jaarverslag 2012 centraal museum

jaarverslag 2012

centraal museum

inhoudsopgave Van de directie

De afdelingen

Bijzondere tentoonstellingen

Blik op het Centraal Museum

Wat er nog meer gebeurde

Bijlagen

Voorwoord

ORGANOGRAM p9

interview edwin Jacobs

Publiek en Informatie

Margriet Wethouder en Pauline van Cultuur Frits LintmeijeRr Broekman

Uit de pers

p3

Dit is het Centraal Museum!

De overzichten, feiten en cijfers van 2012

p13

p8

p4

p11

interview Marco Grob

Collectiebeheer

Nieuw Utrecht Kamers

Grafisch ontwerpers Lesley Moore

p19

p12

p6

p15

God Save The Queen

Metaalrestaurator Esther Meijer

Commerciële Zaken p21

Facilitaire zaken

p23

Blue jeans p30

p17

Bruidspaar den Breeje

Bijzondere aanwinsten p16

Centraal Museum on tour p18

Hoogtepunten in cijfers p20

SOCIALE MEDIA

p25

p22

p24

Bedrijfsvoering

Adviseur Lucie Snoeker

Met dank aan de BankGiro Loterij

p26

p29

Ontwerpers Remy en Veenhuizen p28

2

p31

p14

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

p27

p32

Van de directie

Voor u ligt het laatste jaarverslag van de gemeentelijke dienst Centraal Museum. Want met bijna unanieme steun van de gemeenteraad van de gemeente Utrecht werd de verzelfstandiging van het museum in november 2012 een feit.

voorwoord

Het verzelfstandigingsproces voltrok zich voor de bezoeker vrijwel geheel onopgemerkt. Het museumbedrijf draaide gewoon door: vele bezoekers konden genieten van een dynamisch programma met tentoonstellingen als God Save The Queen, nijntje, het huis, de topstukkenopstelling Dit is het Centraal Museum! en Blue jeans. Ondertussen werd hard gewerkt aan het bouwen aan het ‘merk’ De Werkplaats, waarbij bezoekersparticipatie centraal staat. Ook werd volop geëxperimenteerd met opdrachtgeverschap. Hiermee richt het aankoopbeleid zich niet meer alleen op voltooide producten; ook opdrachten worden als middel voor collectievorming gezien. Het museum bespeelt hiermee een niche binnen de Collectie Nederland. 2012 is ook het jaar van de samenwerking. Het Centraal Museum timmert aan de weg om cultuur te koppelen aan commercie en de beleving van het museum te koppelen aan die van de stad. Met samenwerkingsverbanden met commerciële partijen, zoals Broekman/De Rode Winkel, of een bundeling van krachten in de directe omgeving, met de initiatiefgroep Zuidelijk Museumkwartier, wordt een nieuwe weg ingeslagen. Dit is slechts een tipje van de sluier, in dit jaarverslag leest u veel meer over wat er in 2012 in en om het Centraal Museum gebeurde. De directie dankt alle fondsen, sponsoren en een ieder die in 2012 een bijdrage heeft geleverd aan de ontplooiing van het Centraal Museum. Namens de medewerkers van het Centraal Museum, de directie Edwin Jacobs Marco Grob

3

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Van de directie Algemeen directeur Edwin Jacobs

De vormgeving van een museumbedrijf

Centraal Museum

organiseren.’ Alhoewel de samenwerking geen blauwdruk is voor de komende jaren, zou de directeur graag soortgelijke samenwerkingen aangaan. ‘Als we vaker iemand naar binnen kunnen halen en uit de bemiddeling tussen beide partijen iets moois ontstaat, dan zou ik het fantastisch vinden om zo door te blijven gaan.’

‘Met het Centraal Museum naar een bedrijf”, dat wilde directeur Edwin Jacobs bij de start van het jaar. Een ontwikkeling waarbij hij op afstand stond, maar die wel binnen zijn aanstelling viel. Sinds zijn aanstelling, nu vier jaar geleden, is de directeur gaan beseffen dat verzelfstandigen een goede optie zou zijn voor het museum. ‘Toen zakelijk directeur Marco Grob en ik aangesteld werden, had het museum net extra geld gekregen. Maar binnen twee maanden werd het geld alweer gekort. Daarbij kwam ook de kerntakendiscussie van gemeentes, waarbij het de vraag was of de museale dienst binnen de taken van de gemeente zou blijven vallen.’

Aanscherping van de identiteit De opening van de collectieopstelling Dit is het Centraal Museum! past bij het opnieuw uitvinden van het museum. ‘Het Centraal Museum kende tot mijn verbazing een heel diffuus beeld. Een tentoonstelling waarin we uitleggen wie we zijn aan de hand van de vijf collecties vond ik voor de hand liggend, maar tegelijkertijd blijkt het ook nooit gedaan te zijn’, legt Edwin Jacobs uit. Met Dit is het Centraal Museum! wordt de identiteit aangescherpt, waar ook de nieuwe huisstijl, die sinds medio oktober 2011 gebruikt wordt, een belangrijke stap in is geweest.

Zelf aan het stuur De afgelopen jaren vroeg hij zich steeds vaker af: wie zit er eigenlijk aan het stuur? Het deed Edwin Jacobs beseffen dat je beter zelf aan het stuur kunt zitten, dan dat een ander voor je stuurt. Met de verzelfstandiging en daaraan gekoppelde reorganisatie als vaststaand feit, ging hij nadenken over hoe het museumbedrijf vorm te geven. ‘Ik ben vorig jaar intuïtief in de sfeer gestapt van de connectie tussen commercie en cultuur. Aan het einde van 2012 besefte ik dat het intuïtief handelen veel had opgeleverd, maar dat het nu tijd is om een structuur aan te brengen in de werkwijze.’

‘Ik heb dit jaar gezien hoe commercie en cultuur als een soort communicerende vaten kunnen werken’

4

Met de verzelfstandiging van 2012 werd het Centraal Museum een stichting. Dit bracht inhoudelijke veranderingen met zich mee waaraan directeur Edwin Jacobs vorm heeft gegeven. Intuïtief maar vol vertrouwen ging hij naar een nieuwe werkwijze die een meerwaarde voor het publiek zal opleveren.

Concreet voorbeeld van een tentoonstelling met nieuwe werkwijze is Blue jeans, opgezet in samenwerking met de commerciële partner Broekman/De Rode Winkel. ‘Daarin hebben we geleerd en gezien hoe commercie en cultuur als een soort communicerende vaten kunnen werken. Ik heb dat als heel positief ervaren.’ De timing was goed, de omstandigheden perfect. ‘We zagen het 175-jarig jubileum van Broekman/De Rode Winkel in Utrecht gebeuren en Tom Broekman stond open voor een samenwerking. Dat gaf ons de mogelijkheid de tentoonstelling zo te

Jaarverslag 2012

Zichtbaar zijn Edwin Jacobs vindt zichzelf geen directief directeur, maar vooral iemand die ervoor zorgt dat iedereen zijn deskundigheid kan inzetten. Om die reden wil hij zichtbaar, aanspreekbaar en herkenbaar zijn. Naast de Sit-ins, die hij al vier jaar lang iedere laatste zondag van de maand begeleidt, is hij ook te zien op het filmpje aan het begin van Dit is het Centraal Museum!. ‘In het filmpje spreek ik de bezoeker toe, om hem het gevoel te geven: hier ben je en dit zijn onze gedachtes bij de tentoonstelling.’ Andersom ziet en hoort Edwin Jacobs ook graag het publiek. ‘De Sit-ins spreken een heel divers publiek aan. Soms zit de zaal vol met ouderen, soms is de gemiddelde leeftijd 25.’ De directeur is zich bewust van het publiek en daar is hij trots op. ‘Ik loop veel rond in het museum en probeer vaak te lunchen in het museumcafé. Dan zie en hoor ik de bezoekers, dat vind ik interessant.’ Bijzondere ontwikkelingen Het afgelopen jaar bracht enkele bijzondere ontwikkelingen met zich mee. Een daarvan was de tentoonstelling God Save The Queen. ‘Daarbij openbaarde zich iets heel interessants. Er kwamen veel mensen van mijn leeftijd op af. Ik ben nu 52 en de jaren tachtig was de tijd dat ik op

de kunstacademie zat. Ik kende dus alle kunst van die tijd. Maar tijdens de tentoonstelling liepen er ook veel mensen rond die alleen de kranten en het journaal kenden en die aan kraken deden. Zij waren de alternatieven en autonomen, maar wisten niets van kunst. Dus zij vergaapten zich langdurig en verbaasden zich. Tegelijkertijd liepen er jongeren rond die dachten dat de werken gisteren gemaakt waren. Dat vond ik echt een superontdekking.’ Een andere ontwikkeling volgde met Ontplofte blik, waarbij vijf kunstenaars uitgenodigd werden om met elkaar een tentoonstelling te maken en nieuw werk te realiseren dat de bezoeker liet zien wat de vrijheid van anders denken teweeg kan brengen. ‘Doelbewust hebben we daarbij geen ingewikkeld curatorenverhaal of tentoonstellingsconcept opgesteld. Wat ontstond was een manifestatie van de beeldtaal.’ Ondanks dat de tentoonstelling marketingtechnisch niet werkte, kijkt Edwin Jacobs er met een goed gevoel op terug. ‘De tentoonstelling werkte wel op een ander niveau. De afgelopen weken krijg ik alsmaar reacties van kunstenaars en tentoonstellingsmakers die naar Ontplofte blik verwijzen. Ze hebben zich erin verdiept en beseffen dat je deze vorm niet meer vaak ziet. Het resoneert, er ontstaat een nabeeld, dat vind ik bijzonder.’ Lessen Met deze ontwikkelingen in zijn hoofd heeft Jacobs een belangrijke les geleerd in 2012. ‘Enerzijds moet je ervoor zorgen dat je de kunst in verband kunt brengen met een breder cultuurverschijnsel, anderzijds moet je de stap durven nemen om iets te laten zien dat nog niet helemaal is uitgekristalliseerd.’ Hij geeft toe dat dat laatste risico’s met zich meebrengt en beseft dat je daar als bedrijf voorzichtig mee om moet gaan. ‘2012 heeft mij ook antwoorden gebracht op de vele vragen hierover. De ontwikkelingen hebben mij laten zien dat ik een middenstandpunt moet innemen. Niet alles moet dichtgetimmerd zijn en niet alles moet intuïtief zijn.’ Meerwaarde Ten slotte de vraag wat het publiek gaat merken van het nieuwe Centraal Museum. ‘Het museum zal nog breder, nog meer open en toegankelijker zijn dan het al was.

5

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Wat tentoonstellingen betreft voorspel ik een andere omloopsnelheid. Ik denk dat tentoonstellingen kleiner worden, korter staan, en de culturele context nog specifieker wordt. Ook zal de samenwerking met de musea in de stad worden uitgebreid.’ Dat het nieuwe museumbedrijf positief zal worden ervaren door de bezoeker, daar is Edwin Jacobs van overtuigd. ‘Uiteindelijk zullen de verzelfstandiging en daaruit voortkomende ontwikkelingen een meerwaarde opleveren voor zowel het museum als het publiek.’

Van de directie

Het was een spannend jaar voor Marco Grob. Een jaar waarin hard gewerkt is en waarin de veerkracht van de organisatie bewezen is. Met het stevige fundament dat gelegd is voor de toekomst, kan de zakelijk directeur niet anders dan tevreden terugkijken op 2012.

