Jaarverslag 2011 Crisis: ruimte voor nieuw denken

Jaarverslag 2011 Crisis: ruimte voor nieuw denken

Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling

1

VBDO Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling, stimuleert de verduurzaming van de kapitaalmarkt met actiegericht werk en onderzoek

3

OVER DIT VERSLAG

Pieterstraat 11 3512 JT Utrecht +31(0) 30 234 00 31 [email protected] www.vbdo.nl

Utrecht, 22 maart 2012

L ECTO R I SAL U TEM ! Voor u ligt het verslag van de VBDO over het jaar 2011. VBDO is het grootste en meest actieve Sustainable Investment Forum (SIF) van Europa geworden. Het jaar 2011 kende overeenkomsten met het jaar ervoor: onzekerheid over pen-‐ sioenuitkeringen, veranderingen in het politieke landschap, harde bezuinigingen in alle sectoren, ontslagen bij bedrijven en vragen over de kredietwaardigheid van bepaalde landen. ,QGH]HRPJHYLQJZLOGH9%'2GHÀQDQFLsOHZHUHOGQDGUXNNHOLMNRSURHSHQRP]LMQ kapitaal te gebruiken om de wereld te verduurzamen. Anders gezegd: om hande-‐ lingsperspectieven te ontwikkelen voor mondiale ontwikkelingen waar we ons nu voor gesteld zien: bevolkingsgroei, klimaatverandering, verstedelijking, grondstof-‐, energie-‐ en watertekort

“VBDO is het grootste en meest actieve Sustainable Investment Forum van Europa geworden”

Zoals gebruikelijk hanteert de VBDO een verslag volgens de richtlijnen van het Glo-‐ bal Reporting Initiative. Hierbij wordt aandacht besteed aan de relevante duur-‐ zaamheidindicatoren en vindt een controle plaats door een externe accountant. Voor een kleine organisatie zoals de VBDO is dit een hele investering maar we zijn het aan onze stand verplicht. De VBDO kan haar werk niet doen zonder haar leden en sponsoren. We willen deze hierbij dan ook van harte bedanken voor hun bijdrage van het afgelopen jaar. Ik wil u van harte uitnodigen om met de VBDO in gesprek te gaan over dit jaarver-‐ slag. Voor informatie, vragen en opmerkingen kunt u rechtstreeks mailen met: [email protected] Hartelijke groet/Kind regards,

Giuseppe van der Helm Directeur VBDO Voorzitter Eurosif +31 (0)30 2340031 www.vbdo.nl

Rekening nr. ING 6890957 IBAN: NL13INGB0006890957 Swift/BIC: INGBNL2A BTW nr. 8042.84.209B01

5

K.v.K. Amsterdam 40538.966

INHOUDSOPGAVE Over dit verslag

5

Voorwoord van de directie

11

Leden Engagement Projecten Projecten ten behoeve van bedrijven Communicatie Eurosif Organisatie )LQDQFLsOHUHVXOWDWHQ Verwachtingen 2012

11 12 12 12 12 13 13  13

Verslag van het bestuur

15

De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling

19

Over de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling Visie, missie en ambitie Strategie De Basis De organisatie Structuur Het VBDO bestuur VBDO lidmaatschap Particuliere leden Institutionele leden Platformoverleg Algemene Ledenvergadering 2011

Onderzoeken en projecten in 2011

19 19 19 20 20 20 20 22 22 22 22 22

25

Duurzaam ondernemen Verantwoord ketenbeheer Business balance Biodiversiteit en ecosystemen Stakeholderdialogen Website duurzaamaandeel Mensenrechten en bedrijfsleven Engagement En verder Vooruitzichten

25 25 25 26 26 27 27 28 28 28

7

INHOUDSOPGAVE Projecten duurzaam beleggen Duurzaam sparen en beleggen 2011 Benchmark verantwoord beleggen voor pensioenfondsen 2011 Benchmark verantwoord beleggen door maatschappelijke instellingen 2011 Eurosif corporate pension funds and sustainable investment study VBDO onderzoek: duurzaam beleggen en kerkelijke instellingen; god, geld en geloof Benchmark verantwoord beleggen verzekeraars 2011 Onderzoek ‘beleggen & voedingsgrondstoffen’ Vooruitzichten

Communicatie

29 29 30 30 31 32 33 34 35

37

Website VBDO Social Media Aandacht in de media Digitale nieuwsbrief VBDO bericht VBDO events 2011 Week van het duurzaam beleggen 2011 MVO-‐Communicatie naar een hoger niveau Seminar Duurzaam Beleggen voor Maatschappelijke Instellingen Ontbijtbijeenkomst ‘Share-‐a-‐bite, Share an insight’ Het Platform Duurzame en Solidaire Economie (PDSE) Ketenbeheer award Vooruitzichten communicatie Digitale nieuwsbrief www.vbdo.nl www.goed-‐geld.nl Social Media Seminars 2012 High Net Worth Individuals MVO Verslaglegging De week van het duurzaam beleggen

De Cijfers

37 37 37 37 37 38 38 38 38 38 38 39 39 39 39 39 39 40 40 40 40

43

Balans per 31 december 2011 Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Grondslagen van waardering Grondslagen van resultaatbepaling Uitleg verschillen balans met 2010 Staat van baten en lasten Toelichting op de balans (activa)

43 44 45 46 46 46 47 47 48

8

Toelichting op de balans (activa) Toelichting op de balans (passiva) Toelichting op de staat van baten en lasten Begroting 2012 Controleverklaring

49 50 52 55 56

Duurzame bedrijfsvoering

59

Inleiding Sociale prestaties Doelstelling Verhuizing Werknemers Verzuim Opleiding Milieuprestaties Milieudoelstelling Milieu-‐effecten Emissies CO2-‐emissies als gevolg van kantoorgebonden energiegebruik CO2-‐emissies als gevolg van transport CO2-‐emissies totaal &HUWLÀFDDW Papiergebruik Overig materiaalgebruik Afvalproductie Uitbesteed werk Duurzaamheid vooruitzichten Energie Papier

59 59 59 59 59 60 60 60 60 60 60 60 61 61  63 63 63 63 64 64 64

VBDO Beleggingsbeleid

67

Spaar-‐ en betaalrekeningen Aandelen Pensioen

67 67 67

Bijlagen

69

Aangesloten institutionele leden 2011 Overzicht media 2011 Samenvatting Logboek Engagement 2011 AVA bezoeken Achtergronden voor berekening milieubelasting GRI checklist

69 70 74 75 76 78

9

VOORWOORD VAN DE DIRECTIE ,QEOHHNGHYHHUNUDFKWYDQGHHFRQRPLHQDGHÀQDQFLsOHFULVLVPLQGHUVWHUNGDQYHUZDFKW6WHUNHU nog, de problemen met de Euro trokken diepe sporen in het toch al omwoelde vertrouwen in de economie HQGHÀQDQFLsOHVHFWRU :DWZDUHQGHJHYROJHQYRRUGHGXXU]DDPKHLGYDQEHGULMYHQHQGHÀQDQFLsOHVHFWRU"+RHZHOHQHU]LMGVFDVK nog steeds koning was, leidend tot een overdreven kortetermijngerichtheid, bleek anderzijds het besef te groeien dat we de problemen niet moesten bestrijden met de denkwijze die juist tot deze problemen heeft geleid. Bedrijven die het duurzame pad reeds bewandelden bleken hier vaak voordeel van te ondervinden door kostenbesparingen, innovatie of waardecreatie voor hun afnemers. Bedrijven die nog niet zo actief waren met MVO begonnen hiermee. Dit bleek ook uit onze Benchmark Verantwoord Ketenbeheer die in december 2011 verscheen. $DQGHÀQDQFLsOHNDQWZHUGHQGHQHJDWLHYHJHYROJHQ]LFKWEDDUYDQGHDIERXZYDQKHWÀVFDOHYRRUGHHOYDQ groen beleggen, maar dit werd gecompenseerd door een grotere instroom van geld in duurzame spaar-‐ en beleggingsproducten. Niet alleen groeiden de duurzame banken stevig, maar ook werkten alle grote Neder-‐ landse banken aan het mainstreamen van duurzaam beleggen.

Leden

“Het belangrijkste nieuwe initiatief in 2011 was de eerste Week van het Duurzaam Beleggen”

In 2011 groeide het aantal institutionele leden van de VBDO van 46 naar 56. Drie organisaties hebben een SURHÁLGPDDWVFKDSJHKDG=LHELMODJHYRRUHHQYROOHGLJRYHU]LFKW Het aantal particuliere leden daalde van 730 in 2010 naar 680 in 2011, in lijn met de trend die ook bij andere goede doelen zichtbaar is. De VBDO zal zich de komende jaren meer richten op de consument, bijvoorbeeld via nieuwe websites en de Week van het Duurzaam Beleggen. We hopen dat dit een positieve uitwerking heeft op het aantal particuliere leden.

Engagement In 2011 bezocht de VBDO weer meer aandeelhoudersvergaderingen dan in voorgaande jaren: de vereniging stelde vragen over verantwoord ondernemen bij 62 beursgenoteerde bedrijven. Thema’s dit jaar waren biodiversiteit, aandacht voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en de duurzame bonus. Op alle terreinen was er vooruitgang, zo lazen we in de VBDO aandeelhoudersrapportage “Duurzame ontwikkeling bij 62 Nederlandse, beursgenoteerde bedrijven”. Naast de aandeelhoudersvergaderingen vonden er een aantal engagementgesprekken met beursgenoteerde ondernemingen plaats. Voor Fonds 1818 voerde de VBDO engagement uit. Voor het eerst werden hierbij ook bedrijven in het buitenland bezocht: in het Verenigd Koninkrijk stelden we vragen aan Marks & Spencer en aan British Telecom. De VBDO organiseerde (multi)stakeholderdialogen voor zes bedrijven en één brancheorganisatie. Deze dialogen helpen bedrijven feedback te ontvangen op hun duurzaamheidbeleid, prioriteiten te stellen en sug-‐ gesties te krijgen voor volgende stappen.

10

11

Projecten

Eurosif

,Q]LMQPHHUSURMHFWHQGDQRRLWWHYRUHQXLWJHYRHUG+HWZRUGWZHOVWHHGVPRHLOLMNHURPÀQDQFLsOH middelen te vinden om onze projecten uit te voeren. Toch is dit gelukt en lagen de totale projectinkomsten iets boven die van 2010. De projectinkomsten vormden in 2011 bijna 66% van onze inkomsten. Projecten ]LMQWHYHUGHOHQLQÀQDQFLsOHSURMHFWHQHQSURMHFWHQWHQEHKRHYHYDQEHGULMYHQ

In 2011 vertrok de directeur van Eurosif, Matt Christensen. Gedurende een aantal maanden heb ik zijn taken waargenomen. Inmiddels is er een goede opvolger in de persoon van François Passant gevonden.

Financiële projecten In 2011 zijn de benchmarks voor Pensioenfondsen, Verzekeraars en Maatschappelijke Instellingen voort-‐ gezet. Nieuw was de Benchmark Kerkelijke Instellingen. Benchmarkonderzoeken meten de mate waarin organisaties binnen een bepaalde sector duurzaam beleggen. Juist de continuïteit van deze metingen blijkt voor gedragsverandering te zorgen. Ook is voor de elfde keer het marktonderzoek naar de retailmarkt voor duurzaam sparen en beleggen in Nederland uitgevoerd. Hieruit is gebleken dat het marktaandeel ondanks de verschillende crises en de af-‐ ERXZYDQGHÀVFDOHYRRUGHOHQEOLMIWJURHLHQ De VBDO is in 2011 met ondersteuning van SBOS, Oxfam Novib, SBW en het Wereld Natuurfonds een onder-‐ zoek gestart naar de impact van het investeren in commodities op de voedselprijzen. Dit onderzoek zal in het tweede kwartaal van 2012 worden afgerond.

Kees Gootjes heeft de coördinatie van een nieuw Europees project, een onderzoek naar duurzaam beleggen door ondernemingspensioenfondsen in Europa, op zich genomen. In september 2011 zijn de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd bij een conferentie van Responsible Investor in Amsterdam. Het rapport is te vinden op Corporate Pension Funds & Sustainable Investment Study.

Organisatie Per 1 september 2011 houdt de VBDO kantoor op Pieterstraat 11 te Utrecht. Na 16 jaar in Culemborg op ver-‐ schillende locaties is de vereniging verhuisd naar de binnenstad van Utrecht. Reden hiervoor is de centrale ligging en de betere bereikbaarheid per openbaar vervoer. De VBDO wordt geroemd om zijn productiviteit, maar al deze (nieuwe) projecten vroegen om een uitbrei-‐ ding van onze capaciteit. Niet alleen werd het aantal dagen voor projectmanagers uitgebreid, maar ook werd een deel van de ondersteuning die eerst extern werd uitgevoerd, naar binnen gehaald. Te denken valt KLHUELMDDQJUDÀVFKHYRUPJHYLQJHQDGPLQLVWUDWLH8OWLPRWHOGHGH9%'2IWH7HUYHUVWHUNLQJYDQ GHRSHUDWLRQHOHEHGULMIVYRHULQJLVHHQRSHUDWLRQHHOHQÀQDQFLHHOPDQDJHUDDQJHWURNNHQ

Financiële resultaten

Projecten ten behoeve van bedrijven Naast engagement, waarin we bepaalde thema’s bij bedrijven onder de aandacht brengen, probeert de VBDO ook mee te denken over de wijze waarop dit kan. Zo is er een onderzoek afgerond naar de wijze waarop een onderneming aandacht kan geven aan biodiversiteit. Dit onderzoek werd samen met de Nyen-‐ rode Business Universiteit, het Natural Value Initiative, Fauna & Flora International en het United Nations Environment Programme Finance Initiative uitgevoerd. Een onderzoek naar de operationalisering van de Ruggie Principles of Business and Human Rights is gestart. Dit moet leiden tot een conferentie op 12 juni 2012. De VBDO herhaalde ook in 2012 zijn oudste benchmark: Verantwoord Ketenbeheer. Een onafhankelijke jury kende aan Philips de Verantwoord Ketenbeheer Award 2011 toe. Deze is uitgereikt tijdens een avond-‐ seminar bij KPMG. Tevens werd een rondetafelbijeenkomst met een aantal voorlopers op het terrein van ketenbeheer georganiseerd. Dit leidde tot het boekje “Verantwoord ketenbeheer; van risicomanagement naar waardecreatie” in samenwerking met KPMG Sustainability. 7HQVORWWHLVLQMXQLGHZHEVLWHZZZGXXU]DDPDDQGHHOQOJHODQFHHUG'H]HZHEVLWHJHHIWQLHWÀQDQFLsOH informatie over Nederlandse beursgenoteerde bedrijven, gegroepeerd per bedrijf, sector en thema.

Communicatie Na vrijwel elk onderzoek volgt een seminar, waarin resultaten worden gepresenteerd aan de onderzochte sector. Samen wordt gekeken naar de gevolgen daarvan voor de eigen werkwijze. Zo werd in december naar aanleiding van de Benchmark Verzekeraars bij Delta Lloyd de ontbijtsessie “Share-‐a-‐bite, Share an Insight” georganiseerd. In september werd samen met GRI, AEGON en DHV het jaarlijkse congres over MVO verslaglegging georganiseerd. Het belangrijkste nieuwe initiatief in 2011 was de eerste Week van het Duurzaam Beleggen, die de VBDO samen met ABN AMRO, ASN Bank, AEGON, BinckBank, Delta Lloyd, ING, Rabobank en Triodos Bank heeft opgezet. De week begon op 21 november met het openen van de Amsterdamse beurs. Het doel van de week is om duurzaam beleggen op de kaart te zetten, vooral bij beleggingsadviseurs en particulieren. Het evene-‐ ment wordt de komende jaren herhaald.

9HUJHOHNHQPHW]LMQGHLQNRPVWHQRSSHLOJHEOHYHQ2QGDQNVGHNRVWHQYRRUGHYHUKXL]LQJHQÁLQN toegenomen personeelskosten (24% toename) is er slechts een licht verlies gemaakt van € 835.

Verwachtingen 2012 In 2012 gaan we het aantal aandeelhoudersvergaderingen dat we bezoeken weer uitbreiden, onder andere met buitenlandse bedrijven die in Nederland hun hoofdvestiging hebben. Er staan bezoeken aan totaal zo’n 80 bedrijven op de agenda. Alle bestaande benchmarks worden vervolgd, waarbij ook een aantal praktische hulpmiddelen zullen worden ontwikkeld voor vermogensfondsen, kleinere pensioenfondsen om een start te maken met duurzaam be-‐ leggen. Nieuwe benchmarks zijn voorzien voor Vermogensfondsen, Private Equity en Vastgoed. VBDO lan-‐ FHHUWHHQQLHXZHZHEVLWHZZZJRHGJHOGQOGLHDOOHGXXU]DPHÀQDQFLsOHSURGXFWHQHQGLHQVWHQGLHLQ Nederland verkrijgbaar zijn voor particulieren zal aangeven. De eigen site www.vbdo.nl zal toegankelijker worden gemaakt en een Engelstalig deel krijgen. De site www.duurzaamaandeel.nl wordt uitgebreid met de small-‐ en midcap. Tevens zal deze site meer mogelijkheden krijgen voor een actieve deelname van bezoe-‐ kers, bijvoorbeeld door hun stem mee te geven aan de VBDO bij aandeelhoudersvergaderingen. We zullen hierbij ook meer gebruik gaan maken van social media. Het aantal seminars zal worden uitgebreid, onder andere met een bijeenkomst voor High Net Worth Indi-‐ viduals, en ook met kortere lunchbijeenkomsten rondom een bepaald duurzaam thema. Bij al deze activiteiten kunnen we ons verheugen in een toenemende samenwerking met onze leden. Zonder hen, en zonder de partijen die ons onderzoek ondersteunen, zouden we niet kunnen werken aan onze GRHOVWHOOLQJRPGHÀQDQFLsOHZHUHOGWHYHUGXXU]DPHQHQGDDUPHHRRNKHWEHGULMIVOHYHQDDQWHVSRUHQRP meer lange termijn te opereren. Van harte dank ik alle partijen voor hun inzet om samen met de VBDO te strijden voor een rechtvaardiger samenleving die ook op termijn houdbaar is. Giuseppe van der Helm

Directeur VBDO 12

13

VERSLAG VAN HET BESTUUR Het jaar 2011 was voor de VBDO zowel extern als intern een erg ‘volatiel’ jaar, om in beleggerstermen te spreken. Het was bepaald niet allemaal business as usual. ([WHUQZHUGGRRUGHHFRQRPLVFKHHQÀQDQFLsOHFULVLVHHQVWHPHHUPDQLIHVWKRHZH]HQOLMNHHQODQJH WHUPLMQRULsQWDWLHYRRUSDUWLFXOLHUHHQLQVWLWXWLRQHOHEHOHJJHUVLV2YHUWXLJGHGXXU]DPHEHOHJJHUVZLVWHQ dit al sinds jaar en dag, maar beter laat dan nooit lijkt het besef nu toch ook in bredere beleggerskring door te dringen. De crisis als zegen, wie had dàt ooit gedacht. Op intern vlak verdient speciale vermelding dat de VBDO van haar bakermat Culemborg verhuisde naar een passend nieuw kantoor in Utrecht, met als verheugend neveneffect een vitalisering van onze interne organisatie. Verder hebben wij onze personele bezetting in 2011 kwantitatief en kwalitatief versterkt. Dit gebeurde met het oog op de zich steeds uitbreidende werkzaamheden en de toenemende complexiteit van de materie waarmee de VBDO zich bezighoudt. Wat ook niet onvermeld mag blijven, betreft de tot-‐ standkoming van een strategie voor de komende jaren. Wij zullen hierover berichten op onze algemene ledenvergadering van 2012.

