jaarverslag 2011 centraal Voorwoord En colofon interview edwin Jacobs Het Centraal Museum is onlosmakelijk verbonden met Utrecht interview

jaarverslag 2011

Voorwoord En colofon

interview edwin Jacobs ‛Het Centraal Museum is onlosmakelijk verbonden met Utrecht′

interview Marco Grob

‛De winst van de verzelfstandiging? Slagvaardigheid!’

ORGANOGRAM

Zo zit de organisatie in elkaar

van de werkvloer

Terugblik op 2011 vanuit de teams

centraal museum

bijlagen

De feiten en de cijfers van 2011

voorwoord

colofon

Met plezier en trots presenteert het Centraal Museum het Jaarverslag 2011. Een uitgave die om verschillende redenen ambitieuzer is dan gewoonlijk. Natuurlijk, we zetten voor u het programma van het afgelopen jaar op een rij, met daarin buitengewoon geslaagde exposities, zoals van nijntje in de mode, de teken- en schilderkunst van Bloemaert en de bijzondere ontwerpen van Iris van Herpen. U krijgt van ons de facts & figures, de resultaten en bezoekersaantallen van 2011, zoals het hoort.

Dit is een uitgave van: Centraal Museum Nicolaaskerkhof 10 3512 XA Utrecht centraalmuseum.nl Concept en redactie Nicoline Baartman Concept en vormgeving Lesley Moore

Wat we daarnaast beogen met deze uitgave: u een blik gunnen achter de schermen van het Centraal Museum. We zetten de deuren open en laten u over onze schouders meekijken. Dat doen we met een digitale uitgave. Milieubewust: om papier en inkt te besparen. En omdat een digitaal verslag de mogelijkheid geeft tot ‘doorklikken’. Zo springt u makkelijk van het ene hoofdstuk naar het andere én naar onze nieuwe website centraalmuseum.nl, waar de diverse beleidsplannen voor de periode 2012-2015 te vinden zijn.

Coördinatie Centraal Museum Manou Nonnekes Fotocredits Dea Rijper pagina: 3, 6 Ernst Moritz pagina: 5 (1., 2. en 4.), 8, 12, 15, 17

Het Centraal Museum maakt zich op voor de toekomst. De komende jaren wordt het in praktijk gebracht: het beleid dat in 2011 is uitgekristalliseerd en op papier is gezet, met het oog op een toekomst als zelfstandig cultureel bedrijf, losgemaakt van de gemeente Utrecht. U zult daar straks meer over lezen. Wanneer op 1 januari 2013 de verzelfstandiging van het Centraal Museum een feit is, zal eens te meer blijken hoe belangrijk de stappen waren die we in 2011 hebben gezet.

Ton Hulskamp pagina 12 (Drieluik met het Laatste Avondmaal), 13 Manou Nonnekes pagina: 19 Ieteke van Kuik pagina: 22

Namens directie en medewerkers van het Centraal Museum,

Kris van Veen pagina: 24

Edwin Jacobs

Bert Muller pagina: 5 (3. en 5.), 26 Robert Glas pagina: 28

2

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Interview Edwin Jacobs Directeur Centraal Museum

Wat het jaar 2011 heeft opgeleverd voor het Centraal Museum? Algemeen directeur Edwin Jacobs (51) hoeft er niet lang over na te denken. ‘De nieuwe visuele identiteit’, zegt hij. ‘Dat is voor mij 2011 in een notendop.’

Van voorziening naar bedrijf

Er valt van alles over te zeggen en dat doet hij graag, maar één ding mag alvast duidelijk zijn: het Centraal Museum is in beweging. Wat heet, het Centraal Museum vindt zichzelf opnieuw uit. Aan het begin van 2012 staan hij en zijn medewerkers voor een flinke opgave: de verzelfstandiging, die voor 1 januari 2013 rond moet zijn. En daaraan voorafgaand, liefst voor de zomervakantie, een interne reorganisatie: ‘Hoe gaan we het doen en met wie?’ Het zijn spannende tijden, beaamt hij, die intern ook onrust teweegbrengen. Want het staat vast dat er gesneden moet worden in het aantal formatieplaatsen. Desondanks kijkt Edwin Jacobs reikhalzend uit naar de verzelfstandiging: ‘Eindelijk zelfstandig, als een jongvolwassene, los van de comfortzone van de buitenwereld.’

‘We schudden het Calimero-complex van ons af.’

3

Centraal Museum

Of de timing wel in orde was. Of het gezien de economische malaise niet te riskant was juist nu van alles op zijn kop te zetten. Van meerdere kanten kreeg hij het te horen. Maar zo denkt Jacobs helemaal niet. Hij haalt olijk zijn schouders op en zegt: ‘Je kunt als een konijn verlamd in de koplamp blijven kijken en denken: o jee, die crisis. Maar ik vind het juist goed om wel te bewegen en een ander beeld te bewerkstelligen.’ En dus is er een hoop gebeurd in het afgelopen jaar. Het Centraal Museum heeft in 2011, pats, piketpaaltjes geslagen, het ene na het andere. Een handvol doorwrochte beleidsplannen voor de periode 2012-2015 is het resultaat: het Meerjarenbeleidsplan, het Collectiebeleidsplan, het Interpretiebeleidsplan, het Herinrichtingsplan. En de nieuwe visuele identiteit is daar de logische voortzetting van. Plechtig: ‘Taal is vorm geworden.’

Voor een museumdirecteur heeft hij misschien vreemde papieren op zak: ‘Ik heb geen specialisme, ik ben geen kunsthistoricus, ik ben niet gepromoveerd.’ Maar hij is eigenzinnig, weet verdomd goed wat er speelt in de kunstwereld en is met zijn onderwijsachtergrond als een vis in het water in de educatieve instelling die het museum a priori is. Publiek aan zich binden. Het publiek prikkelen mee te doen. Te participeren. Zelf aan de slag te gaan. Dat zijn zaken die bij hem in goede handen zijn. En in Utrecht is daar waardering voor, heeft hij gemerkt. ‘Ik wil graag pionieren’, zegt hij. Vooruitkijken dus en vooral: ‘hongerig blijven’. Kwikzilverig heeft hij zich verplaatst, sinds zijn entree in de museumwereld. Eerst als conservator en vervolgens directeur van Museum Jan Cunen in Oss. Toen naar Tilburg, als cultureel makelaar. Een jaar later werd hij directeur van Museum De Lakenhal in Leiden. En slechts anderhalf jaar later zei hij volmondig ‘ja’ tegen Utrecht. Altijd maar vooruit. En dus aarzelde hij niet om serieus werk te maken van de verzelfstandiging van het Centraal Museum, waarvan de nieuwe visuele identiteit een concrete voorbode is. Beeldbepalend in het logo is de cirkel. Die komt overeen met zijn eigen tafel, wijst hij, de grote ronde vergadertafel waaraan hij zijn bezoek ontvangt. En terwijl hij een royaal armgebaar maakt naar denkbeeldige gesprekspartners: ‘Voor mij betekent die cirkel een doorlopende wisseling van perspectieven. Dat is precies waar het Centraal Museum voor staat met zijn collectie van oude kunst, mode, moderne en hedendaagse kunst, stadsgeschiedenis, vormgeving: die rijkdom van verschillende invalshoeken.’ Net zo wezenlijk is de onafgebroken lijn, een as, vanuit die cirkel naar het woordmerk ‘CENTRAAL MUSEUM’. Het is de beeldtaal die iedereen kent van de stadsplattegrond (een dikke, rode stip verbonden met de woorden: ‘U bevindt zich hier’). Wat er uit dit logo spreekt, is een fris zelfbewustzijn

Jaarverslag 2011

Interview Edwin Jacobs

én een duidelijke verankering. Zelf neemt Jacobs graag de term Grundfindung in de mond. Zonder ‘plaatsbepaling’, Grundfindung, geen visie, geen toekomst, geen bestaansrecht, meent hij.

kwaliteit is zijn procesinzicht. Daarin is hij superieur. Hij begrijpt het, hij kan het uitleggen én bewaken. Dat staat mij toe op een grilligere manier na te denken en me te richten op het artistieke product.’

Wat hij daarmee bedoelt? Hij wil niet flauw doen en ‘niet zeiken’, maar: ‘Steeds vaker lijken musea gebaseerd op pr en marketing. Het Cobra Museum in Amstelveen bijvoorbeeld presenteert zich als museum of modern art (lees: moma) in de buurt van Amsterdam. Dat bedoel ik met pr: gericht op verkoopcijfers. Maar verkoop van wat? Wij zijn niet bang te communiceren waarmee het Centraal Museum onlosmakelijk verbonden is: Utrecht.’

Genoeg te doen dus. Voor zijn eigen carrière is er geen masterplan, benadrukt hij. Voor het Centraal Museum is dat er wel en terdege, met man en macht klaargestoomd in 2011. En nu de uitwerking. ‘We zijn nog een voorziening, een gemeentelijke voorziening. Op afstand weliswaar, maar nog altijd binnen een ambtelijke setting van adviesraden en keurcommissies. Ik wil naar een bedrijf. ‘Dus wat is het plan? We gaan verder met het laden van de visuele identiteit én het realiseren van de beleidsregels die we in 2011 hebben vastgelegd.’

En hij is vast van plan dat ‘Utrechtverhaal’ de komende jaren nog meer uit te diepen en geprononceerd over het voetlicht te brengen. Of het nou om de tegencultuur à la 1980 gaat (in de tentoonstelling God Save The Queen, 2012), of om de ‘intellectualistische, schilderkunstige’ lijn die je van oude meesters als Scorel, Bloemaert en Wtewael kunt doortrekken naar moderne meesters als Pyke Koch: allemaal hebben ze een Utrechtse component en het Centraal Museum wil die tonen. Trots en met lef. Jacobs: ‘Dit museum durft te canoniseren! Daarmee schudden we het Calimero-complex van ons af.’ Hij gaat nu zijn vierde jaar in op het Nicolaaskerkhof. De vraag was, aan het begin van het gesprek, wat er wezenlijk veranderd is onder zijn leiding. ‘Een collega zei in een artikel in HP/De Tijd over mij: ‘Hij heeft de organisatie gefeminiseerd.’ Daar kan ik me wel in vinden. Ik ben opgegroeid in een gezin met alleen een moeder. Je moest bij ons al jong voor jezelf zorgen. Je bed opmaken, koken, boodschappen doen. Er was een duidelijk stramien, waarin ieder zijn verantwoordelijkheid had, maar ook veel vrijheid. ‘Dat is de manier waarop ik leiding geef: op macroniveau neem ik de beslissingen, maar in de dagelijkse gang van zaken kunnen mensen zelf keuzes maken.’ En de verzelfstandiging, dat was een directiebesluit. In Utrecht werkt hij voor het eerst in een koppel. Over Marco Grob, zijn zakelijke evenknie: ‘Noem het toeval, of niet, maar we zijn volstrekt complementair. Zijn grootste

4

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Interview Edwin Jacobs

TOP VIJF favorieten van Edwin Jacobs uit de collectie Op de vraag hoe zijn top drie uit de museumcollectie eruitziet, zegt Edwin Jacobs onmiddellijk: ‘Ik heb vijf favorieten. Mag dat ook?’ Dit zijn de Vijf van Jacobs, met ultrakorte uitleg.

3.

Het Utrechtse schip, ca. 997-1030 Stadsgeschiedenis

2.

‘Fenomenaal staaltje van menselijke scheppingskracht 1000 jaar geleden’

Gerard van Honthorst, De koppelaarster, 1625 Oude kunst

‘Een zinnenprikkelende afbeelding van een intelligente schilder’

4.

1.

Viktor & Rolf, Viktor & Rolf on strike, herfst/winter 1996-1997. Zwart-wit print op papier. Mode

‘Majeur statement over de complexe betekenis van mode’

Pyke Koch, Zelfportret met zwarte band, 1937 Moderne kunst

‘Intellectueel geladen historisch beeld: een steunbetuiging aan het fascisme’

5.

Gerrit Rietveld, Het Rietveld Schröderhuis, 1924

‘Meest aansprekende object ter wereld dat De Stijl representeert’

5

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Interview Edwin Jacobs

Interview Marco Grob Adjunct-directeur Centraal Museum

Koersvast in roerige tijden

‘Als eigen baas ben je veel slagvaardiger.’

Ja, het is een fait accompli. Het moet gek lopen, wil de verzelfstandiging van het Centraal Museum niet doorgaan. Dat is de stand van zaken begin 2012, al moeten er nog heel wat puntjes op de i worden gezet. Om te beginnen vergt de aanstaande reorganisatie alle zorg en aandacht. Het is een proces waarbij ontzettend veel komt kijken, zegt Marco Grob (42). Hij zit er middenin.

Op 13 december 2011 hebben burgemeester en wethouders van Utrecht dan ook besloten in te stemmen met de business case Museale slagkracht – onderzoek naar varianten en randvoorwaarden bij verzelfstandiging van het Centraal Museum, het rapport dat Berns MuseumManagement opstelde in opdracht van de directie van het Centraal Museum.

In het museum is hij degene die de dagelijkse voortgang bewaakt, de contacten met de gemeente onderhoudt, eindeloos zit te rekenen, met factsheets in de weer is, het personeel informeert en de nodige maatregelen treft of daar in gedachten alvast op vooruitloopt. Het is schaken op meerdere borden tegelijk, beaamt hij. Het ene moment buigt hij zich over een voorstel voor de aanschaf van een nieuw kassasysteem, terwijl hem daarna een meeting met de winkeliersvereniging van de naburige Twijnstraat wacht. Of er staat een cursus hostmanship (‘gastvrijheid’) op het programma, die hij voor het personeel heeft geïnitieerd. Vandaar dat het de ‘adjunct’ en zakelijk directeur enigszins moeite kost afstand te nemen en terug te kijken. Dat 2011 een cruciaal en vruchtbaar jaar was: geen twijfel over mogelijk. Na even nadenken zegt hij: ‘We hebben voor mijn gevoel schoon schip gemaakt. Het verleden is afgesloten. De nieuwe koers ligt vast en de professionalisering is in volle gang.’

Waarom die verzelfstandiging zo’n goed plan is? ‘We zijn steeds meer aangewezen op eigen inkomsten’, zegt de zakelijk directeur. ‘Als eigen baas ben je niet alleen slagvaardiger, je kunt het cultureel ondernemerschap ook beter uitbuiten. Bovendien zijn we heer en meester over onze eigen portemonnee. Bezuinigingen worden niet langer opgelegd, die hebben we zelf in de hand.’

Het klinkt naar een doorstart en in zekere zin is het dat ook. De nieuwe tweekoppige directie, sinds april 2009 in het zadel, heeft orde op zaken gesteld. Even ferm als enthousiast en vanuit een ‘volsterkt natuurlijke taakverdeling’. Grob ziet zichzelf als een bedrijfsman in hart en nieren, waar Jacobs de creatieve denker is. Ja, dat gaat goed samen, zegt hij blijmoedig. Het duo heeft elkaar besnuffeld en de organisatie doorgelicht op een moment dat de gemeente Utrecht al duidelijk had gemaakt het Centraal Museum niet langer als een ‘kerntaak’ te beschouwen. Het museum zou er goed aan doen te onderzoeken hoe het op eigen benen kon staan. Grob: ‘Wij willen het graag en de gemeente ook, dus er is voor beide partijen alleen maar voordeel te behalen.’

6

Centraal Museum

In 2011 heeft hij kordaat een begin gemaakt met een jaarlijkse bezuiniging van 550.000 euro, ten behoeve van een sluitende begroting. De openingstijden van het dick bruna huis zijn aangepast: open vanaf 11 uur in plaats van 10 uur. Groot onderhoud en ingrijpende investeringen zijn waar mogelijk uitgesteld. Bovendien zal onderzoek uitwijzen in hoeverre het aantal leidinggevenden onder de directie per 1 januari 2013 kan krimpen, zonder dat het Centraal Museum aan slagkracht inboet. Met de gemeente heeft het museum een deadline van 1 juli 2012 afgesproken, aldus Grob. ‘Dan moet duidelijk zijn wat de uitkomst van de reorganisatie is en moet het bedrijfsplan voor de verzelfstandiging klaar zijn.’ Alsof dat niet genoeg is, staat er ook nog een rigoureuze herinrichting op stapel. Daarvoor zijn de nodige voorbereidingen getroffen – ook een behoorlijke klus. Een schets van het vernieuwde museum is te vinden in het bidboek Het Centraal Museum treedt naar buiten. In het najaar van 2011 heeft de gemeenteraad het museum een krediet in het vooruitzicht gesteld, waarmee de eerste fase van de verbouwing gefinancierd kan worden. Prioriteit heeft een multifunctionele ruimte met auditorium, bedoeld voor culturele evenementen en commerciële ontvangsten.

