

CFE JAARVERSLAG 2013



2.2 BOEKHOUDKUNDIGE GRONDSLAGEN EN METHODEN A. CONFORMITEITSVERKLARING De geconsolideerde jaarrekening werd opgesteld in overeenstemming met de Internationale standaarden voor financiële verslaglegging (IFRS - International Financial Reporting Standards) zoals goedgekeurd binnen de Europese Unie.



B. PRESENTATIEBASIS De geconsolideerde jaarrekening wordt uitgedrukt in duizenden euro, afgerond naar het dichtstbijzijnde duizendtal. Eigenvermogensinstrumenten of afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen historische kostprijs wanneer er voor die instrumenten geen prijs op een actieve markt beschikbaar is en wanneer andere redelijke waarderingsmethodes van de reële waarde ongeschikt en/of onuitvoerbaar zijn. De boekhoudprincipes worden consistent toegepast. De geconsolideerde jaarrekening wordt gepresenteerd vóór de bestemming van het resultaat van de moedermaatschappij zoals voorgesteld aan de algemene vergadering van aandeelhouders. Bij het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening volgens de IFRS-normen, worden schattingen verricht en veronderstellingen geformuleerd die een invloed hebben op de bedragen opgenomen in die jaarrekening, met name wat betreft: • de afschrijvingsperiode van de vaste activa • de waardering van de voorzieningen en de pensioenverplichtingen • de waardering van het resultaat volgens de vooruitgang van de onderhanden projecten in opdracht van derden • de schattingen genomen waarderingen voor de impairment tests • de waardering van de financiële instrumenten tegen reële waarde • de beoordeling van de controle op deelvennootschappen • de kwalificatie, bij de overname van een bedrijf, van de transactie (bedrijfscombinaties of verwerving van activa) Deze schattingen gaan ervan uit dat de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten gewaarborgd is en worden gemaakt op basis van de op dat ogenblik beschikbare informatie. De schattingen kunnen herzien worden wanneer de omstandigheden waarop ze gebaseerd zijn evolueren of wanneer nieuwe informatie beschikbaar wordt. De reële resultaten kunnen van deze schattingen afwijken.



C. CONSOLIDATIEPRINCIPES Dochterondernemingen worden door de integrale methode geconsolideerd. Onder dochterondernemingen worden begrepen de vennootschappen die door de moedermaatschappij worden gecontroleerd, wat verondersteld wordt het geval te zijn wanneer die moedermaatschappij, direct of indirect, meer dan de helft van de stemrechten in handen heeft. De jaarrekeningen van de dochterondernemingen worden in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de begindatum van de zeggenschap tot de datum waarop ze eindigt. Wijzigingen in de belangen van de groep in dochterondernemingen, die geen verlies van zeggenschap inhouden, worden behandeld als eigenvermogenstransacties. De boekwaarde van de belangen van de groep en van de minderheidsbelangen worden aangepast om rekening te houden met de wijzigingen van de relatieve belangen in de dochterondernemingen. Ieder verschil tussen het bedrag van de aanpassing van de minderheidsbelangen en de reële waarde van de betaalde of ontvangen vergoeding wordt rechtstreeks opgenomen in het eigen vermogen. Wanneer de groep een putoptie toekent aan de minderheidsaandeelhouders van een dochteronderneming (recht om de minderheidsbelangen te verkopen), wordt de overeenkomstige financiële verplichting initieel opgenomen in mindering van de minderheidsbelangen in het eigen vermogen. De joint ventures (gezamenlijk gecontroleerde vennootschappen) worden geconsolideerd volgens de proportionele consolidatiemethode. De vennootschappen waarop de vermogensmutatiemethode wordt toegepast zijn die waarin de groep CFE een invloed van betekenis uitoefent op de financiële en operationele beleidsbeslissingen, zonder dat zij er zeggenschap over heeft. De groep CFE wordt verondersteld een invloed van betekenis te hebben wanneer ze 20 tot 50% van de stemrechten bezit. De vermogensmutatiemethode wordt toegepast vanaf de aanvangsdatum van de invloed van betekenis tot de datum waarop die invloed eindigt. Wanneer het aandeel van de groep CFE in de verliezen van de vennootschappen waarop de vermogensmutatie is toegepast, de boekwaarde van het belang overschrijdt, dan wordt deze op nul gebracht. Verliezen boven dit bedrag worden niet in rekening gebracht, uitgezonderd het bedrag van de verbintenissen van de groep CFE ten aanzien van de vennootschappen waarop de vermogensmutatie is toegepast. Alle transacties, saldi, verliezen en winsten tussen de vennootschappen van de groep CFE werden geëlimineerd.

173

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



D.

VREEMDE VALUTA (1) Transacties in vreemde valuta Transacties in vreemde valuta worden geboekt tegen de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie. Monetaire activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend tegen de slotkoers. Winsten en verliezen die voortvloeien uit deze transacties en uit de omrekening van de monetaire activa en verplichtingen die in vreemde valuta zijn uitgedrukt, worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Niet-monetaire activa en verplichtingen uitgedrukt in vreemde valuta, worden omgerekend tegen de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie. (2) Jaarrekeningen van buitenlandse entiteiten De activa en verplichtingen van vennootschappen van de groep CFE die andere functionele valuta dan de euro gebruiken, worden omgerekend in euro tegen de wisselkoers op de balansdatum. De winst-en-verliesrekeningen van buitenlandse dochterondernemingen, met uitsluiting van entiteiten die hun activiteiten uitoefenen in een economie met hyperinflatie, worden omgerekend in euro tegen de gemiddelde wisselkoers van het boekjaar (die de wisselkoers op de transactiedatum benadert). De eigen-vermogenscomponenten worden omgerekend tegen de historische wisselkoers. De wisselkoersverschillen die voortvloeien uit deze omrekening worden opgenomen in een aparte rubriek van het eigen vermogen, met name ‘omrekeningsverschillen’. Deze verschillen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening in het boekjaar waarin de entiteit wordt overgedragen of vereffenend. (3) Wisselkoersen Slotkoers 2013

Gemiddelde koers 2013

Slotkoers 2012

Gemiddelde koers 2012

4,156

4,196

4,091

4,169

297,146

296,850

292,549

288,358

US dollar

1,379

1,328

1,320

1,291

Singapore dollar

1,745

1,662

1,614

1,606

Qatarse riyal

5,021

4,837

4,806

4,701

Roemeense leu

4,473

4,418

4,449

4,462

Tunesische dinar

2,268

2,161

2,048

2,015

655,957

655,957

655,957

655,957

1,545

1,378

1,271

1,244

Valuta Poolse zloty Hongaarse forint

CFA frank Australische dollar 1 EUR = X vreemde valuta



E.

IMMATERIËLE VASTE ACTIVA (1) Onderzoeks- en ontwikkelingskosten Kosten voor onderzoeksactiviteiten, aangegaan met het oog op het verwerven van nieuwe wetenschappelijke of technische kennis en inzichten, worden als last opgenomen op het moment dat ze worden gemaakt. De ontwikkelingskosten, dankzij dewelke de onderzoeksresultaten worden toegepast voor de planning of ontwerp van de productie van nieuwe of verbeterde producten en processen, worden opgenomen als activa als het product of het proces technisch en commercieel realiseerbaar is, de vennootschap voldoende middelen heeft om de ontwikkeling te realiseren en de toerekenbare kosten op betrouwbare wijze kunnen worden bepaald. De als actief opgenomen kosten omvatten alle kosten die rechtstreeks toe te schrijven zijn aan dit actief, die noodzakelijk zijn voor de productie en ontwikkeling met het oog op het geplande gebruik. De andere ontwikkelingskosten worden als last opgenomen op het moment dat ze worden gemaakt. De als activa opgenomen ontwikkelingskosten worden in de balans opgenomen tegen hun kostprijs, verminderd met de geaccumuleerde afschrijvingen (zie hieronder) en bijzondere waardeverminderingen. (2) Overige immateriële vaste activa De andere immateriële vaste activa verworven door de vennootschap, worden in de balans opgenomen tegen kostprijs, verminderd met de geaccumuleerde afschrijvingen (zie verder) en bijzondere waardeverminderingen. Kosten met betrekking tot goodwill en intern gegenereerde merken worden als last opgenomen op het moment dat ze worden gemaakt.

174

CFE JAARVERSLAG 2013

(3) Latere uitgaven Latere uitgaven voor een immaterieel vast actief worden maar als activa opgenomen indien ze toekomstige economische voordelen kunnen opleveren die het oorspronkelijk bepaalde prestatieniveau overschrijden. Alle andere kosten worden als last opgenomen op het moment dat ze worden gemaakt. (4) Afschrijvingen De immateriële vaste activa worden volgens de lineaire methode afgeschreven over hun verwachte levensduur tegen de volgende percentages: • Minimum: 5%: exploitatieconcessies • Minimum: 33,33%: applicatiesoftware

F. BEDRIJFSCOMBINATIES De overnames van (dochter)ondernemingen worden opgenomen op basis van de reële waarde. De vergoeding die wordt overgedragen naar aanleiding van een bedrijfscombinatie wordt gewaardeerd tegen de reële waarde; de aan de overname verbonden kosten worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening op het moment dat ze worden gemaakt. Wanneer een door de groep overgedragen vergoeding in het kader van een bedrijfscombinatie een voorwaardelijke vergoedingsovereenkomst omvat, wordt de voorwaardelijke vergoeding gewaardeerd tegen haar reële waarde op de overnamedatum. Veranderingen in de reële waarde van de voorwaardelijke vergoeding die beantwoorden aan aanpassingen van de waarderingsperiode (zie hieronder) worden met terugwerkende kracht geboekt; alle andere veranderingen in de reële waarde van de voorwaardelijke vergoeding worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Wanneer een bedrijfscombinatie in verschillende fasen wordt gerealiseerd, wordt het voorheen aangehouden belang van de groep geherwaardeerd tegen de reële waarde op de overnamedatum (d.i. de datum waarop de groep de zeggenschap heeft verkregen) en de eventuele nettowinst of -verlies geboekt. Op de overnamedatum worden de identificeerbare verworven activa en overgenomen verplichtingen opgenomen op basis van hun reële waarde, met uitzondering van: • de uitgestelde belastingvorderingen of -verplichtingen en de verplichtingen en activa uit hoofde van de personeelsbeloningen, die respectievelijk overeenkomstig IAS 12 Winstbelastingen en IAS 19 Personeelsbeloningen worden opgenomen en gewaardeerd • de verplichtingen of eigen-vermogensinstrumenten ingevolge betalingsovereenkomsten op basis van aandelen van de verworven onderneming of betalingsovereenkomsten op basis van de aandelen van de groep, gesloten ter vervanging van betalingsovereenkomsten op basis van aandelen van de verworven onderneming, die gewaardeerd worden overeenkomstig IFRS 2 Op aandelen gebaseerde betalingen, op de overnamedatum • de activa (of groepen activa die worden afgestoten) geclassificeerd als aangehouden voor verkoop overeenkomstig IFRS 5 Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten, die gewaardeerd worden in overeenstemming met deze standaard Als de eerste opname van een bedrijfscombinatie niet voltooid is op het einde van de presentatieperiode van de financiële informatie waarin de bedrijfscombinatie plaatsvond, presenteert de groep de voorlopige bedragen voor de posten die nog niet volledig zijn verwerkt. Deze voorlopige bedragen worden tijdens de waarderingsperiode aangepast (zie hieronder), of bijkomende activa of verplichtingen worden opgenomen om rekening te houden met nieuwe informatie over de feiten en omstandigheden die golden op de overnamedatum en die, indien gekend, een invloed zou hebben gehad op de waardering van de toen opgenomen bedragen. De aanpassingen van de waarderingsperiode vloeien voort uit aanvullende informatie over feiten en omstandigheden die golden op de overnamedatum, verkregen tijdens de ‘waarderingsperiode’ (maximum een jaar vanaf de overnamedatum). (1) Positieve goodwill Goodwill ontstaan uit een bedrijfscombinatie wordt opgenomen als een actief op de datum dat de zeggenschap wordt verkregen (de overnamedatum). De goodwill wordt gewaardeerd als het surplus van de totale overgedragen vergoeding, het bedrag van de minderheidsbelangen in de overgenomen onderneming en (in voorkomend geval) de reële waarde van het eventuele voorheen aangehouden belang van de groep in de verworven onderneming) ten opzichte van het nettosaldo op de overnamedatum, van de identificeerbare verworven activa en overgenomen verplichtingen. De minderheidsbelangen worden initieel gewaardeerd op basis van de reële waarde, of het aandeel van het minderheidsbelang in de opgenomen identificeerbare verworven netto-activa van de overgenomen onderneming. De keuze van de waarderingsgrondslag gebeurt voor elke transactie afzonderlijk. Goodwill wordt niet afgeschreven, maar getoetst op bijzondere waardeverminderingen. Dit gebeurt jaarlijks, of frequenter als er aanwijzingen zijn dat de kasstroomgenererende eenheid waaraan hij wordt toegekend (meestal een dochter) een bijzondere waardevermindering zou hebben kunnen ondergaan. De goodwill wordt uitgedrukt in de valuta van de dochteronderneming waarop hij betrekking heeft. Indien de realiseerbare waarde van de kasstroomgenererende eenheid lager is dan haar boekwaarde wordt de

175

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

bijzondere waardevermindering eerst in mindering gebracht van alle aan die eenheid toegewezen goodwill en pas daarna van de andere activa van die eenheid, evenredig met hun boekwaarde. De goodwill wordt in de balans opgenomen tegen de aanschaffingswaarde, min de bijzondere waardeverminderingen. Een voor goodwill opgenomen bijzondere waardevermindering, wordt niet teruggenomen in latere periodes. Bij vervreemding van een dochteronderneming worden de goodwill die eruit voortvloeit evenals het cumulatieve bedrag van de niet-gerealiseerde resultaten in aanmerking genomen voor het bepalen van het nettoresultaat van de vervreemding. Voor vennootschappen waarop de vermogensmutatie wordt toegepast, is de boekwaarde van de goodwill inbegrepen in de boekwaarde van dit belang. (2) Negatieve goodwill Indien het nettosaldo van de identificeerbare verworven netto-activa en overgenomen verplichtingen, op de overnamedatum, het totaal van de overgedragen vergoeding, het bedrag van de minderheidsbelangen in de overgenomen onderneming en (in voorkomend geval) de reële waarde van het vroegere belang van de groep in de verworven onderneming overschrijdt, dan wordt het surplus onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening opgenomen als een winst op een voordelige koop.

G.

MATERIËLE VASTE ACTIVA (1) Opname en waardering Materiële vaste activa worden maar als activa opgenomen als het waarschijnlijk is dat ze toekomstige economische voordelen zullen genereren en als de kosten op betrouwbare wijze gewaardeerd kunnen worden. Deze criteria zijn van toepassing bij de eerste opname en voor latere uitgaven. Alle materiële vaste activa worden in de balans opgenomen tegen hun historische kostprijs, verminderd met de geaccumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. De historische kostprijs omvat de initiële aankoopprijs, de tijdens de bouwperiode aangegane financieringskosten en de andere directe bijkomende kosten (zoals niet terugvorderbare belastingen of vervoerkosten). De kostprijs van de door de onderneming geproduceerde activa omvat de prijs van de materialen, de directe loonkosten en een evenredig deel van de overheadkosten. (2) Latere uitgaven Latere uitgaven worden maar als een actief opgenomen wanneer ze de toekomstige economische voordelen voortgebracht door de materiële vaste activa vergroten. Herstellings- en onderhoudskosten die de toekomstige economische voordelen van de activa waarop ze betrekking hebben niet vergroten, dienen als last te worden opgenomen op het moment dat ze worden aangegaan. (3) Afschrijvingen De afschrijvingen worden berekend vanaf de datum waarop het actief klaar is voor gebruik. De afschrijvingen worden berekend volgens de lineaire methode en op basis van de geschatte gebruiksduur van die activa, namelijk:

vrachtwagens:

3 jaar

voertuigen:

3-5 jaar

ander materiaal:

5 jaar

informaticamateriaal:

3 jaar

bureaumateriaal:

5 jaar

kantoormeubilair:

10 jaar

gebouwen:

25-33 jaar

hoppers en cutters:

18 jaar met restwaarde van 5%

baggermolens en zeevarende bakken:

25 jaar met restwaarde van 5%

pontons, bakken, werkschepen en boosters:

18 jaar zonder restwaarde

kranen:

12 jaar met restwaarde van 5%

grondverzetmaterieel:

7 jaar zonder restwaarde

leidingen:

3 jaar zonder restwaarde

keten en werfinstallaties:

5 jaar

divers werfmaterieel:

5 jaar

Terreinen worden niet afgeschreven aangezien ze worden geacht een onbeperkte gebruiksduur te hebben.

176

CFE JAARVERSLAG 2013

Financieringskosten die rechtstreeks toe te rekenen zijn aan de verwerving, bouw of productie van een actief waarvoor een lange voorbereidingstijd nodig is, zijn in de prijs van dat actief inbegrepen. (4) Boekhoudkundige verwerking van de vloot baggermachines De aanschaffingswaarde wordt in tweeën gesplitst: een deel ‘boot’, goed voor 92% van de aanschaffingswaarde, dat lineair wordt afgeschreven tegen het afschrijvingspercentage bepaald per type boot, en een deel ‘onderhoud’, goed voor 8% van de aanschaffingswaarde, dat lineair wordt afgeschreven over 4 jaar. Bij de verwerving van een boot worden de wisselstukken gekapitaliseerd naar verhouding van de aankopen met een maximum van 8% van de totale aankoopprijs van de boot (100%) en worden ze lineair afgeschreven over de resterende gebruiksduur vanaf de datum waarop het actief beschikbaar is voor gebruik. Bepaalde herstellingen worden geactiveerd en lineair afgeschreven over 4 jaar vanaf het moment dat de boot opnieuw in gebruikt wordt genomen.

H. VASTGOEDBELEGGINGEN Een vastgoedbelegging is een onroerende zaak die wordt aangehouden om huuropbrengsten, een waardestijging van het geïnvesteerde kapitaal of beide te realiseren. Een vastgoedbelegging onderscheidt zich van het vastgoed dat de eigenaar voor eigen gebruik aanhoudt, doordat ze kasstromen genereert die onafhankelijk zijn van de andere activa van de onderneming. De vastgoedbeleggingen worden in de balans opgenomen tegen kostprijs, inclusief de tijdens de bouwperiode aangegane financieringskosten, verminderd met de afschrijvingen en waardeverminderingen. De afschrijvingen worden berekend vanaf de datum waarop het actief gebruiksklaar is, volgens de lineaire methode en tegen een percentage afhankelijk van de geschatte economische levensduur van het actief. Terreinen worden niet afgeschreven aangezien ze worden geacht een onbeperkte gebruiksduur te hebben.



I.

LEASEOVEREENKOMSTEN Een leaseovereenkomst wordt beschouwd als een financiële lease wanneer ze nagenoeg alle aan de eigendom verbonden risico’s en voordelen aan de vennootschap overdraagt. Activa in het kader van een financiële-leaseovereenkomst worden in de balans opgenomen tegen de contante waarde van de minimale leasebetalingen bij het sluiten van het contract of indien lager, de reële waarde van de goederen, verminderd met de geaccumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Alle in het kader van die contracten te verrichten betalingen omvatten een deel schuldaflossing en betaling van een financiële last, zodat een vaste rentevoet over de hele leasingtermijn wordt verkregen voor de geregistreerde schuld. De overeenkomstige verplichtingen, buiten interesten, worden geboekt als financiële schulden. Het deel interestbetaling wordt als last opgenomen over de volledige duur van de leasing. De materiële vaste activa verworven in het kader van financiële-leaseovereenkomsten worden lineair afgeschreven over de gebruiksduur of over de duur van de leasing indien niet is voorzien in eigendomsoverdracht op het einde. Leaseovereenkomsten waarbij de aan de eigendom van het goed verbonden voordelen en risico’s behouden worden door de lessor, worden beschouwd als operationele leasings. Betalingen in het kader van dergelijke operationele leasings worden lineair ten laste genomen over de duur van de overeenkomst. Bij vroegtijdige beëindiging van een operationele leaseovereenkomst, wordt iedere aan de lessor betaalde vergoeding ten laste genomen in de periode waarin de beëindiging zich voordoet.



J. BELEGGINGEN Elke categorie van beleggingen wordt geboekt tegen aanschaffingsdatum. (1) Beleggingen beschikbaar voor verkoop Deze rubriek betreft de aandelen van vennootschappen (beschikbaar voor verkoop) waarover de groep CFE geen zeggenschap, noch een invloed van betekenis heeft. Dit wordt verondersteld het geval te zijn wanneer ze minder dan 20% van de stemrechten bezit. Die beleggingen worden opgenomen tegen reële waarde, tenzij die waarde niet betrouwbaar kan worden bepaald. In dat geval worden ze geboekt tegen aanschaffingswaarde, verminderd met de bijzondere waardeverminderingen. De waardeverminderingen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Wijzigingen in de reële waarde worden geboekt als eigen vermogen. Bij verkoop van een belang, wordt het verschil tussen de netto-opbrengst van de verkoop en de boekwaarde opgenomen in de winst-en-verliesrekening. (2) Beleggingen en vorderingen (2.1) Beleggingen en andere financiële activa Beleggingen in obligaties worden gepresenteerd als financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden en worden gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs, bepaald op basis van de effectieve-rentemethode. De methode van effectieve rente is een methode voor het berekenen van de geamortiseerde kostprijs en de verdeling van de rentebaten en -lasten over de relevante periode. De effectieve rentevoet is de rentevoet die de geschatte toekomstige contante betalingen of ontvangsten tijdens de verwachte toekomstige levensduur van

177

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

het financiële instrument of, in voorkomend geval, een korte periode voor het verkrijgen van netto boekwaarde van de actief of financiële verplichting. De winst of het verlies wordt in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Waardeverminderingen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. De andere financiële activa van de vennootschap worden opgenomen als beschikbaar voor verkoop en worden geboekt tegen reële waarde. De winsten en verliezen die voortvloeien uit een verandering in de reële waarde van deze financiële activa, worden opgenomen als eigen vermogen. Waardeverminderingen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. (2.2) Handelsvorderingen We verwijzen naar paragraaf (L). (3) Financiële activa zijn aan de reële waarde aangepast door de resultaatrekening Afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen reële waarde via de resultaatrekening, tenzij ze werden onderbouwd door een ‘hedge accounting’ documentatie (paragraaf X).

K. VOORRADEN Voorraden worden gewaardeerd tegen de gewogen gemiddelde kostprijs of de netto-realiseerbare waarde indien deze lager is. De kostprijs van afgewerkte producten en producten in bewerking omvat de grondstoffen, hulpstoffen, directe loonkosten en andere directe kosten, de financieringskosten voor zover het goed een lange bouwperiode vereist en een aandeel van de vaste en variabele algemene productiekosten, gebaseerd op de normale capaciteit van de productie-installaties. De netto realiseerbare waarde stemt overeen met de geschatte verkoopprijs bij een normale gang van zaken, verminderd met de geschatte kosten nodig voor de verdere afwerking en verkoop van het product.



L. HANDELSVORDERINGEN Kortlopende handelsvorderingen worden gewaardeerd op basis van hun nominale waarde, met aftrek van de bijzondere waardeverminderingen. Op het einde van het boekjaar wordt op de handelsvorderingen waarvan de terugbetaling onzeker is, een bijzondere waardevermindering toegepast.



M.

