JAARVERSLAG 2015 BETROUWBAAR BIO: TOEZICHT IN 2015

JAARVERSLAG 2015

BETROUWBAAR BIO: TOEZICHT IN 2015

JAARVERSLAG 2015

BETROUWBAAR BIO: TOEZICHT IN 2015

VOORWOORD Geachte lezer, Voor u ligt het jaarverslag 2015 van Skal

borgen. De doelstelling achter de bio-

Biocontrole.

wetgeving is een duurzame ontwikkeling van de biologische productie waarbij het

Ook 2015 was weer een jaar van flinke

vertrouwen van de consument wordt

groei, het vijfde jaar op rij. De omzet van

verzekerd. Deze ontwikkeling is mogelijk

biologische producten neemt nog steeds

dankzij aantoonbare betrouwbaarheid

toe, zowel in Nederland als wereldwijd.

van de biologische producten. Zo toonde

De Nederlandse biologische sector is

Skal in 2015 via een steekproef aan dat het

inmiddels doorgegroeid naar bijna

onderzochte biologische varkensvlees geen

3.800 gecertificeerde bedrijven.

residuen van antibiotica bevatte.

Ook de complexiteit in de biologische handelsstromen neemt toe. Biologisch

De groeiende biologische sector betekende

voedsel gaat op papier en fysiek de hele

voor Skal hogere inspectieaantallen. In 2015

wereld over. Door toenemende biologische

zijn meer dan 5.100 inspecties uitgevoerd,

productie en handelsdynamiek zijn ketens

5% meer dan in 2014. Alle biologische

steeds complexer. Internationaal

bedrijven die in Nederland gevestigd zijn,

ketenonderzoek en toezicht op de import

zijn dan ook tenminste één keer geïnspec-

maakt dan ook eens steeds belangrijker

teerd. Uit de inspecties blijkt dat het

deel uit van het werk van Skal.

overgrote deel van de bio-bedrijven ook in 2015 voldeed aan de wettelijke

Consumenten willen kunnen vertrouwen

voorschriften; het aantal kritieke

op hun biologische voedsel. Het Europese

afwijkingen* is afgenomen ten opzichte

biologische keurmerk en het uitgebreide

van 2014. Maar ook is in 2015 gebleken

internationale controlesysteem dat

dat veel lichte afwijkingen uit 2014 niet

daarachter zit, moeten dit vertrouwen

op tijd zijn hersteld; ondanks alle

2 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · VOORWOORD

communicatieinspanningen van Skal om

Skal zal zich ook in 2016 weer volop inzetten

bedrijven te attenderen op het belang van

voor een betrouwbaar biologisch product!

tijdig herstel. Bij deze afwijkingen is de bio-status van het product overigens niet

Namens bestuur, directie en medewerkers

in het geding. Bio-bedrijven zullen in 2016

van Skal Biocontrole,

er meer op moeten letten de geconstateerde afwijkingen te herstellen. De wetgeving

Rob Dortland

stelt zeer hoge eisen aan biologische

Voorzitter

bedrijven en derhalve ook aan het toezicht van Skal. Van biologische bedrijven wordt verwacht dat ze de regels aantoonbaar naleven. Dat is waar de Skal-inspecteur op toetst, zowel tijdens de aangekondigde als tijdens de onaangekondigde inspecties. De verwachting is dat het totale aantal geregistreerde bedrijven ook in 2016 weer verder zal stijgen. Skal houdt daarom op voorhand rekening met meer dan 5.600 inspecties in 2016. Naar verwachting zullen daarvan 10% toelatingsonderzoeken zijn. De groeiende biologische sector betekent voor Skal ook investeren in de eigen mensen: dat doen we door aandacht, intensieve training en opleiding van (nieuwe) medewerkers.

* Zie hoofdstuk 3 voor een beschrijving van de soorten afwijkingen.

VOORWOORD · 3

JAARVERSLAG 2013

INHOUD Voorwoord

3

1. Over Skal Biocontrole

6

2. De biologische sector

10

3. Betrouwbaar bio in 2015: het traject van toezicht

20

4. Kosten en baten

36

5. Interne organisatie en bestuurszaken

38

6. Vooruitblik 2016

42

INHOUD · 5

1. OVER SKAL BIOCONTROLE Skal Biocontrole zet zich als

Het aantal biologische bedrijven in

voor aantoonbare betrouwbaarheid

toegenomen. Elk bedrijf dat biologische

onafhankelijk toezichthouder in

van biologische producten in Nederland. Biologische landbouw en voeding zijn wettelijk gedefinieerde begrippen en

het woord ‘biologisch’ is een wettelijk

beschermde term. De wetgeving is gericht op het behoud en de rechtvaardiging van het vertrouwen van de consument in

Nederland is de laatste jaren flink

producten wil produceren, verwerken, verpakken, importeren, verhandelen of opslaan moet hiervoor door Skal

gecertificeerd zijn. Alle bedrijven in de

keten dus, behalve winkels die verpakte producten rechtstreeks aan de eindconsument verkopen.

biologische producten. De aanduiding

Alle kosten van het toezicht worden

toegestaan op landbouwproducten en

de geregistreerde bedrijven.

“biologisch” is binnen de EU slechts

levensmiddelen wanneer deze aantoon-

gefinancierd uit de contributies van

baar voldoen aan de daarvoor geldende wettelijke eisen, vastgelegd in de

DE MISSIE VAN SKAL IS:

889/2008. Aantoonbaar biologisch wil

Skal houdt op doelmatige en

door een EU-erkende controle-instantie.

naleving van de biologische

EU-Verordeningen nr. 834/2007, nr.

zeggen: gecontroleerd en gecertificeerd Skal vertaalt de regelgeving voor

Nederland naar een uitvoerbaar systeem

van toezicht. De Europese overheid bepaalt de regels, de bijna 3800 gecertificeerde bio-ondernemers leven deze na en wij controleren hierop.

6 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · OVER SKAL BIOCONTROLE

efficiënte wijze toezicht op de regelgeving en draagt daarmee bij aan de betrouwbaarheid

van de bio-sector. De organisatie is gevestigd in Zwolle.

Als een biologisch bedrijf voorverpakte

procedures. Ondernemers moeten

brengt, is gebruikt van het Europese

houden. Daarom besteden wij veel

consumentenproducten op de markt

keurmerk verplicht. Met de afgifte van dit

keurmerk maakt Skal de betrouwbaarheid van biologische producten zichtbaar voor afnemer en consument.

weten aan welke regels zij zich moeten aandacht aan algemene en individuele communicatie met de geregistreerde bedrijven.

• Inspecteren en certificeren:

het waarnemen en beoordelen

van het bedrijfsproces. Certificatie

is de uiteindelijke beslissing of een

onderneming met recht de aanduiding “biologisch” op de producten mag WAT DOET SKAL BIOCONTROLE?

voeren. Voldoet een onderneming

van Economische Zaken aangewezen

de onderneming het bio-certificaat.

In Nederland is Skal door het Ministerie om toezicht te houden op de naleving

aan de regelgeving dan ontvangt

van de EU-regelgeving voor biologische

• Handhaven: toezicht houden op de

Landbouwkwaliteitswetgeving. Skal

het moet, en soepel waar het kan.

productie. Dit is bepaald in de Nederlandse Biocontrole controleert en certificeert biologische landbouwbedrijven,

verwerkers, importeurs en handels- en

opslagbedrijven. Stichting Skal heeft de

status van een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). Een ZBO voert een overheidstaak uit en hoort bij de Rijksoverheid, maar is geen onderdeel van een ministerie. Skal voert geen private programma’s

naleving. Hierbij is Skal streng waar Voor een effectieve handhaving is het

belangrijk om goede antennes te hebben voor signalen uit de biologische sector en – breder – de samenleving. Skal

put uit externe bronnen zoals meldingen door bedrijven, controle-instanties uit

binnen- en buitenland en consumenten. KWALITEIT DOOR SAMENWERKING

uit.

De Skal-inspecteurs kunnen er niet altijd

Het toezicht van Skal bestaat uit de

aan de voorwaarden voldoet, dat zou de

volgende drie hoofdonderdelen:

• Informatievoorziening aan (potentieel) geregistreerden over regelgeving en

bij zijn om te controleren of de productie controle onbetaalbaar maken. Skal richt

zich daarom zoveel mogelijk op risicovolle onderdelen van de keten en streeft naar een maximale trefkans wat afwijkingen

OVER SKAL BIOCONTROLE · 7

betreft. Samenwerking met andere

Ook is de samenwerking tussen

van groot belang. Om de kwaliteit van

Opsporings Dienst) beschreven

toezichthouders en Douane is daarbij

het toezicht te versterken onderhoudt Skal contacten met andere toezichthouders

Skal-NVWA-IOD (Inlichtingen in het convenant.

zoals de Nederlandse Voedsel- en

Vanwege de toenemende internationale

stakeholders binnen de overheid en de

Skal groot belang aan samenwerking met

Warenautoriteit (NVWA) en met

bio-sector. In februari 2015 hebben Rob Dortland, voorzitter van het bestuur van Skal Biocontrole, en Harry Paul,

Inspecteur-generaal van de NVWA, een

geactualiseerde versie van het bestaande convenant tussen Skal en de NVWA getekend. Skal ziet alleen toe op de

biologische voeding, de NVWA ziet breder toe op voedselveiligheid en diergezondheid. De NVWA verschaft Skal onder

meer analyse-uitslagen die biologische

producten betreffen en, indien relevant,

handelsstroom van bio-producten hecht

andere Europese bio-controle-instanties. Dit krijgt vooral vorm in de vereniging European Organic Certifiers Council

(EOCC). Doel van de EOCC is dat controle

en certificering vanuit een breed gedragen en geharmoniseerd niveau plaats vinden. Skal is actief lid van de EOCC; in 2015 is intensief deelgenomen aan de Task

Force Risk Assessment van de EOCC.