Jaarverslag 2011

Interview Marco Grob

Grob: ‘Zichtbaarheid en toegankelijkheid, daar draait het om bij de herinrichting.’ Dus wordt op termijn de entree naar de voorzijde aan de Agnietenstraat verplaatst. Daar moet een ruime entreehal komen, in combinatie met ‘ondersteunende voorzieningen’ zoals de museumwinkel en het informatiecentrum op een vide daarboven (de huidige kapel). Extra voordeel: in het straatbeeld is de link met het dick bruna huis aan de overkant voortaan in één oogopslag duidelijk. Toch stopt de plannenmakerij niet bij de voordeur. In het verschiet liggen de Vrede van Utrecht (2013) en – mogelijk – Utrecht Culturele Hoofdstad van Europa (2018). Daar liggen kansen voor het Centraal Museum. En evengoed is Marco Grob van de partij als er wordt nagedacht over de ontwikkeling van het Museumkwartier en het opschuiven van de grenzen van de Utrechtse binnenstad. Beter: hij stookt het vuurtje graag op in het overleg met de ‘buren’ van Altrecht, de Nicolaikerk of bevriende kunstinstellingen. Hij schetst het visioen: ‘Een autovrije Twijnstraat: er zijn al plannen voor. Geen gek idee, toch? Als dan ook nog het Nicolaaskerkhof wordt opgeknapt, denk aan een fijn stadsplein met zitelementen en buitenkunst – ook die tekeningen bestaan. Het kan hier heel mooi worden.’

7

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Interview Marco Grob

TOP drie favorieten van marco grob uit de collectie

2.

Marlene Dumas, Erik Andriesse, 1983 gemengde techniek (inkt, krijt, waterverf) op papier.

Marco Grob is een liefhebber van hedendaagse kunst. Als je hem vraagt drie persoonlijke ‘topstukken’ aan te wijzen in de collectie van het Centraal Museum, zegt hij: ‘Die heb ik niet echt. Maar ik weet wel heel goed wat ik mooi vind.’ Over de Drie van Grob: ‘Stuk voor stuk werken die me raken en uitnodigen tot reflectie. Zoals David Bade het zo mooi uitdrukt: ‘dat kijken denken wordt’. Dat vind ik inspirerend.’

3.

David Bade, Go east, 2008 acrylverf op doek.

1.

Erik Odijk, Golta, 2002-2002 houtskool en pastelkrijt op papier.

8

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Interview Marco Grob

organogram

Directieonder­steuning

Algemeen directeur

Directie

Bijzondere Projecten

Adjunctdirecteur

Internet & Nieuwe Media

Collectie en Onderzoek

Technische Dienst Facilitaire Zaken Publiek en Presentatie

Collectie­ beheer

Conservatoren

Kennis en Informatie

Educatie en Interpretatie Marketing en Communicatie

Financiën en Control Personeels­ zaken Evenementen en Horeca Entree, Rietveld Schröderhuis, Winkels dick bruna huis Winkel

9

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

van de werkvloer

collectie en onderzoek

Digitaal rondstruinen op centraalmuseum.nl

kennis en informatie

Groeiende belangstelling voor beeldarchief

educatie en interpretatie

‘Veel meer werkplaatszelfdoen-dingen organiseren!’

marketing en communicatie

Nieuwe huisstijl draagt bij aan herkenbaarheid

internet en nieuwe media Investeren in Twitter en Facebook

HORECA EN EVENEMENTEN

Naar een duurzaam, creatief cultureel ondernemerschap

interview jubilaris

Art handler Henny Duenk over zijn ‘Cuby’tentoonstelling

WINKELS

centraal museum

FACILITAIRE ZAKEN

Het belang van optimale beveiliging en veiligheid

Assortiment krijgt meer ruimte en focus

COLLECTIE EN ONDERZOEK De collectie is de basis. De collectie is in beginsel en in de praktijk het bedrijfs­ kapitaal van het museum. Een actief en eigentijds verzamelbeleid is essentieel voor de bedrijfsvoering – en de toekomst van het museum.

Depot Op het gebied van collectiebeheer en -beleid heeft het Centraal Museum de laatste twee jaar snel naam gemaakt. Het nieuwe depot, sinds najaar 2009 in gebruik, geldt in binnenen buitenland als state of the art en als het nastreven waard. Inrichting, faciliteiten en beheerstructuur strekken tot voorbeeld.

Meten is weten Op termijn wil het museum kunnen beschikken over een objectieve waarderingsmethode: een meetinstrument dat de status en de culturele en financiële waarde van afzonderlijke objecten kan beoordelen, bijvoorbeeld aan de hand van vaste checklisten.

Debat In het (internationale) debat over de veranderende rol en taakopvatting van moderne musea blaast ‘Utrecht’ een stevige partij mee. Het Centraal Museum beoogt transparantie en uitwisseling waar het kan, en dus ook op het vlak van collectiebeheer en -beleid.

Dat geeft intern houvast: hoe verhoudt het ene stuk zich ten opzichte van het andere? En het geeft ook daarbuiten richting, als een afweging moet worden gemaakt tussen verschillende objecten in de ‘Collectie Nederland’: de fictieve verzameling van alle museumcollecties in Nederland ofwel het erfgoed dat de moeite van het bewaren waard is.

Op de website is de nieuwste versie van het Collectiebeleidsplan (2011) voor geïnteresseerden in te zien. Hoofd Collectie en Onderzoek Errol van de Werdt, die verantwoordelijk is voor de museumcollectie, geeft lezingen over de Utrechtse werkwijze tot in Frankrijk en Malta toe. Hij leverde bovendien een bijdrage aan de actuele publicatie Museums and the Disposals Debate (Peter Davies, 2011). Onderwerp is de noodzaak en de praktijk van het ‘ontzamelen’, de keerzijde van verzamelen, ofwel het afstoten van objecten die feitelijk niet in de collectie thuishoren – van oudsher een heikel thema. Beleid en praktijk Het Centraal Museum werkt aan een scherp omlijnd ‘verzamelformat’, dat de grenzen van de collectie zo precies mogelijk afbakent: dit wel en dat niet. Daarmee kan het zich haarfijn onderscheiden van andere musea, maar is het ook beter toegerust op de uitdagingen van deze tijd. Het is immers zaak slagkracht te behouden, ook als de middelen beperkt zijn. Economische krapte vraagt om een verantwoord en ‘duurzaam’ collectiemanagement. Heldere criteria voor het verwerven, behouden, beheren en ontsluiten van de collectie zijn een must.

11

Centraal Museum

Zichtbaarheid Een actief en levendig museum, zoals het Centraal Museum wil zijn, is ruimhartig als het gaat om bruikleen. Uitwisseling tussen musea bevordert de toegankelijkheid en zichtbaarheid van de Collectie Nederland. Daarnaast wil het zich ook meer buiten de muren van het Centraal Museum presenteren door in de stad en in de provincie en in het buitenland zijn collecties te tonen. De verzamelingen van het Centraal Museum reizen de hele wereld over.

Digitalisering Met de lancering van de nieuwe website (centraalmuseum.nl) in het najaar van 2011 is een substantieel deel van de collectie van het museum digitaal toegankelijk gemaakt. Dat is een tour de force geweest, waaraan met man en macht door verschillende teams is gewerkt. De bestandsregistratie van het Centraal Museum was deels al gedigitaliseerd en te raadplegen via de oude website, maar dat was een zoekfunctie die vooral op een specialistisch publiek was gericht. Nu heeft het museum een virtuele evenknie, waar iedereen, waar ook ter wereld, op elk moment naar hartelust kan rondstruinen. Het publiek kan ongebreideld rondkijken of heel gericht op onderzoek gaan én het wordt om een actieve bijdrage gevraagd. Wie nieuwe trefwoorden toevoegt aan de objecten, helpt mee die beter vindbaar te maken en in een nieuwe, verrassende context te plaatsen. Zo komt de collectie optimaal tot zijn recht en tot leven. Door toedoen van het publiek, leken en experts, wordt de collectie dus nog beter ontsloten.

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

Belangrijke aanwinsten 2011 Het Centraal Museum is trots op de veelzijdigheid van zijn collectie. Deze selectie uit de nieuwe aanwinsten van 2011 onderstreept de diversiteit. Het zestiende-eeuwse altaarstuk Drieluik met het Laatste Avondmaal uit de Goudstikkercollectie is terug in Utrecht, dankzij de Stichting Van Baaren Museum.

De Verzameling Hedendaagse Tekeningen van de provincie Utrecht, ca. 400 werken op papier: een schenking van de Provincie Utrecht.

Stofstalen (bedrukt katoen) van ontwerper Benno Premsela, 1951-1952.

Een bijzondere Rietveldtafel uit ca. 1911 is verworven met steun van de Mondriaan Stichting.

In jou mond, mij naam (detail) is een werk van Marlene Dumas (198384, gemengde techniek op papier).

Een aanwinst van de hand van Pyke Koch: Portret van jkvr. J.C. van Boetzelaer, ca. 1947 (olieverf op tempera op paneel).

De digitale film Diemerzeedijk (scene C) uit 2007 van Driessens & Verstappen.

Iris van Herpen, Jurk uit de collectie Escapism, Look 11 2011. Kunststof (polyamidepoeder); 3D printtechniek.

Twee schilderijen (acrylverf op doek) van de Curaçaose kunstenaar David Bade zijn aangekocht: Zonder titel (zie onder), 2005, en Go east, 2008.

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

12

Centraal Museum

Drieluik weer thuis ‘Een absoluut topstuk’, noemt hoofd Collectie en Onderzoek Errol van de Werdt het zestiende-eeuwse altaarstuk, dat begin april 2011 met fanfaregeschal terugkeerde in het Centraal Museum. ‘Ik ben zo blij dat het behouden is voor Utrecht.’ De nieuwe eigenaar is de Stichting Van Baaren Museum, die het stuk in langdurig bruikleen gaf. Aan de thuiskomst gingen de nodige omzwervingen, diplomatie en media-aandacht vooraf. Het drieluik maakte deel uit van de roemruchte Goudstikkercollectie van de Joodse kunsthandelaar Jacques Goudstikker, die in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s in beslag was genomen en daarna overging in handen van de Nederlandse staat. In 2006 besliste het kabinet dat het altaarstuk, sinds 1948 in bruikleen van het Centraal Museum, alsnog moest worden teruggegeven aan de erven Goudstikker. Daarmee verdween het naar Amerika. Pijnlijk was dat verlies niet alleen

13

Centraal Museum

om kunsthistorische redenen: het drieluik hóórde simpelweg hier. Het altaarstuk was in ca. 1521 geschilderd in opdracht van de Utrechtse families Pauw en Zas en prijkte op een altaar van het kartuizer klooster Nieuwlicht, in de directe omgeving van de stad. ‘We weten exact waar het zich vier eeuwen geleden bevond’, zegt Errol van de Werdt. ‘Dat is toch een waanzinnig idee?!’ Uiteindelijk lukte het de Stichting Van Baaren Museum in 2010, in samenwerking met het Centraal Museum, Goudstikkers erfgenaam tot verkoop te bewegen. Een uitkering van verzekeringsgeld voor geleden schade (een werk van Daubigny ging verloren bij de brand in het Armando Museum in 2007) droeg ook bij aan de gunstige wending. Begin april 2011 aanvaardde het drieluik de terugreis vanuit Amerika, waar het onderdeel was geweest van de tentoonstelling Reclaimed: paintings from the Collection of Jacques Goudstikker. Tot oktober was het daarna te zien in het Centraal Museum, voordat het naar de restaurateur ging. Van de Werdt: ‘Dit vind ik nou museo­ logie in optima forma.’

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

kennis en informatie Het Centraal Museum is op de eerste plaats een educatieve instelling. Het verzamelen, ordenen en toegankelijk maken van kennis en informatie over het museum, zijn collectie en de tentoonstellingen is een inspanning die nooit ‘af’ is. Fundamentele peilers voor het museum zijn de (beeld)ar­ chieven, de bibliotheek en het informatiecentrum, waar bezoekers en onderzoekers terecht kunnen. Voor de col­ lega’s in het museum, in het bijzonder de conservatoren, is de ondersteuning van het team Kennis en Informatie minstens zo essentieel.

Taken Het fotograferen, beschrijven en registreren van nieuwe aanwinsten behoort tot de vaste taken van Kennis en Informatie. Daarnaast zijn het aanschaffen van actuele titels, het moderniseren en aanvullen van de archieven en de digitalisering van beeld en tekst – oud en nieuw – doorlopende bezigheden. Bibliotheek De bibliotheek van het Centraal Museum omvat ongeveer 56.000 titels. Naast naslagwerken, monografieën en andere boeken worden ook catalogi, tijdschriften, losse artikelen en beeld- en geluidsdragers verzameld. De focus ligt bovenal op de thema’s, stromingen en kunstenaars uit de eigen collectie. Website Kennis en Informatie (onder leiding van Marije Verduijn) was samen met de teams Internet en Nieuwe Media en Marketing en Communicatie verantwoordelijk voor de totstandkoming van de nieuwe website. De hele collectie van het Centraal Museum is nu online te bezoeken en gegarandeerd actueel, dankzij een semi-directe koppeling tussen Adlib, de museumdatabase, en de website centraalmuseum.nl.

Beeldarchief De belangstelling voor het beeldarchief neemt de laatste jaren toe. Dat komt goed uit, want met de voortschrijdende digitalisering is er ook steeds meer beeldmateriaal beschikbaar. In 2011 zijn alle ekta’s (grootbeelddia’s), in totaal 4.000 stuks, uitgezocht, toegeschreven, gecontroleerd en gedigitaliseerd. Daardoor hebben ca. 600 objecten nu wel een ‘plaatje’ gekregen waar dat eerder ontbrak, of een afbeelding van betere kwaliteit. Ook is een grote verzameling glasnegatieven gedigitaliseerd. De jaaromzet van de beeldaanvragen bedroeg 24.488 euro. Beschrijvingen Van alle tentoonstellingen zijn idealiter beschrijvingen te vinden in het archief. Sinds 2000 worden bijbehorende persberichten bewaard, daarvoor mist nog veel informatie. In 2011 zijn lacunes met terugwerkende kracht aangevuld met behulp van externe medewerkers. Dat komt onder meer de volledigheid op de website ten goede.

Uithuisplaatsing Adlib Kleine gebeurtenis met groot gevolg: de verhuizing van Adlib naar een externe host. Voorheen was Adlib binnenshuis op een server van het museum ondergebracht. Nu dat niet meer zo is, kunnen museummedewerkers ook vanaf hun privéadres toegang krijgen tot de database.

14

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Restyling informatiecentrum In het najaar van 2011 is op de zolder van het museum het informatiecentrum vernieuwd en in een compactere opstelling in één ruimte ondergebracht met de archeologische collectie van het Provinciaal Utrechts Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen (PUG). Sinds de heropening van het gerenoveerde Centraal Museum in 1999 was er weinig veranderd. Het ‘totaalconcept’ vertoonde slijtageplekken; een opfrisbeurt was nodig. De balie is verplaatst en springt meer in het oog als informatieloket. Een vaste groep vrijwilligers wisselt elkaar af om het publiek, bezoekers én onderzoekers, te woord te staan en van dienst te zijn. Het informatiecentrum fungeert als leeszaal en bibliotheek: gereserveerd studiemateriaal of tijdschriften kunnen aan de grote tafel (met computer) worden ingezien. In de nabije toekomst streeft het Centraal Museum een rigoureuze verbouwing na, die de toegankelijkheid van het museum moet verbeteren. Stap nummer één is de verplaatsing van de entree en de winkel naar de voorzijde van het gebouw aan de Agnietenstraat, pal tegenover het dick bruna huis. Het is de bedoeling dat daar ook het informatiecentrum wordt ondergebracht. De huidige herinrichting van het informatiecentrum is dus van tijdelijke aard.

Van de Werkvloer

‘Ouwe zooi’ Van bezoekers die langslopen, krijgt ze vaak de verzuchting: ‘Wat moet je hier veel geduld voor hebben!’ Classica Joanneke Hees spreekt het niet tegen. ‘Gewoon doorgaan, hè. En veel puzzelen.’ Of ze hoort iemand zeggen: ‘Al die scherven, wat moet je daar nou mee?’ Nou, voor haar zijn het anders ‘heel interessante scherven’. Haar werkruimte maakt deel uit van de semi-permanente expositie Archeologen aan het werk op de zolder van het Centraal Museum. Tussen potten, verhuisdozen en vergeelde kaartenbakken treedt Joanneke Hees in de voetsporen van de illustere Prof. dr. Ina Isings, tot op heden de conservator van de archeologische collectie van het PUG. De verzameling is sinds 1841 door het genootschap bijeengebracht en was voorheen gehuisvest in de Fundatie van Vrijvrouwe van Renswoude naast het Centraal Museum.

Maar een complete inventarisatie was er nog niet. Daar werkt Joanneke Hees nu aan, met engelengeduld en vakmanschap. Zij tuurt en blaast het stof eraf, draait een object nog eens om, raadpleegt en vergelijkt bronnen, haalt de handgeschreven aantekeningen van Isings erbij en trekt haar conclusies. Haar werk bestaat met andere woorden uit het determineren, fotograferen, registreren en restaureren van de collectie. Uit oude mappen en kaartensystemen rijst straks een compleet digitaal archief op. Het lijkt misschien sisyphusarbeid, voor Hees is het dankbaar werk dat de archeologie in het algemeen en de PUG-collectie in het bijzonder ten goede komt. ‘Ik begrijp het wel als middelbare scholieren zeggen: ‘Wat een ouwe zooi.’ ‘Je moet er veel bij vertellen: waar die potten vandaan komen, hoe ze werden gebruikt, waar ze zijn gevonden, hoe en door wie. Als je dat goed weet te brengen, worden mensen vanzelf enthousiast.’

Het is een belangrijke collectie van objecten uit de prehistorie, de Romeinse tijd en de middeleeuwen, afkomstig van onder andere opgravingen in en rondom Utrecht.

