Jaarverslag Aangepast Lezen 2013 Algemene lectuurvoorziening voor mensen met een leesbeperking

Jaarverslag Aangepast Lezen 2013 Algemene lectuurvoorziening voor mensen met een leesbeperking

Colofon Contactpersoon: Marja Geevers, [email protected]

mei 2014

Sectorinstituut Openbare Bibliotheken Koninginnegracht 14 2514 AA Den Haag Postbus 16160 2500 BD Den Haag T +31 (0) 70 3090 222 [email protected] | www.siob.nl

2

Inhoud 1. 2. 3.

4.

5.

6.

7.

Inleiding ........................................................................................... 3 Doelgroep ........................................................................................... 3 Activiteiten ......................................................................................... 4 De opbouw van de voorziening ................................................................. 5 Doel .................................................................................................. 5 Rolverdeling partijen.............................................................................. 5 Aangepast lezen in internationaal perspectief .............................................. 6 Marrakesh Treaty .................................................................................. 6 Faciliteren samenwerking ........................................................................ 6 TIGAR en ETIN ...................................................................................... 7 IFLA .................................................................................................. 7 SIOB Activiteiten ................................................................................. 8 Visie Aangepast lezen in 2025 ................................................................... 8 Ketenonderzoek.................................................................................... 8 Niet-gebruikersonderzoek ........................................................................ 8 Onderzoek Contributieheffing ................................................................... 9 Kwaliteitscriteria .................................................................................. 9 Groter Bereik ....................................................................................... 9 Marketing Aangepast Lezen ..................................................................... 10 Aanvragen gesproken boek ...................................................................... 10 Collectiebeleid .................................................................................... 11 Jeugd ............................................................................................... 11 Voelboekjes en JumboLetter ................................................................... 12 Voorleesfeest...................................................................................... 12 AVI-brailleboekjes ................................................................................ 13 Pilot Aangepast Lezen in de Bibliotheek op school .......................................... 13 Uitleenservice daisyspelers ..................................................................... 13 Synthetische stem ................................................................................ 13 Lezersraad ......................................................................................... 14 Nederlands Uitgeversverbond (NUV) ........................................................... 14 Openbare bibliotheken .......................................................................... 14 Stichting Aangepast Lezen ..................................................................... 15 Boeken, kranten en tijdschriften............................................................... 15 Project jeugd...................................................................................... 15 App ................................................................................................. 16 Samenwerking met de DCLA .................................................................... 16 Pilot bedterminals ziekenhuizen ............................................................... 16 Ontwikkeling site ................................................................................. 17 Workshops ......................................................................................... 17 Presentaties en Beurzen ......................................................................... 17 Acties ............................................................................................... 17 Maatwerk .......................................................................................... 18 Reliëfwerk ......................................................................................... 18 De dienstverlening in cijfers .................................................................... 19 Dedicon ........................................................................................... 22 Prestatiecontract ................................................................................. 22 Projecten 2013 .................................................................................... 22 Dedicon productiecijfers ........................................................................ 26 CBB ................................................................................................ 27 CBB productiecijfers ............................................................................. 27

1

8. 9.

Vrijwilligers ...................................................................................... 28 Uitrol openbare bibliotheken.................................................................. 29 Subsidies ........................................................................................... 29 Samenwerkingsconvenant Stichting Aangepast Lezen ....................................... 29 10. Lezersraad ....................................................................................... 30 Informeel overleg................................................................................. 30 11. Financieel overzicht ............................................................................ 31 Toelichting......................................................................................... 31 Lijst van namen, begrippen en afkortingen .......................................................... 33 Meer informatie .......................................................................................... 34

2

1. Inleiding Het openbaar bibliotheekbestel heeft ten doel alle burgers toegang te bieden tot een pluriform aanbod aan betrouwbare informatie. Het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) heeft een landelijke regiefunctie in dit bestel. Vanwege die rol in het stelsel en de noodzaak alle burgers toegang tot informatie te verschaffen vervult het SIOB ook de opdrachttaak voor speciale doelgroepen, in het bijzonder de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking. Het SIOB is in opdracht van het ministerie van OCW regievoerder en eindverantwoordelijk. Het bibliotheekwerk voor mensen met een leesbeperking is ingepast in het openbare-bibliotheekwerk. De uitvoering vindt plaats door de landelijk werkende Stichting Aangepast Lezen (SAL), via de provinciale serviceorganisaties (PSO’s) en door de lokaal werkende openbare bibliotheken. Het SIOB en SAL worden geadviseerd door de Lezersraad. Ook vindt regelmatig overleg plaats met de diverse belangenorganisaties. Om de dienstverlening zo efficiënt mogelijk te laten verlopen werken drie organisaties samen, ieder naar hun eigen kennis en kunde. SAL verzorgt het klantencontact, de selectie van titels voor de collectie en de toegankelijkheid van deze collectie via haar website en catalogi. De collectie omvat meer dan 68.000 gesproken boeken, 11.500 brailletitels en een paar honderd kranten en tijdschriften. Dedicon en CBB dragen zorg voor de vervaardiging en distributie van het aangepaste materiaal, te weten de gesproken boeken, braille, grote lettertijdschriften en digitale data. De dienstverlening vindt in grote mate plaats langs de elektronische weg. Een groot deel van de doelgroep is mediawijs en mediavaardig, hoewel de toegankelijkheid van de grote digitale wereld nog veel te wensen overlaat. Nu de digitalisering grote stappen maakt en de ontwikkeling van Bibliotheek.nl de bibliotheek bij mensen thuis brengt, is het van belang de burgers met een leesbeperking scherp in het oog te blijven houden. De contacten met Bibliotheek.nl over dit onderwerp zijn frequent en werpen hun vruchten af. Doelgroep Aangepast lezen richt zich op een ieder bij wie het gewone lezen niet (meer) gaat. Naast mensen met een visuele beperking kunnen ook dyslectici en mensen met een cognitieve beperking of met een motorische beperking gebruik maken van de dienstverlening. Mede door de vergrijzing komen er meer mensen met een leesbeperking, die wij zo goed mogelijk moeten zien te bereiken. Bovendien wordt steeds duidelijker dat ook de groep jonge/beginnende lezers met leesproblemen heel groot is: ruim 150.000 kinderen jonger dan twintig jaar zijn dyslectisch. Met het programma Aangepast Lezen wil het SIOB de participatie van mensen met een leesbeperking in de samenleving vergroten en de producten van aangepast lezen onder bereik van deze brede doelgroep brengen. Doelstelling van het SIOB is dat deze groeiende doelgroep binnen hetzelfde budget bediend wordt. Om dat te realiseren is innovatie van productie- en distributiemethoden noodzakelijk Op basis van onderzoek kan gezegd worden dat de voorziening voor veel meer mensen uit de doelgroep van nut kan zijn, dan er nu gebruik van maken. Daarom zet het SIOB met haar ketenpartners de komende jaren in op het vergroten van het bereik en op het toegankelijk maken van de gesproken collectie via openbare bibliotheken.

3

Activiteiten Het programma Aangepast Lezen lijkt op het eerste gezicht misschien tamelijk op zichzelf te staan. Er zijn echter veel raakvlakken met het openbaar bibliotheekwerk en dus ook met de diverse programma’s van het SIOB. Bibliotheek.nl (B.nl) heeft binnen de opdrachttaak Digitale innovatie van het SIOB de taak om de digitale bibliotheek in stand te houden en verder te ontwikkelen. Het SIOB, SAL, Dedicon en B.nl werken de komende jaren samen aan het creëren van een gezamenlijke portal Aangepast Lezen en de integratie van de aangepast lezen dienstverlening binnen de digitale bibliotheek en de gemeenschappelijke bibliotheekinfrastructuur. Ook met het programma Kunst van Lezen is wordt actief verbinding gelegd, onder meer door de pilot aangepast lezen in samenwerking met de bibliotheek op school. Belangrijke doelstellingen zijn het zorgen voor een goed toegankelijke collectie, het bijdragen aan promotie van deze collectie en het stimuleren van innovaties. Daarbij onderzoekt Dedicon in opdracht van het SIOB ook of innovaties op andere terreinen, zoals ebooks en digitale luisterboeken, met aanpassingen geschikt gemaakt kunnen worden voor mensen met een leesbeperking. Het SIOB blijft vanuit haar regierol actief inzetten op intensieve samenwerking met en tussen haar primaire ketenpartners SAL, Dedicon en CBB. Zo heeft het SIOB hen in 2013 ruimte gegeven gezamenlijk een meerjaren-marketingbeleidsplan op te stellen en in uitvoering te nemen. Het SIOB heeft de Stichting Certificering gevraagd om op basis van vorig jaar vastgestelde kwaliteitsnormen audits uit te voeren bij de drie partijen. Begin 2014 zijn de drie organisaties officieel gecertificeerd. In 2013 zijn veel projecten gerealiseerd. Ook heeft het SIOB een aantal onderzoeken laten uitvoeren. Met enige trots is het rapport De wereld van aangepaste leesvormen in 2025, strategische toekomstverkenning en innovatieve diensten voor toekomstige gebruikers gepresenteerd. Het SIOB heeft hierbij nadrukkelijk de diverse stakeholders betrokken. Dat is onder meer gebeurd door het organiseren van brainstormsessies, een visiebijeenkomst en brede informele overleggen. De belangrijkste activiteiten zijn in dit jaarverslag opgenomen. Hierbij leverden natuurlijk Stichting Aangepast Lezen, Dedicon, CBB, de Lezersraad en de andere betrokken organisaties waardevolle inbreng. Gerard van Dijk Clustermanager Lezen leren informeren