De uitkomsten van de TaskForce zijn op de BioFach 2016 gepresenteerd.

gegevens van Skal-geregistreerden.

8 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · OVER SKAL BIOCONTROLE

BLOG INSPECTEUR MAAIKE COX

Flitsen in Flevoland Als inspecteur Landbouw ben ik dagelijks op weg om inspecties

uit te voeren bij biologische boeren. Meestal duren inspecties een

paar uur, maar vandaag ga ik ‘flitsen’. Flitsinspecties zijn zoals het woord al zegt korte, onaangekondigde inspecties. Dat betekent

dat je er aardig wat op een dag kan doen. Als de boeren thuis zijn

tenminste! Op deze winterse dag toer ik met plezier door de polder. Al snel ben ik gearriveerd bij de eerste biologische teler. Gelukkig, ze zijn thuis.

Vandaag staat er monstername van biologische penen op het programma. De boer neemt me mee naar de opslag. In een

schuur staan kuubkisten met biologische penen te wachten om

verhandeld te worden. Met een ladder tegen de kuubkisten neem ik monsters op verschillende plekken in de opgestapelde kisten. De kuubkist zelf kan namelijk voor besmetting zorgen. Soms

zijn de kisten behandeld met een anti-schimmelmiddel uit de

gangbare landbouw en vinden we dat weer terug in het product. Aan het einde van de dag heb ik acht bedrijven bezocht en van

vijf bedrijven de monsters in de achterbak liggen. Al met al een flitsend dagje Flevoland!

KIJK OP WWW.SKAL.NL/BLOG OM DE VOLLEDIGE BLOGS TE LEZEN

BLOG INSPECTEUR · 9

2. DE BIOLOGISCHE SECTOR Het toezichtsveld van Skal Biocontrole is de

hebben 355 bedrijven hun Skal-registratie

De biologische sector is in 2015 gegroeid;

en 93 Landbouwbedrijven. In 2014 waren

opgezegd, 262 Verwerkers en importeurs

volledige Nederlandse biologische sector.

er 302 opzeggers. Binnen het jaar zijn er

het aantal geregistreerde bedrijven is met

nieuwe geregistreerden toegetreden en

6,4% toegenomen naar 3.977.

hetzelfde jaar weer uitgetreden.

De netto groei in 2015 is 239 geregistreerde bedrijven, dit komt neer op 6,4%. In 2015

FIGUUR 1 : Overzicht ontwikkeling aantal geregistreerde bedrijven per 31 december

4000 3500

3000 2500

2000 1500

1000 500

landbouw

bereiding / handel

10 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · DE BIOLOGISCHE SECTOR

09

05

07

20

20

20

03

01

totaal

20

99

20

19

95

97 19

93

19

19

91

89

19

19

19

19

85

87

0

TABEL 1 : Aantal geregistreerde bedrijven per 31 december

2010 2011 2012 2013 2014 2015 Aantal bedrijven

3.133

3.411

3.423

3.601

3.738

3.977

TABEL 2 : Geregistreerde landbouwbedrijven en bio- areaal per 31 december

2010 2011 2012 2013 2014 2015 1.647

1600

1.625

15

1.658

13

1.646

20

1.600

11

20

• Landbouwbedrijven

20

• Oppervlakte (ha)

51.150 52.206 50.736 53.379 57.045 56.729

• Oppervlakte (ha)

• Totaal ha

landbouwbedrijven in omschakeling

2.761

2.988 3.046

2.559 1.957

2.391

53.911 55.194 53.782 55.938 58.645 59.120

De redenen van Verwerkers en importeurs

gecertificeerde bedrijfs-processen.

zeer divers. Redenen voor uittreding

nog in omschakeling naar biologisch.

om de registratie te beëindigen zijn

van landbouwbedrijven zijn voornamelijk

De overige landbouwbedrijven zijn

samenvoegingen met andere biobedrijven,

Het totale geregistreerde landbouwareaal

bedrijven, niet kunnen voldoen aan

naar 59.120. De hectares die in

bedrijfsovernames door gangbare

de biologische regelgeving en privéomstandigheden. Bij Verwerkers en

importeurs gaat het onder andere om

gewijzigd. productbeleid of het staken van bedrijfsactiviteiten.

is in 2015 van 58.645 hectare toegenomen omschakeling zijn, zijn van nieuwe bedrijven die omschakelen naar

biologisch, maar ook van bestaande

gecertificeerden die nieuwe grond laten omschakelen.

Van de 1.625 geregistreerde landbouwbedrijven hebben 1.508 biologisch

DE BIOLOGISCHE SECTOR · 11

TABEL 3 : Bio-areaal per provincie

Oppervlakte (ha)

PROVINCIE

Landbouwbedrijven:

Oppervlakte (ha) in

5.565

218

gecertificeerd

Drenthe

Flevoland

8.808

Friesland

omschakeling

284

6.227

460

Groningen

4.130

87

Noord-Brabant

6.159

Gelderland

7.148

Limburg

1.724

Noord-Holland

246 64

297

6.020

190

2.333

109

Zuid-Holland

2.438

108

EINDTOTAAL

56.729

2.391

Overijssel

4.452

Utrecht

Zeeland

Flevoland blijft de provincie met het grootste biologisch areaal: 10,3% van het totale landbouwoppervlak. Noord-Holland en

1.725

242

86

noemen. Zie Kaart 1 voor het aantal

gecertificeerde bedrijven per provincie.

Drenthe volgen met respectievelijk 4,8%

en 3,9%. In Zeeland wordt op slechts 1,5%

van de landbouwgrond biologisch geboerd.

GECERTIFICEERDE BEDRIJVEN

Van de 3.977 geregistreerde bedrijven

hebben 3.783 éen of meerdere biologisch gecertificeerde bedrijfsprocessen;

1.508 van deze bedrijven zijn landbouwbedrijven. Gecertificeerde bedrijven mogen hun producten biologisch



KAART 1: AANTALLEN GECERTIFICEERDE BEDRIJVEN PER PROVINCIE

BEREIDING LANDBOUW

TOTAAL


KAART 2: BEDRIJFSTYPES PER PROVINCIE*

HANDEL

IMPORT

OPSLAG

TEELT VAN GEWASSEN

VEEHOUDERIJ

AQUACULTUUR

VERVAARDIGEN

* Eén bedrijf kan meerdere gecertificeerde bedrijfsprocessen hebben. Bijvoorbeeld handel en import. Dit bedrijf wordt dan in beide bedrijfstypes meegenomen. De kaart geeft een antwoord op de vraag: hoeveel telers van biologische gewassen zijn er in de provincie Drenthe? Voor het totaal aantal bedrijven per provincie verwijzen we u naar kaart 1. DE BIOLOGISCHE SECTOR · 15

veehouderij en teelt van gewassen). Dit

SAMENSTELLING NIEUWGEREGISTREERDE BEDRIJVEN

bedrijf wordt dan in tabel 4 in meerdere

zich geregistreerd bij Skal. 136 van de 485

zien dat er een stevige aanwas is van

kolommen meegenomen. De tabel laat

In 2015 hebben 485 nieuwe bedrijven

nieuwe niet-landbouwbedrijven die

zijn landbouwbedrijven, wat neerkomt

actief zijn in de handel en/of opslag. 155

op 28%. Eén bedrijf kan meerdere

(32%) van de 485 nieuwe geregistreerden

bedrijfsprocessen hebben die men

vervaardigen biologische producten.

biologisch uitvoert (bijvoorbeeld

EL GE T V W AN AS SE N VE ** E H O UD ER IJ AQ UA CU LT UU R VE R DI VA GE AR N -

PS O

Nieuw geregistreerde

TE

G LA

RT PO IM

AN H

Bedrijfstype

DE

L

TABEL 4 : nieuw geregistreerde bedrijven uit 2015 per bedrijfstype*

bedrijven per bedrijfstype 273 62 223 127 49

* Eén bedrijf kan meerdere bedrijfsprocessen hebben. Bijvoorbeeld handel en import. Dit bedrijf wordt dan in beide kolommen meegenomen. ** Veehouders moeten eerst hun percelen omschakelen voor- dat ze de dieren omschakelen. De omschakelperiode voor grasland is twee jaar. In de categorie Teelt van gewassen bevinden zich daarom ook nieuw-geregistreerde veehouders.