ONDERHANDEN PROJECTEN IN OPDRACHT VAN DERDEN Indien het resultaat van een onderhanden project in opdracht van derden betrouwbaar kan worden ingeschat, worden de opbrengsten en kosten van dat project, inclusief de financieringskosten ingeval de projectduur de verslagperiode overschrijdt, respectievelijk opgenomen als baten en lasten, naar rato van het stadium van voltooiing van de projectactiviteiten op de balansdatum (methode van winstneming naar rato van de verrichte prestaties). Het stadium van voltooiing van de activiteit wordt berekend volgens de ‘cost to cost’-methode. Verwachte verliezen uit onderhanden projecten in opdracht van derden worden onmiddellijk als last opgenomen. Volgens de methode van winstneming naar rato van de verrichte prestaties, worden de opbrengsten van onderhanden projecten in opdracht van derden opgenomen in de winst-en-verliesrekening van de boekjaren waarin de werken zijn uitgevoerd. De kosten van onderhanden projecten in opdracht van derden worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening van de boekjaren waarin de overeenkomstige werken zijn uitgevoerd. Gemaakte kosten met betrekking tot toekomstige activiteiten in het kader van het project worden opgenomen als activa, op voorwaarde dat het waarschijnlijk is dat ze zullen worden goedgemaakt. De groep CFE heeft ervoor gekozen om de informatie met betrekking tot de onderhanden projecten in opdracht van derden niet afzonderlijk in de balans voor te stellen maar enkel in de toelichting.



N.

GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN Geldmiddelen en kasequivalenten omvatten cash en termijndeposito’s met een looptijd van minder dan drie maanden.



O.

BIJZONDERE WAARDEVERMINDERINGEN De boekwaarde van de vaste activa (met uitzondering van financiële activa die vallen onder het toepassingsgebied van IAS 39, uitgestelde belastingen en vaste activa aangehouden voor verkoop) wordt op elke balansdatum herzien waarbij wordt nagegaan of er een aanwijzing is dat een actief een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan. Indien een dergelijke indicatie bestaat, dient de realiseerbare waarde van het actief te worden geschat. Voor immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur en voor goodwill, wordt de realiseerbare waarde op elke balansdatum geschat. Een bijzondere waardevermindering wordt opgenomen wanneer de boekwaarde van het actief of de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort, hoger is dan de realiseerbare waarde. Bijzondere waardeverminderingen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening.

178

CFE JAARVERSLAG 2013

(1) Schatting van de realiseerbare waarde De realiseerbare waarde van de vorderingen en de beleggingen van de vennootschap die worden aangehouden tot de vervaldag is de contante waarde van de toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rentevoet voor deze activa. De realiseerbare waarde van de andere activa is de hoogste waarde van de bedrijfswaarde en de reële waarde minus verkoopkosten van de activa. De bedrijfswaarde is de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen. Om de bedrijfswaarde te bepalen, worden de verwachte toekomstige kasstromen gedisconteerd tegen een rentevoet vóór belastingen, die zowel de actuele marktrente als de specifieke risico’s met betrekking tot het actief weergeeft. Voor activa die zelf geen kasstromen genereren, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe die activa behoren. (2) Terugneming van bijzondere waardeverminderingen Een bijzondere waardevermindering op vorderingen of ten einde looptijd aangehouden beleggingen wordt teruggenomen indien een latere toename van de realiseerbare waarde op objectieve basis kan verbonden worden met een gebeurtenis die heeft plaatsgevonden nadat de bijzondere waardevermindering werd geboekt. De bijzondere waardeverminderingsverliezen op de andere activa, met uitzondering van de goodwill waarop nooit een terugneming wordt toegepast, worden slechts teruggenomen als zich een wijziging voordoet in de gehanteerde schattingen om de realiseerbare waarde te bepalen. Een bijzondere waardevermindering van een actief kan slechts worden teruggenomen als de boekwaarde van het actief, verhoogd ingevolge terugneming van een bijzonder waardeverminderingsverlies, niet hoger ligt dan de boekwaarde na afschrijvingen, die zou zijn bepaald als er geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het actief was opgenomen.

P. KAPITAAL Inkoop van eigen aandelen Wanneer aandelen van de vennootschap door die vennootschap of door een vennootschap van de groep CFE worden ingekocht, wordt het betaalde bedrag, inclusief de direct aan de aankoop toe te rekenen kosten, in mindering gebracht op het eigen vermogen. De opbrengst van de verkoop van aandelen wordt direct opgenomen in het totaal eigen vermogen, zonder impact op de winst-en-verliesrekening.



Q. VOORZIENINGEN Voorzieningen worden aangelegd wanneer de vennootschap een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van gebeurtenissen in het verleden, het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen die economische voordelen genereren vereist zal zijn om die verplichting af te wikkelen en wanneer het bedrag van die verplichting betrouwbaar kan worden bepaald. Het als voorziening opgenomen bedrag stemt overeen met de beste schatting van de uitgaven die vereist zijn om de bestaande verplichting op de balansdatum af te wikkelen. Deze schatting wordt verricht op basis van een rentevoet vóór belastingen die zowel de actuele marktramingen als de specifieke risico’s van de schuld weerspiegelt. Voorzieningen voor herstructurering worden aangelegd wanneer de vennootschap een gedetailleerd en geformaliseerd herstructureringsplan heeft goedgekeurd en wanneer de herstructurering ofwel werd aangevat ofwel publiek werd bekendgemaakt. Voor kosten verbonden aan de normale activiteiten van de vennootschap worden geen voorzieningen aangelegd. Courante voorzieningen zijn voorzieningen welke direct verbonden zijn met de specifieke exploitatiecyclus van elke activiteit, ongeacht de verwachte vervaldata. De voorzieningen voor diensten na verkoop dekken de verplichtingen van de groep CFE in het kader van de wettelijke garantieverplichtingen met betrekking tot opgeleverde werven. Zij worden geschat op basis van statistische informatie van vastgestelde uitgaven in voorgaande boekjaren en op individuele basis voor specifiek geïdentificeerde problemen. De voorzieningen voor diensten na verkoop worden aangelegd vanaf de start van de werken. Een voorziening voor verlieslatende contracten wordt aangelegd wanneer de verwachte economische voordelen van een contract lager liggen dan de onvermijdelijke kosten om aan de contractuele verplichtingen te voldoen. De voorzieningen voor geschillen in het kader van de activiteit betreffen hoofdzakelijk geschillen met klanten, onder- of medeaannemers of leveranciers. De andere courante voorzieningen voor risico’s bestaan hoofdzakelijk uit voorzieningen voor laattijdigheidsboetes en andere bedrijfsrisico’s. Niet-courante (langlopende) voorzieningen zijn voorzieningen die niet direct verband houden met de exploitatiecyclus en waarvan de looptijd doorgaans meer dan een jaar bedraagt.

179

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



R.

PERSONEELSBELONINGEN (1) Verplichtingen inzake pensioen De pensioenverplichtingen omvatten de pensioenplannen en de levensverzekeringen. De vennootschap past wereldwijd een aantal pensioenplannen toe van het type ‘toegezegd-pensioenregeling’ en ‘toegezegde-bijdragenregeling’. De activa van die pensioenplannen worden in het algemeen beheerd door aparte instellingen en gefinancierd door bijdragen van de betrokken dochterondernemingen en van de werknemers. Deze bijdragen worden bepaald op basis van de aanbevelingen van onafhankelijke actuarissen. De pensioenverplichtingen van de groep CFE zijn al dan niet gedekt door fondsen. a) Pensioenplannen van het type ‘toegezegde-bijdragenregeling’ De bijdragen tot deze pensioenplannen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening van het boekjaar waarin ze betaald worden. b) Pensioenplannen van het type ‘toegezegd-pensioenregeling’ Voor deze pensioenplannen worden de kosten van elk plan afzonderlijk geschat op basis van de ‘projected unit credit’-methode. De methode van de geprojecteerde kredieteenheden stelt dat elke tewerkstellingsperiode recht geeft op een bijkomende voordeeleenheid en beschouwt elke eenheid afzonderlijk. Volgens deze methode worden de pensioenkosten ten laste genomen in de winst-en-verliesrekening zodat de kost op regelmatige wijze gespreid wordt over de resterende diensttijd van de deelnemende werknemers, dit op basis van de aanbevelingen van actuarissen die deze plannen jaarlijks aan een grondige beoordeling onderwerpen. De in de winst-en-verliesrekening opgenomen bedragen omvatten de prijs van de verleende diensten, de rentelasten, de verwachte inkomsten uit de dekkingsactiva en de kosten van verstreken diensttijd. De in de balans opgenomen pensioenverplichtingen worden gewaardeerd op basis van de contante waarde van de geschatte toekomstige uitgaven, berekend op basis van rentevoeten gelijk aan die van bedrijfsobligaties van hoge kwaliteit met een looptijd die deze van de pensioenverplichtingen benadert, na aftrek van de niet erkende kosten van verstreken diensttijd en de reële waarde van de activa. De actuariële winsten en verliezen worden afzonderlijk berekend voor elk plan van het type ‘toegezegd-pensioenregeling’. De actuariële winsten en verliezen omvatten het effect van de verschillen tussen actuariële veronderstellingen en de werkelijkheid en het effect van wijzigingen in de actuariële veronderstellingen. De actuariële verschillen met betrekking tot de verplichtingen of tot de activa die verbonden zijn met de voordelen bij uitdiensttreding en die resulteren uit de verrekeningen van het arbeidsverleden en/of de wijzigingen van actuariële veronderstellingen worden onmiddellijk opgenomen in het eigen vermogen in de periode waarin ze zijn opgelopen. Deze verschillen en de schommelingen van de limiet van de opgenomen activa worden voorgesteld in het overzicht van de staat van het globaal resultaat. De rentekosten als gevolg van de desactualisering van de pensioenvoordelen en soortgelijke verplichtingen en de financiële opbrengsten van het verwachte rendement van de activa van de regeling worden opgenomen in het financieel resultaat. De invoering of de wijziging van een nieuwe regeling bij uitdiensttreding of van andere regelingen op lange termijn kan de geactualiseerde waarde verhogen van de verplichting uit de “toegezegd-pensioenregeling” voor de diensten die verleend zijn in de vorige periodes, d.w.z. de kost van de verstreken diensttijd. De kost van de verstreken diensttijd die verbonden is met de regelingen bij uitdiensttreding wordt lineair over de gemiddelde periode opgenomen als resultaat totdat de overeenkomstige voordelen aanvaard zijn door de werknemers. De voordelen die aanvaard zijn als gevolg van het aannemen of het wijzigen van een regeling bij uitdiensttreding, en de kosten van verstreken diensttijd verbonden met de andere voordelen op lange termijn, worden onmiddellijk opgenomen als resultaat. De actuariële berekeningen van de verplichtingen bij uitdiensttreding en van de andere voordelen op lange termijn gebeuren door onafhankelijke actuarissen. (2) Bonussen De bonussen toegekend aan bedienden en hogere kaderleden worden berekend op basis van te bereiken financiële kernindicatoren. Het geschatte bedrag van de bonussen wordt opgenomen als last van het boekjaar waarop ze betrekking hebben.



S.

RENTEDRAGENDE LENINGEN (1) Verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs Rentedragende leningen worden gewaardeerd aan hun oorspronkelijke kostprijs, verminderd met de eraan verbonden transactiekosten. Elk verschil tussen deze nettowaarde en de aflossingswaarde wordt in de winst-en-verliesrekening opgenomen over de periode van de lening volgens de effectieve-rentemethode. We verwijzen naar paragraaf J 2.1 voor de definitie van deze methode (2) Financiële verplichtingen zijn aan de reële waarde aangepast door de resultaatrekening Afgeleide instrumenten zijn opgenomen aan de reële waarde door de resultaatrekening, tenzij er een dekkingsdocumentatie bestaat. We verwijzen naar paragraaf X.

180

CFE JAARVERSLAG 2013



T.

HANDELSSCHULDEN EN OVERIGE SCHULDEN De handelsschulden en andere kortlopende schulden worden gewaardeerd op basis van hun nominale waarde.



U. WINSTBELASTINGEN Belastingen op het resultaat omvatten de courante belastingen en de uitgestelde belastingen. De belastingen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening, tenzij ze betrekking hebben op elementen die rechtstreeks als eigen vermogen werden geboekt; in dat geval worden ook de uitgestelde belastingen rechtstreeks onder het eigen vermogen opgenomen. De courante belasting omvat het bedrag van de verschuldigde belastingen op de belastbare inkomsten van het afgelopen jaar, evenals alle aanpassingen van betaalde of te betalen belastingen met betrekking tot vorige jaren. De belastingen worden berekend op basis van de belastingstarieven die van toepassing zijn op de balansdatum. Uitgestelde belastingen worden berekend op basis van de tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde en de belastingsgrondslag van een actief/verplichting (‘liability method’). De uitgestelde belastingen worden berekend op basis van de belastingstarieven die van toepassing zijn op de balansdatum. Volgens deze methode moet de vennootschap, in geval van een bedrijfscombinatie, voorzieningen aanleggen voor uitgestelde belastingen tot dekking van het verschil tussen de reële waarde van het verworven netto-actief en de belastingsgrondslag. De volgende tijdelijke verschillen worden niet opgenomen: fiscaal niet-aftrekbare goodwill, eerste opname van activa en verplichtingen die geen invloed hebben op de boekhoudkundige winst noch op de belastbare winst en verschillen met betrekking tot belangen in dochterondernemingen in zover een tegenboeking in de voorzienbare toekomst niet waarschijnlijk is. Uitgestelde belastingsvorderingen worden enkel opgenomen als het waarschijnlijk is dat er in de toekomst een belastbare winst beschikbaar zal zijn om het belastingsvoordeel te compenseren. De uitgestelde belastingsvordering wordt verminderd wanneer het niet langer waarschijnlijk is dat het eraan verbonden belastingsvoordeel zal gerealiseerd worden.



V. OPBRENGSTEN (1) Opbrengsten uit onderhanden projecten in opdracht van derden Opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden omvatten het aanvankelijke bedrag van de opbrengsten dat in het contract is overeengekomen en wijzigingen in het projectwerk, claims en aanmoedigingspremies, in zoverre het waarschijnlijk is dat zij tot opbrengsten zullen leiden en ze betrouwbaar kunnen worden gewaardeerd. De opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen de reële waarde van de vergoeding die is ontvangen of waarop recht is verkregen. Een wijziging kan leiden tot een toename of een afname van de opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden. Een wijziging is een instructie van de klant die leidt tot verandering van de omvang van de krachtens het onderhanden project uit te voeren werken. Een wijziging wordt opgenomen in de opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten indien het waarschijnlijk is dat de klant de wijziging zal goedkeuren en het bedrag van de opbrengsten die uit die wijziging zal voortkomen, betrouwbaar kan worden gewaardeerd. Aanmoedigingspremies worden opgenomen in de opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten indien het project voldoende vergevorderd is en het waarschijnlijk is dat aan de vastgestelde prestatiestandaarden zal worden voldaan of dat deze zullen worden overschreden, en het bedrag van de aanmoedigingspremie betrouwbaar kan worden gewaardeerd. Opbrengsten uit onderhanden projecten in opdracht van derden worden opgenomen naar rato van het stadium van voltooiing van de projectactiviteiten op de balansdatum (volgens de methode van winstneming naar rato van de verrichte prestaties, berekend als de verhouding tussen de kosten uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden op de balansdatum en de geschatte totale kosten van het project). Verwachte verliezen uit onderhanden projecten in opdracht van derden worden onmiddellijk als last opgenomen. (2) Verkoop van goederen en levering van diensten Opbrengsten uit de verkoop van (onroerende) goederen worden opgenomen wanneer de wezenlijke risico’s en voordelen van de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper en er geen enkele onzekerheid bestaat over de ontvangst van de overeengekomen vergoeding, de transactiekosten en de mogelijke terugzending van de goederen. (3) Huuropbrengsten en honoraria Huuropbrengsten en honoraria worden volgens de lineaire methode opgenomen over de huurperiode.

181

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

(4) Financiële opbrengsten Financiële opbrengsten omvatten te ontvangen renten op beleggingen, dividenden, royalty’s, wisselkoersopbrengsten en opbrengsten met betrekking tot afdekkingsinstrumenten die opgenomen worden in de winst-en-verliesrekening. Intresten, royalty’s en dividenden die hun oorsprong vinden in het gebruik dat derden maken van de middelen van de onderneming, worden opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de economische voordelen verbonden aan de transactie zullen terugvloeien naar de onderneming en de opbrengsten betrouwbaar kunnen worden geschat. Renteopbrengsten worden opgenomen wanneer ze zijn geïnd (rekening houdend met de verstreken tijd en met het effectieve rendement van het actief), tenzij er twijfel bestaat over de inning. Royalty-opbrengsten worden opgenomen op een prorata-basis, rekening houdend met de bepalingen van de overeenkomst. Dividenden worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen op de datum van toekenning. (5) Overheidssubsidies Overheidssubsidies worden aanvankelijk in de balans opgenomen als over te dragen opbrengsten als er redelijke zekerheid bestaat dat ze zullen worden ontvangen en dat de eraan verbonden voorwaarden zullen worden vervuld. Subsidies als compensatie voor door de vennootschap reeds gemaakte kosten worden systematisch als baten opgenomen over de periode waarin de kosten werden gemaakt. Subsidies aan de vennootschap voor kosten gemaakt in verband met activa worden systematisch als baten opgenomen in de winst-en-verliesrekening over de economische levensduur van het actief. Deze overheidssubsidies worden gepresenteerd in mindering van de overeenkomstige waarde van het actief.

W. LASTEN (1) Financieringskosten De financieringskosten omvatten de verschuldigde rente op leningen, de wisselkoersverliezen en verliezen afkomstig van de afdekkingsinstrumenten opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Alle renten en andere gemaakte kosten in verband met leningen, behalve die welke in aanmerking kwamen voor activering, worden als financieringskosten in de winst-en-verliesrekening opgenomen. De rentekosten met betrekking tot de financiële-leasebetalingen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen volgens de effectieve-rentemethode. (2) Onderzoeks- en ontwikkelingskosten, reclame- en promotiekosten en ontwikkelingskosten van informatiesystemen De onderzoeks-, reclame- en promotiekosten worden opgenomen in het boekjaar waarin deze kosten worden gemaakt. Ontwikkelingskosten en ontwikkelingskosten van informatiesystemen worden ten laste genomen wanneer ze worden gemaakt, wanneer ze niet voldoen aan de criteria voor immateriële vaste activa.



X.

AFGELEIDE FINANCIËLE INSTRUMENTEN De vennootschap gebruikt afgeleide financiële instrumenten hoofdzakelijk om de risico’s te beperken die voortvloeien uit ongunstige schommelingen van de rentevoeten, wisselkoersen, grondstoffenprijzen en andere marktrisico’s. Het beleid van de vennootschap verbiedt het gebruik van deze instrumenten voor speculatiedoeleinden. De vennootschap houdt geen financiële instrumenten aan en geeft er geen uit voor handelsdoeleinden. Niettemin worden derivaten die niet zijn aangemerkt als afdekkingsinstrumenten volgens IAS 39 gepresenteerd als instrumenten aangehouden voor handelsdoeleinden. Afgeleide financiële instrumenten worden aanvankelijk gewaardeerd tegen kostprijs. Na hun eerste opname worden ze gewaardeerd tegen reële waarde. De opname van niet-gerealiseerde winsten of verliezen hangt af van de kwalificatie van het afgeleide financieel instrument en de afdekkingseffectiviteit. De reële waarde van de ‘swap’-rentevoeten is de geschatte waarde die de vennootschap zou ontvangen of betalen bij uitoefening van de swap op de balansdatum, rekening houdend met de actuele rentevoeten en de solvabiliteit van de tegenpartij van de swap. De reële waarde van een ‘forward exchange contract’ is de op de beurs genoteerde waarde op de balansdatum, dus de contante waarde van de genoteerde ‘forward’-prijs. (1) Kasstroomafdekking (Cashflow hedges) Wanneer een afgeleid financieel instrument de mogelijke variabiliteit van kasstromen van een opgenomen verplichting, een vaststaande toezegging of een verwachte toekomstige transactie van de vennootschap afdekt, wordt het effectieve deel van de winst of verlies op het afgeleide financieel instrument rechtstreeks in het eigen vermogen opgenomen. Wanneer de vaststaande verbintenis of de verwachte toekomstige transactie leidt tot opname van een actief of een verplichting, worden de cumulatieve winsten of verliezen verwijderd uit de rubriek ‘eigen vermogen’ en worden ze in de initiële waardering van het actief of de verplichting opgenomen. In het andere geval worden de cumulatieve winsten of verliezen verwijderd uit het eigen vermogen en opgenomen in de winst-en-verliesrekening op hetzelfde ogenblik als de afgedekte transactie.

182

CFE JAARVERSLAG 2013

Het niet-effectieve deel van de winst of het verlies op het financieel instrument wordt in de winst-en-verliesrekening opgenomen. De winsten en verliezen afkomstig van de tijdelijke waarde van het afgeleid financieel instrument worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Wanneer een afdekkingsinstrument of afdekkingsrelatie ten einde loopt maar de afgedekte transactie nog moet plaatshebben, blijft de op dat ogenblik niet-gerealiseerde cumulatieve winst of verlies in de rubriek ‘eigen vermogen’ en wordt dan opgenomen volgens het bovenbeschreven principe wanneer de transactie plaatsvindt. Wanneer men niet meer verwacht dat de afgedekte transactie zal plaatsvinden, wordt de niet-gerealiseerde cumulatieve winst of verlies die opgenomen werd in het eigen vermogen, onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening opgenomen. (2) Reële waardeafdekking Voor ieder afgeleid financieel instrument dat de mogelijke veranderingen in de reële waarde van een opgenomen vordering of schuld afdekt, wordt de winst of het verlies uit herwaardering van het afdekkinginstrument in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Ook de waarde van het afgedekte element wordt gewaardeerd tegen de reële waarde die toe te rekenen is aan het afgedekte risico. De ermee verbonden winst of verlies wordt opgenomen in de winst-en-verliesrekening. De reële waarde van de afgedekte elementen in verband met het afgedekte risico, zijn de boekwaarden op de balansdatum, omgerekend in euro tegen de wisselkoers die geldt op de balansdatum. (3) Afdekking van een netto-investering in buitenlandse activiteiten Als een schuld in vreemde valuta een investering in een buitenlandse entiteit afdekt, worden de wisselkoersverschillen ingevolge de omzetting van de schuld in euro rechtstreeks opgenomen als omrekeningsverschillen onder de rubriek ‘eigen vermogen’. Als een afgeleid financieel instrument een netto-investering met betrekking tot buitenlandse activiteiten afdekt, dan wordt het effectieve deel van de winst of het verlies op het financieel instrument rechtstreeks opgenomen als ‘omrekeningsverschil’ onder de rubriek ‘eigen vermogen’, terwijl het niet-effectieve deel wordt opgenomen in de winst-en-verliesrekening.

Y.

GESEGMENTEERDE INFORMATIE Een segment is een onderscheiden onderdeel van de groep CFE dat opbrengsten genereert en kosten meebrengt, en waarvan de operationele resultaten regelmatig door de directie worden bekeken om beslissingen te nemen of de prestaties van het segment na te gaan. De groep CFE bestaat uit zes operationele polen, met name: Bouw, Vastgoedontwikkeling- en beheer, Multitechnieken, Spoor & Wegeninfra, Baggerwerken en milieu en PPS-Concessies.



Z. AANDELENOPTIES Aandelenopties worden gewaardeerd tegen reële waarde op de datum van toekenning. Deze reële waarde wordt lineair opgenomen over de wachtperiode, uitgaande van een schatting van het aantal opties dat uiteindelijk onvoorwaardelijk wordt.

183

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



3. CONSOLIDATIEMETHODEN

CONSOLIDATIEKRING Vennootschappen waarvan de groep rechtstreeks of onrechtstreeks de meerderheid van de stemrechten bezit en waarover ze dus zeggenschap heeft, worden geconsolideerd door de integrale consolidatiemethode. De vennootschappen waarover de groep gezamenlijke zeggenschap heeft samen met andere aandeelhouders, worden geconsolideerd volgens de proportionele methode. Het betreft met name de tijdelijke handelsvennootschappen, Rent-A-Port en bepaalde vennootschappen van de pool vastgoedontwikkeling en -beheer. DEME is opgenomen volgens de proportionele consolidatiemethode tot 31 december 2013 wat betreft het resultaat van het boekjaar 2013. De balansposten zijn opgenomen volgens de integrale consolidatiemethode op 31 december 2013. De vennootschappen waarin de groep een invloed van betekenis uitoefent, worden geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode. Het betreft hoofdzakelijk Locorail NV, Coentunnel Company BV, PPP Schulen Eupen NV, Van Maerlant Offices NV, Van Maerlant Property I NV & II BVBA, Van Maerlant Residential NV en C-Power NV, bij DEME. Evolutie van de consolidatiekring Aantal entiteiten

2013

2012

154

59

Proportionele methode

72

160

Vermogensmutatiemethode

31

29

257

248

Integrale methode

Totaal



TRANSACTIES BINNEN DE GROEP De wederzijdse verrichtingen en transacties van activa en verplichtingen, baten en lasten tussen opgenomen ondernemingen worden in de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. Deze eliminatie gebeurt: • volledig, als de transactie plaatsheeft tussen twee dochterondernemingen • ten belope van het consolidatiepercentage van de proportioneel geconsolideerde onderneming als de transactie plaatsheeft tussen een integraal geconsolideerde en een proportioneel geconsolideerde onderneming en • naar rato van het belang in de onderneming waarop vermogensmutatie wordt toegepast voor het interne resultaat gerealiseerd tussen een integraal geconsolideerde onderneming en een onderneming geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode.