Zakelijk directeur Marco Grob

Fundament voor een nieuwe organisatie

‘Voor mij is 2012 de start van de nieuwe organisatie’, begint Marco Grob zijn terugblik. ‘Zowel in de vorm van het nieuwe organisatiemodel als in de vorm van de verzelfstandiging.’ Het doel van de vernieuwingen was duidelijk. ‘Een organisatie neerzetten die er klaar voor is om de komende jaren meer naar buiten te treden, zowel naar bezoekers als naar sponsoren.’ Om de vernieuwde organisatie financieel gezond te krijgen, begon het jaar met een reorganisatie. Minder leidinggevenden en kortere lijnen tussen afdelingen waren daarbij gewenst. Na het opzetten van het nieuwe organisatieplan in het eerste kwartaal, volgden plaatsingsgesprekken. ‘Dat was spannend, want niet voor iedere werknemer was plek in de nieuwe organisatie. Als gevolg daarvan is een aantal mensen bij de gemeente gebleven, met hen wordt in samenspraak ander werk gezocht.’ Het traject van verzelfstandiging Met de nieuwe organisatie kon het Centraal Museum het traject van verzelfstandiging in. Een bedrijfsplan werd opgesteld, waarmee Stichting Centraal Museum de komende jaren goed zou kunnen functioneren. Het museum losmaken van de gemeente had bijvoorbeeld grote gevolgen voor het vastgoed. ‘Met de verzelfstandiging zijn de gebouwen eigendom gebleven van de gemeente, wij huren de panden van ze. Er moest dus op papier een splitsing gemaakt worden waarin stond welke kosten voor de gemeente zijn en welke kosten voor ons als huurder. Daaruit is een veertigjarig onderhoudsplan naar voren gekomen.’ Uit het plan bleek dat de huisvesting meer geld zou gaan kosten voor het zelfstandige museum. ‘Het is gelukt om daarvoor extra geld van de gemeente te krijgen, waardoor we wat huisvesting betreft met een sluitende begroting kunnen gaan werken.’ Ook het beheer van de collectie was een belangrijk punt in de afspraken tussen museum en gemeente. ‘De hele collectie van het museum blijft eigendom van de gemeente en de stichting Centraal Museum zorgt ervoor.’ Naast het opstellen van contracten en overeenkomsten,

‘Er is veel deskundigheid en een groot verantwoordelijkheidsgevoel binnen de organisatie’

6

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

waren er ook veel praktische dingen die geregeld moesten worden. ‘De liquiditeit bijvoorbeeld, vroeger financierde de gemeente alles, nu moeten we zelf voldoende geld op de bank hebben staan.’ Sociaal plan De verzelfstandiging had ook gevolgen voor het personeel. ‘Vanaf 1 januari 2013 vallen de personeelsleden onder de cao Verzelfstandigde Rijksmusea. In overleg met de ondernemingsraad en de vakbonden hebben we daarom een sociaal plan opgesteld. Niet voor alle werknemers was dat plan even voordelig, dus dat was spannend. Sommige mensen hebben moeten slikken, maar uiteindelijk zijn we er in goed overleg toch uitgekomen. Dat bewijst de veerkracht binnen de organisatie. Er is veel deskundigheid en een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Daar ben ik heel tevreden over.’ Extra werk Het was heel veel in één jaar, geeft hij toe. Maar terugkijkend is de zakelijk directeur tevreden. ‘Los van het persoonlijke leed bij medewerkers, dat er zeker ook was, is het afgelopen jaar procesmatig ontzettend goed verlopen. Daarvoor verdient de organisatie echt een pluim.’ Hij heeft zowel de reorganisatie als de verzelfstandiging geleid, maar had het niet gekund zonder de medewerking van de hele organisatie. ‘Vooral de afdelingen Collectiebeheer, Personeelszaken, Bedrijfsvoering en Facilitaire Zaken waren nauw betrokken en hebben het goed opgepakt. Daarnaast hebben we samengewerkt met een adviseur op het gebied van verzelfstandiging, Lucie Snoeker, en waren er ook veel mensen van de gemeente betrokken.’ Marco Grob beseft dat er veel extra werk op de bordjes van medewerkers lag. ‘Voor iedereen liepen de gewone werkzaamheden ook door. Er zijn lange dagen gemaakt en ook de weekenden waren niet uitgesloten. Er is hard gewerkt dit jaar.’ Herinrichting museum Naast de werkzaamheden voor de reorganisatie en verzelfstandiging, gingen de voorbereidingen voor de voorgenomen herinrichting van het museum ook door. ‘Dit jaar hebben we een ontwerp gemaakt, voorbereidingen getroffen, vergunningen aangevraagd en financiële

consequenties doorgerekend.’ In het verlengde van de herinrichting, zette de zakelijk directeur zich in voor het initiatief Zuidelijk Museumkwartier. ‘Via dit gezamenlijke initiatief van ondernemers en culturele instellingen in de wijk, willen we de omgeving Twijnstraat, Centraal Museum, Nicolaïkerk en Tolsteegbrug verbeteren. Het heeft geleid tot een manifestatie over de Langzame Stad. Wij zouden graag ten opzichte van het drukke centrum het langzame deel van de stad willen zijn.’ Met de komst van station Vaartsche Rijn kan het Zuidelijk Museumkwartier een zuidelijke poort naar het centrum worden. Dan moet het gebied wel beter ontsloten worden. ‘Het zou bijvoorbeeld mooi zijn om een deel van de parkeergelegenheid tussen het museum en de kerk te verplaatsen. Dan ontstaat er een plein waar we activiteiten kunnen organiseren en wat een prettige verblijfplek kan zijn.’ Samenwerking Het initiatief verbetert niet alleen de omgeving, maar versterkt ook de band met de buren. ‘We hebben een structurele samenwerking met de Nicolaïkerk opgezet, zodat we bij grote evenementen kunnen uitwijken naar de kerk. Ook kunnen wij faciliteren bij hun activiteiten.’ Zo hebben alle ontwikkelingen van 2012 niet alleen geresulteerd in een gezonde organisatie, die als zelfstandige stichting verder gaat, maar ook in een stabiele organisatie, die stevig geworteld is. ‘Door de hele omgeving bij het museum te betrekken, staan we sterker in Utrecht.’ Startschot Na het harde werken van 2012 is het startschot voor de zelfstandige Stichting Centraal Museum op 1 januari 2013 gegeven. Het brengt verandering met zich mee in het dagelijks werk, waar Marco Grob naar uitkijkt. ‘Er is nu een Raad van Toezicht, aan wie we verantwoording moeten afleggen. Bij de gemeente moest dat ook, maar die stond meer op afstand. Een Raad van Toezicht is betrokken, ze willen alles van je weten, hebben expertise en zijn er voor het museum. Dat betekent ook dat je extra scherp blijft, doordat je ze uitleg moet geven. Dat geeft mij een extra prikkel om ons als museum te bewijzen.’

7

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Blik op het Centraal Museum

‘Cultureel ondernemen gaat beter op eigen benen’ Om kansen voor cultureel ondernemerschap te vergroten, besloot de gemeente Utrecht de mogelijkheden van verzelfstandiging van het Centraal Museum te bekijken. In 2012 werd deze gerealiseerd. Wethouder van Cultuur Frits Lintmeijer was vanuit de gemeente betrokken bij de verzelfstandiging. Hij vertelt over het proces, de belangrijke momenten en het eindresultaat. ‘Een aantal jaar geleden zijn we bij de gemeente gaan nadenken over de vier grote culturele instellingen: de Stadsschouwburg, het Centraal Museum, Muziekcentrum Vredenburg en de Bibliotheek. Zou het niet beter zijn om die op eigen benen te laten staan? Voor die overweging was een aantal redenen, waaronder meer kansen voor het cultureel ondernemerschap. Zonder vast te zitten aan de gemeente, kunnen culturele instellingen veel beter ‘marketen’ en sponsors zoeken.

8

Centraal Museum

Dat de verzelfstandiging van het Centraal Museum binnen een jaar is gelukt, vind ik bijzonder knap. Belangrijke momenten in het verzelfstandigingsproces waren onder andere de beheersovereenkomst over de collectie, het regelen van de financiën en het sociaal plan. Vanuit de gemeente was het voorstel van verzelfstandiging aan de raad een bijzonder moment, daarbij werd de verzelfstandiging echt een feit. ‘Als ik nu naar het Centraal Museum kijk, zie ik een enthousiast museumteam staan dat zin heeft om zelfstandig verder te gaan’

Bij een verzelfstandiging is zorgvuldigheid nodig. In dit geval vooral bij het opstellen van het sociaal plan, daar hebben we lang over gesproken. Terugkijkend ben ik erg trots op de samenwerking tussen de gemeente en het museum. Als ik nu naar het Centraal Museum kijk, zie ik een enthousiast museumteam staan dat zin heeft om zelfstandig verder te gaan. Ook staat er een stevige Raad van Toezicht klaar om het museum bij te staan. Ik hoop dat het museum nu snel volgende stappen kan gaan zetten, met als belangrijkste doel dat het in de toekomst nog meer mooie tentoonstellingen kan gaan maken.’

Jaarverslag 2012

organogram

Directie

Organisatiestructuur per 1 oktober 2012

Conservatoren Publiek & Informatie Collectiebeheer

Directieondersteuning & Receptie Projectbureau Commerciële Zaken Facilitaire Zaken Bedrijfsvoering

9

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

organogram

Directie

Organisatiestructuur tot oktober 2012

Directieonder­steuning

Collectie en Onderzoek

Bijzondere Projecten

Technische Dienst Facilitaire Zaken Publiek en Presentatie

Collectie­ beheer

Conservatoren

Kennis en Informatie

Educatie en Interpretatie Marketing en Communicatie

Financiën en Control Personeels­ zaken Evenementen en Horeca Entree, Rietveld Schröderhuis, Winkels dick bruna huis Winkel

10

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Afdeling

Samen sterker In het Meerjarenbeleidsplan staat dat het publiek een nog centralere rol moet gaan spelen. Een logisch gevolg daarvan is om alle publiekszaken een afdeling te laten vormen. ‘Daardoor staan we nu samen sterker’, vertelt afdelingshoofd Marije Douma. En dat is nodig, want de bijbehorende nieuwe werkwijze vergt aanpassing van de organisatie. ‘Onze rol is opgeschoven van ondersteunend naar meedenkend en meebepalend, maar dat verandert niet van de ene op de andere dag.’ Een onderdeel van de nieuwe werkwijze is keuzes uitleggen. ‘Zo kunnen we als afdeling beter een brug slaan tussen de kennis van de conservatoren en de behoeftes van bezoekers.’

Publiek en Informatie Vanaf het eerste begin betrokken zijn bij een tentoonstelling, om zoveel mogelijk bezoekers te trekken en hen zo goed mogelijk te informeren, dat is de nieuwe werkwijze en het streven van Publiek en Informatie, waarin Marketing & Communicatie, Educatie & Interpretatie, het informatiecentrum en Online & Digitale Media hun krachten bundelen.

11

Centraal Museum

Successen ‘De nieuwe vorm werkt’, merkt Marije Douma. Wat daarbij helpt, is de tentoonstelling Dit is het Centraal Museum!. ‘We kunnen nu in een keer laten zien wat het Centraal Museum is, naar publiek, maar ook naar adverteerders.’ Dat was nodig, want uit de publieksonderzoeken kwam naar voren dat de generieke naam lastig blijft. Ook blijkt dat bezoekers soms context missen maar de diversiteit van het museum erg waarderen. Uitkomsten waar de afdeling in 2013 mee verder kan. ‘Bezoekers worden ontzettend blij van de werkplaatsen’, zegt het afdelingshoofd naar aanleiding van het jaarlijkse onderzoek hiernaar. ‘Ze worden verrast door hun eigen kunnen, vinden het inspirerend om andere bezoekers bezig te zien.’ Een ander succes was de mediawaarde van God Save The Queen, die met meer dan een miljoen ver boven het gemiddelde van drie ton lag.