1 155

Natuurpercelen die langer dan drie jaar niet zijn bewerkt met niet-toegestane meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen kennen geen omschakelperiode en kunnen per direct biologisch gecertificeerd worden. Dit verklaart waarom het aantal nieuw geregistreerde bedrijven in de Teelt van gewassen (127) hoger is dat het aantal omschakelende Landbouwbedrijven (117). Nieuwe landbouwbedrijven met enkel natuurpercelen worden binnen een jaar gecertificeerd.


EVEN KENNISMAKEN: BIOLOGISCHE TUINDERIJ IN OMSCHAKELING

In het heuvelachtige land bij Groesbeek staat het tuinbouwbedrijf van

Chris Poelen. Zijn Groentenhof is in omschakeling naar biologische teelt. We bellen Chris voor een nadere kennismaking.

“In augustus was de jaarlijkse controle van Skal. We zitten in het tweede jaar

van omschakeling en hopen in februari of maart het certificaat te krijgen. Dan

kunnen we onze groenten als biologisch verkopen.” Voorheen teelde Chris op 30

hectare grond drie gewassen. “Straks blijven er een paar hectare over en ga ik alle

werkzaamheden zelf doen samen met mijn vrouw en mijn ouders zonder vreemd personeel. Harder werken met onze handen en minder met het hoofd.”

Waarom de keuze voor biologisch? “Ik was al bezig om de afzet meer regionaal

op te zetten. Toen kreeg ik steeds vaker de vraag van klanten of de producten bio waren. Daarom ben ik gaan uitzoeken hoe groot de stap was naar biologisch. In mijn geval viel dat erg mee, ik werk met vaste mest van een biologische

geitenhouder in de buurt, voor het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid.” De nieuwe manier van werken bevalt hem goed. “Eerst kwamen hier grote

opleggers om product te laden, nu rijden er volle busjes van het erf. Minder kilo’s, meer rendement.”

De stap naar biologisch betekent dat het teeltplan op de schop gaat. “We

gaan meer de breedte in. Straks hebben we een heel scala aan gewassen. In

het voorjaar wil ik starten met bladgroenten zoals rode sla, koolrabi, paksoi etc.” Over bemesting is hij ook aan het nadenken, want er zitten weinig biologische veehouders in de buurt. “Ik spreek af en toe bio-tuinders, op beurzen en in de

buurt, en laatst hoorde ik over maaimeststoffen zoals grasklaver. Dat lijkt me wel mooi om mee te werken, want dan kun je de kringloop rondmaken op je eigen bedrijf.”

Aan het toezicht van Skal is Chris snel gewend. “Ik werk al tien jaar zelfstandig

en hield altijd alles al goed bij. Skal zit er kort bovenop en soms is het best veel werk om alles te registreren. Maar dat is ook een goeie zaak, want zo wordt de bio-sector beschermd.”


EVEN KENNISMAKEN: BIOLOGISCHE VARKENSHOUDER OP DE VELUWE

In Lunteren heeft Aart van Westerhuis een boerderij met vleesvarkens en melkkoeien. De varkenshouderij is sinds juli biologisch gecertificeerd.

Aart: “Twee jaar terug had ik mij al opgegeven bij slachterijen. Toen was er

genoeg aanbod en kwam ik op een wachtlijst te staan. In oktober 2014 kon

ik eventueel instappen en dat heb ik gedaan. Daarna ben ik een fokkerij gaan zoeken. Pas als je de afzet en de fokker gereld hebt, kun je verder gaan

ondernemen.” Over zijn keuze voor biologisch is hij duidelijk. “Voor een deel

is het een economisch motief. Maar ik ben zelf niet zo van dat hele massale. Ik hou meer van kleine, mooie bedrijven. Zo’n grote schuur was economisch niet haalbaar en zo’n bedrijf spreekt me ook minder aan. Dan ben je meer een manager. Nu sta je dichter bij de dieren en dáár ben je boer voor. Dat maakt het werkt veel mooier.”

De varkens zaten eerst verdeeld over drie schuurtjes. Totdat de regelgeving strenger werd voor de huisvesting, de ventilatie etc. “We moesten met een luchtwasser de uitstoot verminderen. Dat werkte niet. Toen heb ik de stap

gezet naar biologisch. Eén schuur is weg, twee zijn er overgebleven. Aan de buitenkant heb ik aan twee kanten een uitloop gemaakt, zodat de dieren naar buiten kunnen.”

Over Skal is Aart goed te spreken: “In november is Skal hier geweest voor een toelatingsonderzoek, toen kreeg ik uitleg over de richtlijnen. Dat was goeie

informatie. Op de site kon je ook zien hoe het zat, het meeste wist ik al wel. Maar als je elkaar ziet kun je beter overleggen. En toen kon ik gelijk gaan

verbouwen zoals het moet.” In juli was de inspectie. “Dat is goed verlopen, er waren alleen nog wat kleine puntjes, formulieren enzo.“

Aart kijkt met vertrouwen vooruit: “Het verschil tussen te veel en te weinig aanbod is klein. Maar als de prijzen zo blijven, denk ik dat er wel toekomst in zit.”



3. BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 Het traject van toezicht bestaat uit:

De website www.skal.nl is het

en procedures;

voor zowel marktverkenners als reeds

1. Informatievoorziening over regelgeving 2. Inspecteren en certificeren: het waarnemen en beoordelen van het productieproces

3. Handhaven: toezicht houden op de naleving

belangrijkste communicatiemiddel

gecertificeerde bedrijven. Op de website is alle relevante en actuele regelgeving te vinden, opgesplitst naar subsector.

De website is bijna 40.000 keer bezocht door 16.416 unieke gebruikers. 90% van de bezoekers bezocht de website via

1. INFORMATIEVOORZIENING

een desktop tijdens werktijd.

ondernemen ontvangen een uitgebreid

Gecertificeerde bedrijven hebben in

1.476 infopakketten verstuurd, ruim

ontvangen en tweemaal de geprinte

Bedrijven die biologisch willen gaan informatiepakket. In 2015 heeft Skal

400 meer dan in 2014. Meer dan 900 infopakketten zijn verstuurd naar

Verwerkers en importeurs. Daarnaast zijn 236 infopakketten opgevraagd

over het omschakelen naar de teelt

van biologische gewassen en 254 over het omschakelen naar biologische

veehouderij. De stijgende vraag naar infopakketten is een indicator voor verdere groei in 2016.

2015 vijf keer een digitale nieuwsbrief nieuwsbrief Skal Actueel met

aankondiging van nieuwe regels

of herinnering aan bestaande voorschriften. Naast de nieuwsbrieven zijn deelsegmenten via e-mail

geïnformeerd over relevante wijzigingen in de wetgeving en terugkoppelingen van toezicht op hun specifieke deelsector.

20 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

De biologische vakbeurs BioBeurs was

ook in 2015 een goede gelegenheid om buiten het inspectiemoment om met

geregistreerden van gedachten te wisselen.

In 2015 heeft zich een aantal wijzigingen voorgedaan in de wetgeving:

• Vanaf 1 februari 2015 is er sprake van

een equivalentie-overeenkomst met

Zuid-Korea. Hiermee wordt erkend dat

de certificering en controle in Zuid-Korea gelijkwaardig is aan die in de EU en vice versa.

• Vanaf 21 maart 2015 is het voor

Nederlandse imkers mogelijk om zich

de betrokken bedrijven digitaal geïnformeerd.

Klanttevredenheid is een belangrijk onderwerp. In 2015 zijn twee pilots uitgevoerd inde aanloop naar het

continue meten daarvan. In de pilots

zijn 250 bio-bedrijven na hun jaarlijkse

Skal-inspectie telefonisch benaderd om

hen te bevragen over de kwaliteit van de

inspectie. Uit de onderzoeken blijkt dat de

gecertificeerden de inspecteurs gemiddeld een rapportcijfer geven van 7,8. Positieve

punten die naar voren kwamen: duidelijke inspecties, deskundige inspecteurs en

goede uitleg over regelgeving. Verbeter-

door Skal te laten certificeren. Na een

thema’s die werden benoemd: verdere

zij hun honing als biologisch verkopen.

flexibelere planning inspecties en

omschakelperiode van één jaar mogen

• Vanaf augustus kunnen melkveehouders en verwerkende bedrijven een anti

bioticavrij- certificering aanvragen voor export van zuivel naar de Verenigde

digitalisering (minder papierwerk),

uitgebreidere informatievoorziening voorafgaand aan de inspecties.

Staten (USDA-NOP).

• Veehouders mogen hun biologische

mest vanaf augustus 2015 gezamenlijk op laten slaan bij een intermediair. • De Europese Commissie heeft een

interpretatie gemaakt voor biologische (micro)algen.