OMREKENING VAN DE JAARREKENINGEN VAN DE BUITENLANDSE VENNOOTSCHAPPEN EN VESTIGINGEN In de meeste gevallen stemt de functionele valuta van de vennootschappen en vestigingen overeen met de valuta van het betrokken land. De jaarrekeningen van de buitenlandse vennootschappen waarvan de functionele valuta verschilt van de presentatievaluta van de geconsolideerde jaarrekening van de groep, worden omgerekend tegen de wisselkoers op de balansdatum wat betreft de posten van de balans en tegen de gemiddelde koers over de periode voor de posten van de winst-en-verliesrekening. Wisselkoersverschillen die daaruit voortvloeien worden als omrekeningsverschillen opgenomen in de geconsolideerde reserves. De goodwill met betrekking tot de buitenlandse vennootschappen wordt geacht deel uit te maken van de verworven activa en verplichtingen en wordt uit dien hoofde omgerekend tegen de wisselkoers op de balansdatum.



TRANSACTIES IN VREEMDE VALUTA De transacties in vreemde valuta worden omgerekend in euro tegen de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie. Aan het eind van de periode worden de monetaire activa en verplichtingen die uitgedrukt zijn in vreemde valuta, omgerekend in euro tegen de wisselkoers op de balansdatum. De winsten en verliezen die hieruit voortvloeien worden opgenomen in de rubriek wisselresultaten en worden in de winst-en-verliesrekening gepresenteerd als andere financiële opbrengsten en lasten. De wisselkoersverschillen op leningen in vreemde valuta of op afgeleide producten gebruikt voor afdekking van belangen in de buitenlandse dochterondernemingen, worden opgenomen als omrekeningsverschillen onder het eigen vermogen.

184

CFE JAARVERSLAG 2013



4. GESEGMENTEERDE INFORMATIEE



OPERATIONELE SEGMENTEN De gesegmenteerde informatie wordt voorgesteld rekening houdend met de operationele segmenten. De resultaten en activa en verplichtingen van de segmenten omvatten elementen die ofwel rechtstreeks, ofwel op basis van een logische verdeling toe te wijzen zijn aan een segment. De groep CFE bestaat thans uit zes operationele polen: Bouw, Vastgoedontwikkeling- en beheer, Multitechnieken, Spoor & Wegeninfra, PPS-Concessies en Baggerwerken en milieu: Bouw De pool Bouw is actief in de bouwsector, met name op het gebied van burgerlijke bouwkunde (realisatie van grote infrastructuurwerken: tunnels, bruggen, kademuren, gasterminals, ...) en gebouwen (kantoren, industriële gebouwen, woningbouw, renovatie en sanering). Vastgoedontwikkeling en -beheer De pool Vastgoedontwikkeling en -beheer ontwikkelt vastgoedprojecten in de hoedanigheid van ontwikkelaar / bouwheer en betrekt bij zijn projecten dus ook de pool Bouw. Bovendien biedt deze pool, via specifieke dochterondernemingen, ook aanvullende diensten bij zijn kernactiviteit: projectmanagement en beheer en onderhoud van gebouwen. Multitechnieken De pool Multitechnieken is via gespecialiseerde dochterondernemingen actief op het gebied van tertiaire elektriciteit (kantoren, ziekenhuizen, parkings, ...). Sedert 2007 is deze pool ook actief op het gebied van klimaatregeling ingevolge een deelneming van 25% in Druart SA (verhoogd tot 100% in 2010) en van automatisering van industriële processen door de overname van VMA NV. Deze pool werd geografisch uitgebreid door verwerving, in 2009, van een belang van 64,95% in Van De Maele Multi-Techniek NV (verhoogd tot 100% in 2013) en, in 2010, een belang van 65,04% in Brantegem NV (verhoogd tot 100% in 2013). In 2012 heeft de groep CFE haar aanwezigheid in de sector van de procesautomatisering versterkt door de verwerving van alle aandelen van de vennootschap Ariadne NV. In de eerste helft van 2012 is het filiaal EcoTech, actief in de waterbehandeling, toegetreden tot de pool Multitechnieken. Zijn activiteit hangt immers nauw samen met bepaalde elektromechanische activiteiten uitgevoerd door de entiteiten van de pool Multitechnieken. In dezelfde optiek van reorganisatie van de polen, werden ook de vennootschappen Engema en Louis Stevens & Co, die voordien werden gepresenteerd in de pool Multitechnieken, begin 2012 overgedragen naar de nieuwe pool ‘Spoor & Wegeninfra’. Spoor & Wegeninfra In 2012 heeft CFE een nieuwe activiteitenpool opgericht, de pool ‘Spoor & Wegeninfra’. Deze pool omvat de activiteiten van ENGEMA (aanleg van bovenleidingen en spoorwegsignalisatie), van Louis Stevens & Co (spoorwegsignalisatie) - activiteiten die vroeger behoorden tot de pool Multitechnieken, de wegenbouwactiviteiten van Aannemingen Van Wellen, vroeger opgenomen in de pool bouw, alsook die van Remacom, vennootschap gespecialiseerd in de aanleg van spoorwegen die in 2012 werd verworven. PPS-Concessies De pool PPS-Concessies werd opgericht ingevolge de opkomst van belangrijke activiteiten verricht in publiek-private samenwerking (PPS).

Baggerwerken en milieu De pool Baggerwerken en milieu is, via de 100% dochter DEME (vanaf 24 december 2013), actief op het gebied van baggerwerken (infrastructureel- en onderhoudsbaggeren), de behandeling van vervuilde gronden en slib en marine engineering. De geconsolideerde resultatenrekening en het geconsolideerd kasstroomoverzicht voor het boekjaar 2013 bevatten 50% van de activiteit van DEME. Daarentegen bevat de geconsolideerde balans per 31 december 2013 de activa en passiva van DEME aan 100%. Hetzelfde geldt voor het orderboek. De boekhoudingprincipes gebruikt in de presentatie van de gesegmenteerde informatie zijn dezelfde als die gebruikt voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening (zie toelichting 2).

185

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

ELEMENTEN VAN HET GECONSOLIDEERD OVERZICHT VAN HET GLOBAAL RESULTAAT  

Bouw Vastgoedontwikkeling en -beheer Multitechnieken Spoor & Wegeninfra PPS-Concessies Baggerwerken en milieu

Omzet

EBIT % Omzet

Financieel resultaat

2012 *

2013

2012

2013

710.972

645.226

(23.693)

(3,33%)

(2.541)

(0,39%)

(2.167)

(980)

(2.994)

n.s.

2.336

66,34%

21.762

35.029

3.839

17,64%

10.389

29,66%

(4.205)

(3.271)

49

13,39%

(830)

11,66%

170.118

156.304

(10.306)

(6,06%)

1.786

1,14%

(381)

(556)

(1.066)

n.s.

(880)

71,54%

95.479

99.323

4.534

4,75%

5.690

5,73%

(173)

(473)

(1.517)

34,79%

(1.204)

23,08%

4.264

11.697

(1.464)

(34,33%)

3.669

31,37%

(1.357)

(1.510)

(34)

n.s.

(41)

1,90%

1.265.809

957.460

108.285

8,55%

70.209

7,33%

(32.779)

(22.497)

(21.913)

29,02%

(2.693)

5,64%

n.s.

(14)

(0.19%)

Herwerking DEME

(3.193)

(1.158)

Holding

(7.421)

(7.444)

408

796

Eliminaties tussen polen

(1.147)

(6.737)

IAS19 herziening Totaal terugkerende elementen

2.267.257 1.898.302

2012 *

70.989

2013

%

2012

%

325 1.866

138

(22) (145)

(179)

528

3,13%

81.162

4,28%

(39.196)

(28.621)

(27.317)

85,92%

(3.505)

6,71%

(1,26%)

81.162

4,28%

(39.196)

(28.621)

(27.317)

(40,30%)

(3.505)

6,71%

(95.787)

Niet terugkerende elementen - Overige

(3.795) 2.267.257 1.898.302

Aandeel in resultaat van vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast

2013

2012

Bouw Vastgoedontwikkeling en -beheer

2013

(234)

Niet terugkerende elementen - DEME

Totaal geconsolideerd

% Omzet

Belastingen

2.098

(342)

Multitechnieken Spoor & Wegeninfra

(28.593)

Resultaat aandeel groep

2013

% Omzet

2012 *

Niet-kas­ elementen

% Omzet

2013

EBITDA

2012

2013

%

2012 *

%

(28.795)

(4,05%)

(1.323)

(0.21%)

8.828

4.100

(14.865)

(2,09%)

1.559

0,24%

1.825

8,39%

5.676

16,20%

80

(339)

6.017

27,65%

9.708

27,71%

(11.753)

(6,91%)

858

0,55%

6.063

3.093

(4.243)

(2,49%)

4.879

3,12%

2.872

3,01%

4.040

4,07%

3.435

3.867

7.969

8,35%

9.557

9,62%

PPS-Concessies

3.624

848

868

20%

3.069

26,24%

3.580

104

5.740

135%

4.621

39,51%

Baggerwerken en milieu

1.231

(17)

54.542

4,30%

44.472

4,64%

109.361

104.999

218.877

17,29%

175.191

18,30%

Herwerking DEME

(2.493)

(1.158)

Holding

(5.605)

(7.181)

263

616

Eliminaties tussen polen IAS19 herziening Totaal terugkerende elementen

1.431

(1.158)

(3.489)

(6.013)

408

796

294 6.953

489

Niet terugkerende elementen - DEME Niet terugkerende elementen - Overige Totaal geconsolideerd

3.932

(3.193)

6.953

489

11.724

0,52%

49.363

2,60%

135.279

(89.164)

95.787

(3.795)

3.795

(81.235)

(3,58%)

49.363

2,60%

234.861

117.255

213.221

(9,40%)

199.140

(10,49%)

117.255

213.221

( 9,40%)

199.140

(10,49%)

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

186

CFE JAARVERSLAG 2013

OMZET (in duizenden euro)

2013

2012

1.005.347

915.068

Andere Europa

483.585

426.530

Midden-Oosten

108.463

80.900

62.927

49.511

Oceanië

356.651

177.531

Afrika

185.436

166.350

64.848

82.412

2.267.257

1.898.302

België

Andere Azië

Amerika Totaal geconsolideerd

De verdeling van de omzet per land is afhankelijk van het land waarin de prestaties zijn uitgevoerd. De groep heeft in 2013 geen inkomsten afkomstig van een significante klant ten belope van meer dan 10% van de omzet. De omzet uit de verkoop van goederen voor 2013 bedraagt 11.392 duizend euro (2012: 9.950 duizend euro). Het betreft de verkopen gerealiseerd door de dochterondernemingen Voltis en Terryn Timber Products.

OPSPLITSING OMZET VAN DE POOL BOUW (in duizenden euro)

2013

2012

Gebouw - Benelux

442.456

432.739

Burgerlijke bouwkunde

137.160

138.462

Gebouw internationaal

131.356

74.025

Totaal

710.972

645.226

De groep CFE erkent, wat betreft de omzet van de bouwactiviteiten, de omzet ‘Bouw’ gerealiseerd via de pool Vastgoedontwikkeling en -beheer. Voor de pool Vastgoedontwikkeling en ‑beheer, erkent de groep CFE de netto-omzet na aftrek van de omzet bouw. Aangezien er een vertraging bestaat tussen de bouw en de verkoop door de pool Vastgoedontwikkeling en -beheer, wordt het interne omzetcijfer tijdens de bouwperiode opgeslagen en pas toegewezen op het moment van de verkoop.

OPSPLITSING OMZET VAN DE POOL BAGGERWERKEN (in duizenden euro)

2013

2012

Baggerwerken

785.062

629.104

Oil & Gas

108.270

108.420

93.425

90.915

251.257

112.762

27.795

16.259

1.265.809

957.460

Milieu Burgerlijke bouwkunde Andere Totaal



187

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

ORDERBOEK (in miljoenen euro)

2013

2012 Proforma

2012

% verschil

Contracting

1.310,3

1.195,6

1.195,6

+9,6%

Bouw

1.077,4

964,2

964,2

+11,7%

80,3

65,8

65,8

+22,0%

152,6

165,6

165,6

(7,9%)

28,6

14,1

14,1

n.s

3.049

3.317,0

1.658,5

n.s

PPS-Concessies

0

0

0

Holding en consolidatiecorrecties

0

0

0

4.387,9

4.526,7

2.868,2

Spoor & Wegeninfra Multitechnieken Vastgoedontwikkeling en -beheer Baggerwerken en milieu

Totaal

(3,1%)

Ten gevolge van de aanschaf door CFE van een bijkomende deelneming in DEME per 24 december 2013 is het belangenpercentage in DEME van 50% naar 100% toegenomen. Het orderboek van DEME is voor 100% opgenomen in het orderboek per 31 december 2013.

GECONSOLIDEERD OVERZICHT VAN DE FINANCIËLE POSITIE

per 31 december 2013 (in duizenden euro)

Bouw

Multitechnieken

Vastgoedontwikkeling en -beheer

Spoor & Wegeninfra

PPSConcessies

Holding en eliminaties

Baggerwerken en milieu

Totaal geconsolideerd

Eliminaties tussen polen

ACTIVA 911

11

13.039

5.676

0

272.236

0

0

291.873

Materiële vaste activa

43.515

4.787

6.609

9.938

11.746

1.669.550

7.634

0

1.753.779

Langlopende leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep

20.742

0

0

0

0

0

98.286

(119.028)

0

Andere financiële vaste activa

42.709

19.412

46

882

7.859

23.574

1.730

0

96.212

3.968

4.670

3.449

897

14.088

73.782

732.795

(723.809)

109.840

Goodwill

Andere vaste activa Voorraden

13.775

158.135

8.781

2.254

0

32.292

646

0

215.883

Geldmiddelen en kasequivalenten

54.156

17.813

7.798

3.891

4.620

333.676

52.839

0

474.793

Interne kaspositie – Cash pooling - actief

88.927

12.804

10.457

6.246

8.223

0

126.071

(252.728)

0

Andere financiële vlottende activa - vennootschappen van de groep

0

0

0

0

0

0

0

0

0

403.547

31.040

66.601

47.098

(976)

673.082

33.749

(35.602)

1.218.539

672.250

248.672

116.780

76.882

45.560

3.078.192

1.053.750

(1.131.167)

4.160.919

595

10.240

27.116

27.128

6.557

1.093.108

762.083

(723.739)

1.203.088

19.455

60.076

4.200

0

18.884

0

16.667

(119.282)

0

0

0

0

0

0

199.639

0

0

199.639

Langlopende financiële schulden

32.801

26.019

1.376

2.948

2.896

553.168

30.000

(22)

649.186

Andere langlopende verplichtingen

39.133

23.986

823

1.202

3.087

76.991

13.018

206

158.446

Kortlopende financiële schulden

1.466

(1)

1.161

812

1.723

299.900

102.297

0

407.358

45.482

80.490

9.397

3.267

1.965

0

112.116

(252.717)

0

533.318

47.862

72.707

41.525

10.448

855.386

17.569

(35.613)

1.543.202

672.250

248.672

116.780

76.882

45.560

3.078.192

1.053.750

(1.131.167)

4.160.919

Andere vlottende activa Totaal activa

VERPLICHTINGEN Eigen vermogen Langlopende leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep Obligatielening

Interne kaspositie – Cash pooling – passief Andere kortlopende verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen

188

CFE JAARVERSLAG 2013

per 31 december 2012* (in duizenden euro)

Bouw

Multitechnieken

Vastgoedontwikkeling en -beheer

Spoor & Wegeninfra

PPSConcessies

Holding en eliminaties

Baggerwerken en milieu

Totaal geconsolideerd

Eliminaties tussen polen

ACTIVA Goodwill

911

11

16.834

5.677

0

9.968

0

0

33.401

Materiële vaste activa

43.542

5.054

7.493

10.161

15.754

895.156

3.274

0

980.434

Langlopende leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep

19.290

0

0

0

(12.741)

0

106.256

(112.805)

0

Andere financiële vaste activa

16.521

20.741

48

647

5.604

9.916

3.109

0

56.586

9.145

2.517

3.810

826

8.254

31.537

187.316

(178.264)

65.141

Voorraden

11.877

147.960

7.225

2.119

0

16.706

647

0

186.534

Geldmiddelen en kasequivalenten

64.853

10.847

4.771

(1.077)

2.674

97.220

81.314

0

260.602

Interne kaspositie – Cash pooling - actief

86.882

616

5.774

5.889

0

0

117.715

(216.876)

0

Andere financiële vlottende activa - vennootschappen van de groep

0

0

0

0

0

0

0

0

0

351.286

46.312

69.556

56.326

9.202

291.712

19.066

(26.601)

816.859

604.307

234.058

115.511

80.568

28.747

1.352.215

518.697

(534.546)

2.399.557

Eigen vermogen

26.059

12.422

43.327

27.680

3.897

371.488

224.090

(178.124)

530.839

Langlopende leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep

18.856

56.148

5.000

0

1.202

0

29.408

(110.614)

0

Andere vaste activa

Andere vlottende activa Totaal activa

VERPLICHTINGEN

0

0

0

0

0

0

100.000

0

100.000

Langlopende financiële schulden

2.540

25.803

2.267

2.959

10.511

300.070

35.000

(30)

379.120

Andere langlopende verplichtingen

52.025

26.910

787

1.245

4.620

54.436

11.582

(2.301)

149.304

Kortlopende financiële schulden

1.427

(1)

3.489

796

2.191

168.130

5.442

0

181.474

30.896

71.828

4.508

6.766

5.881

0

98.408

(218.287)

0

472.504

40.948

56.133

41.122

445

458.090

14.767

(25.190)

1.058.819

604.307

234.058

115.511

80.568

28.747

1.352.215

518.697

(534.546)

2.399.557

Obligatielening

Interne kaspositie – Cash pooling – passief Andere kortlopende verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

189

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT

Per 31 december 2013 (in duizenden euro)

Bouw

Vastgoedontwikkeling en -beheer

Multitechnieken

Spoor & Wegeninfra

PPSConcessies

Baggerwerken en milieu

Holding en eliminaties

Totaal geconsolideerd

Kasstroom uit operationele activiteiten vóór wijzigingen van het werkkapitaal

(15.747)

(151)

(4.245)

7.497

257

202.394

270

190.275

Nettokasstroom uit (gebruikt in) operationele activiteiten

(1.572)

9.657

11.395

11.224

(31.829)

78.806

(12.796)

64.885

Kasstroom uit (gebruikt in) investeringsactiviteiten

(6.727)

307

(2.092)

(2.868)

4.200

120.443

(5.644)

107.619

Kasstroom uit (gebruikt in) financieringsactiviteiten

(2.331)

(2.815)

(6.277)

(3.388)

29.573

36.402

(10.034)

41.130

Nettotoename/ (afname) van de geldmiddelen

(10.630)

7.149

3.026

4.968

1.944

235.651

(28.474)

213.634

Per 31 december 2013* (in duizenden euro)

Bouw

Vastgoedontwikkeling en -beheer

Multitechnieken

Spoor & Wegeninfra

PPSConcessies

Baggerwerken en milieu

Holding en eliminaties

Totaal geconsolideerd

Kasstroom uit operationele activiteiten vóór wijzigingen van het werkkapitaal

(1.366)

7.071

4.664

9.048

1.031

168.035

(4.178)

184.305

Nettokasstroom uit (gebruikt in) operationele activiteiten

39.990

(31.138)

475

465

(19.114)

145.168

14.162

150.008

Kasstroom uit (gebruikt in) investeringsactiviteiten

(6.458)

880

(2.580)

(2.458)

(740)

(177.909)

(7.706)

(196.971)

Kasstroom uit (gebruikt in) financieringsactiviteiten

(31.176)

30.823

1.920

(3.162)

20.355

45.268

31.124

95.152

2.356

565

(185)

(5.155)

501

12.527

37.580

48.189

Nettotoename/ (afname) van de geldmiddelen

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

De kasstroom uit financieringsactiviteiten bevat de cash-poolingbedragen ten opzichte van de andere segmenten. Een positief bedrag stemt overeen met een gebruik van geldmiddelen in de cash pooling. Deze rubriek wordt ook beïnvloed door externe financiering, met name en hoofdzakelijk in het segment Vastgoedontwikkeling en -beheer, holding en Baggerwerken en milieu. De pool Baggerwerken en milieu maakt geen deel uit de cash pooling van de groep CFE.

190

CFE JAARVERSLAG 2013

Per 31 december 2013 (in duizenden euro)

OVERIGE INFORMATIE Bouw

Multitechnieken

Vastgoedontwikkeling en -beheer

Baggerwerken en milieu

PPSConcessies

Spoor & Wegeninfra

Holding en eliminaties

Totaal geconsolideerd

Afschrijvingen

(6.830)

(239)

(2.673)

(110.422)

(1.164)

(3.289)

(1.383)

(126.000)

Investeringen

(7.292)

(2.105)

(2.217)

(49.235)

(1.404)

(3.065)

(5.644)

(70.962)

(570)

(100)

Waardeverminderingen

Per 31 december 2012 (in duizenden euro)

Bouw

Multitechnieken

Vastgoedontwikkeling en -beheer

Baggerwerken en milieu

(670)

PPSConcessies

Spoor & Wegeninfra

Holding en eliminaties

Totaal geconsolideerd

Afschrijvingen

(6.527)

(250)

(2.834)

(105.012)

(204)

(3.626)

(1.152)

(119.605)

Investeringen

(8.913)

(340)

(3.493)

(184.592)

(2.928)

(3.143)

(2.506)

(205.915)

0

0

0

(78)

0

0

0

(78)

Waardeverminderingen



GEOGRAFISCHE INFORMATIE De activiteiten van de groep CFE, buiten DEME, situeren zich voornamelijk in de Benelux en Centraal-Europa. De materiële vaste activa van de groep CFE, buiten DEME, bevinden zich voornamelijk in België en het Groothertogdom Luxemburg. Bij DEME echter, wordt de hoofdactiviteit verricht door de vloot die verspreid is over verschillende maatschappijen en weerspiegelt de juridische lokalisatie niet de economische realiteit van de activiteit die door die vloot voor die maatschappijen wordt uitgevoerd. Daarom wordt geen detail gegeven van de materiële vaste activa per vennootschap. Een presentatie die de geografische sectoren waar de activiteit plaatsvindt weerspiegelt, is praktisch niet haalbaar.



