Jaarverslag 2014 voor de gemeente Waterland Monumenten- en Welstandscommissie Waterland

1

Jaarverslag 2014 voor de gemeente Waterland Monumenten- en Welstandscommissie Waterland

Colofon Auteur: WZNH - Willy Meekes Met bijdragen van: Miranda Reitsma en Jef Mühren Uitgave: WZNH Alkmaar, 2015

2

Basisontwerp DesignArbeid Implementatie Flores Automatisering

Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2014 van de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland.

In het jaarverslag wordt in het eerste hoofdstuk aandacht besteed aan een aantal algemene ontwikkelingen op het terrein van ruimtelijke kwaliteit. In hoofdstuk twee worden voorbeelden getoond van plannen waaraan een bijdrage is geleverd om zo zicht te bieden op het effect van het gemeentelijk beleid en op de ambities van de inwoners van de gemeente. Niet alleen bouwplannen die zich door hun omvang of publieke betekenis onderscheiden, maar ook minder prominente bouwplannen kunnen rekenen op de aandacht van de commissie. In de voorbeelden die in dit jaarverslag voorbij komen wordt vooral aandacht besteed aan die plannen waarbij de commissie in staat is gebleken een constructieve bijdrage te leveren aan de kwaliteit van het plan.

Naast dit jaarverslag bestaat er de mogelijkheid om de openbare vergadering van de commissie bij te wonen. Dit is wellicht de beste manier om inzicht te krijgen in het advieswerk. Met aanvragers aan tafel worden plannen in alle openheid besproken en niet zelden gaan bezoekers tevreden en met een beter plan naar huis. Mocht de gemeenteraad hieraan behoefte hebben dan is de commissie bereid het jaarverslag mondeling toe te lichten. De commissie heeft dit jaarverslag met plezier geschreven en hoopt dat u het met interesse zult lezen, ondertussen verheugen wij ons op voortzetting van onze adviestaak in 2015. drs. ing. Jef Mühren, directeur WZNH ir. Miranda Reitsma, voorzitter Monumenten- en Welstandscommissie Waterland

In Memoriam Alvorens in dit jaarverslag in te gaan op de werkzaamheden van de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland in het achter ons liggende jaar, hecht de commissie er sterk aan om nogmaals stil te staan bij het relatief plotseling en te vroege overlijden van Corinne Bouwers, na een kort maar heftig ziekbed. De afgelopen jaren heeft Corinne op een bevlogen en betrokken wijze mede vorm gegeven aan het monumentenen welstandsbeleid in Waterland. Ze had nog maar kort geleden (september 2014) afscheid genomen van de commissie vanwege het verstrijken van de benoemingstermijn. De commissie mistte haar vak deskundige inbreng. Maar nu temeer zullen commissieleden en collega’s met warme gevoelens aan haar terugdenken vanwege haar charmante en kundige aanwezigheid in de commissie.

3

Voorwoord

In het jaarverslag is verder de samenstelling en werkwijze van de commissie beschreven. Tot slot zijn enkele conclusies en aanbevelingen geformuleerd. In de bijlagen is een overzicht met statistische gegevens opgenomen en een verslag van het jaarlijkse evaluatiegesprek met de portefeuillehouder.


Deze commissie heeft opdracht gekregen van het gemeentebestuur van de gemeente Waterland om mee te werken en bij te dragen aan de ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving. Ieder jaar doet de commissie verslag van de uitvoering van deze opdracht. Niet alleen omdat dit op grond van de woningwet wordt verlangd, maar ook en vooral omdat het de kans biedt deze culturele opdracht in een jaaroverzicht nog eens nader te belichten. De gemeenteraad en andere betrokkenen kunnen zo kennis nemen van de wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan het ruimtelijk- en cultuurhistorisch kwaliteitsbeleid van de gemeente.

Is 2014 het jaar van economisch herstel, zij het broos? Afgemeten aan het aantal en type nieuwe bouwaanvragen in het westelijk deel van het land in elk geval wel. Na een jarenlange daling van de aantallen verleende bouwvergunningen is er nu in veel gemeenten weer sprake van een toename. In de gemeente Waterland is het aantal nieuwe aanvragen ook toegenomen ten opzichte van 2013. De commissie vindt het verheugend te merken dat dat samen gaat met een op veel plekken weer toenemende belangstelling voor de kwaliteit van de opgave. Juist in een periode waarin groei niet meer vanzelfsprekend is, de economie en de waarde van vastgoed onder druk staan kan ruimtelijke kwaliteit de doorslag geven. Door ruimtelijke kwaliteit in een vroeg stadium agendapunt te maken kan het veel eenvoudiger bij de planontwikkeling worden meegenomen.

Economisch belang Ruimtelijke- en cultuurhistorische kwaliteit is van groot economisch belang: de waarde van bouwwerken wordt bepaald door de kwaliteit van het gebouw en van de omgeving ervan; bedrijven vestigen zich niet alleen op basis van logistieke voorkeuren, maar ook waar het personeel graag wil wonen. Een aantrekkelijke en goed verzorgde leefomgeving is van belang voor het welbevinden van de inwoners. De kwaliteitsstandaard in de kernen en het landschap is hoog. Dit is niet vanzelf zo gekomen maar is de resultante van langjarig zorgvuldig bouwen en inrichten. Daar krijgt de Nederlandse traditie internationale erkenning voor en daar kunnen we best trots op zijn. De gemeenten hebben in de afgelopen decennia hierbij steeds het voortouw genomen. De komende tijd ligt het accent naar alle waarschijnlijkheid meer bij de initiatiefnemer zelf en dat is een goede zaak. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat echter niet vanzelf en is niet slechts een optelsom van individuele belangen. Bij het organiseren van het publieke belang kan de lokale overheid niet om haar regierol heen. Die regierol zal echter minder sturend en toetsend en meer begeleidend en faciliterend zijn.