Jaarverslag 2012

Meedenken vanaf het begin De nieuwe werkwijze is ook voor Eveline Reeskamp, senior medewerker Educatie & interpretatie, een positieve ontwikkeling. ‘Een goed educatief programma bieden aan de doelgroepen kan alleen als je vanaf het begin van een tentoonstellingsproces meedenkt.’ Naast de educatieprojecten bij tentoonstellingen, heeft de afdeling ook de samenwerkingsprojecten met scholen uitgebreid. De bestaande samenwerkingen met HKU, ROC ASA en X11 zijn voortgezet en er is een samenwerkingsplan opgesteld met de Agatha Snellen school voor primair onderwijs. Daarnaast was er een nevenprogramma met activiteiten tijdens bijvoorbeeld Culturele Zondagen en de Museumnacht. Ook is dit jaar veel tijd besteed aan het opstellen van een teksthandleiding met als doel een eenduidige lijn in de publieksteksten in het museum. Online groei Het eerste volledige jaar waarin de nieuwe website draaide, is bijzonder goed verlopen. ‘De groei was ingezet op 10%, maar is uitgekomen op 43%’, vertelt Bonny van Sighem, als senior medewerker Online en Digitale Media verantwoordelijk voor het onderhoud van de website. Streven is om online middelen mee te laten spelen in de beleving van de tentoonstelling. ‘Zo kom je er op de website achter dat de tekeningen gemaakt voor Dit is het Centraal Museum! interactieve afbeeldingen zijn waaraan de online collectie is gekoppeld.’

Collectie internationaal toegankelijk met Google Art Project Opgenomen worden tussen de musea van Google Art stond al een tijdje op de wensenlijst. Nu dat een feit is, heeft het museum er een enorm extra ontsluitingsgebied bij. Sinds het Art project in 2011 startte, zijn ruim 32.000 kunstwerken uit 156 collecties toegevoegd, onder andere van Tate Gallery, Londen en Metropolitan Museum of Art, New York. Google Art levert maandelijks honderden extra bezoekers op, die gemiddeld lang blijven. ‘Een toegevoegde waarde is dat de website Engelstalig is, dus de 101 topstukken zijn nu ook in het Engels online te vinden’, zegt Bonny van Sighem enthousiast. Social media als promotie In 2012 is experimenteel begonnen met het gebruik van video als interpretatiemiddel en promotiemiddel. Het eerste promotiefilmpje voor Blue jeans was een succes. ‘Vanuit YouTube plaatsen we het filmpje op Facebook en de website. Zo is het filmpje ook te delen, wat veel gebeurd is.’ Op Facebook en Twitter groeide het Centraal Museum ook. ‘De Facebookpagina kreeg 4.000 extra fans, waarvan 3.000 dankzij het inzetten van FacebookAds, waarmee we goed kunnen targetten terwijl kosten relatief beperkt zijn. Op Twitter staan we op twaalf in de lijst van Nederlandse musea, dat is hoog, want dat staan we niet qua bezoekersaantallen.’ Informatiecentrum 2012 stond voor het Informatiecentrum in het teken van uitbreiding van de werkzaamheden en het vrijwilligersteam en een verdere verzelfstandiging van de informatievoorzieningen. Het Informatiecentrum handelt onder andere de reserveringen van het Rietveld Schröderhuis af en coördineert de vragen, die per e-mail en telefoon binnenkomen. In vergelijking met 2011 is het aantal handelingen met 23% gestegen, het totaal was vorig jaar 5.564.

Blik op het Centraal Museum

‘De huisstijl begon met een stip’ De huisstijl van het Centraal Museum, ontworpen door Lesley Moore, won in 2012 de Dutch Design Award in de categorie Communicatie voor Beste Grafisch Ontwerp. Alex Clay van ontwerpbureau Lesley Moore legt uit hoe de huisstijl is ontstaan. ‘Het ontwikkelen van de huisstijl begon met de pitch die het Centraal Museum had uitgeschreven. Ons idee is ontstaan vanuit de sterke naam van het museum. De visuele vertaling van het woord ‘centraal’ is een stip, die hebben we op de kaart van Nederland gezet. Toen bleek het museum zich zowel in de stad als in Nederland in het midden te bevinden. Toeval, maar het versterkte het concept wel.

een actieve rol speelt, zonder overheersend te zijn. Daar gaat tijd in zitten, dus het was fijn dat we alle tijd en ruimte hebben gekregen om het concept te ontwikkelen. Het resulteerde in de huisstijl zoals hij nu is: een stip waaruit lijnen vertrekken die eindigen bij informatie. ‘Natuurlijk zijn we trots op de Dutch Design Award, maar het belangrijkste gevoel over de huisstijl is dat het Centraal Museum erachter staat’

We waren ons ervan bewust dat deze huisstijl bijzonder was, omdat het geen logo bevat in de klassieke zin van het woord. Maar een Dutch Design Award hadden we nooit verwacht. Natuurlijk zijn we trots op de prijs, maar het belangrijkste gevoel over de huisstijl is dat het Centraal Museum erachter staat. Zij moeten de huisstijl tenslotte uitdragen en dat is essentieel voor een succesvol ontwerp.’

Het traject van een goede huisstijl is heel complex. Het komt terug in alles wat het museum uitzendt, het moet consequent zijn, praktisch in gebruik en de uitstraling professioneler maken. Bovendien kun je een stip niet claimen, zoals bij een logo wel kan. We wilden iets maken dat

12

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijzondere tentoonstelling

Dit is het Centraal Museum! Een duidelijke signatuur neerzetten, met dat doel werd de tentoonstelling Dit is het Centraal Museum! opgezet. Projectleider en conservator oude kunst Liesbeth M. Helmus over het maken van een tentoonstelling met topstukken uit vijf collecties die één verhaal vertellen. ‘De discussie over wat het Centraal Museum nu precies is, wordt al langer gevoerd. De naam zegt niets over de inhoud en bovendien zijn er vijf collecties die ook in periode enorm uiteenlopen. Vandaar een tentoonstelling waarin de signatuur van het museum duidelijk naar voren komt. ‘Na veel discussie zijn we tot 25 topstukken gekomen. Rondom deze selectie is de tentoonstelling opgebouwd’

Deze tentoonstelling begon met overleg tussen de directeur, de vijf conservatoren en de afdeling Publiek en Informatie. Daar is discussie gevoerd over wat de

13

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

topstukken van het Centraal Museum zijn. Dat is lastig, want wat voor een conservator een topstuk is, is dat misschien niet voor het grote publiek. Na veel discussie zijn we tot 25 topstukken gekomen, vijf uit elke collectie. Daarbij zijn we werken gaan zoeken om het verhaal uit te breiden en te ondersteunen. Om bezoekers actief te betrekken en hen op toegankelijke wijze uitleg te geven, hebben we ervoor gekozen om, naast teksten en bijschriften, illustraties op de grond af te beelden die te maken hebben met een topstuk in die zaal. De gemene deler van de tekeningen is dat ze gaan over Utrecht, het Centraal Museum, de invloed naar buiten en naar binnen. De tekeningen zijn een soort raadsels, die je online kunt terugvinden in de topstukkentour. Er zijn al veel positieve reacties gekomen op zowel de tekeningen als de opstelling. De topstukken zorgen voor herkenning, de andere werken zorgen voor context. Ik hoop dat iedereen die de tentoonstelling bezoekt na afloop weet: dus dit is het Centraal Museum.’

Wat er nog meer gebeurde

Uit de pers

Over Dit is het Centraal Museum!:

‘Het Centraal Museum toont: ‘Dit is Utrecht.’ Utrecht Dichtbij, 10 oktober 2012

Over God Save The Queen:

‘Binnenkort breng ik een bezoek aan het Centraal Museum in Utrecht. Daar is de tentoonstelling God Save The Queen aan de gang. Sex Pistols gaan ook weer toeren, maar die sla ik eventjes over.’ Column Hugo Borst, AD Algemeen Dagblad, 8 maart 2012

Over nijntje, het huis:

’Altijd al willen weten hoe nijntje woont? In het dick bruna huis in Utrecht kun je bij nijntje langskomen. De ontwerpers Tejo Remy en René Veenhuizen hebben voor nijntje een nieuw huis ingericht met een keuken, een slaapkamer, een voorleeshoek en een tuin.’ NRC Handelsblad, 23 februari 2012

14

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Over Blue jeans:

‘Blue jeans is een interessante tentoonstelling over iets waarmee iedereen wel een band heeft. Over de achtergrond en historie van jeans kom je in Utrecht veel te weten.’ Georgette Koning, Parool, 27 november 2012

Over Ontplofte blik:

‘Ruimtelijkheid, abstractie en structuur. Dat zijn de kernwoorden van Ontplofte blik.’ Museumtijdschrift, 31 oktober 2012

Afdeling

Collectie blijft van de gemeente Hoewel de Stichting Centraal Museum vanaf 2013 de collectie beheert, blijft deze na de verzelfstandiging eigendom van de gemeente. ‘De collectie is namelijk historisch gezien van de stad, het zou raar zijn om die in eigendom aan een stichting te geven’, aldus Marije Verduijn, afdelingshoofd Collectiebeheer. ‘We hebben besloten dat schenkingen, nieuwe aanwinsten en bruiklenen ook bij die collectie horen, en niet van de Stichting Centraal Museum worden. Zo zal het altijd één collectie blijven.’

Collectiebeheer Collectiebeheer is de afdeling van de lange adem en de lopende zaken. Tachtig procent van de tijd zit in structurele werkzaamheden: collectieregistratie, depotbeheer, het draaiende houden van de bibliotheek, beelddocumentatie, bruiklenen verzorgen en restauraties begeleiden. Daarnaast stond dit jaar in het teken van de nulmeting en het opsporen van langdurige bruikleengevers.

Nulmeting De overdracht van beheer is een moment om de conditie van de collectie te bepalen met een ‘nulmeting’. ‘Door middel van een steekproef heeft een extern bureau bekeken of alles terug te vinden is op basis van het systeem in de computer, of er in de kasten ligt wat we denken dat er ligt, maar ook wat de conditie van de werken is’, legt Marije Verduijn uit. Uit de nulmeting kwam een achterstand van rond de twee miljoen euro. ‘Het klinkt veel erger dan het is. Er is de laatste twintig jaar weinig geld geweest voor restauraties, zo stapelden kosten zich op. Toch is het goed dat nu in kaart is gebracht wat de aandachtspunten zijn, daar kunnen we mee vooruit.’ Langdurige bruikleengevers opsporen Er zijn de afgelopen 175 jaar heel wat stukken verzameld. Een deel daarvan is langdurige bruiklenen, soms al decennia in het museum. In de contracten daarover stond de gemeente vermeld als bruikleennemer en beheerder van de collectie. Met de verzelfstandiging moesten de contracten vernieuwd, een mooi moment om bruiklenen goed te bekijken en eventueel terug te geven. ‘Het is heel arbeidsintensief om bruikleengevers op te sporen. Soms leven ze niet meer en zoeken we hun erven. Maar wat doe je als er nog drie nichtjes zijn die het niet met elkaar eens zijn? Dat is een enorme klus.’

15

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Collectieplan Het depot is vol, een extra reden om kritisch naar aanwinsten te kijken. ‘We verwerven een werk alleen als het binnen de collectie past en als het echt opgesteld gaat worden. Ook de omvang van het werk is belangrijk’, legt Natalie Dubois, senior medewerker Collectiebeheer uit. ‘Daarnaast wordt er kritisch naar de bestaande collectie gekeken. In 2012 zijn we gestart met onderzoek naar toegepaste kunst, moderne vormgeving en werken uit de twintigste en eenentwintigste eeuw: het project Collect & Connect.’ Dit project, dat mede mogelijk gemaakt werd door een bijdrage van de Provincie Utrecht, in het kader van de regeling ‘De Utrechtse Schatkamer’ en een bijdrage van het Fentener van Vlissingen Fonds, zal na afronding in 2013 duidelijkheid geven over welke stukken wel en welke niet in de collectie passen. Fotografie Alle objecten die in het depot onderzocht worden met Collect & Connect, zijn direct gefotografeerd, wat de online collectie veel aantrekkelijker maakt. Ook is er in 2012 begonnen met het digitaliseren van de Dick Bruna-collectie. Beschrijvingen waren al op orde, het ontbrak nog aan goed fotomateriaal. De helft van de 7.000 objecten is inmiddels gedigitaliseerd, in 2013 volgt de tweede helft. Bruiklenen, aanwinsten en restauraties De bruiklenen aan collegainstellingen die er uitspringen zijn de Rietveldstukken die naar het Vitra Design Museum in Weil am Rhein zijn gegaan en de middeleeuwse beelden voor Museum Catharijneconvent. Langdurige bruiklenen zijn 38 stukken aan Paushuize en 140 stukken aan het stadhuis van Utrecht. Aanwinsten waren er vooral veel bij mode en toegepaste kunst, een bijzondere restauratie was die van een loden beeld van Leo Vroegindeweij.