15

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

EDUCATIE EN INTERPRETATIE Het Centraal Museum wil de komende jaren niet alleen meer bezoekers binnenhalen, maar die bezoekers ook intensiever bij de activiteiten betrekken, waardoor ze een sterkere band met het museum krijgen en graag terugkomen. Dat streven vraagt om een inhoudelijk plan van aanpak. Wat komt een bezoeker ‘halen’? Reflectie, kennis, vermaak, ontroering, actie? Het Centraal Museum heeft ervoor gekozen die vraag expliciet en methodisch uit te werken in een interpretatie­ beleidsplan. Simpel gezegd komt daarin aan de orde: op welke doelgroep(en) moet de focus liggen en hoe bedien je die optimaal? Welke soorten van presentaties (‘esthetisch’, ‘educatief’, etc.) zijn er? Een museale context die prikkelt en uitnodigt tot ‘interpretatie’ biedt immers meer dan feite­ lijke informatie. Hoe het anders kan, bewijst onder meer het succes van de Werkplaats.

16

Centraal Museum

Interpretatiebeleidsplan Het Interpretatiebeleidsplan 2012-2015 geeft richting aan de koers van het museum samen met het Collectie-beleidsplan en het Meerjarenbeleidsplan. Het is aan het team Educatie en Interpretatie (onder leiding van Eveline Reeskamp) om de uitgangspunten die daarin zijn vastgelegd in de dagelijkse praktijk te bewaken. Projectmatig werken De werkwijze van het Centraal Museum is projectmatig. Dat houdt in dat bij het nadenken over en het samenstellen van nieuwe tentoonstellingen en activiteiten de verschillende teams van meet af aan zijn betrokken. Daarmee is het aandeel van Educatie en Interpretatie en van Marketing en Communicatie groter geworden. De dagelijkse gang van zaken behelst meer dan het onderhouden van contacten met onderwijs­ instellingen, het organiseren van rond­ leidingen en publieksevenementen en het begeleiden van rondleiders, atelier­ medewerkers en voorlezers.

De Werkplaats De subsidietoezegging van 200.000 euro van de Mondriaan Stichting voor de voortzetting van De Werkplaats in 2012-2013 is een opsteker van jewelste. In 2010 heeft het Centraal Museum het fenomeen Werkplaats geïntroduceerd. Ter gelegenheid van de tentoonstelling Stof tot nadenken. Alexander van Slobbe, een onafhankelijke vormgever in de mode was een (naai)atelier ingericht op zaal, waar bezoekers zelf aan de slag konden. Een andere invulling kreeg de Werkplaats vervolgens bij de tentoonstelling Rietvelds Universum in het kader van het Rietveldjaar. Het experiment was bedoeld om uit te groeien tot een vast programmaonderdeel, wat is gelukt. De gedachte is dat zelf tekenen of ontwerpen tot een ervaring leidt die het tentoongestelde werk in een nieuw perspectief plaatst. Door in de voetsporen van de kunstenaar te treden, krijgt de amateur meer oog voor de ontstaansgeschiedenis van het werk en meer grip op de ambachtelijkheid ervan. Het concept is tot dusver vier keer uitgeprobeerd, en met groot succes. In 2011: de tekenmanifestatie bij de tentoonstelling Studio Vertigo van Robbie Cornelissen en het schildersatelier bij Het Bloemaert-effect, na de Werkplaats Rietveld en het naaiatelier bij Stof tot nadenken.

Samenwerking met onderwijs Met deze scholen is het Centraal Museum recent een vast samenwerkingsverband aangeg­aan: X11 (vmbo voor Grafimedia), de dansopleiding van ROC ASA en Faculteit Kunst, Media & Technologie van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). De vmbo’ers leidden leeftijdsgenoten rond in het museum. De dansers maakten een choreo­grafie bij de expositie van Robbie Cornelissen. HKU-studenten maakten filmpjes en installaties in het kader van de Bloemaert-expositie. Kinderwerkplaats Groene vingers Even was Kids Centraal, de vaste kinderopstelling die in 2006 werd opgeheven, terug in het museum in 2011. Vera (12) en Laila (13) wonnen een prijsvraag van de Utrechtse Kinderraadsvergadering en mochten hun eigen museum inrichten: een museum voor en door kinderen. Met hulp van kunstenares Wietske Maas kwam Kinderwerkplaats Groene vingers tot stand, geïnspireerd door eetbare bloemen en planten op zeventiende-eeuwse schilderijen.

Publieksonderzoek Met publieksonderzoek volgens de methode Generic Learning Outcomes blijft het Centraal Museum de ervaringen met de Werkplaats toetsen. Doelstellingen kunnen aan de hand daarvan worden verfijnd. Bovendien geeft het andere musea de kans ervan te leren.

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

‘Dat dit hier kan!’ Tijdens de tentoonstelling Het Bloemaert-effect. Kleur en compositie in de Gouden Eeuw werden eenmalig én een kinderwerkplaats én een werkplaats voor volwassenen ingericht. Aan bezoekers werd gevraagd, in het kader van publieksonderzoek, hun ervaringen te noteren aan de hand van een vragenformulier. Keuzethema’s ter plekke waren modeltekenen, kleuren mengen en compositie, thema’s die stuk voor stuk een licht werpen op de ontwikkeling van het kunstenaarschap van Bloemaert.

Vrouw (65), die meedeed aan modeltekenen: ‘Ga zo door! Houd die werkplaatsen vol!’ Vrouw (47), aanwezig met echtgenoot (‘Omdat ik van kunst houd’), schrijft: ‘Leuk, had niet verwacht zelf mee te mogen doen.’ Vrouw (30), samen met vriendin, op de vraag Heeft u iets nieuws geleerd? ‘Modeltekenen is knap lastig.’ Man (51) met dochter van 11 en haar vriendinnetje: ‘Veel plezier beleefd aan het modeltekenen met de kinderen’. Meisje (17), samen met ouders in het museum, op de vraag Het meest interessant was: ‘Werkplaats.’

Enkele reacties

december 2011 t/m januari 2012:

Vrouw (35), in gezelschap van dochter, antwoordt op de vraag Waarom bezoekt u het Centraal Museum? ‘Omdat ik nog nooit in een museum geweest ben.’ Hoe zou u uw museumbezoek willen omschrijven? ‘Leuk en leerzaam.’ Heeft u iets nieuws geleerd, gedaan, ervaren? ‘Ja, hoe ik kleuren moet mengen.’

17

Centraal Museum

Op man (31), in gezelschap van vrienden Martijn en Bram, die met houtskool heeft getekend, heeft vooral ‘de tekenjuf’ indruk gemaakt, en: ‘Dat dit hier kon!’ Vrouw (53) is ‘voor de werkplaats’ gekomen, samen met ‘Monique’. Heeft u iets nieuws geleerd? ‘Ja, loodlijnen, de tussenruimte.’ Suggesties? ‘Veel meer werkplaats-zelfdoen-dingen organiseren. Dat is hartstikke leuk.’

Jaarverslag 2011

Hoofdstuk naam Van de Werkvloer

MARKETING EN COMMUNICATIE Het Centraal Museum werkt op meer fronten tegelijk aan zijn zicht­ baarheid en publieks­ gerichtheid – traditiegetrouw vooral het domein van Marketing en Communicatie. Voor het team Marketing en Communicatie onder leiding van Marije Douma was 2011 op de eerste plaats het jaar van de introductie van de nieuwe huisstijl (ontwerp: Lesley Moore) en de nieuwe website. Een museum dat beoogt de bezoek­ er beter en gerichter aan te spreken en blijvend aan zich te binden, onderkent vanzelf het belang van publiciteit, marketing en relatie­ beheer. De rol van Marketing en Communicatie zal dus meer en meer opschuiven van ondersteunend en volgend naar meedenkend en meebepalend.

Programma en publiek Voor het Centraal Museum was 2011 een goed jaar met 146.000 bezoekers (voorgaande jaren was het gemiddelde 135.000), terwijl er geen uitgesproken publiekstrekker op het programma stond. De belangstelling voor uiteenlopende exposities als die van Iris van Herpen (mode), de schilder- en tekenkunst van Bloemaert (Gouden Eeuw), nijntje in de mode in het dick bruna huis en de hedendaagse tekeningen van Robbie Cornelissen was vergelijkbaar. Dat is een goed teken: een breed, afwisselend publiek weet de weg te vinden naar het museum. Huisstijl Het Centraal Museum heeft in 2011 zijn visie, ambities en toekomstplannen verankerd in een aantal plaatsbepalende notities. Het Meerjarenbeleidsplan schetst de grote lijnen, terwijl in het herinrichtingsplan Het Centraal Museum treedt naar buiten, het Collectiebeleidsplan en het Interpretatie­ beleidsplan specifieke deelonderwerpen zijn uitgewerkt. Het museum weet wat het wil en wil uitdragen waar het staat: midden in de stad en de provincie Utrecht, midden in het internationale culturele landschap, midden in de samenleving. Tegelijkertijd staat het museum voor een ingrijpende reorganisatie, die als opmaat dient voor de beoogde verzelfstandiging van het museum per 1 januari 2013. De nieuwe huisstijl ofwel visuele identiteit is de grafische vertaling van dat nieuwe zelf­ bewustzijn. Hiermee is een belangrijke stap gezet op weg naar een professionele, bedrijfsmatige organisatie compleet met corporate identity.

18

Centraal Museum

Herkenbaarheid Het nieuwe logo en de nieuwe belettering zijn terug te vinden op de banier aan de gevel van het Centraal Museum, in de glazen deur van het bruna huis, op de deurmat van de entreehal, in de nieuwe bewegwijzering, op de uniformen van horeca- en beveiligings­ medewerkers, enz. enz. Voortaan dragen alle ‘uitingen’ van het museum hetzelfde herkenbare huisstempel; folders, affiches, banieren, briefpapier, visite­kaartjes krijgen dezelfde lay-out. Dat is efficiënt en kostenbesparend. Nog belang­ rijker: de huisstijl ‘laadt’ om het eender welke activiteit automatisch het merk Centraal Museum. Waar voorheen de grafische vormgeving op de eerste plaats werd toegespitst op die ene tentoonstelling of dat specifieke evenement, ligt voortaan de nadruk in alle uitingen op de organiserende instelling, de afzender, het moederschip: het Centraal Museum. Website De nieuwe website valt alom in goede aarde. Een pre en innovatief is de onmiddellijke zichtbaarheid van de collectie. Bezoekers waarderen het bovendien dat ze ermee kunnen ‘spelen’: tags toevoegen of een virtuele privécollectie opzetten. Het museum als onuitputtelijke grabbelton! Want online zijn er geen openingstijden of entreeprijzen. Gastenboek Ook als gastenboek is de nieuwe site van grote waarde. Mensen twitteren en ‘sharen’ hun bevindingen online na een bezoek aan het museum. Opvallend daarbij is dat Art of Can, een samenwerking met energiedrank Red Bull, en Het Hoofdboek, over de hoofddoekencultuur, veel reacties teweegbrachten. Exposities voor jeugdige doelgroepen dus.

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

HET CENTRAAL MUSEUM IN DE PERS Over Studio Vertigo, Robbie Cornelissen: ‘Mensen denken vaak dat het niets voorstelt om vele duizenden rechte potloodlijnen te trekken, wat de basis is van al mijn tekeningen.’ Het monnikenwerk resulteert volgens de kunstenaar in een ‘wandvullend donker trillend vlak, waarin je allerlei beelden kunt zien, maar ook de kosmos’. Het werk zal een haast hallucinerende werking hebben.’ Trouw, Henny de Lange, 12 maart 2011 ‘Wie zelf een lijn trekt – en dat mag – ziet hoe iemand met de dikste maat potlood een zo golvend mogelijke lijn heeft getrokken. Al die zo recht mogelijke lijnen roepen bij sommige bezoekers de onbedwingbare neiging op om uit de band te springen.’ de Volkskrant, Hanneke de Klerck, 21 maart 2011 Over nijntje in de mode: ‘Piet Paris maakte geen jurk, maar drie modetekeningen. ‘Een vintage Yves Saint-Laurent-jurk voor een hip feest, een avondjurk voor een koninklijk bal en een little black dress, omdat dat altijd kan. Zo heeft ze een jurk voor elke gelegenheid.’ de Volkskrant, Evelien van Veen, 2 april 2011

19

Centraal Museum

‘Ik vind dat alle ontwerpers het heel goed hebben gedaan’, zegt Dick Bruna. ‘Het lijkt me heel moeilijk om zoiets voor haar te maken, want ze heeft nog nooit zulke modieuze kleren aangehad. En ik vind dat ze het heel goed doet, in al die prachtige kleren.’ NRC Handelsblad, Milou van Rossem, 7 april 2011 Over Het nieuwe ambacht. Iris van Herpen en haar inspiratie: ‘Sinds de hoogtijdagen van Viktor & Rolf heeft geen Nederlandse ontwerper zoveel opwinding veroorzaakt als Iris van Herpen (1984). Haar kleding is gedragen door vrouwen als Lady Gaga en Björk.’ NRC Handelsblad, Milou van Rossum, 29 juni 2011 ‘Wie wil volgen hoe Van Herpens intrigerende werk tot stand komt en hoe het zich verhoudt andere exclusieve nijverheid (uit het depot), wordt beslist wijzer over Van Herpen. En zal nieuwsgierig zijn naar haar toekomst.’ Elsevier, John de Greef, 23 juli 2011 Over Het Bloemaert-effect: ‘De ‘Vader van de Utrechtse schilderschool’ krijgt eindelijk de aandacht die hij heeft verdiend. Abraham Bloemaert (1566-1651) vormt even opnieuw het artistieke middelpunt van de eeuwenoude domstad, waar hij vier eeuwen geleden zijn sporen verdiende.’ Ons erfdeel, Juleke van Lindert, november 2011

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

INTERNET EN nieuwe MEDIA Het Centraal Museum investeert in internet en nieuwe media en wil prominent aanwezig zijn op platforms als Twitter en Face­ book. Dat is geen luxe maar noodzaak, gelet op het oogmerk van meer transparantie, zichtbaarheid en uitwisseling. Het ouderwetse, autoritaire museum heeft plaatsgemaakt voor een podium dat uitnodigt tot dialoog. Daarvoor is een actuele, levendige website een basisvoorwaarde.

Nieuwe functie Het Centraal Museum heeft een nieuwe (voorlopige) functie in het leven geroepen. Sinds 1 september 2011 is er een coördinator Internet en Nieuwe Media. Die aanstelling vloeit enerzijds voort uit de uitgangspunten van het Interpretatiebeleidsplan en is anderzijds het gevolg van de vele inspanningen die voorafgingen aan de realisatie van de nieuwe website. Werkenderwijs ontstond het inzicht dat een professionele, ambitieuze website alleen zin heeft als die goed wordt bijgehouden. Dat vergt vanzelfsprekend geld en m/v-kracht. De directie heeft zich ontvankelijk betoond voor het pleidooi voor een nieuwe (voorlopig tijdelijke) functie vanuit de websiteprojectgroep. Bonny van Sighem, voorheen werkzaam in het team Collectie en Onderzoek, gaat de komende twee jaar, met weliswaar bescheiden middelen, vormgeven aan de onlineambities van het museum. Zij maakt ook deel uit van de projectteams die vanuit hun specialismen bijdragen aan de voorbereidingen, het concept en de inrichting van een tentoonstelling.

Website Bezoekers reageren over het algemeen positief op de nieuwe website centraalmuseum.nl, die op 18 oktober 2011 samen met de nieuwe huisstijl werd gepresenteerd. De vormgeving komt overeen met de nieuwe visuele identiteit, de website is gebruiksvriendelijker en kent veel meer mogelijkheden.

Toekomst Online kaartverkoop blijft voorlopig beperkt tot tickets voor het Rietveld Schröderhuis. Andere online toepassingen worden uitgebreid verkend en uitgeprobeerd. Kunnen vriendenactiviteiten op Facebook bijvoorbeeld leiden tot een besparing in advertentiekosten? Gaandeweg worden de resultaten geëvalueerd.

Intern en extern worden als grote verbeteringen gezien: - de homepage van de site is actueel en newsy; - de twitterstream bevordert de levendigheid en de actualiteit; - op elke pagina is de collectie zichtbaar en aanklikbaar; - bezoekers kunnen naar eigen inzicht deelverzamelingen (‘sets’) samenstellen binnen de collectie en die ‘sharen’; - de site doet dienst als online gastenboek.

Groei De website van het Centraal Museum trok 217.000 unieke bezoekers in de periode 2010-2011. Een groei van minimaal tien procent is het doel voor 2011-2012.

Tagging game Op een speelse manier wordt aan bezoekers van de website gevraagd objecten uit de collectie te voorzien van nieuwe trefwoorden (‘tags’). Dat komt niet alleen de vindbaarheid van de objecten ten goede, maar voorziet de objecten ook van een rijker interpretiekader. Wie zoekt op ‘verdriet’, ‘groen’, ‘intens’ of ‘collage’, vindt de collectiestukken die als zodanig zijn aangemerkt door andere bezoekers.

Eigen initiatief Coördinator Internet en Nieuwe Media Bonny van Sighem: ‘Ik waardeer het zeer dat eigen initiatief wordt gewaardeerd en beloond door de directie. Ik heb alle vrijheid en vertrouwen gekregen om deze nieuwe functie van coördinator vorm te geven en in te vullen. Dat vind ik bijzonder.’

In de eerste maand na de lancering van de site werden circa duizend tags toegevoegd in de ‘tagging game’. Dat lijkt niet buitensporig veel, voor een museumwebsite is dat een goed resultaat. Ook de belangstelling voor het introductiefilmpje van de nieuwe website stemt tot tevredenheid.