4

2. De opbouw van de voorziening Doel Doel van de voorziening Aangepast Lezen is dat mensen met een leesbeperking volwaardig participeren in maatschappelijk en cultureel opzicht. Materialen van aangepast lezen zijn van wezenlijk belang voor mensen die daarop voor het lezen zijn aangewezen. Rolverdeling partijen Het in stand houden van een bibliotheekvoorziening voor mensen met een leesbeperking is een van de stelseltaken die eind 2009 bij de oprichting van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) bij dit instituut zijn belegd. Uit hoofde van deze stelseltaak voert het SIOB de regie over de uitvoering van deze taak. Het SIOB maakt plannen voor de vernieuwing, uitbreiding en verbreding van de dienstverlening Aangepast lezen. Hierbij ligt de focus op het collectiebeleid, op innovatie in de productie en distributie van producten en op initiatieven die het bereik onder de doelgroep kunnen vergroten. Het SIOB realiseert deze plannen vervolgens in diverse projecten, in samenwerking met de verschillende organisaties in het netwerk. De feitelijke uitvoering vindt plaats door de volgende organisaties die door het SIOB worden aangestuurd: - Stichting Aangepast Lezen (SAL): deze vormt de eerstelijnsvoorziening voor het publiek (bestellen van materialen, voorlichting enz.) en fungeert tevens als backoffice voor andere partijen (vraagbaak, promotie enz.). SAL selecteert de titels die jaarlijks in productie worden gegeven. Zij doet dit op basis van de Collectienota. - Dedicon produceert boeken, kranten en tijdschriften en levert deze in opdracht van SAL rechtstreeks aan de klanten. Bovendien zorgt Dedicon voor veilige opslag en back-up van de bestanden. Dedicon voert ook in opdracht van het SIOB onderzoeksen ontwikkelingsprojecten uit. - CBB produceert boeken en tijdschriften en levert die aan voor de collectie. Daarnaast zijn er ook andere organisaties betrokken bij de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking: - Openbare bibliotheken: een deel van de bibliotheken heeft een collectie voor aangepast lezen en biedt (leen-)apparatuur aan. De dienstverlening via de bibliotheken wordt de komende jaren sterk uitgebreid. - Provinciale serviceorganisaties (PSO’s), die de lokale bibliotheken ondersteunen. Zij fungeren ook ten behoeve van deze voorziening als backoffice - De Lezersraad Aangepast Lezen: deze adviseert het SIOB en Stichting Aangepast Lezen. - Diverse belangenorganisaties waar het SIOB nauw contact mee onderhoudt, als de Oogvereniging, Vereniging voor leesgehandicapten (voorheen NLBB) en Stichting Lezen. - Luisterpunt (Vlaanderen) waarmee wordt samengewerkt op het gebied van kennisdeling en toegang tot wederzijdse collecties.

5

3. Aangepast lezen in internationaal perspectief Marrakesh Treaty Op 27 juni 2013 is in Marrakech, Marokko een VN Verdrag overeengekomen dat het internationaal mogelijk moet maken om aangepast lezen werken over landsgrenzen heen uit te mogen wisselen. Dit is het zogenaamde Marrakesh Treaty to facilitatie access to published works for persons who are blind, visually impaired, or other wise print disabled. Dit verdrag is met groot enthousiasme begroet door de internationale belangenorganisaties zoals de WBU. Het wordt gezien als een belangrijke doorbraak in het kunnen verhelpen van het grote tekort aan aangepast lezen boeken in de wereld en in de ontwikkelingslanden in het bijzonder. Ook het SIOB heeft in afstemming met de nationale belangenorganisaties en de betrokken ministeries input geleverd op de concept teksten en de totstandkoming van het verdrag behartigd. Hoe belangrijk het verdrag ook moge zijn, de effecten daarvan kunnen pas zichtbaar worden, als landen het verdrag tekenen, ratificeren en implementeren. Dit traject kent veel etappes en evenzovele obstakels. Ook in 2014 spant het SIOB zich in om het verdrag tot uitvoer te laten brengen binnen de Nederlandse situatie, onder meer door een beëdigde vertaling van de verdragstekst te regelen en inspraak in afstemming met de belangenorganisaties op het ministerie te hebben.

Faciliteren samenwerking Het SIOB hecht grote waarde aan de grensoverschrijdende uitwisseling van materialen voor mensen met een leesbeperking. De Nederlandse aangepast lezen collectie behoort relatief gezien tot een van de beste in de wereld. In die collectie dient ook substantiële aandacht te zijn voor buitenlandse titels (met name Engels en Duits). Het SIOB spreekt daarom op jaarbasis af dat er ruim 200 titels in het buitenland worden ingekocht en aan de uitleencollectie van het SAL worden toegevoegd. Meer dan de helft daarvan wordt besteed aan de inkoop van Vlaamse titels bij de Vlaamse collega bibliotheek Luisterpunt in Brussel.

6

Als landelijke bibliotheekorganisatie bekijkt het SIOB dit internationale verkeer in eerste instantie vanuit het perspectief van de bij de openbare bibliotheek en Aangepast Lezen verkrijgbare aangepaste titels (fictie en non-fictie). Maar het SIOB wil tevens rekening houden met het evenzo grote belang van uitwisseling en ontsluiting van toegankelijke educatieve materialen. Denk daarbij aan de benutting van grote collecties in gesproken en/of elektronische vorm van Engelstalige Textbooks in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Zolang ratificering van het Marrakesh Verdrag nog geen voldongen feit is, zal langs andere wegen bekeken dienen te worden of en hoe er in praktische zin aangepast lezen titels kunnen worden ingevoerd dan wel uitgevoerd. Omdat het Nederlands een kleine taal zal bij ons de nadruk en het belang op de import liggen. Het SIOB hanteert daarbij een praktisch uitgangspunt. Iedere vorm van legale import is welkom, mits deze ter beschikking komt aan de collectie van Aangepast Lezen en daarmee aan alle leden van de doelgroep. Het SIOB faciliteert Dedicon om te participeren in internationale initiatieven zoals TIGAR en ETIN en heeft het verzoek gedaan aan het Ministerie Dedicon de status van Trusted Intemediairy te geven, zodat zij een erkende partij in het internationaal verkeer van aangepaste werken is en voldoende status heeft om als invoerende/uitvoerende instantie op te treden. TIGAR, ETIN en in het bijzonder ook de Luisterpuntbibliotheek zijn praktische voorbeelden waar het SIOB aan bijdraagt ter bevordering van internationale uitwisseling. TIGAR en ETIN TIGAR staat voor Trusted Intermediairy Global Accesible Resources en is een door WIPO ondersteund project om wereldwijd op basis van vrijwilligheid en met de directe instemming van de rechthebbenden een import- en export systeem van aangepaste werken op te zetten. Eind 2013 is de vertaling van de metadatering van Nederlandse aangepast lezen titels in overeenstemming met het TIGAR format gebracht. Het is de bedoeling dat de titels van Studie en Vak van Dedicon en de collectie van SAL in 2014 zichtbaar worden in het TIGAR systeem en dat Dedicon in samenwerking met SAL een procedure ontwikkelt waardoor geschikte TIGAR titels herkend en besteld kunnen worden. ETIN, de European Trusted Intermediairy Network, kan gezien worden als de Europese variant op het TIGAR project. ETIN is geschoeid op een Europees Memorandum of Understanding (MoU) uit december 2010. Het is de visie van ETIN dat het binnen Europa mogelijk moet zijn aangepast lezen collecties bilateraal uit te wisselen zonder tussenkomst van een centrale inklarende autoriteit zoals bij TIGAR het geval is. Voor het Nederlandstalige gebied is in het bijzonder samenwerking met de Luisterpuntbibliotheek van groot belang. Het SIOB adviseert en ondersteunt de Nederlandse ketenpartners om samen te werken met de Luisterpuntbibliotheek en zo te komen tot een gezamenlijke collectie van aangepast lezen werken in Vlaanderen en Nederland. Het is mogelijk dat het MoU uit de ETIN context de juridische onderbouwing zal geven om deze uniformering van collecties te realiseren. Deze gezamenlijke collectie betekent een flinke stap vooruit in de omvang van de Vlaamse zowel als de Nederlandse collectie. Ook in het jaarlijkse overleg met de NUV waarin de Regeling Toegankelijke Lectuur voor personen met een Leeshandicap centraal staat, heeft het SIOB deze Vlaams-Nederlandse samenwerking ter sprake gebracht. IFLA Ook Stichting Aangepast Lezen (SAL) volgt de internationale ontwikkelingen op het domein van het blindenbibliotheekwerk op de voet, waarbij naast internationale contacten en communicatie ook het ‘leren’ van andere landen en organisaties ten behoeve van de eigen landelijke dienstverlening het centrale uitgangspunt vormt. Om deze redenen is de Stichting, net als het SIOB en Dedicon, lid van de IFLA en bezoekt een afvaardiging van de organisatie het jaarlijkse internationale congres. Sinds 2013 is SAL lid van de Standing Committee for the Libraries of the Print Disabled (LPD).

7

4. SIOB Activiteiten Visie Aangepast lezen in 2025 Het SIOB heeft opdracht gegeven tot het schrijven van een toekomstvisie Aangepast Lezen met een tijdshorizon van tien tot vijftien jaar. In november 2013 is deze visie opgeleverd: De wereld van aangepaste leesvormen in 2025, strategische toekomstverkenning en innovatieve diensten voor toekomstige gebruikers. Dit rapport bevat een verkenning naar de ontwikkelingen die van invloed zijn op de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking en wat dit betekent voor de ontwikkeling van bestaande en nieuwe diensten. Door technologische ontwikkeling wordt steeds meer mogelijk. Daardoor verandert het gebruiksgedrag van mensen en wordt de leesbehoefte beïnvloed. Maar ook ontstaat het risico dat er nieuwe drempels ontstaan. Steeds meer content wordt gevisualiseerd en toegankelijkheidsnormen voor websites worden steeds minder goed toegepast – ook door de overheid. Daardoor neemt de toegankelijkheid van informatie voor mensen met een leesbeperking steeds verder af. Mogelijk moeten hiervoor nieuwe tools worden ontwikkeld. Het visierapport schetst mogelijke ontwikkelpaden. Het is op een brede bijeenkomst aan stakeholders gepresenteerd. In 2014 start de nadere uitwerking van een aantal onderdelen. Ketenonderzoek Als uitvloeisel van twee door het SIOB georganiseerde marketing overleggen, heeft het SIOB De Processhoppers opdracht gegeven een ketenonderzoek uit te voeren. Het onderzoek had ten doel feiten te verzamelen over wat een klant ervaart aan mogelijkheden, informatie en hindernissen vanaf verwijzing of signalering tot en met het feitelijk gebruik maken van de faciliteiten van Aangepast Lezen. Het onderzoek is afgerond en in september tijdens zijn de resultaten tijdens een bijeenkomst aan ketenpartners gepresenteerd. Conclusie is dat de samenwerking binnen de keten aangepast lezen op een groot aantal punten goed werkt. Op een aantal punten kan de dienstverlening aan klanten verbeterd worden. Het gaat onder meer om de toegankelijkheid van de website en het ontbreken van een centrale vindplek met informatie over hulpmiddelen. De aanbevelingen worden opgevolgd. Niet-gebruikersonderzoek Er is een grote groep lezers aangewezen op aangepaste leesvormen, maar lang niet iedereen maakt al gebruik van deze dienstverlening die door openbare bibliotheken en Stichting Aangepast Lezen wordt aangeboden. Het SIOB wil inzicht krijgen in de redenen van het nietgebruiken. Het heeft daarom opdracht gegeven tot het uitvoeren van een nietgebruikersonderzoek. Het onderzoek richt zich op mensen met een visuele handicap. Vraag is hoe zij met hun leesbeperking omgaan en waarom ze (nog) niet van de dienstverlening gebruik maken. Doel is om met de kennis uit het onderzoek, de activiteiten van Aangepast Lezen efficiënt en effectief in te kunnen zetten. Uiteindelijk wil het SIOB het bereik van de dienstverlening vergroten en zo meer mensen laten profiteren van de producten en diensten van Aangepast Lezen. Het onderzoek wordt midden 2014 afgerond.