Deregulering is hierbij geen doel op zich maar een middel om processen vlotter te laten verlopen zonder alle zicht op zekerheden onnodig te verliezen. De wet biedt sinds 2003 de mogelijkheid van het aanwijzen van welstandsvrije gebieden. In het begin werd hier niet of slechts mondjesmaat gebruik van gemaakt. De laatste jaren zijn er verschillende gemeenten die een of meer welstandsvrije gebieden binnen de gemeentegrenzen hebben aangewezen. In Noord Holland is alleen de gemeente Beverwijk geheel welstandsvrij. Gemeenten als Castricum en Hollands Kroon hebben delen van de naoorlogse woningvoorraad en bedrijventerreinen welstandsvrij gemaakt. In Zaanstad is een proef met vier wijken. Bij deze gemeente worden de effecten hiervan de komende jaren heel nauwkeurig gevolgd. In de gemeente Waterland zijn geen welstandsvrije gebieden aangewezen. Het laatste jaar lijkt er sprake te zijn van een ommekeer. Er zijn gemeenten die experimenteren met andere vormen van welstandsbeleid (bijvoorbeeld bewonerswelstand in Eindhoven) er zijn ook gemeenten die op hun schreden terugkeren en welstandsbeleid weer invoeren (bijvoorbeeld Vlissingen). Veel gemeenteraden in Noord- Holland hebben de afgelopen periode brede discussies gevoerd over de noodzaak om beleid te voeren op het terrein van ruimtelijke kwaliteit. Geruststellend is dat de meeste gemeenten veel belang blijken te hechten aan goede ruimtelijke kwaliteit en heel bewust en zelfbewust beleid hierover vaststellen. Begin november 2014 heeft de rijksoverheid de mogelijkheden voor vergunning vrij bouwen verruimd. Meer dan de helft van de kleinere bouwinitiatieven als dakkapellen, aanbouwen en bijgebouwen naast en achter de woning zijn inmiddels zonder vergunning van de gemeente te

4

1. Inleiding

Deregulering

realiseren. Kanttekening is dat het zowel voor burgers als voor de gemeente niet eenvoudiger is geworden om te achterhalen wanneer er nog wel vergunning nodig is.

uitgevoerd plan met brede dakkapel, vergunningvrij

De nieuwe Omgevingswet

5

Het wetsvoorstel Omgevingswet is eind 2014 door de Tweede Kamer behandeld. Niet minder dan een revolutie in de ruimtelijke ordening is op handen. Hoewel invoering van de wet pas wordt verwacht in 2018 wekt het wetsvoorstel nu al de nodige beroering. WZNH draagt actief bij aan de nieuwe ontwikkeling, zowel door actief bij te dragen aan de totstandkoming van de wet, als door actieve informatievoorziening naar de gemeenten die bij ons zijn aangesloten. De nieuwe omgevingswet is erop gericht al het omgeving gerelateerde recht te bundelen in één wet. De Omgevingswet integreert de gebiedsgerichte onderdelen van de huidige wetten in één wet met één samenhangend stelsel van planning, besluitvorming en procedures. Dit moet leiden tot betere mogelijkheden voor integraal beleid, tot een betere bruikbaarheid en substantiële vereenvoudiging van het omgevingsrecht. De welstandsnota en de bestemmingsplannen zullen als aparte instrumenten (en weigeringsgronden) verdwijnen. Daarvoor in de plaats komt het Omgevingsplan waarin de bestaande instrumenten op een moderne manier worden ondergebracht. De nieuwe instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit moeten bijdragen aan een goede inrichting van onze leefomgeving. Niet door deze met regels dicht te timmeren, maar door initiatieven vanuit de samenleving actief en constructief te faciliteren. Uitnodigingsplanologie wordt dat genoemd. Het nieuwe kernbegrip in de omgevingswet luidt ‘goede omgevingskwaliteit’. De nieuwe regels zullen niet meer in allerlei plannen, beleidsnota’s en regels worden vastgelegd in papieren documenten, maar zullen in een digitale kaartstructuur op kadastraal perceel niveau raadpleegbaar worden gemaakt. Gemeenten zullen, hiertoe ondersteund door de rijksoverheid,


goedgekeurd plan

voorbereidingen moeten treffen om voor de digitaliseringsoperatie klaar te zijn. De wetswijziging betekent ook een cultuurverandering van een regelende en gebiedende overheid, naar een servicegerichte en kader scheppend overheid die initiatiefnemers ondersteunt waar het kan. WZNH onderschrijft de noodzaak van flexibiliteit en meer bestuurlijke afwegingsruimte. Het wetsvoorstel voor de Omgevingswet lijkt die ruimte voor maatwerk te bieden, hoewel er bij de implementatie nog flink gezocht moet worden naar de juiste balans tussen vrijheid en rechtsbescherming. Gemeenten krijgen meer afwegingsruimte om maatwerk te faciliteren. Meer lokale afwegingsruimte betekent echter ook een grotere onzekerheid voor burgers. Een overheid die aan de ene burger ruimte biedt zal ook aan de andere burger moeten uitleggen dat diezelfde vrijheid niet altijd ook voor hem of haar is weggelegd. Grotere vrijheid voor de een, geringere rechtszekerheid voor de ander, dat kan bijna niet anders. In dat speelveld zal het (ook voor burgers) steeds belangrijker worden dat besluiten deugdelijk en belangeloos worden gemotiveerd, en publieke en private belangen zorgvuldig op elkaar worden afgestemd. Voor die toekomstige taak staan onze commissieleden klaar.