20

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

Tweets uit het Centraal Museum gastenboek

21

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

Cadeautje van de zaak

‘Toen ik hier 25 jaar geleden begon bij de Technische Dienst, kwam ik rechtstreeks van de vrachtwagen. Van Rietveld had ik nog nooit gehoord en ik wist ook niet wie Marlene Dumas was. Sindsdien is er het nodige veranderd. Grootmoeders kastje heeft in ons gezin plaatsgemaakt voor een Cassinastoel van Le Corbusier. Je leert anders kijken. Ik ga nu regelmatig naar musea. Het heeft mijn leven rijker gemaakt. De directie vroeg me al in het voorjaar wat ik wilde om mijn jubileum te vieren. Een receptie, zoals gangbaar? Ik zei: ‘Nee, ik wil mijn eigen tentoonstelling maken.’ En ik wist ook meteen waarover die moest gaan. Deze tentoonstelling betekent heel veel voor me. ‘Cuby’ is mijn favoriete popgroep en ik vind het geweldig mijn eigen verzameling in het museum te zien. Maar nog belangrijker voor mij is de waardering die eruit spreekt voor wat ik hier in de afgelopen 25 jaar heb gedaan. Ik heb hard gewerkt en veel overuren gemaakt wanneer dat nodig was. Daar krijg ik nu erkenning voor en daar ben ik trots op.

Natuurlijk had ik gehoopt dat Harry Muskee – Cuby – de tentoonstelling zou openen. Ook daarom was het een enorme schok toen ik hoorde dat hij was overleden. Dat was een paar weken voor de opening. Ik ben gelijk naar Edwin, onze directeur, gestapt. ‘Wat doen we nou?’ Edwin heeft contact gezocht met de nabestaanden. En gelukkig kon alles gewoon doorgaan. Maar voor mij was het shocking. Mijn eigen vader was eerder in het jaar ook overleden, maar Harry’s dood heeft me veel meer aangegrepen. Terwijl ik hem niet kende, ik heb hem zelfs nooit gesproken. De tentoonstelling was natuurlijk bedoeld als een eerbetoon, aan hem en de hele band, maar dat is het nu helemaal. En ik krijg veel goeie reacties, hij is druk bezocht.’

Mijn hoofdtaak is het opbouwen van tenstoonstellingen: vooral het ophangen van schilderijen en het neerzetten van kunstwerken. Ik ga ook mee op kunsttransporten in binnen- en buitenland, om bijvoorbeeld bruiklenen van Rietveld of Dick Bruna te begeleiden. Ik ben zelfs in Indonesië, Japan en Brazilië geweest. ‘Art handler’ Henny Duenk is sinds 1 december 1986 in dienst van het Centraal Museum. In 2011 vierde hij zijn 25-jarig jubileum met een door hemzelf samengestelde expositie over Cuby + Blizzards. ‘Ik dacht: ik heb zo vaak gezien hoe het moet, nu wil ik het zelf doen.’

Art handling is belangrijk: je beperkt de risico’s als je iets uitpakt wat je zelf hebt ingepakt, zeker als het om breekbare spullen gaat. Het bijzonderste dat ik ooit in mijn handen heb gehad, was een nautilusbeker van Weerdenborch uit de zeventiende eeuw: een schelp met een zilveren armatuur. Die is én heel kwetsbaar én van onschatbare waarde. Toen kreeg ik wel even de kriebels. Geen tentoonstelling is hetzelfde, dat is ook het mooie van dit werk. Ik heb door de jaren heen de vormgeving zien veranderen; elke tentoonstelling kent zijn eigen problematiek. En de kunstenaars en vormgevers met wie je werkt, zijn veelal bijzondere types. Dat vind ik leuk.

22

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

HORECA EN EVENEMENTEN Het Centraal Museum heeft een uitzonderlijke, historische ambiance. Vandaar dat het museum ook dienst doet als inspirerende vergaderlocatie, levendig debatcentrum en sfeervolle ontmoetingsplaats. Bezoekers zijn niet alleen kunstliefhebbers, maar ook zakelijke klanten die het museum inschakelen als zaalverhuurder en/of evenementenorganisator. Het team Horeca en Evenementen onder leiding van John Veenstra is verantwoordelijk voor: de bedrijfskantine, het museumcafé boven de bezoekersentree en museumrestaurant De Refter, interne evenementen (feestelijke openingen, etc.) en commerciële evenementen voor ‘vrienden’ of zakenrelaties. Zoals gezegd: op weg naar de verzelfstandiging van het Centraa­ l Museum zijn in 2011 grote stappen gezet. Dat geldt in het kwadraat voor Horeca en Evenementen. Professionalisering is het sleutelwoord.

23

Centraal Museum

Personeel en inrichting Er is geïnvesteerd in personeel, inrichting en meubilair. Het horecateam, dat gewend is met een pool van oproepkrachten te werken, is ten behoeve van de continuïteit uitgebreid met vaste krachten: een eventmanager en een assistent teamleider. Het museumcafé en De Refter zijn met het oog op efficiëncy en klantvriendelijkheid verbouwd en gemoderniseerd in de stijl van ontwerper Richard Hutten (bekend van de Centraal Museum-stoel). Bij De Refter is in 2011 voor het eerst een terras in gebruik genomen. Daar kunnen bezoekers optimaal van de authentieke museumtuin genieten. De tafels en de stoelen die daarvoor zijn aangeschaft, worden in de herfst en de winter gebruikt in de kapel bij evenementen. Businessplan In het businessplan van de afdeling, dat in 2011 tot stand kwam, is voor de komende jaren een heldere lijn uitgezet in afwachting van de herinrichting van het gebouw. Belangrijke punten daarin zijn: - het Centraal Museum ‘doet’ voortaan ook bruiloften; - het museum biedt pasklare arrangementen aan in een overzichtelijke folder; - er komen meer mogelijkheden voor exclusief maatwerk (kindervoedingfabrikant houdt presentatie in het dick bruna huis); - in het contact met commerciële partijen wordt meer aandacht besteed aan de profilering van het museum als cultureel bedrijf (‘bedenk dat u met uw geld investeert in de collectie en het museum’); - intern is een overlegstructuur in het leven geroepen met Marketing en Communicatie en de Technische Dienst.

Green key De ‘green key’ is een internationaal keurmerk voor duurzaam en milieuvriendelijk ondernemerschap voor bedrijven in de toerismesector en de zakelijke markt (vergaderen congreslocaties). Het Centraal Museum voldoet intussen aan de eisen en verwacht dan ook in de loop van 2012 het keurmerk officieel te bemachtigen. Dit bewijs van goed gedrag is in meerdere opzichten voordelig. Het milieu heeft er vanzelfsprekend baat bij, maar het is net zo goed een marketingtool: overheidsinstanties en bedrijven vragen ernaar als ze op zoek gaan naar een vergaderlocatie.

Winst Het was een goed jaar voor Horeca en Evenementen. Ofschoon het café en het restaurant minder opleverden dan verwacht, is 2011 afgesloten met een ruime winst op de begroting à 43.000 euro. Die kwam op conto van ‘Evenementen’.

Specifiek voor musea bestaat zo’n groen certificaat (nog) niet, maar als het aan John Veenstra ligt, gaat dat veranderen. Hij heeft binnen het Platform Museum Locaties, een landelijk samenwerkingsverband ter bevordering van ‘het verantwoord gebruik van musea als eventlocatie’, het initiatief genomen voor een keurstempel voor musea. Museumlocaties.nl Sinds 2011 heeft het Platform Museum Locaties een eigen website: museumlocaties.nl. John Veenstra was een van de initiatiefnemers. Hij zegt: ‘Op het gebied van commerciële exploitatie is de museumwereld in beweging. Je merkt dat een aantal musea vooroploopt in die ontwikkelingen. Gelukkig hoort het Centraal Museum bij die koplopers. Ik merk: het contact met collega’s houdt je scherp.’ Ook hier geldt dat het Centraal Museum uitwisseling, transparantie en zichtbaarheid nastreeft.

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

5.760 bitterballen, 200 komkommers Wist u dat... - het Centraal Museum in 2001 181 evenementen heeft geor­ganiseerd? - die evenementen door circa 9.600 bezoekers zijn bezocht, van wie 6.581 niet-betalend? - deze mensen 1.656 pilsjes, 4.230 glazen wijn, 500 liter zuivel, 800 liter sapjes, 5.760 bitterballen (en andere hapjes), en 5.000 broodjes kregen? - 2011 goed was voor 42% meer omzet en 86% meer winst in vergelijking tot 2010? - 25.000 mensen het restaurant hebben bezocht? - het restaurant 2.530 panini’s, 5.100 broodjes, 15.120 kopjes koffie met 5.592 gebakjes heeft verkocht?

24

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

- er 9.000 lunches in de personeelskantine zijn genuttigd, bestaande uit 5.840 kopjes soep, 6.500 boterhammen, 450 eieren, 200 kilo tomaten, 200 komkommers, 125 kilo sla en circa 7.000 plakjes kaas en vleeswaren? - de medewerkers en hun zakelijke bezoekers 71.120 kopjes koffie en 20.050 kopjes thee dronken, met 2.500 liter melk, 80 kilo suiker en 6.000 zoetjes?

Van de Werkvloer

FACILITAIRE ZAKEN Het team Facilitaire Zaken onder leiding van Arthur Schoonderwal is verantwoordelijk voor het beheer van het gebouw in al zijn facetten. Hoofdzaak is ondanks de beperkte middelen up-to-date te blijven én maximale efficiëntie na te streven. In 2011 zijn met name op het gebied van klimaatbeheersing, energiebesparing, brandveiligheid en beveiliging stappen ondernomen: concreet en voorbereidend/inventariserend. Een (Arbo- en brand)veilig museum creëert de juiste omstandig­ heden voor bezoekers, medewerkers en, last but not least, de collectie.

25

Centraal Museum

Verzelfstandiging Aan de vooravond van de verzelfstandiging van het Centraal Museum is het zaak in kaart te brengen hoe het gebouw ervoor staat, of er achterstallig onderhoud is en waar en hoeveel geld daarmee is gemoeid. Waarschijnlijk wordt de gemeente Utrecht, die eigenaar van het gebouw blijft, verantwoord­elijk voor (een deel van) de beheer­taken. Daarnaast wordt onderzocht of een nieuwe rechtsvorm (het museum wordt een stichting) andere (diploma)eisen stelt aan technische medewerkers. Brandmeldinstallatie De afgelopen jaren was al voorbereidend werk verricht voor de vervanging van de verouderde brandmeldinstallatie. Zo’n nieuw, gecertificeerd systeem moet aan strikte eisen voldoen. Dat vergt voorwerk, maatwerk en een lange adem. In 2012 worden de laatste puntjes op de i gezet. Het nieuwe systeem is effectiever, preciezer en onderhoudsvriendelijker.

Beveiliging In samenwerking met expert Willem Hekman – president van het International Committee for Museum Security en voormalig hoofd beveiliging van het Rijksmuseum – is in 2011 een nieuw beveiligingsconcept ontwikkeld voor het Centraal Museum. Optimale beveiliging met minder budget betekent: minder mensen en meer techniek, zonder dat de balans tussen organisatorische, elektronische en bouwkundige voor­ zieningen wordt verstoord. Nieuwe maatregelen zijn: het verbeteren van de meldkamer, vervanging van de camerainstallatie, herindeling van ‘gebieden van toezicht’, geautomatiseerde toegangscontrole. Het meest noodzakelijke is in 2011 gedaan. In een volgende fase staan een intelligent portofoonsysteem en een uitbreiding van de ‘objectdetectie’ (met vernuftige digitale alarmbellen) op het programma. Reader Voor het maken en inrichten van tentoonstellingen is in 2011 voor het eerst een handzame reader gemaakt met een checklist van veiligheidseisen.

Jaarverslag 2011

Daken De onderhoudsachterstand aan de daken is geïnventariseerd en in kaart gebracht. De eerste reparaties cq restauraties zijn in 2011 uitgevoerd. Het project is tijdelijk ‘on hold’ gezet in afwachting van de verzelfstandiging van het Centraal Museum. Glas-in-lood Ook het schoonmaken, dichten en restaureren van de glas-in-loodramen – door een vakkundig glasatelier – is een meerjarentraject. Het onderhoud vraagt om een nauwgezette timing, afhankelijk van het weer en het programma in het museum. Overig - het Centraal Museum onderzoekt (in het kader van het CityChlor-project van de gemeente Utrecht) de mogelijkheid van ondergrondse wateropslag voor koude-/ warmteregulatie; - de klimaatinstallatie is herzien met het oog op een betere afregeling en energiebesparing.

Van de Werkvloer

Nooit meer op een Van Lieshout-pot Geen kunstliefhebber zal er vandaag de dag voor omrijden, toch horen de toileteenheden van kunstenaar Joep van Lieshout nog steeds tot de ‘verrassingen’ van het Centraal Museum. In gifgroen en in knaloranje installeerde hij ze begin jaren negentig van gegoten polyester. Gebruikskunst: echte wc’s, met bijbehorende wasbakken, maar dan net ietsje gekker, alsof ze gekleid zijn.

puntgave, geglazuurde potten. Dat gegoten polyester is ruw en niet makkelijk schoon te maken, aldus Van Veen. Er moeten giftige schoonmaakmiddelen aan te pas komen, die in strijd zijn met de groene doelstellingen van het museum. Bovendien is de spoelfunctie beperkt. ‘Een normale wc gebruikt 6 tot 9 liter water voor het spoelen. Deze gebruikt 15 tot 20 liter water om een drol weg te spoelen.’

Welnu, die wc’s verdwijnen naar het depot. ‘De Van Lieshouttoiletten worden vervangen’, vertelt Erwin van Veen, coördinator Vastgoed en Veiligheidszorg van het Centraal Museum. In verband met milieu- en waterbesparende maatregelen moeten ze plaatsmaken voor diepspoeltoiletten met

26

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

winkels Het Centraal Museum heeft twee winkels in huis: een boekwinkel bij binnenkomst van het museum en een dick bruna huiswinkel in het dick bruna huis. Voor de boekwinkelmedewerkers (Elke Tangerman en Kris van Veen, vervanger van Jan Wasmus) stond 2011 in het teken van opruimen, tellen, rubriceren en herinrichten – in afwachting van een nieuw kassasysteem en, op de iets langere duur, de verhuizing naar de middeleeuwse kapel. De opzet was: 2012 met een schone lei te kunnen beginnen.

Presentatie De boekwinkel werd opnieuw aangekleed en ingedeeld. Een belangrijke verandering is de vaste tentoonstellingstafel, waarop catalogi en aanverwante titels van lopende tentoonstellingen worden uitgestald. De presentatie is sowieso verbeterd en aangescherpt: de winkel is minder vol en de titels krijgen meer ruimte. De ervaring leert dat bezoekers eerder geneigd zijn een boek op te pakken als ze overzichtelijk in stapels worden neergelegd. Uitverkoop Het magazijn in de kelder is rigoureus opgeschoond en gereorganiseerd. Restanten zijn met fikse kortingen in de uitverkoop gedaan. Inkoopbeleid De boekwinkel heeft het inkoopbeleid herzien en aangescherpt. Voortaan ligt de focus nog meer op het actuele aanbod van tentoonstellingen en op het museum zelf. Algemene kunstreeksen en ramsjboeken worden niet meer ingekocht, tenzij de link met een lopende expositie of het Centraal Museum evident is.

Nieuwe uitgaves Het Centraal Museum verlegt zijn koers enigszins waar het gaat om nieuwe uitgaves. De belangstelling voor kloeke, chique monografieën blijkt beperkt, zo heeft ook de verkoop van de recente Rietveldmonografie (Phaidon Press, 2010) uitgewezen. Voor de nieuwe Centraal Museum-reeks die in het verschiet ligt, wordt gedacht aan betaalbare, compacte boeken. In 2011 was de catalogus over het werk van modeontwerper Iris van Herpen, verkrijgbaar voor 8,50 euro, zeer gewild. Design Intussen zijn de eerste contacten gelegd met de Utrechtse woonwinkel Strand West. Het is de bedoeling dat het Centraal Museum in samenwerking met Strand West ook designspullen gaat verkopen. Voorlopig is dat nog toekomstmuziek: daar is extra winkelruimte voor nodig, die pas beschikbaar komt als de winkel verhuist naar de kapel in het kader van de grootscheepse herinrichting van het museum.

Hebbedingen Het Centraal Museum wil bezoekers en met name toeristen in de nabije toekomst kunnen bedienen op het vlak van exclusieve gadgets. Vooral de laatste groep vraagt regelmatig naar boekenleggers, sleutelhangers et cetera met afbeeldingen van de topstukken uit de collectie erop. In 2011 is alvast gekeken welke topstukken (waaronder uiteraard het middeleeuwse schip!) daarvoor in aanmerking komen.