5. OVERNAMES EN AFSTOTINGEN VAN DOCHTERONDERNEMINGEN



OVERNAMES VOOR DE PERIODE AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2013 Aanschaf van een bijkomende participatie van 50% in DEME De realisatie van de kapitaalverhoging van de groep CFE door middel van de inbreng in natura door de naamloze vennootschap Ackermans & van Haaren (AvH) van 2.256.450 aandelen van de vennootschap Dredging, Environmental & Marine Engineering NV (DEME) werd eerst goedgekeurd door de buitengewone algemene vergadering van CFE van 13 november 2013. In ruil voor de inbreng in natura heeft CFE 12.222.222 nieuwe aandelen uitgegeven. Ten gevolge van deze transactie heeft CFE de exclusieve controle over DEME verkregen aangezien haar deelnemingspercentage van 50% naar 100% is toegenomen. Deze aanschaf zal toelaten om een sterke synergie te ontwikkelen inzake de ‘contracting’ en de baggeractiviteiten, alsook in het domein van concessies en om evenzeer ten volle voordeel te halen uit het internationaal commercieel netwerk van DEME. Hieruit volgt eveneens een wijziging in de consolidatiemethode van DEME: ze blijft volgens de proportionele consolidatiemethode opgenomen tot 24 december 2013, om vanaf dan opgenomen te worden volgens de integrale consolidatiemethode. Het verkrijgen van de controle beantwoordt aan de definitie van bedrijfscombinaties volgens de IFRS 3 norm – Bedrijfscombinaties, die de toepassing van de ‘aanschaffingsmethode’ oplegt, volgens dewelke de identificeerbare verworven activa en overgenomen verplichtingen van DEME dienen geherwaardeerd te worden naar de reële waarde op datum van de aanschaf in de geconsolideerde jaarrekening van CFE. Bovendien dient, volgens deze norm, de historische participatie van 50% eveneens te worden geherwaardeerd naar reële waarde, met als tegenpost de resultatenrekening. Finaal dient de goodwill gerealiseerd op deze transactie toegewezen te worden aan de identificeerbare verworven activa en overgenomen verplichtingen van DEME. Het toepassen van deze norm resulteert in: • De waardering van de 50% historische aandelen in DEME aan 550.000 duizend euro, zijnde de reële waarde volgens IFRS, van deze deelneming. Deze reële waarde is gebaseerd op de waarde van de inbreng zoals overeengekomen tussen AvH en Vinci in het kader van hun akkoord en bekendgemaakt op 19 september 2013. De herwaardering van de historische deelneming van 50% naar haar reële waarde genereert een meerwaarde van 111.624 duizend euro.

191

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

• De waardering van de 50% ingebrachte aandelen verkregen aan 757.411 duizend euro, zijnde de waarde van de 12.222.222 nieuw uitgebrachte aandelen van CFE gewaardeerd aan de beurskoers op datum van de transactie (zijnde de openingskoers van 24 december 2013 van 61,97 euro). Dit heeft geen impact op de resultatenrekening, maar leidt tot de erkenning van een goodwill zoals hieronder beschreven. Het onderstaand overzicht vat de verworven activa en overgenomen verplichtingen van DEME op de transactiedatum samen, en vermeldt ook de overgedragen vergoeding: Boekwaarde op 31 december 2013

(in duizenden euro) Verworven activa en overgenomen verplichtingen van DEME op de transactiedatum Immateriële vaste activa

14.428

Goodwill

19.936

Materiële vaste activa

1.670.917

Vennootschappen waarop vermogensmutatie is toegepast

26.487

Leningen en andere financiële vaste activa

32.277

Uitgestelde belastingvorderingen

26.688

Voorraden

32.292

Handelsvorderingen en andere bedrijfsvorderingen Andere vlottende activa

659.601 19.159

Voorzieningen

(31.699)

Langlopende financiële schulden

(752.806)

Andere langlopende verplichtingen

(28.281)

Handelsschulden en andere bedrijfsschulden

(764.898)

Kortlopende financiële schulden

(292.508)

Andere kortlopende verplichtingen

(104.321)

Geldmiddelen

333.676

Totaal netto-actief

860.948

Overgedragen vergoeding

1.320.658

Bevat de volgende elementen: - Waardering van de 50% ingebrachte aandelen DEME - Waardering van de 50% historische aandelen DEME - Minderheidsbelangen van overgenomen onderneming DEME, gewaardeerd op basis van het verkregen netto-actief

757.411 550.000 13.247

Voorlopige goodwill

459.710

Deze transactie, die gerealiseerd werd door middel van een inbreng in natura, is niet vereffend in cash door CFE. Bijgevolg heeft CFE, als gevolg van deze transactie, de bijkomende 50% van de geldmiddelen van DEME ontvangen, resulterend in een cashbeweging van 166.838 duizend euro. Aangezien de overname van DEME op het einde van het boekjaar heeft plaatsgevonden, konden de werkzaamheden om de verworven activa en de overgenomen verplichtingen van DEME te waarderen aan reële waarde niet voltooid worden binnen een termijn die verenigbaar is met jaarafsluiting. Bijgevolg is de goodwill voorlopig bepaald. De reële waarde van de verworven activa en de overgenomen verplichtingen kunnen nog worden aangepast binnen een termijn van 12 maanden vanaf de overnamedatum. Indien de overname van DEME zou hebben plaatsgevonden op 1 januari 2013, zou de omzet en respectievelijk het netto resultaat – aandeel van de groep 3.533 miljoen euro, respectievelijk (27,5) miljoen euro bedragen.

192

CFE JAARVERSLAG 2013

Overige overnames De aanschaffing van de resterende minderheidsbelangen in Elektro Van De Maele NV en Brantegem NV voor een bedrag van 1.543 duizend euro is gepresenteerd in de kasstroom uit financieringsactiviteit, meer bepaald op de lijn wijziging van het deelnemingspercentage in de gecontroleerde vennootschappen. De gerealiseerde overnames in de tak Vastgoedontwikkeling en beheer betreffen geen bedrijfscombinaties en bijgevolg is de betaalde prijs toegekend aan terreinen en gebouwen aangehouden in voorraad.

AFSTOTINGEN IN DE PERIODE AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2013 Verkopen van dochterondernemingen die deel uitmaken van de pool Vastgoedontwikkeling en beheer werden hierboven vermeld in de transacties van 2013 en worden geboekt als verkopen van voorraden. Op 13 juni 2013 heeft de CFE groep beslist om de totaliteit van haar participatie (66%) in de dochteronderneming Sogesmaint-CB Richard Ellis NV (Property en Facility management) te verkopen aan CBRE voor 423 duizend euro. Deze bedrijfscombinatie draagt 86 duizend euro bij tot het resultaat van de groep per 31 december 2012.

193

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

GLOBAAL

RESULTAAT

6. OPBRENGSTEN UIT AANVERWANTE ACTIVITEITEN EN ANDERE OPERATIONELE KOSTEN De opbrengsten uit aanverwante activiteiten bedragen 87.925 duizend euro (2012: 72.155 duizend euro) en omvatten meerwaarden op vaste activa voor 3.114 duizend euro (2012: 3.940 duizend euro), alsook ontvangen huurgelden, doorrekeningen van kosten en andere diverse vergoedingen voor 84.811 duizend euro (2012: 68.215 duizend euro). De opbrengsten uit aanverwante activiteiten zijn gestegen met 22% ten opzichte van vorig jaar. De andere operationele kosten zijn als volgt samengesteld: (duizend euro)

2013

2012

(285.155)

(262.111)

- Voorraden

(1.280)

570

- Handelsvorderingen en overige vorderingen

(1.801)

(11.129)

Netto toevoeging aan de bestemmingsreserve (behalve toevoeging voor pensioenverplichtingen)

(8.229)

11.699

Andere operationele kosten

(4.280)

(4.403)

(300.745)

(265.374)

Diverse diensten en goederen Bijzondere waardevermindering van activa

Geconsolideerd totaal

De daling van de bijzondere waardevermindering van handelsvorderingen is voornamelijk het gevolg van een waardevermindering op een vordering van 12 miljoen euro die in 2012 was geboekt.



7. BEZOLDIGINGEN EN SOCIALE LASTEN (duizend euro)

2013

2012 *

Bezoldigingen

(301.998)

(273.808)

Verplichte socialezekerheidsbijdragen

(85.112)

(77.197)

Overige loonkosten

(19.994)

(18.135)

(52)

(47)

(3.504)

(2.985)

(410.660)

(372.172)

Bijdragen pensioenplannen (toegezegde bijdrageregeling) Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten Geconsolideerd totaal

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

Het gemiddeld aantal voltijdse equivalenten voor 2013 bedraagt 6.032 (2012: 5.582). Op 1 januari 2013 bedroeg het aantal voltijdse equivalenten 5.773 en dit aantal bedraagt 6.233 op 31 december 2013. Deze aantallen bevatten de equivalenten van DEME aan 50%. Het gemiddeld aantal voltijdse equivalenten per 31 december 2013, DEME aan 100% inbegrepen, bedraagt 8.524.

194

CFE JAARVERSLAG 2013



8. FINANCIEEL RESULTAAT (duizend euro)

2013

2012 *

(26.301)

(18.941)

670

(519)

Afgeleide instrumenten gebruikt als dekkingsinstrumenten

0

0

Activa gewaardeerd op basis van de reële waarde

0

0

Financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop

0

0

5.448

5.193

Activa en verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs – rentelasten

(32.419)

(23.615)

Andere financiële kosten en opbrengsten

(12.895)

(9.680)

(7.085)

(3.446)

0

0

85

(19)

(5.895)

(6.215)

(39.196)

(28.621)

Kosten van de financiële schuldenlast Afgeleide instrumenten – Reële waarde aangepast door de resultaatrekening

Activa en verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs – inkomsten beschikbare middelen

Winst (verlies) gerealiseerde en niet-gerealiseerde wisselresultaten Ontvangen dividenden van niet-geconsolideerde ondernemingen Waardevermindering op financiële activa Overige Financieel resultaat * Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

De evolutie van de rubriek winst (verlies) gerealiseerd en niet-gerealiseerde wisselresultaten gedurende 2013 in vergelijking met 2012 wordt voornamelijk verklaard door de wisselkoersevolutie van de euro ten opzichte van andere functionele valuta bij dochterondernemingen van DEME.



9.

MINDERHEIDSBELANGEN Op 31 december 2013 bedraagt het aandeel van de minderheidsbelangen in het resultaat van het boekjaar 6.918 duizend euro (2012: (162) duizend euro) en heeft voornamelijk betrekking op de groep DEME voor 6.715 duizend euro en op de dochteronderneming Terryn voor 58 duizend euro.



10. BELASTINGEN OP HET RESULTAAT



OPGENOMEN IN HET RESULTATENREKENING (duizend euro)

2013

2012

29.920

11.953

815

(306)

30.735

11.647

Actuele belastingen Lasten uit hoofde van belastingen in het huidig boekjaar Overschot (tekort) voorziening vorige boekjaren Totale actuele lasten uit hoofde van belastingen Uitgestelde belastingen

 

Opname en terugname van tijdelijke verschillen

0

(3.301)

(9)

(435)

Uitgestelde belastingen op verliezen huidig boekjaar

(3.409)

(4.406)

Uitgestelde belastingen op definitief belast inkomen

0

0

Totaal kosten/(opbrengsten) uit hoofde van uitgestelde belastingen

(3.418)

(8.142)

Totaal belastinglast in het resultatenrekening

27.317

3.505

Aangewende verliezen van vorige boekjaren

195

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



AFSTEMMING VAN HET EFFECTIEF BELASTINGTARIEF

(duizend euro)

2013

2012 *

Resultaat vóór belastingen voor de periode

(67.789)

52.541

Winstbelasting berekend aan het tarief van 33,99%

(23.041)

17.859

39.778

8.717

Fiscale impact van niet recurrente elementen **

33.848

0

Niet aftrekbare uitgaven

5.930

8.717

Fiscale impact van niet-belastbare opbrengsten

(7.484)

(870)

Belastingkrediet en impact van de notionele interest

(3.011)

(19.337)

0

0

9.835

(309)

(977)

(4.380)

Fiscale impact van correcties in uitgestelde en actuele belastingen m.b.t. voorgaande periodes

2.706

(1.688)

Fiscale impact niet-erkenning uitgestelde actieve belastinglatentie op verliezen van het jaar

9.511

3.513

27.317

3.505

(40,30%)

6,68%

Fiscale impact van niet-aftrekbare uitgaven

Andere belastbare opbrengsten Effect van verschillende belastingtarieven van dochterondernemingen in andere rechtsgebieden Fiscale impact van het gebruik van fiscale verliezen niet opgenomen in voorgaande periodes

Belastinglast Effectieve belastingtarief van het boekjaar

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1 ** Vooral het gevolg van de aanschaffing van DEME (een meerwaarde van 111.624 duizend euro en een afwaardering van 207.411 duizend euro) en de afwaarderingen op ETEC en VMA West.

De belastinglast bedraagt 27.317 duizend euro per 31 december 2013, tegen 3.505 duizend euro einde 2012. Het effectief belastingtarief is (40,30%) tegen 6,68% op 31 december 2012.

GEBOEKTE LATENTE BELASTINGEN Activa

Verplichtingen

(duizend euro) 2013

2012

2013

2012

Immateriële en vaste activa

15.522

28.164

(87.570)

(69.250)

Personeelsbeloningen

12.671

3.744

(1.881)

(38)

Voorzieningen

3.062

3.920

(31.385)

(9.967)

Reële waarde van afgeleide instrumenten

8.495

6.849

(30)

(36)

29.683

19.283

(10.211)

(12.273)

Fiscale verliezen

142.112

82.149

0

0

Bruto uitgestelde belastingen activa/verplichtingen

211.545

144.109

(131.077)

(91.564)

Uitgestelde belastingvordering

(57.410)

(43.547)

0

0

(116.303)

(77.775)

116.303

77.775

37.832

22.787

(14.774)

(13.789)

Overige elementen

Belastingverrekening Netto te ontvangen (te betalen) uitgestelde belasting

196

CFE JAARVERSLAG 2013

Aftrekbare belastingverliezen en andere tijdelijke verschillen waarop uitgestelde belastingvordering is geboekt, hebben een waardevermindering op uitgestelde belasting actief tot stand gebracht voor 57.410 duizend euro. Aftrekbare belastingverliezen betreffen meestal Belgische vennootschappen en, bijgevolg, hebben geen tijdbeperking. De post ‘belastingverrekening’ geeft de verrekening weer die is uitgevoerd tussen uitgestelde belastingen activa en verplichtingen per entiteit.

TIJDELIJKE VERSCHILLEN OF FISCALE VERLIEZEN WAAROP GEEN ACTIEVE UITGESTELDE BELASTINGVORDERING GEBOEKT IS Er werden geen uitgestelde belastingvordering geboekt in de gevallen waarbij het onwaarschijnlijk is dat er voldoende belastbare winst beschikbaar zal zijn voor de dochtermaatschappijen om de fiscale verliezen te kunnen recupereren.



UITGESTELDE BELASTINGOPBRENGSTEN (-KOSTEN) RECHTSTREEKS VERWERKT IN HET EIGEN VERMOGEN (duizend euro)



2013

2012

Uitgestelde belastingvorderingen op het effectieve gedeelte van de wijzigingen in reële waarde van de cashflow hedge

(3.532)

4.018

Totaal

(3.532)

4.018

11. RESULTAAT PER AANDEEL Het basisresultaat per aandeel is identiek aan het verwaterd resultaat per aandeel, gezien de afwezigheid van potentiële gewone aandelen met verwateringseffect in omloop. Het wordt als volgt berekend: (duizend euro)

2013

2012 *

Nettoresultaat toe te rekenen aan de aandeelhouders

(81.235)

49.363

Globaal resultaat (deel van de groep)

(73.544)

45.773

Aantal gewone aandelen op afsluitingsdatum

25.314.482

13.092.260

Gewogen gemiddelde van het aantal gewone aandelen

13.326.659

13.092.260

Basiswinst (verwaterd) per aandeel (euro)

(3,21)

3,77

Globaal resultaat (deel van de groep) per aandeel in euro

(2,91)

3,05

Basiswinst (verwaterd) per aandeel (euro)

(6,10)

3,77

Globaal resultaat (deel van de groep) per aandeel in euro

(5,52)

3,05

Resultaat per aandeel, op basis van het aantal gewone aandelen op afsluitingsdatum :

Resultaat per aandeel, op basis van het gewogen gemiddelde van het aantal aandelen op afsluitingsdatum :

* Bedragen zijn herwerkt conform de herziene versie van IAS19, personeelsbeloningen, zoals beschreven in paragraaf 2.1

197

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

FINANCIËLE POSITIE

12. IMMATERIËLE VASTE ACTIVA ANDERS DAN GOODWILL Boekjaar 2013 (duizend euro)

Concessies, brevetten en licenties

Ontwikkelingskosten

Totaal

Aanschaffingswaarde 20.572

308

20.880

(119)

0

(119)

10.257

232

10.489

1.170

73

1.243

Afstotingen

(76)

(230)

(306)

Afstoting naar andere activacategorieën

239

230

469

32.043

613

32.656

(7.928)

(301)

(8.229)

35

0

35

(2.149)

(28)

(2.177)

0

0

0

(3.147)

(185)

(3.332)

216

0

216

35

0

35

(12.938)

(514)

(13.452)

Per 1 januari 2013

12.644

7

12.651

Per 31 december 2013

19.105

99

19.204

Saldo op het einde van het vorige boekjaar Netto wisselkoersverschillen Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties Aankopen

Saldo op het einde van het boekjaar Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorige boekjaar Netto wisselkoersverschillen Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties Afstotingen Afstoting naar andere activacategorieën Saldo op het einde van het boekjaar Netto boekwaarde

198

CFE JAARVERSLAG 2013

Boekjaar 2012 (duizend euro)

Concessies, brevetten en licenties

Ontwikkelingskosten

Totaal

Aanschaffingswaarde 16.079

445

16.524

(28)

0

(28)

20

0

20

Aankopen

2.656

44

2.700

Afstotingen

(113)

(181)

(294)

1.958

0

1.958

20.572

308

20.880

(6.390)

(295)

(6.685)

Saldo op het einde van het vorige boekjaar Netto wisselkoersverschillen Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties

Afstoting naar andere activacategorieën Wijziging in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorige boekjaar Netto wisselkoersverschillen Afschrijvingen

2

2

(1.549)

(6)

(1.555)

(4)

0

(4)

Afstotingen

9

0

9

Afstoting naar andere activacategorieën

4

0

4

(7.928)

(301)

(8.229)

9.689

150

9.839

12.644

7

12.651

Bijzondere waardeverminderingen Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties

Wijzigingen in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Netto boekwaarde Per 1 januari 2012 Per 31 december 2012

Het totaal van de aankopen van immateriële vaste activa bedraagt 1.243 duizend euro en omvat voornamelijk softwarelicenties en concessierechten. De afschrijvingen op de immateriële vaste activa zijn opgenomen in de rubriek ‘afschrijvingen’ in de winst- en verliesrekening en bedragen 2.177 duizend euro. De bedragen opgenomen in de rubriek wijziging in de consolidatiekring betreffen de aanschaf van DEME, die van proportionele consolidatiemethode aan 50% naar integrale consolidatiemethode overgaat per 31 december 2013. De immateriële vaste activa die beantwoorden aan de definitie van IAS 38 – Immateriële vaste activa werden erkend in de mate dat toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn.

199

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



13. GOODWILL

(duizend euro)

2013

2012

39.093

34.417

469.678

3.411

Verkopen

0

(8)

Overige wijzigingen

0

1.273

508.771

39.093

(5.692)

(5.692)

Bijzondere waardeverminderingen

(211.206)

0

Saldo op het einde van het boekjaar

(216.898)

(5.692)

291.873

33.401

Aanschaffingswaarde Saldo op het einde van het vorige boekjaar Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties

Saldo op het einde van het boekjaar Bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorige boekjaar

Netto boekwaarde Per 31 december

De goodwill van 469.678 duizend euro is ontstaan door combinaties van ondernemingen en is afkomstig van de verwerving van een bijkomend aandeel van 50% in DEME, om alzo de deelneming van CFE in DEME van 50% naar 100% te brengen. Hieruit volgt een wijziging in de consolidatiemethode van DEME, van een proportionele consolidatiemethode naar een integrale consolidatiemethode. Deze transactie genereert de volgende boekhoudkundige verwerking: (duizend euro) •

Voorlopige goodwill resulterend uit het verschil tussen de overgedragen vergoeding en het netto-actief van DEME, in toepassing van de IFRS 3 norm – Bedrijfscombinaties. De bepaling van de goodwill is voorgesteld in toelichting 5 hierboven.

459.710

•

Een bijkomend deel van 50% van de goodwill opgenomen door DEME betreffende haar dochterondernemingen, dat nu aan 100% in de geconsolideerde jaarrekening van CFE wordt opgenomen. Dit resulteert uit het feit dat de identificeerbare activa en passiva inzake bedrijfscombinaties gewaardeerd werden op basis van hun boekhoudkundige waarde zoals opgenomen in de subconsolidatie van DEME. De werkzaamheden om de activa en verplichtingen aan reële waarde te waarderen is nog niet voltooid (zie toelichting 5).

9.968

Totaal

469.678

200

CFE JAARVERSLAG 2013

Volgens de norm IAS 36 – Bijzondere waardevermindering van activa – werd een waarderingstest uitgevoerd op de waarde van deze goodwill op 31 december 2013. De volgende hypothesen werden aangenomen in de waarderingstests: Activiteit (duizend euro)

Nettowaarde goodwill 2013

Sub consolidatie DEME

Parameters gebruikt in het model met toekomstige kasstromen

2012

Brutowaarde goodwill

Groeipercentage

Groeipercentage (eindwaarde)

Actualiseringsvoet

Gevoeligheidspercentage

Afwaardering van het boekjaar

272.235

9.968

 *

 *

8,9%

 *

479.646

(207.411)

11.115

11.115

0%

0%

8,5%

5%

11.115

-

Remacom

2.995

2.995

0%

0%

8,5%

5%

2.995

-

Stevens

2.682

2.682

0%

0%

8,5%

5%

2.682

-

ETEC

0

2.135

0%

0%

8,5%

5%

2.135

(2.135)

VMA West

0

1.660

0%

0%

8,5%

5%

1.660

(1.660)

Druart

1.292

1.292

0%

0%

8,5%

5%

1.292

-

Amart

911

911

0%

0%

8,5%

5%

911

-

Ariadne

416

416

0%

0%

8,5%

5%

416

-

Overige

227

227

0%

0%

8,5%

5%

227

-

291.873

33.401

503.079

(211.206)

VMA

Totaal

* Wij verwijzen naar de assumpties die in rekening genomen zijn voor de test van de bijzondere waardevermindering betreffende DEME, zoals hieronder beschreven.



TEST INZAKE BIJZONDERE WAARDEVERMINDERING OP DEME De groep DEME, op dewelke de groep CFE een exclusieve controle uitoefent sinds 24 december 2013, bestaat uit meerdere kasstroomgenererende eenheden, maar haar goodwill wordt gevolgd op het niveau van de subgroep en de test inzake bijzondere waardevermindering wordt dan ook uitgevoerd op het niveau van de subgroep. In toepassing van de IFRS 3 norm – Bedrijfscombinaties, heeft de verwerving van een bijkomende aandeel van 50% in DEME geleid tot de erkenning van een goodwill van 459.710 duizend euro. Ten gevolge van de erkenning van deze goodwill, bedraagt de netto boekhoudkundige waarde van de groep DEME in de geconsolideerde jaarrekening van CFE 1.320.658 duizend euro, terwijl de verworven activa en overgenomen verplichtingen van DEME een boekhoudkundige waarde van 860.948 duizend euro bedroegen op datum van de overname. Deze boekwaarde van 1.320.658 duizend euro is aanzienlijk hoger dan de waardering van DEME van 1.100.000 duizend euro zoals afgesproken tussen twee niet verbonden partijen AvH en VINCI om de aandelen van CFE verkocht op 24 december 2013 te waarderen. Deze afwijking tegenover de boekwaarden heeft geleid tot het uitvoeren van een waarderingstest op de kasstroomgenererende eenheid DEME. De test inzake bijzondere waardevermindering zoals bepaald door IAS 36 - Bijzondere waardevermindering van activa- bestaat erin de netto boekwaarde van een kasstroomgenererende eenheid te vergelijken met haar realiseerbare waarde, waarbij deze laatste gedefinieerd is als het hoogste van enerzijds haar reële waarde (de aanschaffingskosten in mindering genomen) en anderzijds haar gebruikswaarde. Rekening houdend met het gesloten akkoord tussen AvH en VINCI, bekendgemaakt op 19 september 2013, kan de reële waarde van DEME op 1.100 miljoen euro worden ingeschat. Overigens werd de gebruikswaarde van DEME ingeschat op basis van een actualisering van de verwachte toekomstige kasstromen van DEME over een tijdspanne van drie jaar, evenals op basis van haar eindwaarde. Deze waardering is gebaseerd op volgende voornaamste hypotheses: • De gebruikte toekomstige kasstromen houden rekening met de vooruitzichten op drie jaar van het management • Het model maakt gebruik van de kasstromen uit investeringsactiviteiten zoals ze ontstaan uit het meerjareninvesteringsplan van DEME • De kasstromen werden geactualiseerd rekening houdend met een WACC van 8,9% (9,2% vóór belastingen), rekening houdend met het specifiek risicoprofiel van DEME. Dit percentage is gebaseerd op een externe analyse

201

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

De gevoeligheid van dit model is getest door het laten variëren van onderstaande parameters waarop de inschatting van de kasstromen die zijn gebruikt in de inschatting van de eindwaarde gebaseerd is: • het groeipercentage van de omzet: schatting van 0% tot +1,5%, en • de marge van de EBITDA versus de omzet: variatie tussen 14% en 20%, waardes die de gemiddelde marge over de laatste 15 jaren benaderen Op basis van deze hypotheses is de gemiddelde gebruikswaarde van DEME geschat op ongeveer 1.100 miljoen euro (na aftrek van de minderheidsbelangen van 13 miljoen euro, zie toelichting 5), zijnde een vergelijkbare waarde zoals bepaald in het akkoord tussen AvH en VINCI. Na deze test inzake bijzondere waardevermindering is de goodwill betreffende DEME voor 207.411 duizend euro afgeschreven.