Over al deze veranderingen zijn

nieuwsberichten geplaatst op de

website. Deze nieuwsberichten zijn breed overgenomen in de agri-pers en vakbladen. Daarnaast heeft Skal

BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015 · 21

2. INSPECTEREN EN CERTIFICEREN

zijn geïnspecteerd in 2015 en de sector

aantallen inspecties van Skal in 2014

op de biologische markt is het aantal

groeit. Door het hoge aantal toetreders

Tabel 5 geeft een overzicht van de

en 2015. De tabel laat een positief beeld zien: alle gecertificeerde bedrijven

toelatingsonderzoeken hoger dan gepland.

TABEL 5 : Geplande en uitgevoerde inspecties in 2014 en 2015

2014 TYPE INSPECTIE

• Toelatingsonderzoeken

• Uitbreiding a.g.v. bredere scope • Jaarlijkse inspecties • Herinspecties

• Diepte & keten & fraude • Gerichte inspecties TOTAAL

Monstername

2015

planning

realisatie

planning

350

423

390

3.780

3.599

3.689

-

12

nvt

80

150

98

171

110 175

realisatie 515

125

3.750

171 18

550

605

550

569

4.910

4.908

4.914

5.148

-

193

190

196


BLOG INSPECTEUR HANNEKE DE BOER

Inspecteren met Fingerspitzengefühl “Het is elke keer weer een verrassing waar ik met een inspectie

terechtkom en daar hou ik van. Zo kom je steeds nieuwe mensen tegen. Vrijwel elk bedrijf heeft een verbinding met andere

bedrijven die je al kent. Dat kleurt het plaatje in. Wat ik ook

interessant vind, is de logistiek van de handelsstromen. De ene

ondernemer is een ‘dozenschuiver’, de andere bewerkt het product

waardoor er risico’s kunnen zijn. Dáár moet je dus over doorvragen. Net één vraag meer stellen dan wat je ziet. Fingerspitzengefühl

noem ik dat. En soms een beetje intuïtie. Daar leer je van en het levert vaak wat op! Als ik een inspectie doe, probeer ik het

bedrijf meteen wat mee te geven voor de volgende inspectie.

Het is mooi als een inspecteur meerwaarde kan bieden. Dat zit hem bijvoorbeeld in uitleggen waarom de regels zijn zoals ze

zijn. Ze lijken soms betuttelend, maar dat zijn ze niet. Zo hebben ze vaak met het borgen van de bio-status tussen de schakels te maken.”


BLOG INSPECTEUR · 23

Als een bedrijf zijn scope verbreedt, bij-

name. Monstername wordt steeds vaker

producten gaat verwerken, gaat daaraan

producten te onderzoeken.

voorbeeld doordat een importeur ook zelf een Skal-inspectie vooraf. Het aantal van dit soort uitbreidingsinspecties bij bestaande

bedrijven was in 2015 ook hoger dan verwacht. In 2015 zijn er 569 gerichte inspecties uitgevoerd. Gerichte inspecties vallen onder het risicogericht toezicht van Skal. Met gerichte inspecties speelt Skal in op de

actualiteit. Wanneer tijdens de jaarlijkse inspecties bijzondere zaken spelen, kan besloten worden een herinspectie of

gerichte inspectie uit te voeren. Maar ook meldingen van derden kunnen daartoe leiden.

Bij veehouderij is de onaangekondigde

gerichte inspectie o.a. ingezet om te kijken of de dieren toegang hebben tot uitloop/ weidegang. Ook is het antibioticagebruik door varkenshouders gecontroleerd. (zie

ingezet om de biologische herkomst van Naast de kwantiteit van de inspecties is

natuurlijk vooral de kwaliteit van belang. In 2015 is gewerkt aan inspectie-

standaarden; de inspecteurs werken

nu met een standaardagenda, nieuwe bedrijven ontvangen een flyer met

informatie over hoe zij zich kunnen

voorbereiden op de volgende inspectie

en de inspecteurs geven een presentatie bij de toelatingsonderzoeken. Hiermee

willen wij het makkelijker maken voor de bedrijven om zich goed voor te bereiden op de inspecties. Tegelijkertijd breken

inspecteurs de inspecties af als blijkt dat

de bedrijven zich niet voldoende hebben

voorbereid. De gemaakte kosten worden in rekening gebracht.

kaders) Bij Verwerking en import werd de

In een aantal gevallen is het mogelijk dat

of de etiketten en inkoopfacturen van

een bepaalde verplichting om de regels na

gerichte inspectie o.a. ingezet om te kijken de bedrijven voldeden. Er zijn 53 gerichte inspecties gedaan bij importeurs. In 2015

is 196 keer gebruik gemaakt van monster-

landbouwbedrijven ontheffing krijgen van te leven. Skal heeft in 2015 meer

ontheffingen uitgegeven dan in 2014. Zie tabel 6.

MONSTERNAME

Monstername is een van de instrumenten van de controles van Skal. De Europese bio-wetgeving schrijft voor dat jaarlijks tenminste 5% van de geregistreerde

bedrijven bemonsterd worden. Wanneer hierbij residuen van gewasbeschermingsmiddelen worden aangetroffen informeren EU-lidstaten elkaar om de oorzaak

vast te stellen en waar nodig én mogelijk maatregelen te nemen om producten uit de markt te halen. Monstername wordt ingezet op basis van risico-analyse. 24 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VAN TOEZICHT IN 2015

STEEKPROEF VARKENSVLEES: GEEN ANTIBIOTICARESIDUEN

Het gebruik van preventieve antibiotica is niet toegestaan in de biologische veehouderij. Skal onderzoekt de aanwezigheid van antibioticaresiduen in

biologisch vlees. Via monstername kan Skal vaststellen of het aanhouden

van de dubbele wachttermijn goed wordt nageleefd.In 2015 is de varkensketen gecontroleerd. Tussen oktober 2014 en maart 2015 is het vlees van in totaal 310

biologische varkens bemonsterd en geanalyseerd. Er is bewust gekozen voor deze

periode omdat in de winter de ziektedruk onder varkens het hoogst is. In geen van de monsters is een residu van antibiotica aangetroffen.

UITLOOP VOOR PLUIMVEE

Een belangrijk kenmerk van de biologische veeteelt is dat het vee natuurlijk gedrag kan vertonen en dus beschikt over buitenruimte. In 2015 is steekproefsgewijs bij

20 pluimveehouders (vlees, leg en opfok) gecontroleerd of de oppervlakte van de buitenruimte voldeed aan de regelgeving. Vleeskuikens en leghennen hebben recht op minimaal 4m² per dier, opfokhennen op minimaal 1 m² per dier. Het

meten is uitbesteed aan een gespecialiseerd bureau. 16 van de 20 uitlopen voldeden aan de regelgeving. De vier bedrijven met een te kleine uitloop moeten

aantonen dat zij de uitlopen aanpassen aan de hoeveelheid hennen. Bij alle vier is een afwijking geschreven en een maximale hersteltermijn opgelegd.

TABEL 6 : Uitgegeven ontheffingen in heel 2014 en 2015

2014 • Aanbinden runderen op kleine bedrijven • Aanvoer gangbare dieren • Onthoornen

• Percentage A-meststoffen

2

61

26 6

2015 0

82 23 2

• Uitgangsmateriaal

1.699

2.071

TOTAAL

1.794

2.178


Kleine rundveebedrijven kunnen een

Het aantal ontheffingen voor

van runderen in de winterperiode. Deze

20% toegenomen. Dit aantal is niet

ontheffing krijgen voor het aanbinden

ontheffing geldt voor onbepaalde tijd. Er zijn in 2015 geen nieuwe ontheffingen uitgegeven voor het aanbinden.

In de winter van 2014/2015 waren er nog 17 bedrijven die de runderen aanbonden. De definitie van biologische kleine bedrijven

uitgangsmateriaal is in 2015 met ruim beïnvloedbaar door Skal; de categorieindeling van uitgangsmateriaal wordt

elk jaar vastgesteld door de biologische

sector met het ministerie van Economische Zaken.

was verruimd, waardoor het voor bedrijven

Op grond van artikel 48 van

mogelijk was dieren aan te binden. Vanaf

elke lidstaat ervoor zorgen dat er een

met maximaal 50 biologische runderen 2016 is de definitie van kleine bedrijven terug op het niveau van maximaal 10 runderen.

Door de toename in het aantal gecertifi-

ceerde bedrijven met vee, is een gestage toename in het aantal ontheffingen op

aanvoer van gangbare dieren zichtbaar.

Deze ontheffing wordt alleen uitgegeven

bij een tekort in de markt aan biologische dieren. De gangbaar aangekochte dieren moeten een omschakelingsperiode

doorlopen voor zij de bio-status krijgen. Biologische rundveebedrijven kunnen voor het onthoornen van runderen éénmalig

Verordening (EEG) 889/2008 moet

elektronische databank is opgezet waarin de rassen worden opgenomen waarvoor zaaizaad of pootaardappelen en ander vegetatief teeltmateriaal beschikbaar

zijn die overeenkomstig de biologische

productiemethode zijn verkregen. Sinds

2004 heeft Nederland een elektronische database (www.biodatabase.nl) voor de

biologische zaadbedrijven om hun aanbod

van biologische zaden, pootaardappelen en ander vegetatief teeltmateriaal kenbaar te

maken. Deze database wordt beheerd door Naktuinbouw (Nederlandse Algemene Kwaliteitsdienst Tuinbouw).