27

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

‘Een goeie museumzomer’ Voor veel buitenlandse toeristen is de winkel van het dick bruna huis een vaste pleisterplaats in Utrecht. Ien van Munster, die er de scepter zwaait, weet precies wanneer ze de groepen Japanners kan verwachten: rond de derde week van maart, als de Keukenhof weer opengaat. ‘Vorig jaar knepen we ‘m wel een beetje’, zegt ze. ‘De tsunami en de kernramp in Fukushima waren vlak daarvoor. Maar uiteindelijk hebben we er weinig van gemerkt. Ik denk dat de meesten hun reis al geboekt hadden.’ Het werk van Dick Bruna is over de hele wereld geliefd, maar Japan spant de kroon; nijn (miffy) is er ongekend populair en dus zijn Japanners – ook Japanners die in Europa wonen – sterk vertegenwoordigd in de winkel. Een andere trend: Van Munster heeft in 2011 veel ‘stedentrippers’ in de winkel gehad. Bovendien breidt het scala aan nationaliteiten zich uit. ‘Ik zie meer Oost-Europeanen en Russen, maar ook meer Portugezen, Spanjaarden en Italianen dan voorheen. Koreanen en Chinezen ook trouwens, al is het verschil met Japanners soms moeilijk te zien.’

28

Centraal Museum

Voor de dick bruna huiswinkel was het al met al geen slecht jaar. Van Munster lacht: ‘Het was een goeie museumzomer.’ Rotweer brengt geld in het laatje, zo simpel is het. Het kleine spul – ansichtkaarten (‘met stip op nummer één’), buttons, raamstickers, boekenleggers – wordt veruit het meest verkocht. Van Munster: ‘Natuurlijk zijn er nog steeds mensen, vooral verzamelaars, die hier helemaal losgaan en voor een paar honderd euro inslaan. Ik had laatst iemand: die wilde alle boekjes van Dick Bruna hebben. Maar je merkt dat het crisis is. Je kunt duidelijk zien dat het per transactie uitgegeven bedrag de laatste twee jaar zakt.’ Niettemin: er blijft belangstelling voor een Delfts blauwe, handgeschilderde nijn-spaarpot van 170 euro. En voor de verzamelaars is het extra aantrekkelijk als het Centraal Museum exclusieve waar in het assortiment heeft, die nergens anders te koop is: zeg, een t-shirt met nijn erop én het nieuwe logo van het Centraal Museum op de achterzijde.

Jaarverslag 2011

Van de Werkvloer

BIJLAGEN

fondsen en sponsoren

Tentoonstellingen

Nevenprogramma aanwinsten

Bruiklenen Activiteiten medewerkers ondernemingsraad

Personeel

MuseumCommissie

publiek

centraal museum

balans

financiën

FONDSEN EN SPONSOREN Het Centraal Museum is erkentelijk voor de bijdragen van: - Mondriaan Stichting - BankGiro Loterij - Fonds voor Cultuurparticipatie - K.F. Hein Fonds - SNS REAAL Fonds - VSBfonds - Fentener van Vlissingen Fonds SHV - Prins Bernhard Cultuurfonds landelijk - Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht - Provincie Utrecht - Mercis bv - Gemeente Utrecht (Culturele Zaken) - Ridderlijke Duitsche Orde - Stichting Vrede van Utrecht - Stichting Van Baaren Museum - Stichting dr Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds - M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting - Stichting Elise Mathilde Fonds - Stichting Victor

30

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Bijlagen

ALLE TENTOONSTELLINGEN, EEN OVERZICHT

Soms ontsnapt er kunst Een selectie uit de collectie 20ste-eeuwse beeldende kunst, vormgeving en mode 29 januari t/m 21 augustus

Een tentoonstelling rondom een paar grote namen uit de 21ste eeuw, uitgesproken vernieuwers, die zich niet lieten beperken door de geldende normen. Met moderne schilderkunst van Carel Willink, Armando en Karel Appel, modeontwerpen van Viktor & Rolf en Junya Watanabe en vormgeving en toegepaste kunst van Gerrit Rietveld en Jurgen Bey. De titel Soms ontsnapt er kunst is een citaat van Rietveld. Het was zijn antwoord op de vraag of hij zijn meubelen als kunst zag.

Peter Koole, no On en Thai King Comes 5 februari t/m 20 maart

Twee recente aanwinsten van kunstenaar Peter Koole. Een terugkerend onderwerp in het oeuvre van Koole zijn politieke conflicten. Die toont hij op levendige wijze met behulp van opvallende materialen, zoals details van persfoto’s, teksten en delen van vlaggen.

Centraal Museum

Nieuwe aanwinsten: Baas en Minale 26 maart t/m 22 mei

Nieuw in de collectie: Maarten Baas, Smoke 2010 en Mario Minale, Buffet 2010.

nijntje in de mode modevormgevers ontwerpen voor nijntje

1 april t/m 22 januari 2012

Het dick bruna huis in Utrecht vierde in 2011 zijn vijfjarig bestaan. Een goede reden om nijntje in het nieuw te steken. Uiteenlopende modeontwerpers onder wie Saskia van Drimmelen, Claes Iversen, Jan Taminiau, Boudicca uit Engeland en Anrealage uit Japan maakten op verzoek een feestjurk voor een beeldje van nijn van 40 centimeter hoog. Vanzelfsprekend lieten ze zich daarbij inspireren door het werk van nijntjes geestelijke vader Dick Bruna.

11 maart t/m 29 mei

In stille harmonie Het zestiende-eeuwse Kartuizer drieluik terug in Utrecht

Op verzoek van het Centraal Museum maakte Robbie Cornelissen een driedimensionale installatie van tekeningen, films en architectuur, met bestaand en nieuw werk. Centraal in de tentoonstelling stond de ontwikkeling van zijn oeuvre in de afgelopen tien jaar. Cornelissen liet met zijn installatie zien hoe rekbaar het begrip ‘tekening’ is. Ter plekke maakte hij in het museum een enorme lijntekening met assistentie van zo’n zestig mensen.

Met In stille harmonie vierde het Centraal Museum de terugkeer van het Drieluik met het Laatste Avondmaal, geschilderd door een anonieme meester rond 1521. Het Centraal Museum had het unieke Utrechtse altaarstuk, een van de weinigen die bewaard zijn gebleven, tot 2006 in bruikleen. Toen besloot de Nederlandse staat alsnog dat het toekwam aan de erven van de Joodse kunsthandelaar Jacques Goudstik-

Studio Vertigo, Robbie Cornelissen

31

Zij trokken vijf weken lang de hele dag potloodlijnen op een vel papier van 17 meter breed en 4,4 meter hoog.

9 april t/m 9 oktober

Jaarverslag 2011

ker. In 2010 slaagde de Stichting Van Baaren Museum erin, mede door toedoen van het Centraal Museum, het altaarstuk aan te kopen. De presentatie van het drieluik, onder meer in combinatie met beelden uit de documentaire Into Great Silence (2005), was in de sfeer van het contemplatieve kloosterleven. Daarnaast werden ruim dertig religieuze beelden uit de laat-middeleeuwen en de renaissance getoond, die al lang niet meer uit het depot waren geweest.

Kinderwerkplaats Groene vingers 1 mei t/m 23 oktober

Vera (12) en Laila (13) stuurden het beste idee in voor de Utrechtse Kinderraadsvergadering en kregen zo de kans hun droom in vervulling te laten gaan: een museum voor en door kinderen. Ze werkten samen met kunstenaar Wietske Maas. Zij liet zich inspireren door zeventiende-eeuwse schilderijen met eetbare planten en bloemen. Het resultaat was Kinderwerkplaats Groene vingers: over eetbare schilderijen, oude Utrechtse meesters en de kunst van het schilderen.

Nieuwe aanwinst: Schwartze 28 mei t/m 14 augustus

Thérèse Schwartze, Portretgroep van A.G.M. van Ogtrop-Hanlo (1871-1944) met haar vijf kinderen.

Bijlagen

Archeologen aan het werk Werkplaatstentoonstelling van de PUG-collectie Vanaf 30 mei

In de tentoonstelling Archeologen aan het werk wordt de collectie van het Provinciaal Utrechts Genootschap voor Kunsten en Wetenschap (PUG) live onderzocht. Van dinsdag tot en met vrijdag is er een PUG-medewerker aanwezig in het museum die meer dan 10.000 objecten inventariseert en restaureert. PUG startte in 1841 met het verzamelen en beheren van ‘oudheden’ uit de prehistorie, de Romeinse tijd en de vroege en late middeleeuwen. De meeste objecten uit de verzameling (van munten en bekers tot potten en pannen) zijn afkomstig uit de stad Utrecht en haar directe omgeving. Ze werpen een bijzonder licht op de lokale geschiedenis.

Het nieuwe ambacht Iris van Herpen en haar inspiratie 29 juni t/m 9 oktober

Een tentoonstelling over een van de meest talentvolle Nederlandse modeontwerpers van dit moment: Iris van Herpen (1984). Het nieuwe ambacht toonde het experimentele en technologisch innovatieve werk van Van Herpen en haar inspiratiebronnen: Kris Kuksi, Nanine Linning, Stephen Jones, Bart Hess en Irene Bussemaker. De ontwerpen werden op geraffineerde wijze gepresenteerd in combinatie met objecten uit de collectie toegepaste kunst van het Centraal Museum. Speciaal voor de tentoonstelling maakte Iris van Herpen een nieuw ontwerp.

32

Centraal Museum

Munt met een Missie

10 september t/m 11 maart 2012 Beeldend kunstenaar Willehad Eilers (1981) is de ontwerper van de herdenkingsmunt, geslagen ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van het Wereld Natuur Fonds. De munt van Eilers is uit twaalf deelnemende ontwerpen geselecteerd door de Muntadviescommissie van het Ministerie van Financiën. In de tentoonstelling zijn alle twaalf ontwerpen te zien in combinatie met werken uit de collectie van het Centraal Museum.

Nieuwe aanwinsten: Dumas en Grommek 17 september t/m 13 november

In jou mond, mij naam (1983-1984) is een vroeg werk van Marlene Dumas, dat het museum al ruim 15 jaar in bruikleen had. Het aluminiumschilderij Zonder titel, nr. 7 (2011) van Joachim Grommek is aangekocht op Art Amsterdam bij Galerie Vous Etes Ici.

Het Bloemaert-effect Kleur en compositie in de Gouden Eeuw

11 november t/m 5 februari 2012 Wie aan de Nederlandse schilderkunst van de Gouden Eeuw denkt, denkt meteen aan Rembrandt, Frans Hals en Johannes Vermeer. Maar Abraham Bloemaert hoort net zo goed in dit rijtje thuis. Dat was wat de tentoonstelling Het Bloemaert-effect wilde aantonen: hoe invloedrijk de schilder Abraham Bloemaert (1566-1651) was en hoe indrukwekkend zijn oeuvre. Met 47 schilderijen en 48 werken op papier uit collecties van musea, particulieren en kerken uit Europa en Amerika was het de eerste grote overzichtstentoonstelling

van Bloemaert. De tentoonstelling reisde na Utrecht door naar het Staatliches Museum Schwerin in Duitsland.

Nieuwe aanwinsten: Rietveld

19 november t/m 15 januari 2012 De omvangrijke Rietveldcollectie van het Centraal Museum is aangevuld met vijf unieke stukken uit de privécollectie Rietveldmeubelen van Bertus Mulder. Bertus Mulder was een goede vriend en collega van Gerrit Rietveld. Het betreft een naaikastje voor Rietvelds vrouw uit ca. 1923, een lage eikenhoutenbank met ijzeren manchetten aan de poten en een klaptafel met onderstel van ijzeren banden van omstreeks 1911. Voor het Rietveld Schröder Archief verwierf het museum een ontwerpschets en een plattegrond van het textielpaviljoen van de Expo ’58.

Verzoekplaatje Cuby + Blizzards in the sixties

26 november t/m 11 maart 2012 Henny Duenk is 25 jaar in dienst van het Centraal Museum. Als art handler heeft hij vele tentoonstellingen opgebouwd. Hij heeft kunstwerken in- en uitgepakt, geïnstalleerd en getransporteerd. Voor zijn jubileum wilde hij in plaats van de traditionele receptie zelf een tentoonstelling maken. Zijn Verzoekplaatje is een ode aan zijn favoriete bluesband Cuby + Blizzards. De tentoonstelling biedt een overzicht van de periode 1965-1972, compleet met discografie, filmpjes, documentatie en een bandopstelling met het originele drumstel van Hans Waterman, dat het Cuby + Blizzards Museum in Grolloo in bruikleen gaf.

Het Hoofdboek 1 vrouw, 100 hoofddoeken

23 november t/m 24 februari 2012 Reclameman en merkstrateeg Jan Knaap lanceerde op 23 november het eerste project van zijn nieuwe stichting Cup of Culture. Het Hoofdboek bestaat uit onder meer een boek, een onderzoek, een rondreizende expositie en een socialemediaplatform over hoofddoeken. Onderwerp is één vrouw en haar honderd hoofddoeken.

Jaarverslag 2011

Bijlagen

NEVENPROGRAMMA Het Centraal Museum maakt veel werk van zijn nevenprogramma. Interessant en afwisselend is het aanbod van werkplaatsen, workshops, rondleidingen, educatieve programma’s en andere publieksevenementen, dat de bezoeker – oud en jong – tot nieuwe gedachten aanzet of anderszins in beweging brengt. Een overzicht van het programma van 2011:

I In het kader van een tentoonstelling Rietvelds Universum (t/m 30 januari)

Werkplaats Rietveld -  Maak je eigen Rietveld, 8, 22 januari: bezoekers maakten hun eigen Rietveldmeubel op ware grootte, in samenwerking met de Stadswerkplaats Utrecht. -  Slimme woonoplossingen voor kleinbehuisden, 8 januari: tips van interieurstylist Marie-Gon Vos, in samenwerking met 101 woonideeën. -  Birza-stoel, 15 januari: bezoekers maakten hun eigen Birza-stoel van karton, naar de doe-het-zelfversie die Daan de Haan op basis van Rietvelds tekeningen ontwierp. -  Meubels uit afvalmateriaal, 29 januari; in samenwerking met de recyclekunstenaars van Refunc.

Studio Vertigo - Robbie Cornelissen (11 maart t/m 29 mei)

Diverse activiteiten voor professionals/ studenten en voor niet-professionals -  De lijntekening: belangrijk onderdeel van de tentoonstelling was de lijntekening. Gedurende 10 weken werd aan een tekening gewerkt op een vlak van 17 bij 4,40 meter. Die tekening bestond uit één lijn, van de hand van meerdere assistenten onder leiding van de kunstenaar. Ook bezoekers en kunststudenten van verschillende Hogescholen kregen de gelegenheid mee te werken aan de lijntekening. De totstandkoming is vastgelegd op film. -  Bewegende tekeningen: Robbie Cornelissen ziet zijn films (onderdeel van de ten­ toon-

33

Centraal Museum

­­ stelling) niet als animaties, maar als bewegende tekeningen. Bezoekers konden ter plaatse experimenteren met bewegende tekeningen door het toepassen van de ‘weggumtechniek’ of de ‘groeitekening’. Van de tekeningen werden filmpjes gemaakt met behulp van een animatietafel van Digital Playground. Voor het voortgezet onderwijs en voor grafische opleidingen MBO/HBO was een schoolprogramma beschikbaar. Dat werd ontwikkeld samen met X11, vmbo-school voor grafi­ media in Utrecht. Inhoudelijke ondersteuning voor de werkplaats, de workshops en het schoolprogramma kwam van het Nederlands Instituut voor Animatiefilm (NIAf) in Tilburg. - Wedstrijd De lijn: wie maakt de beste animatiefilm? Deelnemers aan workshops, scholieren en andere bezoekers konden meedoen aan een filmcompetitie. De inzendingen werden op 22 mei getoond in de aula van het museum; een selectie was te zien op de website van het museum. Winnaar: Sjaak Rood, nummer twee: Kevin Nieuwenhuis.

Jaarverslag 2011

In stille harmonie

(9 april t/m 9 oktober) -  Groepsrondleidingen op aanvraag over het kartuizer Drieluik met het Laatste Avondmaal in combinatie met de vaste collectiepresentatie oude kunst. -  Gratis instaprondleiding op zondagmiddag. -  Kunstenaarsgesprek met Rudi Ekkart, directeur van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie en voorzitter van de Commissie Herkomst Gezocht, 24 april. -  Concert van de Kathedrale Koorschool, 4 september, 9 oktober.

nijntje in de mode

(1 april t/m 22 januari 2012) Een tentoonstelling die uitnodigde tot spelen, ontdekken en zelf uitproberen aan de hand van een schetstafel, een puzzelwand, een magneetspel, een animatieroute en een geheime kinderroute. Andere activiteiten rondom de tentoonstelling: -  nijntje in het Centraal Museum: kennismaking met oude kunst voor de allerkleinsten en hun ouders aan de hand van het boekje nijntje in het Centraal Museum. -  Modeontwerpwedstrijd voor volwassenen, studenten en hobbyisten. - Rondleidingen. -  De verjaardag van nijntje, 19 juni, met taartjes en de gelegenheid om verjaardagskaarten voor nijntje te maken. -  Kaart van nijntje: ontwerp op een ansichtkaart een nieuwe jurk voor nijntje.

Bijlagen

Het nieuwe ambacht

(2 juli t/m 9 oktober) ‘Interpretatietour’ voor modeliefhebbers: gratis instaprondleiding op zaterdag tijdens de zomervakantie (2 juli t/m 14 augustus) of op aanvraag.