8

Onderzoek Contributieheffing Het SIOB heeft in 2013 opdracht gegeven tot het uitvoeren van een verkennend onderzoek naar contributieheffing in de keten van aangepast lezen. Dit mede met het oog op de invoering van de landelijke digitale bibliotheek. De verkenning wordt in 2014 gestart. Kwaliteitscriteria In 2013 hebben SAL en Dedicon in afstemming met de kwaliteitseisen die het SIOB aan de diensten en leveringen stelt, Samenwerkingsrichtlijnen opgesteld waarin beschreven staat hoe de aanvragende partij (SAL) en de leverende partij (Dedicon) met elkaar omgaan en wat zij van elkaar verwachten. Het gaat concreet om: Beschrijving samenwerkingsgebieden en bijbehorende afspraken; Beschrijving ondersteunende diensten en bijbehorende processen en afspraken; Beschrijving belangrijkste keten afspraken in kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s). Samen met de aan de Meerjarenovereenkomst (MJO) toegevoegde productspecificaties vormen deze documenten ijkpunten bij de inrichting en uitvoering van de aangepast lezen diensten en producten. In 2012 is een set kwaliteitseisen voor het geheel van aangepast lezen opgesteld, waarbij in samenhang wordt gekeken naar de activiteiten van SAL, Dedicon en CBB. Ook voor dit segment is kwaliteitsbewustzijn en ondernemerschap van belang en kwaliteitseisen (normen) kunnen daarin een rol spelen. Begin 2013 zijn de normen vastgesteld door het SIOB en heeft Stichting Certificering de audits uitgevoerd ten behoeve van de certificering. Het SIOB is verheugd dat de Stichting Certificering op basis van deze audits de drie organisaties heeft gecertificeerd. Groter Bereik Veel van de inspanningen zijn gericht op het vergroten van het bereik. In 2012 heeft het SIOB goedkeuring verleend aan het meerjaren actieplan Groter Bereik, om de kloof tussen gewoon lezen en aangepast lezen te verkleinen. Daarbij wordt door de ketenpartners, behalve met de openbare bibliotheken, samenwerking gezocht met alle omringende relevante partijen zoals de leveranciers van low vision hulpmiddelen. In maart 2013 is als pilot in Utrecht de campagne Lezen kan Altijd gevoerd. Diverse Utrechtenaren vertelden op de website www.lezenkanaltijd.nl over hun ervaringen met het luisteren naar boeken, kranten en tijdschriften van Stichting Aangepast Lezen (SAL). Een radiocampagne, die op Radio2 en de regionale omroepen werd uitgezonden, ondersteunde deze boodschap. De campagne Lezen kan altijd was een samenwerking tussen de Bibliotheek Utrecht, Dedicon en SAL, in opdracht van het SIOB. Groter Bereik richt zich vooral op ouderen die de overstap naar aangepast lezen moeten maken omdat ze niet meer met de grootletterboeken uit de voeten kunnen. Daarnaast is er veel aandacht nodig voor de jeugd, door middel van het meerjaren Jeugdplan (zie ook pagina 11).

9

Het SIOB stimuleert zo veel mogelijk dat de productiemethoden van aangepaste lectuur door Dedicon voortdurend aan de veranderingen in de omgeving worden aangepast. De voortschrijding van de (digitale) techniek maken het mogelijk om ook de distributiemethoden uit te breiden, waardoor bibliotheken de doelgroep beter en gemakkelijker kunnen bereiken, via het project Aanvragen Gesproken Boek.

Marketing Aangepast Lezen Met de ervaringen uit pilots voor Groter Bereik hebben SAL, Dedicon en CBB hebben in opdracht van het SIOB een gezamenlijk strategisch marketingplan gemaakt. De uitvoer ligt in de periode 2014-2015. Doel is om nog meer mensen te interesseren voor wat aangepast lezen te bieden heeft als het gaat om anders lezen voor mensen met een leesbeperking. 25 procent van de Nederlanders is lid van een bibliotheek. Van de totale doelgroep voor aangepast lezen is dat veel minder. Het SIOB en haar ketenpartners verwachten dan ook dat het bereik van de dienstverlening aanzienlijk kan worden vergroot. De combinatie van marketing en goede voorlichting door openbare bibliotheken, draagt bij aan de naamsbekendheid van Aangepast lezen. Ook een laagdrempelige, toegankelijke dienstverlening speelt daarbij een belangrijke rol. Het marketingplan richt de focus dan ook op een verbetering in drie pijlers: bekendheid, toegankelijkheid en gemak in gebruik. De dienstverlening van Aangepast Lezen zal langdurig en grootschalig onder de aandacht van de diverse doelgroepen worden gebracht. Het afgelopen jaar zijn voorbereidingen getroffen voor een mediacampagne die eind 2014 van start gaat en geheel 2015 zal lopen. Daarnaast hebben ook dit jaar weer een aantal lokale bibliotheken subsidie van het SIOB gekregen om hun eigen activiteiten op het gebied van Aangepast lezen onder de aandacht te brengen van hun eigen publiek. Aanvragen gesproken boek Het SIOB heeft een project gestart om de collectie gesproken boeken van Aangepast Lezen landelijk toegankelijk te maken via de openbare bibliotheken. De boeken worden via streaming aangeboden aan leden van de bibliotheek met een Verklaring Leesbeperking. Het project realiseert hiermee een belangrijk speerpunt van het SIOB, in nauwe samenwerking met SAL, Dedicon en B.nl. De landelijke uitrol van Aanvragen Gesproken Boek vormt een eerste stap in het aansluiten van de dienstverlening van SAL op de landelijke infrastructuur.

10

In 2012 heeft de pilot Aanvragen Gesproken Boek plaatsgevonden. In deze pilot is de collectie van gesproken boeken van SAL online ontsloten via de openbare bibliotheken van Amsterdam, Deventer en Groningen. De gesproken boeken zijn opgenomen in de NBC+ en werden als Daisy-rom of streaming beschikbaar gesteld via Bibliotheek.nl. Bibliotheekleden met een visuele beperking of andere leesbeperking konden na het invullen van de Verklaring Leesbeperking vervolgens de gesproken boeken lenen. De pilot is succesvol afgerond en het vervolgtraject voor de landelijke uitrol is in oktober 2013 van start gegaan. De dienst Aanvragen Gesproken Boek biedt straks mensen met een visuele beperking of leesbeperking eenvoudig de mogelijkheid met hun bibliotheekpas gesproken boeken via streaming te beluisteren. De dienst komt naar verwachting in het najaar van 2014 landelijk beschikbaar. Rechtstreeks aanmelden bij SAL blijft mogelijk voor het lenen van bijvoorbeeld Daisy-roms, abonnementen op kranten en tijdschriften, en braille uitgaven Collectiebeleid Op diverse manieren wordt binnen het collectiebeleid door het SIOB en SAL geïnnoveerd, met als resultaat een grotere keuze voor de gebruiker. Braille op verzoek, waarbij de klant grotere invloed kan uitoefenen op de keuze van titels, is enthousiast ontvangen en is omgezet naar vaste dienstverlening. In 2013 werden binnen hetzelfde budget i.o.v. het SIOB meer titels door Dedicon en CBB omgezet in een toegankelijke leesvorm dan in voorgaande jaren. De collectie werd uitgebreid met ruim 800 brailletitels en ruim bijna 1900 gesproken boeken. Deze zijn zowel op Daisy als via streaming leverbaar. Jeugd In 2012 hebben het SIOB en SAL geconstateerd dat de jeugdcollectie te mager is. SAL heeft een Meerjarenplan gemaakt waarin uitbreiding, actualisering en betere ontsluiting van de jeugdcollectie is opgenomen en aansluiting wordt gezocht met enkele relevante partijen, zoals Stichting Lezen. In 2013 is SAL gestart met de uitvoer van het plan. Het SIOB heeft hiervoor extra geld ter beschikking gesteld (zie ook pagina 15). Het SIOB heeft daarnaast ook acties ingezet om het product aangepast lezen onder de aandacht van schoolgaande jeugd te brengen. Daarvoor heeft het twee games laten ontwikkelen die op de Nationale Onderwijs Tentoonstelling in januari 2013 zijn gepresenteerd. Kees Komma en de boekenbende laat (dyslectische) kinderen tussen acht en tien jaar kennis maken met het aanbod van gesproken boeken. Gesproken boeken kunnen hen ondersteunen bij het (makkelijker) lezen. Het online spel is gratis en is sinds het live ging in september 2013 meer dan 8.000 x gespeeld. Het is te spelen via www.keeskomma.nl of via de app. Daarnaast is een app met een game ontwikkeld, Yoleo, om in combinatie met hybride jeugdboeken, het lezen op de basisschool te stimuleren. In een hybride boek staan de combinatie van de tekst van het boek, de auditieve ondersteuning door het voorlezen van de tekst door een menselijke stem en een gele meeleescursor (‘karaoke-lezen’) per woord 11