Planologie en stedenbouw Uitnodigingsplanologie betekent niet dat de overheid geen rol meer heeft. Bij uitnodigingsplanologie komt het accent meer te liggen op vooroverleg en vroegtijdige begeleiding van particuliere initiatiefnemers. Bij uitnodigingsplanologie is begeleiding en beoordeling van een initiatief door een neutraal (dat wil zeggen niet eenzijdig aan initiatiefnemer of bestuurslichaam gebonden) en multidisciplinair team van deskundigen (uw commissie!), een onmisbaar element. Deze schakel van ‘deskundig gezond verstand’ kan de planvorming efficiënter en samenhangender maken en kan soms eenvoudige en betere oplossingen opleveren waar de partijen zelf niet aan denken. Begeleiding en beoordeling is met name van belang bij afwijkingsactiviteiten, maatwerkconstructies en plannen met grote betekenis voor de omgevingskwaliteit (en dat kunnen soms ook kleine ingrepen zijn). De multidisciplinaire advisering verhoogt de kwaliteit van de besluitvorming en schept draagvlak doordat het de basis legt voor bestuurlijke afweging en de motivering van besluiten. Het ministerie propageert dat, vooruitlopend op de nieuwe wet, gemeenten nu al ‘eenvoudig beter’ kunnen gaan werken onder andere door gemeentelijke instrumenten als structuurvisie, beleidsplannen, bestemmingsplannen, welstandsnota’s en het monumenten- of erfgoedbeleid meer op elkaar af te stemmen.

Ambtelijke afhandeling kleine plannen Sinds begin 2013 is in het Besluit omgevingsrecht (Bor) opgenomen dat het College van B&W mag bepalen voor welke advisering de door de raad benoemde onafhankelijke adviescommissie wordt ingeschakeld. In de meeste gemeenten worden de minder omstreden, kleine bouwplannen voor zover ze geen twijfel, discussie of precedentvorming oproepen afgehandeld door een daartoe aangewezen ambtenaar. In de gemeente Waterland is de ‘Kan-bepaling’ in april 2013 ingevoerd. In 2014 zijn er in Waterland 82 plannen ambtelijk afgehandeld.

Gemeentelijk erfgoedbeleid De gemeente Waterland heeft objectgerichte welstandscriteria voor haar monumenten en voor de beeldbepalende en waardevolle panden vastgesteld. Om de burger bij te staan om hier vorm en inhoud aan te geven heeft de gemeente een handzame en toegankelijke brochure opgesteld, ‘Waardevol Waterland’.

Gemeentelijk ruimtelijk beleid

6

De gemeente Waterland is een van de zeven ISW-gemeenten die samen de regio Waterland vormen en al lang samen werken op het gebied van

7


ruimtelijke ordening. De in 2008 vastgestelde Regiovisie 2040 is in 2014 geactualiseerd. Deze regiovisie is een ruimtelijke visie van de zeven ISW-gemeenten op hoe de regio zich in de komende jaren dient te ontwikkelen. De gezamenlijke visie is mede opgesteld om te dienen als input voor de ruimtelijke plannen van andere overheden (provincie Noord-Holland, Stadsregio Amsterdam), maar ook als regionale paragraaf van de op te stellen gemeentelijke structuurvisies. De regiovisie Waterland 2040 gaat over heel veel thema's waaronder o.a. landschap, wonen en werken, mobiliteit, recreatie.

De toetsing van een omgevingsvergunningsaanvraag vindt plaats op basis van een beperkt aantal in de Woningwet genoemde toetsingsgrondslagen. Toetsing aan redelijke eisen van welstand door een onafhankelijke adviescommissie is daar één van. Het monumentale en beschermende karakter van de Waterlandse kernen vraagt telkens weer om de grens op te zoeken van de mogelijkheden voor de burger om nieuwbouw / vernieuwing toe te staan in historische kernen, en daarmee, paradoxaal genoeg de dorpen en Monnickendam vitaal te houden. Zo ook bij onderstaande voorbeelden waarbij de commissie te maken kreeg met schaalvergroting binnen het bebouwingslint van de historische kernen Watergang en Zuiderwoude

Een van de krachtigste vormen in het landschap is het bestaande lintdorp, een lang uitgestrekt dorp dat zich heeft ontwikkeld langs een doorgaande weg of langs één of beide zijden van een vaarwater. Kenmerkend is de verscheidenheid aan kleinschalige, bebouwing: arbeiderswoningen, enkele (stolp-)boerderijen, karakteristieke hooibergen en voorraadschuren. Tussen de, veelal vrijstaande bebouwing door zijn regelmatig doorzichten naar het achterliggende landschap mogelijk. Behoud van deze kenmerkende structuur met zijn historische bebouwing én met het doorzicht naar het open polderland is van belang voor de afleesbaarheid van de bebouwingsgeschiedenis. Conform het gemeentelijke welstandsbeleid dient nieuwbouw of ‘vernieuwbouw’ in een bestaand lint dan ook in de landschappelijke hoofdstructuur te worden ingepast. Het handhaven van het karakter van een (nieuw) gebouw dient te passen bij de regionale en cultuurhistorische betekenis van het gebied, oftewel het lint. De architectuur dient bij te dragen aan zowel het continue beeld en de sfeer van het lintdorp als aan de herkenbare identiteit van de individuele gebouwen.

Binnen het veengebied van de gemeente Waterland komen een aantal fraaie dorpslinten voor zoals Zuiderwoude en Watergang. Echter, binnen het lint zijn

8

2. Beleid en adviezen

Verdichting van het lint

ontwikkelingen gaande die op gespannen voet staan met het karakter en de kwaliteit van een lintdorp. Het toevoegen van nieuwe huizen of het uitbreiden van bebouwing op de kavel zelf zorgt voor verdichting.

Dorpsstraat, Watergang

Bestaande woning

Op basis van het welstandsbeleid maakt de commissie bezwaar tegen de massa, de ligging en de vormgeving. Door de uitbreiding van het linker kapdeel, door het nieuwe dwarsvolume aan de rechter zijde van de woning en door het samenklonteren van de bijgebouwen wordt het doorzicht naar het achter gelegen landschap aangetast. Ook wordt de ontstane architectuur niet passend gevonden bij het beeld en de sfeer van het dorp. Na gesprekken met de commissie is er gekozen voor een oplossing waarbij de beide dwarsvolumes iets worden verbreed maar beduidend lager worden dan het bestaande hoofdvolume en de doorlopende luifel komt te vervallen. De commissie is positief, door de aanpassingen wordt verdichting van het lint vermeden.