“De verduurzaming van de kapitaalmarkt zal zich voortzetten. Dit ongetwijfeld onomkeerbare proces leidt volgens onze overtuiging tot een gezondere en meer rechtvaardige wereld.”

Zoals uit dit verslag ondubbelzinnig valt op te maken, kent de VBDO een indrukwekkend aantal ‘delive-‐ rables’. Indrukwekkend, als men zich realiseert dat dit allemaal uit de handen van een verhoudingsgewijs bescheiden aantal zeer gedreven en toegewijde medewerkers komt, onder de regie van onze energieke en EHWURNNHQGLUHFWHXUKHWERHJEHHOGYDQGH9%'27HJHOLMNHUWLMGPRJHQZLMFRQVWDWHUHQGDWRQ]HÀQDQFLsOH huishouding aardig op orde is. Vanaf deze plaats spreekt het bestuur dan ook graag zijn welgemeende erkentelijkheid en waardering aan hen uit voor het vele en goede dat zij tot stand hebben gebracht! Conform artikel 12.3 van de statuten leggen wij de verenigingsleden hierbij het Jaarverslag 2011 van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling ter goedkeuring voor. Het jaar 2011 werd afge-‐ sloten met een negatief resultaat van € 835. Het bestuur verzoekt de Algemene Ledenvergadering de Jaarrekening 2011 vast te stellen en in mindering te brengen van de algemene reserve. Het bestuur wil een algemene reserve aanhouden ter grootte van minimaal drie en maximaal zes maanden van de jaar-‐ lijkse structurele lasten. Uitgaande van de structurele lasten in 2011 (totale lasten exclusief de kosten van activiteiten) is de omvang van de algemene reserve gemaximeerd op € 223.338. Het verschil met de omvang van de algemene reserve eind 2011 bedraagt € 34.695. De Algemene Ledenvergadering van 2011 vond plaats op 30 maart 2011 bij Aristo Utrecht. Het bestuur kwam in 2011 vier maal bijeen. De bestuursvergaderingen worden in overleg met de bestuursvoorzitter voorbereid door de directie, die deelneemt aan deze vergaderingen. Tot de vaste onderwerpen die ook LQ  DDQ GH RUGH ]LMQ JHNRPHQ EHKRUHQ GH SHULRGLHNH WRHWVLQJ YDQ GH ÀQDQFLsOH UHVXOWDWHQ DDQ GH begroting, het beoordelen van de bereikte resultaten en het vaststellen van de begroting en de plannen voor het volgende jaar.

14

15

Wat staat de VBDO te wachten. Waar gaat het bestuur zich mee bezig houden? Tot slot een korte blik op de naaste toekomst. Wij gaan onze inspanningen op het vlak van het aantrek-‐ ken van nieuwe institutionele en ook en vooral particuliere leden intensiveren. Zo willen wij onze legiti-‐ matie versterken. Het ligt voorts in de rede dat de verduurzaming van de kapitaalmarkt zich verder zal voortzetten. Dit ongetwijfeld onomkeerbare proces leidt volgens onze overtuiging tot een gezondere en meer rechtvaardige wereld. Dáár doen we het allemaal voor. Jan Pieter Six Voorzitter bestuur VBDO

Utrecht, 28 maart 2012

16

17

VERENIGING VAN VOOR DUURZAME

BELEGGERS ONTWIKKELING OVER DE VERENIGING VAN BELEGGERS VOOR DUURZAME ONTWIKKELING 'H9%'2LVGHHQLJHYHUHQLJLQJYDQDDQGHHOKRXGHUVHQEHOHJJHUVGLH]LFKVSHFLÀHNULFKWRSGXXU]DDPKHLG De VBDO heeft als doel “Het behartigen van de belangen van institutionele en particuliere beleggers die wensen bij te dragen aan duurzame ontwikkeling”. De VBDO treedt om die reden op in het maatschappelijke debat over duurzaamheid. Omdat de VBDO voor-‐ namelijk aandeelhouders vertegenwoordigt, voert zij het debat met beursgenoteerde ondernemingen en institutionele beleggers.

Visie, missie en ambitie De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) is opgericht met het doel om de kapitaal-‐ PDUNWWHYHUGXXU]DPHQ(HQPDUNWGLHQDDVWÀQDQFLsOHFULWHULDRRNUHNHQLQJKRXGWPHWVRFLDOHHQPLOLHX-‐ criteria. De VBDO maakt multinationals en beleggers bewust van hun bijdrage aan een duurzame kapitaal-‐ markt. Dit doet de vereniging door hen te wijzen op maatschappelijke verantwoordelijkheid.

“De vereniging blijft zich inzetten voor het verduurzamen van de kapitaalmarkt in samenwerking met haar stakeholdergroepen.”

De kapitaalmarkt bestaat voor de VBDO uit meerdere partijen. Aan de ene kant zijn er de beleggers, zowel grote beleggers als particulieren. Aan de andere kant zijn er de ondernemingen waarin wordt belegd. De VBDO beweegt beide partijen tot meer duurzaamheid. Ze strekt haar werkzaamheden in toenemende mate uit naar andere asset classes, zoals vastgoed en private equity. +HWGRHOYDQGHYHUHQLJLQJLVHHQGXXU]DDPZHUNHQGHNDSLWDDOPDUNWGLHQDDVWÀQDQFLsOHFULWHULDRRNRS basis van sociale-‐ en milieucriteria vraag en aanbod bij elkaar brengt. De focus ligt daarbij op Nederland in een internationale, voornamelijk Europese, context.

Strategie In 2009 maakte de VBDO een begin met een discussie over de herziening van de strategie tot 2013. In 2011 is de strategie opnieuw onder de loep genomen. De vereniging blijft zich inzetten voor het verduurzamen van de kapitaalmarkt in samenwerking met haar stakeholdergroepen. Financiële instellingen Deze organisaties kunnen lid worden van de VBDO. De vereniging roept deze bedrijven op om meer moge-‐ lijkheden aan te bieden aan beleggers die duurzaam willen beleggen en tegelijkertijd hun eigen bedrijfs-‐ voering te verduurzamen. De vereniging volgt deze bedrijven en hun producten kritisch en wil samen met hen de markt van duurzaam beleggen vergroten. Dit laatste doet de VBDO middels een actieve lobby naar de politiek en door samenwerking in onderzoeken, websites en seminars. Bedrijven Enerzijds volgt de VBDO de Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen kritisch via benchmarks en en-‐ gagement, maar hiernaast probeert de vereniging ook oplossingen en best practices aan te bieden. Voor-‐ beelden daarvan zijn de “Praktijkgids voor duurzame remuneratie (Sustainable Remuneration, a guide for linking sustainable goals to executive incentives)” in samenwerking met DHV, Hay Group en Economische

18

19

Zaken, Landbouw en Innovatie. Daarnaast het boekje “Verantwoord ketenbeheer; van risicomanagement naar waardecreatie”, uitgebracht in samenwerking met KPMG Sustainability. Het is een bijdrage aan het delen van best practices en het ontwikkelen van gedachten over de toekomst van verantwoord ke-‐ tenbeheer. Daarnaast organiseert de VBDO (multi-‐)stakeholderdialogen met verschillende Nederlandse beursgenoteerde bedrijven. Maatschappelijke organisaties De VBDO is lid van het MVO Platform en trekt samen met andere NGO’s op om de overheid en de politiek op te roepen duurzaamheid actiever te stimuleren en bedrijven op te roepen te verduurzamen. De VBDO richt zich daarbij op internationaal erkende normen. Het nastreven van (inter-‐)nationale normen en af-‐ spraken is voor de VBDO belangrijker dan het najagen van kortetermijndoelen. Waar mogelijk, probeert de VBDO gezien haar unieke positie te bemiddelen tussen de verschillende belanghebbenden. Tenslotte is en blijft de VBDO een multi-‐stakeholderorganisatie met particuliere en LQVWLWXWLRQHOHOHGHQ'HVWUDWHJLVFKHKHURULsQWDWLHYDQEHYHVWLJGHGH]HXQLHNHSRVLWLHYDQGH9%'2 ondanks het feit dat deze soms ook tot problemen kan leiden. Leden die meegenomen worden in onze benchmarks kunnen soms een minder goede beoordeling krijgen.

Penningmeester De heer. J.A.J.W. Nieuwenhuys Datum van benoeming : 24 maart 2009 (Penningmeester vanaf 30 maart 2010, daarvoor ‘lid van bestuur’) Einde termijn : 2013 (eerste termijn) Werkzaam als : Directeur ASN Vermogensbeheer 5HOHYDQWHQHYHQIXQFWLHV EHVWXXUVOLG6WLFKWLQJ+DsOOD Bestuurslid stichting Human Rights Watch Bestuurslid stichting Jan 17 Bestuurslid Ethical Property Company Nederland Raad van advies Pymwymic Lid De heer B. Taverne Datum van benoeming Einde termijn Werkzaam als Relevante nevenfuncties

De VBDO heeft een beperkte capaciteit in verhouding met de vele projecten die worden uitgevoerd. Om minder kwetsbaar te zijn, heeft de VBDO een aantal stagiaires aangenomen in 2011. Hierdoor is het draag-‐ vlak van de organisatie uitgebouwd.

30 maart 2005 2012 (tweede termijn) Hoofd Duurzame Ontwikkelingen Rabobank Nederland Redactieadviesraad Koninklijke Van Gorcum Penningmeester Vereniging Global Compact Nederland Curatorium ESAA Executive Programs EUR

Lid De heer L. Simons Datum van benoeming Einde termijn Werkzaam als

DE BA SI S De organisatie De VBDO wil voor haar particuliere en institutionele leden stevige ambities realiseren. Dit doet de vere-‐ niging met een toegewijd bestuur en een deskundig team dat zich met de dagelijks werkzaamheden van de vereniging bezighoudt.

Structuur Het bestuur heeft voornamelijk een toezichthoudende functie als het aankomt op de dagelijkse werk-‐ zaamheden. Zij bestuurt op afstand. De leden van het bestuur worden benoemd door de Algemene Leden-‐ vergadering. Het bestuur telde in 2011 vijf leden.

: 30 maart 2010 : 2014 (tweede termijn) : Eigenaar NewForesight (consulent en ondernemer) en eigenaar SCOPEinsight (rating voor boeren) Relevante nevenfuncties : Bestuurfunctie Agri profocus (sinds eind 2011) Lid Mevrouw M. van Putten Datum van benoeming Einde termijn Werkzaam als

Het VBDO bestuur Voorzitter De heer J.P.H. Six Datum van benoeming Einde termijn Werkzaam als Relevante nevenfuncties

: : : :

Relevante nevenfunctie : : : :

30 maart 2010 2014 (eerste termijn) Zelfstandig adviseur Vice-‐voorzitter Stichting Instituut Asbestslachtoffers Lid commissie Maatschappelijk Ondernemen van de BZW (regio Z-‐W van VNO-‐NCW) Lid Raad van Commissarissen ASN Vermogensbeheer BV Voorzitter penningmeester van de Districtscommissie ’s-‐Hertogenbosch/Eind-‐ hoven van Stichting Fonds 1815

: 30 maart 2010 : 2014 (eerste termijn) : Senior Advisor van het Complaints Mechanism van de Europese Investerings-‐ bank Lid van de Independent Compliance Review Mechanism van de African Devel-‐ opment Bank tot juni 2011. : Vice-‐voorzitter van de European Centre for Development Policy Management (ECDPM) Voorzitter van de Oost Europa committee van de SKAN Fonds Commissaris Koninklijk Instituut voor de Tropen Lid van de Raad van Toezicht van de KNCV Tuberculosefonds Lid Raad van Toezicht Share Fair Fund Triodos Bank

Bestuursleden zijn onafhankelijk en kunnen eenmaal voor een periode van vier jaar worden herbenoemd. Bestuursfuncties zijn op vrijwillige basis. De vergoedingen van het bestuur worden alleen gegeven op basis van gemaakte onkosten. Het bestuur stelt het rooster van aftreden vast. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden en aansturing van de PHGHZHUNHUVOLJWELMGHGLUHFWHXUGLHDDQKHWEHVWXXUYHUDQWZRRUGLQJDÁHJW'HEHJURWLQJZRUGWWHUNHQ-‐ nisgeving voorgelegd aan de Algemene Ledenvergadering.

20

21

VBDO lidmaatschap De VBDO heeft institutionele en particuliere leden. Deze leden zijn geïnteresseerd of werkzaam in het veld van duurzaam beleggen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zowel institutionele en par-‐ ticuliere leden hebben directe inspraak op de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering. De eerste groep komt daarnaast bij elkaar in het VBDO Platform (zie hieronder).

Particuliere leden Ledenwerving Het aantal particuliere leden daalde van 730 in 2010 naar 680 in 2011. Opzeggingen houden vooral ver-‐ band met bezuinigen in de huiselijke situatie, vanwege de crisis. In 2011 is er afgesproken met ASN Ver-‐ mogensbeheer om in 2012 een wervingsactie uit te voeren.

Institutionele leden Ledenwerving In 2011 groeide het aantal institutionele leden (organisaties) van de VBDO van 46 naar 56. Drie organisa-‐ WLHVKHEEHQHHQSURHÁLGPDDWVFKDSJHKDGLQ=LHELMODJHYRRUHHQYROOHGLJRYHU]LFKWYDQDDQJH sloten organisaties. De VBDO verwelkomde in 2011 de volgende institutionele leden: ABN AMRO, BECO, Createlli, Good Com-‐ pany, IMS, Milieudefensie, Nierstichting Nederland, SNS Asset Management, Stampa Communications, Stichting Pensioenfonds DHV, Van Lanschot Bankiers, Westland Utrecht Bank, CNV Internationaal, Ernst & Young, Accountants LLP en Financial Wise.

Platformoverleg VBDO houdt vier maal per jaar een bijenkomst met haar institutionele leden, in het zogenoemde ‘Plat-‐ formoverleg’. Hierbij worden de lopende en op handen zijnde projecten en events besproken. Kennis en ervaring op het terrein van duurzaam beleggen worden uitgewisseld. In het eerste overleg van 2011 is de strategie van de VBDO besproken met de institutionele leden.

Algemene Ledenvergadering 2011 Tijdens de Algemene Ledenvergadering kunnen zowel particuliere als institutionele leden vragen stellen aan het bestuur over het verslag. Op 30 maart 2011 hield de VBDO haar vijftiende ledenvergadering bij $ULVWR=DOHQWH8WUHFKW/XQHWWHQYRRUOHGHQ1DKHWRIÀFLsOHJHGHHOWHYDQGHOHGHQYHUJDGHULQJYROJGH HHQGLVFXVVLHURQGRPGHYUDDJ´,QKRHYHUUHLVEHOHJJHQLQYRHGVHOYHUDQWZRRUG"µZDDUELMJHNHNHQZHUG naar de oorzaken en consequenties van hoge voedselprijzen, de rol van speculanten en de rol van institu-‐ tionele beleggers. Dit gold als aftrap voor het onderzoek van de VBDO naar de rol en handelingsperspec-‐ tieven van institutionele beleggers wat betreft het beleggen in voedselcommodities en voedselzekerheid.

22

23

ONDERZOEKEN EN PROJECTEN 2011 DU U R Z AAM ONDERNEM E N Verantwoord Ketenbeheer In 2011 voerde de VBDO voor de zesde maal de Verantwoord Ketenbeheer Benchmark uit, zoals vorig jaar PHWÀQDQFLsOHVWHXQYDQ,&&2%LMYHUDQWZRRUGNHWHQEHKHHUJDDWKHWRPKHW]RGXXU]DDPPRJHOLMNLQVSHOHQ op alle kansen en bedreigingen in de totale levenscyclus van een product; van grondstof tot hergebruik van afgedankte producten. Deze jaarlijkse vergelijkende studie laat ieder jaar een stijgende lijn zien. Steeds PHHUEHGULMYHQVSDQQHQ]LFKLQRPGH]HNHWHQRSRUGHWHNULMJHQ1LHWDOOHHQYDQZHJHÀQDQFLsOHHQUHSX-‐ tatierisico’s, maar steeds vaker ook omdat duurzaam ondernemen de beste zakelijke kansen biedt.

“Steeds meer pensioenfondsen weten de VBDO te vinden en boeken daardoor vooruitgang.”

De VBDO gelooft dat geldstromen de kansen van een duurzame samenleving bepalen. De VBDO kiest daarom de kapitaalmarkt als domein om haar visie, een duurzame samenleving, te realiseren. De kapitaalmarkt bestaat uit meerdere partijen. Aan de ene kant zijn dat de particuliere en institutionele beleggers. Aan de andere kant zijn er ondernemingen waarin belegd wordt. De VBDO zet door haar onderzoeken en projecten beide kanten aan tot duurzaam handelen.

In 2011 is de nadruk verlegd van zaken als bestuur en visie op gebied van duurzaamheid naar de uitvoering en het managen daarvan. De meeste bedrijven hebben inmiddels een visie en beleid opgesteld, maar de volgende stap is om deze tot uitvoering te brengen en daar transparant over te rapporteren. Daarnaast heeft de VBDO op het gebied van visie de maximaal te behalen score verhoogd van 5 naar 7 punten, om zo de bijzondere langetermijnambities van bedrijven als Unilever en DSM passend te kunnen waarderen. De aangepaste wijze van beoordelen heeft echter weinig veranderd aan het selecte groepje van best scorende bedrijven: Ahold, Akzo Nobel, ASML, DSM, Philips, Reed Elsevier en Unilever behoren al enkele jaren tot de onbetwiste koplopers in de ranglijst. Philips wist in 2010 het beste haar leveranciers mee te nemen in de verduurzaming van de keten en heeft dit in 2011 zelfs weten te verbeteren. Daarmee is Philips de onbetwiste koploper op gebied van verantwoord ketenbeheer. De beweging in het speelveld komt dit jaar vooral voort uit de middenmoot: veel bedrijven hebben hun visie, beleid en management op gebied van verantwoord ketenbeheer tot wasdom laten komen. Daarbij valt op dat de bouwsector als geheel zich in een snel stijgende lijn bevindt. Ook de bedrijven in de kopgroep weten zich nog steeds te verbeteren op het gebied van de uitvoering van het beleid en de transparantie daarover. Er is echter niet alleen goed nieuws te melden. Sommige bedrijven laten nog steeds geen duidelijke verbeteringen zien en blijven daardoor achterblijvers. In samenwerking met KPMG Sustainability heeft de VBDO een handleiding voor de business case van verantwoord ketenbeheer uitgegeven: “Verantwoord ketenbeheer; van risico-‐ management naar waardecreatie”

Business Balance In 2010 heeft de VBDO met Cataly Partners B.V. een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor een geza-‐ menlijke normontwikkeling op het gebied van Duurzaam Ondernemen. Deze samenwerking heeft gezorgd voor de introductie en toepassing van de Business Balance: kortweg de onderlinge verhouding van People, 3ODQHWHQ3URÀWELQQHQHHQEHGULMI%HLGHSDUWLMHQ]LHQGLWDOVHHQRSORVVLQJYRRUKHWRQWEUHNHQYDQHHQ concreet, praktisch en toetsbaar referentiekader waarin ook de bedrijfseconomische kant van MVO expli-‐ ciet is opgenomen. In 2011 heeft dit geresulteerd in een onderzoek naar de Business Balance van Neder-‐ landse beursgenoteerde bedrijven. De Business Balance is een prestatiegedreven concept voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en benadert dit vanuit een zakelijk perspectief. Dit concept gaat uit van een hoog ambitieniveau voor een sociaal-‐economische verantwoordelijkheid, minimalisatie van milieu-‐effecten en bedrijfseconomische continuïteit. De Business Balance gaat over transparantie, benchmarking, ambitie en ketenbeheer op

24

25

het gebied van goed management en ondernemerschap. Het bevordert het bewustzijn en de dialoog met belanghebbenden, kosteneffectieve verbeteringen, leveranciersselectie en management en verant-‐ woordelijke investeringen. De resultaten zijn naar de bedrijven teruggekoppeld en worden binnenkort op duurzaamaandeel.nl gepub-‐ liceerd. Hierdoor wordt de Business Balance openbaar toegankelijk als informatiebron voor onder andere particuliere beleggers.