centraal. Deze hybride vorm is uniek en werkt zeer positief bij kinderen die lezen lastig vinden. Het hybride lezen wordt voortgezet in het project Lezen voor de lijst. Deze games zijn separaat gesubsidieerd vanuit de subsidie digitale innovatie. Dedicon heeft Yoleo medegefinancierd. Yoleo heeft positieve media-aandacht gekregen. Voelboekjes en JumboLetter Het SIOB heeft een extra financiële bijdrage gedaan aan twee nieuwe producten voor blinde en slechtziende kinderen, namelijk Voelboekjes en JumboLetter. Er is een groot gebrek aan deze boekjes. Samen met SAL heeft Dedicon in 2013 de productie ervan voorbereid. De voelboekjes kunnen een belangrijke rol spelen in het primair en aanvankelijk onderwijs van blinde en slechtziende kinderen. Ze zijn ook van belang voor het contact tussen ouder en kind. Daarom wordt ook de mogelijkheid van verkoop onderzocht. JumboLetter is een printing on demand dienstverlening voor Groot Letter Jeugdboeken. Vooral vanuit het speciaal onderwijs is hier vraag naar. Het gaat om A4-prints in een groter letterformaat dan nu in de markt wordt aangeboden. Beide producten zijn sinds begin 2014 via SAL verkrijgbaar. Voorleesfeest In het kader van het jaar van het voorlezen heeft de Vereniging voor leesgehandicapten in samenwerking met het SIOB, Dedicon, SAL, Visio, Bartimeus en Stichting Lezen het ‘Grote Voorleesfeest’ georganiseerd in het Spant in Bussum. Centraal stond het (voor)leesplezier voor slechtziende en blinde kinderen en het informeren van hun ouders over nieuwe lees- en prentenboeken voor hun kind. Tijdens het feest zijn de Voelboekjes en Jumboletter gepresenteerd. De reacties op het feest waren zeer positief.

12

AVI-brailleboekjes Het SIOB heeft in september een overleg tussen Visio (mede namens Bartimeus), SAL en Dedicon georganiseerd om te praten over het gesignaleerde tekort aan AVI brailleboekjes voor beginnende lezertjes. Ook vanuit de Vereniging van Leesgehandicapten en de Lezersraad was hier aandacht voor gevraagd. Het is van groot belang dat aan blinde kinderen dezelfde mogelijkheden worden geboden als aan ziende kinderen. Zij moeten voldoende boekjes hebben om het (braille-)lezen te oefenen en zij moeten ook samen met hun ouders leesboekjes voor vrijetijdslezen kunnen uitkiezen. Op verzoek van het SIOB hebben Visio en Bartimeus vervolgens gezamenlijk een wensenlijst voor de lay-out van de brailleboeken aangeleverd. Op basis hiervan zal Dedicon begin 2014 het project AVI Braille boekjes starten. Doel is om een begincollectie van ca. 50 titels, (van het AVI niveau S, M3/E3 en M4), te maken waarin deze speciale set van braillespecificaties zo veel als mogelijk is doorgevoerd. Zowel ouders als speciale scholen kunnen deze boekjes bij SAL bestellen. De wens is dat er uiteindelijk een makkelijk vindbare en bestelbare braillecollectie is van tussen de 50 en 100 titels. Alle betrokkenen zijn zeer verheugd over deze ontwikkeling. Pilot Aangepast Lezen in de Bibliotheek op school Het SIOB onderzoekt wat er nodig is om leerlingen met een leesbeperking voldoende te ondersteunen, zodat ze in staat zijn voor hun plezier te lezen in boeken die zij leuk vinden. Begin 2014 gaat Bibliotheek Den Bosch op twee scholen in de bibliotheek op school ook materialen van Aangepast Lezen aanbieden. De voorbereidingen hiervoor zijn in 2013 afgerond. Ook het Makkelijk Lezen Plein is bij de pilot betrokken. Uitleenservice daisyspelers Gedurende drie jaar (2012-2014) rouleren er i.s.m. Optelec en SAL tweehonderd daisyspelers. Deze kunnen gratis geleend worden door ouders of scholen voor een periode van zes weken, om zowel met het apparaat als met gesproken boeken kennis te maken. Dat laatste met als doel het aantal ingeschreven lezers bij SAL te verhogen. Van de mogelijkheid wordt goed gebruik gemaakt: tot en met 2013 zijn er 753 uitleningen geweest. Synthetische stem Binnen de opdrachttaak Digitale Innovatie zijn ook projecten bekostigd die grote raakvlakken hebben met aangepast lezen, waaronder de ontwikkeling van een goede Nederlandse synthetische stem. Deze kan onder andere ingezet worden voor het omzetten van e-books in gesproken vorm, het sneller ter beschikking stellen van actuele titels aan de doelgroep en het uitbreiden van de collectie binnen hetzelfde budget. Dedicon heeft drie stemmen ontwikkeld. Een daarvan voldoet helaas niet aan de gewenste kwaliteit, ook niet na aanpassingen, Het gaat om de mannenstem. Daarnaast was het de bedoeling om een stem te ontwikkelen die emoties kan weergeven bij het voorlezen. Deze emotie bleek minder geautomatiseerd toegepast te kunnen worden dan gedacht. Ook bleek dat de doelgroep er geen meerwaarde aan toekent. Na een kwalitatieve gebruikerstest is besloten om deze emotionele stem niet te ontwikkelen. De volgende stap is dat er voorjaar 2014 een aantal boeken met verschillende synthetische stemmen als audiobestand beschikbaar komen in een testomgeving bij Stichting Aangepast Lezen (zie ook pagina 22).

13

Lezersraad In 2013 is er prettig en constructief samengewerkt met de Lezersraad Aangepast Lezen. Zie verder hoofdstuk 10. Nederlands Uitgeversverbond (NUV) In 2012 is de nieuwe Regeling Toegankelijke lectuur voor leesgehandicapten in werking getreden. Met de regeling is een goede invulling gegeven aan wat inzake artikel 15i van de auteurswet gevraagd wordt. In goede afstemming met het NUV wordt (digitaal) materiaal breed beschikbaar gesteld, ook via bibliotheken, maar wel na registratie van de gebruiker van de dienstverlening. Jaarlijks vindt In december overleg plaats met het NUV om de regeling te evalueren en lopende zaken te bespreken. Openbare bibliotheken Over de afgelopen jaren maakten ruim 500 bibliotheekvestigingen gebruik van de mogelijkheid om met een bijdrage van het SIOB een aanbod voor aangepast lezen te realiseren. In 2013 is voor het eerst ook de mogelijkheid geboden om een vervolgsubsidie aan te vragen om de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking uit te bouwen en te promoten. Zie verder hoofdstuk 9.

14

5. Stichting Aangepast Lezen Stichting Aangepast Lezen (SAL) biedt boeken, kranten en tijdschriften in een aangepaste leesvorm voor als het ‘gewone’ lezen niet (meer) gaat. SAL is onderdeel van het stelsel van openbare bibliotheken en vormt de eerstelijnsvoorziening voor het publiek. SAL selecteert de titels die jaarlijks in productie worden gegeven. Zij doet dit op basis van de Collectienota. Jaarlijks stelt SAL een dienstverleningsplan en een begroting op, die door het SIOB wordt goedgekeurd. Nog meer dan voorheen wordt ingezet op het vergroten van de bekendheid van de dienstverlening. Gebruiksgemak, toegankelijkheid en zichtbaarheid zijn de kernwoorden. In 2013 is de samenwerking met Dedicon en CBB geïntensiveerd. Die samenwerking heeft er ook toe geleid dat partijen nog beter van elkaar weten hoe er bij Dedicon, CBB en SAL wordt gewerkt. De procedures worden steeds beter op elkaar afgestemd en vastgelegd in een Richtlijnendocument. De klachtenprocedure is verbeterd, zodat er nog beter gehoor kan worden gegeven aan de wensen en vragen van klanten. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot de extra inzet op het verbeteren van de kwaliteit van brailleboeken. Ook op het terrein van marketing is er sprake van een intensievere samenwerking. Boeken, kranten en tijdschriften Collectiebeleid De collectie omvat nu meer dan 68.000 gesproken boeken, 11.500 brailletitels en een paar honderd kranten en tijdschriften. SAL streeft in overeenstemming met het SIOB naar het jaarlijks toevoegen van zoveel mogelijk titels en naar een betere (digitale) toegang en presentatie van deze collectie, zodat bestaande en nieuwe klanten steeds gemakkelijker over hun materialen kunnen beschikken. Het project ‘Braille op verzoek’ is in 2012 omgezet naar de vaste dienstverlening. Via een maandelijkse procedure selecteren braillelezers titels uit een aanbod van boeken die voor de gesproken boek collectie in productie gegaan zijn. Op deze manier bepaalt de klant voor een groot deel zelf welke boeken in braille beschikbaar komen. In 2013 werden er ruim 800 brailleboeken aan de collectie toegevoegd. Hoorspelen In 2013 is afgesproken dat een groot deel van de hoorspelcollectie van de Audiotheek van Koninklijke Visio geleidelijk wordt overgedragen aan SAL. Inmiddels zijn er al meer dan 1000 hoorspelen in de collectie opgenomen. De hoorspelen zijn te leen op Daisy en ook via streaming te beluisteren. Een gedeelte van het aanbod is vanaf begin 2014 ook via de Orion Webbox te streamen. Project jeugd In 2012 is het (meerjaren)project jeugd gestart met als doel om zowel de collectie als de dienstverlening naar jonge(re) klanten van SAL verder te verbeteren. Er is een plan van aanpak geschreven dat in 2013 grotendeels tot uitvoering is gebracht. De verbetering en het vergroten van de collectie, het aangaan van samenwerkingsverbanden en het in de markt zetten van een nieuwe website voor de jeugd (Superboek.nl) zoals omschreven in het projectplan zijn in 2013 uitgevoerd. 15