Kinderwerkplaats Groene vingers

(1 mei t/m 23 oktober) Het tijdelijke kindermuseum, naar een idee van Vera en Laila voor de Kinderraadsvergadering van de Gemeente Utrecht, kwam tot stand in samenwerking met kunstenaar Wietske Maas. Activiteiten: - Werkplaats (eetbare) bloemen en planten en oude schilderkunst. - Op safari door het museum. -  Schoolprogramma voor de groepen 4 t/m 7. -  Het 3-dimensionale stilleven­ schilderij: workshop kijkkastjes maken van het schilderij Groot bloemstuk met Keizerskroon van Roelant Saverij; 6, 13, 20, 27 juli; 3, 10 augustus.

Archeologen aan het werk

Kinderroute ‘Help de archeoloog’.

Munt met een Missie

(10 september t/m 19 augustus 2012) Drie lezingen over verschillende aspecten van het muntontwerp door: ontwerper Lex Pott (26 oktober), conservator Maarten Brinkman (7 december) en ontwerper Bruno Ninaber van Eyben (18 januari 2012).

34

Centraal Museum

Het Bloemaert-effect

(11 november t/m 5 februari 2012) - W erkplaats Bloemaert: de werkplaats sloot direct aan bij de uitgebreide presentaties over Bloemaerts materiaal- en kleurgebruik en de composities in zijn tekeningen. Op de zolder van het museum kon de bezoeker zelf kleuren mengen (met een maniëristisch en een classicistisch palet), composities samenstellen en naar model tekenen onder begeleiding van een werkplaatsmedewerker. Op vrijdagmiddagen en in het weekend was er een model aanwezig dat poseerde. - K inderwerkplaats Meester Bloemaert: in de kinderwerkplaats stonden de verhalen op de schilderijen van Bloemaert centraal. Aan de hand van een kijkroute ontdekten kinderen en hun begeleiders de verhalen (bijbels en mythologisch) en de werkwijze van Bloemaert en zijn leerlingen. Aan de grote tekentafel deden ze mee aan het ‘tekendictee’. Aan de hand van een ingesproken verhaal tekenden ze hun eigen ‘Bloemaert’. Kinderen kozen het juiste verhaal op een filmpje bij een schilderij en zochten de goede geur bij het schilderij De kok. Aan de grote tekentafel werd gewerkt aan een compositieopdracht op basis van aan de hand van het schilderij Granida en Daifilo van Gerard van Honthorst. -  Studenten van de HKU maakten een film naar het mythologische verhaal van ‘Latona en de lycische boeren’, geïnspireerd op het werk van Bloemaert.

Museum voor de klas

- L eskist nijntje: leskist voor scholen in het kader van Museum voor de Klas. Doelstelling: kinderen kennis laten maken met het museum, kunst (ook dans en theater) en het werk van Dick Bruna. - R ondleiding voor ouders en kinderen in het dick bruna huis in het kader van Museum voor de Klas Familie. Museum voor de Klas is een samenwerking tussen musea, erfgoedinstellingen en het UCK, en wordt gefinancierd door het SNS REAAL Fonds en de Gemeente Utrecht.

HKU inspired by Bloemaert

Inspired By is een samenwerking tussen het Centraal Museum en tien tweedejaars studenten Digital Video Design aan de HKU. De studenten kiezen een eigen invalshoek binnen een bepaald thema en werken hun idee uit in een installatie, projectie, korte film, etc. Voorwaarde is dat het eindproduct te gebruiken is voor een website of ‘mediahost’. In 2011 stond Bloemaerts oeuvre centraal. Een van de werken, Meester Bloemaert van Peter Speulman en Ingrid Meijer, werd gepresenteerd in de Kinderwerk­ plaats.

II Educatieve projecten Samenwerkingsproject met de Hogeschool Utrecht in het kader van Museumkompas / Museumbattle Samenwerkingsproject met X11, vmbo-school voor grafimedia Mode- en kostuumrondleiding Verborgen Betekenissen

Een rondleiding langs de schilderijen van de Utrechtse oude meesters met als thema: hoe ‘lees’ je de kleding die erop staat afgebeeld? Jongens in jurkjes, veel zwarte kleding: was het mode of stond het ergens voor?

Familierondleiding door het Rietveld Schröderhuis (27 februari, 8 mei)

Truus Schröder woonde met haar drie kinderen in het huis dat Gerrit Rietveld ontwierp. Hoe zou het zijn om in zo’n bijzonder huis te wonen? Rondleiding voor kinderen vanaf 6 jaar en hun ouders. Spannend: met verrekijker, vergrootglas en handschoentjes.

Jaarverslag 2011

Bijlagen

III Kunstenaarsgesprekken

IV Vakantieprogramma’s

V OVERIG

Edwin Jacobs, directeur van het Centraal Museum, interviewt elke laatste zondag van de maand een kunstenaar van wie op dat moment werk te zien is in het museum, of een gast die een rol heeft gespeeld bij de totstandkoming van een actuele tentoonstelling. Ook het publiek krijgt de kans om vragen te stellen en zo actief deel te nemen aan het gesprek. In 2011 waren dat: -  Bertus Mulder, architect: werkte met Gerrit Rietveld, restaureerde het Rietveld Schröderhuis (30 januari). - R obbie Cornelissen, tekenaar: ter gelegenheid van de overzichtstentoonstelling Studio Vertigo (27 maart). -  Rudi Ekkart, directeur van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie en voorzitter van de Commissie Herkomst Gezocht (24 april). -  Wietske Maas, beeldend kunstenaar: doet onderzoek naar urban food ecologies (29 mei). - L evi van Veluw, gezichtskunstenaar: over zijn videopresentatie voor het Nederlands Film Festival (25 september). - I ngmar Heytze, dichter: in het kader van de Museumnacht (29 oktober) - M elody Deldjou Fard, modeontwerpster: over haar bijdrage aan nijntje in de mode (30 oktober). - D riessens & Verstappen, kunstenaarsduo: over hun videopresentatie Riemerzeedijk (Scene C), in 2011 door het Centraal Museum aangekocht (27 november).

In de schoolvakanties worden voorstellingen, workshops en voorleessessies georganiseerd in het dick bruna huis en het museum voor ouders en kinderen. Voorbeelden uit 2011: - Kleutervoorstelling Op zoek naar het huilmeisje door Malou van Sluis. - W elterusten nijntje, voorlezen en schilderworkshop met behulp van het Verteltheater.

Culturele Zondag in het teken van dans

35

Centraal Museum

29 mei

Dansworkshop voor peuters en kleuters in het dick bruna huis

Een dansworkshop gebaseerd op het boekje nijntje danst.

Knutselen in het dick bruna huis

Knutselmiddag: maak je mooiste nijntje-masker of nijntje-aankleedpop.

Dansproject i.s.m. ROC ASA

Studenten van de dansopleiding van het ROC ASA presenteerden een choreografie geïnspireerd op een kunstwerk uit de collectie van het Centraal Museum.

Museumnacht

29 oktober 2011 - Dancing with the arts. - Wildbreien! -  Mentaal museumwandelen met dichter Ingmar Heytze. -  In de tentoonstelling Munt met een Missie toonde ontwerper Lex Pott het ontwerpproces voor zijn muntontwerp. -  Streetwise tekenen met multidisciplinaire kunstenaar Wayne Horse.

Jaarverslag 2011

Bijlagen

AANWINSTEN 2011

Aankopen Aankopen * aankoop met steun van de Mondriaan Stichting, K.F. Hein Fonds en het SNS REAAL Fonds ** aankoop met steun van de Mondriaan Stichting Totaal: 130 objecten David Bade

Zonder titel, 2005 schilderij inv.nr. 31334

David Bade

Go east, 2008 schilderij inv.nr. 31335

Thomas Bernstrand / Do Create

Do swing (prototype), 1999-2000 lamp inv.nr. 29615 (was bruikleen sinds 2003)

Dinie Besems / Do Create

Do connect (prototype), 1999-2000 object inv.nr. 29613 (was bruikleen sinds 2003)

Jurgen Bey / Do Create

Do add #1 (prototype), 2000 stoel inv.nr. 29610 (was bruikleen sinds 2003)

Jurgen Bey / Do Create

Do add #2 (prototype), 1999-2000 stoel inv.nr. 29611 (was bruikleen sinds 2003)

36

Centraal Museum

Driessens & Verstappen

Ab van Hanegem

Marlene Dumas

Iris van Herpen

Diemerzeedijk (scene C), 2007 film inv.nr. 31344 In jou mond, mij naam, 1983-1984 tekening inv.nr. 27303/001-003 (was bruikleen sinds 1992)

Robbie Cornelissen

De zwarte kamer, 2011 installatie inv.nr. 31342

Codfish, 2007 schilderij inv.nr. 31601

Jurk uit de collectie Escapism, Look 11, 2011 inv.nr. 31458

Iris van Herpen

Jurk uit de collectie Escapism, Look 9, 2011 inv.nr. 31459

Dick van Hoff / Do Create

Robbie Cornelissen

Little boy pissing at the Universe X, 2011 installatie inv.nr. 31341

Joachim Grommek

Zonder titel nr. 7, 2011 schilderij inv.nr. 31457

Do design # 1 (prototype), 1999-2000 object inv.nr. 29616-001/003 (was bruikleen sinds 2003)

Dick van Hoff / Do Create

Do design # 2 (prototype), 1999-2000 object inv.nr. 29617/001-004 (was bruikleen sinds 2003)

Pyke Koch *

Martí Guixé / Do Create

Do eat (prototype), 1999-2000 object inv.nr. 29806/001-002 (was bruikleen sinds 2003)

Martí Guixé / Do Create

Do link (prototype), 1999-2000 object inv.nr. 29614/001-003 (was bruikleen sinds 2003)

Martí Guixé / Do Create

Do scratch (prototype), 1999-2000 lamp inv.nr. 29612 (was bruikleen sinds 2003)

Jaarverslag 2011

Portret van jkvr. J.C. van Boetzelaer (klein), ca. 1947 schilderij inv.nr. 27131 (was bruikleen sinds 1991)

Joris van de Moortel Bag drop, 2010 installatie inv.nr. 31339

Joris van de Moortel Wax on stage, 2010 installatie inv.nr. 31340

Bijlagen

Gerrit Thomas Rietveld **

Tafel met opklapbare zijbladen, ca. 1911 inv.nr. 31569

Gerrit Thomas Rietveld **

Langdurig bruiklenen * bruikleen Rijksmuseum Amsterdam Claes Pietersz. Berchem *

Ideeënschets Textielpaviljoen Brussel, 1958 tekening inv.nr. 31570

Italiaanse bouwval, 1658 schilderij inv.nr. 14868

Gerrit Thomas Rietveld **

J.H. Moesman

Naaikastje, ca. 1923 inv.nr. 31567

Gerrit Thomas Rietveld ** Bank, 1911 inv.nr. 31568

J.H. Moesman

Gerrit Thomas Rietveld **

Plattegrond Textielpaviljoen Brussel 1958, 1958 tekening inv.nr. 31571

Han Schuil

Blast II, 2008 schilderij inv.nr. 31572

Klavecimbel, 1975-1977 bruikleen 2011 inv.nr. 31627

In opdracht van het museum vervaardigd 2011 Isaïe Bloch

Bestek, 2011 inv.nr. 31467/001-004

Han Schuil

Iris van Herpen

Blast IV, 2009-2010 schilderij inv.nr. 31574

Zonder titel, 2011 jurk inv.nr. 31460/001-002

Han Schuil

Blast III, 2008 schilderij inv.nr. 31573

37

Grens, 1950 schilderij bruikleen 2011 inv.nr. 31626

Compositie, 1913 schilderij inv.nr. 31600

Piet Dieleman

Zonder titel, 1985 grafiek inv.nr. 31343

Willehad Eilers

Herdenkingsmunt 50-jarig jubileum WNF, 2011 inv.nr. 31566

Jacob Gillig

Stilleven met drie vissen in een mand en vismoten op tafel, 1682 schilderij inv.nr. 31565

Peter van der Jagt, Erik Jan Kwakkel, Arnout Visser / Droog Design

Gerrit Thomas Rietveld (toegeschreven) Asbak, ca. 1910 inv.nr. 31333

Aelbert Jansz van der Schoor Vanitasstilleven, 1662 schilderij inv.nr. 31564

Anoniem

Portret van Magdalena Maria Ram - Des Tombe schilderij inv.nr. 31454 Bruin ribfluwelen werkbroek van een gasmonteur van het gemeentelijk gasbedrijf inv.nr. 31621 Bruin ribfluwelen werkjas van een gasmonteur van het gemeentelijk gasbedrijf Utrecht schenking 2011 inv.nr. 31614

Tegelkeuken (prototype), 2001 schenking 2011 inv.nr. 31462

Dames nylonkousen in originele verpakking, ca. 1950-1960 inv.nr. 31466/001-006

Pyke Koch

Deksel van blikje worst uit afgeworpen voedselpakket inv.nr. 31603

Portret van mevr. Laure Henriette Gravin van Lynden van SandenburgLabouchere, 1958 tekening inv.nr. 31599

Mac & Maggie

Delftsblauwe vaas ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de GEVU inv.nr. 31606

Schenkingen

Jurk, 1990-1994 inv.nr. 31453

Donkerbruine gasmeter MEAF, Utrecht inv.nr. 31612

Dick Bruna

Gerrit Thomas Rietveld

Doosje met kogelhuls inv.nr. 31605

Gordijnen “Nijntje”, ca. 1965 inv.nr. 31575/001-002

Centraal Museum

Jan van Deene

Voorontwerp Van Goghmuseum ca. 1963 maquette inv.nr. 31332

Elektriciteitsmeter van de GEVU inv.nr. 31613

Jaarverslag 2011

Bijlagen

Gereedschapskist van een gasmonteur van het gemeentelijk gasbedrijf Utrecht inv.nr. 31615

Plastiek afkomstig van de deur van voormalig kantoor Hout- en Bouwbond CNV inv.nr. 31624

Aangetroffen / In de collectie opgenomen

Grijze muntgasmeter van gemeentelijk gasbedrijf inv.nr. 31611

Plastiek afkomstig van de deur van voormalig kantoor Hout- en Bouwbond CNV inv.nr. 31625

Affiche Kijk hij nou, 1978-1979 inv.nr. 31447

Groen katoenen werkbroek van een gasmonteur van het gemeentelijk gasbedrijf inv.nr. 31622 Hoedje van tapijtstof, ca. 1970-1975 inv.nr. 31465 Maquette van voormalig kantoor Hout- en Bouwbond CNV te Utrecht inv.nr. 31623 Metalen hekwerk van de PUEM inv.nr. 31620 Paar hoge herenschoenen met originele leest, ca. 1900-1925 inv.nr. 31338/001-002 Paar hoge herenschoenen met originele leest, ca. 1900-1925 inv.nr. 31337/001-002

Roestbruine gasmeter van gemeentelijk gasbedrijf inv.nr. 31610 Tapijtjas, ca. 1970-1975 inv.nr. 31464 Tas van tapijtstof, ca. 1970-1975 inv.nr. 31463 Toestel voor radiodistributie met toebehoren inv.nr. 31609 Uithangbord PEGUS van de stadsverwarming Utrecht inv.nr. 31608 Vaandel ‘School met den Bijbel’ inv.nr. 31455 Vaandel ‘Zangklasse’ inv.nr. 31456

Pak speelkaarten van geallieerde militairen inv.nr. 31604

Vaas van het gemeentelijk gasbedrijf inv.nr. 31607

Pet van de GEBRU inv.nr. 31616

Wikkel van een pakje Zweedse margarine uit afgeworpen voedselpakket inv.nr. 31602

Pet van gemeentelijk energiebedrijf inv.nr. 31617 Pet van de GEVU inv.nr. 31618

Wit aardewerken reliëf met voorstelling van Kees de gashond inv.nr. 31619

M. Golding

M. Golding

Affiche Kijk hij nou, 1978-1979 inv.nr. 31446

Keith McEwan

Affiche Jij in aktie 1978-1979 drukwerk inv.nr. 31451

Gerrit Thomas Rietveld

Krukje, ca. 1925 inv.nr. 31336/001-002 Affiche Kijk hij nou, 1978-1979 drukwerk inv.nr. 31450 Affiche Kijk hij nou, 1978-1979 drukwerk inv.nr. 31449 Affiche Kijk hij nou, 1978-1979 drukwerk inv.nr. 31448 Model van een hemelbed, 1840-1900 inv.nr. 31452/001-002

RESTAURATIES In 2011 zijn dertig restauraties uitgevoerd en twintig objecten geconserveerd. Conservering betekent in de meeste gevallen: het verbeteren van de lijst, inlijsten en het vervangen van het passe-partout. In het Rietveld Schröderhuis werden diverse meubelen van Rietveld geconserveerd. Dit hield vooral het consolideren van losse verf in. Belangrijke restauraties:

-  twee schilderijen van Abraham Bloemaert (bruikleen RCE): Boerin (1632) en Eierboer (1632); -  loden beeld van Leo Vroegindewey uit 1984, na uitvoerig overleg van een werkgroep specialisten en de SBMK (Stichting Behoud Moderne Kunst) en de kunstenaar.

Voor een bruikleen aan Musée des Arts Décoratifs in Parijs werd de installatie Kinship Journeys van Hussein Chalayan behandeld. In verband met een langdurig bruikleen aan Paushuize in Utrecht zijn zes schilderijen oude kunst en elf lijsten gerestaureerd. Voor de presentatie Munt met een Missie zijn zes schilderijen gerestaureerd. Een kast van Lion Cachet werd gerestaureerd en vijftien stukken zilver zijn gereinigd voor de tentoonstelling Het nieuwe ambacht. Iris van Herpen en haar inspiratie.