Opdrachtgeverschap Aankopen worden meer en meer gedaan naar aanleiding van een tentoonstelling, waarbij opdrachtgeverschap centraal staat. Dat is nieuw voor de afdeling, want behalve over kunstwerken gaat het ook om concepten en installaties. ‘Conceptuele kunst kun je bijvoorbeeld alleen op papier kopen. Maar wie mag het vervolgens maken? Alleen de kunstenaar zelf, of ook iemand anders? En kun je zo’n stuk in bruikleen geven?’ legt Natalie Dubois uit. Deze ontwikkeling vraagt om een nieuwe werkwijze, waarvoor dit jaar goede stappen gemaakt zijn. Onderzoeksvragen Tussen de bedrijven door begeleidt de afdeling ook vragen van onderzoekers. Naar aanleiding daarvan bleek het museum te beschikken over “een Rembrandt onder de tapijten”. De wisselwerking tussen onderzoekers en het museum levert zo veel op. Natalie Dubois: ‘Wij maken de tijd om het tapijt uit het depot te halen, de onderzoeker levert als tegenprestatie de juiste gegevens. Nu we weten dat het een kwalitatief hoogwaardige tapijt is, hebben we het laten fotograferen. Het staat nu online, dus kan iedere wetenschapper ermee verder.’

1 Aluminium stoel uit ca. 1950-1960 van Gerrit Th. Rietveld.

Wat er nog meer gebeurde

Bijzondere aanwinsten

Edwin Jacobs: ‘Dit prachtige publieksstuk, aangekocht dankzij de bijdrage van de BankGiro Loterij, past goed binnen een van de belangrijkste internationale collecties van het museum, de collectie meubels en studies van Gerrit Rietveld.

In 2012 verrijkte het Centraal Museum zijn collecties met 162 nieuwe objecten. Enkele bijzondere aanwinsten uitgelicht:

2 Installatie Top down, Bottom up van Driessens & Verstappen.

Edwin Jacobs: ‘Op het uitermate conceptuele werk van Driessens & Verstappen ben ik heel trots, omdat je daarin de stap ziet naar een nieuwe vorm van omgaan met hedendaagse kunst, waarin tijdelijkheid het sleutelwoord is.

3

3 De installatie van het modeontwerpersduo Klavers van Engelen uit 2009 (schenking).

2 4

Edwin Jacobs: ‘Niels Klavers en Liesbeth van Engelen zijn blijvend actuele ontwerpers, het zit als vanzelf diep in hun beeldende ontwerpen. Nu is de trend in mode en design om op basis van kunstwerken eigentijdse varianten te bedenken. Zij waren jaren terug een van de eersten. Spannend!’ 4 Tegeltableau van de Keuringsdienst van Waren Utrecht uit circa 1925 en livreien en een koetsiersuniform van het personeel van de baron van Boetzelaer.

Edwin Jacobs: ‘Het Centraal Museum is een museum van de stad en de collectie stadsgeschiedenis laat de geschiedenis van de stad vanuit diverse oogpunten zien. Deze stukken zijn daar een goed voorbeeld van.’ 5 Interieur Prooff Stand (20032012), Studio Makkink & Bey. Mogelijk gemaakt door steun van de Vereniging Rembrandt, het Mondriaan Fonds, het VSBfonds en een schenking.

1

5

16

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Edwin Jacobs: ‘Eén van de topaankopen van het jaar is Prooff Stand. Het interieur verbeeldt de combinatie van wonen, werken en recreëren in de toekomst. Dit is sociaal geëngageerde vormgeving die iets zegt over een school anders inrichten of de betekenis van een kantoor. Dat vind ik heel bijzonder.’

Blik op het Centraal Museum

‘Deze restauratie heeft een verloren beeld teruggebracht’ Toen in 2011 bleek dat een loden beeld van Leo Vroegindeweij was ingezakt, riep het Centraal Museum de expertise in van de kunstenaar en metaalrestaurator Esther Meijer. Met een projectgroep werkten ze anderhalf jaar aan de restauratie, met een vernieuwd beeld als resultaat. ‘Een loden beeld dat op zichzelf staat, kan makkelijk vervormen onder invloed van zijn eigen gewicht. Dat gebeurde ook met dit beeld, omdat er te weinig steunpunten in zaten. Met een projectgroep hebben we discussies gevoerd over wat de verandering van een restauratie teweegbrengt. De projectgroep bestond onder andere uit restauratoren moderne kunst en medewerkers van musea met andere werken van Leo Vroegindeweij in hun collectie, dat gebeurt niet bij de restauratie van elk kunstwerk.

17

Centraal Museum

De kunstenaar is begonnen met het terugbuigen van het lood aan de hand van oude foto’s. Het bijzondere was dat het materiaal een geheugen bleek te hebben: de goede kant op buigen was makkelijk, de verkeerde kant op gaf veel weerstand. De doelstelling van de restauratie was dat het beeld drie maanden stabiel zou moeten kunnen zijn. Dat bleek na het terugbuigen niet zo te zijn, dus hebben we er na goed overleg voor gekozen een plooi maken in het kunstwerk waardoor een extra steunpunt ontstond. ‘Het was een bijzondere ontdekking dat het materiaal een geheugen bleek te hebben’

Toen het beeld stabiel bleek, konden we verder met de ondersteuning voor in het depot. Die moest precies passend zijn, anders zou het lood alsnog vervormen. Daarvoor hebben we een 3D-scanner gebruikt, een vernieuwende methode waarmee we niet alleen heel nauwkeurige mallen konden printen, maar wat ons ook een document opleverde met de precieze afmetingen. Die techniek en het feit dat we een beeld dat eigenlijk verloren was weer hebben teruggebracht, maakt deze restauratie voor mij bijzonder.’

Jaarverslag 2012

1 Gerrit Rietveld. Die Revolution des Raums Van 17 mei tot en met 16 september waren er 123 stukken uit de Rietveld-collectie te zien in het Vitra Design Museum in Weil am Rhein, Duitsland. Het waren de stukken die in 2010 en 2011 in het Centraal Museum stonden in de tentoonstelling Rietvelds Universum, waarin te zien was dat de Utrechtse architect en ontwerper Gerrit Th. Rietveld (1880-1964) meer heeft ontworpen dan de beroemde rood-blauwe stoel en het Rietveld Schröderhuis.

Wat er nog meer gebeurde

Centraal Museum on tour

Der Bloemaert-Effekt!

Farbe im Goldenen Zeitalter 24. Februar bis 28. Mai 2012

In 2012 gaf het Centraal Museum 372 stukken in bruikleen aan 21 musea over de hele wereld. Er waren twee grote tentoonstellingen in Duitsland: een Rietveldtentoonstelling in het Vitra Design Museum in Weil am Rhein en een gedeelte van de Bloemaerttentoonstelling ging naar het Staatliches Museum Schwerin. De andere stukken verbleven tijdelijk in musea van België tot Canada.

www.museum-schwerin.de

designhaus berlin

Jacob Matham nach Abraham Bloemaert, Die Anbetung der Könige, 1624, Detail, Leinwand, 168,8 x 193,7 cm; Centraal Museum, Utrecht

3

Die Ausstellung steht unter der Schirmherrschaft Seiner Exzellenz des Botschafters des Königreichs der Niederlande, Herrn Marnix Krop.

2

Gerrit Rietveld Die Revolution des Raums 17. 05. – 16. 09. 2012

4

2 Der Bloemaert-Effekt! Farbe im Goldenen Zeitalter De tentoonstelling Het Bloemaerteffect, die vanaf eind 2011 te zien was in het Centraal Museum, ging op reis naar het Staatliches Museum Schwerin in Schwerin, Duitsland. Daar waren van 24 februari tot 28 mei twintig stukken van de Nederlandse schilder Abraham Bloemaert (1566-1651) te zien, van grote altaarstukken tot kleine mythologische werken. 3 Hasselt, Modemuseum Hasselt Superbodies, 3e Triënnale voor beeldende kunst, Mode & Design 04-02 t/m 27-05-2012 4 stukken 4 Tübingen, Kunsthalle Tübingen Fotorealismus. 50 Jahre hyperrealistische Kunst 06-12-2012 t/m 10-03-2013 2 stukken 5 Rome, Villa Medici Genius Loci. Balthus - Bustamante - Saenredam 04-02 t/m 06-05-2012 1 stuk

Vitra Design Museum

Charles-Eames-Straße 1 D-79576 Weil am Rhein www.design-museum.de

1

5

18

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijzondere tentoonstelling

Nieuw Utrecht Kamers Twee projectruimtes op de eerste verdieping van het museum zijn sinds oktober 2012 bestemd voor tentoonstellingen van Utrechtse kunstenaars, vormgevers en ontwerpers. Algemeen directeur Edwin Jacobs legt het idee achter de Nieuw Utrecht Kamers uit. ‘Het idee van de Nieuw Utrecht Kamers is om makers uit de stad een eigen plekje te geven. Het is een programma waarin we de laatste ontwikkelingen op het gebied van mode, vormgeving en beeldende kunst uit de stad voor het voetlicht brengen. Natuurlijk kunnen we niet voor alle Utrechtse kunstenaars een podium zijn, ook omdat sommige werken simpelweg niet in de twee kamers passen, maar we merken dat het gewaardeerd wordt dat we ons als museum openstellen voor wat er gebeurt in de stad.

In de ene kamer kon de bezoeker denkbeeldig in bed liggen en in de andere in een schommelstoel zitten. Via geluid en een interventie met wind kwamen droombeelden tot leven. Op momenten dat Ienke Kastelein aanwezig was in de Nieuw Utrecht Kamers, ging ze met het publiek in gesprek over dromen. Dat werkte fantastisch. ‘We willen makers uit de stad een eigen plekje geven’

De collectie hedendaagse kunst van dit museum heeft haar kern in een aantal uitgangspunten die je terugziet in bijvoorbeeld het werk van Rietveld. Hij dacht op de tekentafel en in abstractie na over toepassing, functie en gebruik. Tegelijkertijd dacht hij na over utopie, dus ook over droombeelden, net als Ienke Kastelein. Die elementen zie je terugkomen in de hedendaagse kunstenaars die wij zoeken voor de Nieuw Utrecht Kamers.’

De kunstenaars die we vragen zijn vrij om de twee ruimtes in te vullen. De eerste kunstenaar die de kamers gevuld heeft, was conceptkunstenaar Ienke Kastelein. Zij had haar herinnering aan een uitzicht en aan zee verbeeld.

19

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Wat er nog meer gebeurde

Hoogtepunten in cijfers

50.368 objecten

7,2 miljoen De mediawaarde van de nationaal geschreven pers was 7,2 miljoen. Dit is nog exclusief aandacht voor het museum op radio, tv en in de internationale pers.

Het Centraal Museum heeft 50.368 objecten en archiefstukken in zijn collectie, waarvan er in 2012 372 in bruikleen zijn gegeven aan buitenlandse musea. 148 objecten zijn dit jaar gerestaureerd.

189 evenementen Tijdens de 189 evenementen waarop 9.034 deelnemers werden ontvangen, werden 6.192 glazen prosecco, 11.826 glazen wijn en 3.991 lunches genuttigd.