9

Goedgekeurd ontwerp


Het dorp Watergang, dat wordt gekarakteriseerd door lintbebouwing, watergangen en kleine ophaalbruggen, heeft haar oorspronkelijke uitstraling weten te behouden. De doorzichten naar het achterliggende, open landelijke gebied zijn dan ook waardevol voor het aanzien van het dorp. In de toekomst wordt het gebied rondom de kerk wellicht aangewezen als beschermd dorpsgezicht. De smalle Dorpsstraat ( de smalste in Nederland!) vormt de centrale as van het langgerekte dorp met haaks daarop enkele zijstraatjes. Aangevraagd wordt een uitbreiding van een woonhuis door middel van een aanbouw met dwarskap. In eerste instantie worden ook de twee bijgebouwen aan weerszijde van de woning vernieuwd en door het plaatsen van een luifel met de woning verbonden.

Zuiderwouder Dorpsstraat, Zuiderwoude Ook in Zuiderwoude dreigt de kwaliteit van het lint te worden aangetast. Zuiderwoude, ontstaan in de 12de eeuw als gevolg van de ontginning van Waterland, is het oudste dorp in de gemeente Waterland. De bebouwing concentreert zich als een langgerekt lint langs de Dorpsstraat, die evenwijdig aan de Zwet loopt. Kenmerkend voor de eenvoud van het dorp is de architectuur van de woonhuizen. De kleinschalige bebouwing langs de Zuiderwouder Dorpsstraat behoort tot het beschermd dorpsgezicht. Doorzichten naar het achtergelegen landschap zijn op vele plekken in het lint nog aanwezig.

bestaande woning

Een karakteristiek, eenvoudig houten langswoning met aanbouw, aangewezen als beeldbepalend pand wordt gesloopt. Aangevraagd wordt een nieuwe woning: een hoofdvolume met een hoog oplopende schildkap met een eenlaags bijgebouw ook met kap. Het hoofd- en het bijvolume worden, door middel van een eenlaags, plat afgedekt glazen tussenlid met elkaar verbonden. De voorgevel van de nieuwe woning heeft een symmetrische indeling met een vooruitspringend middendeel dat ook is voorzien van een topgeveltje.

Eerste ontwerp

goedgekeurd ontwerp

10

Voor de historische kern Zuiderwoude is welstandstoezicht gericht op het handhaven, herstellen en versterken van de ruimtelijke karakteristiek en de samenhang van het gebied. Op basis van het gemeentelijke welstandsbeleid maakt de commissie bezwaar tegen de massa, de ligging en de opbouw van de nieuw te bouwen woning . Er treedt schaalvergroting op waardoor verdichting van het lint ontstaat. Ook wordt het nieuwe karakter niet passend gevonden bij de regionale en historische betekenis van het gebied. Na overleg wordt een ander ontwerp voorgelegd: een langswoning met mansardekap. Het toepassen van een mansardekap is een nieuw element in het lintdorp maar omdat de woning en schuur qua ligging zijn aangepast, de massa is verkleind en de voorgevel een rustige uitstraling heeft gekregen adviseert de commissie positief.

Monumentenadviezen in Broek in Waterland

Aanpassing aan het interieur De commissie bracht een bezoek aan De Erven 5 in Broek in Waterland (rijksmonument). De voorgevel van de woning, uit 1778 is voorzien van Lodewijk XVI-motieven die ook in het interieur zijn terug te vinden. In verband met het splitsen van de woning is achter een beschermingswaardige kamerbetimmeringen een brandwerende wand geplaatst.

Rechter zijgevel

linker zijgevel

Plaatsen van dakkapellen

11

Bij Zuideinde 20 in Broek in Waterland (rijksmonument) worden in het linker dakvlak twee, modern vormgegeven dakkapellen voorgesteld voorzien van een puntdakje. Het 19de eeuwse, houten huis is echter in het rechter dakvlak voorzien van een karakteristieke dakkapel met ‘gotiserende’ versiering. De commissie adviseert de voorste dakkapel te laten vervallen.


De dorpskern van Broek in Waterland is aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Het dorp stond in de 18de eeuw al bekend om zijn schoonheid. De kenmerkende houtbouw overheerst in het karakteristieke dorpsbeeld. In het hele dorp zijn de gebouwen met hun voorgevel naar de straat gericht waarbij de houten topgevels zijn versierd met ornamenten uit verschillende stijlperioden. De bebouwing is in pastelkleuren geschilderd, waarbij grijs overheerst. Broek in Waterland heeft op dit moment meer dan 80 woningen met een rijksmonumentenstatus. Voor 9 monumenten in Broek in Waterland heeft de commissie in 2014 een advies afgegeven.

Restauratie Aan het Havenrak in Broek in Waterland staat een zogenaamd Broeker woonhuis (rijksmonument). Een houten huis met een bredere achterbouw onder een stelpdak. Verzakkingen, achterstallig onderhoud, aantastingen en diverse bouwkundige ingrepen hebben de cultuurhistorische waarde erg aangetast. Naar aanleiding van een voorgenomen restauratie brengt de commissie een bezoek ter plaatse en kan daarna instemmen met een constructief herstel alsmede een consolidatie van de bestaande fundering. Dit om te voorkomen dat het pand op termijn verloren gaat.

Monumenten status In 2014 heeft het College van B&W besloten het senioren wooncomplex aan het Burg. P. Ph. Paulplantsoen aan te wijzen als gemeentelijk monument. Het complex, gebouwd in 1954 bestaat uit twaalf woningen, onderverdeeld in drie rijen die rond een sober en groen hof zijn geplaatst. De eigenaar heeft hier echter bezwaar tegen aangetekend. De commissie heeft ter plaatse een bezoek gebracht en heeft haar advies niet herzien. Het complex is een goed voorbeeld van de wederopbouw architectuur in de kenmerkende traditionalistische bouwstijl. Het ensemble is kleinschalig en nog vrij onaangetast en ook van belang vanwege de kleinschalige structuur passend in het dorp.