Er is een belangrijke uitbreiding geweest van het aantal titels. Zo zijn er (naast de reguliere productie van 276 luisterboeken en 118 braille boeken) 66 extra jeugdtitels in luistervorm geproduceerd, 26 extra braille boeken, 14 extra interlinie braille boeken en 15 hybride boeken. De hybride boeken worden in 2014 via Superboek aangeboden. Samenvattend kan gesteld worden dat de basis is gelegd voor een stijgend gebruik van de diensten van SAL bij de doelgroep. De stijging van 53% inschrijvingen in december 2013 na lancering van Superboek bewijst dat er een grote potentiele markt is die nog niet bereikt is. Doel is om de uitkomsten van het Project jeugd structureel te borgen. In samenwerking met SAL heeft Dedicon in 2013 met financiering van het SIOB nieuwe producten zoals hybride boeken, voelboekjes en jumboletter-boeken, ontwikkeld die worden geïntegreerd in de dienstverlening van SAL. App In mei 2013 is de laatste update van de Daisylezer-app voor alle Apple iOS-systemen (iPhone, iPod, iPad) beschikbaar is gekomen. Dit betekent dat klanten – onder voorbehoud van een goede internetverbinding – voor het lezen van de boeken, kranten en tijdschriften die geschikt zijn voor streaming, niet meer afhankelijk zijn van hun pc. De app kan gratis en eenvoudig worden geïnstalleerd en klanten hebben direct toegang tot hun digitale boekenplank en leesmap. Dat de app een gewenste vernieuwing is, blijkt uit de structurele stijging van het aantal titels dat via streaming wordt aangevraagd. In 2013 is verder gewerkt aan de doorontwikkeling van de app. De Android-versie is sinds april 2014 beschikbaar. Samenwerking met de DCLA Al in 2012 zijn contacten aangehaald met de bibliotheken op de Dutch Carribean inclusief Suriname. SAL steunt als ‘Vriend’ The Dutch Caribbean Library Association (DCLA). Het doel is om Nederlands sprekende mensen met een visuele beperking binnen het Koninkrijk der Nederlanden ook toegang te bieden tot de dienstverlening aangepast lezen. In het najaar van 2013 is een pilot van zes maanden gestart met de Biblioteca Nacional van Aruba en de Philipsburg Jubilee Library op Sint Maarten. Pilot bedterminals ziekenhuizen In het najaar van 2013 is op initiatief van SAL en in samenwerking met een drietal bibliotheken, OB Schiedam, OB Deventer en Biblionet Groningen een portal ontwikkeld die het mogelijk maakt om via bedterminals van ziekenhuizen een kleine selectie van aangepast lezen lectuur te kunnen streamen. Daarnaast kunnen de patiënten via deze portal ook andere bibliotheekdiensten afnemen, zoals de muziek van Muziekweb en in de nabije toekomst de eBooks van Bibliotheek.nl. Eind 2013 is de pilot in Vlietlandenziekenhuis in Schiedam van start gegaan en begin maart 2014 zullen ook de ziekenhuizen in Groningen, het Martiniziekenhuis en het IJsselziekenhuis in Deventer volgen. De pilot zal in het voorjaar van 2014 met een kwalitatief onderzoek en een gebruikersonderzoek worden afgesloten. Dit vormt een belangrijk onderdeel voor de evaluatie van het project.

16

Ontwikkeling site Er is een start gemaakt met het ontwikkelen van een eenvoudiger procedure om het de klanten nog gemakkelijker te maken om zich in te schrijven en kennis te nemen van nieuwe titels en ander nieuws. Ook is gestart met het verbeteren van de functionaliteit van de site door een gepersonaliseerde klantpagina toe te voegen en het mogelijk te maken voor klanten om zelf reviews te geven over door hen gelezen boeken of andere media. Workshops SAL biedt sinds september 2011 workshops aan voor frontoffice medewerkers van bibliotheken. In de gegeven presentatie passeert de volledige dienstverlening de revue en wordt ingegaan op het samenspel met de openbare bibliotheek. In 2013 zijn in achttien bibliotheken presentaties gegeven. De reacties hierop waren zeer positief. Presentaties en Beurzen De ZieZo-beurs is dé beurs voor mensen met een visuele beperking. Stichting Aangepast Lezen was aanwezig met een stand en een dagelijkse presentatie over de digitale dienstverlening. Aangepast Lezen was ook vertegenwoordigd op alle Regionale Hulpmiddelen Beurzen die werden aangeboden en op de landelijke MD-dag. Daarnaast was SAL in 2013 voor het eerst vertegenwoordigd op de tweejaarlijkse Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT), de grootste vakbeurs voor professionals in het PO, VO en MBO. Tijdens die beurs zijn er vele nieuwe contacten gelegd. Deelname zal dan ook een vervolg krijgen in 2015. Acties De eerste week van februari 2013 was het Poëzieweek. Gedurende deze week was het poëziegeschenk van de hand van Anne Enquist, Een kooi van klank, voor lezers van SAL aan te vragen. Tijdens de Boekenweek werd met hulp van de CPNB een gesproken versie van het Boekenweekgeschenk De verrekijker van Kees van Kooten aangeboden. In 2013 werd voor de tweede keer het Kinderboekenweekgeschenk aangeboden aan de klanten.

17

Op donderdag 5 september 2013 ontving Koning Willem-Alexander het eerste exemplaar van het Droomboek op Paleis Het Loo in Apeldoorn. Daarna is het boek gratis beschikbaar voor ieder huishouden in ons Koninkrijk, dus voor de klanten van Aangepast Lezen ook in aangepaste leesvorm, mogelijk gemaakt door CBB. De CPNB organiseerde van 1 november tot en met 30 november wederom Nederland Leest, de grote landelijke leescampagne van de openbare bibliotheek. Gedurende de campagneperiode konden klanten de gesproken versie van Erik of het klein insectenboek van Godfried Bomans aanvragen en behouden. Maatwerk Sinds jaar en dag maken klanten gebruik van de mogelijkheid om specifieke informatie om te laten zetten in een gewenste leesvorm. Onder meer de volgende zaken worden in productie genomen voor individuele aanvragers: brieven, handleidingen, vergaderstukken, losse krant- of tijdschriftartikelen en brochures. Om goed te kunnen participeren in leesclubs worden steeds meer aanvragen ingediend voor het omzetten van boekbesprekingen. Met het implementeren van een zogenaamde “Maatwerktool” kunnen opdrachten sneller en efficiënter uitgezet worden waardoor SAL de klant beter kan informeren en bedienen. In 2013 ontving maatwerk 691 aanvragen. De lezers krijgen de aangevraagde documentatie in de gewenste leesvorm doorgaans binnen twee weken thuisgestuurd. Reliëfwerk In 2012 is een begin gemaakt met het vernieuwen van de catalogus reliëfkaarten. Deze heeft in 2013 een centrale plaats op de website gekregen. Met deze online catalogus kan men niet alleen veel beter en gerichter in de collectie zoeken, maar ook een bestelling of een productieverzoek doorvoeren. Reliëfwerk had 241 aanvragen in 2013.

18

De dienstverlening in cijfers Klanten Het totaal aantal klanten is in 2013 t.o.v. van 2012 met 1.927 toegenomen. Dit is een toename van 6%. De groei van het aantal klanten is te danken aan een aantal factoren: Vanaf mei 2013 is in goed overleg met de ketenpartners het bestaande marketingbeleid geïntensiveerd en op een aantal punten verbeterd. Deze hebben vooral betrekking op de zichtbaarheid van SAL in het algemeen en de dienstverlening in het bijzonder. Eind 2013 is de website voor de jeugd Superboek.nl gelanceerd. Direct vanaf de lancering heeft dit tot nieuwe inschrijvingen geleid. Dit verklaart ook voor een deel de toename van het aantal klanten met dyslexie. Het aantal jeugdleden tot en met 17 jaar met dyslexie steeg met 22%. De dienstverlening, en de ondersteuning daarvan, richting openbare bibliotheken is verder geïntensiveerd. Dit heeft geresulteerd in een toename van 27% ten opzichte van 2012 in het aantal ingeschreven instellingen, waarvan het merendeel bibliotheken. Het aantal abonnees op kranten en tijdschriften vertoont al over een aantal jaren een licht dalende trend. Deze zet zich door in 2013. Deze trend valt ook waar te nemen in de reguliere markt en valt ook deels hierdoor te verklaren. Uitleningen Gesproken boeken Er vindt een gestage toename plaats van het aantal klanten dat een registratie heeft voor de digitale dienstverlening. Klanten worden actief geholpen om de overstap te maken en zo hun zelfredzaamheid te vergroten. Mede door dit beleid is er sprake van een toename van het aantal uitleningen via stream, 101% t.o.v. 2012. Deze toename verklaart slechts gedeeltelijk de afname in het aantal uitgeleende cd’s, -6% t.o.v. 2012, want de toename van het aantal uitleningen via stream is absoluut gezien minder groot dan de afname van het aantal uitgeleende cd’s. De afname van het aantal cd’s heeft er ook mee te maken dat mensen meer gebruik maken van de online catalogus en er minder sprake is van genrelezers. Deze groep krijgt automatisch nieuwe boeken aangeleverd. Brailleboeken Het aantal uitleningen van de brailleboeken is met 8% licht gedaald. Of deze daling zich zal doorzetten en wat daar de oorzaken van zijn, zal door de Stichting nauwlettend worden gemonitord. Kranten en tijdschriften Ook bij de uitlevering van kranten en tijdschriften valt een flinke toename in het aantal streams waar te nemen, 40% ten opzichte van 2012. Net als bij de gesproken boeken speelt hier de Daisylezer-app een belangrijke rol.