16.000 kopjes koffie en THEE Het restaurant had 35.000 bezoekers die gemiddeld € 2,60 uitgaven. Er werden ruim 16.000 kopjes koffie en thee geschonken en 1.500 kinderen aten een nijntje-broodje.

5.675 deelnemers In 2012 waren er 267 geboekte rondleidingen, met 3.959 deelnemers. Ook waren er 254 geboekte groepen (met en zonder rondleiding) met in totaal 5.675 deelnemers.

20

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

318.162 unieke online bezoekers De nieuwe website trok 318.162 unieke bezoekers die 447.537 bezoeken brachten, een stijging van 43% ten opzichte van 2011.

Afdeling

Cultureel ondernemerschap De verzelfstandiging betekent niet dat het Centraal Museum commerciëler moet worden, wel dat er meer publiek binnengehaald zal worden. ‘Daarom moeten we ons sterk maken voor cultureel ondernemerschap’, zegt zakelijk directeur Marco Grob. ‘We moeten uitvinden wat we daaronder verstaan en in hoeverre de organisatie voldoende is ingericht om cultureel te ondernemen.’ Het publiek verlangt meer dan een tentoonstelling van een museum, dus moet de hele dienstverlening, zoals winkels en horeca, goed aangesloten zijn.

Commerciële Zaken Publiek verlangt meer van een museum dan alleen een tentoonstelling. Een goede aansluiting van Horeca en Evenementen en de winkels is daarom erg belangrijk. Met cultureel ondernemerschap, het behalen van de Green Key, de mogelijkheid om te trouwen in de kapel en een aangepast assortiment in de winkels werkt de afdeling Commerciële Zaken hard aan die aansluiting.

Green Key Horeca en Evenementen heeft de professionalisering doorgezet. Veel aandacht is uitgegaan naar het behalen van de Green Key, dat in oktober gerealiseerd is. Daarmee is het Centraal Museum het eerste kunstmuseum in Nederland met deze kwalificatie. Concreet betekent het dat er zoveel mogelijk zaken in het museum duurzaam zijn, van de wijn en broodjes tot de verlichting. Trouwen in het museum Vanaf 2012 is het mogelijk om te trouwen in de kapel van het Centraal Museum, waar dit jaar twaalf bruidsparen gebruik van hebben gemaakt. Deze bijzondere evenementen vragen om de nodige aanpassingen. ‘Trouwen is heel anders dan zakelijke bijeenkomsten, het vergt veel meer details’, legt John Veenstra, coördinator Horeca en Evenementen uit. De bruiloften lopen goed, in een jaar met minder commerciële evenementen, is een deel van het verlies gecompenseerd door de bruiloften.

21

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Zichtbaarheid Dit jaar is ingezet op zichtbaarheid, niet alleen als museum maar ook als evenementenlocatie. Door de crisis is het beter onderhandelen, waardoor er zonder extra financiële middelen toch meer zichtbaarheid is. Ook is het Centraal Museum actief op locatiewebsites. ‘Naast een eigen pagina op locaties.nl hebben we er ook voor gekozen om twee maanden per jaar op de homepage te adverteren. Op die website staan we op de vijfde plek van populaire locaties in Utrecht.’ Professionaliseren ‘Ons uitgangspunt is dat als mensen hier weggaan, denken: “Wow, dat is goed geregeld!”. Dat doen we onder andere door onderscheidend te zijn in de catering’, zegt John Veenstra. Dit jaar is ook ingezet op het professionaliseren van het team. Met een vaste eventmanager, restaurantmanager en een medewerker voor acquisitie en het begeleiden van bruiloften, krijgen klanten sneller reactie. De samenwerking met de Nicolaïkerk, waarvoor dit jaar een businessplan geschreven werd, is een belangrijke stap voor de toekomst. ‘Wij doen acquisitie voor hen en wanneer het Centraal Museum verbouwd wordt, kunnen wij evenementen organiseren in de kerk’, legt John Veenstra uit. Kleine investeringen, grote besparing Horeca en Evenementen heeft minder omzet gedraaid dan het voorgaande jaar, maar er is wel binnen de begroting gewerkt. Het behalen van de Green Key vroeg vooral investering in kennis en personeel en verder kleine investeringen voor het vervangen van lampen en het zuiniger afstellen van wc’s. ‘Maar dat kost bijna niks, terwijl de besparing heel groot is. Zo levert het certificaat ons dus direct geld op. Bovendien stelt de overheid het verplicht om evenementen duurzaam te organiseren. Aangezien dat bij ons kan, blijven klanten komen.’

Focussen op producten De verzelfstandiging betekent ook voor de winkels scherper naar de cijfers kijken. ‘We kopen zuiniger in, kijken beter naar welke producten goed lopen. Dat is een goede ontwikkeling, want we hadden soms grote voorraden waar we mee bleven zitten, wat ruimte en geld kostte’, vertelt Elke Tangerman, assistent-coördinator winkels. 2012 was geen slecht jaar voor de winkels, maar als bezoekcijfers dalen, zijn er minder klanten. ‘Je ziet dat mensen minder besteden per transactie, dus moeten we focussen op producten tussen de tien en twintig euro’, zegt Ien van Munster, coördinator winkels. Ook is het aanbod in de museumwinkel uitgebreid. ‘We bieden meer designspulletjes, waarvan een deel niets met het museum te maken heeft. Dat verkoopt goed. Ook zijn er magneten en magnetische boekenleggers gemaakt met topstukken erop.’ In de winkels is een heldere indeling belangrijk, wat een wisselende tafel per expositie betekent. ‘Met Blue jeans lagen daar ook producten en boeken van ontwerpers. Dat liep goed, er zijn toen ook duurdere producten verkocht’, vertelt Elke Tangerman. Nijntje-tasjes ‘Mensen weten ons steeds beter te vinden voor cadeautjes, vooral op zondag. Ook wordt de uitgebreide collectie met buitenlandse boekjes gewaardeerd’, vertelt Ien van Munster over de winkel in het dick bruna huis. De nieuwe plastic tasjes met daarop nijntje in combinatie met de huisstijl wordt bijzonder goed ontvangen. ‘Klanten zijn er heel blij mee en erg enthousiast. Wij zijn er ook blij mee, het visualiseert de verbinding van het dick bruna huis met het Centraal Museum.’

Blik op het Centraal Museum

‘Op onze trouwdag hebben we alleen maar genoten’ Sinds 2012 is het Centraal Museum ook trouwlocatie. In de Kapel en de Refter kunnen huwelijksvoltrekking, receptie en diner plaatsvinden. Sjaak en Margreet den Breeje waren één van de eerste bruidsparen die gebruikmaakte van deze mogelijkheid. ‘De locatie van onze trouwplechtigheid stond voor ons vast: de Domtoren. Daarvan uitgaande zijn we op zoek gegaan naar locaties in de buurt om de feestelijkheden te vieren. Na wat ‘googelen’ kwamen we uit bij het Centraal Museum. De foto’s waren zo aansprekend dat we de locatie wilden zien. De sfeer die in de Kapel en Refter hangt is klassiek, wat paste bij onze bruiloft, maar tegelijkertijd niet oubollig. Bovendien is er de mogelijkheid om buiten een borrel te houden. Alles bij elkaar genoeg reden om onze huwelijksborrel en

22

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

het diner in het Centraal Museum te houden. Op de huwelijksdag voldeed alles aan onze verwachtingen, of overtrof deze. Alles was perfect geregeld en er was vanuit het museum één duidelijk aanspreekpunt. Zij heeft ons ook overtuigd van de cateraar, Cuisine on tour. We twijfelden of eten van een cateraar lekker was, maar tijdens het proefeten bleek het ontzettend goed te zijn. ‘De professionaliteit van het personeel viel ons echt op, ondanks dat het nog maar recent mogelijk is om hier een huwelijksdag te vieren’

Op de trouwdag had de cateraar een open keuken gebouwd in de Refter, waar we met onze gasten genoten hebben van heerlijk eten en mooie wijnen. Het personeel informeerde steeds of alles naar wens was. De professionaliteit viel ons echt op, ondanks dat het nog maar recent mogelijk is om hier een huwelijksdag te vieren. Op onze trouwdag hebben we ons nergens zorgen over hoeven maken en alleen maar genoten.’

Bijzondere tentoonstelling

God Save The Queen De tijd van kraken, de kroning, punk en new wave verdient een tentoonstelling, vond conservator moderne en hedendaagse kunst Marja Bosma al jaren. Het leverde niet alleen een overzicht van een roemruchte periode op, maar ook een reeks bijzondere samenwerkingen. ‘Het bijzondere van de periode 1977-1984 is dat er ineens heel veel gebeurde. Er kwamen allerlei zaken samen: het kraken, de punk, new wavemuziek en opeens was daar weer schilderkunst. Veel mensen hebben meegewerkt aan deze tentoonstelling. Geïnteresseerden kwamen met materiaal, de VPRO heeft twee mozaïeken met documentaire beelden samengesteld en De Groene Amsterdammer heeft een bijlage gemaakt. Alles bij elkaar leverde het een enorme berg materiaal op, waaruit ik voortdurend moest selecteren. Maar het was ontzettend leuk om met iedereen samen te werken. Een belangrijk onderdeel van God Save The Queen was het ervaren. Voor mij stond vast dat ik geen

23

Centraal Museum

nostalgische tentoonstelling voor mijn generatie wilde maken, maar een presentatie die zou kunnen inspireren. Het ‘zelf doen’ uitte zich onder andere in de wand met een tijdslijn, van nu terug tot 1977, die bezoekers konden aanvullen. Uiteindelijk was de wand helemaal vol. Kunstenaar Tijmenrockt had een interactief drumstel gemaakt. Als bezoekers op het drumstel sloegen, veranderden de beelden op de tv’s van brave gezichten in beelden van verzet. ‘Het stond vast dat ik geen nostalgische tentoonstelling voor mijn generatie wilde maken, maar een presentatie die zou kunnen inspireren’

Vooraf was de vraag of bezoekers zouden snappen dat ze van alles konden doen, maar niet aan de kunstwerken mochten komen. Er hingen werken die verzekerd waren voor tien miljoen. Uiteindelijk is het goed gegaan en de interactie droeg een belangrijk idee van de periode over: “geef je eigen leven vorm.”’ Deze tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door: Boomerang, De Groene Amsterdammer, VPRO, Fonds voor Cultuurparticipatie en Mondriaan Fonds.

Jaarverslag 2012

Wat er nog meer gebeurde

SocialE media

24

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Afdeling

Vernieuwde afspraken gebouwbeheer ‘Een groot deel van de verzelfstandiging is zorgen dat het gebouwbeheer in een goed jasje zit op het moment dat je gaat verzelfstandigen’, begint afdelingshoofd Arthur Schoonderwal zijn verhaal over 2012. Omdat de gemeente eigenaar is van de museumgebouwen, huurt het Centraal Museum vanaf 1 januari 2013 de panden. Maar hoe ziet de demarcatie eruit tussen eigenaarsonderhoud en gebruikersonderhoud? ‘Op zich is dat niet moeilijk, ware het niet dat er allerlei speciale voorzieningen in het gebouw zitten waar je goede afspraken over moet maken’, legt het afdelingshoofd uit. Het opstellen van contracten heeft een flink deel van de tijd opgeslokt. Dat de gemeente verantwoordelijk zou worden voor het onderhoud was duidelijk. ‘Maar een aantal zaken is zo specifiek dat we daar zelf de regie over willen houden. Zoals de klimaatinstallaties en de beveiliging. Zo kunnen we direct inspringen als er risico’s zijn.’

Facilitaire zaken De ondersteunende taken zijn onderhevig aan verandering in 2012. Facilitaire Zaken heeft dit jaar het gebouwbeheer voor de komende veertig jaar onder de loep genomen en de beveiliging heeft te maken met vernieuwde regels. Er is veel gebeurd op facilitair gebied met bevredigend resultaat.