Stedenbouwkundige adviezen

12

De commissie wordt ook bij stedenbouwkundige plannen om advies gevraagd. De meeste plannen werden in aanwezigheid van een medewerker van de afdeling RO van de gemeente voorgelegd en besproken.  SPvE Kloosterdijk: een ontwikkelingslocatie waarvoor voor het oostelijk eiland een verkavelingsplan is opgesteld. Er is collegiaal overleg geweest omtrent de inpasbaarheid van twee vrijstaande woningen.  Stedenbouwkundige visie Molengouw 24, Broek in Waterland: herverkaveling waarbij een bedrijfsgebouw plaats maakt voor twee vrijstaande woningen, ieder met een losstaande garage en een losstaand bijgebouw. De commissie constateerde een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit.  Stedenbouwkundige visie Ilpenhof: herstructureringslocatie waarbij een zorgcomplex plaats maakt voor 20 grondgebonden woningen. De commissie ondersteunde de visie maar adviseerde het SPvE op een aantal punten aan te passen.

In dit hoofdstuk gaan wij in op:  Samenstelling van de commissie  Werkwijze  Openbaarheid

Samenstelling van de commissie

De commissie was in 2014 als volgt samengesteld:  ir. Miranda Reitsma, voorzitter  ir. Corinne Bouwers, architect tot 1-9-2014  ing. Nico Zimmermann, architect vanaf 1-9-2014  ing. Arie Boezaard, monumentendeskundige  ir. Sjef Kwakman, burgerlid namens Vereniging Oud Broek in Waterland  Lodewijk Duymaer van Twist, burgerlid namens Vereniging Oud Monnickendam  Vacature burgerlid namens Vereniging Historisch Eiland Marken De commissie werd ondersteund door:  drs. Willy Meekes, commissiecoördinator (WZNH)  Marieke Leeverink, plantoelichter (gemeente)  Sybren Bruinsma, plantoelichter (gemeente)

Werkwijze De vergaderingen van de commissie worden gehouden op de maandagmiddag van de even weken van het jaar in het gemeentehuis te Monnickendam. De gemandateerde planbehandeling vindt plaats door de daartoe gemandateerde architect. Aansluitend vindt de planbehandeling van de kleine commissie plaats en daarna komen de overige monumentenen welstandsaanvragen aan de beurt. In totaal hebben in 2014 voor de gemeente Waterland 170 planbehandelingen plaatsgevonden. Er werden 116 nieuwe aanvragen behandeld. 56 aanvragen kregen bij de eerste behandeling een positief advies. Meer cijfers treft u aan in bijlage 1. De burgemeester, mevrouw Wagenaar heeft op 31 maart 2014 een kennismakingsbezoek gebracht aan de commissie. Op 1 september 2014 heeft er een kennismakingsgesprek plaats gevonden met de wethouder BWT, de heer Van der Hoeven en mevrouw Bromet, portefeuillehouder monumentenzorg. Beide wethouders hebben aangegeven dat zij veel belang hechten aan de ruimtelijke kwaliteit. Bij dit


Op verzoek van het College is per 1 januari 2012 een geïntegreerde commissie samengesteld. Belangrijk gegeven hierbij waren de efficiency en de onafhankelijke positie van de commissie en haar leden. De leden zijn door de gemeenteraad benoemd. Eén commissie voor monumentenen welstandsaanvragen voor de gemeente Waterland die de plannen als volgt behandelt:  Kleine plannen uit een regulier welstandsgebied in mandaat door de gemandateerd architect  Kleine plannen uit bijzonder welstandsgebied en ‘kleine’ monumentenaanvragen in mandaat door de gemandateerd architect en de monumentendeskundige  Overige monumentenen welstandsaanvragen door de voltallige commissie

13

3. Organisatie en werkwijze

De Monumenten- en Welstandscommissie Waterland is één van de 38 commissies die in Noord-Holland werkzaam zijn onder verantwoordelijkheid van WZNH.

gesprek waren ook de voorzitter van de commissie mevrouw Miranda Reitsma en directeur WZNH, Jef Mühren aanwezig. Na een kennismakingsronde is de werkwijze van de commissie toegelicht, de samenwerking met de afdeling RO van de gemeente en de aanwezigheid van burgerleden in de commissie. Voor wat betreft het welstandsbeleid werd gesproken de welstandscriteria geldend voor het landelijk gebied en een eventueel aanvullend beleid voor het plaatsen van zonnepanelen, cq zonnecollectoren. Het jaarlijks evaluatiegesprek heeft plaats gevonden op maandag 2 maart 2015.

Openbaarheid

14

De Monumenten- en Welstandscommissie werkt in volle openbaarheid. De agenda van de vergadering is van tevoren in te zien en planindieners kunnen een afspraak maken om tijdens de vergadering een toelichting te geven op hun plan. In sommige gevallen vraagt de commissie daar ook expliciet om. Voor de commissie zijn deze toelichtingen vaak verhelderend en andersom merkt de commissie ook dat het bijwonen van de advisering voor de planindiener informatief is. In 2014 heeft de commissie bij 62% van de plannen een vergunning aanvrager en/of de architect aan tafel mogen ontvangen. Het kan ook voorkomen dat de commissie een bezoek ter plaatse brengt om tot een zorgvuldige afweging te komen. Dit gebeurt met name wanneer de commissie zich afvraagt of een ontwikkeling wel passend is in de omgeving. Met name schaalvergroting kan in een historische kern veel impact hebben. De commissie of afgevaardigde(n) hebben dit verslagjaar, onder andere Roomeinde 29- 35, het Havenrak 13- 17 en de Molengouw 24 in Broek in Waterland bezocht.