19

De onderstaande tabel geeft de kengetallen over 2010 t/m 2013 weer. 2010

2011

2012

2013

Totaal aantal klanten

31.035

29.115

29.832

31.759

klanten

30.477

28.620

29.330

31.120

558

495

502

639

1.440

1.479

1.505

1.586

29.673

27.716

27.952

29.685

5.016

4.749

4.491

4.187

instellingen Aantal diensten brailleboeken gesproken boeken kranten en tijdschriften

2013 1.253 Braillelezers 1.586

Gesproken boeklezers 29.685

672

Abonnees K&T 4.187

617

3.305

Klanten Geslacht vrouw

18.625

17.829

18.063

18.741

man

11.852

10.791

11.267

12.379

17.715

16.747

17.028

17.228

dyslecten

8.041

7.133

8.023

9.733

overig*

2.488

3.355

2.277

2.349

onbekend

2.233

1.385

2.002

1.810

4.637

4.354

4.721

5.777

11.000

10.330

10.690

11.459

senioren (65-79 jaar)

5.461

5.128

5.081

5.178

senioren plus (80 jaar en ouder)

9.379

8.808

8.838

8.707

Leesbeperking visueel gehandicapten

Leeftijd jeugd (t/m 17 jaar) volwassen (18-64 jaar)

20

Collectie

2010

2011

2012

2013

braille

9.064

9.901

10.733

11.544

62.813

64.456

66.231

68.116

1.067.437

1.064.071

1.054.090

994.350

8.648

15.284

42.508

85.349

1.076.085

1.079.355

1.096.598

1.079.699

7.148

7.293

6.990

6.458

Daisy

282.988

272.566

254.025

235.117

stream

11.737

25.554

34.656

48.511

294.725

298.120

288.681

283.628

168.086

142.995

100.260

Niet beschikbaar****

53.149

59.698

83.300

idem

aangepastlezen.nl****

275.941

Idem

waarvan online catalogus

253.335

Idem

gesproken Uitleningen Gesproken boeken Daisy stream** totaal gesproken boeken Braille totaal brailleboeken Kranten en tijdschriften

totaal kranten & tijdschriften Unieke bezoekers websites aangepastlezen.nl*** waarvan online catalogus Totale bezoekers websites

Maatwerk totaal aantal opdrachten

889

958

976

691

waarvan braille

476

525

589

385

waarvan audio

385

355

311

258

23

66

70

40

5

12

6

8

totaal aantal opdrachten

302

208

248

221

door aantal unieke aanvragers

107

129

170

149

waarvan groteletter waarvan digitaal Opdrachten Reliëf

*Onder leesbeperking 'overig' vallen: Afasie, lichamelijke beperking, verstandelijke beperking, AD(H)D. ** Streaming cijfers. Tot en met 2010 werden ten onrechte het aantal beluisterde fragmenten meegenomen. Deze cijfers konden destijds niet gescheiden worden. Vanaf 2011 is dat door aanpassing in streaming programmatuur wel mogelijk. Sindsdien zijn de aantallen opgenomen onder 'totaal uitleningen'. *** In 2011 en 2012 zijn er minder unieke bezoekers van de website geregistreerd t.o.v. 2010. Deze daling valt te verklaren uit het feit dat het online catalogus deel van de website in een minder aantal klikken, of door direct in te loggen te bezoeken is. **** Wegens een probleem in de registratie als gevolg van de cookie wetgeving niet beschikbaar. NB: Inmiddels is de cookie wetgeving aangepast en worden er weer webstatistieken bijgehouden. De webstatistieken over de laatste twee maanden van 2013 vertonen de trends die in de voorgaande jaren al zichtbaar waren: een toename van het gebruik van de online catalogusomgeving, zoals ook blijkt uit de toename van het aantal streams.

21

6. Dedicon Dedicon produceert boeken, kranten en tijdschriften en levert deze in opdracht van Stichting Aangepast Lezen (SAL) rechtstreeks aan de klanten. Bovendien zorgt Dedicon voor veilige opslag en back-up van de bestanden. Dedicon voert ook in opdracht van het SIOB onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten uit. Het SIOB sluit ieder jaar een prestatieovereenkomst met Dedicon, welke aansluit op de beleidslijn uit de meerjarige raamovereenkomst 2013-2016. In de prestatieovereenkomst zijn technische (product-/dienst-)specificaties, productiefrequenties en –aantallen, distributiebeleid en collectiebeleid vastgelegd. (Re-)productie aantallen zijn gekwantificeerd door prijs x hoeveelheid. Prestatiecontract In het prestatiecontract voor 2013 heeft het SIOB op een aantal deelgebieden prestaties met Dedicon afgesproken. Op de deelgebieden van productie en distributie zijn kostprijzen overeengekomen en vindt een afrekening plaats op basis van een zogenaamde Price (P) x Quantity (Q) berekening. Voor een aantal andere deelgebieden zijn zogenaamde lumpsum vergoedingen afgesproken, met name voor de benodigde IT support voor de website van SAL en de back-up systemen waarmee de steeds groter wordende collectie van audio en braille boeken veilig gesteld kan worden Sinds1 juli 2012 is de maximale reguliere productie-doorlooptijd van een gesproken boek teruggedrongen van 12 naar 9 maanden. Via een prioriteitsaanduiding wordt het afronden van een productie binnen een termijn van 3, 6 of 9 maanden gerealiseerd. Hierdoor zijn populaire (toptien)titels ook voor de klanten van SAL redelijk snel beschikbaar. Voor braille geldt een doorlooptijd van maximaal 3 maanden. Projecten 2013 Het SIOB stelt jaarlijks een budget aan Dedicon ter beschikking voor het uitvoeren van onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten. In overleg met Dedicon en SAL is bepaald dat het budget bestemd is voor projecten die zowel de producten als de dienstverlening van SAL en van de Openbare Bibliotheken op het gebied van aangepast lezen innoveren en verbeteren. De keuze van de hierna volgende projecten werd voorbereid met inbreng van de Lezersraad en belangenorganisaties beoordeeld en vervolgens vastgesteld door het SIOB. Benutting tekst naar spraak (TNS) voor nieuwe SAL-diensten In vervolg op het innovatieproject synthetische stemmen (zie ook pagina 13) is de doelstelling van het project Tekst naar Spraak Kranten & Tijdschriften het verbreden en actualiseren van de collectie door de inzet van Tekst naar Spraak technologie (spraaksynthese). Door de inzet hiervan is de productiecapaciteit uit te breiden tegen relatief lage kosten, waardoor bijvoorbeeld het volume aan titels kan worden opgehoogd, terwijl ook de levertijd van gesproken producties aanzienlijk bekort kan worden. Het aanbod van artikelen uit van kranten en tijdschriften kan veel ruimer worden. Er is bij Dedicon een nieuwe conversiestraat ingericht die geschikt is voor de nieuwe Dedicon/Cereproc stemmen die werden ontwikkeld uit het innovatiebudget. Deze productieomgeving zal naar verwachting een capaciteit hebben van 10-20 boeken/tijdschriften per dag. In 2013 is bij SAL een testomgeving voorbereid waarop in 2014 een aantal producten voorgelezen door synthetische stem getest zal worden: www.computerstemmen.nl

22

Daarbij zal tevens onderzocht worden of via crowdsourcing, d.w.z. via de inzet van de lezers van deze producten, de uitspraak van een aantal woorden of constructies verbeterd kan worden. Ontwikkeling Hybride Boekdiensten Hybride boeken bieden voordelen voor de doelgroep van aangepast lezen. De tekst van het audio boek wordt doorzoekbaar op woorden en ook de spelling (voor het woordbeeld) kan worden opgezocht. Het met de voorgelezen tekst meelopen van een zogenaamde karaokebalk op het beeldscherm betekent voor het dyslectische deel van de doelgroep een stimulans om het boek uit te lezen. Een meelopende gekleurde balk maakt dat zij makkelijker een vast leestempo kunnen aanhouden, bij de tekst blijven en minder snel vermoeid worden. Het balkje helpt hen ook om niet steeds weer op te moeten zoeken waar ze waren gebleven in de tekst. In de aanloopfase van project HYBO werd al snel duidelijk dat dit nieuwe product en deze nieuwe manier van lezen om diverse redenen nog niet productierijp was. Via de testomgeving wordt in 2014 vervolg aan dit project gegeven. Proefportaal De web-omgeving www.proefportaal.nl geeft de gebruikers de mogelijkheid producten uit te proberen en hen te vragen om hun ervaring en reactie te geven. Dit is waardevol voor het optimaliseren van interne processen. Een product kan verder verbeterd en ontwikkeld worden voordat het daadwerkelijk overgedragen wordt aan de staande dienstverlening bij SAL. Eind november 2013 waren de volgende 4 nieuwe producten via de Proefportaal-site leverbaar: Fysieke producten: Voelboekjes (25 titels) en Jumboprint (40 titels) Digitale producten: Hybride boeken/Lezen voor de lijst (30 titels) en Audioboeken met synthetische stem (100 titels)