Met deze basis op papier, is een huurbedrag bepaald. Gekoppeld daaraan is een meerjarig onderhoudsplan voor veertig jaar opgesteld, waarin duidelijk staat welk onderhoud voor eigenaar en huurder is. Ondanks dat de samenwerking met de gemeente vlot verliep, was dat een hele klus. ‘Het was een heel belangrijke strategische zet om een adviseur van buitenaf in te huren. Lucie Snoeker heeft ons geadviseerd over het teruggeven van de gebouwen aan de gemeente. Ze heeft een cruciale rol gespeeld, zonder haar was het een moeizamer proces geworden.’ Reorganisatie afdeling Met de reorganisatie valt de receptie niet meer onder Facilitaire Zaken, terwijl tentoonstellingsbouw en art handling erbij zijn gekomen. Een logische stap, die toch de nodige veranderingen met zich meebrengt. De hoofdtaken van de afdeling zijn nu veranderd in gebouwbeheer en veiligheid, beveiliging, technische dienst, art handling, facilitaire ondersteuning en schoonmaak.

25

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Diploma voor beveiligers De verzelfstandiging heeft grote gevolgen gehad voor de beveiliging. ‘Er bestaat een wet op de particuliere beveiligingsorganisatie. Door een maas in die wet hoef je daar als overheid niet aan te voldoen, maar nu we zelfstandig zijn wel’, legt Erwin van Veen, senior medewerker Vastgoed en Veiligheidszorg uit. Gevolg daarvan is dat het beveiligersuniform aan nieuwe richtlijnen moet voldoen, alle beveiligers gescreend werden en een specifiek diploma moeten hebben. ‘Het is nogal wat om een opleiding te moeten volgen, terwijl je het werk al jaren doet. Beveiligers moeten binnen hun eigen werk met een praktijkbegeleider aan de slag, alsof ze een stagiair zijn. Dat riep in het begin wel weerstand op, maar nu gaat het goed, momenteel zijn nog vijf beveiligers bezig met het behalen van hun diploma.’ Daarnaast is de meldkamer verbouwd, er is een nieuw camerasysteem en apparatuur is vervangen. Ook de manier van werken is veranderd. ‘In plaats van een extra surveillant op zaal, zit er nu een tweede beveiliger in de meldkamer mee te kijken op de camera’s.’ Werken aan de Green Key Ook aan de behaalde Green Key heeft Facilitaire Zaken zijn aandeel geleverd. ‘We hebben een contract afgesloten met Grontmij, om te kijken hoe we efficiënter kunnen omgaan met onze klimaatinstallaties. Ook volgen we de markt van led-verlichting heel nauw’, aldus Erwin van Veen. De brandmeldcentrale is wegens veroudering vervangen. Omdat de kabels uitgerust moeten zijn met functiebehoud, zijn bijna alle kabels vervangen. Erwin van Veen: ‘Dat is een heel proces geweest, want je hebt niet te maken met een leegstaand gebouw, maar een bedrijf dat doordraait.’

Inhaalslag Het was een heftig jaar, met goed resultaat, vindt Arthur Schoonderwal. ‘Voorheen hadden we totale verantwoording voor het onderhoud. Dan stonden we in de startblokken om te doen wat nodig was en werd er steevast een kist geld aangedragen die niet vol zat. Dan moet je keuzes maken. Met het onderhoud voor de komende veertig jaar in beeld gebracht, kunnen we een inhaalslag maken. Ook is er meer duidelijkheid over het budget en kunnen we beter reageren op wat er speelt.’

Blik op het Centraal Museum

‘Verzelfstandigen is vooruitkijken’ Bij de totstandkoming van de verzelfstandiging heeft het Centraal Museum deskundigheid ingeroepen van onder anderen adviseur Lucie Snoeker. Met haar ervaring op het gebied van verzelfstandigingen stond ze directie en medewerkers bij in het vormgeven van de toekomst. ‘Achttien jaar heb ik voor het Amsterdam Museum gewerkt, dat onder mijn leiding verzelfstandigd is. Natuurlijk is iedere verzelfstandiging uniek en iedere gemeente anders, maar wat je moet regelen blijft hetzelfde. Het belangrijkste is dat je vooruit moet kijken, dat maakt het ook direct moeilijk. Eigenlijk moet je met de kennis van nu alles zo regelen dat je er over tien jaar nog steeds blij mee bent. Voor de zaken die echt onvoorzienbaar zijn, is het belangrijk dat er afspraken zijn met de gemeente, zodat je weer rond de tafel kunt gaan zitten als dat nodig is.

26

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Eind januari 2012 begon het verzelfstandigingsproject. Belangrijke punten in het proces waren de kostbare posten huisvesting en collectiebeheer. Het kan bijvoorbeeld niet zo zijn dat een museum, dat het goed doet wat betreft presentatie en publieksbereik, beperkt wordt door de kosten die in de huisvesting gaan zitten. Daarom moet je heel helder krijgen wat alles kost en wie wat betaalt. ‘De prettige werksfeer en de medewerkers met hart voor het museum, maakte voor mij deze samenwerking erg leuk’

Met een projectgroep die zich bezighield met de verzelfstandiging hebben we een enorme spurt gemaakt, want op 1 juni moest het plan af zijn. De mensen met wie ik werkte hebben echt hart voor het museum, ze gingen ervoor en kwamen desnoods terug op hun vrije dag. Dat, samen met de prettige sfeer, maakte voor mij de samenwerking erg leuk. Daarbij komt nog dat het resultaat van de verzelfstandiging erg goed is. En ik hoop dat het museum dat over tien jaar nog steeds vindt.’

Wat er nog meer gebeurde

Aankopen

Dankzij de BankGiro Loterij konden onderstaande werken aan de collectie worden toegevoegd:

Met dank aan de BankGiro Loterij Het Centraal Museum kan zijn werk alleen voortzetten met de steun van diverse fondsen, begunstigers, collectionneurs en sponsoren. Sinds 2007 ontvangt het Centraal Museum jaarlijks een bijdrage van € 200.000,- van de BankGiro Loterij. Ook in 2012 heeft het museum daardoor zijn collectie kunnen verrijken met bijzondere aankopen en spannende, publieksgerichte collectiepresentaties kunnen realiseren.

‘Happy house’, 2011, Ina van Zyl olieverf op doek, 60 x 70 cm

Portret Jan Engelman, 1936, Charley Toorop zwart krijt en potlood op papier

‘Where are you from’, 2011, Ina van Zyl olieverf op doek, 50 x 90 cm

Licht op hout, 2012, Gamecollectief Monobanda interactieve installatie

‘Installatie 2009’, Klavers Van Engelen 8 kledingsets bestaande uit 19 kledingstukken

Collectiepresentaties

Foto’s boven: Aardewerkfabriek Fayenceen Tegelfabriek Holland, Jan Willem Mijnlieff diverse stuks keramiek, geglazuurd, diverse afmetingen Aluminium stoel, 1950-1960, Gerrit Rietveld aluminium Foto onder: Sitzmaschine (stoel nummer 670), 1905 (ontwerp), Josef Hoffmann beukenhout, multiplex Prooff Stand, 2002-2012, Jurgen Bey, Studio Makkink & Bey diverse materialen, diverse afmetingen Kleed, Gordijn, Bankje, Hanglamp, Leunstoel, Tafel, Krukje, 2012, Atelier Remy & Veenhuizen diverse materialen, diverse afmetingen

27

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Pretty Vacant, 2012, Rietveld Landscape styrofoam, diverse afmetingen

In 2012 werd nijntje, het huis - met een selectie uit de omvangrijke Bruna-collectie - mede gefinancierd door de BankGiro Loterij.

Blik op het Centraal Museum

‘De meubels voor nijntje hebben gevoelswaarde’ Voor een nijntje-tentoonstelling gekoppeld aan design vroeg het Centraal Museum het Utrechtse ontwerpersduo Remy en Veenhuizen een nieuw huis voor nijntje in te richten. Ontwerper Tejo Remy legt de totstandkoming van nijntje, het huis uit. ‘Deze tentoonstelling begon met het maken van een grote plattegrond op de eerste verdieping van het dick bruna huis. Daarbinnen zijn we iconen gaan plaatsen die in een huis horen zoals een keuken, slaapkamer en tuin. Die ruimtes hebben we als stijlelementen genomen en daarbinnen zijn we meubeltjes gaan maken. Bij het ontwerpen van de meubels hebben we ons afgevraagd wat meubels voor nijn zouden kunnen zijn. Daarbij hebben we de vrijheid genomen af te wijken van de Dick Bruna-stijl, maar wilden wel in nijntje-stijl ontwerpen. Het resultaat is een huisinrichting die

28

Centraal Museum

een zachte wereld laat zien. Er is bijvoorbeeld een stoel die van beton is gemaakt, maar er zacht uitziet. Daardoor heeft de stoel gevoelswaarde gekregen. ‘We hebben de vrijheid genomen af te wijken van de Dick Bruna-stijl, maar wilden wel in nijntje-stijl ontwerpen’

Dezelfde werkwijze hebben we aangehouden bij het ontwerpen van gordijnen en behang. Daarvoor mochten we grasduinen in de archieven van Dick Bruna, erg bijzonder, want die zijn voor weinigen toegankelijk. Met die tekeningen als basis hebben we een nieuwe lijn ontworpen zodat de wereld van Dick Bruna terugkomt zonder dat je dat direct ziet. Toen de inrichting klaar was, hebben we tekeningen van Dick Bruna in het huis opgehangen, waardoor we een hele wereld konden neerzetten. Een groot deel van de ontwerpen die we maakten, is aangekocht door het Centraal Museum. Dat vind ik echt goed, het betekent dat de tentoonstelling en de werken gedragen worden door het museum.’ In 2012 heeft het museum een bijdrage ontvangen van de BankGiro Loterij voor deze presentatie.

Jaarverslag 2012

Afdeling

De mogelijkheden van verzelfstandigen De verzelfstandiging bracht veel extra werk met zich mee voor de afdeling Bedrijfsvoering. Binnen de verzelfstandiging waren immers verschillende financiële mogelijkheden, die allemaal doorberekend moesten worden. ‘Bij de opsplitsing van de gebouwen kun je bijvoorbeeld berekenen wat bij het museum blijft en wat niet’, legt afdelingshoofd Klaas den Boer uit.

Bedrijfsvoering Voor de afdeling Bedrijfsvoering, verantwoordelijk voor personeelszaken, automatisering en financiën, was het een jaar van veel rekenen, rapporteren en regelen. De veranderende organisatie veranderde de werkwijze van Bedrijfsvoering fundamenteel.

Eigen financiële administratie Een direct gevolg van de verzelfstandiging is dat praktische zaken zoals de financiële administratie niet meer door de gemeente worden geregeld. Een verandering die veel regelwerk met zich meebracht in 2012. ‘We hebben ons uitgebreid laten voorlichten over softwarepakketten voor de personeelsen salarisadministratie. Ook hebben we bankrekeningpakketten bekeken bij verschillende banken. En we zijn op zoek gegaan naar een accountant, want vanaf 2013 moeten we een eigen jaarrekening opstellen en laten beoordelen.’ Zelfstandiger verder 2012 is een financieel goed jaar geweest, zegt Klaas den Boer. ‘In de zin dat we geen verlies hebben gemaakt.’ Het was ook een druk jaar, waar hij heel tevreden over is. ‘Ik ben, ondanks het extra werk, blij met de ontwikkelingen. We functioneren als museum nu zelfstandiger, met meer eigen verantwoordelijkheid. Maar dat betekent ook dat ik meer voldoening uit mijn werk kan halen. Neem bijvoorbeeld de liquiditeit, dat is voor ons een belangrijk aandachtsveld. Voorheen hadden we daar niets mee te maken want alle rekeningen werden door de gemeente betaald. Nu moeten we opletten of er genoeg geld op de bank staat, welke grote uitgaven eraan komen. Dat maakt het werk uitdagender.’