Biodiversiteit en ecosystemen Het verlies van biodiversiteit is voor bedrijven een groot en relevant issue. Bedrijven hebben met hun activiteiten invloed op de biodiversiteit en ecosystemen, maar zijn er ook van afhankelijk. Hierdoor is het van toenemend belang dat zij met dit onderwerp actief aan de slag gaan. Echter ziet de VBDO dit nog te weinig gebeuren. Daarom heeft de VBDO in samenwerking met het Natural Value Initiative (NVI) dat bestaat uit Flora&Fauna International, Nyenrode Universiteit en UNEP Financial Initiative dit onderwerp in 2011 onder de aandacht gebracht bij investeerders en bedrijven. De VBDO heeft de ‘Biodiversity and Ecosystem Services (BES) Benchmark’ voor 8 bedrijven (totaal 30 bedrijven) in de internationale mijn-‐ en olie&gasindustrie uitgevoerd. Dit heeft geresulteerd in het rapport ‘Tread lightly: Biodiversity and ecosystem services risk and opportunity management in the ex-‐ tractive indutsry’ dat in november bij F&C Investments te Londen is gelanceerd. Het rapport laat zien dat binnen de olie&gas industrie steeds meer bedrijven de materialiteit van BES erkennen maar dat het in kaart brengen van en met name het managen van BES risico’s een uitdaging is.

“Samenwerking is nodig om echte stappen te ma-‐ ken op het gebied van duurzaamheid. Het idee van collectieve intelligentie, waar de stakehol-‐ derdialoog een beroep op doet, helpt bedrijven op praktische wijze hun inspanningen op het ge-‐ bied van duurzaamheid bij te stellen en uit te breiden.” Stakeholderdialogen Als multi-‐stakeholder organisatie houdt de VBDO in samenwerking met beursgenoteerde bedrijven ieder jaar stakeholderdialogen. Deze hebben als doel om het MVO-‐beleid van een organisatie te toetsen en aan te scherpen. Daarnaast kan het zorgen voor een breder draagvlak van het MVO-‐beleid binnen een onderne-‐ ming. Stakeholderdialogen vinden minimaal drie opeenvolgende jaren plaats en zijn altijd in aanwezigheid van iemand uit de Raad van Bestuur van de onderneming. De dialogen vormen vaak een onderdeel van de MVO-‐doelstellingen van een bedrijf en bevorderen transparantie naar de stakeholders van een onderneming. In 2011 heeft de VBDO vijf externe, één interne stakeholderdialoog en één leveranciersdialoog georgani-‐ seerd. Tijdens de externe stakeholderdialogen is er gemiddeld een groep van 30 personen afkomstig van ÀQDQFLsOH LQVWHOOLQJHQ VHUYLFH SURYLGHUV RYHUKHGHQ NHQQLVLQVWHOOLQJHQ PDDWVFKDSSHOLMNH RUJDQLVDWLHV klanten, leveranciers, interne medewerkers en overigen die constructief en kritisch meedenken over de rol en uitdagingen van het bedrijf op het gebied van duurzaamheid.

26

Voor BAM Groep, USG People en Qurius organiseerde de vereniging in 2011 voor de tweede keer een dia-‐ loog. Daarnaast heeft de VBDO in 2011 voor het eerst voor Redevco en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) een stakeholderdialoog georganiseerd. Voor KPN organiseerde de VBDO een leveranciersdialoog. 'HLQWHUQHVWDNHKROGHUGLDORRJYDQ2UGLQDULFKWWH]LFKVSHFLÀHNRSGHLQWHUQHPHGHZHUNHUVWHUYRRUEHUHLGLQJ van de externe stakeholderdialoog die in 2012 plaatsvindt. Bedrijven krijgen door de stakeholderdialogen meer inzicht in de focus van hun duurzaamheidsbeleid en het bevordert de interne bewustwording. Deel-‐ nemers geven aan het leerzaam en interessant te vinden om in een zeer diverse groep van gedachten te wisselen over duurzaamheidsonderwerpen en de strategie van een bedrijf. VBDO merkt dat er een toe-‐ nemende behoefte is voor het organiseren van stakeholderdialoog. De stakeholderdialogen zorgen ervoor dat de VBDO inzicht krijgt in de operationale uitdagingen die komen kijken bij het neerzetten en uitvoeren van een duurzaamheidsbeleid.

Website duurzaamaandeel Duurzaam beleggen heeft de laatste jaren terrein gewonnen bij institutionele beleggers, maar bij particu-‐ liere beleggers lijkt het rekening houden met duurzaamheid bij beleggingskeuzes beperkt te zijn. Een van de redenen hiervoor is dat particuliere beleggers minder goed op de hoogte zijn van de sociale-‐ en milieu-‐ prestaties van beursgenoteerde ondernemingen. Een andere reden is dat er vaak nog een vooroordeel bestaat onder particuliere beleggers over het rendement van duurzaam beleggen. Dit komt door een gebrek aan heldere en overzichtelijke informatie voor particuliere beleggers. Om deze uitdagingen aan te pakken lanceerde de VBDO in 2011 de website ‘duurzaamaandeel.nl’, een website die inzicht biedt in de prestaties op het gebied van duurzaamheid van Nederlands beursgenoteerde bedrijven. De site is gericht op particuliere beleggers en het bundelt beschikbare informatie over de sociale-‐ en milieuprestaties van AEX-‐genoteerde bedrijven op één locatie. De website combineert actuele koersoverzichten, duurzaamheidsmeetlatten, in -‐ en externe rapportages en onafhankelijke analyses. Ook biedt het achtergrond op het gebied van duurzaamheid per sector en relevante thema’s. Hierdoor is het voor de particuliere belegger gemakkelijker om in hun beleggingskeuze rekening te houden met niet-‐ ÀQDQFLsOHFULWHULD'HODQFHULQJYDQGHZHEVLWHYRQGSODDWVLQMXQL,QIDVHZHUGHQGH$(;EHGULMYHQ opgenomen. Later komen daar de mid-‐ en smallcap bedrijven bij. Om een grote draagkracht onder par-‐ ticuliere beleggers aan te trekken en te behouden, heeft de VBDO voor deze website een Raad van Advies opgezet. Deze Raad van Advies geeft aanbevelingen over de richting, inhoud en strategie van de website.

Mensenrechten en bedrijfsleven Mensenrechten als onderdeel van duurzaamheid of maatschappelijk verantwoord ondernemen lijkt aan ter-‐ rein te winnen, hoewel het in Nederland nog niet de aandacht van bedrijven heeft die het verdient. De VBDO verwacht echter dat het belang om mensenrechten mee te nemen in zowel beleid als concrete activiteiten van bedrijven zal toenemen. Twee belangrijke instrumenten die dit proces zullen versnellen en bedrijven zullen aanmoedigen beleid op mensenrechten te formuleren en implementeren zijn de UN Guiding Principles for Business and Human Rights (juni 2011) en de herziene OESO richtlijnen met een speciaal hoofdstuk over mensenrechten (mei 2011). Nu de UN Guiding Principles klaar zijn voor implementatie, is het aan bedrijven om ze te gaan opera-‐ tionaliseren. In 2011 kreeg de VBDO bij het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het Ministerie van Buitenlandse Zaken een projectvoorstel toegewezen dat de operationalisatie van deze twee instrumenten bij bedrijven en investeerders bevorderd. De vereniging zal voor Nederlandse bedrijven, in-‐ vesteerders en mensenrechtenexperts een conferentie organiseren ter stimulering van de integratie van het onderwerp mensenrechten en de operationalisatie van Ruggie framework en de herziene OESO richtlijnen binnen het bedrijfsleven. Ook brengt het door middel van interviews een aantal best practices in kaart en zal het aan de hand van bezoeken aan aandeelhoudersvergaderingen een eerste analyse maken van de huidige situatie. Dit wordt verwerkt in een publicatie en wordt meegenomen in de herziening van de Verantwoord Ketenbeheer benchmark. 27

Engagement In 2011 zijn door de VBDO 63 Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders bezocht. Dat zijn er meer dan ooit. Bovendien zijn er nog twee bedrijven telefonisch bevraagd naar aanleiding van schriftelijke vragen van de VBDO. Er zijn enkele buitenlandse aandeelhoudersvergaderingen (Air France-‐KLM, Unibail Rodamco, Arcelor Mittal) door medewerkers van Eurosif bezocht. De hoofdthema’s voor 2011 waren Biodiversiteit, Duurzame Remuneratie en Arbeidsparticipatie en Diver-‐ siteit. Zowel op deze thema’s alsook rapportage met de Global Reporting Initiative standaard verbeterden de rapportages. De VBDO ontving meerdere complimenten van bedrijven en verzoeken om vervolgoverleg. Uiteraard zijn er ook voldoende verbeterpunten; zo werden twee geplande aandeelhoudersvergaderingen helaas niet bezocht. Het aantal AVA-‐bezoekers groeide naar bijna 20 (medewerkers en vrijwilligers), dankzij een aanwas van uitstekende professionals aan de vrijwilligerszijde. Er was wederom een training voor vrij-‐ willigers van de VBDO en zelfs een extra ‘alternatieve training’. Voor het eerst droegen enkele vrijwilligers bij aan het doen van onderzoek en opstellen van de vragen.

En verder

de herziene OESO richtlijnen binnen het bedrijfsleven. Ook brengt de VBDO door middel van verschillende interviews met bedrijven, investeerders en maatschappelijke organisaties een aantal best practices in kaart. Daarnaast zal in 2012 het thema mensenrechten een van de vaste AVA thema’s zijn.

Engagement Daarnaast heeft de VBDO in 2011 voor de tweede keer het thema biodiversiteit op de agenda gezet bij haar AVA bezoeken. Hieruit bleek dat van de 62 bezochte bedrijven er inmiddels 19 bedrijven expliciet met het onderwerp aan de slag zijn. Een toename (van 12 naar 19 bedrijven op een totaal van 59 naar 62) in het aantal bedrijven.

Website duurzaamaandeel.nl In 2012 zal de VBDO werken aan verbetering en uitbreiding van de website. Informatie over het aantal bedrijven zal worden uitgebouwd door een geleidelijke opname van bedrijven uit de Midcap en Smallcap. Daarnaast zal er getracht worden de beschikbare informatie up-‐to-‐date te houden en de bezoeker tot actie te brengen(machtigen van stemmen voor op AVA’s stellen van vragen).

MVO Platform Bij het MVO Platform is de VBDO voorzitter van de Ketenbeheer werkgroep. In 2011 werd de VBDO herbe-‐ noemd als voorzitter. Vier keer per jaar komt deze werkgroep bijeen. Tijdens deze bijeenkomsten worden presentaties gegeven over relevante onderwerpen met betrekking tot ketenbeheer en wordt er gekeken naar eventuele samenwerking. Ook wordt er gekeken naar lobby mogelijkheden.

PROJECTEN DUURZAAM BELEGGEN

In 2011 leverde de VBDO input voor de eerste voortgangsrapportage van de SER. In die hoedanigheid is de VBDO betrokken geweest bij het gesprek met de commissie IMVO over de SER voortgangsrapportage.

De uitkomsten van dit onderzoek vertellen een dubbel verhaal: enerzijds zet de duurzaamheid van de ÀQDQFLsOHSURGXFWHQYHUGHUYRRUWRPGDWGHWRWDOHPDUNWYRRUGXXU]DDPVSDUHQHQEHOHJJHQLVJHJURHLGPHW 5,8% tot €17,7 miljard, wat overeenkomt met een marktaandeel van 4,5%.

Tevens heeft de VBDO meegewerkt aan de totstandkoming van een nieuwe werkgroep binnen het MVO Plat-‐ form. Deze werkgroep richt zich op de gevolgen van de aanname van de UN Guiding Principles for Business and Human Rights.

Duurzaam Sparen en Beleggen 2011 Voor het elfde jaar heeft de VBDO onderzoek gedaan naar de markt voor duurzaam sparen en beleggen in Nederland. Voor de laatste keer is dit onderzoek mogelijk gemaakt door Triodos Bank.

'H FRQVXPHQWHQ OLMNHQ QLHW ODQJHU WH EHOHJJHQ LQ GXXU]DPH SURGXFWHQ RPGDW HU HHQ ÀVFDOH YHUJRHGLQJ WHJHQRYHUVWDDWZDQWGHQLHWÀVFDDOYULMJHVWHOGHGXXU]DPHVSDDUHQEHOHJJLQJVSURGXFWHQ]LMQKDUGJHJURHLG De markt voor conventioneel, duurzaam sparen en beleggen is namelijk gestegen met 22,2% en zorgde dus voor de groei van de totale duurzame spaar-‐ en beleggingsmarkt.

VOORUITZICHTEN Business Balance In het voorjaar van 2012 volgt er een workshop met Cataly, VBDO en onderzochte bedrijven. Hierin worden de resultaten van de Business Balance besproken en bedrijven delen ervaringen met elkaar.

Verantwoord Ketenbeheer Verantwoord ketenbeheer blijft ook in 2012 een belangrijk onderwerp op de VBDO agenda. Verantwoord Ketenbeheer biedt bedrijven de mogelijkheid om risico’s te beperken, kosten te besparen, maar ook waarde WHFUHsUHQGRRUELMYRRUEHHOGXQLHNHVDPHQZHUNLQJVLQLWLDWLHYHQ

Stakeholderdialoog De VBDO is actief in gesprek met een aantal nieuwe bedrijven over de mogelijkheden voor het opzetten van een stakeholderdialoog. Daarnaast vinden in 2012 weer stakeholderdialogen plaats voor de BAM Groep, Ordina, Qurius, Redevco, USG People en de VNCI. Ook blijft de VBDO door middel van een bijdrage in een post doctorale CSR opleiding en enkele workshops haar best practice op het gebied van stakeholderdialogen delen met belangstellenden.

(FKWHUGRRUGDWGH1HGHUODQGVHRYHUKHLGKHHIWEHVORWHQGHÀVFDOHYRRUGHHOUHJHOVDDQWHSDVVHQGDDOGHGH PDUNWYDQÀVFDDOYULMJHVWHOGGXXU]DDPVSDUHQHQEHOHJJHQPHW'LWNZDPYRRUDOGRRUGDWGHÀVFDDO vrijgestelde producten bijna het hele jaar niet beschikbaar zijn geweest voor instroom van nieuwe midde-‐ len.

“Dit jaar heeft de duurzaam sparen en beleggen-‐ markt weer een vooruitgang laten zien, maar we zijn erg in spanning voor aankomend jaar, wanneer de effecten van het veranderen van de ÀVFDOHUHJHOLQJWH]LHQ]XOOHQ]LMQµ

Mensenrechten en bedrijfsleven De VBDO organiseert op 12 juni in samenwerking met een aantal andere partijen een conferentie voor Ne-‐ derlandse bedrijven, investeerders, maatschappelijke organisaties en mensenrechten experts ter stimule-‐ ring van de integratie van het onderwerp mensenrechten en de operationalisatie van Ruggie framework en 28

29

Vooruitzicht: Volgend jaar zal het onderzoek worden uitgevoerd met steun van ASN Bank en ABN AMRO. Extra nadruk zal worden gelegd op GHDIERXZYDQGHÀVFDOHUHJHOLQJHQKHWYHUVFKLOWXVVHQGXXU]DDPHQ verantwoord beleggen.

Benchmark Verantwoord Beleggen voor Pensioenfondsen 2011 In totaal 50 pensioenfondsen zijn onderzocht in de vijfde editie van het benchmarkonderzoek naar duurzaam beleggen door pensioenfondsen in Nederland. In welke mate pensioenfondsen duurzaam beleggen, wordt gemeten door te kijken naar drie aspecten: het al dan niet hebben van een duurzaam beleggingsbeleid, de implementatie ervan en de verantwoording erover. De VBDO onderzoekt of het duurzaam beleggingsbeleid refereert aan internationale richtlijnen, wat de reikwijdte van het beleid is en of het gecommuniceerd wordt met de deelnemers. Bij het tweede as-‐ SHFWLPSOHPHQWDWLH NLMNWGH9%'2QDDUYLMIEHOHJJLQJVFDWHJRULHsQDDQGHOHQRQGHUQHPLQJVREOLJDWLHV staats-‐obligaties, vastgoed en alternatieve beleggingen). Per beleggingscategorie kijkt de VBDO naar de instrumenten die worden gebruikt door de pensioenfondsen. Tenslotte wordt er bij de verantwoording gekeken of de pensioenfondsen het duurzaam beleggingsbeleid en de instrumenten publiceren op de web-‐ site of in het jaarverslag van de organisatie. De belangrijkste uitkomsten van dit onderzoek in 2011 zijn dat de pensioenfondsen in de onderzoeks-‐ groep duurzamer beleggen dan het voorgaande jaar. Zowel beleid, implementatie als verantwoording zijn verbeterd. Daarnaast zijn ook de ondernemingspensioenfondsen en de bedrijfstakpensioenfondsen beide duurzamer gaan beleggen, al scoren de bedrijfstakpensioenfondsen nog steeds beter dan de onderne-‐ mingspensioenfondsen. Ook is te zien dat grotere pensioenfondsen nog steeds hoger scoren dan klei-‐ nere pensioenfondsen. De top vier van best presterende fondsen is ongewijzigd gebleven en bestaat uit: Pensioenfonds Zorg en Welzijn, Pensioenfonds SNS REAAL, ABP en PNO Media. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door Oxfam Novib.

Vooruitzicht: De VBDO is van plan om volgend jaar het pensioenfondsen-‐ onderzoek te herhalen. Steeds meer pensioenfondsen weten de VBDO te vinden en boeken daardoor vooruitgang.

Van de (direct investerende) fondswervende instellingen kunnen 13 van de 18 aantonen dat ze een duur-‐ zaam beleggingsbeleid hebben. Met betrekking tot de uitvoering richt deze groep zich vooral op uitsluiting HQSRVLWLHYHVHOHFWLH+HWDDQWDORUJDQLVDWLHVGDWEH]LJLVPHWPLVVLHJHUHODWHHUGHLQYHVWHULQJHQLVÁLQN gegroeid ten opzichte van vorig jaar. Opvallend is dat er weinig actieve eigenaars zijn binnen de groep. 14 van de 18 organisaties publiceert over het duurzaam beleggingsbeleid of de gehanteerde instrumenten. Van de niet direct investerende fondswervende instellingen hebben zeven van de acht organisaties een aantoonbaar beleid op het gebied van deposito’s en/of reserves. Bij de direct investerende vermogensfondsen kunnen vier van de 24 organisaties bewijzen dat ze een duurzaam beleggingsbeleid hebben. Zes andere stellen dat ze een dergelijk beleid hebben en nog eens vier geven aan dat het ontwikkeld wordt. Bij de vermogensfondsen zijn uitsluiting en missiegerelateerde investeringen de meest gebruikte instrumenten. Wat betreft de andere instrumenten is er weinig informa-‐ tie te vinden. Acht organisaties publiceren informatie over het beleid. Van de vermogensfondsen die niet direct investeren wordt geen informatie gegeven over of zij bij de selectie van hun bank rekening hebben gehouden met duurzaamheidcriteria. De belangrijkste adviezen die de VBDO de maatschappelijke instellingen wil meegeven is dat ze duurzaam beleggen als een andere manier kunnen zien om hun maatschappelijke missie te realiseren en dat duur-‐ zaam beleggen een onderdeel dient te worden van de kernactiviteiten van de organisatie.