Overdracht Benno Premsela

Stofstalen, 1951-1952 inv.nr. 31469-31562

38

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Bijlagen

BRUIKLENEN

Totaal: 544 stukken aan 45 tentoonstellingen, waarvan 19 in het buitenland Op plaatsnaam, op alfabetische volgorde: Amersfoort, Museum Flehite

05-04 t/m 26-06-2011 Nachtlicht. De schilders van het nieuwe licht (2)

Amersfoort, Museum Flehite

10-07 t/m 06-11-2011 Maria idool van alle tijden (3)

Amersfoort, Armando Museum

31-05 t/m 27-11-2011 Armando Biënnale revisited 2011 (1)

Amsterdam, Museum Van Loon

11-02 t/m 03-05-2011 Thérèse Schwartze. De Amsterdamse fine fleur geportretteerd (1)

Amsterdam, Museum Van Loon 01-07 t/m 17-07-2011 Salon/2. Lola Pagola (19)

Antwerpen, Zilvermuseum Sterckshof (België)

22-03 t/m 12-06-2011 Van haarnaald tot schoengesp. Accessoires in goud en zilver (4)

Apeldoorn, Paleis het Loo – Nationaal Museum

11-11-2011 t/m 08-01-2012 Uit de Kunst! 100 jaar Nederlandse Kunsthandel (1)

Arnhem, Museum voor Moderne Kunst 01-06 t/m 18-09-2011 Get Real/Real Self (1)

39

Centraal Museum

Darmstadt, Institut Mathildenhöhe (Duitsland)

13-11-2011 t/m 19-02-2012 Marcel van Eeden. Schritte ins Reich der Kunst (1) (zie ook: Sankt Gallen)

Den Haag, Gemeentemuseum Den Haag 03-09-2011 t/m 08-01-2012 Mode en Kunst. Een affaire (4)

Genua, Palazzo Ducale (Italië)

12-11-2011 t/m 15-04-2012 Van Gogh and Gauguin’s journey (1)

Haarlem, Frans Hals Museum – de Hallen

24-06 t/m 11-09-2011 Zó Hollands. Het Hollandse landschap in de Nederlandse kunst sinds 1850 (4)

Haarlem, Teylers Museum

Den Haag, Gemeentemuseum Den Haag 24-09-2011 t/m 01-01-2014 Mondriaan & De Stijl (11)

28-09-2011 t/m 08-01-2012 In de voetsporen van Claude Lorrain (1)

Den Haag, Gemeentemuseum Den Haag

Hasselt, Modemuseum Hasselt (België)

XXSmall. Poppenhuizen en meer in miniatuur 12-11-2011 t/m 25-03-2012 (22)

Domburg, Marie Tak van Poortvliet Museum 19-06 t/m 06-11-2011 Nieuw licht! Jan Toorop en de Domburgsche tentoonstellingen (3)

Drachten, Museum Dr8888

30-10-2011 t/m 18-03-2012 Thijs/Evert Rinsema. Avant-Garde in Drachten (4)

Düsseldorf, Museum Kunst Palast (Duitsland)

26-03 t/m 07-08-2011 Johan Thorn Prikker. Mit allen Regeln der Kunst. Vom Jugendstil zur Abstraktion (1)

Enkhuizen, Zuiderzeemuseum 02-04 t/m 14-04-2012 Bezeten van stoelen (2)

Jaarverslag 2011

25-06-2011 t/m 08-01-2012 PRINTS! In mode- en kostuumgeschiedenis. In Fashion and Costume history 1750-2000 (11)

Hiroshima, Hiroshima Museum of Art (Japan) 16-07 t/m 28-08-2011 Go! Go! Miffy (65) (zie ook: Osaka)

Kortrijk, Broelmuseum (België) 21-04 t/m 11-09-2011 Roelandt Savery (1)

Kyoto, Kyoto Municipal Museum of Art (Japan)

25-06 t/m 16-10-2011 Communication: Visualizing the Human Connections in the Age of Vermeer (2) (zie ook: Myagi en Tokyo)

Laren, Singer Museum

16-09-2-11 t/m 20-01-2012 (verlengd t/m 05-02-2012) Sluijters (1)

Bijlagen

Lille, Palais des Beaux Arts de Lille (Frankrijk)

Rome, MAXXI-Museo nazionale delli arte de XXI seculo (Italië)

Tokyo, The Bunkamura Museum of Art (Japan)

Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen

Utrecht, Museum Catharijneconvent

Luxemburg, Villa Vauban (Luxemburg)

Sankt Gallen, Kunstmuseum St. Gallen (Zwitserland)

Utrecht, Museum Catharijneconvent

11-03 t/m 12-06-2011 Portraits de la pensée, La figure du philosophe au siècle d’or - Madrid - Naples – Utrecht (4) 10-06 t/m 10-10-2011 Myths of the Studio (3) (zie ook: Nijmegen)

Madrid, Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia (Spanje) 20-10-2011 t/m 26-03-2012 René Daniels. An exhibition is also always part of a greater Whole (2)

Miyagi, Miyagi Museum of Art (Japan)

27-10 t/m 12-12-2011 Communication: Visualizing the Human Connections in the Age of Vermeer (zie: Kyoto en Tokyo)

Nijmegen, Museum Het Valkhof 04-02 t/m 08-05-2011 Mythen van het Atelier (zie: Luxemburg)

Oldenzaal, Historisch museum het Palthe-Huis

28-05 t/m 28-08-2011 Punto tirato. Kant in Oldenzaal (2)

Osaka, Daimaru Museum (Japan) 29-01 tm/ 30-04-2011 Go! Go! Miffy (zie: Hiroshima)

Parijs, Musée des Arts Décoratifs (Frankrijk) 05-07 t/m 13-11-2011 (verlengd t/m 11-12-2011) Hussein Chalayan, récits de mode (4)

40

Centraal Museum

14-04 t/m 10-07-2011 Universo rietveld; architettura arte design (123)

24-09-2011 t/m 29-01-2012 JCJ Vanderheyden. In-zicht (2)

19-02 t/m 15-05-2011 Marcel van Eeden. Schritte ins Reich der Kunst (zie: Darmstad)

Schiedam, Stedelijk Museum

24-04 t/m 28-08-2011 All about drawing. Honderd Nederlandse kunstenaars (1)

Schiedam. Stedelijk Museum

11-09-2011 t/m 22-01-2012 nul = 0. Nederlandse avant-garde in een internationale context 1961-1966 (1)

Schoonhoven, Nederlands Zilvermuseum Schoonhoven

27-02 t/m 05-06-2011 Hooijkaas. Schoonhovens zilver in ambacht en serie 1874-2008 (2)

23-12-2011 t/m 14-03-2012 Dutch Genre Paintings in the Golden Age (zie: Kyoto en Miyagi)

04-09-2011 t/m 05-02-2012 De vier kerkvaders van Abraham Bloemaert (2) 14-10-2011 t/m 26-02-2012 Onderweg naar Santiago de Compostela (4)

Värnamo, Vandalorum (Zweden) 20-08 t/m 13-11-2011 Dick Bruna & Miffy (221)

Vigo, Museo de arte contemporanea de Vigo (Spanje) 21-10-2011 t/m 22-01-2012 You are not alone (1)

Zwolle, Paleis aan de Blijmarkt

01-10-2011 t/m 08-01-2012 Kunst uit de tijd van de Moderne Devotie (2)

Straatsburg, Musée d’art moderne et contemporain (Frankrijk)

08-10-2011 t/m 11-02-2012 L’Europe des esprits ou la fascination de l’occulte, 1750-1950 (4)

Jaarverslag 2011

Bijlagen

ACTIVITEITEN MEDEWERKERS

Edwin Jacobs algemeen directeur

Nevenfuncties: -  Lid commissie musea Raad voor Cultuur -  Bestuurslid Stichting De Veenfabriek -  Bestuurslid Stichting Paradox -  Voorzitter Raad van Advies Stichting Dutch Doc -  Bestuurslid Stichting UMO (Utrechts Museum Overleg) Nevenactiviteiten: -  Lezing Summercourse 2011 Radboud Universiteit Nijmegen - Lezing NRC Academie 2011

Marco Grob adjunct-directeur

Nevenfuncties: -  Lid Nieuw Utrecht -  Lid sectieraad Nederlandse Museumvereniging -  Voorzitter sectie Veiligheidszorg en Facility Management van de Nederlandse Museumvereniging -  Penningmeester SBMK (Stichting Behoud Moderne Kunst) -  Lid museumconvent Zakelijk Directeuren -  Penningmeester Stichting het Grafisch Centrum/ Plaatsmaken, Arnhem

Ninke Bloemberg conservator mode en kostuums

Publicaties: -  nijntje in de mode, boekje bij gelijknamige tentoonstelling -  Ninke Bloemberg en Ida van Zijl, Het nieuwe ambacht, Iris van Herpen en haar inspiratie, 50 pp., geïll. in kleur, Centraal Museum, Utrecht, 2011 -  Ninke Bloemberg, ‘Futuristische couture’ in: Kostuum, september 2011 -  Ninke Bloemberg, Verborgen verleiding’ in: Jaarboek Textielcommissie Nederland

41

Centraal Museum

Nevenfuncties: -  Lid Adviesraad Textielcommissie Nederland -  Lid Adviesraad InFashion (Utrecht) Nevenactiviteiten: -  Organisatie ‘Beeldenstorm’, guerrillatentoonstelling in Centraal Museum i.s.m. het Nederlands Film Festival - O rganisatie Modemuze.nl, een gezamenlijke website van zeven Nederlandse musea met vooraanstaande mode- en kostuumcollecties - L ezing ‘Zyn kamizool was fraaij en styf’, over herenvesten, Nieuwe Kerk, Amsterdam (22 januari) - L ezing ‘Mode in NL’ voor HeArtpool, Hengelo - L ezing ‘Veren in de mode’, voor Museum Maluku - O  peningswoord ‘i-did slow fashion’

Marja Bosma conservator moderne en hedendaagse kunst Publicatie: Marja Bosma, ‘Charley Toorop: a deeper longing’, Jaarboek Ons Erfdeel, 2011 (nog te verschijnen) Nevenfuncties: -  Lid kunstcommissie ‘Een Beeld voor Charley Toorop’ in WestKapelle - Jurylid voor de HKU-Award

Maarten Brinkman onderzoeksmedewerker stadsgeschiedenis

Publicaties: -  Maarten Brinkman en Renger de Bruin, ‘Bisschoppen met een missie’, in: Munt met een Missie (Els van Odijk, Annelie Musters en Kickan Schipper), Rijksakademie voor Beeldende Kunsten, Amsterdam, 2011, p. 6 Nevenactiviteit: - L id van de begeleidingsgroep

Jaarverslag 2011

‘Schilderij Vrede van Utrecht’, dat Semiramis Öner-Muhurdaroglu in opdracht van de Stichting Kasteel Oudaen maakt.

Renger de Bruin conservator stadsgeschiedenis

Publicaties: -  Renger de Bruin, ‘Een stad in Noord-Frankrijk. Utrecht in 1811’, in: Napoleon in Nederland 18112011 3 (Anja Krabben en Roy de Beunje), Amsterdam, 2011, pp. 8-12 -  Maarten Brinkman en Renger de Bruin, ‘Bisschoppen met een missie’, in: Munt met een Missie (Els van Odijk, Annelie Musters en Kickan Schipper), Rijksakademie voor Beeldende Kunsten, Amsterdam, 2011, p. 6 -  Renger de Bruin, ‘Het jaar 1787’ in: Jaarboek Oud-Utrecht, 2011, pp. 62-65 -  Renger de Bruin, ‘Het jaar 1795’ in: Jaarboek Oud-Utrecht, 2011, pp. 140-143 -  Renger de Bruin, ‘Utrechtse bestuurders tussen ware vrijheid en democratie’ in: Jaarboek Oud-Utrecht, 2011, pp. 286-304 Nevenfuncties: -  Lid Historische Commissie Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht -  Regent van de Stichting Het Evert Zoudenbalch Huis -  Co-editor van Ships and Boats of the North (deel over het Utrechtse schip) -  Lid Raad van Advies van Refo500 (herdenking Reformatie). Nevenactiviteiten (lezingen): -  De geschiedenis van Utrecht, TCS studenten Universiteit Utrecht (8 februari) -  Vrede van Utrecht, Symposium Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht (14 februari)

Bijlagen

- D e geschiedenis van Utrecht, Studentenvereniging Internationale Betrekkingen, Utrecht (26 februari) -  Utrechts bier, Lustrum Universiteit, Utrecht (21 maart) -  A braham Bloemaert en Utrecht, Historisch Café Oud-Utrecht, Utrecht (8 april) -  De geschiedenis van het Utrechtse provinciebestuur, bijeenkomst nieuwgekozen Statenleden, Utrecht (11 april) -  De Vrede van Utrecht, Rotary Krommerijn, Utrecht (19 april) -  Museum exhibition, conferentie ‘Rethinking the Peace of Utrecht 1713’, Osnabrück 5-7 mei 2011 (6 mei). -  De Vrede van Utrecht, Cumulus, Utrecht (12 oktober) -  Utrecht en de Vrede van Munster, nascholing Geschiedenisleraren, Bonifatiuscollege, Utrecht (11 november) -  ‘Catholic painters in a Protestant City’, University of Malta (16 november) -  ‘Een geur van wierook, de politieke en religieuze achtergrond van het werk van Abraham Bloemaert’, Kunstkring Doorn, Doorn (23 november) -  Het Utrechtse Schip, Geldmuseum, Utrecht (11 december)

Liesbeth Helmus conservator oude kunst

Publicaties: -  Liesbeth M. Helmus en Gero Seelig, Het Bloemaert-effect. Kleur en compositie in de Gouden Eeuw, 192 pp., geïll. in kleur, uitgave Michael Imhof Verlag, Petersberg, Duitsland, 2011 (ook in een Engelse en Duitse editie), pp. 9-17; 56-58; 62-63; 82-85; 90-93; 99; 108-115; 117; 121-128 en 133-136 -  Project editor en final editor Liesbeth Helmus (co-editor Molly Faries), ‘Introduction’, 4 bio-

42

Centraal Museum

grafieën en 20 catalogusnummers in Catalogue of Paintings 1363-1600. Centraal Museum, Utrecht, Utrecht, 2011, pp. 11-21; 83-90; 203-217; 251-303; 309-332; 348-355 en 377-388 - L iesbeth Helmus, In Stille Harmonie, Utrecht, 2011 Nevenfuncties: - V oorzitter Restauratiecommissie Jan van Scorel, Drieluik met de vinding van het Ware Kruis, Grote Kerk, Breda. - L id CODART (Curators of Dutch and Flemish Art) - L id ICOM (International Council Of Museums) - L id Historians of Netherlandish Art - L id Maatschappij der Nederlandse Letterkunde - Lid Nederlandse Museumvereniging (sectie Kunstmusea) - L id Onderzoekschool Kunstgeschiedenis - L id Stichting van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, Den Haag Nevenactiviteiten: - P anellid symposium Kunst? Geschiedenis? Rijksuniversiteit Groningen (8 september) - G astcollege ‘Catalogue of Paintings 1363-1600 Centraal Museum, Utrecht’, voor de Onderzoekswerkgroep Beeldende kunst: zeventiende-eeuwse kunst in het Centraal Museum, o.l.v. prof. dr. Peter Hecht en Hilbert Lootsma (20 september) - L ezing Kunstkring Doorn ‘Het Bloemaert-effect. Kleur en compositie in de Gouden Eeuw’ (24 november) - L ezing TAP cultuur ‘Het Bloemaert-effect. Kleur en compositie in de Gouden Eeuw’ (30 november)

zoekswerkgroep Beeldende kunst: ‘zeventiende-eeuwse kunst in het Centraal Museum’, o.l.v. prof. dr. Peter Hecht en Hilbert Lootsma (september 2011-februari 2012) -  Universiteit Nijmegen: werkgroep ‘Caravaggio en de Utrechtse Caravaggisten’, o.l.v. prof. dr. Volker Manuth (18 november) -  Universiteit Utrecht, cursus oude kunst: ‘Actualiteiten’ o.l.v. dr. Annemieke Hoogenboom: Abraham Bloemaert (30 november)

Errol van de Werdt hoofd Collectie en Onderzoek

Publicaties: -  Errol van de Werdt, ‘Deaccessioning in Perspective’ in: Museums and the disposals debate (Peter Davies), MuseumsEtc, Edinburgh UK, 2011, pp. 432- 455 Nevenfuncties: - L id klankbordgroep Stichting behoud Moderne kunst - L id klankbordgroep verzamelen Collectie Rijksdienst Cultureel Erfgoed - L id begeleidngscommissie restauratie landhuis Oud Amelisweerd, gemeente Utrecht, 2011 - L id board Lajos Ebneth Foundation, Lima Peru - L id ComCol, ICOM International Committee for Collecting (joined conference in Berlin, 2011) - L id Vereniging Kunst Cultuur en Recht Nevenactiviteiten: - L ezing ‘About collection management’, voor Herritage Malta, Valetta, 2011 - C ultuurcolleges Boekman Stichting en Berenschot, Amsterdam, 2011

Ida van Zijl conservator toegepaste kunst en vormgeving

Publicaties: Ninke Bloemberg en Ida van Zijl, Het nieuwe ambacht, Iris van Herpen en haar inspiratie, 50 pp., geïll. in kleur, Centraal Museum, Utrecht, 2011 Nevenactiviteiten: -  Lezing voor Kunstkring Leiderdorp (11 januari) -  Lezing voor Christie’s Amsterdam (17 maart) -  Lezing voor Rotary Rotterdam (3 augustus) -  Symposium Rietvelds Universum (29, 30 januari) -  Symposium ‘Homo Musealis’ in RKD in Den Haag (9 maart) -  Symposium ‘Rethinking Mies’ tgv 125ste geboortedag Mies van der Rohe, RWTH Aken (25-27 oktober) -  Internationale Meubelbeurs Milaan (14-16 april) -  Expertmeeting Werelderfgoed Amersfoort (14 september) -  Colleges Descartesprogramma Universiteit Utrecht (14, 18 mei, 29 oktober, 23 november) -  Inrichting/opening en afbouw tentoonstelling Rietvelds Universum in het MAXXI in Rome (6-13 april, 9-16 juli) -  Inrichting/opening en afbouw tentoonstelling Dick Bruna in museum Vandalorum in Vernamo Zweden (12-21 augustus, 13-16 november) -  College en rondleiding studenten van de Accademia di Architettura di Mendrisio Zwitserland plus bezoek aan Milaan (2-6 oktober) -  Bezoek Vitra Design Museum in Weil am Rhein ivm voorbereidingen Rietvelds Universum in 2012 (14, 15 december)

Samenwerking universiteiten: - U niversiteit Utrecht: Onder-

Jaarverslag 2011

Bijlagen

ONDERNEMINGSRAAD De Ondernemingsraad (OR) van het Centraal Museum had in 2011 de volgende samenstelling: Marjan van Zijtveld (voorzitter), Henk Heerink (secretaris), Eveline Reeskamp, Albert Rijgersberg en Jan Wasmus. De Ondernemingsraad heeft twee keer vergaderd met de bestuurder van het museum en heeft vijf OR-Nieuwsbrieven uitgegeven.