TEST INZAKE BIJZONDERE WAARDEVERMINDERING OP OVERIGE KASSTROOMGENERERENDE EENHEDEN, BUITEN DEME Kasstromen gebruikt in de waardeverminderingstest werden afgeleid uit de begroting 2014 voorgelegd aan het directiecomité. Uit voorzichtigheid werd er geen groeivoet toegepast voor de volgende jaren, noch in de berekening van de eindwaarde. Een gevoeligheidsanalyse werd uitgevoerd door de kasstromen en de WACC met 5% te laten variëren. Aangezien de waarde van de entiteiten telkens hoger was dan hun boekwaarde, inclusief goodwill, werd er geen waardevermindering vastgesteld, behalve voor de entiteiten VMA West en ETEC. De daling van de resultaten vastgesteld in 2013 in deze vennootschappen, alsook de neerwaartse herziening van de toekomstige resultaten, hebben geleid tot een volledige waardevermindering van hun goodwill, die respectievelijk 1.660 duizend euro, respectievelijk 2.135 duizend euro bedroeg.



14. MATERIËLE VASTE ACTIVA Boekjaar 2013 (duizend euro)

Terreinen en gebouwen

Installaties, machines en uitrusting

Meubilair en rollend materieel

Overige materiële vaste activa

Activa in aanbouw

Totaal

Aanschaffingswaarde Saldo op het einde van het vorige boekjaar

78.328

1.581.476

52.969

0

18.155

1.730.928

(366)

(7.013)

(297)

0

(828)

(8.504)

53.016

1.453.998

14.286

0

4.671

1.525.971

Aankopen

9.570

46.882

5.443

0

6.485

68.380

Afstoting naar andere activacategorieën

2.298

(413)

1.273

0

(2.241)

917

(1.012)

(58.626)

(3.845)

0

(169)

(63.652)

141.834

3.016.304

69.829

0

26.073

3.254.040

(26.261)

(682.702)

(40.348)

0

(1.183)

(750.494)

179

3.946

183

0

150

4.458

(29.567)

(648.027)

(10.766)

0

7

(688.353)

(3.740)

(114.485)

(5.245)

0

(1.008)

(124.478)

(581)

(36)

(801)

0

0

(1.418)

88

56.360

3.576

0

0

60.024

(59.882)

(1.384.944)

(53.401)

0

(2.034)

(1.500.261)

Per 1 januari 2013

52.067

898.774

12.621

0

16.972

980.434

Per 31 december 2013

81.952

1.631.360

16.428

0

24.039

1.753.779

Netto wisselkoersverschillen Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties

Afstotingen Saldo op het einde van het boekjaar Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorige boekjaar Netto wisselkoersverschillen Afschrijvingen verworven door middel van bedrijfscombinaties Afschrijvingen Afstoting naar andere activacategorieën Afstotingen Saldo op het einde van het boekjaar Netto boekwaarde

202

CFE JAARVERSLAG 2013

Per 31 december 2013 bedragen de verwervingen van materiële vaste activa 68.380 duizend euro en hebben voornamelijk betrekking op DEME. De investeringen eind 2013 namen met 134.848 duizend euro af in vergelijking met 2012 en dit voornamelijk bij DEME wiens meerjareninvesteringsplan afliep in 2012. De bedragen opgenomen in de rubriek wijziging in de consolidatiekring betreffen de aanschaf van DEME, die van proportionele consolidatiemethode (aan 50%) naar integrale consolidatiemethode overgaat per 31 december 2013. De netto waarde van materiële vaste activa in leasingovereenkomsten bedraagt 25.301 duizend euro (2012: 18.859 duizend euro). Deze financiële leasingovereenkomsten betreffen hoofdzakelijk de groep DEME, het gebouw van de dochtermaatschappij Louis Stevens & Co NV en de gebouwen en machines bij groep Terryn NV en haar filialen. De afschrijvingen op materiële vaste activa per 31 december 2013 bedragen 124.478 duizend euro (2012: 118.134 duizend euro). Het bedrag van de materiële vaste activa dat een waarborg vormt voor bepaalde leningen bedraagt 589.209 duizend euro (2012: 318.943 duizend euro).

Boekjaar 2012 (duizend euro)

Terreinen en gebouwen

Installaties, machines en uitrusting

Meubilair en rollend materieel

Overige materiële vaste activa

Activa in aanbouw

Totaal

Aanschaffingswaarde Saldo op het einde van het vorige boekjaar

72.416

1.326.661

48.974

0

135.904

1.583.955

Netto wisselkoersverschillen

18

(1.590)

0

0

(291)

(1.863)

Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties

28

2.198

1.032

0

0

3.258

Aankopen

4.172

93.956

7.437

0

97.663

203.228

Afstoting naar andere activacategorieën

1.697

211.061

(137)

0

(209.053)

3.568

(3)

(50.810)

(4.337)

0

(6.068)

(61.218)

78.328

1.581.476

52.969

0

18.155

1.730.928

(24.546)

(620.121)

(38.425)

0

(1.245)

(684.337)

(12)

719

(17)

0

64

754

(9)

(2.017)

(871)

0

0

(2.897)

(2.398)

(111.139)

(4.595)

0

(2)

(118.134)

680

749

171

0

0

1.600

24

49.107

3.389

0

0

52.520

(26.261)

(682.702)

(40.348)

0

(1.183)

(750.494)

Per 1 januari 2012

47.870

706.540

10.549

0

134.659

899.618

Per 31 december 2012

52.067

898.774

12.621

0

16.972

980.434

Afstotingen Saldo op het einde van het boekjaar Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorige boekjaar Netto wisselkoersverschillen Afschrijvingen verworven door middel van bedrijfscombinaties Afschrijvingen Afstoting naar andere activacategorieën Afstotingen Saldo op het einde van het boekjaar Netto boekwaarde

203

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



15. INVESTERINGEN IN ONDERNEMINGEN GECONSOLIDEERD VOLGENS DE VERMOGENS­ MUTATIEMETHODE EN GEZAMENLIJK GECONTROLEERD



ONDERNEMINGEN GECONSOLIDEERD VOLGENS DE VERMOGENSMUTATIEMETHODE Het aandeel in de ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode wordt als volgt weergegeven:

(duizend euro)

2013

2012

18.364

15.128

0

0

Herwerkt saldo van het vorige boekjaar

18.364

15.128

Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties

13.484

0

Aankopen en transfers

1.062

723

Aandeel van de groep CFE in het resultaat na belastingen en minderheidsbelangen

6.953

489

247

2.236

(7)

(212)

(351)

0

39.752

18.364

61

61

Saldo op het einde van het vorige boekjaar Wijziging in boekhoudprincipes

Kapitaalverhoging/(vermindering) Dividenden Andere veranderingen Saldo op het einde van het boekjaar Goodwill opgenomen in de deelneming in ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode

Alle entiteiten waarin de groep CFE een betekenisvolle invloed heeft, zijn boekhoudkundig verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode. De groep CFE beschikt niet over ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode welke op een publieke markt zijn genoteerd. De lijst van de belangrijkste deelnemingen is opgenomen in toelichting 35. De aankopen door middel van bedrijfscombinaties resulteren uit de aanschaf van een bijkomende deelneming van 50% in DEME, om alzo de deelneming van CFE in DEME van 50% naar 100% te brengen. Door deze transactie wijzigt de consolidatiemethode van DEME van proportionele consolidatiemethode naar integrale consolidatiemethode. Het bedrag opgenomen in de rubriek ‘aankopen en transfers’ is het gevolg van aanschaf van de nieuwe vennootschap PEF Kons Investment SA. Het bedrag opgenomen in de rubriek ‘kapitaalverhoging’ resulteert voornamelijk uit de kapitaalinbrengen uitgevoerd binnen entiteiten van de groep DEME. De samengevoegde financiële staten van deze entiteiten zien er als volgt uit: (duizend euro)

2013

2012

Totale activa

3.040.128

2.132.454

Totale verplichtingen

2.973.822

2.218.889

66.306

(86.435)

632

(18.216)

307.285

352.552

25.032

2.738

7.139

489

Nettoactief Aandeel van CFE in het nettoactief Opbrengsten Nettoresultaat van het boekjaar Aandeel in het nettoresultaat van het boekjaar

Zoals beschreven in de boekhoudprincipes, wanneer het aandeel van CFE in het verlies van de ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode de boekwaarde van de deelneming overschrijdt, wordt de boekwaarde herleid tot nul. De verdere verliezen worden dan niet meer in rekening gebracht, uitgezonderd in de mate waarin de groep verplichtingen heeft aangegaan met betrekking tot deze onderneming. 204

CFE JAARVERSLAG 2013



GEZAMENLIJK GECONTROLEERDE ONDERNEMINGEN De groep CFE rapporteert haar belangen in de gezamenlijk gecontroleerde ondernemingen (met inbegrip van tijdelijke handelsvennootschappen) gebruik makend van de lijn per lijn rapportering van de proportionele consolidatiemethode. De gecumuleerde belangen van de groep CFE in joint ventures in zijn geconsolideerde financiële staten verhouden zich als volgt: (duizend euro)

2013

2012

Vaste activa

212.062

880.426

Vlottende activa

279.565

577.132

Niet-courante verplichtingen

194.235

715.311

Kortlopende verplichtingen

297.392

742.247

1.531.113

1.215.325

(1.408.831)

(1.129.272)

Opbrengsten uit operationele activiteiten Kosten uit operationele activiteiten

De eigen vermogens van deze entiteiten zijn opgenomen in de rubriek ‘niet-courante verplichtingen’ en bedragen (11.636) duizend euro. Bovendien heeft de groep CFE voor de uitvoering van bepaalde werven samen met partners tijdelijke handelsvennootschappen opgericht. De meest betekenisvolle zijn THV Locobouw, Coentunnel Construction VOF en SM Up-site. De consolidatiemethode van DEME is gewijzigd van proportionele consolidatiemethode naar integrale consolidatiemethode ten gevolge van de aanschaf, op 24 december 2013, van de resterende 50% van de aandelen van DEME door CFE. Bijgevolg bevatten de balansrubrieken alleen de ondernemingen van DEME die volgens de proportionele consolidatiemethode zijn opgenomen. De opbrengsten en kosten uit operationele activiteiten bevatten alle ondernemingen van DEME, aangezien het resultaat van het boekjaar van de vennootschap tot 31 december 2013 volgens de proportionele consolidatiemethode is opgenomen.



16. ANDERE NIET-COURANTE FINANCIËLE ACTIVA De andere niet-courante financiële activa bedragen 96.212 duizend euro per 31 december 2013 (2012: 56.586 duizend euro). Zij omvatten het niet-geëlimineerde deel van de achtergestelde leningen verstrekt in projecten (53.665 duizend euro), de participaties beschikbaar voor verkoop (2.441 duizend euro) en de vorderingen geboekt in het kader van de concessieprojecten (40.098 duizend euro). (duizend euro)

2013

2012

Saldo op het einde van het vorige boekjaar

56.586

30.631

Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties

10.896

0

Aankopen

36.660

29.662

Afstotingen en transfers

(7.933)

(3.748)

85

(19)

(82)

60

96.212

56.586

Waardeverminderingen/tegenboeking waardevermindering Netto wisselkoersverschillen Saldo op het einde van het boekjaar

Het saldo van andere niet-courante financiële activa is toegenomen in vergelijking met december 2012 (+39.626 duizend euro). Deze evolutie reflecteert de boeking van een vordering van 40.098 duizend euro met betrekking tot een concessieproject. Op 31 december 2013 vertonen de andere financiële activa een marktwaarde gelijk aan hun boekwaarde, hetzij 96.212 duizend euro. De groep CFE bezit geen investeringen beschikbaar voor verkoop welke genoteerd zijn op de publieke markt. Voor niet genoteerde investeringen, wordt de reële waarde beschouwd als gelijk aan de aanschaffingswaarde.

205

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



17. ANDERE NIET-COURANTE ACTIVA Per 31 december 2013 bedragen de andere niet-courante activa 12.766 duizend euro en omvatten niet-courante vorderingen die als volgt zijn samengesteld: (duizend euro)

2013

2012

Niet-courante vordering – rekening courant DEME

8.416

3.223

Andere niet-courante activa (inbegrepen bankdeposito’s garanties)

4.350

6.060

12.766

9.283

Totaal geconsolideerd



18. ONDERHANDEN PROJECTEN IN OPDRACHT VAN DERDEN Het bedrag van de opgelopen kosten verhoogd met de geboekte winsten en verminderd met de geboekte verliezen, alsook de tussentijdse facturatie wordt werf per werf bepaald. Het nettobedrag verschuldigd door klanten of verschuldigd aan klanten wordt contract per contract bepaald door het verschil tussen deze twee posities. Zoals beschreven in paragrafen (M) en (V) van het deel betreffende de belangrijke boekhoudprincipes, worden de kosten en opbrengsten van de onderhanden projecten in opdracht van derden respectievelijk geboekt als lasten en als opbrengsten afhankelijk van de vorderingsgraad van de activiteit van het contract op de datum van afsluiting (methode van het vorderingspercentage). De vorderingsgraad van de activiteit wordt berekend volgens de methode van de ‘cost to cost’. Een verwacht verlies op het onderhanden project in opdracht van derden wordt onmiddellijk als lasten geboekt. (duizend euro)

2013

2012

2011

(57.642)

(80.849)

(47.298)

58.867

77.299

(23.237)

(58.834)

35.630

18.465

3.180.430

2.472.895

2.597.186

(3.131.597)

(2.437.265)

(2.578.721)

48.833

35.630

18.465

Gegevens uit de balans Ontvangen en betaalde voorschotten Waarvan aankopen door middel van bedrijfscombinaties Onderhanden projecten in opdracht van derden, activa Waarvan aankopen door middel van bedrijfscombinaties Onderhanden projecten in opdracht van derden, verplichtingen Waarvan aankopen door middel van bedrijfscombinaties Onderhanden projecten in opdracht van derden, netto bedrag Waarvan aankopen door middel van bedrijfscombinaties

(5.178) 94.278 (17.032) (38.565) 10.152 55.713 (6.880)

Gecumuleerde geboekte winsten en verliezen uit onderhanden werken Gecumuleerde kosten met toename van de geboekte winsten en afname van de geboekte verliezen Min tussentijdse facturatie Onderhanden projecten in opdracht van derden, netto bedrag

Het positieve verschil tussen de gecumuleerde kosten uit onderhanden werken, de geboekte winsten en verliezen op de tussentijdse facturatie omvatten het nog niet gefactureerde deel van de contracten weergegeven in de rubrieken ‘handels- & overige vorderingen uit operationele activiteiten’ en ‘overige courante activa’ op de balans. Het positieve verschil tussen de tussentijdse facturatie en de gecumuleerde kosten uit onderhanden werken en de geboekte winsten en verliezen omvatten het nog niet gefactureerde deel van de contractkosten weergegeven in de rubrieken ‘handelsschulden en andere verplichtingen voortvloeiend uit operationele activiteiten’ en ‘andere courante verplichtingen’ op de balans. De voorschotten zijn de bedragen gekregen door de ondernemer voordat de werken worden uitgevoerd. Het bedrag van de waarborginhoudingen uitgevoerd door de klanten bedraagt 3.749 duizend EUR weergegeven in de rubriek ‘handels-& overige vorderingen uit operationele activiteiten’ en ‘overige courante activa’. (zie toelichting 27.6).

206

CFE JAARVERSLAG 2013



19. VOORRADEN Per 31 december 2013 bedragen de voorraden 215.883 duizend euro (2012: 186.534 duizend euro) en zijn als volgt samengesteld: (duizend euro)

2013

2012

Grond- en hulpstoffen

51.173

27.534

Waardeverminderingen op voorraad grond– en hulpstoffen

(1.601)

(725)

169.941

162.074

(3.630)

(2.349)

215.883

186.534

Afgewerkte producten en onroerende goederen bestemd voor verkoop Waardeverminderingen op voorraad eindproducten Voorraad

De evolutie van de rubriek ‘grond– en hulpstoffen’ wordt enerzijds verklaard door de stijging van de voorraden op de werven van de pool Bouw, alsook door een stijging van de voorraden van de pool Baggerwerken. De stijging van de voorraden van de pool Baggerwerken is het gevolg van DEME wiens consolidatiemethode is gewijzigd van proportionele naar integrale consolidatie per 31 december 2013. Per 31 december 2013 werden er voor 150 duizend euro aan waardeverminderingen op voorraad grond– en hulpstoffen geboekt. De toename van de rubriek ‘voorraden van afgewerkte producten en onroerende goederen bestemd voor verkoop’ wordt vooral verklaard door de ontwikkeling van vastgoedprojecten in Polen en Luxemburg. Per 31 december 2013 werden 1.130 duizend euro aan waardeverminderingen op ‘voorraden eindproducten’ teruggenomen als gevolge van de uitvoering van projecten (zie toelichting 6).



20. HANDELS- EN OVERIGE VORDERINGEN EN SCHULDEN UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN (duizend euro)

2013

2012

Handelsvorderingen

883.842

553.137

Min provisie voor dubieuze debiteuren

(18.211)

(15.630)

Netto handelsvorderingen

865.631

537.507

Overige courante vorderingen

251.284

194.959

1.116.915

732.466

101.030

84.240

1.045.907

689.475

365.263

307.744

Totaal geconsolideerd

1.411.170

997.219

Netto saldo van de handels- vorderingen en schulden

(193.225)

(180.513)

2013

2012

25.700

59.280

Bank en kasmiddelen

449.093

201.322

Geldmiddelen en kasequivalenten

474.793

260.602

Totaal geconsolideerd Andere courante activa Handels- en overige schulden uit operationele activiteiten Andere courante verplichtingen

Wij verwijzen naar toelichting 28 voor de analyse van het kredietrisico.



21. GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN
 (duizend euro) Deposito’s op korte termijn

De bankdeposito’s op korte termijn betreffen beleggingen bij financiële instellingen met een oorspronkelijke duurtijd van minder dan 3 maanden. De variabele vergoeding van deze beleggingen zijn voornamelijk gekoppeld aan de Euribor of de Eonia. 207

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



22. SUBSIDIES De groep CFE heeft geen subsidies ontvangen in 2013.



23. PERSONEELSVOORDELEN De groep CFE draagt bij tot pensioenplannen en brugpensioenplannen in verschillende landen waar de groep actief is. Deze voordelen worden verwerkt onder IAS 19 en worden beschouwd als ‘post-employment’ en ‘long-term benefit plans’. Per 31 december 2013 bedraagt de nettoverplichting van de groep CFE voor de voorzorgsplannen bij opruststelling 40.724 duizend euro (2012: 21.239 duizend euro). Deze bedragen zijn opgenomen in de rubriek ‘pensioenverplichtingen en personeelsvoordelen’. Deze rubriek omvat eveneens een provisie van 1.266 duizend euro (2012: 376 duizend euro) voor overige personeelsvoordelen voornamelijk uitgegeven door DEME. De gegevens van 2013 bevatten de impact van de aanschaf, op 24 december 2013, van de resterende 50% van de aandelen van DEME door CFE. De gegevens van 2012 zijn herwerkt ten gevolge van de wijziging van de boekhoudmethode zoals beschreven in de paragraaf ‘voornaamste boekhoudprincipes’ met betrekking tot de herziene versie van de norm IAS 19, die oplegt om actuariële winsten en verliezen gerelateerd aan toegezegde pensioenplannen rechtstreeks in eigen vermogen op te nemen.



BELANGRIJKSTE ELEMENTEN VAN TOEGEZEGDE VOORDEELPLANNEN VAN DE GROEP CFE De toegezegde voordeelplannen kunnen opgesplitst worden in toegezegde bijdrageplannen en in toegezegde pensioenplannen. • Toegezegde bijdrageplannen De pensioenplannen volgens toegezegde bijdrage zijn plannen volgens dewelke de onderneming de bijdragen – zoals bepaald in het overeengekomen plan – betaalt aan een vennootschap of aan een apart fonds. Eenmaal deze bijdragen vereffend zijn, is er geen bijkomende verplichting voor de onderneming. • Toegezegde pensioenplannen Alle plannen die niet voldoen als toegezegde bijdrageplannen worden verondersteld toegezegde pensioenplannen te zijn. Deze plannen zijn ofwel extern gefinancierd door pensioenfondsen of verzekeringsinstellingen (‘gefinancierde plannen’), ofwel binnen de CFE groep gefinancierd (‘niet gefinancierde plannen’). Er wordt een jaarlijkse actuariële evaluatie gemaakt door een onafhankelijke actuaris voor de belangrijkste toegezegde pensioenplannen. De toegezegde voordeelplannen van de groep CFE kennen aan haar personeelsleden een voordeel toe in geval van pensionering alsook in geval van overlijden. Al deze plannen zijn extern gefinancierd door een verzekeringsinstelling (98,3% van de plannen) of door een zelf beheerd pensioenfonds (1,7% van de plannen), niet gelinkt aan de groep CFE. De verplichtingen in hoofde van toegezegde pensioenplannen zijn geografisch als volgt verdeeld: 78% in België en 22% in Nederland. De toegezegde voordeelplannen zijn van het type ‘tak 21’ hetgeen inhoudt dat de verzekeraar een minimum rendement op de betaalde bijdragen moet garanderen. Al deze plannen zijn conform het lokaal gereglementeerd kader en voldoen aan de minimale vereisten inzake financiering. Het merendeel van de toegezegde voordeelplannen van de groep CFE zijn van het type ‘toegezegd pensioen’



BELANGRIJKSTE ELEMENTEN VAN TOEGEZEGDE PENSIOENPLANNEN • Informatie met betrekking tot de risico’s gelinkt aan toegezegde pensioenplannen Bij toegezegde pensioenplannen draagt over het algemeen de werkgever het actuarieel risico, zoals het risico inherent aan renteschommelingen, aan de evolutie van de salarissen alsook het risico verbonden aan de evolutie van het inflatiepercentage. De mogelijke impact van de evolutie van deze risico’s is toegelicht in de gevoeligheidsanalyse hieronder. Het risico verbonden met de spreiding in de tijd van de prestaties is beperkt in die zin dat de meerderheid van de plannen in een kapitaalsbetaling voorzien. De optie op een jaarlijkse uitkering werd toch voorzien. In dit geval is de jaarlijkse uitkering in handen van een verzekeringsinstelling die het kapitaal omzet naar jaarlijkse annuïteiten. Het overlijdensrisico tijdens de actieve loopbaan is eveneens verzekerd bij een verzekeringsinstantie. Het risico op insolvabiliteit van de verzekeringsinstelling kan als onbestaand worden beschouwd. • Informatie met betrekking tot het beheer van de toegezegde pensioenplannen De administratie en het beheer van de verzekeringen zijn toevertrouwd aan de verzekeringsinstelling.