NALEVING WETGEVING IN 2015

ontheffing aanvragen. De ontheffing wordt

De inspecties van Skal hebben laten

moet plaatsvinden op de meest geschikte

bio-bedrijven ook in 2015 voldeed aan

voor onbepaalde tijd verleend. Onthoornen leeftijd, onder verdoving, onder verant-

woording van de dierenarts. Het aantal

uitgegeven ontheffingen voor onthoornen is iets afgenomen t.o.v. 2014.

zien dat het overgrote deel van de de wettelijke voorschriften. Deze

bedrijven zagen hun certificaat verlengd of vernieuwd en nieuw aangemelde bedrijven ontvingen hun eerste certificaat.


BLOG INSPECTEUR SASKIA DERKSEN

Tropische dag in de polder Het is vandaag een bloedhete dag en ik ga naar een producent in

de Flevopolder. Ik hou me bezig met bereiding, zeg maar alles wat

na de landbouw komt. Van zelfkazende boeren tot aardappelopslag en bedrijven die vliegtuigmaaltijden maken. Het werk is

erg afwisselend: ik heb echt de leukste baan van de wereld! Het bedrijf waar ik vandaag ben, kon bij een eerdere inspectie niet

aantonen dat de productielijn voor bio vooraf werd gereinigd. Daar ga ik extra op letten. Ook moet de massabalans klaarliggen: een

ondernemer moet van elke kilo die verkocht is, kunnen aantonen waar die is aangekocht.

In het kantoor maak ik kennis met de ondernemer. De massabalans is in orde en de afwijking van de vorige keer is hersteld. Nadat ik de plattegrond heb bekeken, begint de rondgang door het bedrijf. De

ondernemer vertelt over de stappen in het productieproces. Terug

in het kantoor duiken we weer in de boeken. Zijn bij elke afleverbon de facturen beschikbaar?

Aan het eind nemen we het rapport door dat ik heb geschreven. Op naar de volgende inspectie!


INSPECTEUR 27 BETROUWBAAR BIO: HET TRAJECT VANBLOG TOEZICHT IN 2015 ·· 29

Het navolgen van de regelgeving is een

constateerden tijdens hun 5.148

van het Nederlandse bio-product.

afwijkingen en 21 kritieke afwijkingen.

positief signaal voor de betrouwbaarheid

Niet alle bedrijven voldeden echter

aan de gestelde eisen. De inspecteurs

bedrijfsbezoeken in totaal 1.094 ernstige Het aantal kritieke afwijkingen is lager dan in 2014; zie tabel 7.

TABEL 7 : Ontwikkeling aantal afwijkingen vanaf 2010

2010 2011 2012 2013 2014 2015 • Licht

1.573 1.783 1.831 2.480 3.972 2.572

• Kritiek

29 45 19 70 42 21

• Ernstig

441 575 411 687 750 1.094

DRIE TYPES AFWIJKINGEN LICHTE AFWIJKING:

Een lichte afwijking is een kleine afwijking van de regels, die niet van invloed is op het product, maar wel aanpassing behoeft. In 2015 werden 2.572 lichte

afwijkingen geconstateerd bij 1.564 bedrijven, dit zijn ruim 1000 minder lichte afwijkingen dan de 3.972 in 2014.

Een afwijking wordt opgeheven als de gecertificeerde het proces heeft gecorrigeerd en dit door Skal is geverifieerd.

ERNSTIGE AFWIJKING:

Een ernstige afwijking is een op zich zelfstaande afwijking die van invloed kán

zijn op het biologische proces. Dit hoeft nog niet te betekenen dat het product of proces niet voldoet aan de biologische eisen. De gecertificeerde krijgt een

hersteltermijn voor de geconstateerde afwijking. Wordt het probleem niet binnen de maximale hersteltermijn van drie maanden opgelost, dan wordt de afwijking verzwaard naar kritiek.


Een voorbeeld van een ernstige afwijking bij een landbouwbedrijf is het gebruik

van niet-biologisch zaaizaad of pootgoed, zonder ontheffing van Skal, waarbij de verdere teelt volledig biologisch kan zijn geweest.

Een voorbeeld van een ernstige afwijking bij een verwerkend bedrijf is dat het

bedrijf in het kwaliteitssysteem geen volledig overzicht heeft opgenomen van de biologische beheerspunten met daarbij de beheersmaatregel om dit te

voorkomen. Beheerspunten zijn punten in het bedrijfsproces die risicovol zijn, bijvoorbeeld: kans op vermenging met gangbare ingrediënten. KRITIEKE AFWIJKING:

Het product of proces voldoet niet meer aan de biologische eisen.

Een kritieke afwijking in de landbouw is een afwijking met langdurige gevolgen die de basisprincipes van de biologische landbouw schendt. Meestal leidt dit ertoe dat een partij of perceel wordt gedecertificeerd. Een voorbeeld is dat

een biologische boer een niet-toegestaan bestrijdingsmiddel heeft gebruikt. Het gewas dat behandeld is met een niet-toegestaan middel mag niet als biologisch worden verkocht en wordt door Skal gedecertificeerd.

In het geval van een kritieke afwijking bij een verwerkend bedrijf heeft de

afwijking gevolgen voor de biologische status van het product. Meestal leidt dit ertoe dat een partij wordt gedecertificeerd. Een voorbeeld hiervan is dat

een biologisch gecertificeerd bedrijf een gangbaar product op de markt brengt en het biologisch noemt.

OVERZICHT KRITIEKE AFWIJKINGEN

OVERZICHT ERNSTIGE AFWIJKINGEN

De 21 kritieke afwijkingen zijn

De 1.094 ernstige afwijkingen zijn

en 4 Verwerkers en importeurs. Dit

één bedrijf kan de inspecteur meerdere

geconstateerd bij 10 Landbouwbedrijven betekent dat bij 0,4% van de geregis-

treerde bedrijven een kritieke afwijking is

geschreven. Van de 21 kritieke afwijkingen zijn er 19 herhaalde ernstige afwijkingen.

Bij meerdere kritieke afwijkingen wordt het hele bedrijf geschorst of gedecertificeerd.

geconstateerd bij 712 bedrijven. Bij

ernstige afwijkingen hebben gecon-

stateerd in één jaar. In 2015 is bij 18%

van de geregistreerde bedrijven één of meerdere ernstige afwijkingen gecon-

stateerd. Het aantal ernstige afwijkingen is in 2015 hoger dan in voorgaande jaren.


Het merendeel van de ernstige afwijkingen is een herhaalde lichte afwijking. Wordt een lichte afwijking niet hersteld, dan

wordt de afwijking verzwaard naar ernstig.

ernstige afwijkingen uit 2015 voor landbouwbedrijven:

TOP 3 ERNSTIGE AFWIJKINGEN LANDBOUW

In 2014 is meer prioriteit gegeven aan

1. Ingangscontrole: biologische producten

pakbonnen) en ingangscontrole tijdens de

gekocht bij een hiervoor gecertificeerd

bio- aanduidingen (etiketten, facturen,

inspecties bij zowel Landbouwbedrijven

als Verwerkers en importeurs. Dit leverde veel lichte afwijkingen op. In 2015 staat deze afwijking in de top 3 van ernstige

afwijkingen. Meer dan 60% van de ernstige afwijkingen in 2015 is een herhaalde lichte afwijking uit 2014. In 2014 was 32% van de

en diensten zijn niet aantoonbaar bedrijf: 126

2. Bio-aanduidingen: aanduidingen op

etiketten, begeleidende documenten en

facturen voldoen niet aan de wetgeving:

46

3. Onjuist % A- meststoffen: 29

ernstige afwijkingen een herhaalde lichte

Nummer 1 en 2 uit de top 3 zijn herhaalde

in 2015 is dus opvallend hoog te noemen.

Ingangscontrole en biologische aan-

afwijking. Het recidivepercentage

Zet dit beeld zich voort, dan zullen er

in 2016 veel kritieke afwijkingen gecon-

stateerd worden. Dit zal leiden tot meer opschortingen en decertificatie van bedrijven.

Skal heeft in augustus 2015 via zowel haar digitale- als haar geprinte nieuwsbrief

een oproep gedaan aan de gecertificeerden

(niet op tijd verholpen) lichte afwijkingen. duidingen op producten zijn voorwaarden voor Skal om effectieve ketencontroles uit te kunnen voeren. Vandaar dat hier scherp naar wordt gekeken, ook bij de

landbouwbedrijven. Het lijkt er echter

op dat de landbouwbedrijven er nog aan moeten wennen dat deze onderwerpen

aan bod komen bij de jaarlijkse inspecties.

om de lichte afwijkingen serieus te

In het jaarverslag van 2014 stond

inspectie. Ook is er een workshop gegeven

zaaizaad en plantaardig teeltmateriaal)

nemen en ze te verhelpen voor de jaarlijkse over het voorkomen van afwijkingen, in

samenwerking met de sectororganisatie Bionext.