De commissie concludeert dat ze haar grootste meerwaarde heeft in die gevallen waarin publieke en private belangen botsen en het voeren van constructieve gesprekken met initiatiefnemers noodzakelijk is om de belangen bij elkaar te brengen en daarbij de ruimtelijke kwaliteiten te behouden dan wel te versterken. Het grootse rendement ontstaat als niet aan het eind wordt getoetst maar als we als commissie in staat worden gesteld een planproces vanaf een vroeg moment goed te begeleiden, samen met de lokale ambtelijk specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. De ervaringen en inzichten die in 2014 zijn opgedaan brengt de commissie tot enkele beleidsaanbevelingen. • De commissie wordt steeds vaker ingeschakeld voor de moeilijke situaties. Gevallen waarbij de gemeente maatwerk wil of moet organiseren. De advisering die daarbij gevraagd wordt is over het algemeen meer gericht op integrale afweging, stedenbouw, erfgoed, inrichting openbare ruimte enzovoort. De commissie is in die gevallen dan ook eerder een adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit dan sec een welstandscommissie. De commissie adviseert deze bredere adviestaak te formaliseren en de naam van de commissie te veranderen in adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit (of omgevingskwaliteit) • In het licht van de naderende omgevingswet adviseert de commissie de komende jaren de gemeentelijke beleidsregels in bestemmingsplannen, welstandsnota’s en het monumenten- of erfgoedbeleid op elkaar af te stemmen. Dit vooruitlopend op de integratie van deze beleidsdocumenten in het nieuwe omgevingsplan. • Met de omgevingswet worden gemeenten ook geacht de omgevingsplannen op kavelniveau te digitaliseren. Ook voor beleidsregels die nu nog onder de welstandsnota vallen wordt dat naar alle waarschijnlijkheid binnen enkele jaren verplicht. Het is raadzaam bij herziening van het beleid hiermee rekening te houden.

15

4. Conclusies en aanbevelingen

De Monumenten- en Welstandscommissie Waterland werkt vanuit de overtuiging dat een constructieve opstelling om te werken aan een mooier Nederland op brede steun kan rekenen, niet alleen onder professionals in de ruimtelijke ordening, maar vooral in de samenleving.

Planbehandelingen In 2014 heeft de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland 130 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 14 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met herhalingen was het totaal aantal planbehandelingen 170. Deze zijn als volgt verdeeld: soort aanvraag

aantal aanvragen

aantal behandelingen

percentage herhalingen t.o.v. de aanvragen

95

126

33 %

Omgevingsvergunning waarvan een monument

19

23

23 %

waarvan nieuwbouw

29

44

52 %

waarvan verbouwing

47

59

25 %

Preadvies*

26

34

31 %

Reclameaanvraag

2

2

0%

Adviesaanvraag handhaving

2

2

0%

Advies ruimtelijke plannen

1

1

0%

Overige vergaderonderwerpen

4

5

25 %

130

170

31 %

Totaal

* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunning is ontvangen.

In vergelijking met de voorgaande jaren ontstaat het volgende beeld: soort aanvraag

2014

2012

116

68 %

98

71 %

151

71 %

Aanvragen van voorgaande jaren

14

8%

6

4%

7

3%

Herhalingen

40

24 %

35

25 %

54

25 %

170

100 %

139

100 %

212

100 %

Totaal behandelingen waarvan reclameaanvraag

2

1%

2

1%

2

1%

waarvan handhaving

2

1%

4

3%

6

3%

Verdeeld over de soorten bouwwerken ontstaat het volgende beeld: soort bouwwerk Individuele woningen

2014

2013

2012

71

55 %

54

52 %

74

47 %

Woningcomplexen

2

2%

0

0%

4

3%

Bedrijfsgebouwen

8

6%

5

5%

8

5%

Agrarische gebouwen

9

7%

5

5%

10

6%

Openbare en bijzondere bouwwerken

14

11 %

19

18 %

20

13 %

Kleine bouwwerken

21

16 %

15

14 %

26

16 %

Reclameobjecten

2

2%

1

1%

2

1%

Overige plannen

1

1%

5

5%

14

9%

Stolp

2

2%

0

0%

0

0%

130

100 %

104

100 %

158

100 %

Totaal aanvragen

Bezoek Er hebben dit jaar 111 behandelingen plaatsgevonden in aanwezigheid van een architect en/of de planindieners. Dit is 62% van het totaal aantal behandelingen.

16

Bijlage 1: Cijfers

Nieuwe aanvragen

2013

Adviezen De adviezen over het totaal aantal planbehandelingen zijn als volgt verdeeld: 2014

2013

2012

Akkoord

56

33 %

57

41 %

106

50 %

Akkoord op hoofdlijnen

17

10 %

16

12 %

20

9%

Niet akkoord, tenzij

42

25 %

27

19 %

26

12 %

Niet akkoord, nader overleg

30

18 %

29

21 %

39

18 %

Niet akkoord

9

5%

8

6%

11

5%

Aanhouden

12

7%

1

1%

6

3%

Andere adviezen

4

2%

1

1%

2

1%

Beleidsadviezen

0

0%

0

0%

2

1%

170

100 %

139

100 %

212

100 %

Totaal

Akkoord wil zeggen: het plan voldoet op basis van de welstandscriteria aan redelijke eisen van welstand; het wordt met positief advies aan het college van B&W voorgelegd. Bij ‘niet akkoord tenzij‘ wordt een duidelijk omschreven voorwaarde geformuleerd.

Hoe vaak behandeld? In 2014 werden 113 nieuwe aanvragen* beoordeeld. Het aantal keren dat deze aanvragen behandeld werden tot een eindadvies is als volgt: adviezen aan B&W

2014

2013

2012

Bij eerste behandeling akkoord (geen interventie van de commissie)

41

36 %

43

44 %

76

50 %

Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)

27

24 %

15

15 %

18

12 %

Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)

11

10 %

10

10 %

19

13 %

Bij derde behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)

2

2%

3

3%

2

1%

Bij een vierde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)

3

3%

3

3%

2

1%

Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken

19

17 %

17

17 %

21

14 %

Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning

10

9%

7

7%

13

9%

113

100 %

98

100 %

151

100 %

* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.