29

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Kassasysteem ‘In de loop van 2012 zijn we meer gebruik gaan maken van de mogelijkheden van het nieuwe kassasysteem dat in 2011 is ingevoerd’, zegt het afdelingshoofd. ‘Zo kunnen we gedetailleerdere informatie krijgen over de omzet per artikelgroep. Ook hebben we gekeken of we een beter beeld kunnen krijgen van waar in het museum de bezoekers zich bevinden. Dat meten we onder andere in de tentoonstellingsruimten door middel van een instrument dat het aantal passages telt.’

Besef van noodzaak Tijdens het proces heeft Claudia Schlutius gemerkt dat er een groot besef was van de noodzaak tot reorganisatie. ‘Ondanks dat sommige medewerkers afstand moesten doen van hun status als teamleider, werd er heel nuchter naar gekeken en meegewerkt. Ik denk dat het alleen maar goed is voor een organisatie om mee te blijven bewegen met de ontwikkelingen. Psychisch is dat soms lastig, maar als je als organisatie overeind wilt blijven, zul je altijd moeten blijven doorgaan met efficiënter inrichten.’

Reorganisatie De reorganisatie was een feit op 1 oktober, maar de voorbereidingen begonnen maanden van tevoren. Claudia Schlutius was vanuit Personeelszaken betrokken bij het proces. ‘De reorganisatie ging voornamelijk over de vermindering van managementlagen en het terugbrengen van de personeelskosten in voorbereiding op de verzelfstandiging.’ Het reorganisatieproces begon met interviews met afgevaardigden van afdelingen. ‘Er werd gevraagd hoe de afdelingen efficiënter zouden kunnen werken en hoe het personeel zich dat concreet voorstelde. De groepen zijn een aantal keer bij elkaar gekomen. In die zin is een groot deel van de organisatie nauw betrokken geweest bij de veranderingen, dat gebeurde heel zorgvuldig.’

Tachtig personeelsleden Het reorganisatieproces bracht heel wat extra administratief werk met zich mee voor de afdeling: brievenrondes met plaatsingsbesluiten, de plaatsingsdocumenten, verslaglegging van de plaatsingsgesprekken. Claudia Schlutius: ‘Het was een behoorlijke klus in een korte tijd. Het gaat toch om tachtig personeelsleden en je kunt het je niet veroorloven om fouten in brieven te maken, daarvoor ligt de boodschap te gevoelig. Gelukkig was er hulp van een PNO-adviseur, wat maakte dat het proces soepeler verliep. Uiteindelijk kijk ik trots terug op dit jaar. Er zijn geen boze medewerkers of oorlogen gevoerd. Eigenlijk was het best een leuk jaar.’

Overplaatsingen Ondanks dat de reorganisatie goed opgepakt werd en er geen grote protesten waren, had het ook moeilijke kanten. ‘Een aantal werknemers werd overplaatsbaar. Daar is extra zorgvuldig mee omgegaan en die mensen zijn steeds uitgebreid geïnformeerd. Organisatorisch zijn zij nu geplaatst bij de gemeente, maar een aantal van hen voert nog werkzaamheden uit in het Centraal Museum.’ Als Claudia Schlutius naar haar eigen werk kijkt, is de reorganisatie een logische stap. ‘Ik vond het heel wenselijk om dichter bij Financiën te zitten, de twee onderwerpen grijpen toch in elkaar. Het klopt dat we nu samen Bedrijfsvoering vormen.’

Bijzondere tentoonstelling

Blue jeans Jeans, een alledaags onderwerp met veel vlees aan het bot, volgens Ninke Bloemberg, conservator mode en kostuums. Haar ideeën resulteerden in een verrassende tentoonstelling over jeans in de ruime zin van het woord. ‘Heel bewust heb ik ervoor gekozen om niet het verhaal te vertellen over de cowboys en mijnwerkers. Blue jeans legt de nadruk op Nederland. We zijn een echt jeansland, in Europa hebben we de meeste jeans per hoofd van de bevolking. Ontwerper Jason Denham zegt dat je nergens ter wereld zoveel inspiratie en smaak vindt als het gaat om jeans. Blue jeans ging over uiteenlopende thema’s gelinkt aan jeans. Van indigo tot couture en van ambacht tot duurzaamheid. Bij een onderwerp dat zo veelzijdig is, kun je nooit volledig zijn. Ik heb keuzes moeten maken en risico’s genomen. Bijvoorbeeld bij duurzaamheid, dat kan een controversiële invalshoek zijn. Toch vonden bezoekers het gedurfd dat ook de kritische kanten belicht werden. Zoals met de fotoserie ‘Fashion Victims’ van de Amerikaanse

30

Centraal Museum

fotografe Alison Joyce, waarin ze het zandstralen van spijkerbroeken in Bangladesh aan de orde stelt. ‘Nederland is een jeansland: we hebben per hoofd van de bevolking de meeste jeans van Europa’

Een belangrijk onderdeel van Blue jeans was de werkplaats, die bij deze tentoonstelling tweeledig was: ontwerper Koen Tossijn verhuisde zijn atelier naar het museum en er was een werkplaats waar bezoekers zelf aan de slag gingen met spijkergoed. Er kwamen veel scholen naar deze tentoonstelling en de publiciteit was overweldigend. De verrassingsfactor van een nieuw verhaal over een bekend onderwerp is, denk ik, het succes van deze tentoonstelling. Door Blue jeans kunnen we met inhoud een groot publiek aanpreken.’ Deze tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door: Fonds voor Cultuurparticipatie, K.F. Hein Fonds, Mondriaan Fonds en Broekman/De Rode Winkel.

Jaarverslag 2012

Blik op het Centraal Museum

‘Een samenwerking uit liefde voor jeans’ Toen de familie Broekman voor het 175-jarige bestaan van familiebedrijf Broekman/De Rode Winkel de archieven indook, ontstond het idee voor een tentoonstelling over jeans. Het resulteerde in Blue jeans. Margriet en Pauline Broekman, vijfde en zesde generatie in het familiebedrijf, over een bijzondere samenwerking. ‘Toen het Centraal Museum besloot Blue jeans te gaan maken, hebben wij aangeboden te helpen. We hebben contacten met leveranciers met fantastische archieven en vaak zijn mensen uit de branche ook privéverzamelaars’, begint Pauline. ‘Gaandeweg wilden we meer doen’, vult Margriet aan. ‘Zo hebben we voor ons jubileumfeest donaties gevraagd voor de tentoonstelling. Iedereen die een donatie deed, kreeg een uitnodiging voor een speciale avond in het museum. Daarmee hebben we € 16.500,- kunnen doneren.’

31

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

‘Het resultaat van de tentoonstelling was fantastisch. Het was een verhaal over de geschiedenis en over wat er nu in de jeanswereld gebeurt’, zegt Pauline. ‘Ik vind het kenmerkend voor het Centraal Museum dat ze een onderwerp uitdiepen en goed uitleggen’, aldus Margriet. ‘Mensen uit de jeanswereld zeggen me dat ze veel geleerd hebben van de tentoonstelling. Zelf ben ik vijftien keer geweest en steeds zag ik nieuwe dingen.’ ‘We hebben heel veel pr gekregen, onze naam is vaak genoemd, maar vooral de ervaring maakte deze samenwerking zo bijzonder’

‘Tijdens het ontwikkelen van de tentoonstelling, vroeg het museum of we een entresol wilden inrichten met onze bedrijfsgeschiedenis. Dat was echt een cadeautje’, zegt Pauline stralend. ‘Terugkijkend zijn we trots op deze samenwerking en het resultaat’, vervolgt Margriet. ‘Wat het ons heeft gekost of opgeleverd gaan en kunnen we niet meten, we zijn deze samenwerking puur uit liefde voor jeans aangegaan’, vult Pauline aan. Margriet: ‘We hebben heel veel pr gekregen, onze naam is vaak genoemd, maar vooral de ervaring maakte deze samenwerking zo bijzonder. Dat hadden we niet willen missen.’

BIJLAGEN fondsen en sponsoren p33

De tentoonstellingen: een overzicht p34

Educatie & Interpretatie p37

AANWINSTEN

Financiën

p42

p60

Bruiklenen p47

Activiteiten medewerkers p49

Tijdelijke Ondernemingsraad

p51 Educatieve samenwerkingsprojecten Museump39 commissie

Nevenprogramma

p52

Personeel

p40

p53

Online

Publiek

p41

p55

32

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

FONDSEN EN SPONSOREN Het Centraal Museum is erkentelijk voor de bijdragen van:

- BankGiro Loterij - Boomerang - Broekman/De Rode Winkel - Burgers Ergon - De Groene Amsterdammer - Europese Commissie - Fentener van Vlissingen Fonds SHV - Fonds voor Cultuurparticipatie - Gemeente Utrecht (Culturele Zaken) - K.F. Hein Fonds - Mercis bv - Mondriaan Fonds - Musea Utrecht - Prins Bernhard Cultuurfonds landelijk - Provincie Utrecht - Stichting Van Baaren Museum - Stichting Vrede van Utrecht - SNS REAAL Fonds - Vereniging Rembrandt - VPRO - VSBfonds

With the support of the Culture Programme of the European Union

33

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

De tentoonstellingen: een overzicht

Recente aanwinst: David Bade

Installatie JCJ van der Heyden

Fotodok: Objects in Mirror

David Bade (Willemstad, Curaçao 1970) hoort bij de generatie kunstenaars waartoe ook Charlotte Schleiffert en Erik van Lieshout behoren: jonge mensen die begin jaren negentig een opvallend debuut maakten met grote, ruige tekeningen en installaties. Van alle drie kocht de Provincie Utrecht tekeningen aan en schonk in 2012 de complete collectie ruim 400 werken op papier - aan het Centraal Museum. De presentatie van Bade toonde twee tekeningen uit deze collectie in combinatie met twee schilderijen die het Centraal Museum in 2011 aankocht.

‘Network with Velazquez, Van Gogh, Mondrian, Breughel and Emperor Zhu Gaozhi’ is een kenmerkend stuk voor het kunstenaarschap van JCJ van der Heyden, een van de belangrijkste Nederlandse kunstenaars na 1945. Van der Heyden overleed op 27 februari 2012. De installatie ‘Network with...’, en documentatie over Van der Heyden werd getoond in het Informatiecentrum van het museum.

Fotodok is een jong initiatief voor documentaire fotografie met internationale ambities uit Utrecht. Jaarlijks realiseert Fotodok een inhoudelijk, maar toegankelijk tentoonstellings- en evenementenprogramma. Sinds 2008 werken Centraal Museum en Fotodok samen. In 2012 organiseerde Fotodok opnieuw een tentoonstelling in Centraal Museum Studio. Objects in Mirror liet zien hoezeer het Amerikaanse landschap doorgedrongen is tot ons dagelijks leven: in films, reclames, boeken en muziek.

21 januari t/m 25 maart 2012

nijntje, het huis

4 februari 2012 t/m 27 januari 2013 De Utrechtse ontwerpers Tejo Remy en René Veenhuizen hebben zich door Dick Bruna’s werk laten inspireren en nijntjes nieuwe huis als een levensgrote kijkdoos ingericht met stripachtige meubelen en opzetstukken. Dit speelse karakter is kenmerkend voor hun werk, dat vaak lijkt te ontstaan uit toevallige vondsten. Tweedehands spullen worden met ongewone technieken en materialen samengevoegd tot fantasievolle verrassende voorwerpen. Het Centraal Museum verzamelt hun ontwerpen al vanaf de jaren negentig.