Uitgangsmateriaal (onjuist gebruik

op nr. 1 in deze top 3. Deze valt in 2015 net buiten de top 3, met 27 ernstige afwijkingen.

Er zijn in 2015 bij Landbouwbedrijven 507

Er zijn in 2015 bij Verwerkers en importeurs

Dit is de top drie van meest voorkomende

Dit is de top drie van meest voorkomende

ernstige afwijkingen geconstateerd.

587 ernstige afwijkingen geconstateerd.


ernstige afwijkingen uit 2015 bij

zij aantoonbaar biologische producten

producten:

Via bio-aanduidingen maken zij hun

Verwerkers en importeurs van biologische

TOP 3 ERNSTIGE AFWIJKINGEN VERWERKERS EN IMPORTEURS

1. Ingangscontrole: controle op de

inkopen van gecertificeerde bio-bedrijven. afnemers duidelijk dat hun producten

aantoonbaar biologisch zijn. Dit draagt

bij aan een betrouwbare productieketen.

bio-status van binnenkomende producten is niet structureel aantoonbaar uitgevoerd:

registratie ontbreekt (deels): 143

2. Bio-aanduidingen: aanduidingen op etiketten, begeleidende documenten en facturen voldoen niet aan de wetgeving: 100

3. Interne productstromen van grondstof tot eindproduct zijn niet volledig inzichtelijk: 49

Ook hier zijn nr. 1 en 2 uit de top 3 met

name niet verholpen lichte afwijkingen.

Bio-bedrijven moeten er alert op zijn dat


BIO-AANDUIDINGEN CHECKEN VIA DE ETIKETCHECKER

In 2015 heeft Skal een etiketchecker op haar website geplaatst.

Via de etiketchecker kunnen biologische bedrijven zelf checken of hun

bio-aanduidingen voldoen aan de wetgeving. De etiketchecker is in 2015 meer

dan 1000 keer gebruikt. De etiketchecker is een voorbeeld van hoe Skal probeert

de naleving van de bio-wetgeving voor bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken.

BIO-CERTIFICATEN DELEN

In reactie op het hoge aantal afwijkingen bij het uitvoeren van de Ingangs-

controle heeft Skal het vanaf juni 2015 voor ondernemers mogelijk gemaakt om hun bio-certificaat digitaal te delen met hun afnemers. Via de website van Skal

kunnen afnemers het certificaat van hun toeleverancier nu zelf inzien. Skal hoopt dat deze dienst er aan bijdraagt dat ze in 2016 minder afwijkingen hoeven te schrijven op dit onderwerp.

Interesse in deze dienst? Geregistreerde bedrijven kunnen er gebruik van

maken door in te loggen op de Skal-website. Ga vervolgens naar ‘Certificaten uit mijn netwerk’. Daar is de handleiding te vinden en kunt u aangeven met wie u uw certificaatgegevens wilt delen. Elke keer als er iets verandert aan uw bio-certificaat ontvangt uw afnemer automatisch een e-mail van Skal. Zo heeft uw afnemer altijd een actueel bio-certificaat van uw bedrijf.

BEOORDELING INSPECTIERAPPORTEN

en beoordeling inspectierapport lag in

nemingen op kantoor beoordeeld door

is een grote vooruitgang ten opzichte van

Na de inspectie worden de inspectiewaarde certificatiemedewerkers. In het kader

van onpartijdigheid en onafhankelijkheid gebeurt dit altijd door een andere medewerker dan de inspecteur.

De doorlooptijd tussen inspectiedatum

2015 gemiddeld op 13 kalenderdagen. Dit 2014. Toen lag de doorlooptijd heel hoog

(op 51 dagen bij Verwerking en import en

bij Landbouw op 41 dagen). De werkwijze is eind 2014 structureel aangepast. In

2015 werpt deze nieuwe werkwijze zijn vruchten af.


De certificatiemedewerkers hebben in

Zes opgeschorte bedrijven hebben het

transactiecertificaten (certificaten voor

bedrijf is na de periode van opschorting

2015 naast de inspectierapporten 1.908 export) verwerkt van 72 exporteurs.

Voor ieder biologisch product moet een

bio-certificaat teruggekregen. Eén fruitdefinitief gedecertificeerd.

bio-ondernemer de productreceptuur

De opschortingen en decertificaties zijn

productspecificatie. In 2015 hebben

website. Het met naam en toenaam

indienen bij Skal. Dit gaat via een de certificatiemedewerkers 3.333

nieuwe productspecificaties verwerkt. Tussen indienen en behandelen van

geanonimiseerd gepubliceerd op de duiden van bedrijven maakt geen

onderdeel uit van het sanctiebeleid.

de productcertificatie-aanvraag zaten gemiddeld 19 kalenderdagen.

HANDHAVEN: ATTENDERINGEN EN

3. HANDHAVEN: DE SANCTIES

In 2015 zijn 104 gangbare bedrijven

beleid dat gericht is op het herstel van

toezicht van Skal moeten stellen omdat

MELDINGEN

Skal beschikt over een duidelijk sanctieafwijkingen en dat voorkomt dat een

product ten onrechte als biologisch op de markt komt. Wanneer een bedrijf

of product niet aan de gestelde eisen

voldoet wordt een corrigerende maatregel opgelegd, afhankelijk van de ernst van de overtreding. Dit varieert van een

berisping of herinspectie tot intrekking

van het certificaat. In een aantal complexe zaken is met het betreffende bedrijf een gesprek gevoerd om zo tot een beter

afgewogen en gedragen besluit te komen.

In 2015 zijn drie bedrijven gedecertificeerd,

waarvan één landbouwbedrijf. Daarnaast is van zeven bedrijven het certificaat tijdelijk

opgeschort. In een periode van opschorting kunnen de bedrijven hun bedrijfsprocessen aanpassen, zodat zij alsnog voldoen aan de bio-regelgeving.

geattendeerd op het feit dat zij zich onder ze bio-activiteiten verrichten (60 in 2014). Hiervan hebben zich 22 inmiddels laten registreren, 55 zijn gestopt met de bioactiviteit, 6 dossiers zijn overgedragen aan de NVWA wegens misleiden van

de consument, 4 bleken niet oneigenlijk

gebruik te maken van bio-aanduidingen. Van de overige attenderingen loopt de procedure nog. Een deel van de

attenderingen komt voort uit meldingen

van oplettende consumenten. Consumenten kunnen via de biologische vragenlijn

van Bionext vragen stellen als zij twijfels

hebben over of een product écht biologisch is. Wanneer de twijfels gegrond zijn, zet Bionext de attendering aan Skal door.

Skal heeft in 2015 306 meldingen ontvangen van twijfel aan de biologische status van


Sinds medio 2015 worden de resultaten

producten geleverd door Nederlandse

van de meldingen geregistreerd. In 27%

gecertificeerde producenten. Dit aantal ligt een stuk hoger dan de 191 uit 2014.

van de gevallen gevallen is de partij waar-

De verhoging is te verklaren door strakker

over een melding is gedaan vrijgegeven na

kadertekst).

de bio-status direct behouden, bij 12% is de

toezicht op de meldingsplicht (zie

onderzoek, in 22% van de meldingen werd partij na onderzoek gedecertificeerd door

De meldingen betroffen producten van

Skal, van 6% is de partij retour gegaan of

127 Nederlandse bedrijven. De melders

vernietigd door de gecertificeerde, bij 4%

zijn Nederlandse en buitenlandse

heeft het gecertificeerde bedrijf de partij

bedrijven en overheidsinstanties. 172 meldingen betroffen geïmporteerde

producten van buiten de EU, 50 meldingen gingen over producten afkomstig uit

als niet-biologisch verkocht. Van 29% van de meldingen loopt het onderzoek nog.

andere EU-landen en 84 over producten afkomstig uit Nederland.

TABEL 6 : Ontwikkeling aantal meldingen vanaf 2010

2010 2011 2012 2013 2014 2015 Meldingen

158

199

158

158


191

306

De tendens dat bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen en verdachte partijen

laten onderzoeken via monstername, zet

zich voort. Dit vertaalt zich in een groeiend aantal meldingen van bedrijven.