“De VBDO hoopt dat maatschappelijke instellingen de handschoen oppakken en duurzaam beleggen proberen te zien als een andere manier van het bereiken van de maatschappelijke missie van de organisatie.” Vooruitzicht: In 2012 zal dit onderzoek worden herhaald met steun van Stichting Pequeno. Naast de benchmark zal er dit jaar ook gezocht worden naar good en best practices waarmee de sector vooruitgeholpen wordt.

Benchmark Verantwoord Beleggen door Maatschappelijke Instellingen 2011 De benchmark duurzaam beleggen door maatschappelijke instellingen is in 2011 voor de tweede maal uitgevoerd, mogelijk gemaakt door Stichting Pequeno. Ditmaal is het onderzoek uitgebreid naar in totaal 49 maatschappelijke instellingen, bestaande uit 23 fondswervende instellingen en 23 vermogensfondsen. 'DDUQDDVW]LMQHUGULHRUJDQLVDWLHVRSJHQRPHQGLHLQEHLGHFDWHJRULHsQYDOOHQK\EULGHRUJDQLVDWLHV  1DDUGH]HRUJDQLVDWLHVLVZDDUEHVFKLNEDDU KHWSURÀHOYDQYRULJMDDUJHVWXXUGPHWKHWYHU]RHNGLWWH updaten. Deze update, gecombineerd met publiek beschikbare informatie (jaarverslagen en websites), UHVXOWHHUGHLQKHWSURÀHOYDQGLWMDDU+HWSURÀHOEHVWDDWQHWDOVELMDQGHUHEHQFKPDUNRQGHU]RHNHQXLW GXXU]DDPEHOHJJLQJV EHOHLGXLWYRHULQJHQYHUDQWZRRUGLQJ'HUHVSRQVLVÁLQNJHVWHJHQYDQYRULJ jaar naar 69% dit jaar.

30

Eurosif Corporate Pension Funds and Sustainable Investment Study In 2011 heeft Eurosif een rapport gepubliceerd over duurzaam beleggen onder ondernemingspensioenfond-‐ sen in 12 verschillende Europese landen. Dit onderzoek is gesponsord door Deutsche Bank (DB Advisors) en HSBC Global Asset Management. Halverwege het onderzoeksproces zijn zowel de directeur als de onder-‐ zoeker van Eurosif weggegaan bij Eurosif. De VBDO is daarom gevraagd om de coördinatie van dit onderzoek over te nemen tot aan de publicatie in september 2011. Doel van het onderzoek was om voor de eerste keer op Europees niveau in kaart te brengen wat onderne-‐ mingspensioenfondsen doen op het gebied van duurzaam beleggen. De keuze om op ondernemings-‐ pensioenfondsen te focussen is gemaakt (1) omdat veel van de onderliggende ondernemingen actief zijn op het gebied van duurzaamheid, en (2) omdat dit soort pensioenfondsen in de meeste Europese landen voorkomt.

31

In de 12 deelnemende landen hebben 169 pensioenfondsen gereageerd en een vragenlijst ingevuld. In totaal 94 pensioenfondsen, ofwel 56% van de onderzochte groep, heeft aangegeven een duurzaam beleg-‐ gingsbeleid te hebben. In totaal 111 pensioenfondsen (66%) vinden dat een duurzaam beleggingsbeleid RQGHUGHHOLVYDQKXQÀGXFLDLUHYHUDQWZRRUGHOLMNKHLG'LW]RXEHWHNHQHQGDWVRPPLJHSHQVLRHQIRQGVHQLQ KXQHLJHQRJHQQLHWYROGRHQDDQKXQÀGXFLDLUHYHUDQWZRRUGHOLMNKHLG

“Aandacht voor mens en milieu, aandacht voor

Daarnaast is ook uit het onderzoek gebleken dat de pensioenfondsbesturen en het duurzaamheidbeleid YDQGHRQGHUOLJJHQGHRQGHUQHPLQJYDQVLJQLÀFDQWHZDDUGH]LMQYRRUKHWGXXU]DDPEHOHJJLQJVEHOHLGYDQ het ondernemingspensioenfonds. Daarnaast is het beleid het meeste van toepassing op de aandelenporte-‐ feuilles.

en individuele gelovigen kunnen een positieve

In Nederland deden 18 Nederlandse pensioenfondsen mee aan het onderzoek. Van deze ondernemings-‐ pensioenfondsen hebben er 14 aangegeven een duurzaam beleggingsbeleid te hebben. Gezien deze resultaten heeft Eurosif een aantal aanbevelingen gedaan, zowel om te beginnen met duur-‐ zaam beleggen als om verdere stappen te zetten op dit gebied.

duurzaamheid, horen bij de kern van het chris-‐ telijk geloof. Kerken, kerkelijke instellingen bijdrage leveren aan mens en milieu door duur-‐ zaam te beleggen.” Vooruitzicht: De VBDO wil dit onderzoek in de toekomst herhalen om deze sector te stimuleren om duurzaam te beleggen. Daarnaast kan de VBDO ook, als expert op het gebied van duurzaam beleggen, de kerken

Vooruitzicht: Eurosif is van plan om dit onderzoek in 2013 te herhalen.

en kerkelijke instellingen een handje helpen.

Doel is om zowel een verdiepingsslag te maken als om de respons te verhogen.

Benchmark Verantwoord Beleggen Verzekeraars 2011

VBDO onderzoek: Duurzaam Beleggen en kerkelijke instellingen: God, geld en geloof De VBDO heeft in 2011 voor het eerst onderzoek gedaan naar duurzaam beleggen door kerken en ker-‐ kelijke instellingen. Dit onderzoek, met steun van Oikocredit Nederland, heeft in kaart gebracht welke inspanningen Nederlandse kerken en kerkelijke instellingen maken om hun beleggingen op een duurzame manier in te zetten. De VBDO heeft, aan de hand van 92 ingevulde vragenlijsten, een analyse gemaakt. Verreweg de grootste JURHSUHVSRQGHQWHQ]LMQGLDFRQLHsQJHYROJGGRRUSDURFKLHVHQRUGHVFRQJUHJDWLHV9DQGHUHVSRQGHQWHQ heeft 40% een formeel of informeel duurzaam beleggingsbeleid. Dit percentage is hoger onder ordes/ congregaties en instellingen met meer dan € 100.000 aan vermogen. Een intrinsieke motivatie om de pro-‐ blemen van de wereld aan te pakken is de belangrijkste beweegreden om een duurzaam beleggingsbeleid te hebben. In het rapport wordt geconstateerd dat er te weinig gebeurt op het gebied van duurzaam beleggen. Minder dan de helft van de respondenten heeft een duurzaam beleggingsbeleid, ondanks het feit dat de selectie van respondenten een duidelijke positieve bias had, omdat alle ordes/congregaties relaties zijn van Oiko-‐ credit Nederland. Dit is een gemiste kans omdat in de eerste plaats kerken en kerkelijke instellingen door het inzetten van hun vrij belegbaar vermogen een wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan duurzaamheid. In de tweede plaats omdat zij een niet te onderschatten voorbeeldfunctie bekleden voor zowel hun leden als de maatschappij in het algemeen. Onder de kerkelijke instellingen zonder een duurzaam beleggingsbeleid is dit thema in de meeste geval-‐ len nog nooit besproken of is het afgewezen omdat giften of leningen al gedaan worden met oog op de maatschappelijke missie van de organisatie. Opvallend is dat een groot aantal respondenten aangeeft dat het duurzaam beleggingsbeleid in de komende jaren zal worden besproken.

32

De VBDO publiceerde voor het derde jaar haar benchmarkonderzoek naar het duurzaam beleggingsbeleid van de grootste verzekeraars in Nederland. Net zoals met de benchmark pensioenfondsen was dit het tweede jaar dat de nieuwe methodologie is gebruikt waar de nadruk ligt op de verschillende beleggings-‐ FDWHJRULHsQ]RDOVDDQGHOHQREOLJDWLHVHQYDVWJRHG De resultaten geven een gemengd beeld. Ruim de helft van de onderzochte verzekeraars in Nederland neemt concrete stappen richting duurzaam beleggen. Vrijwel allemaal scoren ze op dat terrein bovendien beter dan vorig jaar. Slechts één van de 16 duurzaam beleggende verzekeraars heeft geen vorderingen ge-‐ maakt in de implementatie van het duurzame beleggingsbeleid. Verder wordt duurzaamheid steeds vaker WRHJHSDVWLQYHUVFKLOOHQGHEHOHJJLQJVFDWHJRULHsQ Tegelijkertijd zijn er 14 verzekeraars die al drie opeenvolgende jaren niet aan kunnen tonen dat zij actief zijn op het gebied van duurzaam beleggen. Een aantal van deze verzekeraars zijn Nederlandse dochters van internationale verzekeraars die wel actief zijn op het gebied van duurzaam beleggen. Toch blijft het onmo-‐ gelijk voor de VBDO om te achterhalen of dit beleid ook toegepast wordt op de Nederlandse verzekeraars. De best scorende verzekeraars zijn successievelijk REAAL Verzekeringen, Zwitserleven en ASR Nederland. Achmea krijgt een speciale vermelding in het VBDO-‐rapport omdat het van de tiende plaats een sprong heeft gemaakt naar de vijfde positie in de ranglijst. Opmerkelijk is bovendien dat grotere maatschappijen aanmerkelijk beter scoren op de duurzaamheid van hun beleggingen dan de kleine verzekeraars. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door Oxfam Novib. Inmiddels heeft het Verbond van Verzekeraars een ambitieuze Code Duurzaam Beleggen aangenomen die haar leden vanaf 1 januari 2012 verplicht om aandacht te besteden aan duurzaamheid in hun beleggings-‐ beleid op een ‘comply or explain’ basis.

33

“De VBDO is tevreden dat de verzekeraars die ac-‐

Vooruitzicht: de VBDO hoopt met dit project een genuanceerd beeld te

tief zijn op het gebied van duurzaam beleggen

geven van dit onderwerp. Daarnaast wil de VBDO de discussie rondom

stappen hebben gezet afgelopen jaar. Daarbij

GRPGHUROYDQGHÀQDQFLsOHVHFWRULQYRHGVHO]HNHUKHLG

beleggingen in voedingsgrondstoffen verplaatsen naar de discussie ron-‐

roept de VBDO de achterblijvende verzekeraars op om hun collega’s te volgen en hier werk van

VOO R U ITZIC HTEN

te maken.”

Benchmark Private equity

Vooruitzicht: De VBDO is van plan om dit onderzoek ook weer in 2012 te herhalen. Dan zal blijken of verzekeraars, naar aanleiding van de Code, verdere stappen zetten op het gebied van duurzaam beleggen.

Onderzoek ‘Beleggen & Voedingsgrondstoffen’ De VBDO is in 2011 begonnen met een onderzoek naar beleggen en voedingsgrondstoffen. Sinds 2008 is er wereldwijd, maar ook in Nederland, een maatschappelijke discussie losgebarsten over dit onderwerp. De prijzen van voedingsgrondstoffen zijn in dat jaar enorm gestegen, en dit ging ook gepaard met toe-‐ nemende volatiliteit in de prijzen. Tegelijkertijd was er een forse toename van belegd geld waar te nemen in grondstoffen, meestal in de vorm van indexfondsen. Het doel van dit project was om bij verschillende soorten doelgroepen in Nederland een maatschappelijke discussie op gang te brengen over de wenselijkheid van deze beleggingen in voedingsgrondstoffen. Deze discussie is vanuit een ‘neutrale’ positie ingestoken. Zowel de negatieve als de positieve kanten van dit soort investeringen zijn belicht. Als basis voor de discussie is een notitie opgesteld aan de hand van een groot aantal interviews en rap-‐ porten. Daarna zijn er bijeenkomsten georganiseerd om samen het rapport te bespreken en tot een geza-‐ menlijke conclusie te komen. Uit deze bijeenkomsten is een aantal dingen duidelijk geworden: ‡ %HOHJJHUVNXQQHQRSYLHUYHUVFKLOOHQGHPDQLHUHQEHOHJJHQLQYRHGVHO ‡ %HOHJJHUVPRHWHQWHUXJKRXGHQG]LMQDOV]HLQYRHGLQJVJURQGVWRIIHQEHOHJJHQ ‡ 'HÀQDQFLsOHVHFWRUNDQRRNSRVLWLHIELMGUDJHQDDQKHWRQGHUOLJJHQGHSUREOHHPYDQYRHGVHO]HNHUKHLG GRRULQWH]HWWHQRSLQQRYDWLHVLQGHUHsOHYRHGVHONHWHQ ,QGHGHUGHHQODDWVWHIDVHYDQGLWSURMHFWZRUGWHHQHLQGUDSSRUWRSJHVWHOGPHWDDQEHYHOLQJHQYRRUÀQDQ-‐ FLsOHSDUWLMHQ'DDUQDDVWLVGH9%'2YRRUQHPHQVRPHHQ¶VHULRXVJDPH·WHRQWZLNNHOHQGDWGHYHUVFKLO-‐ lende aspecten van dit onderwerp op een aantrekkelijke manier presenteert en ook handelingsperspectief biedt.

“Beleggen in voedingsgrondstoffen is een ontzet-‐

In samenwerking met Deloitte wil de VBDO een eerste onderzoek uitvoeren naar de mate van duurzaam-‐ heid van private equity fondsen. De UN PRI heeft recentelijk een gids gepubliceerd om op een duurzame manier in private equity te beleggen. De VBDO wil onderzoeken in hoeverre private equity partijen in Nederland aansluiten bij de behoefte van duurzame beleggers, mede aan de hand van de UN PRI gids.

Benchmark Vermogensbeheerders VBDO doet in 2012 voor de derde keer onderzoek naar de mate van duurzaamheid van vermogens-‐ beheerders. Het onderzoek zal enerzijds de sector stimuleren om te verduurzamen, en anderzijds de partijen die op zoek zijn naar een verantwoorde vermogensbeheerder inzicht geven in de diensten die verschillende aanbieders kunnen leveren op dit terrein. Deze benchmark verschijnt in juni.

Benchmark Vastgoed In 2008 voerde de VBDO een onderzoek uit naar de tien grootste beursgenoteerde vastgoedbedrijven in Nederland. Dit jaar doet de vereniging een vervolgonderzoek. Het doel van het onderzoek is om de vast-‐ goedsector transparanter te laten rapporteren over duurzaamheid.

Passief beleggen De VBDO is betrokken bij de mogelijke opzet van een passief beleggingsproduct met duurzame elementen. De VBDO organiseert in het voorjaar een seminar over de mogelijkheden van duurzaam, passief beleggen bij BinckBank. Het seminar is gericht op institutionele beleggers en adviseurs.

En verder De Eerlijke Bankwijzer De VBDO is sinds de oprichting in 2009 betrokken bij de Eerlijke Bankwijzer als adviseur. De Eerlijke Bank-‐ wijzer is een initiatief van Oxfam Novib, Amnesty International, Milieudefensie, FNV Mondiaal, Dieren-‐ bescherming en IKV Pax Christi.

Eurosif De VBDO maakt deel uit van het Eurosif-‐bestuur en is sinds de oprichting in 2001 lid. Giuseppe van der Helm werd in 2008 verkozen tot vice-‐president en werd in de zomer van 2009 president van Eurosif. Eurosif is uitgegroeid tot een effectieve Europese vertegenwoordiger van institutionele duurzame beleg-‐ gers en organiseert bijeenkomsten en activiteiten met als doel om duurzaam beleggen in Europa verder te ontwikkelen.

tend complex onderwerp. Toch moet iedereen er zich van bewust worden hoe belangrijk de rol YDQGHÀQDQFLsOHVHFWRULVµ 34

35

COMMUNICATIE Website VBDO In 2011 is de corporate website van de VBDO (www.vbdo.nl) in totaal 19.897 keer bezocht. In het jaar 2010 werd de site 17.235 keer bezocht. Het aantal ‘unieke’ nieuwe bezoekers is in 2011 met 64% toegenomen. Er zijn uitschieters in de aantallen bezoekers van de site op momenten dat de VBDO de media haalt met haar rapporten of een event organiseert. De VBDO-‐site is in het jaar 2009 in totaal 14.755 keer bezocht, in 2008 was dit 13.366. De meeste bezoekers komen op de site terecht via het directe adres (www.vbdo.nl), maar ook via Linked-‐ In, de Eurosif website en via zoekopdrachten in Google. De plannen voor een Engelstalige variant van de website worden in 2012 uitgevoerd.

Social Media De VBDO is in 2009 begonnen met een eigen groep op LinkedIn. Via deze groep worden nieuws en publica-‐ ties van de VBDO verspreid. Ook op Twitter is de VBDO actief met berichten over werkzaamheden en onder-‐ zoeken van de vereniging en over duurzaam beleggen en ondernemen in het algemeen. VBDO gebruikt social media om te communiceren met haar achterban. De VBDO twittert vanaf de volgende adressen: @vbdo.nl en @duurzaamaandeel, daarnaast twitteren de teamleden van de VBDO vanaf hun eigen accounts over de vereniging.

“De VBDO heeft in 2011 veelvuldig de landelijke en internationale media gehaald met haar onderzoeken.”

Aandacht in de media Het is van groot belang voor de VBDO om de landelijke media te bereiken. Door media-‐aandacht wint de VBDO aan bekendheid bij een breed publiek. De VBDO heeft in 2011 veelvuldig de landelijke en inter-‐ nationale media gehaald met haar onderzoeken. Vooral de onderzoeken naar Duurzaam Beleggen door Pensioenfondsen, Verantwoord Ketenbeheer en de gongslag op de Amsterdamse beurs in het kader van de Week van het Duurzaam Beleggen oogstten veel succes. Daarnaast stond Giuseppe van der Helm in 2011 voor het eerst genoteerd in de 'duurzame 100' van dagblad Trouw op nummer 89. Zowel op radio (vooral BNR Nieuwsradio en Radio 1), in de landelijke dagbladen, magazines, en websites over duurzaam ondernemen en beleggen is het werk van de VBDO veel besproken. Zie bijlage II voor het complete mediaoverzicht.

Digitale nieuwsbrief De institutionele leden van de VBDO ontvangen de digitale ‘Platformnieuwsbrief’. Deze verschijnt een paar keer per jaar. In de nieuwsbrief staat nieuws over (komende) projecten en events van de VBDO en Eurosif. Voor particuliere leden verschijnt er vanaf 2012 een nieuwsbrief.

VBDO bericht Er is in 2012 een dubbeldik nummer van het magazine VBDO Bericht uitgekomen met daarin alle korte verslagen van de bezochte aandeelhoudersvergaderingen. In het VBDO Bericht staan achtergrondartikelen over de onderzoeken, nieuws en events van de VBDO. Daarnaast is er een vaste column van precies 300 woorden, 'De Duurzame 300', en staan er interviews in met particuliere en institutionele leden.

36

37

V BD O EV E N T S 2 0 1 1

het voorjaar van 2010 aangesloten bij het PDSE en heeft de werkgroep ‘Duurzaam Investeren’ opgericht Giuseppe was panelgast bij de Conferentie in Tilburg in 2011. Daarnaast heeft de VBDO daar een workshop gegeven over het verduurzamen van de kapitaalmarkt.

Week van het duurzaam beleggen 2011 De eerste Week van het Duurzaam Beleggen in Nederland georganiseerd door de VBDO, begon op maandag 21 november met een slag op de gong van de Amsterdamse beurs door Giuseppe van der Helm. De VBDO organiseerde deze eerste week samen met ABN AMRO, ASN Bank, AEGON, BinckBank, Delta Lloyd, ING, Rabobank en Triodos Bank. Het doel van de week was om particuliere beleggers en beleggingsadviseurs meer inzicht te geven in duurzaam en verantwoord beleggen en de opties die zij hebben op dit vlak. Alle deelnemende banken en verzekeraars grijpen de week collectief aan om verantwoord en duurzaam beleggen extra te belichten en het percentage particuliere beleggers dat verantwoord en duurzaam belegt -‐ nu rond de 4% (4 miljard euro) -‐ te verhogen.