208

CFE JAARVERSLAG 2013

• Informatie met betrekking tot de activa van de toegezegde pensioenplannen De activa van de plannen geïnvesteerd bij een verzekeringsinstelling (98,3 % van de contracten) zijn niet onderhevig aan marktbewegingen. De reële waarde van de verzekeringscontracten komt overeen met ofwel de geactualiseerde waarde van de gegarandeerde toekomstige voordelen (Nederland), ofwel met de gekapitaliseerde waarde van de betaalde bijdragen rekening houdend met het contractueel met de verzekeringsinstelling overeengekomen rendement (België) De activa van de verzekeringsplannen bevatten geen financiële instrumenten van de groep CFE, noch eigendommen van de groep CFE. • Informatie met betrekking tot de wijzigingen inzake toegezegde pensioenplannen Geen enkele wijziging, settlement of curtailment heeft zich voorgedaan gedurende het boekjaar.

BELANGRIJKSTE ELEMENTEN VAN TOEGEZEGDE BIJDRAGEPLANNEN De arbeiders van de bouwsector genieten een toegezegd bijdrage pensioenplan dat gefinancierd wordt door het pensioenfonds multi-werkgever ‘fbz-fse Constructiv’. Daarenboven geniet een beperkt aantal bedienden van het regime van toegezegde bijdrageplannen die gefinancierd worden door een verzekeringsinstelling ‘tak 21’. De Belgische wetgeving vereist dat een werkgever een minimum interest garandeert op de toegezegde bijdrageplannen. Het minimum rendement van elk contract tegenover de verzekeraar is, op vandaag, meer dan het minimum rendement vereist door de Belgische staat, waardoor de groep CFE dus niet is blootgesteld aan een afname inzake rendement van de onderliggende activa. Als gevolg werd hier geen voorziening voor opgenomen.



SCHULDEN MET BETREKKING TOT TOEGEZEGDE PENSIOENREGELINGEN EN BRUGPENSIOENEN (duizend euro)

2013

2012

(39.458)

(20.863)

(136.782)

(81.591)

97.324

60.728

Vorderingen (-verplichtingen) uit hoofde van te bereiken doel plannen, totaal

(39.458)

(20.863)

Verplichtingen

(39.458)

(20.863)

0

0

Nettovorderingen (-verplichtingen) uit hoofde van gefinancierde te bereiken doel plannen Contante waarde van volledig of gedeeltelijk gefinancierde verplichtingen (-) Reële waarde van fondsbeleggingen

Activa



BEWEGINGEN IN DE NETTOVORDERING (-VERPLICHTING) OPGENOMEN IN DE BALANS (duizend euro)

2013

2012

(20.863)

(16.278)

Nettolasten opgenomen in de resultatenrekening

(4.299)

(3.871)

Nettolasten opgenomen in de niet-gerealiseerde resultaten

(4.324)

(5.963)

5.248

5.249

(15.269)

0

49

0

(39.458)

(20.863)

Nettovordering (verplichting) opgenomen in de balans, beginsaldo

Bijdragen van werkgever Effecten van bedrijfscombinaties Overige bewegingen Nettovordering (verplichting) opgenomen in de balans, eindsaldo

De rubriek ‘effecten van bedrijfscombinaties’ bevat de invloed van de aanschaf van een bijkomende deelneming van 50% van DEME op 24 december 2013 op de voorziening.

209

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



KOSTEN GEBOEKT IN DE WINST- EN VERLIESREKENING MET BETREKKING TOT TOEGEZEGDE PENSIOENREGELINGEN EN BRUGPENSIOENEN

(duizend euro)

2013

2012

Nettolasten opgenomen in de resultatenrekening

(4.299)

(3.871)

Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten

(3.504)

(2.984)

Rentekosten

(2.790)

(3.513)

2.133

2.821

(138)

(194)

Renteopbrengsten op fondsbeleggingen (-) Pensioenkosten van verstreken diensttijd

De periodieke pensioenkosten zijn opgenomen in de rubriek ‘Bezoldigingen en sociale lasten’ en in het financieel resultaat.

NETTOLASTEN OPGENOMEN IN DE NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN

(duizend euro)

2013

2012

Nettolasten opgenomen in de niet-gerealiseerde resultaten

(4.324)

(5.963)

Actuarial (gains)/losses opgenomen in de niet-gerealiseerde resultaten

(5.254)

(7.824)

930

1.861

Rendement op fondsbeleggingen, uitgezonderd rente-opbrengsten (-)



BEWEGINGEN IN DE VERPLICHTINGEN UIT HOOFDE VAN TE BEREIKEN DOEL PLANNEN

(duizend euro)

2013

2012

(81.590)

(72.824)

Aan het dienstjaar toegekende pensioenkosten

(3.504)

(2.984)

Rentekosten

(2.790)

(3.513)

(750)

(727)

3.504

5.565

(5.164)

(7.766)

0

0

waarvan: actuariële (winsten) verliezen die ontstaan uit financiële assumpties

(4.099)

(5.405)

waarvan: ervarings(winsten) / verliezen

(1.065)

(2.361)

Pensioenkosten van verstreken diensttijd

(138)

(194)

(47.452)

0

527

0

0

0

575

853

(136.782)

(81.590)

Saldo van de verplichtingen op 1 januari

Bijdragen van de werknemer Betalingen aan begunstigden (-) Opgenomen actuariële (winsten) verliezen, netto waarvan: actuariële (winsten) verliezen die ontstaan uit demografische veronderstellingen

Toename door middel van bedrijfscombinaties Afname door bedrijfsafsplitsing Wisselkoersverschillen Overige toename (afname) Verplichtingen uit hoofde van te bereiken doel plannen, eindsaldo

De rubriek ‘effect van bedrijfscombinaties’ bevat de invloed op de verplichting ten gevolge van de aanschaf van een bijkomende deelneming van 50% van DEME op 24 december 2013.

210

CFE JAARVERSLAG 2013



BEWEGINGEN IN DE FONDSBELEGGINGEN (duizend euro)

2013

2012

60.728

56.529

930

1.861

Renteopbrengsten op fondsbeleggingen

2.133

2.820

Bijdragen van werkgever / werknemer

5.597

5.422

Betalingen aan begunstigden (-)

(3.207)

(5.209)

Toename door middel van bedrijfscombinaties

32.182

0

(478)

0

0

0

(561)

(694)

97.324

60.728

Reële waarde van fondsbeleggingen beginsaldo Rendement op fondsbeleggingen, uitgezonderd bedragen in renteopbrengsten

Afname door bedrijfsafsplitsing Wisselkoersverschillen Overige toename (afname) Reële waarde van fondsbeleggingen eindsaldo

De rubriek ‘effect van bedrijfscombinaties’ bevat de invloed op de activa ten gevolge van de aanschaf van een bijkomende deelneming van 50% van DEME op 24 december 2013. De onderliggende activa van de toegezegde pensioenplannen werden bij een verzekeringsinstelling (98,3% van de activa) en bij een zelfbeheerd pensioenfonds (1,7% van de activa) geïnvesteerd.

VOORNAAMSTE ACTUARIËLE VERONDERSTELLINGEN 2013

2012

3,40%

3,50%

3,00% < 60 jaar en 2,00% > 60 jaar

3,00% < 60 jaar en 2,00% > 60 jaar

Inflatie

2,00%

2,00%

Toegepaste sterftetabellen

MR/FR

MR/FR

Disconteringsvoet Verwacht percentage van loonsverhogingen





OVERIGE VERONDERSTELLINGEN INZAKE TOEGEZEGDE PENSIOENREGELINGEN 2013

2012

Looptijd (in jaren)

11,62

11,95

Gemiddeld reëel rendement van de pensioenactiva

5,0%

8,3%

Voorziene bijdragen te storten voor pensioenplannen in de loop van volgend boekjaar

8.343

5.400

GEVOELIGHEIDSANALYSE INZAKE TOEGEZEGDE PENSIOENREGELINGEN 2013

2012

Toename met 25 basispunten

-2,9%

-2.7%

Afname met 25 basispunten

+2,9%

+3,0%

Toename met 25 basispunten

+2,0%

+2,2%

Afname met 25 basispunten

-1,8%

-1,8%

Disconteringsvoet

Verwacht percentage van loonsverhogingen

211

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



24. ANDERE VOORZIENINGEN DAN PENSIOENVERPLICHTINGEN EN PERSONEELSVOORDELEN Per 31 december 2013 bedragen deze voorzieningen 61.619 duizend euro, een verhoging van 15.120 duizend euro ten opzichte van eind 2012 (46.499 duizend euro). (duizend euro)

Diensten na verkoop

Saldo op het einde van het vorige boekjaar

Andere courante risico’s

Andere niet-courante risico’s

Totaal

11.727

24.093

10.679

46.499

(17)

(4)

(3)

(24)

Overdracht naar andere rubrieken

4.455

2.703

(227)

6.931

Voorzieningen: toevoegingen

2.531

15.041

(5.386)

12.186

Voorzieningen: bestedingen

(1.474)

(8.144)

6.188

(3.430)

0

(254)

(289)

(543)

17.222

33.435

10.962

61.619

Netto wisselkoersverschillen

Voorzieningen: terugnemingen Saldo op het einde van het boekjaar waarvan: courante

50.657

niet courant

10.962

De voorziening voor diensten na verkoop is met 5.495 duizend euro gestegen en bedraagt 17.222 duizend euro eind 2013. De evolutie einde 2013 wordt verklaard door de toevoegingen en/of terugnemingen van voorzieningen geboekt in verband met tienjarige garanties. De voorzieningen voor andere courante risico’s verhogen met 9.342 duizend euro en bedragen 33.435 duizend euro eind 2013. Deze omvatten: • Voorzieningen voor klantengeschillen (7.693 duizend euro), voorzieningen voor uit te voeren werken (231 duizend euro), voorzieningen voor sociale risico’s (737 duizend euro), alsook andere courante risico’s (10.614 duizend euro). Daar de onderhandelingen met de klanten nog lopen, kunnen we geen verdere informatie verstrekken betreffende de weerhouden assumpties, noch over het moment van waarschijnlijke kasuitgaven • De voorzieningen voor verliezen einde werf (14.160 duizend euro) worden in de boeken opgenomen wanneer de verwachte economische opbrengsten van deze contracten lager zijn dan de onvermijdelijke kosten welke voortvloeien uit de verplichtingen van deze contracten. De bestedingen van de verliezen einde werf zijn te wijten aan de uitvoering van desbetreffende contracten De andere niet-courante risico’s omvatten de voorzieningen voor herstructurering en andere risico’s niet verbonden met de operationele cyclus van de lopende werven.



25. MOGELIJKE ACTIVA EN VERPLICHTINGEN Volgens de beschikbare informatie op de datum waarop de financiële staten zijn goedgekeurd door de raad van bestuur hebben we geen kennis van niet uitgedrukte activa & passiva behalve dat mogelijke activa en passiva gerelateerd aan onderhanden projecten in opdracht van derden (bijvoorbeeld de eisen van de groep ten opzichte van de klanten of de eisen van de toeleveranciers) wat normaal is in de bouwsector is en wordt behandeld door het toepassen van de methode van voltooiingspercentage op de projecten.

212

CFE JAARVERSLAG 2013



26. INFORMATIE BETREFFENDE NETTO FINANCIËLE SCHULD



26.1

DE NETTO FINANCIËLE SCHULD, ZOALS BEPAALD DOOR DE GROEP, ANALYSEERT ZICH ALS VOLGT:

(duizend euro)

31/12/2013 Niet courante

Courante

31/12/2012 Totaal

Niet courante

Courante

Totaal

Bankleningen en andere financiële schulden

(600.883)

(164.838)

(765.721)

(331.016)

(76.807)

(407.823)

Obligatielening

(199.639)

(109.767)

(309.406)

(100.000)

(2.519)

(102.519)

(30.000)

(35.000)

(3.000)

(38.000)

Opname van kredietlijnen

(30.000)

Leningen mbt financiële leasing

(18.303)

(4.337)

(22.640)

(13.104)

(3.482)

(16.586)

(848.825)

(278.942)

(1.127.767)

(479.120)

(85.808)

(564.928)

Financiële schuld op korte termijn

0

(128.415)

(128.415)

0

(95.665)

(95.665)

Kasequivalenten

0

25.700

25.700

0

59.280

59.280

Beschikbare middelen

0

449.093

449.093

0

201.322

201.322

Totaal van de kortlopende netto financiële schuld (of beschikbare middelen)

0

346.378

346.378

0

164.937

164.937

(848.825)

67.436

(781.389)

(479.120)

79.129

(399.991)

(28.534)

(2.015)

(30.549)

(23.070)

(3.375)

(26.445)

Totaal van de langlopende financiële schuld

Totaal van de netto financiële schuld Financiële derivaten – intrestindekking

De obligatielening van CFE met een nominale waarde van 100 miljoen euro en met vervaldag 21 juni 2018, is geherklasseerd naar kortlopende financiële schuld per 31 december 2013 en dit ten gevolge van de clausule ‘wijziging van aandeelhouder’ zoals opgenomen in de voorwaarden bij uitgifte van de lening.

26.2

TIJDSCHEMA VAN DE FINANCIËLE SCHULDEN

(duizend euro)

Bankleningen en andere financiële schulden

Vervallen binnen het jaar (274.605)

Vervallen tussen 1 en 2 jaar (273.648)

Vervallen tussen 2 en 3 jaar (118.129)

Vervallen tussen 3 en 5 jaar (160.608)

Obligatielening

Vervallen meer dan 10 jaar

(45.532)

(2.966)

(199.639)

Opname van kredietlijnen Leningen mbt financiële leasing

Vervallen tussen 5 en 10 jaar

Totaal

(875.488) (199.639)

(30.000)

(30.000)

(4.337)

(4.060)

(3.342)

(5.749)

(5.109)

(43)

(22.640)

Totaal van de langlopende financiële schuld

(278.942)

(277.708)

(151.471)

(166.357)

(250.280)

(3.009)

(1.127.767)

Financiële schuld op korte termijn

(128.415)

(128.415)

25.700

25.700

Beschikbare middelen

449.093

449.093

Totaal van de kortlopende financiële nettoschuld

346.378

346.378

Kasequivalenten

Totaal van de financiële netto schuld

67.436

213

(277.708)

(151.471)

(166.357)

(250.280)

(3.009)

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

(781.389)

De huidige waarde van de verplichtingen betreffende leasingovereenkomsten bedraagt 4.337 duizend euro (2012: 3.482 duizend euro). Deze financiële leasingovereenkomsten betreffen hoofdzakelijk de groep DEME, het gebouw van de dochtermaatschappij Louis Stevens & Co NV en de gebouwen en machines bij Groep Terryn NV en haar filialen.

26.3

KREDIETLIJNEN EN TERMIJNBANKLENINGEN De groep CFE beschikt op 31 december 2013 over bevestigde bankkredietlijnen op lange termijn van 100 miljoen euro waarvan 30 miljoen euro getrokken eind 2013. Overigens, is CFE op 21 juni 2012 overgegaan tot de uitgifte van een obligatielening voor een bedrag van 100 miljoen euro die terugbetaalbaar is op 21 juni 2018 en die een rente oplevert van 4,75%. Overigens is DEME op 14 februari 2013 overgegaan tot de uitgifte van een obligatielening voor een bedrag van 200 miljoen euro die terugbetaalbaar is op 14 februari 2019 en die een rente oplevert van 4,145%. De bankleningen en andere financiële schulden betreffen voornamelijk DEME of kredieten van vastgoedprojecten, en zijn zonder regres tegen CFE.



26.4

FINANCIËLE VOORWAARDEN (CONVENANTS) De bilaterale kredieten zijn onderworpen aan welbepaalde voorwaarden (convenants) die rekening houden met onder andere de schuldpositie en de relatie tussen deze en het eigen vermogen of de vaste activa, alsook met de gegenereerde cashflow. De activa en passiva van DEME zijn aan 100% opgenomen in de geconsolideerde balans terwijl de kasstromen enkel de activiteit van DEME aan 50% voorstellen. De kredietinstellingen hebben hun akkoord gegeven om de financiële voorwaarden aan te passen aan deze uitzonderlijke situatie per 31 december 2013. De voorwaarden (convenants) werden alzo integraal gerespecteerd.



27. INFORMATIE BETREFFENDE HET BEHEER VAN DE FINANCIËLE RISICO’S



27.1 RENTEVOETRISICO Het beheer van het rentevoetrisico gebeurt binnen de groep door onderscheid te maken tussen concessies, vastgoed, holding, bouwactiviteiten en Multitechnieken en Baggerwerken (DEME). Voor de concessies vindt het beheer van het rentevoetrisico plaats volgens twee beleidsvisies: een visie op lange termijn die beoogt om het economisch evenwicht van de concessie te verzekeren en te optimaliseren, en een kortetermijnvisie waarvan het de bedoeling is de gemiddelde kosten van de schuld te optimaliseren. Om het rentevoetrisico te dekken, worden renteswaps gebruikt. Deze dekkingsinstrumenten hebben ten hoogste dezelfde nominale bedragen evenals dezelfde wisseldatums als de gedekte schulden. Deze producten worden boekhoudkundig dekkingsverrichtingen genoemd. Wat de baggerwerken betreft, wordt de groep CFE, via haar dochteronderneming DEME, geconfronteerd met belangrijke financieringen in het kader van investeringen in baggerschepen. Het is de bedoeling om een optimaal evenwicht te bereiken tussen de financieringskosten en de volatiliteit van de financiële resultaten. Om het rentevoetrisico te dekken, gebruikt DEME renteswaps. Deze dekkingsinstrumenten hebben in het algemeen dezelfde nominale bedragen evenals dezelfde wisseldatums als de gedekte schulden. Deze producten kunnen al dan niet boekhoudkundig worden gekwalificeerd als dekkingsverrichtingen. De bouwactiviteiten en Multitechnieken, alsook de holding worden gekenmerkt door een overschot van geldmiddelen, die de vastgoedverbintenissen gedeeltelijk compenseren. Het beleid is grotendeels gecentraliseerd in het kader van de cash pooling. Effectieve gemiddelde rentevoet vóór effect van financiële derivaten

Soort schulden

Vaste rentevoet Bedrag

Bankleningen en andere financiële schulden Obligatielening Opname van kredietlijnen Leningen mbt financiële leasingovereenkomsten Totaal

Aandeel

Variabele rentevoet Rentevoet

Bedrag

Aandeel

Totaal

Rentevoet

Bedrag

Aandeel

Rentevoet

34.817

9,49%

1,97%

730.904

96,06%

1,23%

765.721

67,90%

1,26%

309.406

84,34%

4,35%

0

0,00%

0,00%

309.406

27,44%

4,35%

0

0,00%

0,00%

30.000

3,94%

1,97%

30.000

2,66%

3,94%

22.640

6,17%

1,66%

0

0,00%

0,00%

22.640

2,01%

1,66%

366.863

100,00%

3,95%

760.904

100,00%

1,26%

1.127.767

100,00%

2,19%

214

CFE JAARVERSLAG 2013

Effectieve gemiddelde rentevoet na effect van financiële derivaten Soort schulden

Vaste rentevoet

Bedrag

Rentevoet

Bedrag

Aandeel

‘Caped’ variabele rentevoet + inflatie

Rentevoet

Bedrag

Aandeel

Totaal

Rentevoet

Bedrag

Aandeel

Rentevoet

Bankleningen en andere financiële schulden

637.803

65,76%

2,59%

127.918

81,00%

1,22%

0

0,00%

0,00%

765.721

67,90%

2,36%

Obligatielening

309.406

31,90%

4,35%

0

0,00%

0,00%

0

0,00%

0,00%

309.406

27,44%

4,35%

0

0,00%

0,00%

30.000

19,00%

1,97%

0

0,00%

0,00%

30.000

2,66%

19,00%

22.640

2,33%

1,99%

0

0,00%

0,00%

0

0,00%

0,00%

22.640

2,01%

1,99%

969.849

100,00%

3,14%

157.918

100,00%

1,36%

0

0,00%

0,00% 1.127.767

100,00%

3,34%

Opname van kredietlijnen Leningen mbt financiële leasingovereenkomsten Totaal



Aandeel

Variabele rentevoet

27.2

GEVOELIGHEID VAN HET RENTEVOETRISICO De groep CFE wordt geconfronteerd met het risico van volatiliteit van de rentevoeten op haar resultaat, gelet op: • de kasstromen van financiële instrumenten tegen variabele koers na indekking • financiële instrumenten tegen vaste koers, erkend tegen reële waarde in de balans via het resultaat • derivaten die niet als indekking gekwalificeerd zijn. Daarentegen wordt de wijziging in de reële waarde van derivaten als kasstroomindekking gekwalificeerd, niet in de resultatenrekening erkend, maar rechtstreeks in het eigen vermogen. De volgende analyse veronderstelt dat het bedrag van financiële schulden en derivaten op 31 december 2013 constant blijft gedurende een jaar. Een wijziging van de rentevoeten met 50 basispunten op afsluitingsdatum zou bijgevolg een stijging of een vermindering van het eigen vermogen en het resultaat gekend hebben ter hoogte van de hieronder aangegeven bedragen. Met het oog op deze analyse, werden andere variabelen als constant beschouwd. 31/12/2013

(duizend euro)

Resultaat Impact van sensibiliteitsberekening +50bp

Eigen vermogen

Impact van sensibiliteitsberekening -50bp

Niet-courante schulden (+ deze vervallende in het jaar) met variabele rente na indekking

565

(565)

Netto financiële schuld (korte termijn) *

642

(642)

Derivaten boekhoudkundig niet gekwalificeerd als indekking

346

(71)

Als indekking gekwalificeerde derivaten (kasstroom zeker of hoogstwaarschijnlijk)

Impact van sensibiliteitsberekening +50bp

4.012

* exclusief beschikbare middelen

215

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

Impact van sensibiliteits -berekening -50bp

(6.712)



27.3

BESCHRIJVING VAN DE KASSTROOMINDEKKINGSOPERATIES Op afsluitingsdatum hebben de als kasstroomindekking gekwalificeerde instrumenten de volgende kenmerken : Voor bouw-, multitechnieken, vastgoedontwikkeling en -beheer en holdingactiviteiten: 31/12/2013 <1 jaar

(duizend euro)

Tussen 1 en 2 jaar

Tussen 3 en 5 jaar

> 5 jaar

Onderliggende

Reële waarde activa

Reële waarde passiva

Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald Rentevoet opties (cap, collar) Rentevoetderivaten: indekking van hoogstwaarschijnlijke verwachte kasstromen Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald

50.000

50.000

(540)

50.000

50.000

(540)

Rentevoet opties (cap, collar) Rentevoetderivaten: indekking van zekere kasstromen

31/12/2012 <1 jaar

(duizend euro)

Tussen 1 en 2 jaar

Tussen 3 en 5 jaar

> 5 jaar

Onderliggende

Reële waarde activa

Reële waarde passiva

Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald Rentevoet opties (cap, collar) Rentevoetderivaten: indekking van hoogstwaarschijnlijke verwachte kasstromen Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald

50.000

50.000

(747)

50.000

50.000

(747)

Rentevoet opties (cap, collar) Rentevoetderivaten: indekking van zekere kasstromen

Voor baggerwerken 31/12/2013 <1 jaar

(duizend euro)

Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald

Tussen 1 en 2 jaar

Tussen 3 en 5 jaar

> 5 jaar

Onderliggende

Reële waarde activa

Reële waarde passiva

547

547

(18)

547

547

(18)

Rentevoet opties (cap, collar) Rentevoetderivaten: indekking van hoogstwaarschijnlijke verwachte kasstromen Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald

139.521

315.582

184.349

15.659

655.110

(29.094)

139.521

315.582

184.349

15.659

655.110

(22.335)

Rentevoet opties (cap, collar) Rentevoetderivaten: indekking van zekere kasstromen

216

CFE JAARVERSLAG 2013

31/12/2012 <1 jaar

(duizend euro)

Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald

Tussen 1 en 2 jaar

Tussen 3 en 5 jaar

> 5 jaar

Onderliggende

Reële waarde activa

Reële waarde passiva

10.273

273

10.547

(1.031)

Rentevoetderivaten: indekking van hoogstwaarschijnlijke verwachte kasstromen

10.273

273

10.547

(1.031)

Renteswap variabele rentevoet ontvangen en vaste rentevoet betaald

71.526

150.554

122.577

27.391

372.048

(22.335)

71.526

150.554

122.577

27.391

372.048

(22.335)

Rentevoet opties (cap, collar)

Rentevoet opties (cap, collar) Rentevoetderivaten: indekking van zekere kasstromen

Na de aanschaffing van DEME, heeft CFE een exclusieve controle van die vennootschap. Ten gevolge, op de datum van de aanschaffing, werd een herwaardering van de efficiëntie van de indekking voor de bagger­ werken gedaan om de cash-flow hedge te bevestigen.