Het aantal keren dat een nieuwe aanvraag ´terug´ komt bij de welstandscommissie geeft een indicatie van het effect van het gemeentelijke welstandsbeleid op de bouwproductie. Het is een indicatie; de preventieve werking (het anticiperen op het beleid vóór de aanvraag wordt ingediend) wordt hiermee bijvoorbeeld niet zichtbaar gemaakt.

Adviezen namens de commissie Van het totaal van 170 planbehandelingen in 2014 werden er 107 door de kleine commissie (2 leden) uitgevoerd, daartoe door de commissie gemachtigd. Dat is 63% van het aantal planbehandelingen. De

17

Totaal nieuwe aanvragen*


adviezen aan B&W

commissieleden adviseren onder verantwoordelijkheid van de commissie op basis van de welstandsnota en leggen hierover steeds verantwoording af aan de commissie. Het betreft aanvragen, waarbij het oordeel van de commissie op basis van de welstandscriteria bekend mag worden verondersteld. Een negatief eindadvies of een advies afwijkend van de welstandscriteria, dan wel een aanvraag die alleen op de algemene welstandscriteria kan worden beoordeeld, wordt meestal voorgelegd aan de gehele commissie.

Monumentenadviezen De gemeente Waterland werkt met een geïntegreerde commissie voor monumentenadviezen. In 2014 werden 19 monumentenadviezen gegeven. Er werden totaal 60 plannen behandeld waarbij de cultuurhistorie een rol speelde. Deze zijn als volgt verdeeld: adviezen aan B&W

2014

Aantal behandelingen met cultuurhistorie

61

2013

100 %

48

2012

100 %

65

100 %

rijksmonumenten

14

23 %

11

23 %

16

25 %

gemeentelijke monumenten

4

7%

5

10 %

2

3%

beeldbepalende panden

2

3%

1

2%

3

5%

panden in beschermd stadsgezicht

39

65 %

30

63 %

43

66 %

provinciale monumenten

1

0%

1

2%

1

2%

gebied met cultuurhist. waarde

1

2%

0

0%

0

0%

Gebruik welstandscriteria De aanvragen worden steeds beoordeeld op grond van vastgestelde welstandscriteria, welke in een welstandsnota of in aanvullingen in de vorm van beeldkwaliteitplannen zijn opgenomen. Voor de gemeente Waterland is het gebruik van de verschillende soorten criteria als volgt: welstandscriteria

2014

Gebiedsgerichte criteria

137

81 %

12

7%

Objectgerichte criteria

5

3%

Reclamecriteria

1

1%

15

9%

170

100 %

Sneltoetscriteria / Criteria voor kleine bouwwerken

Geen Criteria

18

Totaal

Bestemmingsplannen De aanvragen worden meestal voorafgaande aan de welstandsvergadering getoetst aan het vigerende bestemmingsplan. Indien de aanvraag niet voldoet aan de bestemmingsplanbepalingen wordt vaak een afwijking (ontheffing) verleend. Soms is de afwijking mede afhankelijk van een positief welstandsadvies. Dit is het geval indien de ruimtelijke kwaliteit als argument voor het verlenen van een ontheffing in het bestemmingsplan genoemd wordt. De plannen voorgelegd aan de commissie hadden wat betreft bestemmingsplan de volgende status: 2014 62

48 %

Voldoet niet aan bestemmingsplan, maar gemeente werkt mee aan binnenplanse afwijking

6

5%

Voldoet niet aan bestemmingsplan, maar gemeente werkt mee aan buitenplanse afwijking

38

29 %

Voldoet niet aan bestemmingsplan, maar gemeente werkt mee aan een afwijking op basis van een uitgebreide procedure of partiële herziening van het bestemmingsplan

3

2%

Voldoet niet aan bestemmingsplan, over afwijking wordt beslist na advies van de welstandscommissie

2

2%

Voldoet niet aan bestemmingsplan aan commissie wordt advies gevraagd over ruimtelijke onderbouwing om van bestemmingsplan af te wijken