Ketenbeheer award De zesde VBDO Responsible Supply Chain Management Benchmark bracht de resultaten van 40 Nederlandse de beursgenoteerde bedrijven op dit onderwerp in kaart. Het bedrijf dat hierin volgens een onafhanke-‐ lijke jury de beste resultaten liet zien werd beloond met de Responsible Supply Chain Management Award. Op woensdag 14 december vond in samenwerking met KPMG Sustainability de uitreiking van de VBDO Responsible Supply Chain Award plaats. Yvo de Boer-‐ Special Global Advisor, Climate Change and Sus-‐ tainability (KPMG,) ex secretaris-‐generaal van het VN-‐klimaatbureau en Marc Engel -‐ Chief Procurement 2IÀFHU8QLOHYHU&32YDQKHWMDDUGHHOGHQDOVNH\QRWHVSUHNHUVKXQHUYDULQJHQPHWYHUDQWZRRUG ketenbeheer delen.

In de Week van het Duurzaam Beleggen worden er voor particuliere beleggers chatsessies, online pre-‐ sentaties en webinars met duurzaamheidexperts gegeven. Tijdens en in aanloop naar de Week van het Duurzaam Beleggen was bovendien extra over dit thema gecommuniceerd via nieuwsbrieven aan beleg-‐ gers. Daarnaast wordt aandacht besteed aan nieuwe mogelijkheden om duurzaam te beleggen, zoals in duurzame trackers en turbo’s. Voor beleggingsadviseurs zijn er trainingen georganiseerd over de ontwik-‐ NHOLQJYDQGXXU]DPHEHOHJJLQJVVWUDWHJLHsQ

VOO R U ITZIC HTEN CO M M UN ICATIE

MVO-‐Communicatie naar een hoger niveau

Digitale nieuwsbrief

Op dinsdag 11 oktober 2011 organiseerden de VBDO, DHV en het Global Reporting Initiative (GRI) bij host AEGON het jaarlijkse seminar over de trends op het gebied van MVO-‐communicatie en verslaggeving. De 9%'2 IDFLOLWHHUGH GH PDVWHUFODVV ´:DDUGH FUHsUHQ PHW LQWHJUHUHQ"µ PHW PHGHZHUNLQJ YDQ 'LHGHULN Timmer (Sustainalytics), Marleen Janssen Groesbeek (Eumedion) en Anatoli van der Krans (MN Services). De organisatoren van het seminar boden een gevarieerd programma onder leiding van dagvoorzitter Rens de Jong (BNR Nieuwsradio). De rode draad van de middag was de trend van geïntegreerde verslaglegging en de vraag in hoeverre dit winst betekent voor de verduurzaming van organisaties.

De digitale nieuwsbrief voor platformleden verschijnt vanaf 2012 in de Engelse taal om leden uit het buitenland ook op de hoogte te kunnen houden. De digitale nieuwsbrief voor particuliere leden is niet verschenen in 2011. De VBDO is begin 2012 van start gegaan met een nieuw opgezet format in de eigen huisstijl. Naast nieuws over onderzoeken en events van de VBDO worden ook newsalerts verzonden over de aandeelhoudersvergaderingen waar de VBDO bij aanwezig is.

Seminar Duurzaam Beleggen voor Maatschappelijke Instellingen

www.vbdo.nl

Op 19 december 2011 heeft de VBDO bij host Triodos Bank een seminar gehouden over duurzaam beleggen speciaal voor maatschappelijke instellingen (goede doelen). Het event is gehouden naar aanleiding van het verschijnen van de Benchmark Duurzaam Beleggen door Maatschappelijke Instellingen. Veel van deze instellingen zoeken naar een goede invulling van hun beleid en implementatie. Aan dit seminar werkten onder andere de FIN, de VFI en de leden van de VBDO mee.

Ontbijtbijeenkomst ‘Share-‐a-‐bite, Share an insight’ Op 14 december heeft de VBDO een ontbijtsessie gehouden over verantwoord en duurzaam beleggen door Nederlandse Verzekeraars naar aanleiding van de gelijknamige benchmark. De sessie is gehouden bij Delta Lloyd in de Mondriaantoren te Amsterdam. Het programma werd geopend door Jack Jonk, Hoofd Aandelen Delta Lloyd Asset Management. Daarna volgde de presentatie van de benchmark en een paneldiscussie met Hiske Boerma, Responsible Investment Manager Delta Lloyd Asset Management.

Het Platform Duurzame en Solidaire Economie (PDSE) Het PDSE wilt samen met Vlaamse en Nederlandse aangesloten organisaties de urgentie van economische beleidswijzigingen aan de orde stellen. Dit doet het platform door in de politiek en in het bedrijfsleven vragen te stellen over het eeuwige streven naar economische groei. Met de resultaten van de eerste conferentie van Tilburg in 2008 is door de deelnemende organisaties de Verklaring van Tilburg opgesteld. Na de publicatie van de verklaring in maart 2008 is deze inmiddels door honderden mensen ondertekend. In de Tweede Kamer is de verklaring via een motie onder de aandacht van de regering gebracht. Naar aanleiding van dit alles is het Platform Duurzame en Solidaire Economie opgericht. VBDO heeft zich in

38

De deelnemers aan deze avond kregen de publicatie 'Next steps for Responsible Supply Chain Manage-‐ ment'.

,QLVGHVLWHJHsYDOXHHUGHQLQ]LMQHULQPLGGHOVHHQDDQWDOYHUEHWHULQJHQGRRUJHYRHUG,QKHW derde kwartaal van 2012 is ook de Engelstalige versie klaar.

www.goed-‐geld.nl De VBDO heeft in 2010 de “Alliantie Duurzaam Beleggen” opgericht. Dit samenwerkingsverband bestaat uit banken en verzekeraars en heeft als hoofddoel om samen duurzaam beleggen meer mainstream te maken. Een belangrijk instrument daarbij is het ontwikkelen van een website waarop de in Nederland beschikbare GXXU]DPHHQYHUDQWZRRUGHÀQDQFLsOHSURGXFWHQHQGLHQVWHQZRUGHQZHHUJHJHYHQ]RDOVEHOHJJLQJVIRQG-‐ sen, duurzame verzekeringen, duurzame vermogensbeheerders en duurzame hypotheken. Bezoekers (particuliere beleggers) van de site kunnen worden doorgeleid naar de sites van de deelne-‐ mende partijen.

Social Media De VBDO gaat social media meer inzetten in het jaar 2012. Zo komt er een eigen Facebookpagina en worden de bestaande social media van de vereniging daarin geïntegreerd. De bedoeling is om een interac-‐ WLHYHGLDORRJWHIDFLOLWHUHQZDDUELMLGHHsQHQVXJJHVWLHVEHWHUGRRUGH9%'2RSJHSDNWNXQQHQZRUGHQ=R kunnen voorstellen voor vragen tijdens aandeelhoudersvergaderingen meegenomen worden. Ook Twitter en LinkedIn blijven in 2012 een rol spelen om de boodschap van de VBDO over te brengen. Daarnaast gaat de VBDO een eigen Wikipedia pagina opzetten. 39

Seminars 2012 Seminars over duurzaam beleggen voor institutionele beleggers De VBDO organiseert elk jaar seminars aan de hand van de verschenen benchmarks. Dit doet de vereniging ook in 2012 om op die manier de onderzochte organisaties handelingsperspectieven en infor-‐ matie te bieden. De VBDO geeft de aangesloten organisaties de gelegenheid om een workshop of lezing te verzorgen op deze events. In het jaar 2012 staan events op de agenda voor pensioenfondsen, verzeke-‐ raars, maatschappelijke instellingen en kerkelijke instellingen. Daarnaast staat er een event in planning rondom het project ‘Beleggen in voedselcommodities en handelingsperspectieven’.

High Net Worth Individuals In 2011 organiseert de VBDO een event rondom ‘High Net Worth Individuals’, over het gelijknamige Eurosif rapport. De voertaal is Engels en de scope is Europees. Het evenement vindt plaats in het tweede kwartaal van 2012.

MVO Verslaglegging De vereniging is nog in conclaaf wat betreft de invulling van het MVO Verslagleggingscongres in 2012.

De week van het duurzaam beleggen VBDO organiseert in 2012 met de aangesloten institutionele leden een nieuwe ‘Week van het duurzaam beleggen’. Onderdeel hiervan is een speciale dag in het teken van ‘Duurzaam beleggen voor beleggingsad-‐ viseurs’ en acties voor de particuliere en institutionele leden van de VBDO. De vereniging kijkt in 2012 naar de mogelijkheden om een statement naar de politiek te maken rondom een actueel duurzaamheidsthema.

40

41

DE CIJFERS B AL ANS PER 31 DECEMBER 2011 31-‐12-‐2011 €

€

31-‐12-‐2010 €

€

ACTIVA

“Balans -‐ baten -‐ lasten -‐ kasstroom -‐ toelichting -‐ resultaatbehaling -‐ begroting.”

Materiële vaste activa Inventaris en apparatuur

8.968

4.833

Financiële vaste activa Effecten

6.096

7.135

Vlottende activa Vorderingen Debiteuren Waarborgsom Vooruitbetaalde kosten en overlopende activa

152.356 905 9.932

105.044 1.995 18.724

Totaal vorderingen Liquide middelen

163.193 247.600

125.763 255.116

Totaal vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

410.793

380.879

425.857

392.847

PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserve

188.643 -‐

Voorziening BTW voorziening BTW Kortlopende schulden en overlopende passiva Crediteuren Belastingen en sociale premies Vooruitontvangen bedragen Nog te betalen kosten

188.643

189.478

30.000

30.000

27.976 16.930 68.948 93.360

TOTAAL PASSIVA 42

174.478 15.000

43

31.792 6.404 6.690 128.483 207.214

173.369

425.857

392.847

STAAT VAN B AT E N E N LA S T EN

K ASS TR OOMOV ERZ IC H T

werkelijk 2011 € €

begroot 2011 €

€

werkelijk 2010 € €

BATEN

Liquide middelen begin boekjaar Liquide middelen einde boekjaar

Contributies

175.135

160.000

172.126

Activiteiten

342.154

401.000

340.435

3.237

2.000

4.152

)LQDQFLsOHEDWHQHQODVWHQ

2011 €

Totaal Baten

520.526

563.000

Toename liquide middelen

516.713

Kasstroom uit operationele activiteiten: Resultaat Afschrijvingen

299.000

269.270

Reis-‐ en verblijf

10.025

8.000

9.598

Communicatie

21.556

50.000

36.235

Huisvesting

28.202

27.000

18.008

Algemeen

47.927

47.000

54.567

4.043

6.000

6.077

-‐

-‐

30.000

74.685

130.000

73.230

Bijzondere last Activiteiten Totaal Lasten RESULTAAT

Veranderingen in werkkapitaal: Toename c.q. afname vorderingen en voorraad Toename c.q. afname schulden

Bestemmingsreserve RESULTAAT NÁ BELASTING

70.722

19.728 6.077

521.361

567.000

496.985

-‐835

-‐4.000

19.728

14.165

-‐4.000

4.728

-‐15.000

-‐

15.000

-‐835

-‐4.000

19.728

Toename

44

45

25.805

-‐33.322 15.526 -‐3.585

48.848

-‐377

74.653

8.178 -‐1.039

Toegevoegd aan: Algemene reserve

-‐7.516

37.430 33.845

Kasstroom uit investeringsactiviteiten: ,QYHVWHULQJHQLQPDWHULsOHYDVWHDFWLYD ,QYHVWHULQJHQLQÀQDQFLsOHYDVWHDFWLYD

€ 184.394 255.116

3.208 334.923

Afschrijvingen

2010 €

255.116 247.600

-‐835 4.043

LASTE N Personeel

€

2.587 1.344 7.139

3.931

-‐7.516

70.722

GRON D SLA GE N VA N WA A RD ER I N G E N R E S ULTA AT BE PA LI N G

U ITL EG VER SC HIL L EN B ALANS M ET 2010

De jaarrekening is opgesteld conform de richtlijn jaarverslaggeving van “Kleine rechtspersonen afdeling C1 organisaties zonder winststreven”.

‡ ,QYHUEDQGPHWGHYHUKXL]LQJYDQKHWNDQWRRULQVHSWHPEHUQDDU8WUHFKWLVHHQGHHOYDQGHNDQ-‐ toorinventaris vervangen en is er ook extra geïnvesteerd in ICT-‐ apparatuur (€ 8.178). ‡ $OVJHYROJYDQGHFRUUHFWLHRSGHHIIHFWHQPDUNWHQLVGHZDDUGHYDQGHDDQGHOHQSRUWHIHXLOOHGLHGH VBDO aanhoudt ten behoeve van haar stemrecht op de AVA’s, met circa 15 % gedaald tot een bedrag van € 5.837. ‡ ,QGHPDDQGHQQRYHPEHUHQGHFHPEHULVHHQJURRWDDQWDOSURMHFWHQDIJHURQGHQJHIDFWXUHHUG hierdoor is de balanspost debiteuren ten opzichte van het jaar ervoor met ruim € 47.000 toegenomen. ‡ 9RRUXLWEHWDDOGHNRVWHQHQRYHUORSHQGHDFWLYD]LMQFLUFD½ODJHUDOVJHYROJYDQHHQPXWDWLHLQGH post contributies institutionele leden. ‡ 5HNHQLQJKRXGHQGPHWGHLQYULMJHYDOOHQEHVWHPPLQJUHVHUYHYRRUGHYHUKXL]LQJLVKHWEHSHUNWH tekort op de staat van baten en lasten in mindering gebracht op het eigen vermogen van de vereniging, dat eind 2011 circa € 189.000 bedraagt. ‡ 'H KRJHUH SRVW EHODVWLQJHQ HQ VRFLDOH SUHPLHV KHHIW EHWUHNNLQJ RS GH DDQJLIWH ORRQKHIÀQJ RYHU GH maand december 2011. ‡ 'HEDODQVSRVWYRRUXLWRQWYDQJHQEHGUDJHQLVPHWUXLP½WRHJHQRPHQDOVJHYROJYDQHHQJURRW aantal onderhanden projecten eind 2011. ‡ 'HDIQDPHYDQGHSRVWQRJWHEHWDOHQNRVWHQLVYHURRU]DDNWGRRUGHEHWDOLQJLQYDQDFKWHUVWDO-‐ lige pensioenpremie en lagere directe projectkosten. Daarnaast is eind 2011 een bedrag van € 10.000 vooruitgefactureerd aan institutionele contributie en is er een reservering getroffen voor een in 2011 niet doorgevoerde salarisverhoging.

Grondslagen van waardering Materiële vaste activa 'H PDWHULsOH YDVWH DFWLYD ]LMQ JHZDDUGHHUG WHJHQ KLVWRULVFKH DDQVFKDIÀQJVSULMV +HW JHKDQWHHUGH afschrijvingspercentage bedraagt 20% voor inventaris, automatiseringsapparatuur wordt afgeschreven in 3 jaar, derhalve 33,33%. Alle inventaris wordt afgeschreven tot nihil. In het jaar 2011 is voor € 8.178 aan nieuwe computers en inventaris geïnvesteerd. Bedragen boven de € 450 worden geactiveerd. Financiële vaste activa Effecten zijn gewaardeerd tegen marktwaarde op balansdatum. Onderhanden projecten Per jaareinde onderhanden projecten worden gewaardeerd tegen de daaraan bestede kosten, zoals werk door derden etc. en de werkelijk bestede uren van het eigen personeel tegen vaste tarieven. De met betrekking tot deze opdrachten in rekening gebrachte (deel-‐)facturen worden hiermee verrekend. Overige activa en passiva De vorderingen, liquide middelen, voorziening, schulden en overlopende activa en passiva worden opgenomen tegen nominale waarde; Waardering van vorderingen geschiedt eventueel onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid, gebaseerd op een individuele beoordeling van de vorderingen.

Grondslagen van resultaatbepaling Projecten De kosten van de in deze jaarrekening opgenomen projecten bestaan uit toegerekende directe lasten, overhead en personele lasten. De allocatie van de overhead en personele lasten is berekend op basis van de werkelijk gemaakte uren zoals verantwoord in het urenregistratiesysteem van de VBDO. Bepaling resultaat Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen baten en lasten. De lasten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslag.

46

Staat van baten en lasten Baten: ‡ $OVJHYROJYDQKHWYHUGHUWHUXJORSHQGHDDQWDOSDUWLFXOLHUHOHGHQ]LMQGH]HFRQWULEXWLHVPHWFD½ gedaald. Gelukkig werden er in 2011 meer institutionele leden geworven, die voor ruim € 6.200 hogere contributiebaten zorgden. Lasten: ‡ 'RRUHHQYHUGHUHXLWEUHLGLQJYDQGHSHUVRQHOHEH]HWWLQJPHWIWHLVGHSRVWSHUVRQHHOVNRVWHQPHW circa € 65.000 toegenomen. ‡ 'HXLWJDYHQYRRUFRPPXQLFDWLHEOHYHQDFKWHUELMGHEHJURWLQJGHYHUJHOLMNEDUHNRVWHQ]LMQ ongeveer € 10.000 hoger als gevolg van de lustrumviering in december van dat jaar. ‡ 'H KXLVYHVWLQJ NRVWHQ ]LMQ JHVWHJHQ DOV JHYROJ YDQ GH YHUKXL]LQJ QDDU 8WUHFKW HQ GDDUQDDVW ]LMQ GH algemene kosten met circa € 6.600 afgenomen doordat een nieuwe medewerker zich meer toelegt op GHLQWHUQHÀQDQFLsOHHQSURMHFWDGPLQLVWUDWLH

47

TO ELICHTI N G OP D E B ALAN S ( A CTI VA ) Inventaris

TO ELIC HTI NG OP D E B AL ANS ( ACTI VA) Apparatuur

€

31-‐12-‐2011

31-‐12-‐2010

€

€

Nog te ontvangen interest

5.290

3.483

Vooruitbetaalde huur

4.085

-‐

Ziekteverzuimverzekering

-‐

2.516

Overige verzekeringen

-‐

1.463

Contributies institutionele beleggers

-‐

9.471

Contributies particulieren

-‐

518

557

530

-‐

743

9.932

18.724

36.693

69.428

28

28

1.133

1.389

226

884

1.043

1.026

186.980

164.013

21.497

18.098

-‐

250

247.600

255.116

Totaal €

€ Vooruitbetaalde kosten en overlopende activa

MATERIËLE VASTE ACTIVA Stand per aanvang boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde aanvang boekjaar

3.646 -‐3.398

18.585 -‐14.000

22.231 -‐17.398

248

4.585

4.833

Mutaties in boekjaar Investeringen Afschrijvingen

2.985 -‐431

5.193 -‐3.612

8.178 -‐4.043

Totaal mutaties in het jaar

2.554

1.581

4.135

Stand per ultimo boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving

6.631 -‐3.829

23.778 -‐17.612

30.409 -‐21.441

2.802

6.166

8.968

Stand einde boekjaar

31-‐12-‐2011 €

31-‐12-‐2010 €

Abonnementen Overige vooruitbetaalde kosten

LIQUIDE MIDDELEN ING betaalrekening ING inbedrijfrekening Rabobank betaalrekening Rabobank effectenrekening Rabobank bedrijfstelerekening

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

ASN bank Effecten Effectenrekening Rabobank Meerwaarde Beleggingsfonds ASN Mixfonds

5.837 170 89 6.096

6.876 170 89

Waarborgsom TNT depot bedrag Huur borgsom Goilberdingenstraat 14a

Kruispost

7.135 Alle liquide middelen zijn direct opeisbaar.

VLOTTENDE ACTIVA Debiteuren Uitstaande vorderingen Af: voorziening oninbaar

ASN ideaalsparen

160.356 8.000

109.744 4.700

152.356

105.044

905 -‐

905 1.090

905

1.995

48

49

TO ELICHTI N G OP D E B ALAN S (PA S S I VA ) 31-‐12-‐2011

31-‐12-‐2010

31-‐12-‐2011

31-‐12-‐2010

€

€

€

€

EIGEN VERMOGEN

Nog te betalen kosten

Algemene reserve

Reservering vakantiegeld, verlofdagen en 13e maand

Stand per 1 januari Mutatie resultaatbestemming Stand per 31 december

174.478

169.750

14.165

4.728

188.643

174.478

Bestemmingsreserve

44.319

46.760

Pensioen

2.400

28.616

Accountant jaarcontrole

5.950

8.925

Administratiekosten

2.557

3.000

Directe projectkosten

12.589

30.900

Vooruitgefactureerd contributie

10.000

50

Looncompensatie en werkkostenregeling

Stand per 1 januari Mutatie resultaatbestemming

15.000

-‐

-‐15.000

15.000

-‐

15.000

De verhuizing naar Utrecht heeft in september 2011 plaatsgevonden en derhalve kan de eind 2010 hiervoor gevormde bestemmingsreserve vrijvallen. Het volledige eigen vermogen staat ter vrije beschikking van de organisatie.