In december 2010 is het personeel geïnformeerd over de voorgenomen bezuinigingsmaatregelen van de directie. Kort daarna heeft de OR een standpunt ingenomen en kenbaar gemaakt. De OR onderschreef het belang van de bezuinigingen, maar stelde ook kritische vragen bij de keuzes van de directie. De OR betwijfelde onder meer de noodzaak van een onderzoek naar de organisatiestructuur van het Centraal Museum, zeker als dat ‘inkrimping door ontslagen’ ten doel zou hebben. Met de directie is hierover uitgebreid van gedachten gewisseld. Er vond overleg plaats over de met de bezuinigingen samenhangende onderzoeken naar de managementlagen en de organisatie van tentoonstellingen. Ook de personeelsenquête ter evaluatie van het Meerjarenbeleidsplan, eind 2010 door de OR gehouden, werd besproken.

TIJDELIJKE ONDERNEMINGS­ RAAD

Drie OR-commissies met dezelfde bevoegdheden als een OR werden ingesteld voor de twee onderzoeken die in voorbereiding waren en de organisatie van de verkiezingen. - Commissie onderzoek managementlagen: Ida van Zijl, Erwin van Veen en Henk Heerink; - Commissie onderzoek organisatie van tentoonstellingen: Marije Verduijn, Ien van Munster en Eveline Reeskamp; - Commissie verkiezingen: Henk Heerink, Albert Rijgersberg, Eveline Reeskamp.

Op 14 oktober 2011 is het convenant getekend met de Tijdelijke Ondernemingsraad (TOR). Een Tijdelijke Ondernemingsraad richt zich, anders dan een Ondernenemingsraad, op één specifiek belang of onderwerp, in dit geval: de voorgenomen verzelfstandiging van het Centraal Museum.

Door gebrek aan kandidaten kon er geen nieuwe Ondernemingsraad worden gevormd. Wel bleek er animo voor een medezeggenschapsorgaan dat gespitst is op de verzelfstandiging.

De samenstelling van de TOR is als volgt: Ida van Zijl (voorzitter), Marije Verduijn (plaatsvervangend voorzitter), Martien van Liefland (secretaris), Manou Nonnekes en Erwin van Veen.

De OR heeft de directie de volgende formele stukken gestuurd: - advies onderzoeksvraag scan naar managementlagen; - aanbeveling onderzoeksvraag scan naar organisatie van tentoonstellingen / taken conservatoren; - instemming met het opleidingsplan 2011.

Aanleiding voor de oprichting van de TOR was de informatiebijeenkomst die de directie in september belegde voor het personeel in het kader van de voorgenomen verzelfstandiging. Toen bleek dat de verzelfstandiging ook gevolgen zou hebben voor de rechtspositie en de arbeidsovereenkomst van het personeel van het Centraal Museum. Voor de nieuwe organisatie gaat een nieuwe CAO gelden.

In het voorjaar van 2011 besloot de OR zijn functie neer te leggen. Dat werd op 2 mei aan de directie meegedeeld. Voor sommige leden viel het OR-lidmaatschap niet langer te combineren met werk en privéleven. De andere leden concludeerden dat er onvoldoende basis was om door te gaan. Met de directie werd afgesproken dat de OR de lopende zaken zou afhandelen en dat er nieuwe verkiezingen werden uitgeschreven.

43

Centraal Museum

De TOR heeft een advies uitgebracht over de voorgenomen verzelfstandiging, dat op 13 december is meegenomen in het voorlopig besluit van Burgemeester en Wethouders van Utrecht. De TOR blijft bestaan totdat de medezeggenschap van het personeel in de nieuwe organisatie is geregeld en zal zich in 2012 ook buigen over de reorganisatie die voorafgaat aan de verzelfstandiging per 1 januari 2013.

Jaarverslag 2011

Bijlagen

MUSEUMCOMMISSIE De Museumcommisie is de adviesraad die sinds 1982 verbonden is aan het Centraal Museum. De leden komen een paar keer per jaar bij elkaar en geven de directie van het museum advies bij de aankoop van kunstwerken en het te voeren beleid.

Samenstelling van de Museumcommissie in 2011: Aad Veenman oud-president directeur NS (voorzitter) Maarten Doorman hoogleraar filosofie en kunstkritiek Rudi Ekkart directeur Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie Jan Berger oud-directeur Nederlandse Bijenkorf bv Willem Hendrik Gispen rector magnificus Universiteit Utrecht Nico Jansen hoofd Culturele Zaken gemeente Utrecht

44

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Bijlagen

PERSONEEL Het voltallige personeels­ bestand van het Centraal Museum bestond op 31 december 2011 uit 83 mensen. De vrouwen waren iets in de meerderheid: 43 vrouwen (51,8%) tegenover 40 mannen (48,1%). De gemiddelde leeftijd was 47,9 jaar. De grootste groep (38,5%) was 55 jaar of ouder, de op een na grootste groep (28,9%) bevond zich in de leeftijdscategorie 35-44 jaar.

Leeftijdsopbouw naar geslacht op 31-12-2011 <19 - 24

25 - 34

35 - 44

45 - 54

55 - 64

M

V

M

V

M

V

M

V

M

V

1

2

1

4

15

9

10

9

15

17

3 (3,63%)

5 (6%)

24 (28,9%)

19 (22,9%)

32 (38,5%)

Personeelssamenstelling naar schaal op 31-12-2011 001

1

007

6

011A

0

002

2

008

16

012

3

003

6

009

3

013

1

004

12

010

5

014

1

005

16

010A

2

015

0

006

9

011

4

016

1

Ziekteverzuim Het ziekteverzuim bedroeg 3,66% inclusief zwangerschap (3,14% exclusief zwangerschap). Dat is minder dan in 2010, toen waren de cijfers: 4,41% en 4,09%. Het ziekteverzuim van de gemeente Utrecht in 2011 bedroeg 6,47% (inclusief zwangerschap). Resultaat Gericht Werken Sinds 2009/2010 brengt het Centraal Museum jaarlijks de resultaten en de beoordelingen van de medewerkers systematisch in kaart. Het leeuwendeel van de beoordelingen was op 31 december 2011 afgerond.

Van de 83 personeelsleden zitten 51 (59%) op het maximum van hun schaal. In- en uitstroom In 2011 hebben negen collega’s afscheid genomen: vier mannen en vijf vrouwen. Drie van hen zijn met pensioen gegaan. Het Centraal Museum heeft zes nieuwe mensen aangenomen, allemaal vrouwen. Deeltijd Op 31-12-2011 werkten 54 mensen in enige vorm van deeltijd: 13 mannen (24%) tegenover 41 vrouwen (76%). Dat is 65 % van het totale personeelsbestand. Stagiairs Het Centraal Museum heeft landelijk een goede naam als stageplaats en leerbedrijf. De meeste stagiairs zijn te vinden bij de beveiliging en bij de conservatoren. Het aantal stagiairs dat in 2011 in de salarisadministratie werd geregistreerd:

45

Centraal Museum

1e kwartaal

2e kwartaal

3e kwartaal

4e kwartaal

10

8

9

11

Jaarverslag 2011

Bijlagen

Publiek

Bezoeken centraal museum

Volwassenen Ouderen 65 + Volwassenen 18 - 65 jaar Groepen vanaf 10 personen NS en RABO pas Museumkaart volwassenen Overige kortingsregelingen

aantal 2011

perc. 2011

RSH 2011

CMU 2011

aantal 2010

perc. 2010

109.274

74%

7.748

101.526

102.621

74%

2.290

2%

254

2.036

2.518

2%

26.817

18%

3.167

23.650

27.805

20%

2.355

2%

417

1.938

3.284

2%

-

0%

-

-

-

0%

47.537

32%

2.262

45.275

44.763

32%

2.247

2%

127

2.120

1.584

1%

Overige gratis bezoeken

21.447

15%

1.521

19.926

17.843

13%

Bezoekers via receptie

6.581

4%

-

6.581

4.687

3%

Rietveld Schröder huis

-

0%

-

-

-

0%

Oud Amelisweerd

-

0%

-

-

137

0%

CM studio

-

0%

-

-

-

0%

Overig / Tentoonstelling op locatie

-

0%

-

-

-

0%

9.351

6%

2.811

6.540

7.919

6%

2

0%

-

2

12

0%

9.349

6%

2.811

6.538

7.907

6%

Jongeren

8.936

6%

485

8.451

10.321

7%

Jongeren 13 - 18 jaar

1.335

1%

110

1.225

1.319

1%

Museumkaart Jongeren

5.963

4%

195

5.768

7.247

5%

CJP pashouders

1.521

1%

180

1.341

1.672

1%

Combi CM + RSH *

Studenten Studenten (gratis) Studenten

Scholieren Kinderen Kinderen < 13 jaar dick bruna huis Kinderen < 13 jaar Totaal

2542

-

117

0%

-

117

83

0%

19.608

13%

304

19.304

17.045

12%

74

0%

4

70

42

0%

19.534

13%

300

19.234

17.003

12%

147.169

100%

11.348

135.821

137.906

100%

* Combi CM + RSH: dit zijn de bezoekers die op vertoon van hun entreebewijs van het Centraal Museum toegang hadden tot het Rietveld Schröderhuis

46

Centraal Museum

1.451

Jaarverslag 2011

Bijlagen

Verdeling bezoek over dagen ma 4% di 13%

zo 23%

wo 14%

za 20% do 13%

Op maandag is het Centraal Museum gesloten, maar een enkele keer zijn er speciale openingen of bijeenkomsten.

47

Centraal Museum

vr 13%

Jaarverslag 2011

Bijlagen

bezoek centraal museum 2011 t.o.v. 2010

2011 bezoek 2010 bezoek begroting prognose

48

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Bijlagen

bezoek Rietveld Schröderhuis 2011 t.o.v. 2010

2011 bezoek 2010 bezoek begroting prognose

49

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Bijlagen

Per tentoon­stelling

Tentoonstelling Rietvelds Universum Studio Vertigo, Robbie Cornelissen

bezoekcijfers 2002-2011

vanaf

tot en met

dagen

2010 excl RHS

2011 excl RHS

totaal

per dag

10/20/10

2/13/11

116

35.203

22.608

57.811

498

3/10/11

5/29/11

80

-

36.372

36.372

455

Het nieuwe ambacht

6/29/11

10/9/11

102

-

38.364

38.364

376

Het Bloemaert-effect

11/10/11

12/31/11

51

-

16.941

16.941

332

160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 2002

50

Centraal Museum

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Jaarverslag 2011

2010

2011

Bijlagen

bezoek dick bruna huis

Schatting aantal bezoekers dick bruna huis

2011

2010

2009

2008

2007

2006

Kinderen* < 13 jaar dick bruna huis (vanaf 2010 gratis)

19.534

17.003

11.094

11.995

11.682

14.350

Aanname 1,5 begeleider per kind

29.301

25.505

16.641

17.993

17.523

21.525

1.088

1.342

1.740

2.114

2.809

4.029

406

1.018

775

1.393

910

1.883

50.329

44.868

30.250

33.495

32.924

41.787

147.169

137.906

145.000

123.000

121.407

127.558

34%

33%

21%

27%

27%

33%

Touroperators v. dick bruna huis Toerist buitenland totaal dick bruna huis totaal Centraal Museum percentage dick bruna huis tov Centraal Museum

* Er wordt geen aparte registratie bijgehouden van de bezoekers van het dick bruna huis. De schatting is gebaseerd op het aantal CM-bezoekers t/m 12 jaar plus 1,5 begeleider per kind. De bezoekers die via een touroperator komen en buitenlandse toeristen worden wel geregistreerd.

51

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Bijlagen

Financiën

museum totaal

Centraal Museum inkomsten / kosten Inkomsten

realisatie 2010

begroot 2011

realisatie 2011

verschil 2011

100%

12.545.624

100%

9.685.236

100%

9.507.927

-177.309

Bijdrage Utrecht

68%

8.571.696

71%

6.902.391

69%

6.540.262

-362.129

Eigen inkomsten

32%

3.973.928

29%

2.782.845

31%

2.967.666

184.821

Inkomsten uit entree

19%

767.117

25%

708.750

28%

818.755

110.005

Winkels

11%

444.418

14%

398.500

14%

427.516

29.016

Horeca en evenementen

11%

427.644

14%

382.420

18%

528.464

146.044

4%

171.620

6%

176.263

6%

163.501

-12.762 19.093

Specificatie eigen inkomsten

Gebouwen Collectie

2%

78.491

2%

66.588

3%

85.681

Overige inkomsten

24%

961.171

2%

48.128

2%

69.704

21.576

Subsidies

28%

1.123.466

36%

1.002.197

29%

874.044

-128.152

Specificatie subsidies Subsidies aankopen Subsidies tentoonstellingen Subsidies overige

7%

275.000

10%

275.000

6%

183.585

-91.415

19%

771.829

25%

700.000

21%

621.289

-78.711

2%

76.637

1%

27.197

2%

69.170

41.973

9.507.944

177.292

3.713.494

62.947

Kosten

11.772.831

9.685.236

Specificatie kosten Loonkosten Inhuur externen

39%

3.776.442

39%

4%

477.426

4%

352.023

4%

413.432

-61.409

1.546.885

13%

1.279.299

17%

1.611.578

-332.279

Diverse projecten

1%

163.065

0%

-

3%

283.875

-283.875

Rente en afschrijvingskosten

9%

1.040.346

11%

1.051.503

11%

1.029.628

21.875

Verzekering, restauraties, collectie

2%

213.197

2%

191.878

2%

202.902

-11.023

Aankopen

5%

631.134

4%

375.000

6%

582.096

-207.096

12%

1.390.661

11%

1.065.000

11%

1.027.586

37.414

0%

57.737

1%

61.557

0%

32.027

29.530

Overige Presentatiekosten

1%

128.551

1%

104.671

2%

160.493

-55.822

Overige entreekosten

1%

65.977

1%

70.455

1%

85.284

-14.830 -11.822

Tentoonstellingen en publicaties Publiciteit

Overige kosten Rietveld Schröderhuis

1%

61.203

0%

33.842

0%

45.663

Winkels

2%

240.293

2%

209.896

2%

172.559

37.338

Horeca en evenementen

2%

228.803

2%

183.385

3%

255.695

-72.310

Overige bedrijfsvoering / staf

3%

404.229

5%

468.751

6%

532.632

-63.880

Doorbelaste kosten Utrecht Mutaties reserves resultaat voor bestemming

Centraal Museum

3.719.458

13%

Huisvestingskosten

52

32%

2%

278.734

5%

446.902

-0%

-0

446.902

10%

1.125.132

0%

14.632

-7%

-641.000

655.632

-17

-17

772.793

-0

Jaarverslag 2011

Bijlagen

balans

bijdrage centraal museum aan balans gemeente utrecht

Activa

31.12.2011

31.12.2010

7.385.060

7.607.170

6.851.573

7.266.934

2.628

2.628

1.578

715

465.184

309.512

64.096

27.381

2.505.361

2.322.672

1.735.493

1.734.493

136.134

136.134

2.388

2.388

631.346

449.657

Vaste activa Materiele vaste activa boekwaarde gebouwen en installaties Langlopende vorderingen betaalde waarborgsommen Vlottende activa Voorraden emballage Liquide middelen banksaldi en kas Overlopende activa nog te ontvangen / vooruitbetaald Passiva Vaste passiva Eigen vermogen reserves: algemeen, onderhoud en aankopen Voorzieningen door derden ingestelde bestemmingsfondsen Langlopende schulden ontvangen waarborgsommen Vlottende passiva Overlopende passiva vooruitontvangen subsidies

53

Centraal Museum

Jaarverslag 2011

Bijlagen