27.4 VALUTARISICO Soorten risico’s waaraan de groep wordt blootgesteld De groep CFE en haar filialen hebben geen politiek ter indekking van het valutarisico voor de bouwactiviteiten, Vastgoedontwikkeling en -beheer en Multitechnieken daar de activiteiten zich bevinden in de eurozone. Door het internationaal karakter van haar activiteit en bijgevolg de uitvoering van contracten in vreemde valuta doet DEME een beroep op een politiek van indekking van valutarisico’s. Deze laatste worden opgenomen in onderhanden werken en de variaties in de reële waarde worden beschouwd als kosten voor onderhanden werken. De voornaamste munten waaraan deze risico’s zijn verbonden zijn weergegeven in toelichting 2. Wanneer toch het valutarisico gelinkt is met de operationele activiteiten, bestaat de politiek van de groep CFE erin om de blootstelling aan fluctuaties van deze vreemde valuta te beperken. Verdeling van de financiële schulden op lange termijn per valuta Het bedrag van schulden (buiten leasingverplichtingen die voor het grootste deel in EUR zijn) per valuta is: (duizend EUR) Euro US dollar Andere Totaal langlopende financiële verplichtingen

2013

2012

1.083.020

557.582

8.898

2.511

35.845

4.835

1.127.767

564.928

Onderstaande tabel geeft de reële waarde en de onderliggende waarde weer van de financiële wisselkoersinstrumenten (forward verkoop / aankoop contracten) (+: activa / - : passiva): Onderliggende waarde (duizend euro)

USD US Dollar

Andere verbonden met USD

GBP Pound

Andere

Reële waarde Totaal

USD US Dollar

Andere verbonden met USD

GBP Pound

Andere

Totaal

Termijn­ aankopen

120.666

28.467

12.718

2.421

164.272

(235)

1

(20)

53

(200)

Termijn­ verkopen

344.646

6.401

2.277

11.300

364.623

6.152

95

7

(505)

5.749

De variatie in de reële waarde van de wisselkoersinstrumenten wordt als ‘bouwkosten’ beschouwd. Deze variatie wordt als een operationeel resultaat voorgesteld. De groep CFE, in het bijzonder via haar dochtermaatschappij DEME, wordt aan valutarisico’s op haar resultaat blootgesteld. De volgende analyse wordt uitgevoerd door te veronderstellen dat het bedrag van de financiële activa en

217

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

passiva en de derivaten op 31 december 2013 constant blijven gedurende het jaar. Een variatie van 5% van de wisselkoersen (appreciatie van de EURO) op afsluitingsdatum zou een stijging of een vermindering van het eigen vermogen en resultaat op het niveau van de hieronder aangegeven bedragen voor gevolg hebben gehad. Met het oog op deze analyse, werden de andere variabelen verondersteld constant te blijven. 31/12/2013 (duizend euro)

Resultaat Impact van de sensitiviteitsberekening - vermindering EUR 5%

Niet-courante schuld (+ vervallend in het jaar) aan veranderlijke koersen na boekhoudkundige indekking Netto financiële schuld op korte termijn Werkkapitaal



27.5

Impact van de sensitiviteitsberekening - verhoging EUR 5%

860

(819)

(773)

736

(1.304)

1.242

RISICO VERBONDEN AAN GRONDSTOFFEN Grond- en hulpstoffen opgenomen in de werken, vormen een belangrijk element van de kostprijs. Hoewel bepaalde contracten prijsherzieningsformules bevatten en de groep CFE in bepaalde concrete gevallen prijsdekking toepast (gasoil), is het risico van prijsfluctuaties van grondstoffen niet volledig uitgesloten. DEME dekt zich in tegen fluctuaties van gasoil door de aankoop van olieopties of door forward contracten. De wijziging van de reële waarde van deze instrumenten wordt als ‘bouwkosten’ beschouwd. Deze wijziging wordt als een operationeel resultaat voorgesteld. De reële waarde van deze instrumenten, eind 2013, bedraagt -791 duizend EUR (-887 duizend EUR in 2012).



27.6

KREDIET- EN TEGENPARTIJRISICO De groep CFE is blootgesteld aan kredietrisico in geval van in gebreke blijven van zijn klanten. De groep wordt aan het tegenpartijrisico blootgesteld in het kader van de belegging van zijn beschikbare middelen, de intekening in verhandelbare vorderingen, financiële activa en derivaten. Voorts heeft de groep CFE procedures opgesteld om de concentratie van het kredietrisico te vermijden en te beperken. Met betrekking tot de uitvoer, in zoverre het land in aanmerking komt en dat het risico door de kredietverzekering kan gedekt worden, dekken DEME en CFE zich regelmatig in bij de bevoegde instanties op dit gebied (Delcredere dienst). Financiële instrumenten De groep CFE heeft een systeem ingevoerd welke de limiet bepaald van de beleggingen bij een partij teneinde zijn tegenpartijrisico te beheren. Dit systeem bepaalt de maxima per tegenpartijen gedefinieerd in functie van hun kredietnotaties zoals gepubliceerd door Standard & Poor’s en Moody’s. Deze limieten worden regelmatig opgevolgd en bijgewerkt. Klanten De groep CFE heeft procedures opgesteld teneinde het risico te beperken van zijn klantenvorderingen. Echter wordt een groot deel van de geconsolideerde omzet met een openbare of semi-openbare klanten gerealiseerd. Verder is CFE van mening dat de concentratie van het tegenpartijrisico voor klanten wordt beperkt door het grote aantal klanten. Om het courante risico in te dijken, volgt de groep CFE geregeld de uitstaande klantenbedragen op en stelt zijn positie bij ten opzichte van hen. Toch kan het kredietrisico nooit volledig worden uitgesloten, maar is beperkt.

218

CFE JAARVERSLAG 2013

De analyse van de betalingsachterstand eind 2013 en eind 2012 is als volgt: Per 31 december 2013 (duizend EUR)

Klanten – gefactureerde producten

Op het einde van de periode

Niet vervallen

<3 maanden

>3 maanden en < 6 maanden

>6 maanden en < 12 maanden

> 1 jaar

873.950

761.144

52.398

16.968

31.468

11.972

3.749

2.239

1.443

24

0

43

Totaal bruto

877.699

763.383

53.841

16.992

31.468

12.015

Voorz. – Klanten – gefactureerde producten

(18.168)

(14.584)

(518)

(562)

(86)

(2.418)

(43)

0

0

0

0

(43)

Totale voorzieningen

(18.211)

(14.584)

(518)

(562)

(86)

(2.461)

Totaal netto bedragen

859.488

748.799

53.323

16.430

31.382

9.554

Klanten – inhoud van garantie

Voorz. – Klanten – inhoud van garantie

Per 31 december 2012 (duizend EUR)

Klanten – gefactureerde producten

Op het einde van de periode

Niet vervallen

<3 maanden

>3 maanden en < 6 maanden

>6 maanden en < 12 maanden

> 1 jaar

537.817

296.629

116.208

36.210

42.094

46.676

3.706

1.955

1.705

0

1

45

Totaal bruto

541.523

298.584

117.913

36.210

42.095

46.721

Voorz. – Klanten – gefactureerde producten

(15.587)

(14.848)

(748)

(532)

(320)

861

(44)

0

0

0

0

(44)

Totale voorzieningen

(15.631)

(14.848)

(748)

(532)

(320)

817

Totaal netto bedragen

525.892

283.736

117.165

35.678

41.775

47.538

Klanten – inhoud van garantie

Voorz. – Klanten – inhoud van garantie

De vervallende bedragen betreffen grotendeels afrekeningen en bijkomende verrekeningen die door de klanten worden erkend, maar die nog het voorwerp uitmaken van budgettaire inschrijvingen of die deel uitmaken van een globaal akkoord.

27.7 LIQUIDITEITSRISICO De afname van de liquiditeit en de moeilijkheid om kredieten te verkrijgen tegen economisch aanvaardbare voorwaarden, blijven van kracht. CFE slaagde er in de loop van het boekjaar in om zijn posities te vrijwaren door de thesaurie strikt te beheren. Voor de 150 leidinggevende kaderleden werden informatiesessies georganiseerd rond het thema van de liquiditeit en het dagelijkse thesauriebeheer. De procedures voor thesauriebeheer werden bijgewerkt en de directeurs van de dochterondernemingen of filialen zijn persoonlijk betrokken bij de thesaurieprognoses en de goede realisatie ervan.

219

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



27.8

BOEKWAARDE EN REËLE WAARDE PER BOEKHOUDCATEGORIE De volgende tabel toont de boekwaarde van activa en passiva balans per boekhoudcategorie gedefinieerd volgende de norm IAS 39 alsook de reële waarde:

31 december 2013 (duizend euro)

Afgeleide instrument niet gekwalificeerd als indekking

Financiële niet-courante activa

Afgeleide instrument gekwalificeerd als indekking

286

Financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop

2.441

Activa en verplichtingen aan afgeschreven kost

93.771

2.441

Deelnemingen (1) Financiële vorderingen en schulden (1)

93.771

Rentevoet derivaten – kasstromen indekking

286

Financiële courante activa

594

Totale boekwaarde

Bepaling van de rëele waarde per niveau

Reële waarde van de categorie

96.498

96.498

2.441

Niveau 2

2.441

93.771

Niveau 2

93.771

286

Niveau 2

286

1.591.708

1.592.302

1.592.302

1.116.915

1.116.915

Niveau 2

1.116.915

594

Niveau 2

594

25.700

25.700

Niveau 2

25.700

449.093

449.093

Niveau 2

449.093

1.685.479

1.688.800

1.688.800

848.825

887.428

896.412

Obligatielening

199.639

199.639

Niveau 1

208.623

Financiële verplichtingen

649.186

649.186

Niveau 2

649.186

28.820

Niveau 2

28.820

9.783

Niveau 3

9.783

Rentevoet derivaten – niet gekwalificeerd als indekking Handels- en overige vorderingen uit operationele activiteiten Financiële activa kasbeheer

594

Kasequivalenten (2) Beschikbare middelen (2)

Totaal activa

880

Langlopende financiële verplichtingen

2.441

9.783

28.820

Rentevoet derivaten – kasstromen indekking

28.820

Andere afgeleide instrumenten

9.783

Kortlopende financiële verplichtingen

2.538

Rentevoet derivaten indekking van hoogst waarschijnlijk verwachte kasstromen

1.747

1.747

Niveau 2

1.747

Rentevoet derivaten – kasstromen indekking

268

268

Niveau 2

268

Wisselkoers derivaten – niet gekwalificeerd als indekking

523

523

Niveau 2

523

1.045.907

1.045.907

Niveau 2

1.045.907

Financiële verplichtingen

100.000

100.000

Niveau 1

105.010

Rentevoet derivaten indekking van hoogst waarschijnlijk verwachte kasstromen

307.358

307.358

Niveau 2

307.358

2.302.090

2.343.231

1.453.265

1.455.803

1.460.813

Anderen afgeleide instrumenten – niet gekwalificeerd als indekking Handelsschulden en andere voortvloeiend uit operationele activiteiten

Totaal passiva

12.321 1 2

28.820

2.357.225

Gepresenteerd in de rubriek ‘Andere niet courante financiële activa’ en ‘Andere niet courante activa’. Gepresenteerd in de rubriek ‘Kas en kasequivalenten’.

De reële waarde van financiële instrumenten kunnen in drie niveaus geclassificeerd worden naargelang de inputs gebruikt voor de waardering waarneembaar zijn : • De reële waardering van niveau 1 zijn gebaseerd op genoteerde prijzen (niet gecorrigeerd) voor identieke

220

CFE JAARVERSLAG 2013

activa en verplichtingen; • De reële waardering van niveau 2 zijn gebaseerd op inputs, andere dan in niveau 1 opgenomen genoteerde prijzen, die direct (via prijzen) of indirect (via inputs afgeleid van prijzen) voor het actief of de verplichting waarneembaar zijn; • De reële waardering van niveau 3 zijn gebaseerd op waarderingstechnieken die inputs omvatten die niet waarneembaar zijn voor het actief of de verplichting. De juiste waarde van de financiële instrumenten werd aan de hand van de volgende technieken berekend: • Voor kortlopende financiële instrumenten zoals de handelsvorderingen en handelsschulden werd de juiste waarde beschouwd als niet significant verschillend van de boekwaarde aan afgeschreven kost • Voor leningen met een variabele intrestvoet, werd de juiste waarde beschouwd als niet significant verschillend van de boekwaarde aan afgeschreven kost • Voor financiële instrumenten zoals rentevoet derivaten, wisselkoers derivaten of toekomstige kasstromen derivaten, wordt de juiste waarde bepaalde aan de hand van een verdisconteringsmodel van de toekomstige kasstromen rekening houdend met toekomstige rentecurves, wisselkoerscurves, of andere termijnprijscurves • Voor andere derivaat instrumenten, werd de juiste waarde bepaald op basis van een verdisconteringsmodel van toekomstige geschatte kasstromen • Voor beursgenoteerde obligaties uitgeschreven door CFE en DEME, werd de juiste waarde bepaald op basis van de beurskoers op afsluitingsdatum.



28. OPERATIONELE LEASING Huurgelden van niet verbreekbare operationele leasingcontracten zijn als volgt betaalbaar:



(duizend euro)

2013

2012

Minder dan één jaar

5.699

5.732

Tussen één en vijf jaar

8.423

8.847

Meer dan vijf jaar

12.168

12.543

Totaal

26.290

27.122

29. ANDERE GEGEVEN VERPLICHTINGEN Het totaal van de gegeven verplichtingen andere dan de zakelijke zekerheden voor de groep CFE voor de boekhoudperiode 2013 bedraagt 1.311.651 duizend euro (2012: 743.636 duizend euro). De verplichtingen van DEME zijn opgenomen aan 100%, zijnde 856.970 duizend euro. De verplichtingen bestaan uit: (duizend euro)

2013

2012

928.273

523.470

Biedingen (b)

30.977

7.303

Teruggaven voorschotten (c)

17.453

11.227

Garantie-inhouding (d)

61.792

74.094

Betaling op termijn van de onderaannemers en leveranciers (e)

36.283

17.909

236.873

109.633

1.311.651

743.636

Goede uitvoering en performances bonds (a)

Andere gegeven verplichtingen - waarvan 115.638 duizend euro corporate garanties bij DEME Totaal

a. Garanties gegeven in het kader van de uitvoering van de overeenkomsten inzake werken. In geval van wanprestatie van de bouwonderneming, verbindt de bank (of de verzekeringsmaatschappij) zich ertoe de klant tot aan het bedrag van de garantie te vergoeden b. Garanties gegeven in het kader van aanbestedingen in verband met de overeenkomsten inzake werken c. Garanties gegeven door de bank aan een klant waarin de teruggave van de voorschotten op contracten (voornamelijk bij DEME) wordt gegarandeerd d. Garanties gegeven door de bank aan een klant dat ze het ingehouden garantiebedrag overneemt e. Garantie van de betaling van de schuld jegens een leverancier of een onderaannemer 221

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



30. ANDERE ONTVANGEN VERPLICHTINGEN (duizend euro)

2013

2012

Goede uitvoering en performance bonds

51.036

47.061

Andere ontvangen verplichtingen

14.883

13.406

Totaal

65.919

60.467



31. GESCHILLEN De groep CFE kent een aantal geschillen dat men als normaal kan beschouwen in de bouwsector. In het merendeel van de gevallen tracht de groep CFE een dading te sluiten met de tegenpartij wat bijgevolg het aantal procedures sterk heeft verminderd. De groep CFE tracht tevens de bedragen terug te vorderen bij zijn klanten. Het is echter onmogelijk om een inschatting te geven van dit potentieel actief.



32. TRANSACTIES MET VERBONDEN PARTIJEN • Ackermans & van Haaren (AvH) bezit 15.288.662 aandelen van CFE sinds 24 december 2013 en is bijgevolg de voornaamste aandeelhouder van CFE met 60,39% van de aandelen. • Het personeel op de sleutelposten wordt vertegenwoordigd door de leden van het Steering Committee en de Afgevaardigd bestuurder. Het bedrag erkend als vergoeding of andere personeelsvoordelen voor personeel op sleutelposten bedraagt 2.733,6 duizend euro voor 2013 (2012: 4.464,7 duizend euro). Dit bedrag omvat: vaste vergoedingen (1.783,2 duizend euro; 2012: 2.695,8 duizend euro), variabele vergoedingen (472,3 duizend euro; 2012: 795,9 duizend euro), stortingen voor de diverse verzekeringen (extra-legaal pensioenplan, hospitalisatie, arbeidsongevallen, ongevallen in de persoonlijke levenssfeer, Wit-Gele Kruis) (331,8 duizend euro; 2012: 738,5 duizend euro) en kosten van bedrijfsvoertuigen (146,3 duizend euro; 2012: 234,3 duizend euro). • Op 24 oktober 2001 heeft CFE een dienstenovereenkomst afgesloten met zijn – tot 24 december 2013- referentieaandeelhouder VINCI Construction SAS. De betaalde vergoedingen in het kader van het contract bedragen 1.190 duizend euro en zijn volledig betaald voor 2013. • Er zijn geen andere transacties met de Afgevaardigd bestuurder dan zijn remuneratiepakket. Bovendien zijn er geen transacties met de vennootschappen Frédéric Claes NV en Artist Valley NV dan hun remuneratiepakket van de directieleden vertegenwoordigt door deze vennootschappen. • Voor de uitvoering van bepaalde werken doet de groep CFE beroep op tijdelijke handelsvennootschappen met andere partners. De groep stelt personeel en materieel ter beschikking of factureert de kosten door. Het bedrag dat aan deze entiteiten is gefactureerd bedraagt 38.770 duizend euro en is opgenomen in de rubriek ‘Opbrengsten uit aanverwante activiteiten’. • Op 31 december 2013 oefent de groep CFE gezamenlijke controle uit op Rent-A-Port NV en haar filialen. We refereren naar toelichting 35 voor een lijst van de voornaamste gezamenlijk gecontroleerde entiteiten. Deze entiteiten worden geconsolideerd volgens de proportionele methode.



33. BEZOLDIGING VAN DE COMMISSARISSEN Bezoldiging van de commissarissen voor het geheel van de groep, inclusief CFE NV (boekjaar 2013) bedraagt: (duizend euro)

Deloitte Bedrag

Andere %

Bedrag

%

Audit Commissariaat der rekeningen, certificatie, controle van de individuele en geconsolideerde rekeningen

765,1

53,66%

375,5

37,26%

Andere toebehorende opdrachten en andere auditopdrachten

141,0

9,89%

35,2

3,49%

Subtotaal audit

906,1

63,55%

410,7

40,75%

Juridisch, fiscaal, sociaal

200,0

14,03%

507,2

50,34%

Andere

319,6

22,42%

89,8

8,91%

Subtotaal andere

519,6

36,45%

597,0

59,25%

1.425,7

100%

1.007,7

100%

Andere prestaties

Totaal honoraria commissarissen der rekeningen

222

CFE JAARVERSLAG 2013



34. BELANGRIJKE GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM Op 11 februari 2014 heeft de naamloze vennootschap Ackermans & van Haaren een openbaar overnamebod op de aandelen van CFE gelanceerd conform artikel 5 van de wet op de openbare overnamebiedingen en conform hoofdstuk III van het koninklijk besluit openbare overnamebiedingen. Het aanbod is onvoorwaardelijk en wordt in contanten voldaan. De aangeboden prijs is 45 euro per aandeel (coupon n°7 en volgende aangehecht). Het bod geldt tot 5 maart 2014.



35. ONDERNEMINGEN BEHORENDE TOT DE GROEP CFE Lijst van de belangrijkste integraal geconsolideerde dochterondernemingen Namen

Aandeel van de groep in %

Zetel

(Economisch belang)

EUROPA Duitsland NORDSEE NASSBAGGER UND TIEFBAU GMBH

Bremen

100%

OAM-DEME MINERALIEN GMBH

Hamburg

70%

België AANNEMINGEN VAN WELLEN NV

Kapellen

100%

ABEB NV

Antwerpen

100%

AMART SA

Brussel

100%

ARIADNE

Opglabbeek

100%

BATIMENTS ET PONTS CONSTRUCTION SA

Brussel

100%

BATIPONT IMMOBILIER SA

Brussel

100%

BE.MAINTENANCE SA

Brussel

100%

BENELMAT SA

Limelette

100%

BRANTEGEM NV

Aalst

100%

BRUSILIA BUILDING NV

Brussel

100%

CONSTRUCTION MANAGEMENT SA

Brussel

100%

DEVELOPPEMENT D’HABITATIONS BRUXELLOISES

Brussel

75,33%

ENGEMA SA

Brussel

100%

ETABLISSEMENTS DRUART SA

Péronne-lez-Binche

100%

ETEC SA

Manage

100%

GROEP TERRYN NV

Moorslede

HDP CHARLEROI

Brussel

100%

INTERNATIONAL FINANCE CENTER CFE SA

Brussel

100%

LOUIS STEVENS NV

Halen

100%

NIZET ENTREPRISES SA

Louvain-la-Neuve

100%

PRE DE LA PERCHE SA

Brussel

100%

PROCOOL SA

Péronne-lez-Binche

100%

PROJECTONTWIKKELING VAN WELLEN NV

Kapellen

100%

REMACOM NV

Beervelde (Gent)

100%

SOGESMAINT SA

Brussel

100%

SOGECH SA

Manage

100%

VAN MAERLANT SA

Brussel

100%

VANDERHOYDONCKS NV

Alken

100%

VMA NV

Sint-Martens-Latem

100%

VMA WEST NV

Meulebeke

100%

VOLTIS SA

Louvain-la-Neuve

AGROVIRO NV

Zwijndrecht

BAGGERWERKEN DECLOEDT EN ZOON NV

Oostende

100%

CEBRUVAL BRUCEVAL SA

Gosselies

74,90%

223

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

55,04%

100% 74,90%

CETRAVAL SA

Gosselies

74,90%

COMBINED MARINE TERMINAL OPERATIONS WORLDWIDE NV

Zwijndrecht

54,37%

D.E.M.E. BLUE ENERGY NV

Zwijndrecht

69,99%

D.E.M.E. BUILDING MATERIALS NV

Zwijndrecht

100%

D.E.M.E. ENVIRONMENTAL CONTRACTORS NV

Zwijndrecht

74,90%

D.E.M.E. NV

Zwijndrecht

100%

D.E.M.E. COORDINATION CENTER NV

Zwijndrecht

100%

DEME CONCESSIONS NV

Zwijndrecht

100%

DREDGING INTERNATIONAL NV

Zwijndrecht

ECO BIOGAZ SA

Gosselies

49,93%

ECOTERRES SA

Gosselies

74,90%

ECOTERRES HOLDING S.A.

Gosselies

74,90%

FILTERRES S.A.

Gosselies

56,10%

GEOSEA NV

Zwijndrecht

GROND RECYCLAGE CENTRUM KALLO NV

Kallo

52,43%

GROND RECYCLAGE CENTRUM ZOLDER NV

Heusden-Zolder

36,70%

HIGH WIND NV

Zwijndrecht

60%

HYDRO SOIL SERVICES NV

Zwijndrecht

100%

KALIS SA

Gosselies

LOGIMARINE SA

Antwerpen

100%

M.D.C.C. INSURANCE BROKERS NV

Brussel

100%

OFFSHORE WIND ASSISTANCE NV

Zwijndrecht

100%

PURAZUR N.V.