23

Benutting van eBooks / ePubs voor de doelgroep Er verschijnen nu in Nederland ongeveer 10.000 nieuwe eBook-uitgaven per jaar en dat aantal groeit snel. Het CB (voorheen Centraal Boekhuis) beschikt over deze eBooks namens de uitgevers. Met het NUV zijn gesprekken gevoerd om Dedicon ook toegang te laten krijgen tot de ePubbestanden van deze titels, om aangepast lezen versies te produceren. Dit heeft geresulteerd in een positieve aanbeveling van het NUV aan de uitgevers, die nog wel ieder hun toestemming moeten geven. De aansluiting op het CB wordt begin 2014 gerealiseerd. De productie van nieuwe brailletitels gebaseerd op de van het CB binnengehaalde eBooks zal naar verwachting resulteren in een hogere kwaliteit Braille. Landelijke Uitrol Aanvragen Gesproken Boek De doelstelling van het project Aanvragen gesproken boek (AGB) is vergroten van het bereik van aangepast lezen via de Openbare Bibliotheek. Met het laagdrempelig aanbieden van de volledige collectie gesproken boeken via de openbare bibliotheken wordt een nieuwe doelgroep gebruikers van gesproken boeken aangeboord. Tot de doelgroep behoren mensen met een zich ontwikkelende leesbeperking (veelal ouderen) en dyslectici (veelal jongeren). Daarnaast is deze uitrol een eerste en belangrijke stap in het uiteindelijk beschikbaar stellen van alle aangepast lezen diensten binnen de landelijke infrastructuur van de Openbare Bibliotheek, conform het Innovatieplan Aangepast Lezen 2013-2016. Dit project is een vervolg op de AGB pilot die plaatsvond in 2012/3. In 2013 is besloten tot het voorbereiding van een landelijke uitrol van de AGB dienst. Hiermee wordt tevens het belangrijkste deel van het Innovatieplan Aangepast Lezen 20132016 uitgevoerd. De wensen voor de uitrol zijn in kaart gebracht en er is een start gemaakt met het Functioneel Ontwerp. Het project wordt na de zomer van 2014 opgeleverd (zie ook pagina 10). Uitbreiding online diensten van Aangepast Lezen met download De doelstelling was om de distributievormen in 2013 uit te breiden met een download mogelijkheid, zodat alle gesproken titels die als een online stream te beluisteren zijn, ook lokaal en offline beluisterd kunnen worden. De beoogde downloadmogelijkheden zijn gerealiseerd. Binnen de website van Aangepast Lezen is de mogelijkheid geïmplementeerd om zowel gesproken boektitels als Hoorspelen als Kranten en Tijdschriften op de computer te kunnen downloaden. Ook binnen de Daisylezer App, de Plex Talk Linio en de Webbox2 is downloaden nu mogelijk. Digitale TV als distributiekanaal voor aangepast lezen In dit project is onderzocht in hoeverre de televisie zich leent om gesproken boeken te lezen. Hierbij is niet alleen onderzocht of de televisie geschikt is om gesproken boeken te lezen, maar is ook gekeken naar het gebruiksgemak van de televisie in vergelijking met bestaande gangbare apparaten. Het onderzoek was gericht op de doelgroep van mensen van 50 tot 75 jaar met een beginnende leesbeperking. Het project heeft het volgende uitgewezen: -De doelgroep is steeds vaker online en gebruikt relatief vaak een tablet. -De helft van de huishoudens heeft interactieve televisie, maar het internet gebruik is beperkt door laag gebruiksgemak van televisie. -De beste optie om boeken te lezen op televisie is een voorgeïnstalleerde HDMI-stick. Op basis van de resultaten van het onderzoek werd geconcludeerd dat televisie vooralsnog niet opweegt tegen concurrerende alternatieven. Later aanhaken op (door)ontwikkeling Android-app is mogelijk. Besloten is op korte termijn – geen verdere actie te ondernemen om gesproken boeken te distribueren via de televisie.

24

Projecten gestart in 2012 Er zijn twee projecten uit 2012 die in 2013 zijn afgerond. Pilot Aanvragen Gesproken Boek Een pilotproject in drie openbare bibliotheken (Amsterdam, Groningen en Deventer), waarbij de in de openbare bibliotheek geregistreerde klanten met een leesbeperking door middel van een themapagina via de NBC gesproken boeken konden lenen. Alle vooraf vastgestelde doelstellingen zijn ruimschoots gehaald, waarna is besloten tot het project AGB landelijke uitrol. De Daisy XML reader voor Elektronische Kranten en Tijdschriften en de bijbehorende App Doel was de ontwikkeling van een geheel nieuw Leesprogramma dat overweg kan met lectuurtitels in het Daisy XML-formaat. Daarnaast voor de Elektronische Kranten en Tijdschriften (EKT) een ontwikkeling van een EKT Reader App, die het mogelijk maakt dat blinde en slechtziende personen elektronische kranten en tijdschriften op een iPad of een Androïd tablet kunnen lezen. Het is niet gelukt een probleemloos werkende Daisy XML reader voor alle typen browsers en screenreaders op te leveren. Noch is er een probleemloos werkende app voor het lezen van EKT op mobiele platforms. Tijdens de testfase met een prototype bleek onder meer dat de screenreader SuperNova, die door een groot deel van de EKT-gebruikers gebruikt wordt, niet compatibel was. Hierdoor kon ook de app (nog) niet ontwikkeld worden. Als afsluiting van het project is er een overzicht gemaakt van 6 scenario’s hoe het project een vervolg kan krijgen.

25

Dedicon productiecijfers Dedicon produceerde, reproduceerde en distribueerde in 2013 audio, braille en digitale boeken, tijdschriften en kranten. Ook werd verenigingswerk en voelbare tekeningen en reliëfkaarten geproduceerd. Met een extra inkoopbudget werden bestaande titels ingekocht bij collega producenten, vooral bij Luisterpunt en de RNIB Aan collectie toegevoegde titels (Producties) productie audio algemene lectuur inkoop audio algemene lectuur totaal toegevoegd aan collectie

minuten minuten minuten

647.863 149.320 797.183

(1105 titels) ( 221 titels) (1326 titels)

naar braille omgezet en toegevoegd

zwartdrukpagina’s

219.237

( 757 titels)

kranten en tijdschriften audio kranten tijdschriften journalistieke bladen

minuten minuten minuten

183.942 196.917 17.511

(1250 edities) (1278 edities) ( 158 edities)

11.208 712

(37 kranten) (35 tijdschrift)

kranten en tijdschriften digitaal (EKT) edities edities reliëfwerk

mallen revisie mallen tekeningen

52 0 58

Uitgeleverde exemplaren (Reproducties) braille

braillepagina’s

4.207.488

audio boeken

cd roms

1.017.291

audio kranten en tijdschriften

cd roms

234.349

streams van audiotitels

titels

streams van k&t periodieken

periodieken

reliëfafdrukken

klassiek twin vision swellpaper druk

32.262 3.303 378 824 82

26

7. CBB CBB produceert boeken en tijdschriften en levert die aan voor de collectie. Na evaluatie van de oude overeenkomst, en het vaststellen van de randvoorwaarden hebben het SIOB en CBB eind 2012 een meerjaren-prestatieovereenkomst afgesloten voor 20132016. Deze periode komt overeen met de cultuurperiode. CBB productiecijfers In 2013 verzorgde de CBB de productie van gesproken boeken algemene lectuur en de productie, reproductie en distributie van tijdschriften, maatwerk en verenigingsdrukwerk. CBB heeft een extra bijdrage ontvangen voor het mede realiseren van de grotere keuze in en hogere productie van brailletitels. Minder vraag naar Maatwerk heeft er toe geleid dat er in 2013 budget is overgeheveld waarmee extra brailleboeken zijn geproduceerd. De verdere activiteiten zijn uitgevoerd conform prestatiecontract. Algemene lectuur productie audio braille

minuten pagina’s

280.045 35.971

Kranten en tijdschriften productie audio braille grote letter

minuten pagina’s pagina’s

45.120 166.055 29.661

reproductie audio braille grote letter

minuten pagina’s pagina’s

17.852 3.310.775 313.684

Maatwerk productie audio braille grote letter

minuten pagina’s pagina’s

15.780 24.598 1.723

reproductie audio braille grote letter

cd roms pagina’s pagina’s

523 100.742 1.788

(537 titels) ( 62 titels)

27

8. Vrijwilligers CBB, Dedicon en SAL maken voor uiteenlopende activiteiten gebruik van vrijwilligers. In 2013 werkten voor de organisaties onderstaand aantal vrijwilligers: CBB Dedicon Stichting Aangepast Lezen Totaal

262 173 44 ---479 personen

De vrijwilligersbijdrage van € 58.000, - is naar rato verdeeld over de instellingen. De CBB zet vrijwilligers in voor redactiewerkzaamheden, voorlichtingsactiviteiten en voor de productie van lectuur in de verschillende leesvormen. Bij Dedicon worden de vrijwilligers vooral ingezet voor de productie van audioboeken. Zij lezen boeken voor in de studio’s, na geselecteerd te zijn op stemkwaliteit en voordracht. Deze kwaliteiten zijn belangrijk bij het voorlezen van algemene lectuur en van kranten en tijdschriften. SAL beschikt over een eigen (bescheiden) netwerk van vrijwilligers die over het land verspreid onder aanvoering van provinciale coördinatoren oudere en aan huis gebonden lezers wegwijs maken in het aangepast lezen. De coördinatie wordt uitgevoerd door het Hoofd Publieksdiensten.

28

9. Uitrol openbare bibliotheken Subsidies De afgelopen jaren zijn belangrijke stappen gezet als het gaat om de integratie van aangepast lezen in het openbaar bibliotheekwerk. Er is een aantal zeer actieve PSO’s en bibliotheken die mede met behulp van de subsidie het aangepast lezen integreren in hun dienstverlening. Ouderen en dyslectici worden meer in beleidsplannen als belangrijke doelgroepen gedefinieerd. Over de afgelopen jaren maakten 540 bibliotheekvestigingen en alle PSO’s gebruik van de mogelijkheid om met een bijdrage van het SIOB een aanbod voor aangepast lezen te realiseren. In deze bibliotheken is informatie en materiaal aanwezig voor een eerste kennismaking met de aangepaste dienstverlening. In 2013 is voor het eerst de mogelijkheid geboden om een vervolgsubsidie aan te vragen. 42 basisbibliotheken hebben hiervan gebruik gemaakt en 7 bibliotheken hebben een startsubsidie aangevraagd. De vervolgsubsidie dient om de dienstverlening van aangepast lezen verder uit te bouwen De subsidies worden in het bijzonder ingezet voor marketingactiviteiten, deskundigheidsbevordering van medewerkers en het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten over AL. Het project Aanvragen Gesproken Boek (zie ook pagina 10) zal naar verwachting de integratie van Aangepast Lezen in het openbaar bibliotheek versnellen. Klanten uit de doelgroep kunnen dan lid blijven van hun eigen bibliotheek en toch gebruik maken van de dienstverlening aangepast lezen. Dat maakt het belang voor de bibliotheek groter om actief de dienstverlening in te passen. Alle bibliotheken die een subsidie ontvingen vullen een evaluatieformulier in. Enkele reacties hieruit: “Deze dienstverlening gaat goed geborgd worden binnen onze nieuwe organisatie omdat wij van nut en noodzaak overtuigd zijn.” “We blijven de eigen medewerkers voorzien van informatie over AL zodat men in ieder geval de doorverwijsfunctie goed kan vervullen.” “Er zou vanuit het SIOB een landelijke campagne gevoerd moeten worden voor deze landelijke dienst met verwijzing naar de lokale bibliotheek.” “We zijn u zeer erkentelijk voor het beschikbaar gestelde budget. Op deze manier kunnen wij de dienstverlening voor mensen met een beperking beter voor het voetlicht brengen.” Samenwerkingsconvenant Stichting Aangepast Lezen Sinds november 2012 kunnen bibliotheken met SAL een samenwerkingsconvenant sluiten waarbij ze een wisselcollectie Daisy-roms ontvangen. Deze Daisy-roms kunnen ter kennismaking worden meegegeven aan geïnteresseerde klanten. Wil de klant meer weten naar aanleiding van deze kennismaking, dan kan de klant gedurende drie maanden op proef worden ingeschreven voor de volledige dienstverlening van Aangepast Lezen. SAL voorziet de deelnemende bibliotheek van deskundigheidsbevordering en promotiemateriaal. Bibliotheken die het convenant aangaan, dragen er zorg voor dat de dienstverlening zichtbaar is in de fysieke en digitale bibliotheek. Dat medewerkers de workshop Aangepast Lezen volgen en dat er naast het aanbod van de zichtcollectie Daisy-roms, ook een aanbod is aan grootletterboeken, zodat het complete plaatje wordt aangeboden. Deze meer uitgewerkte vorm van samenwerking maakt het ook voor bibliotheken mogelijk om hun maatschappelijke meerwaarde nog zichtbaarder te maken. Eind 2013 hebben totaal 48 bibliotheken een samenwerkingsconvenant afgesloten.