MELDINGSPLICHT BIJ TWIJFEL

In de verordening 889/2008 artikel 91 staat dat als u (de gecertificeerde) het

vermoeden heeft dat een gekocht, geïmporteerd, geproduceerd of bereid product niet aan de eisen van biologische productie voldoet, u procedures in moet leiden om elke aanduiding betreffende de biologische productiemethode van dat

product te verwijderen of om het product af te zonderen en te identificeren. U mag het product pas gaan verwerken, verpakken of in de handel brengen

nadat de twijfel is weggenomen. Bij twijfel over de bio-status van een product bent u verplicht een melding te doen aan Skal. Dit kan via: [email protected]

AANDACHT VOOR SUPERFOODS

Biologische superfoods stonden in 2015 in de belangstelling van een groeiend

publiek. Een sterk groeiende omzet en een sterke groei in het aantal aanbieders zijn risicofactoren. Daarom is veel aandacht besteed aan de controle op

biologische superfoods. Via keteninspecties is het afgelopen jaar de markt

van Superfoods verkend. Vanuit de verkooppunten is informatie verzameld

over de achterliggende groothandels en importeurs. Deze zijn geïnspecteerd. Alle leveranciers uit de keteninspecties hadden een certificaat voor het verwerken of verhandelen van biologische Superfoods.

Bij de importeurs zijn monsters genomen van producten om te controleren of de producten vrij zijn van residuen. Er zijn 53 monsters genomen die zijn onderzocht op een breed spectrum gewasbeschermingsmiddelen. In twee

gevallen werd een middel gevonden dat niet is toegestaan. In beide gevallen

was de gevonden waarde boven het wettelijk toegestane maximale restgehalte voor levensmiddelen, een reden om het onderzoek over te dragen aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).


4. KOSTEN EN BATEN Resultatenoverzicht 2015 en begroting 2016 (in Euro)

BATEN

• Jaarlijks abonnement

Begroot

Begroot

Realisatie

Realisatie

1.262.000

1.455.000

1.487.514

1.398.035

713.000

543.000

814.385

567.770

2016

2015

1.473.000

2015

1.527.417

2014

1.437.734

• Jaarlijkse inspectie

1.690.000

Totaal baten

3.665.000

3.471.000

3.829.316

3.403.539

2.157.000

1.861.000

2.005.462

1.694.161

• Kosten automatisering

191.000

222.000

186.609

101.406

• Algemene en organisatie

357.000

429.000

386.170

416.355

75.000

76.000

58.260

36.861

814.000

800.000

952.510

912.838

40.000

40.000

34.864

40.003

3.709.000

3.508.000

3.709.644

3.244.783

44.000-

37.000-

119.672

158.756

–

–

–

–

• Overige inkomsten

LASTEN

• Personeelskosten

• Regelgeving, analyses

inclusief ontwikkeling.

kosten, inclusief huisvesting • Voorlichting en Communicatie

• Inhuur controlecapaciteit

en overige dienstverlening

• Lasten bestemmingsreserve R&D, innovatie, kwaliteit Totaal lasten • Exploitatieresultaat • Rentebaten

• Financiële baten Totaal resultaat

75.000

35.000

9.000-

36 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · KOSTEN EN BATEN

80.000

37.000

–

85.769

37.386

157.058

43.159

39.326

198.082

TOELICHTING BIJ RESULTATENOVERZICHT

BELONING

Toelichting bij resultatenoverzicht

De inkomens en verstrekte

van €157.000 gerealiseerd. Omdat voor

Normering Topinkomens.

In 2015 heeft Skal een positief resultaat de lasten R&D, innovatie en kwaliteit een bestemmingsreserve is gevormd, wordt

vergoedingen zijn conform de Wet

CONTROLEVERKLARING ACCOUNTANT

een positief resultaat van circa €192.000

Op 8 maart 2016 heeft Van Driel de

Daarmee bedraagt het Eigen Vermogen

goedkeurende verklaring gegeven

toegevoegd aan de Algemene Reserve.

eind 2015 59% van de gemiddelde omzet van de laatste drie jaar. De Algemene

Graaf accountants en adviseurs een aan de Jaarrekening 2015.

Reserve heeft tot doel eventuele risico’s

in de bedrijfsvoering te kunnen opvangen. De omvang van deze reserve is lager dan de door een externe partij op basis van

een risicoanalyse geadviseerde omvang.

Skal volgt bij het onderbrengen van haar tegoeden haar eigen beleid en de Fidoregeling (Financiering decentrale

overheden). De beleggingen van Skal

(staatsobligaties) kennen een garantie op de hoofdsom.

KOSTEN EN BATEN · 37

5. INTERNE ORGANISATIE EN BESTUURSZAKEN DESKUNDIGHEID PERSONEEL

eenduidige wijze uitvoert, is het vereist

organisatie; hun aantal, inzet en kwaliteiten

voor Accreditatie. De Raad voor Accredi-

De medewerkers vormen de kracht van de bepalen het succes van het toezicht.

Per 31-12-2015 was in totaal 25,5 fte eigen personeel werkzaam voor Skal en 11,5 fte

ingehuurd personeel. Van het totaal werkt

6,1 fte voor Team Toezicht en Handhaving, 18,4 fte voor Team Inspectie en 5,2 fte voor Team Certificatie.

Het aantal beschikbare fte’s (incl. externe inhuur) per 100 bedrijven was in 2015

dat Skal geaccrediteerd is door de Raad

tatie krijgt jaarlijks inzage in de werkwijze om vast te kunnen stellen of Skal te werk

gaat conform de vastgestelde procedures. De uitvoering van de kerntaken moet

plaatsvinden volgens het kwaliteitsysteem dat voldoet aan de de ISO 17065 norm. De Raad voor Accreditatie heeft de accreditatie tot 1 oktober 2016 gecontinueerd.

0,9. Dit is gelijk aan 2014. Het ziekte-

Skal zorgt met interne audits van alle

Opleiding en bijscholing van medewerkers

zijn conform planning 21 interne audits

verzuimpercentage in 2015 was 2,0%. vond plaats, gericht op verdere

professionalisering van het toezicht.

De vakkennis richtte zich op Informatie

Gestuurde Handhaving en auditvaardig-

procedures voor kwaliteitsborging. In 2015 uitgevoerd. Er zijn daarbij een aantal kleine afwijkingen geconstateerd die inmiddels allemaal zijn verholpen.

heden. In 2015 is naast de inhoudelijke

Nieuwe inspecteurs worden, na een

satie, team- en persoonlijke ontwikkeling.

door middel van een witness audit

vakkennis aandacht besteed aan organi-

inwerkperiode, door Skal geautoriseerd (bijwoningsaudit). Inspecteurs die al langer

BORGING KWALITEIT

inspecties uitvoeren worden iedere vier

werkzaamheden op betrouwbare en

de autorisatie gehandhaafd kan blijven.

Om er zeker van te zijn dat Skal haar

jaar geaudit door Skal om na te gaan of

38 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · INTERNE ORGANISATIE EN BESTUURSZAKEN

Er is in 2015 één nieuwe inspecteur

de laatste aanbeveling over het aanpassen

audits uitgevoerd.

gevoerd ten tijde van het schrijven van dit

geautoriseerd en er zijn zes witness

Zes keer per jaar vindt overleg met de

opdrachtgever plaats, het ministerie van

van de meldwijzer wordt nog discussie jaarverslag.

KLACHTEN EN BEZWAREN

Economische Zaken over de prestaties.

Skal heeft een klachtenprocedure.

taken door Skal en het relevante beleid

eigen functioneren wordt deze behandeld

In dit overleg wordt de uitvoering van

van het ministerie van Economische Zaken besproken, zoals overeengekomen in het Sturings- en Toezichtprotocol.

Ook gaat Skal regelmatig in gesprek met

vertegenwoordigers van de bio-sector om haar rol als toezichthouder en die van de

sector te verduidelijken. Skal werkt samen

met de sector bij de risicobepaling. Daarbij wordt bewaakt dat Skal het publieke

belang dient en niet het sectorbelang. In november 2014 heeft de Europese

Food and Veterinary Office (FVO) een

audit uigevoerd bij Skal. In het verslag

uit 2015 wordt geconcludeerd dat er in Nederland een goed georganiseerd en

degelijk toegepast controlesysteem voor de biologische productie aanwezig is en dat er in de sector voldoende inspecties

worden verricht. “Skal Biocontrole en de

dienstverlener Control Union beschikken over goed opgeleid en ter zake bevoegd personeel.” Het verslag bevat acht

aanbevelingen, waarvan zeven in 2015/ 2016 worden doorgevoerd (waaronder

het centraal stellen van de massabalans

tijdens alle jaarlijkse inspecties). Rondom

Wanneer Skal een klacht ontvangt over het door een daartoe bevoegde medewerker van Skal die niet zelf betrokken was bij

het functioneren dat aanleiding gaf tot de klacht. Klachten worden binnen zes weken na ontvangst behandeld. Er zijn in 2015 vijf klachten ontvangen. Twee klachten zijn ongegrond verklaard, twee gedeeltelijk gegrond en een gegrond. Inhoudelijk

betrof het klachten over respectievelijk communicatie met administratie,

registratieplicht, oneerlijke concurrentie, onduidelijke perceelsregistratie en

beoordeling van een afwijking met

bijbehorende kantoorinspectie. Deze

kantoorinspectie was onterecht aangezegd en is daarom niet in rekening gebracht. Naast de klachtenprocedure bestaat

ook de bezwaarprocedure. Een bedrijf

kan formeel bezwaar maken tegen een door Skal genomen besluit. In 2015 zijn

15 bezwaarschriften ingediend tegen een besluit van Skal, waarvan er acht betrekking hadden op facturen. Twee hiervan zijn gedeeltelijk gegrond verklaard.