Zwijndrecht

74,90%

SCALDIS SALVAGE & MARINE CONTRACTORS NV

Antwerpen

54,37%

100%

100%

74,90%

Cyprus CONTRACTORS OVERSEAS LTD

Oraklini

100%

NOVADEAL LTD

Nicosia, Cyprus

100%

DREDGING INTERNATIONAL CYPRUS LTD

Nicosia

100%

DREDGING INTERNATIONAL SERVICES CYPRUS LTD

Nicosia

100%

Lambersart

100%

EUROP AGREGATS SARL

Lambersart

100%

SOCIETE DE DRAGAGE INTERNATIONAL SA

Lambersart

100%

D.E.M.E. BUILDING MATERIALS LTD

West Sussex

100%

D.E.M.E. ENVIRONMENTAL CONTRACTORS UK LTD

Weybridge, Surrey

DREDGING INTERNATIONAL UK LTD

West Sussex

100%

COMPAGNIE LUXEMBOURGEOISE D’ENTREPRISES CLE SA

Strassen

100%

COMPAGNIE LUXEMBOURGEOISE IMMOBILIERE CLİ SA

Strassen

100%

COMPAGNIE IMMOBILIERE DE WEIMERSKIRCH SA

Strassen

100%

P.R.N.E. SA PARC RESIDENTIEL NEI EISCH

Luxemburg

100%

SOCIETE FINANCIERE D’ENTREPRISES SFE SA

Strassen

100%

SOGESMAINT LUXEMBOURG SA

Strassen

100%

DREDGING INTERNATIONAL LUXEMBOURG SA

Windhof

100%

GEOSEA LUXEMBOURG SA

Windhof

100%

MARITIME SERVICES AND SOLUTIONS SA

Windhof

100%

SAFINDI SA

Windhof

100%

SOCIETE DE DRAGAGE LUXEMBOURG SA

Windhof

100%

Frankrijk ENERGIES DU NORD SAS

Groot-Brittannië

74,90%

Groothertogdom Luxemburg

224

CFE JAARVERSLAG 2013

TIDEWAY LUXEMBOURG SA

Windhof

100%

CFE HUNGARY EPITOIPARI KFT

Boedapest

100%

VMA HUNGARY LLC

Boedapest

100%

Hongarije

Nederland CFE NEDERLAND BV

Dordrecht

100%

GEKA BV

Dordrecht

100%

D.E.M.E. BUILDING MATERIALS BV

Vlissingen

100%

DE VRIES & VAN DE WIEL BV

Schagen

74,90%

DE VRIES & VAN DE WIEL KUST EN OEVERWERKEN BV

Schagen

87,45%

TIDEWAY BV

Breda

100%

CFE POLSKA S.P. ZOO

Warschau

100%

Polen

BPI OBOZOWA S.P.ZOO

Warschau

100%

BPI OBOZOWA RETAIL ESTATE S.P.ZOO

Warschau

100%

VMA POLSKA S.P.ZOO

Warschau

100%

Boekarest

100%

CFE SLOVAKIA STAVEBNA FIRMA

Bratislava

100%

VMA SLOVAKIA SRO

Trencin

100%

DREDGING INTERNATIONAL BULGARIA SERVICES E00D

Sofia, Bulgarije

100%

BAGGERWERKEN DECLOEDT EN ZOON ESPANA SA

Madrid, Spanje

100%

DREDGING INTERNATIONAL ESPANA SA

Madrid, Spanje

100%

SOCIETA ITALIANA DRAGAGGI SPA

Rome, Italië

100%

BERIN ENGENHARIA DRAGAGENS E AMBIENTE SA

Lissabon, Portugal

100%

MORDRAGA LLC

Sint-Petersburg, Rusland

100%

DREDGING INTERNATIONAL UKRAINE LLC

Odessa, Oekraïne

100%

Roemenië CFE CONTRACTING AND ENGINEERING SRL Slovakije

Andere Europese landen

AFRIKA Angola DRAGAGEM ANGOLA SERVICOS LDA

Luanda

100%

SOYO DRAGAGEM LTDA

Luanda

100%

DREDGING INTERNATIONAL SERVICES NIGERIA LTD

Lagos

100%

TIDEWAY INTERNATIONAL SERVICES NIGERIA LTD

Lagos

70%

Nigeria

Tsjaad CFE TCHAD

Ndjamena

100%

Tunesië CONSTRUCTION MANAGEMENT TUNISIE SA

Tunis

99,96%

Andere Afrikaanse landen SAMAMEDI SPA

Dely Ibrahim, Algerije

100%

DRAGAMOZ LIMITADA

Maputo, Mozambique

100%

AZIE India DREDGING INTERNATIONAL INDIA PVT LTD

New Delhi

INTERNATIONAL SEAPORT DREDGING PTY LTD

Chennai

86%

Andere Aziatische landen

225

99,78%

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

DREDGING INTERNATIONAL MANAGEMENT CONSULTING SHANGHAI

Shanghai, China

100%

FAR EAST DREDGING LTD

Hong Kong

100%

TIDEWAY DI SDN BHD

Kuala Lumpur, Maleisië

100%

MASCARANES DREDGING & MANAGEMENT LTD

Mauritius

100%

DREDGING INTERNATIONAL ASIA PACIFIC PTE LTD

Singapore

100%

AMERIKA Brazilië DEC DO BRASIL ENGENHARIA AMBIENTAL LTDA

Santos

74,90%

DRAGABRAS SERVICOS DE DRAGAGEM LTDA

Rio de Janeiro

100%

Canada D.E.M.E. ENVIRONMENTAL CONTRACTORS CANADA LTD

Toronto

TIDEWAY CANADA LTD

Nieuw-Schotland

100%

Mexico, Mexico

100%

74,90%

Andere Amerikaanse landen DREDGING INTERNATIONAL MEXICO SA LOGIMARINE SA DE CV

Mexico

100%

DREDGING INTERNATIONAL DE PANAMA SA

Panama

100%

SERVIMAR SA

Venezuela

100%

OCEANIË Australië DREDGING INTERNATIONAL AUSTRALIA PTY LTD

Queensland

100%

GEOSEA AUSTRALIA PTY LTD

Brisbane

100%

Met uitzondering van Aannemingen Van Wellen die op 30 november afsluit en van VMA West NV die op 30 juni afsluit, hebben alle dochterondernemingen 31 december als afsluitdatum Lijst van de belangrijkste gezamenlijk gecontroleerde ondernemingen die proportioneel geconsolideerd worden Naam

Zetel

Aandeel van de groep in % (Economisch aandeel)

EUROPA België BARBARAHOF NV

Leuven

40%

FONCIERE DE BAVIERE SA

Luik

30%

BAVIERE DEVELOPPEMENT SA

Luik

30%

BATAVES 1521 SA

Brussel

50%

ERASMUS GARDENS SA

Brussel

50%

ESPACE MIDI SA

Brussel

20%

ESPACE ROLIN SA

Brussel

33,33%

FONCIERE STERPENICH SA

Brussel

50%

GRAND POSTE SA

Luik

IMMOANGE SA

Brussel

50%

IMMO KEYENVELD I SA

Brussel

50%

IMMO KEYENVELD II SA

Brussel

50%

IMMO PA 33 1 SA

Brussel

50%

IMMO PA 33 2 SA

Brussel

50%

IMMO PA 44 1 SA

Brussel

50%

IMMO PA 44 2 SA

Brussel

50%

IMMOBILIERE DU BERREVELD SA

Brussel

LA RESERVE PROMOTION NV

Kapellen

226

24,97%

50% 33,33%

CFE JAARVERSLAG 2013

LES JARDINS DE OISQUERCQ SPRL

Brussel

50%

LES 2 PRINCES DEVELOPMENT SA

Brussel

50%

OOSTEROEVER NV

Oostende

50%

PROJECT RK BRUGMANN NV

Antwerpen

50%

REDERIJ ISHTAR BVBA

Oostende

50%

REDERIJ MARLEEN BVBA

Oostende

50%

RENT-A-PORT NV en haar dochterondernemingen

Antwerpen

45%

SOUTH CITY HOTEL SA

Brussel

20%

TURNHOUT PARKING NV

Oostende

50%

VICTORESTATE SA

Brussel

50%

VICTORPROPERTIES SA

Brussel

50%

BLUEPOWER NV

Zwijndrecht

35%

FASIVER CVBA

Zwijnaarde

37,45%

FLIDAR NV

Oostende

SEDISOL SA

Farciennes

50%

SILVAMO NV

Roeselare

37,45%

TERRANOVA NV

Evergem

43,73%

37,45%

Groothertogdom Luxemburg CHATEAU DE BEGGEN SA

Strassen

50%

ELINVEST SA

Strassen

50%

NORMALUX MARITIME SA

Windhof

37,50%

Polen IMMOMAX S.P. z.o.o.

Warschau

47%

IMMOMAX II S.P. z.o.o.

Warschau

47%

Boedapest

50%

LIVEWAY LTD

Larnaca, Cyprus

50%

LOCKSIDE LTD

Larnaca, Cyprus

50%

HGO INFRASEA SOLUTIONS GMBH & CO

Bremen, Duitsland

50%

CBD SAS

Ferques, Frankrijk

50%

EXTRACT ECOTERRES SA

Villeneuve-le-Roi, Frankrijk

37,45%

TERRAMUNDO LTD

West Yorkshire, Groot Brittannië

37,45%

OCEANFLORE BV

Kinderdijk

50%

Lagos

50%

Tunis

25%

DREDGING INTERNATIONAL SAUDI ARABIA

Saoedi-Arabië

49%

DALIAN LITAI SOIL REMEDIATION ENGINEERING CO LTD

Kunming Dalian, China

37,45%

MIDDLE EAST DREDGING COMPANY QSC

Abu Dhabi

44,10%

DREDGING INTERNATIONAL ASIA PACIFIC SHAP JOINT VENTURE PTE LTD

Singapore

51%

D.E.M.E. BRASIL SERVICOS DE DRAGAGEM LTDA

Rio de Janeiro

50%

MINERACOES SUSTENTAVEIS DO BRASIL SA

Sao Paulo

51%

Hongarije BETON PLATFORM KFT Andere Europese landen

AFRIKA Nigeria COBEL CONTRACTING NIGERIA Ltd Tunesië BIZERTE CAP 3000 SA et sa filiale AZIË

AMERIKA Brazilië

227

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

Lijst van de belangrijkste verbonden ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode Naam

Aandeel van de groep in %

Zetel

(Economisch aandeel)

EUROPA België INVESTISSEMENT LEOPOLD

Brussel

LOCORAIL NV

Wilrijk

24,14% 25%

PPP BETRIEB SCHULEN EUPEN

Eupen

25%

PPP SCHULEN EUPEN SA

Eupen

19%

VM PROPERTY I

Brussel

40%

VM PROPERTY II

Brussel

40%

VAN MAERLANT RESIDENTIAL

Brussel

40%

VM OFFICE

Brussel

40%

TZZ

Brugge

38,90%

C-POWER NV

Oostende

11,21%

C-POWER HOLDCO NV

Zwijndrecht

18,83%

OTARY RS NV

Oostende

18,62%

POWER@SEA NV

Zwijndrecht

48,90%

POWER@SEA THORNTON NV

Zwijndrecht

48,90%

RENEWABLE ENERGY BASE OSTEND NV

Oostende

25,50%

RENTEL NV

Oostende

18,62%

SEASTAR NV

Oostende

18,62%

TERRANOVA SOLAR NV

Stabroek

18,85%

Groothertogdom Luxemburg BAYSIDE FINANCE SRL

Luxemburg

40%

BEDFORD FINANCE SRL

Luxemburg

40%

PEF KONS INVESTMENT SA

Luxemburg

33,33%

Amsterdam

23%

Nederland COENTUNNEL COMPANY BV Polen B-WIND POLSKA SP z.o.o.

Gdynia

48,90%

C-WIND POLSKA SP z.o.o.

Gdynia

48,90%

228

CFE JAARVERSLAG 2013



VERKLARING OVER HET GETROUW BEELD VAN DE JAARREKENINGEN EN HET GETROUWE OVERZICHT IN HET JAARVERSLAG (Artikel 12, par 2, 3° van het Koninklijk besluit van 14.11.2007 betreffende de verplichtingen van emittenten van financiële instrumenten die zijn toegelaten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt) We verklaren, namens en voor rekening van Aannemingsmaatschappij CFE NV en onder verantwoordelijkheid van de maatschappij dat, voor zover ons bekend, 1. de jaarrekeningen, die zijn opgesteld overeenkomstig de toepasselijke standaarden voor jaarrekeningen, een getrouw beeld geven van het vermogen, van de financiële toestand en van de resultaten van Aannemingsmaatschappij CFE NV en van de in de consolidatie opgenomen ondernemingen 2. het jaarverslag een getrouw overzicht geeft van de ontwikkeling en de resultaten van het bedrijf en van de positie van Aannemingsmaatschappij CFE NV en van de in de consolidatie opgenomen ondernemingen, alsmede een beschrijving van de voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee zij geconfronteerd worden

Handtekening

Naam: Functie:

Jacques Ninanne Adjunct-directeur-generaal corporate - Financieel en administratief directeur

Datum:

27 februari 2014

229

Renaud Bentégeat Gedelegeerd bestuurder.

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

ALGEMENE INLICHTINGEN OVER DE VENNOOTSCHAP EN HAAR KAPITAAL Identiteit van de vennootschap: Aannemingsmaatschappij CFE Maatschappelijke zetel: Herrmann-Debrouxlaan 40-42, 1160 Brussel Telefoon: + 32 2 661 12 11 Juridische vorm: naamloze vennootschap Wetgeving: Belgische Oprichting: 21 juni 1880 Duurtijd: niet bepaald Boekjaar: vanaf 1 januari tot 31 december van elk jaar Handelsregister: RPR Brussel 0400 464 795 – BTW 400.464.795 Plaats waar de juridische documenten kunnen worden geraadpleegd: op de maatschappelijke zetel van de vennootschap

Sociaal doel (artikel 2 van de statuten) “De vennootschap heeft als doel het bestuderen en uitvoeren, in België alsmede in het buitenland, hetzij alleen hetzij gezamenlijk met andere natuurlijke of rechtspersonen, publiek- of privaatrechtelijk, voor eigen rekening of voor rekening van publiek- of privaatrechtelijke derden, van welkdanige aanneming van werken en bouwwerken, in alle en elk van haar beroepen, onder andere elektriciteit en milieu. Zij kan eveneens diensten aanverwant aan deze activiteiten verlenen, voor de promotie ervan zorgen, deze rechtstreeks of onrechtstreeks uitbaten of in concessie brengen, alsmede eender welke aankoop-, verkoop- huur-, verhuur-, of leasingverrichting uitvoeren die verband houdt met deze aannemingen. Zij kan rechtstreeks of onrechtstreeks deelnemingen verwerven, houden of overdragen in iedere bestaande of op te richten vennootschap of maatschappij, bij wijze van verwerving, fusie, splitsing of andersom. Zij kan alle commerciële, industriële, administratieve, financiële verrichtingen uitvoeren, roerend of onroerend, die rechtstreeks of onrechtstreeks verband houden met haar doel, zelfs gedeeltelijk, of van aard zijn om de verwezenlijking ervan te vergemakkelijken of te ontwikkelen, zowel voor haarzelf als voor haar dochtervennootschappen. De algemene vergadering mag het maatschappelijk doel wijzigen onder de bij artikel vijfhonderd negenenvijftig van het Wetboek van vennootschappen bepaalde voorwaarden.”

230

CFE JAARVERSLAG 2013

VERSLAG VAN DE COMMISSARIS OVER DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2013 GERICHT TOT DE ALGEMENE VERGADERING VAN DE AANDEELHOUDERS Aan de aandeelhouders Overeenkomstig de wettelijke bepalingen, brengen wij u verslag uit in het kader van ons mandaat van commissaris. Dit verslag omvat ons verslag over de geconsolideerde financiële staten, en omvat tevens ons verslag over andere door wet- en regelgeving gestelde eisen. Deze geconsolideerde financiële staten omvatten de geconsolideerde staat van financiële positie op 31 december 2013, de geconsolideerde winst- en verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van het totaalresultaat, het geconsolideerde mutatieoverzicht van het eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht voor het boekjaar eindigend op die datum, alsmede een overzicht van de belangrijkste gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en toelichtingen.

VERSLAG OVER DE GECONSOLIDEERDE FINANCIËLE STATEN Wij hebben de controle uitgevoerd van de geconsolideerde financiële staten van Aannemingsmaatschappij CFE NV (‘de vennootschap’) en haar dochterondernemingen (samen ‘de groep’), opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals goedgekeurd door de Europese Unie en met de in België van toepassing zijnde wettelijke en reglementaire voorschriften. De totale activa in de geconsolideerde staat van financiële positie bedragen 4.161 miljoen EUR en het geconsolideerde verlies (aandeel van de groep) van het boekjaar bedraagt 81 miljoen EUR. Verantwoordelijkheid van de raad van bestuur voor het opstellen van de geconsolideerde financiële staten De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de geconsolideerde financiële staten die een getrouw beeld geven in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals goedgekeurd door de Europese Unie en met de in België van toepassing zijnde wettelijke en reglementaire voorschriften, alsook voor het implementeren van een interne controle die ze noodzakelijk acht voor het opstellen van de geconsolideerde financiële staten die geen afwijking van materieel belang bevatten, die het gevolg is van fraude of van fouten. Verantwoordelijkheid van de commissaris Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel over deze geconsolideerde financiële staten tot uitdrukking te brengen op basis van onze controle. Wij hebben onze controle volgens de internationale controlestandaarden (International Standards on Auditing - ISA) uitgevoerd. Die standaarden vereisen dat wij aan de deontologische vereisten voldoen alsook de controle plannen en uitvoeren teneinde een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de geconsolideerde financiële staten geen afwijking van materieel belang bevatten. Een controle omvat werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de in de geconsolideerde financiële staten opgenomen bedragen en toelichtingen. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de beoordeling door de commissaris, met inbegrip van diens inschatting van de risico’s van een afwijking van materieel belang in de geconsolideerde financiële staten als gevolg van fraude of van fouten. Bij het maken van die risico-inschatting neemt de commissaris de interne controle van de groep in aanmerking die relevant is voor het opstellen van de geconsolideerde financiële staten die een getrouw beeld geven, teneinde controlewerkzaamheden op te zetten die in de gegeven omstandigheden geschikt zijn maar die niet gericht zijn op het geven van een oordeel over de effectiviteit van de interne controle van de groep. Een controle omvat tevens een evaluatie van de geschiktheid van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving, de redelijkheid van de door de raad van bestuur gemaakte schattingen, alsmede de presentatie van de geconsolideerde financiële staten als geheel. Wij hebben van de aangestelden en van de raad van bestuur van de groep de voor onze controle vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om daarop ons oordeel te baseren. Oordeel zonder voorbehoud Naar ons oordeel geven de geconsolideerde financiële staten van de vennootschap Aannemingsmaatschappij CFE NV een getrouw beeld van het vermogen en van de financiële toestand van de groep per 31 december 2013, en van haar resultaten en kasstromen over het boekjaar dat op die datum is afgesloten, in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals goedgekeurd door de Europese Unie en met de in België van toepassing zijnde wettelijke en reglementaire voorschriften.

231

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING



VERSLAG OVER ANDERE DOOR WET- EN REGELGEVING GESTELDE EISEN De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen en voor de inhoud van het jaarverslag over de geconsolideerde financiële staten. In het kader van ons mandaat en overeenkomstig de Belgische bijkomende norm bij de in België van toepassing zijnde internationale controlestandaarden, is het onze verantwoordelijkheid om, in alle van materieel belang zijnde opzichten, de naleving van bepaalde wettelijke en reglementaire verplichtingen na te gaan. Op grond hiervan doen wij de volgende bijkomende verklaring die niet van aard is om de draagwijdte van ons oordeel over de geconsolideerde financiële staten te wijzigen: Het jaarverslag over de geconsolideerde financiële staten behandelt de door de wet vereiste inlichtingen, stemt overeen met de geconsolideerde financiële staten en bevat geen van materieel belang zijnde inconsistenties ten aanzien van de informatie waarover wij beschikken in het kader van ons mandaat. Diegem, 5 maart 2014 De commissaris

____________________________ DELOITTE Bedrijfsrevisoren BV o.v.v.e. CVBA

Vertegenwoordigd door Pierre-Hugues Bonnefoy

232

CFE JAARVERSLAG 2013

Statutaire financiële staten STATUTAIR OVERZICHT VAN DE FINANCIËLE POSITIE EN WINST- EN VERLIESREKENING Boekjaar afgesloten op 31 december (duizend euro)

2013

2012

1.403.091

371.723

178

178

Immateriële vaste activa

1.858

3.072

Materiële vaste activa

9.366

6.232

Financiële vaste activa

1.391.689

362.241

A. Verbonden ondernemingen

1.385.032

358.247

6.657

3.994

289.147

284.942

0

3.203

Voorraden en bestellingen in uitvoering

127.339

102.762

Vorderingen op ten hoogste één jaar

140.424

153.511

- Handelsvorderingen

96.718

115.639

- Overige vorderingen

43.706

37.872

Geldbeleggingen

92

5.583

Liquide middelen

16.016

15.080

5.276

4.803

Totaal van de activa

1.692.238

656.665

Eigen vermogen

1.148.532

172.275

41.330

21.375

Uitgiftepremies

592.651

62.606

Herwaarderingsmeerwaarden

492.464

12.395

21.477

21.477

610

54.422

54.738

46.257

488.968

438.113

308

117.577

Schulden op ten hoogste één jaar

487.550

319.406

- Financiële schulden

108.762

6.221

- Handelsschulden

124.491

128.723

- Schulden met betrekking tot belastingen en ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen

102.776

94.154

- Overige schulden

151.521

90.308

1.110

1.150

1.692.238

656.665

Vaste Activa Oprichtingskosten

B. Andere financiële activa Vlottende activa Vorderingen op meer dan één jaar

Overlopende rekeningen

Kapitaal

Reserves Overgedragen winst (+) of overgedragen verlies (-) Voorzieningen en uitgestelde belastingen Schulden Schulden op meer dan één jaar

Overlopende rekeningen Totaal van de passiva

233

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

Boekjaar afgesloten op 31 december (duizend euro)

2013

2012

381.040

407.806

(413.429)

(408.527)

(291.027)

(302.840)

- Diensten en diverse goederen

(50.593)

(37.562)

- Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen

(58.765)

(66.864)

- Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen

(11.733)

3.415

(1.311)

(4.676)

(32.389)

(721)

Financiële opbrengsten

26.536

31.660

Financiële kosten

(9.562)

(7.366)

(15.415)

23.574

124

44

(9.376)

(273)

(24.667)

23.344

(33)

(4)

(24.700)

23.340

(24.700)

23.340

54.422

46.138

(29.112)

(15.056)

610

54.422

RESULTATEN Bedrijfsopbrengsten Bedrijfskosten - Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen

- Andere bedrijfskosten Bedrijfswinst

Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting Uitzonderlijke opbrengsten Uitzonderlijke kosten Winst van het boekjaar vóór belasting Belastingen (onttrekking en regularisering) Winst van het boekjaar Resultaatverwerking Winst van het boekjaar Overgedragen winst Vergoeding van het kapitaal Wettelijke reserve Over te dragen winst

ANALYSE VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING EN VAN HET OVERZICHT VAN DE FINANCIËLE POSITIE De omzet van CFE NV is sterk gedaald. Deze daling is voornamelijk te wijten aan de vermindering van de activiteiten burgerlijke bouwkunde en gebouwen in het zuidelijk gedeelte van België. Het bedrijfsresultaat is negatief ten gevolge van zware verliezen geleden op een project voor de bouw van scholen voor de Duitstalige gemeenschap, van onvoldoende activiteit in de afdeling burgerlijke bouwkunde in samenhang met de moeilijke uitvoering van enkele werven in de Waalse regio, ten gevolge van herstructureringsmaatregelen en een garantieverplichting op een vroegere werf. De opbrengsten van de financiële vaste activa verminderen als gevolg van de daling van de door de dochtermaatschappijen betaalde dividenden. De uitzonderlijke kosten bevatten de impact van maatregelen genomen ter oplossing van gekende problemen in bepaalde dochterondernemingen. Het nettoresultaat na belastingen bedraagt (24,7) miljoen euro.

234

CFE JAARVERSLAG 2013