29

10. Lezersraad

De Lezersraad is een gezamenlijk adviesorgaan van het SIOB en Stichting Aangepast Lezen (SAL). Zij heeft als doel actief en deskundig bij te dragen aan het borgen en waar mogelijk verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking. De leden van de Lezersraad nemen op persoonlijke titel zitting in de Raad. Zij onderhouden actief contact met de doelgroep. Als geheel zal de Lezersraad zich niet richten op de belangen van een individuele lezer Er is afgesproken dat het SIOB, SAL en de Lezersraad elkaar vroegtijdig betrekken bij de te nemen besluiten, rekening houdend met ieders verantwoordelijkheid. De samenwerking met de Lezersraad verloopt prettig, transparant en constructief. Door persoonlijke omstandigheden hebben drie leden van de raad hun lidmaatschap moeten beëindigen. Eind 2013 zijn drie nieuwe leden aangesteld. Het activiteitenoverzicht van de Lezersraad is te vinden in het Jaarverslag van de Lezersraad, op te vragen bij de secretaris, email [email protected] De Lezersraad heeft advies uitgebracht over het opnemen in de catalogus van Aangepast Lezen, van gesproken relatiemagazines die Dedicon in opdracht van derden maakt. Dit advies wordt opgevolgd. De Lezersraad volgt nauwgezet de kwaliteit van de brailleproducties, waarvoor bij Dedicon een verbeterplan is ingezet. SAL is eind december gekomen met een voorgenomen herziening van het collectiebeleid Kranten en Tijdschriften. De Lezersraad heeft over deze herziening opmerkingen gemaakt en een advies uitgebracht. De raad is actief betrokken geweest bij de opzet van het niet-gebruikersonderzoek dat in opdracht van het SIOB wordt uitgevoerd. Het advies van de Lezersraad om bij het onderzoek Low vision te betrekken is opgevolgd. Low vision staat in de keten aan het begin en juist daar valt veel te winnen als het gaat om aangepast lezen onder de aandacht te brengen bij potentieel nieuwe klanten. De raad heeft het SIOB positief geadviseerd een onderzoek te laten uitvoeren naar de wenselijkheid van een contributie. Informeel overleg In het kader van de lezersinbreng is door het SIOB met de diverse partijen in het veld (m.n. Stichting Aangepast Lezen, Lezersraad, Dedicon, Vereniging voor leesgehandicapten en de Oogvereniging) afgesproken dat er minstens twee keer per jaar ook een breed Informeel Overleg plaatsvindt, met wisselende deelnemers naar gelang het onderwerp. In juli vond een brainstorm plaats over de aanpak van het door het SIOB voorgenomen onderzoek naar niet-gebruikers van de dienstverlening. Hierbij waren o.a. vertegenwoordigers van Visio en Bartimeus aanwezig die hun medewerking aan het onderzoek toezegden. Het onderzoek is eind 2013 van start gegaan en wordt in juni 2014 afgerond. Het tweede informeel overleg vond plaats in september. Tijdens dit overleg presenteerden de Processpecialisten de uitkomsten van hun onderzoek naar de klantbeleving bij de keten aangepast lezen. Zij gingen hierna met alle aanwezigen in gesprek over de uitkomsten en mogelijke verbeteringen in de keten. In 2014 wordt hier een vervolg aan gegeven. 30

11. Financieel overzicht Omschrijving

Realisatie 2013 Begroot 2013 Realisatie 2012

Loketfunctie

1.600.836

1.537.865

€ 1.596.240

Productie algemene lectuur Productie kranten

3.239.059 2.309.285

2.747.976 2.148.759

€ 2.946.559 € 2.192.285

116.186

114.705

€ 122.179

72.174

122.024

€ 127.732

230.069 1.890.407

139.561 2.505.696

€ 148.080 € 2.677.608

470.706

529.762

€ 643.853

1.083.705

523.446

€ 616.924

€ 11.012.427

€ 10.369.794

€ 11.071.460

Maatwerk Verenigingsdrukwerk Reliëf Opslag/distributie Integratiebudget Overige posten Totaal

Toelichting SAL Naast verstrekking van subsidie voor kernactiviteiten van SAL zijn er niet begrote kosten gemaakt voor het tweede deel van project Jeugd en voor loon-prijsbijstelling voor gesubsidieerde activiteiten. De loon-prijsbijstelling is verrekend met ontvangen gelden van OCW. Prestatiecontract Dedicon In 2013 is meer duidelijkheid gekomen over het btw-regime voor diverse uitvoeringsactiviteiten. Het deel van de financiële bijdrage dat teveel is ontvangen, is opnieuw bestemd. Zo wordt in de periode 2013-2014 € 405.000 incidenteel ingezet voor activiteiten in het kader van de dienstverlening voor blinden- en slechtzienden en anderen die in hun leesvermogen zijn beperkt. Specifieker gaat het om verbetering van de kwaliteit van braille, innovatie van het productieproces en de productie van brailleboeken. Prestatiecontract CBB Minder vraag naar maatwerk heeft ertoe geleid dat € 50.000 is ingezet voor de productie van extra brailleboeken. Integratiebudget/overige posten € 145.000 van het integratiebudget is geoormerkt voor het project Uitrol Aanvragen Gesproken Boeken en € 25.000 is geoormerkt voor het project Ketenonderzoek. Het restantbudget is niet volledig benut vanwege het achterblijven van subsidieaanvragen voor diensten/producten voor aangepast lezenden in Openbare Bibliotheken. Er zijn onvoorziene kosten gemaakt voor promotie van Kees Komma en de boekenbende, de pilot Makkelijk Lezen Plein in de openbare bibliotheek Den Bosch en de ontwikkeling van voelboekjes. De onvoorziene kosten bedragen ruim € 39.000. Uit het Integratiebudget is ook het onderzoek Strategische toekomstverkenning gefinancierd. Het onderzoeksrapport is opgeleverd. Voor samenstelling van de Lezersraad is eind 2012 een reservering gevormd, waarvan het restant in 2013 is vrijgevallen. Hiernaast zijn er kosten gemaakt voor onkostenvergoedingen aan betrokkenen.

31

32

Lijst van namen, begrippen en afkortingen Stichting Bibliotheek.nl

B.nl bouwt de landelijke digitale bibliotheek en ondersteunt bibliotheken bij de aansluiting op de infrastructuur

CBB

Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden en producent van aangepaste lectuur.

Dedicon

Hoofdproducent van aangepaste lectuur en tevens verantwoordelijk voor de functie studielectuur voor mensen met een leesbeperking in opdracht van het Ministerie van OCW.

Lezersraad

Uit lezers samengesteld adviesorgaan dat is ingesteld ten behoeve van de lezersinbreng.

Het SIOB

Sectorinstituut Openbare Bibliotheken. Regievoerder en eindverantwoordelijk voor de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking.

Stichting Aangepast Lezen Landelijk klantencontact voor de algemene lectuurvoorziening voor mensen met een leesbeperking. Oogvereniging

Belangenvereniging van mensen met een visuele beperking, oogaandoening of doofblindheid.

VOB

Vereniging van Openbare Bibliotheken in Nederland.

Vereniging van leesgehandicapten

Belangenvereniging van mensen met een leesbeperking.

Maatwerk Het omzetten in aangepaste leesvorm van teksten voor persoonlijk gebruik, zoals: brieven, handleidingen, vergaderstukken, artikelen tijdschriften, brochures, verslagen, recepten, nieuwsbrief/bulletin en facturen. Reliëfwerk Topografische (land)kaarten, situatietekeningen en plattegronden, waarop de informatie zó is weergegeven dat elementen voelbaar zijn en dus op een tactiele (aftastbare) wijze kunnen worden onderscheiden. Streaming Een techniek waarbij audio/video via een digitaal netwerk beluisterd en bekeken kan worden. De digitale gegevens worden in gedeelten verstuurd. Vanaf het moment dat de eerste data arriveren start de audio/video en wordt in real time afgespeeld. Download In tegenstelling tot de streamingtechniek, wordt hierbij eerst het gehele document opgeslagen op de eigen computer of daisyspeler alvorens het kan worden afgespeeld.

33

Meer informatie Stichting Aangepast Lezen www.aangepastlezen.nl www.superboek.nl Dedicon www.Dedicon.nl CBB www.CBB.nl Lezersraad Aangepast Lezen www.aangepastlezen.nl/home/over-aangepast-lezen/lezersraad Rapport toekomstvisie Aangepast lezen www.siob.nl/media/documents/Toekomst_AangepasteLeesvormen2025-def.pdf Onderzoek Aangepast Lezen www.siob.nl/thema-s/onderzoek-aangepast-lezen/item2411 Jeugdplan www.siob.nl/thema-s/jeugdplan/item1613 Kees Komma www.youtube.com/watch?v=oiD8b2k4PUk#t=35 (trailer) www.keeskomma.nl (spel voor de pc) En gratis verkrijgbaar in App Store en Google Play. Yoleo www.yoleo.nl/ En gratis verkrijgbaar in de App store.

Meer weten? Neem contact op met Marja Geevers [email protected]

34