Overig

5.313

-‐

10.232

10.232

93.360

128.483

Niet in de balans opgenomen verplichtingen Er is een huurcontract afgesloten t.b.v. Pieterstraat 11 te Utrecht. De huur in 2011 bedroeg € 6.875 per kwartaal, de huur wordt jaarlijks geïndexeerd. Het huurcontract loopt t/m september 2016 en zal zonder opzegging verlengd worden met telkens 1 jaar. De maand september is huurvrij.

VOORZIENING BTW Voorziening BTW

30.000

30.000

Deze voorziening is eind 2010 gevormd voor eventuele belastingrisico’s uit hoofde van de projecten. In 2011 is hierover aanvullend advies ingewonnen en zijn contacten gelegd met de Belastingdienst. Vanaf 2012 zal de VBDO over een aantal activiteiten BTW gaan heffen. KORTLOPENDE SCHULDEN EN OVERLOPENDE PASSIVA Crediteuren Nog te betalen facturen

27.976

31.792

16.930

6.404

167.754

40.575

40.388

4.420

58.418

29.465

68.948

6.690

Belastingen en premies sociale verzekeringen Aangifte december Vooruitontvangen bedragen Projecbaten vooruit ontvangen Af: project uren doorrekening OHW project kosten al betaald

50

51

TOELICHTI N G OP DE S TA AT VA N B ATEN E N L A S T E N werkelijk 2011

begroot 2011 €

werkelijk 2011

werkelijk 2010 €

€

€

BATEN

L AS TEN

Contributies

Personeel

Particulieren Institutionele beleggers

Activiteiten baten

26.885

27.000

30.080

148.250

133.000

142.046

175.135

160.000

172.126

342.154

401.000

340.435

begroot 2011

Salarissen

werkelijk 2010 €

€

263.587

212.795

Sociale lasten

35.204

22.272

Pensioenen

15.326

16.875

Overige personeelskosten

23.609

17.328

Ontvangen ziekengeld

-‐2.803

-‐

334.923

299.000

269.270

Eind 2011 waren er 5,9 (fte’s) werknemers in loondienst (eind 2010: 5,2 fte’s). Er wordt geen bezoldiging verstrekt aan bestuurders.

Ten opzichte van het vorige jaarverslag hebben wij de presentatie van de in 2011 gereedgekomen projecten enigszins aangepast. Hierbij worden deze onderverdeeld in projecten gericht op duurzaam beleggen (diverse benchmarks voor Pensioenfondsen, Verzekeraars, Maatschappelijke Instel-‐ lingen en de traditionele marktonderzoeken gericht op de institutionele-‐ en retailmarkten) en projecten gericht op duurzaam ondernemen (multistake-‐ holderdialogen, onderzoek Ketenbeheer en andere relevante duurzaam-‐ heidscriteria in het bedrijfsleven).

Reis-‐ en verblijf

10.025

8.000

9.598

Communicatie VBDO bericht

12.040

13.600

-‐

9.717

9.516

12.918

Lustrum Overige communicatie

+LHURQGHUYROJWHHQVSHFLÀFDWLHYDQGHEDWHQYDQGHLQHQJH reedgekomen projecten. De baten hebben betrekking op de in die jaren aan afnemers van onze diensten gefactureerde bedragen.

21.556

50.000

36.235

Huisvesting Projecten Duurzaam Beleggen: Benchmarks en Events Benchmarks Eurosif 0DUNWRQGHU]RHNHQÀQVHFWRU

93.967

110.673

9.856

-‐

139.750

74.471

243.573

250.000

Huur kantoor

20.392

13.652

Verhuiskosten

10.369

-‐

Overige huisvesting

-‐2.559

4.356

28.202

185.144

Multistakeholderdialogen

71.000

91.471

Kantoor

Benchmark Ketenbeheer

9.600

30.000

Accountant

17.981

33.820

Administratie

Totale activiteitenbaten

18.008

Algemeen

Projecten Duurzaam Ondernemen:

Overige projecten vorig jaar

27.000

98.581

151.000

155.291

342.154

401.000

340.435

Bestuur en vrijwilligers

22.580

26.055

6.289

9.160

13.487

15.010

5.571

4.342

47.927

47.000

54.567

Afschrijvingen Inventaris Apparatuur

431

647

3.612

5.430

4.043 52

53

6.000

6.077

BE G RO TI NG 2012 werkelijk 2011

begroot 2011 €

werkelijk 2010 €

Begroting 2012

Realisatie 2011

Begroting 2011

160.000

148.250

133.000

27.500

26.885

27.000

3.000

3.237

2.000

400.000

342.154

401.000

590.500

520.526

563.000

Projectlasten kosten incl. personeel

370.000

325.036

400.000

Personeel

385.000

334.923

299.000

-‐290.000

-‐250.351

-‐270.000

Reis en verblijf

8.000

10.025

8.000

Communicatie

47.500

21.556

50.000

Huisvesting

28.000

28.202

27.000

Algemeen

36.000

47.927

47.000

4.000

4.043

6.000

588.500

521.361

567.000

2.000

-‐835

-‐4.000

€

BATE N

Bijzondere last

Contributies institutioneel

Voorziening BTW

-‐

-‐

30.000

Contributies particulier )LQDQFLsOHEDWHQHQODVWHQ

Activiteiten lasten

Projectbaten

Totale activiteitenlasten

325.036

130.000

234.483

Af: in produktie gedekte kosten

250.351

-‐

161.253

74.685

130.000

73.230

Totaal

L ASTEN 2QGHUVWDDQGYROJWHHQVSHFLÀFDWLHYDQGHODVWHQYDQGHLQHQ gereedgekomen projecten. De lasten bestaan uit directe inkopen zoals werk derden en de werkelijk besteedde uren tegen vaste tarieven. Ter vermijding van dubbeltelling wordt op het totaal van de aldus bepaalde directe lasten, de in productie gedekte kosten van het eigen personeel in mindering gebracht. In de begroting zijn alleen de directe inkopen verantwoord.

Doorrek. naar project

Afschrijvingen Conform de indeling van de projecten op pagina 52 kan de post totale activiteitenlasten als volgt worden onderverdeeld:

Totaal

Projecten Duurzaam Beleggen: Benchmarks en Events

85.536

81.385

Benchmarks Eurosif

20.103

-‐

132.923

51.202

0DUNWRQGHU]RHNHQÀQVHFWRU

238.562

75.000

Totaal resultaat

132.587

Projecten Duurzaam Ondernemen: Multistakeholderdialogen

38.232

43.855

Benchmark Ketenbeheer

28.974

23.767

Overige projecten vorig jaar

19.268

34.274

Totale activiteitenlasten

86.474

55.000

101.896

325.036

130.000

234.483

54

55

CONTR OLE VE RK LA RI N G

56

57

DUURZAME BEDRIJFSVOERING INLEI DING Een van de belangrijkste activiteiten van de VBDO is het analyseren van de jaarverslagen en rapporten van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De prestaties die in dit hoofdstuk gepresenteerd worden zijn betrekkelijk. Een verandering in het aantal IWH·VELMYRRUEHHOGKHHIWVLJQLÀFDQWHJHYROJHQYRRUGHUHODWLHYHSUHVWDWLHVYDQRQ]HRUJDQLVDWLHRPGDWKHW team relatief klein is. Dit hoofdstuk beschrijft eerst de sociale prestaties van de VBDO om vervolgens de milieuaspecten te belichten.

SOCIA L E P R ESTATIE S Doelstelling De sociale doelstelling van de VBDO is het bieden van inhoudelijk uitdagend en afwisselend, maatschap-‐ pelijk relevant werk in een stabiele, aangename omgeving.

Verhuizing

“De VBDO start een project om te komen WRWHHQSDSHUOHVVRIÀFH ”

In 2011 is de VBDO verhuisd van Culemborg naar het centrum van Utrecht. De reden van deze verhuizing was dat we dichter bij de stakeholders willen zijn. Daarnaast zijn hierdoor de reiskosten substantieel afgenomen, omdat het woon/werkverkeer van de werknemers is verminderd door de centrale ligging van het pand en de aanwezigheid van vergaderruimtes is het mogelijk om gasten te ontvangen in plaats van de afspraken extern te laten plaatsvinden. Het nieuwe pand waar de VBDO in gevestigd is, is gebouwd medio jaren dertig van de vorige eeuw. Het pand is onlangs gerenoveerd en hierbij is vooral rekening gehouden met de verbetering van de isolatie van het pand, zoals driedubbele beglazing. Alvorens de nieuwe huisvesting te betrekken heeft de VBDO een nieuwe duurzame CO2-‐neutrale vloerbedekking laten leggen door InterfaceFlor.

Werknemers In 2011 waren er gedurende het jaar negen medewerkers, waarvan vijf met een vast contract, werkzaam bij de VBDO. Een volledige werkweek bedraagt 36 uur. In totaal waren er 7,6 fte’s werkzaam gedurende het gehele jaar. Ten opzichte van het voorgaande jaar is dit een stijging van 1,1 fte. De VBDO vindt het belangrijk dat er een goede balans is tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke werknemers. In 2011 waren er vijf mannen en vier vrouwen werkzaam bij onze organisatie. Ook zijn er vorig jaar vijf stagiaires werkzaam geweest voor de vereniging. Stagiaires en vrijwilligers krij-‐ gen een onkostenvergoeding. De secundaire arbeidsvoorwaarden voor de betaalde medewerkers omvatten: volledige pensioenpremie, VSDDUORRQÁH[LEHOHZHUNWLMGHQHQHHQYHUJRHGLQJYRRUZRRQZHUNYHUNHHU'HLQVFKDOLQJHQEHORQLQJYLQ-‐ den plaats volgens de salarissystematiek van Hivos. Eind 2011 zijn de salarissen met terugwerkende kracht met 1% verhoogd vanaf 1 januari 2011. Uitbetaling hiervan vindt plaats in 2012. 58

59

Teamoverleg tussen de medewerkers vindt tenminste 1 maal per week plaats. Verder is er een keer per jaar een strategisch overleg en er is twee keer per jaar een voortgangsgesprek. De directeur voert dit gesprek met de medewerkers en het bestuur met de directeur.

Verzuim Het ziekteverzuim bedroeg in 2011 gemiddeld 1,78 procent. In 2010 was dit 5,05 procent. Het percen-‐ tage ziekteverzuim wordt berekend door het aantal uren ziekteverzuim te delen door het totaal aantal gewerkte uren. In 2010 waren twee medewerkers langdurig ziek, wat het ziekteverzuim in dat jaar nega-‐ tief beïnvloedde. In 2011 was dit niet het geval. De cijfers hebben een grote nauwkeurigheid, maar hebben een beperkte voorspellende waarde. Vanwege het geringe aantal medewerkers van de VBDO, heeft ziekteverzuim van één van de medewerkers een sterk effect op het ziekteverzuimpercentage, wat ook bleek in 2010. Toch gelooft de VBDO dat een aantal fac-‐ WRUHQ]RDOVJRHGHNDQWRRUYRRU]LHQLQJHQÁH[LEHOHZHUNWLMGHQHHQLQIRUPHOHZHUNVIHHUJURWHRQGHUOLQJH EHWURNNHQKHLGHQKRJHDIÀQLWHLWPHWGHXLWWHYRHUHQZHUN]DDPKHGHQVWHUNELMGUDJHQDDQKHWODJH]LHN-‐ teverzuimpercentage. Doel blijft dan ook om het ziekteverzuim zo laag mogelijk te houden door continu verbeteringen in de organisatie door te blijven voeren.

Opleiding De werknemers van de VBDO breiden hun netwerk en expertise uit door het actief bezoeken van en participeren aan relevante bijeenkomsten. Bovendien voert de VBDO een groot aantal onderzoeken en projecten uit die mede als doel hebben om de kennis van haar medewerkers te vergroten. Praktische cur-‐ sussen, zoals presenteren, leidinggeven of computervaardigheden kunnen worden gevolgd wanneer daar bij de medewerkers behoefte aan is. Ook moet de cursus of training nuttig zijn voor het uitvoeren van de betreffende functie. Deze behoeften peilen we in het jaarlijkse functioneringsgesprek.

CO2-‐emissies van kantoorgebonden energieverbruik in 2011 (berekeningsgrondslagen: zie bijlage 4) Hoeveelheid (GJ/jaar)

CO2 emissie (kg/jaar)

Gasgebruik

47,7

2.680

Elektriciteitsgebruik

36,4

2.560

Totaal

84,1

5.240

CO2-‐emissies van kantoorgebonden energieverbruik – tijdreeks (berekeningsgrondslagen: zie bijlage 4) Totaal

2011

2010

2009

2008

2007

GJ

84,1

83,9

84,3

84,4

71.2

65.6

kg CO2

5.240

5.232

5.279

5.013

4.754

4.338

CO2-‐emissies als gevolg van transport

Voor een bepaling van de omvang van het transport zijn de aan de VBDO gerelateerde werkkilometers meegerekend (woon-‐werk verkeer en externe afspraken van bestuur en medewerkers), alsmede de reiskosten die zijn gemaakt voor het bijwonen van Eurosif vergaderingen. Het kilometerverbruik van be-‐ zoekers, of door de VBDO ingeschakelde onderzoekers van andere organisaties, wordt buiten beschouwing gehouden. Bus-‐, tram-‐ en taxivervoer naar bestemmingen in grote steden (meestal aansluitend op trein-‐ reis) zijn niet meegenomen, omdat de afstanden hiervan niet bekend zijn. In 2011 werden meer treinkilometers afgelegd dan in 2010. Het aantal kilometers met de auto is af-‐ genomen. Aangezien het aantal fte’s is toegenomen en veel afspraken met twee medewerkers worden bezocht is de CO2-‐emissie per fte gedaald ten opzichte van 2010. De gemiddelde CO2-‐emissie als gevolg van transport per fte is 1731 kg. Er zijn vliegreizen in het kader van projecten en Eurosif bijeenkomsten gemaakt. Waar mogelijk zijn af-‐ spraken in het buitenland met de trein bezocht.

M ILIEU PRES TAT I ES

CO2-‐emissies van transport in 2011 (berekeningsgrondslagen: zie bijlage 4)

Milieudoelstelling De milieudoelstelling van de VBDO is om de huidige relatieve milieubelasting (per medewerker) minimaal verder te verlagen. De doelstellingen zijn gehandhaafd voor 2011.

Afstand (km/jaar)

CO2 emissie (kg/jaar)

Trein

72.232

2.889,3

Auto

30.477

5.790,6

Vliegtuig korte afstand

2.863

429,6

Vliegtuig lange afstand

11.740

1.174,0

117.313

10.283,5

Totaal

Milieu-‐effecten Het belangrijkste milieu-‐effect dat samenhangt met de dienstverlening van de VBDO wordt veroorzaakt door de uitstoot van het koolstofdioxide (CO2). Dit leidt tot klimaatveranderingen en is hierdoor een bedreiging voor ecosystemen. Ook voor mensen levert klimaatverandering problemen op door onder an-‐ dere veranderingen in voedselvoorziening en grotere kansen op natuurrampen. De VBDO draagt aan de uitstoot van CO2 voornamelijk bij door energiegebruik (gas en elektriciteit) en transport. Andere vormen van milieubelasting als gevolg van de kantooractiviteiten zijn materiaalgebruik (voornamelijk papier), watergebruik en afvalproductie.

Emissies De belangrijkste emissies van de VBDO zijn CO2-‐emissies als gevolg van energiegebruik en transport. De emissies van VOS, NOx, PM10 als gevolg van transport laten we hier buiten beschouwing. Er vindt geen gebruik of emissie van ozon-‐aantastende stoffen door de VBDO plaats, noch uitstoot van andere stoffen naar de lucht.

CO2-‐emissies van transport -‐ tijdreeks (berekeningsgrondslagen: zie bijlage 4) Totaal

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

km

117.313

95.469

66.295

75.240

37.259

42.486

83.586

kg CO2

10.284

10.217

9.433

7.134

3.444

2.722

6.061

CO2-‐emissies totaal

Sinds 2001 is een vrijwel klimaatneutrale bedrijfsvoering bereikt, door de CO2-‐uitstoot te compenseren met de aanschaf van CO2-‐credits. Om de CO2-‐emissie van de VBDO te compenseren, kochten we CO2-‐ credits. De bijdrage van de VBDO wordt geïnvesteerd in klimaatprojecten op het gebied van duurzame energie en bosherstel-‐ en aanplant. Deze projecten zorgen voor een onafhankelijk gecontroleerde ver-‐ mindering van CO2 in de atmosfeer. De CO2-‐credits zijn gecrediteerd op de CO2-‐rekening van VBDO. Het CO2-‐rekeningafschrift is afgedrukt op pagina 62. Meer informatie vindt u op: www.klimaatneutraal.nl CO2-‐emissies in kg per jaar -‐ tijdreeks 2011

CO2-‐emissies als gevolg van kantoorgebonden energiegebruik

De cijfers over 2011 zijn gebaseerd op de eindnota van elektriciteitsleverancier Nuon. De verhuurder heeft aangegeven dat tweevijfde van de totaalnota voor de rekening van de VBDO kwam. Het elektriciteits-‐ verbruik en gasgebruik zijn per fte in 2011 nagenoeg gelijk gebleven. 60

2006

2010

2009

2008

2007

2006

2005

Energiegebruik

5.240

5.232

5.279

5.013

4.708

4.338

3.368

Transport

7.382

10.217

9.433

7.134

3.444

2.722

6.061

Totaal

12.621

15.449

14.712

12.147

8198

7.060

9.429

Totaal per fte

2.124

3.252

3.502

2.962

2.234

2.139

2.095

61

Papiergebruik Het papiergebruik in 2011 is nagenoeg gelijk gebleven. We kiezen voor kringlooppapier of chloorvrij papier met milieukeur. Publicaties (VBDO bericht, rapporten, brochures, briefpapier, acceptgiro’s en jaarverslag) maakten in 2011 ongeveer 80 procent van het totale papierverbruik uit. Papierverbruik in kg per jaar 2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

Totaal

99

98

79

686

1367

1883

812

waarvan kringlooppapier

68

66

60

83

112

102

238

Totaal per fte

17

21

19

167

400

602

180

Overig materiaalgebruik In 2011 heeft de VBDO een toner aangeschaft voor de combinatiemachine. Deze machine verbruikt minder dan de laserprinter die de VBDO daarvoor in gebruik had. Het gebruik van niet-‐oplaadbare batterijen vermijden we. Voor de schoonmaak van het kantoor gebruikten we enkele liters reinigingsmiddel. Het gebruik van chloorhoudende schoonmaakmiddelen proberen we te vermijden. De verhuurder maakt de kantoorruimte wekelijks schoon. Sinds de verhuizing naar Utrecht heeft de VBDO een eigen schoonmaakster in dienst.