Mede op basis van deze klachten zijn de tarieven voor productspecificaties in 2016 aangepast.

INTERNE ORGANISATIE EN BESTUURSZAKEN · 39

Van de overige zeven zaken zijn er vier na

uitleg van Skal ingetrokken. Van de overige drie zaken zijn de bezwaren ongegrond

Het Tuchtgerecht heeft een geldboete opgelegd.

verklaard.

In het laatste geval was er sprake van

Inhoudelijk betroffen dit bezwaren

dat het product niet als biologisch afgezet

tegen decertificering van producten in

gecontamineerde kisten, decertificering van geïmporteerde producten en onvoldoende vruchtwisseling. TUCHTRECHT

Het tuchtrecht maakt onderdeel uit van

het sanctiereglement van Skal en draagt er toe bij dat bedrijven die zich niet aan

parallelteelt. Ondanks het besluit van Skal mocht worden, had het bedrijf het toch

als biologisch verkocht. Het Tuchtgerecht heeft een boete opgelegd.

In 2015 is er nog één Tuchtrechtelijke

Verklaring aangezegd. De zitting hiervoor is gepland in februari 2016. TARIEFSYSTEMATIEK

de biologische wetgeving houden

De tariefsystematiek is in 2015 gelijk

het opleggen van een boete, kan het

is gebaseerd op kostentoerekening.

kunnen worden gesanctioneerd. Naast tuchtrecht ook andere maatregelen

opleggen, zoals een berisping, openbaar-

gebleven aan 2014. De tariefsystematiek

BESTUURSZAKEN

making van de uitspraak en het onder

Stichting Skal heeft een Algemeen

bedrijf van de betrokkene, op zijn kosten,

Algemeen bestuur kwam drie keer bijeen.

verscherpte controle stellen van het

voor ten hoogste twee jaar. Het Skal-

Tuchtgerecht bestaat uit onafhankelijke rechters en heeft na een zitting in 2015 uitspraak gedaan in een drietal zaken.

In de eerste zaak is geen boete opgelegd. Volgens het Tuchtgerecht bevatte het

dossier onvoldoende objectieve bewijs-

middelen om tot de conclusie te komen dat het perceel niet biologisch werd beheerd.

Bestuur en een Dagelijks Bestuur. Het Het Dagelijks Bestuur kwam vijf keer

bijeen. Belangrijke gespreksonderwerpen waren: de planning en controlcyclus,

risicogericht toezicht en het ZBO-dossier (zie voor uitleg over het ZBO-dossier H6 Vooruitblik 2016). De samenstelling van het bestuur is gelijk aan 2014. Eind 2015 is er een vacature ontstaan voor het lid

Algemeen Bestuur namens de Vereniging van Biologische Producenten.

De tweede zaak had betrekking op aanvoer van gangbare dieren zonder ontheffing.

40 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · INTERNE ORGANISATIE EN BESTUURSZAKEN

BESTUUR EN DIRECTIE PER 31-12-2015

Rob Dortland

Adriaan Koppens

Cor Bosch

Heike Axmann

Marc Jansen

Vicevoorzitter, Penningmeester en lid Dagelijks Bestuur

Coen van Ruiten Krijn Poppe

Voorzitter en lid Dagelijks Bestuur

Directie

Margreet van Brakel

INSTITUTIONEEL RISICOBELEID

Skal heeft een institutioneel risicobeleid dat gericht is op de continuïteit van de

Lid Dagelijks Bestuur

Lid Algemeen Bestuur namens LTO/BioHuis Lid Algemeen Bestuur namens LTO/BioHuis

Lid Algemeen Bestuur namens Vereniging van Biologische Producenten (vacature per 16-12-2015)

Lid Algemeen Bestuur namens Centraal Bureau Levensmiddelenhandel

Directeur

ISO 17065 norm voor certificerende organisaties.

organisatie.

• Een externe partij heeft in opdracht

van Skal een risicoanalyse opgesteld. Risico’s zijn in kaart gebracht,

financieel gekwantificeerd en op basis daarvan is de benodigde

hoogte van het Eigen Vermogen bepaald.

• De Raad voor Accreditatie heeft het kwaliteitssysteem van Skal geaudit op kantoor en tijdens inspecties.

De Raad heeft de accreditatie verlengd. Het kwaliteitssysteem voldoet aan de

INTERNE ORGANISATIE EN BESTUURSZAKEN · 41

6. VOORUITBLIK 2016 GROEIENDE BIO-SECTOR, MEER INSPECTIES

oriëntatie t.a.v. het voorstel tot herziening

De verwachting is dat het totale aantal

en etikettering van biologische producten

Groeiende bio-sector, meer inspecties geregistreerde bedrijven blijft stijgen.

In totaal wordt een netto groei van 5,6

van de verordening biologische productie (EG nr. 834/2007).

% verwacht in 2016, waarbij het aantal

Deze algemene oriëntatie vormt de

Landbouw, namelijk 6,2% voor Verwerkers

het Europees Parlement, de Europese

Verwerkers en import iets harder groeit dan en import en 4,6% voor Landbouw. Voor

Skal betekent dat meer dan 5600 inspecties in 2016, waarvan naar verwachting 10% toelatingsonderzoeken.

Nieuwe bio-wetgeving in de maak

In 2015 is binnen de Europese Unie een akkoord bereikt over een algemene

42 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · VOORUITBLIK 2016

basis voor de onderhandelingen tussen Commissie en de Raad van Ministers.

Deze trilogen zullen in de eerste helft

van 2016, onder het voorzitterschap van Nederland, plaats vinden.

Huidige planning is dat de nieuwe veror-

dening per 1 januari 2018 wordt ingevoerd.

SKAL ALS ZBO

VERHOGEN KWALITEIT VAN DE INSPECTIES

(ZBO) en vervult vanuit een private

Via intervisie met senior inspecteurs,

is het ministerie van Economische Zaken.

het up-to-date houden van het interne

Skal is een Zelfstandig Bestuursorgaan stichting een publieke taak. Opdrachtgever Het regeerakkoord uit 2013 stelt de ZBO-

vorm ter discussie en wil het aantal ZBO’s

in Nederland reduceren. In 2016 wordt meer duidelijkheid verwacht over de toekomst

van Skal en haar rol als toezichthouder op

EN HET CERTIFICERINGSPROCES

gezamenlijke trainingsmomenten, en

kennis informatie systeem (IKIS), zet Skal

zich in om de kwaliteit van werk continue te verbeteren en de inspecties verder te harmoniseren.

de biologische sector.

Basis van de jaarlijkse inspecties van

De meerwaarde van de Herschikking

balans. Gecertificeerde bedrijven moeten

Keuring en Toezicht is voor Skal

onduidelijk, onderbouwing daarvoor

ontbreekt vooralsnog. Zowel het ministerie als de geregistreerden zijn tevreden over Skal. Bovendien opereert Skal volledig conform EU-regelgeving en zijn alle

denkbare publieke belangen adequaat geborgd.

UITBOUWEN RISICOGERICHT TOEZICHT

Skal zal in 2016 verder gaan met de nadruk leggen op de hoog- risicobedrijven. Om goed te kunnen bepalen om welke bedrijven het gaat, gaat Skal haar

bestaande data beter analyseren, een

nieuw risico-classificatiesysteem invoeren en meer onaangekondigde inspecties

uitvoeren. In 2016 houdt Skal aanhoudend

verscherpt toezicht op de import uit risico-

Verwerkers en import is in 2016 de massavoor een biologisch product naar keuze,

kunnen laten zien dat aankoop, verkoop en eventuele voorraad met elkaar in

overeenstemming zijn. De massabalans vormt het vertrekpunt van de verdere inspectie.

KENNIS DELEN

In 2016 zal Skal haar kennis over de

Nederlandse biologische sector verder

delen. Skal zal onderzoeken welke cijfers

en inzichten interessant zijn en deze actief

delen met de buitenwereld. In haar toezicht maakt Skal gebruik van informatie van andere toezichthouders en kennis-

instituten. Skal wil dan ook graag een

bijdrage leveren aan het kennisdomein van de biologische sector.

volle landen.

VOORUITBLIK 2016 · 43

JAARVERSLAG 2013

COLOFON Dit jaarverslag is een uitgave van Skal Biocontrole. Skal is toezichthouder op de biologische productie, aangewezen door het ministerie van Economische Zaken.

Dit Jaarverslag is gedrukt op Biotop papier.

Eindredactie: Skal Biocontrole, Zwolle. Ontwerp: People Like Frank, Groningen.

Stichting Skal Biocontrole Postbus 384, 8000 AJ Zwolle www.skal.nl

46 · JAARVERSLAG 2015 · SKAL BIOCONTROLE · COLOFON

www.skal.nl

JAARVERSLAG 2015 BETROUWBAAR BIO: TOEZICHT IN 2015

Recommend Documents