1

1%

Anders

18

14 %

Totaal

130

100 %

19

Voldoet aan bestemmingsplan


bestemmingsplannen

Aanwezig:  Namens de gemeente: de heer J. van der Hoeven (wethouder RO), mevrouw L. Bromet (wethouder monumenten); mevrouw M. Leeverink en de heer S. Bruinsma (plantoelichters)  Leden van de commissie: ir. Miranda Reitsma (voorzitter), Arie Boezaard (monumentendeskundige), Nico Zimmermann (architectlid); Lodewijk Duymaer van Twist (burgerlid) en Sjef Kwakman (burgerlid)  Namens de organisatie WZNH: drs. Willy Meekes (commissie coördinator) Naar aanleiding van het concept jaarverslag: -Aan de hand van de werkwijze en de cijferbijlage wordt opgemerkt dat er een opvallende afname is van het aantal zogenaamde grote plannen, terwijl het aantal plannen dat door de kleine commissie is afgehandeld ongeveer gelijk is gebleven. -Gevolgen Verruiming van vergunningvrij bouwen Het voorbeeld in het jaarverslag (blz. 5) laat de gevolgen zien van het vergunning vrij plaatsen van een dakkapel op een zeer zichtbare locatie. Miranda Reitsma zou het prettig vinden als in het vervolg de vergunningvrije elementen ook op de aanvraagtekening worden meegenomen om aan de hand van een correct eindbeeld een advies te formuleren. Naar aanleiding hiervan heeft de heer Van der Hoeven aan dat aanvragen voor dakkapellen een veel besproken item zijn binnen de gemeente. Er wordt vaak gerefereerd aan dakkapellen die vóór 2003 zijn vergund terwijl vanaf 2003 de aanvragen worden getoetst aan het huidige, geldende welstandsbeleid. Landelijk gebied: Miranda Reitsma vraagt aandacht voor de schaalvergroting in het landelijk gebied. Vaak past de bedoelde uitbreiding wel binnen het welstandsbeleid maar wordt het door de commissie toch als een aantasting van de kwaliteit van het landelijk gebied gezien. Is het mogelijk het beleid hier op aan te passen ? Er wordt aangegeven dat er een nieuwe structuurvisie in de maak is en dat zij het belang van doorzichten en een aanpassing van de goot- en nokhoogte ( en eventueel kleur van het dak) zal voorstellen. Ook een inrichtingsplan, zoals bij een stolp de inrichting is van belang. Recent heeft de commissie geadviseerd over het woningbouwproject ’t Schouw in Waterland. Zij spreekt haar bezorgdheid uit over de Samenwerking gemeente: De samenwerking met de afdeling RO wordt besproken, en de invloed van project ontwikkelaars op stedenbouwkundige plannen. Er wordt gewezen op het verdwijnen van de samenhang van een gebied als verschillende project ontwikkelaars bezig zijn met eigen projecten. Zowel de wethouders als mevrouw Reitsma stellen voor dat de commissie in een vroeg stadium betrokken wordt bij het stellen van stedenbouwkundige kaders. In de MWW hebben ook burgerleden zitting. Mevrouw Leeverink geeft aan dat er nog gezocht wordt naar een burgerlid die op kan treden namens de Vereniging Historisch Eiland Marken. Tevens wordt de toegevoegde waarde van burgerleden besproken. Beleid: Mevrouw Reitsma uit haar bezorgdheid omtrent de criteria geldend voor het landelijk gebied. Deze bieden weinig houvast bij bouwaanvragen waarvoor

20

Bijlage 2: Verslag evaluatiegesprek

Verslag kennismakingsgesprek van de welstandscommissie van Waterland met de wethouder Ruimtelijke ordening de heer Van der Hoeven en met mevrouw Bromet verantwoordelijke voor Monumenten, gehouden op 12-3-2015 in het gemeentehuis van Waterland.

21


schaalvergroting in combinatie met het plaatsen van verschillende staltypes wordt aangevraagd. Zij ziet graag aanvullende criteria waarbij ook de inrichting van het erf wordt meegenomen. Tevens wordt er gesproken over een eventueel aanvullend beleid voor het plaatsen van zonnepanelen cq. zonnecollectoren. Zowel mevrouw Bromet als de heer Van der Hoeven stellen zich, in verband met de snelle ontwikkeling omtrent zonne-energie terughoudend op. Zij erkennen echter de lastige positie van de commissie hierin.

Miranda Reitsma, voorzitter Opleiding bouwkundig ingenieur te Delft, afstudeerrichting architectuur. Werkte daarna als stedenbouwkundig ontwerper bij de dienst RO en Stadsvernieuwing te Rotterdam en Groningen, was afdelingshoofd Planontwikkeling te Zaanstad en hoofd stedenbouw aan de Academie van Bouwkunst. Van 2007 – 2011 was Miranda Reitsma Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Noord-Holland. Zij heeft per 1998 haar eigen bureau Reitsma Stedebouw, visie en strategie. Miranda heeft deelgenomen aan diverse kwaliteitsteams, zowel als lid en als voorzitter en was tevens lid van de commissie voor welstand en monumentenzorg te Amsterdam. Zij heeft diverse onderzoeken en publicaties op haar naam staan, was lid van jury’s en heeft onderwijservaring. Miranda Reitsma is sinds 1 januari 2012 aan WZNH verbonden, onder andere als voorzitter van de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland.

Opleiding: 1977-1984 TH Delft, bouwkundig ingenieur. Werkervaring: 1985 – 1999 Architecten- en Ingenieursbureau Friedhoff en van Heerde bv., verantwoordelijk architect; 1999 – 2008 Architec, Architecten en Ingenieurs; vanaf 2008 eigen architectenbureau: Corinne Bouwers, architectuur & design te Haarlem. Zij heeft als ontwerper ervaring met grote utiliteitsbouw projecten tot en met het ontwerpen van speciaal meubilair. Nevenactiviteit: lid van de programmaraad van het ABC architectuurcentrum Haarlem. Corinne Bouwers is sinds 2003 als architect verbonden aan WZNH en vanaf januari 2012 tot 1 september 2014 als architect van de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland.

Arie Boezaard, monumentendeskundige Opleiding HTS Den Haag. Werkte als restauratietekenaar aan het restauratieproject Amstelhof (nu Hermitage), was bij Geoproject te Nieuw Vennep werkzaam in het kader van stadsvernieuwing in o.a. Leiden, Alkmaar, Utrecht en Amsterdam. Arie Boezaard was van 1976 – 1995 projectleider stadsvernieuwing in de gemeente Hoorn en van 1995-2009 hoofd buro Erfgoed in die gemeente. Arie Boezaard is sinds 2012 verbonden aan WZNH als monumentendeskundige van de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland.

Nico Zimmermann, architect Afgestudeerd aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam, afdeling architectuur en sinds 1993 directeur/eigenaar van ITZ-Architecten b.v. te Amsterdam. Was tot maart 2011 voorzitter van de BNA Kring Amsterdam Kennemerland, is bestuurslid van KIVI-NIRIA afdeling bouw, redactielid Jellema Hogere Bouwkunde en blad Forum. Daarnaast is hij als adviseur Vormgeving werkzaam voor de Provincie Noord-Holland inzake infrastructurele projecten. Nico Zimmermann is sinds 2007 verbonden aan WZNH, en vanaf 1 september 2014 vervult hij de functie van architect-lid voor de Monumentenen Welstandscommissie Waterland.

22

Bijlage 3: Curricula

Corinne Bouwers, architect

Jaarverslag 2014 voor de gemeente Waterland Monumenten- en Welstandscommissie Waterland

Recommend Documents