Watergebruik Watergebruik voor 2011 schatten we op 27m3. Dat is circa 4545 liter per fte. Na gebruik gaat het water het riool in. Er zijn geen lozingen van milieugevaarlijke stoffen.

Afvalproductie Het bedrijfsafval (verpakkingen en etensresten) wordt afgevoerd via de regionale afvaldienst. Papier wordt apart opgehaald. De hoeveelheid bedrijfsafval wordt geschat op circa 45 kilo per fte per jaar. De hoeveelheid papierafval wordt geschat op circa 45 kilo per fte per jaar. Dit is inclusief de oude rapporten die jaarlijks worden weggedaan.

Uitbesteed werk De VBDO besteedt specialistische werkzaamheden uit. Hierdoor kunnen de medewerkers zoveel mogelijk tijd besteden aan werkzaamheden die rechtstreeks samenhangen met de visie en missie van de VBDO. In 2011 werden de volgende werkzaamheden uitbesteed: Redactie teksten en interviews VBDO Bericht

Atext, Culemborg, Snappy Media, Utrecht

Vormgeving en druk publicaties

Store of Images, Culemborg

VBDO Verantwoord Ketenbeheer Award

Concreet Geeft Vorm, Amersfoort

Kantoorartikelen en kopieerpapier

Bureaubewust, Utrecht / Viking

)LQDQFLsOHDGPLQLVWUDWLH

Zweers & Wijbenga, Utrecht

Netwerkbeheer, automatisering en website

Stonehouse, Woerden en A-‐mac, Utrecht

Ontwerp nieuwe website

Q-‐Forma, Tilburg

Verhuur en onderhoud pand

Grasveld & Fleuren, Culemborg Dhr. C.N. van der Brugge, Utrecht

Accountantscontrole

Dubois & Co, Amsterdam

De VBDO is bewust in de keuze van haar leveranciers, omdat deze moeten bijdragen aan de eisen die de VBDO zichzelf stelt op sociaal en milieugebied (bijvoorbeeld het leveren van kringlooppapier). We geven GHYRRUNHXUDDQOHYHUDQFLHUVGLHDIÀQLWHLWKHEEHQPHWGHGRHOVWHOOLQJHQYDQGH9%'2

62

63

De leveranciers zijn allemaal in Nederland gevestigd. De VBDO gaat er van uit dat ze voldoen aan de Ne-‐ derlandse wetgeving wat betreft deze onderwerpen.

DU U RZAA M HE I D VOO RU IT ZIC HT E N Energie De VBDO is qua elektriciteit-‐ en gasgebruik afhankelijk van de verhuurder van het pand. Verder wil de VBDO energie besparen en realiseren door het vervangen van oude apparaten door energiezuinige alter-‐ natieven. VBDO maakt keuzes op het gebied van transport zo bewust mogelijk.

Papier De VBDO handhaaft in 2011 haar milieubeleid op het gebied van papiergebruik. Dit betekent praktisch gezien het minimaliseren van het totale papiergebruik, het maximaliseren van het gebruik van kringloop-‐ papier en, waar mogelijk, hergebruik van papier. Rapporten en het jaarverslag zijn elektronisch beschik-‐ baar en worden alleen naar behoefte gedrukt of geprint. Hierdoor ontstaat er geen voorraad van gedrukte publicaties, die later weer afgeschreven moet worden. Net als in 2011 wil de VBDO in 2012 haar papierge-‐ bruik verminderen door intensiever gebruik van e-‐mail en door meer publicaties te verspreiden via de ZHEVLWH'H9%'2VWDUWLQHHQSURMHFWRPWHNRPHQWRWHHQSDSHUOHVVRIÀFH

64

65

VBDO BELEGGINGSBELEID 'H9%'2LVRSYHUVFKLOOHQGHPDQLHUHQDFWLHILQGH1HGHUODQGVHÀQDQFLsOHPDUNWHQ'LWJHOGWRRNYRRUKDDU ÀQDQFLsQ'DDURPEHVWHHGWGHYHUHQLJLQJDDQGDFKWDDQGHGXXU]DDPKHLGYDQKDDUÀQDQFLsOHPLGGHOHQ door middel van selectie en engagement.

Spaar-‐ en betaalrekeningen De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling heeft betaalrekeningen bij ING en Rabobank. Deze banken zijn al jaren lid van de VBDO. Samen met de vereniging zijn zij actief op het gebied van duurzaam beleggen. De VBDO is ook aanwezig bij de aandeelhoudersvergadering van ING en stelt daar vragen op het gebied van duurzaamheid. Daarnaast heeft de VBDO een spaarrekening uitstaan bij ASN Bank. De ASN is institutioneel lid van de vereniging en hanteert strenge duurzaamheidcriteria voor haar investeringen.

Aandelen De VBDO heeft een effectenrekening uitstaan bij de Rabobank. Deze rekening wordt gebruikt om aandelen van de Nederlandse beursgenoteerde bedrijven te kopen en beheren teneinde haar engagement-‐activitei-‐ ten mogelijk te maken. Met deze aandelen krijgt de VBDO toegang tot de aandeelhoudersvergaderingen van deze bedrijven. Eind 2010 bezat de VBDO 352 aandelen van 74 bedrijven.

Pensioen

“De VBDO is op verschillende manieren actief LQGH1HGHUODQGVHÀQDQFLsOHPDUNWHQµ

De VBDO heeft haar pensioenen uitstaan bij aangesloten lid Delta Lloyd Levensverzekeringen N.V. De keuze voor de pensioenverzekeraar is o.a. aan de hand van duurzaamheidcriteria gemaakt. Zoals aange-‐ geven in de VBDO Benchmarkonderzoek naar het verantwoord beleggingsbeleid van Nederlandse verzeke-‐ raars, is Delta Lloyd goed op weg met de invulling van haar duurzaam beleggingsbeleid. Ook in 2011 heeft Delta Lloyd vooruitgang geboekt. Delta Lloyd heeft de PRI (Principles for Responsible Investments) ondertekend. Daarnaast heeft Delta Lloyd een verantwoord beleggingsbeleid dat gebaseerd is op de UN Global Compact principes en sluit het EHGULMYHQXLWGLHGH]HSULQFLSHVVFKHQGHQRIEHWURNNHQ]LMQELMGHSURGXFWLHYDQFRQWURYHUVLsOHZDSHQV Toch ziet de VBDO een aantal verbeterpunten. Voor de integratie van ESG-‐criteria wordt op dit moment nog geen invulling gegeven voor zowel aandelen als obligatiebeleggingen en verder spelen duurzaam-‐ KHLGFULWHULDJHHQUROLQKHWVWHPEHOHLG2PRRNYLDKDDUSHQVLRHQEHOHJJLQJHQGHÀQDQFLsOHPDUNWHQWH verduurzamen heeft de VBDO in 2011 een engagementgesprek gevoerd met Delta Lloyd, zowel bij de aandeelhoudersvergadering als bilateraal, en zal dit blijven doen in 2012.

66

67

BIJLAGEN B IJ L AG E 1 Aangesloten institutionele leden 2011: De volgende instellingen waren in 2011 aangesloten bij de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwik-‐ keling als institutioneel lid of donateur:

“Leden -‐ media -‐ engagement -‐ AVA bezoeken -‐ milieubelasting -‐ GRI checklist -‐ ”

1 ABN AMRO

29 IMS, Institutional management Services BV

2 ADVIBE BV

30 ING Bank

3 Aegon Asset Management

31 Kempen & Co

4 ASN Bank

32 KPMG Sustainability

5 ASR

33 Milieudefensie

6 ATMOSPHERE BV

34 Nierstichting Nederland

7 BECO

35 Oikocredit

8 Binckbank NV

36 Oxfam Novib

9 BNG Vermogensbeheerder B.V.

37 Pensioenfederatie

10 CNV Internationaal

38 PricewaterhouseCoopers Advisory

11 CREATELLI

39 Rabobank

12 CREM

40 Raedthuys Groep B.V.

13 De Eenhoorn Adviesbureau

41 SARASIN

14 Deloitte

42 SNS Asset Management

15 Delta Lloyd

43 Sparinvest S.A.

16 Dexia Asset Management

44 Stampa Communications

17 DHV

45 stichting iNSnet

18 EIRIS

46 Stichting Natuur en Milieu

19 Ernst & Young Accountants LLP

47 Stichting Pensioenfonds DHV

20 Fairfood

48 Stichting Pequeno

21 Financial Wise

49 Stichting Streetwise Network

22 FMO

50 Sustainalytics

23 FNV / St. GBF

51 Triodos Bank

24 Fonds 1818

52 van Lanschot Bankiers

25 FORM International

53 VIGEO

26 Good Company

54 Wereld Natuur Fonds WNF

27 Hermes Equity Ownership Services Ltd

55 WestlandUtrecht Bank

28 ICCO en KerkinActie

56 Woman Capital

De leden die in het jaar 2011 lid zijn geworden staan cursief.

68

69

BIJLAGE 2 OVER ZICHT M ED IA 2 0 1 1

OV ERZIC HT M EDIA 2011

Datum

Onderwerp

Titel

Krant/ Tijdschrift/ Websites en radio

30-‐06-‐11

Eurosif

Strong European interest, patchwork effort

www.cpaaustralia.com.au

9-‐01-‐11

Pensioenfondsen

Pensioenfondsen heeft weinig oog voor duurzaamheid

www.rtl.nl

30-‐06-‐11

Duurzaam beleggen

Beleggen voor mens en milieu

www.telegraaf.nl

8-‐07-‐11

Duurzaam bankieren

Pensioenfondsen

Meer pensioenfondsen gericht op duurzaam

www.nuzakelijk.nl

+HURULsQWDWLHELMEDQNHQEOLMIWXLW Sector miskent duurzaamheidstrend.

het Financiele Dagblad

9-‐01-‐11

28-‐07-‐11

Duurzaam beleggen

duurzaam beleggen: ecologische winst

9-‐01-‐11

Pensioenfondsen

Opkomst duurzame pensioenfondsen

www.clubvan30.nl

http://beleggenin.net/tag/ new-‐energy-‐tv/

9-‐01-‐11

Pensioenfondsen

Pensioenfondsen denken duurzaam, maar doen niet duurzam

www.wereldburgers.tv

28-‐08-‐11

Commodities

Voedingsmiddelenbedrijven zien duurzaamheid als randvoorwaarde

www.vmt.nl

9-‐01-‐11

Pensioenfondsen

Pensioenfondsen kunnen duurzamer

www.fondsnieuws.nl

18-‐09-‐11

Duurzaam aandeel

VBDO lanceert DuurzaamAandeel.nl

MVOplatvorm Nieuwsbrief

19-‐01-‐11

Pensioenfondsen

Duurzaam beleggen is goedkoop

www.iex.nl

11-‐10-‐11

Lucas simons

Financieel Dagblad

20-‐01-‐11

Pensioenfondsen

Profs aan het woord: Duurzaam beleggen

www.beursgorilla.nl

Interview: ‘De Chinese premier stelt dat ‘s lands gift aan de wereld de één-‐ kindpolitiek is. Daar heeft-‐ie gelijk in’

30-‐01-‐11

Sociaal ethisch beleggen

:DWLVVRFLDDOHWKLVFKEHOHJJHQ"

www.clubgreen.nl

23-‐10-‐11

Pensioenfondsen

pensioenfondsen steeds duurzamer

www.fondsnieuws.nl

14-‐02-‐11

Lustrumbijeenkomst

Lustrumbijeenkomst Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling

www.nieuwsbriefmilieuen-‐ economie.nl

23-‐10-‐11

Pensioenfondsen

pensioenfondsen steeds duurzamer

www.ad.nl

23-‐10-‐11

Pensioenfondsen

www.duurzaam-‐beleggen.nl

20-‐02-‐11

Akzo bonuses

Top AkzoNobel wil ander bonusbeleid

www.rtl.nl

Kleine pensioenfondsen kunnen verduurzaming niet bijbenen

22-‐02-‐11

Verduurzaming banken

Beleggingsadviezen Nederlandse banken http://vroegevogels.vara.nl worden duurzamer

23-‐10-‐11

Pensioenfondsen

Industry-‐wide Dutch schemes lead in VXVWDLQDELOLW\ÀQGV9%'2UHSRUW

www.ipe.com

20-‐03-‐11

Verduurzamen kapitaalmarkt

Morgen 18.30uur: chat van de week met Rudy Verstappen!

www.marktvoorvrede.nl

24-‐10-‐11

Benchmark pensioenfondsen pensioenfondsen steeds duurzamer

Trouw

24-‐10-‐11

Pensioenfondsen

www.opf.nl

20-‐03-‐11

Belanghebbenden aalberts industries

Belanghebbenden

www.aalberts.nl

Pensioenfondsen beleggen steeds duurzamer

25-‐10-‐11

Duurzaam beleggen

www.abp.nl

19-‐04-‐11

Verantwoord beleggen

Meer verantwoorde beleggingen PGGM

http://fd.nl

ABP opnieuw in top 3 duurzaam beleggen

19-‐04-‐11

Duurzaam beleggen

Meer PGGM-‐mandaten duurzaam belegd www.fondsnieuws.nl

26-‐10-‐11

Pensioenfondsen

Kleine pensioenfondsen minder duurzaam

http://onzeeconomie.nu

29-‐05-‐11

Duurzaam beleggen en sparen

Duurzaam sparen en beleggen groeit gestaag

www.bnr.nl/incoming

27-‐10-‐11

.HWHQEHKHHU ÀQDQFLHULQJ

Beter beleggen in dfe lift. Financieel rendement hand in hand met ethiek.

Milieumagazine nr 9

29-‐05-‐11

Duurzaam bankieren

Aandeel duurzaam bankieren gestegen RQGDQNVDIVFKDIÀQJÀVFDDOYRRUGHHO

www.clubvan30.nl 27-‐10-‐11

Pensioenfondsen

Duurzaam beleggen

Duurzaam beleggen populairder

www.energieplus.nl

30-‐05-‐11

Duurzaam sparen en beleggen

marktaandeel duurzaam sparen en beleggen groeit gestaag

www.duurzaam-‐ondernemen.nl

Pensioenfonds SNS REAAL eindigt op de tweede plaats in een benchmark voor verantwoord investeren

ZZZHXÀQQO

30-‐05-‐11

28-‐10-‐11

Benchmark pensioenfondsen vandaag op groen & geld

de Volkskrant

30-‐05-‐11

Duurzaam sparen en beleggen

Duurzaam sparen en beleggen in trek

www.beursxl.nl

28-‐10-‐11

Benchmark pensioenfondsen Pensioenfondsen krijgen meer oog voor verantwoord beleggen.

de Volkskrant

30-‐05-‐11

Duurzaam beleggen

Markt voor duurzaam beleggen groeit

www.nuzakelijk.nl

30-‐10-‐11

Benchmark pensioenfondsen Kleine fondsen lopen achter

het Financiele Dagblad

30-‐05-‐11

Duurzaam sparen en beleggen

Markt voor duurzaam sparen en beleggen groeit

www.baaz.nl

4-‐11-‐11

De duurzame top 100

De Duurzame 100

Trouw (alleen hardcopy)

14-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Drie vragen aan Giuseppe van der Helm de Pers

31-‐05-‐11

Duurzaam beleggen

%HOHJMLMRRNLQ0DGRQQD"

ING Mijn Geld zomer 2011

15-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Eurosif

FNG head elected vice-‐president of eurosif

nieuwsbrief oekom

Duurzaam Beleggen: Een wereld van verschil

,1*Á\HU

31-‐05-‐11

16-‐11-‐11

Jan van zijtveld

carrière -‐ Personalia

Financieel Dagblad (+online)

29-‐06-‐11

Duurzaamaandeel.Nl

Website met duurzame prestaties AEX

www.beursxl.nl

70

71

BIJLAGE 2 OVER ZICHT M ED IA 2 0 1 1

O V ERZIC H T M EDIA 2011

16-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Interactief seminar over duurzaam beleggen

www.marketminds.nl

17-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Laat je geld vergroenen

Avrobode

17-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Laat je geld vergroenen

KRO magazine

18-‐11-‐11

Duurzaam beleggen kerkelijke instellingen

Duurzaamheid geen norm bij beleggin-‐ gen kerk

Trouw

18-‐11-‐11

Benchmark kerken

Kerken belegge nauwelijks duurzaam

www.wereldburgers.tv

19-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Onderbanner met reclame “Dag van het Duurzaam Beleggen”

www.veb.net

20-‐11-‐11

Duurzaam beleggen kerkelijke instellingen

Radio interview

radio 1/ KRO Goedemorgen Nederland

20-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Radio interview

BNR

20-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Europa en VS drukken AEX

www.telegraaf.nl

20-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Week van het duurzaam beleggen

20-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Eerste Nederlandse Week van het Duurzaam Beleggen

20-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Eerste Nederlandse Week van het Duur-‐ www.euronext.com zaam Beleggen gevierd met gongslag

20-‐11-‐11

Week duurzaam beleggen

Week van het Duurzaam Beleggen

21-‐11-‐11

Duurzaam beleggen kerkelijke instellingen

21-‐11-‐11 22-‐11-‐11 23-‐11-‐11

6-‐12-‐11

Benchmark goede doelen

5,%ULHÀQJ'HFHPEHUKHGJHIXQG giant signs up to UN Principles for Responsible Investment

www.responsible-‐investor.com

12-‐12-‐11

Duurzaam beleggen

Risico of rendement: kies duurzaam

www.caritasenco.nl

13-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Bouwsector wordt steeds duurzamer

www.nu.nl

13-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Onderzoek: bouwsector boekt vooruitgang op duurzaamheid

www.nvm.nl

13-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Philips weer winnaar Verantwoord ketenbeheer award

www.icco.nl

14-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Philips wint DuurzaamKetenbeheer Award 2011

www.mvonederland.nl

14-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Philips wint duurzaamheidsprijs

www.ed.nl

14-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Philips wint ‘VBDO Verantwoord Keten-‐ beheer Award’ voor vierde keer op rij

www.newscenter.philips.com

http://exchanges.nyx.com/en/ node/1605

14-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Wavin en BAM verrassen in VBDO-‐ duurzaamheidsprijs

www.nujij.nl

www.wereldburgers.tv

14-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Wavin en BAM verassen bij duurzaamheidsprijzen

www.bnr.nl

14-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Persbericht wavin: wavin krijgt bijzondere vermelding bij vbdo verantwoord ketenbeheer award

www.wavin.com

Ook kerk met weinig geld kan nadenken Nederlands Dagblad (+online) over huisbankier

18-‐12-‐11

Benchmark verzekeraars

Helft verzekeraars ziet niets in duurzaam beleggen

www.amweb.nl

Week duurzaam beleggen

Column Mark Leenards: Duurzaam Rendement

de Pers

18-‐12-‐11

Benchmark verzekeraars

Achmea sterkste stijger VBDO met beleggingsbeleid

www.achmea.nl/

Duurzaam beleggen kerkelijke instellingen

radio interview

Radio Vlaardingen

18-‐12-‐11

Benchmark verzekeraars

Weinig verzekeraars werken duurzaam

www.beursxl.nl

20-‐12-‐11

Benchmark verzekeraars

www.reaal.nl

Benchmark kerken

Kerken beleggen nauwelijks duurzaam

Reaal voert lijst aan van duurzame verzekeraars

20-‐12-‐11

Benchmark verzekeraars

Achmea sterkste stijger VBDO met duurzaam beleggingsbeleid

www.google.com

27-‐12-‐11

Benchmark ketenbeheer

Koploper bam meest duurzame bouwonderneming

www.gebiedenenergieneutraal. nl

27-‐12-‐11

Duurzaam beleggen

Duurzaam beleggen, een blijvertje ondanks veel tegenwind op beurzen: groen geld

www.telegraaf.nl

27-‐12-‐11

Business balance

25 januari 2012: workshop duurzaamheid

www.mkb-‐bedrijfsopvolging.nl

2011

Maatschappelijk verantwoord beleggen verzekeraars

Verantwoord vermogensbeheer

www.asrnederland.nl

2011

Benchmark kerken

Kerk vergeet vaak duurzaam te beleggen

Trouw

2011

VBDO

Aandeelhoudersbetrokkenheid in Nederland: onderzoek onder institutionele beleggers naar hun relatie met nederlandse beursfondsen

www.commissiecorporategov-‐ ernance.nl

www.beursxl.nl

http://www.cip.nl/nieuwsber-‐ LFKWBGHWDLODVS"LG 

26-‐11-‐11

Duurzaam beleggen kerkeli-‐ Radio interview jke instellingen

NCRV/Radio5

4-‐12-‐11

Benchmark goede doelen

Goede doelen niet allemaal even duurzaam met hun beleggingen

Trouw

4-‐12-‐11

Goede doelen

Beleid Goede doelen kan duurzamer

www.fondsnieuws.nl

4-‐12-‐11

Benchmark goede doelen

Goede doelen beleggen nog steeds verkeerd

www.duurzaamnieuws.nl

5-‐12-‐11

Benchmark goede doelen

Goede doelenclubs karig in duurzaam beleggen

Nederlands Dagblad

5-‐12-‐11

Benchmark goede doelen

Duurzaam beleggen nog niet hoog op de agenda bij Goede Doelen

www.communicatieonline.nl

6-‐12-‐11

Benchmark kerken

Duurzaam beleggen kernopdracht kerken en christelijk organisaties

www.refdag.nl

72

73

BIJLAGE 3 S AMEN VAT T I N G L OG BOE K E NG A GE M EN T 2 0 1 1 Bedrijfsnaam

Aantal contactmomenten

Gespreksonderwerpen

Heineken

1

Voorbespreking en AVA brief

Randstad

1

Voorbespreking en AVA brief

Corio

1

Voorbespreking en AVA brief

Ahold

1

Voorbespreking en AVA brief, SOMO duurzaam stemadvies project

Philips

1

Voorbespreking en AVA brief

Imtech

1

Voorbespreking en AVA brief

Heijmans

1

Voorbespreking en AVA brief

Wavin

1

Voorbespreking en AVA brief

Ballast Nedam

1

Voorbespreking en AVA brief

DSM

1

Voorbespreking en AVA brief

AkzoNobel

1

Voorbespreking en AVA brief

Wolters Kluwer

1

Voorbespreking en AVA brief

Reed Elsevier

1

Voorbespreking en AVA brief

ING

1

Voorbespreking en AVA brief

Unilever

1

Voorbespreking en AVA brief

Accelor Mittal

1

Voorbespreking en AVA brief

TNT Express

1

Voorbespreking en AVA brief

AVA BEZ OEK EN In 2011 heeft de VBDO op de volgende aandeelhoudersvergaderingen vragen gesteld: SLIGRO FOOD GROUP

MACINTOSH RETAIL GR

BOSKALIS WESTMIN

NUTRECO

NIEUWE STEEN

CROWN VAN GELDER

RANDSTAD

WOLTERS KLUWER

UNILEVER

PHILIPS

VOPAK

FORNIX

KPN

WAVIN

DOCKWISE

IMTECH

DSM

SHELL

MEDIQ

KASBANK

ARCADIS

WERELDHAVE

BETER BED

SPYKER CARS

HEIJMANS

TELEGRAAF MEDIA GROEP

DELTA LLOYD GROEP

REED ELSEVIER

BE SEMICONDUCTOR

ASM INTERNATIONAL

WESSANEN KON

TOMTOM

GRONTMIJ

SNS REAAL

CSM

TKH

AHOLD

SBM OFFSHORE

TNT

BAM GROEP

ING GROEP

UNIT 4 AGRESSO

ASML

FUGRO

USG PEOPLE

CORIO

ARCELORMITTAL

EXACT HOLDING

TEN CATE

PHARMING GROUP

QURIUS

AALBERTS INDUSTR

ORDINA

KARDAN

HEINEKEN

AMG

AIR FRANCE KLM

BINCKBANK

AEGON

HOLLAND COLOURS

AKZO NOBEL

BRUNEL INTERNATIONAL

EUROCOMMERCIAL PROPERTIES

In 2011 heeft de VBDO een stakeholderdialoog georganiseerd voor de volgende bedrijven: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

KPN Ordina BAM Groep USG people Qurius Redevco VNCI

In het buitenland waren er ook nog 9 engagementdialogen, die samen met 8 gesprekken in Nederland onderdeel waren van een shareholder engagementproject met Fonds 1818. De aanleidingen waren in de meeste gevallen: AVA-‐vragen, duurzaamheidsrapportage, kennismaking, of ketenbeheer.

74

75

BIJLAGE 4 AC HTERG RON D EN V OO R BE R E KE N IN G M I LI E U BE L A STI N G

Papier

CO2-‐emissies

Het papierverbruik wordt berekend met behulp van de volgende formule: >SDSLHUYHUEUXLN@ >YRRUUDDGNLORJUDPSDSLHUSHU@>LQNRRSNLORJUDPSDSLHUJHGXUHQGH@ – [voorraad kilogram papier per 01-‐01-‐2008].

De CO2-‐emissies van het kantoorgebonden energiegebruik zijn als volgt berekend: ‡ *DVYHUEUXLNRSEDVLVYDQHLQGDIUHNHQLQJJDVOHYHUDQFLHUGXL]HQGP3JDV *-SULPDLUHHQHUJLH *-SULPDLUHHQHUJLHJDV  NLORJUDP&22 ‡ (OHNWULFLWHLWYHUEUXLNRSEDVLVYDQHLQGDIUHNHQLQJHOHNWULFLWHLWVOHYHUDQFLHUGXL]HQGN:KHOHNWULFLWHLW *-SURFHQWUHQGHPHQWHOHNWULFLWHLWVRSZHNNLQJ  *-*-SULPDLUHHQHUJLHHOHNWUL FLWHLW  NLORJUDP&22 De CO2-‐emissies van transport zijn berekend aan de hand van de volgende gemiddelde omrekeningsfac-‐ toren: ‡ 7UHLQJHPLGGHOG NLORJUDP&22 per persoon per kilometer ‡ 9  OLHJWXLJNRUWHDIVWDQGHQ  NLORJUDP&22 per persoon per kilometer ‡ 9OLHJWXLJODQJHDIVWDQGHQ  NLORJUDP&22 per persoon per kilometer ‡ $  XWR NJ&22 per autokilometer (middelmaat auto, benzine, één persoon per auto, korte afstanden tot ongeveer 150 kilometer)

Emissies en klimaateffecten van transport Voor spitsverkeer buiten de stad (korte afstand < 100 km) geldt dat de CO2-‐emissie van het openbaar vervoer ongeveer 20% is in vergelijking met auto’s bij een bezettingsgraad van één persoon per auto. Zelfs als er drie personen in een auto zitten, zijn de CO2-‐emissies per reizigerskilometer van de auto nog steeds groter dan die van het openbaar vervoer. Het klimaateffect van vliegtuigen is groter dan de uit-‐ stoot van CO2 alleen doet vermoeden. Ook de op grote hoogte uitgestoten waterdamp en NOx hebben een klimaateffect. De meest waarschijnlijke schatting is dat het klimaateffect van de luchtvaart ongeveer 2,7 keer zo groot is als het klimaateffect van de CO2-‐uitstoot alleen. Dit betekent dat het klimaateffect van een vliegtuig per reizigerskilometer gemiddeld ongeveer vijf maal zo groot is als dat van de gemiddelde autopassagier. Zelfs ten opzichte van een alleen rijdende automobilist is het klimaateffect van een gemid-‐ delde vliegtuigpassagier groter. De trein blijkt zowel op korte als langere afstand het minst vervuilende vervoermiddel. Doordat de VOS en NOx emissies van elektriciteitscentrales bijna nul zijn, steekt de trein ook op dit onderdeel gunstig af ten opzichte van auto en vliegtuig. Bij een snelheid van auto’s boven de 120 km/uur nemen de emissies onevenredig snel toe. Op dit moment is er vanuit het GRI nog geen protocol beschikbaar met omrekeningsfactoren voor CO2-‐ emissies. Zodra dit zogenaamde ‘Measurement Protocol Energy’ beschikbaar komt, is het mogelijk dat de gebruikte omrekeningsfactoren opnieuw herzien moeten worden. Deze emissiefactoren zijn lager dan die gebruikt werden in voorgaande rapportages. Op basis van deze nieuwe factoren zijn de gegevens van voorgaande jaren herberekend, waardoor verschillen ontstaan met de cijfers in voorgaande jaarverslagen.

Bronnen voor berekening CO2-‐emissies

‡ ‡ ‡ ‡

9HULÀFDWLH&22-‐meter voor de Stichting Face, M. Menkveld, ECN-‐C-‐-‐01-‐106, oktober 2001. 3URWRFRO0RQLWRULQJ'XXU]DPH(QHUJLH1RYHPVHSWHPEHU 3HUVRQHQYHUNHHUHQPLOLHX6WLFKWLQJ1DWXXUHQ0LOLHX,8LWHQGDDO -7-)UDQVHQDXJXVWXV *XLGHOLQHV IRU FRPSDQ\ UHSRUWLQJ RQ JUHHQKRXVH JDV HPPLVLRQV '()5$ 8. HQYLURQPHQWDO JRYHUQ-‐ ment), maart 2001.

76

77

BIJLAGE 5 GRI C HECK LIS T

G R I CHECK L IST

Van elke kernindicator uit de GRI-‐richtlijnen voor duurzaamheidsverslaglegging is vermeld of en zo ja op welke pagina van het VBDO jaarverslag deze beschreven wordt: S SDJLQDQXPPHUZDDURSLQGLFDWRUEHVFKUHYHQZRUGW QE JHJHYHQV]LMQQRJ QLHWEHVFKLNEDDU QYW LQGLFDWRULVQLHWYDQWRHSDVVLQJRSGH9%'2WRHOLFKWLQJLQYRHWQRRW

Visie en strategie 1.1

Duurzame ontwikkeling

p.11

1.2

Directieverslag

p. 15-‐16

3URÀHOYDQGHRUJDQLVDWLH 2.1

Naam van organisatie

p. 3

2.2

Belangrijkste producten en diensten

p. 40

2.3

Operationele structuur

p. 22

2.4

Beschrijving van bedrijfsonderdelen

n.v.t.

2.5

Landen waarin de activiteiten plaatsvinden

p. 19

2.6

Juridische status

p. 15

2.7

Soort markten

p. 19-‐22

2.8

Omvang van organisatie (aantal werknemers, productie-‐omvang)

p. 59-‐60

2.9

Lijst van stakeholders

n.v.t.

Structuur en bestuur 3.1

Governance structuur van de organisatie

p. 19-‐22

3.2

Percentage van bestuur dat onafhankelijk is

p. 20-‐21

3.3

Proces om te bepalen welke expertise bestuursleden nodig hebben om de strategische richting van de organisatie te bepalen (incl. beoordelen risico’s en kansen)

n.b.

3.4

Processen op bestuursniveau voor management van risico’s en kansen

n.b.

3.5

Relatie tussen vergoeding van het bestuur en het behalen van de GRHOVWHOOLQJHQYDQGHRUJDQLVDWLHÀQDQFLHHOHQQLHWÀQDQFLHHO

p. 21

3.6

Organisatiestructuur en sleutelpersonen voor toezicht over en imple-‐ mentatie van beleid

p. 20-‐21

3.7

Verklaringen m.b.t. missie en waarden; gedragscodes en status van implementatie

p.19

3.8

:LM]HZDDURSDDQGHHOKRXGHUV OHGHQ DDQEHYHOLQJHQDDQKHWEHVWXXU kunnen doen

p. 20-‐22

Stakeholder engagement 3.9

%DVLVYRRULGHQWLÀFDWLHHQVHOHFWLHYDQEHODQJULMNVWHVWDNHKROGHUV

n.v.t.

3.10

Benaderingen van overleg met stakeholders, frequentie en aard daarvan n.v.t.

3.11

Soort van informatie gegenereerd door stakeholder consultatie

n.b.

3.12

Gebruik van informatie die voortkomt uit overleg met stakeholders

n.b.

Beleid en management systemen

Reikwijdte van verslag 2.10

Contactpersonen

p. 5

2.11

Verslagperiode

p. 5

2.12

Datum van meest recente vorige jaarverslag

p. 5

2.13

Grenzen van verslag

p. 7-‐9

2.14

Veranderingen in omvang, structuur, producten/diensten, etc.

p. 11-‐16, 25-‐35

2.15

Basis van verslaglegging over joint ventures etc.

n.v.t.

2.16

Verklaring van correcties op gegevens in vorige verslagen

n.v.t.

3.13

Uitleg of en zo ja hoe het voorzorgprincipe is toegepast

n.b.

3.14

Codes/richtlijnen die de organisatie vrijwillig onderschrijft

n.b.

3.15

Lidmaatschap van nationale of internationale organisaties

p. 13

3.16

Levenscyclusbeheer & ketenmanagement

n.b.

3.17

Benadering voor management van indirecte sociale, economische en milieueffecten van de activiteiten

n.b.

3.18

Belangrijke besluiten aangaande veranderingen in aard of locatie van activiteiten

n.v.t.

3.19

Programma’s en procedures m.b.t. sociale, economische en milieupr-‐ p. 59-‐64 estaties (prioriteiten, doelstellingen, communicatie & training, monitor-‐ ing, auditing)

3.20

6WDWXVYDQFHUWLÀFHULQJYDQPDQDJHPHQWV\VWHPHQ

3URÀHOYDQYHUVODJ 2.17

Besluiten om GRI wel/niet toe te passen

p. 5

2.18

'HÀQLWLHVFULWHULDJHEUXLNWELMEHUHNHQHQYDQHFRQRPLVFKHVRFLDOHPL-‐ lieu kosten en baten

p. 46, 76-‐77

2.19

Veranderingen in meetmethoden t.o.v. voorgaande jaren

n.v.t.

2.20

Beleid en uitvoering van methoden om zekerheid te vergroten m.b.t. volledigheid en betrouwbaarheid van verslag

p. 5

4.1

2.21

([WHUQHRQDIKDQNHOLMNHYHULÀFDWLHYDQKHWYHUVODJ

p. 56-‐57

Economische prestaties

2.22

Wijze waarop additionele informatie verkregen kan worden

p. 5

EC1

Netto omzet

p. 43

EC2

*HRJUDÀVFKHXLWVSOLWVLQJYDQPDUNWHQ

n.v.t.

EC3

Kosten van alle aangeschafte goederen

p. 52

78

n.v.t.

GRI inhoudsopgave Tabel met plaats van elke GRI-‐indicator in rapport

79

p. 78-‐81

BIJLAGE 5 GRI C HECK L IS T

G R I CHECK L IST

EC4

Percentage van rekeningen dat volgens voorwaarden voldaan is

n.b.

EC5

Loonkosten en -‐baten (onderverdeeld per land/regio)

p. 52

EC6

Kapitaalverstrekkers en aan hen betaalde rente en dividenden

n.v.t.

EC7

Toename/afname in verdiensten per eind verslagperiode

p. 44

EC8

Omvang van belastingen betaald, per soort en per land

p. 49

EC 9

Ontvangen subsidies, per land/regio

p. 50-‐51

EC10

Donaties aan de gemeenschap en goede doelen, per soort

n.b.

Milieuprestaties

LA11

Samenstelling van management en bestuur (sekse-‐verhouding; andere indicators van diversiteit)

p. 20-‐21, 59

HR1

Beleid en procedures voor alle relevante aspecten m.b.t. mensenrech-‐ ten

n.b.

HR2

Bewijzen van rekening houden met mensenrechten als onderdeel van investeringsbesluiten en selectie van toeleveranciers/onderaannemers

n.b.

HR3

Beleid en procedures t.a.v. mensenrechten in de productieketen

n.v.t.

HR4

Beleid en procedures ter preventie van discriminatie

n.b.

HR5

Beleid t.a.v. vrijheid van vereniging (in vakbonden e.d.)

n.b.

HR6

Beleid en procedures m.b.t. het uitsluiten van kinderarbeid

n.v.t.

HR7

Beleid en procedures ter preventie van gedwongen arbeid

n.v.t.

SO1

Beleid t.a.v. effecten op de gemeenschap in gebieden waar de organisa-‐ n.b. tie actief is

EN1

Totaal materiaalgebruik anders dan water

p. 63-‐64

EN2

Percentage gerecycled/hergebruikt van gebruikte materialen

p. 63

EN3

Direct energiegebruik, onderverdeeld naar primaire energie bron

p. 64

EN4

Indirect energiegebruik

p. 60-‐64

SO2

Beleid en procedures m.b.t. corruptie en omkoping

n.b.

EN5

Totaal watergebruik

p. 63

SO3

Management van politieke lobby en sponsoring

n.b.

EN6

Locatie en omvang van land in bezit

n.v.t.

PR1

n.v.t.

EN7

Effect van de activiteiten van de organisatie op biodiversiteit

n.b.

Veiligheid en gezondheid van klanten bij gebruik van producten/dien-‐ sten

EN8

Emissies van broeikasgassen

p. 60-‐61

PR2

Productinformatie en etikettering

n.v.t.

EN9

Gebruik en emissies van ozon-‐aantastende stoffen

n.v.t.

PR3

Bescherming van consumenten privacy

n.b.

EN10

NOx, SOx en andere emissies naar lucht

n.b.

EN11

+RHYHHOKHLGDIYDOZDWHUJHVSHFLÀFHHUG

p. 63

EN12

Belangrijke lozingen naar water

p. 63

EN13

/R]LQJHQYDQFKHPLFDOLsQROLHHQEUDQGVWRIIHQ

n.v.t.

EN14

Belangrijke milieueffecten van producten en diensten

n.b.

EN15

Percentage van producten dat recyclebaar is en percentage dat werke-‐ lijk gerecycled wordt

n.b.

EN16

Incidenten en boetes voor niet voldoen aan wet-‐ en regelgeving

n.v.t.

8LWVOXLWHQGGHÀQDQFLsOHLQGLFDWRUHQLQGHMDDUUHNHQLQJ]LMQH[WHUQJHYHULÀHHUG

Sociale prestaties LA1

Samenstelling van personeel

p. 59

LA2

$DQWDOJHFUHsHUGHEDQHQ

p. 59

LA3

Percentage van werknemers dat door een vakbond vertegenwoordigd wordt

n.v.t.

LA4

Overleg en onderhandeling met werknemers over veranderingen in de activiteiten van de organisatie

p. 60

LA5

Wijze van registreren en verslag leggen over ongevallen en ziektever-‐ zuim, in relatie tot ILO-‐code

n.b.

LA6

Aanwezigheid van arbo-‐dienst o.i.d.

n.b.

LA7

Omvang ziekteverzuim en bedrijfsongevallen

p. 60

LA8

Programma’s m.b.t. HIV/AIDS

n.v.t.

LA9

Aantal uren training per werknemer per jaar

p. 60

LA10

Beleid en programma’s m.b.t. gelijke rechten en discriminatie

n.b.

80

81

VBDO Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling, stimuleert de verduurzaming van de kapitaalmarkt met actiegericht werk en onderzoek

W WW.VB DO . NL (HQGXXU]DDPZHUNHQGHNDSLWDDOPDUNWLVKHWGRHOYDQGH9%'2(HQNDSLWDDOPDUNWGLHQDDVWÀQDQFLsOH criteria, ook op basis van sociale-‐ en milieucriteria vraag en aanbod bij elkaar brengt. De focus ligt daar-‐ bij op Nederland in een internationale, voornamelijk Europese context.

www.goed-‐geld.nl en www.duurzaamaandeel.nl