34

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

1 maart t/m 3 juni 2012

God Save The Queen. Kunst, kraak, punk: 1977-1984

3 maart t/m 10 juni 2012

1977-1984 kenmerkt zich als een periode waarin jongeren ten tijde van hoge werkloosheid, woningnood en dreiging van de bom uit een uitzichtloze situatie braken. Ze namen het heft in eigen hand, want van de overheid hadden ze niets te verwachten. Ze kraakten de slooppanden van de steden en begonnen daarbinnen nieuwe bedrijfjes. Doe-het-zelf was het motto. Ook de muziek en de kunst werden door de jonge generatie flink opgefrist: de punk verjoeg de gekunstelde symfonische rock van de jaren zeventig en de kunstenaars maakten hun doeken en broeken weer vuil met verf. De tentoonstelling is vernoemd naar het lijflied van de jongeren uit die tijd, God Save The Queen van de Sex Pistols. Het lied was bedoeld als aanklacht tegen de machthebbers.

11 maart t/m 8 april 2012

Recente aanwinst: Klavers van Engelen 31 maart t/m 20 mei 2012

‘De architecten van de mode’ worden ze genoemd, het ontwerpersduo Klavers van Engelen bestaande uit Niels Klavers (1967) en Astrid van Engelen (1970). In 2012 heeft het Centraal Museum een substantieel deel van hun recente collecties en installaties kunnen verwerven. In 2011 besloot het ontwerpersduo met hun eigen label te stoppen. Het museum wil met deze aanwinsten het belang van Klavers van Engelen voor de Nederlandse mode onderstrepen. De presentatie omvatte de installatie die ze maakten voor de Arnhem Mode Biënnale in 2009 evenals een representatieve selectie uit de laatste collecties van Klavers van Engelen.

Architectuur van Rietveld: ontwerp en uitvoering

31 maart 2012 t/m 11 mei 2014 De selectie maquettes, tekeningen, foto’s en documenten die in deze presentatie te zien is, geeft een kijkje in het ontwerpproces van Utrechts belangrijkste architect: Gerrit Thomas Rietveld (1888-1964).

Rietveld en de Van Baarencollectie Kunst en vormgeving 1915-1930

31 maart 2012 t/m 11 mei 2014 Deze presentatie toont dertien ontwerpen van Rietveld in combinatie met beeldende kunst uit de Van Baarencollectie.

Installatie Alain Teister: Zevenluik met bed en bezoekers 16 mei t/m 14 juni 2012

Deze installatie is het magnum opus van Alain Teister, het pseudoniem van kunstcriticus Jacques Boersma (1932-1979). Als begin jaren zeventig zijn vriend, de dichter en kunsthistoricus Jan Emmens, zelfmoord pleegt, zijn vader overlijdt en hijzelf bijna aan de alcohol ten onder gaat, besluit Teister de balans op te maken. Het Zevenluik met bed en bezoekers is het resultaat van zijn overdenkingen.

35

Centraal Museum

Nieuwe aanwinst: Eneco

Lola Pagola

Nieuwe aanwinst: Gillig en Van der Schoor

De energiesector heeft zich altijd gekenmerkt door technologische vooruitgang, met als gevolg dat apparatuur verouderd raakte. Veel werd weggegooid, maar er bleef ook het nodige behouden. In 2010 besloot Eneco dat hun bedrijfsmuseum niet tot de kernactiviteiten van de onderneming behoorde. Het Centraal Museum maakte een keuze uit de Utrechtse voorwerpen en toonde een selectie.

In 1985 richtten Marijke Bruggink (1961) en Marlie Witteveen (1959) het Nederlandse schoenenmerk Lola Pagola op. Met recht worden zij gezien als pioniers op het gebied van schoenenmode. In deze kleine presentatie was een selectie te zien van Lola Pagola-schoenen die aan het Centraal Museum is geschonken.

De collectie oude schilderkunst van het Centraal Museum werd eind 2011 verrijkt met de schenking van twee schilderijen uit een particuliere collectie: een visstilleven van Jacob Gillig en een vanitasstilleven van Aelbert Jansz van der Schoor.

Gullivers Verzamelingen

29 september 2012 t/m 1 september 2015

Tekeningen uit de museumcollectie

Kunstenaar Pet van de Luijtgaarden organiseerde in samenwerking met het Centraal Museum en mediakunstplatform DROPSTUFF.nl een interactieve megazomerexpositie in de Jaarbeurs Utrecht. Op de grond lag Gulliver, de hoofdpersoon uit het beroemde boek van Jonathan Swift. Zijn lijf, 100 meter lang en 50 meter breed, bestond uit de ‘bagage’ van zijn reizen: honderden verschillende verzamelingen van Van de Luijtgaarden, het Centraal Museum, én de bezoekers zelf. Van het Centraal Museum was onder meer een selectie kasten en keramiek te zien.

Meer dan 50.000 objecten en archiefstukken zijn in de afgelopen 170 jaar verzameld in het oudste stedelijk museum van Nederland. Binnen de collectie onderscheiden we vijf hoofdcollecties: Stadsgeschiedenis, Oude Kunst, Moderne Kunst, Toegepaste Kunst en Mode & Kostuums. De klassiekers uit deze vijf collecties komen samen tot hun recht in de collectieopstelling Dit is het Centraal Museum!.

26 mei t/m 19 augustus 2012

26 mei t/m 2 december 2012

Vijfentwintig jaar lang kocht de provincie Utrecht tekeningen aan van hedendaagse Nederlandse kunstenaars. In 2011 schonk zij de volledige collectie van ruim vierhonderd werken op papier aan het Centraal Museum. Het Centraal Museum toonde een klein selectie, aangevuld met enkele tekeningen die het museum zelf in die periode verwierf.

Ontplofte blik

7 juli t/m 28 oktober 2012 Het Centraal Museum nodigde de kunstenaars William Engelen, Wolfgang Flad, Ab van Hanegem, Joris van de Moortel en Driessens & Verstappen uit om met elkaar een tentoonstelling te veroorzaken inclusief nieuw werk: een tentoonstelling niet als concept, maar als een proces, een gefragmenteerde en meerdimensionale ‘ontplofte blik’.

Jaarverslag 2012

Bijlagen

7 juli t/m 28 oktober 2012

7 juli t/m 22 juli 2012

Pipilotti Rist: Expecting

14 juli t/m 26 augustus 2012 De Zwitserse kunstenares Pipilotti Rist werd in 2001 uitgenodigd voor een solopresentatie in het Centraal Museum. Ter gelegenheid daarvan maakte zij de tweedelige videoinstallatie Expecting. In de boven- en benedenkapel van het middeleeuwse Agnietenklooster werden het aardse en het hemelse gepresenteerd als in elkaar overvloeiende werelden.

25 augustus t/m 25 november 2012

Dit is het Centraal Museum! Topstukken uit vijf collecties

Licht op hout

6 oktober 2012 t/m 1 november 2017 Op 3 december 1930 stuitten gravende arbeiders in Utrecht-Noord op een scheepswrak. De vondst trok grote aandacht. De directeur van het Centraal Museum liet het wrak naar de kelder van het museum brengen, waar het sinds 1936 is te zien. Monobanda maakte het interactieve lichtkunstwerk Licht op hout speciaal voor het schip. Het licht reageert op de aanwezigheid van bezoekers. Mede mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij en Burgers Ergon.

Maria Elisabeth Houtzager, spraakmakend directrice 13 oktober 2012 t/m 25 augustus 2013

‘Mejuffrouw’ Maria Elisabeth Houtzager (1907-2001) was de meest spraakmakende directeur die het Centraal Museum tot op heden heeft gekend. In de jaren van haar directoraat (1951-1972) zette zij met grote voortvarendheid en lef het museum internationaal op de kaart. De tentoonstelling toont een selectie van haar aanwinsten uit de collecties oude en moderne schilderkunst, en een deel van de keramiekverzameling die zij in 2000 aan het museum schonk.

IK@CM: Ienke Kastelein

13 oktober 2012 t/m 13 januari 2013 Ienke Kastelein (1956) presenteerde IK@CM in de Nieuw Utrecht Kamers. Ze had de beide ruimtes geënsceneerd als een Nacht- en een Dagkamer. Nacht en Dag staan voor twee staten van zijn, twee condities van IK. Kastelein begon haar carrière als fotograaf, maar begon na verloop van tijd haar bespiegelende observaties ook in andere media te vertalen: video, installaties en ensceneringen met een performatief karakter.

In memoriam Ed Annink. Ed Annink 24 oktober 1956 – 25 september 2012

Sommige projecten behoren tot de beste die het Centraal Museum op vormgevingsgebied heeft gerealiseerd. Op 25 september 2012 stierf Annink, te vroeg, te jong, te snel. Zijn overlijden is een persoonlijk verlies voor velen en een verlies voor de Nederlandse vormgeving. De Postmoderne Stijlkamer die het museum enkele weken presenteerde in het najaar van 2012, is een kamer die Annink in 1985 op uitnodiging van het museum heeft gemaakt. Ed Annink koos uit het aanbod van radicale vernieuwende Nederlandse vormgeving een aantal stukken, die hij in een door spiegels begrensd interieur plaatste. De vloer, de tafel en het dressoir ontwierp hij zelf. De stijlkamer is kenmerkend voor Anninks manier van werken. Verrassend, vrolijk, en bij nader inzien een aansporing om na te denken, zonder belerend te zijn. Daarbij betrok hij ook altijd anderen. Design kan niet floreren zonder discussie en dialoog.

Blue jeans. 350 jaar spijkergoed

24 november 2012 t/m 10 maart 2013 Hij is in vrijwel ieders kledingkast te vinden: de blue jeans. Het Centraal Museum presenteerde de eerste grote tentoonstelling in Nederland over spijkerstof: van ontwerpen van Chanel en Yves Saint Laurent tot een 19de-eeuwse Levi’s uit de mijnen en streetwear uit Tokio.

13 oktober t/m 9 december 2012

DepARTmentSTORE i.s.m. galerie ZAND

Ed Annink was in de Nederlandse ontwerpwereld voor velen een fantastische collega en vriend. Het Centraal Museum bezit enkele unieke ontwerpen van zijn hand en heeft meermalen met hem samengewerkt.

DepARTmentSTORE is in 2010 gestart als underground warenhuis voor kunst en design waar kunstenaars en ontwerpers hun kunst kunnen presenteren en verkopen.

36

Centraal Museum

24 november 2012 t/m 6 januari 2013

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Deze vijfde editie van DepARTmentSTORE vond plaats in de Centraal Museum Studio in het kader van de tentoonstelling Blue jeans.

Nieuwe aanwinst: Sitzmaschine (stoel nr. 670)

1 december 2012 t/m 27 januari 2013 De Oostenrijkse architect en ontwerper Josef Hoffmann (1870-1956) wordt beschouwd als een pionier van het modernisme. Eén van zijn belangrijkste meubelontwerpen was de zogenoemde Sitzmaschine. Voor de firma Jacob & Josef Kohn paste hij zijn oorspronkelijke ontwerp aan tot een ware ‘zitmachine’. De firma wilde haar assortiment door vooruitstrevende ontwerpen aantrekkelijker maken voor een meer vermogende groep klanten. De stoel leende zich daar uitstekend voor, omdat hij bestaat uit een aantal losse onderdelen, die vrij eenvoudig in grote aantallen industrieel geproduceerd en geassembleerd konden worden.

Nieuwe aanwinst: Prooff Stand van Studio Makkink & Bey 22 december 2012 t/m 25 mei 2014

Dit woon- en werklandschap verbeeldt de combinatie van wonen, werken en recreëren in de toekomst. Prooff is een samentrekking van Progressive Office. Het kantoor dient volgens Jurgen Bey een plek te zijn waar ideeën worden uitgewisseld en kennis wordt gedeeld, waar mensen mobiel en flexibel zijn. Voor de inrichting van een Prooff Stand pakt de gebruiker de onderdelen die hij nodig heeft.

Educatie & Interpretatie

nijntje, het huis

4 februari 2012 t/m 27 januari 2013 De tentoonstelling nijntje, het huis zat vol met zoek-, voel-, en telopdrachten en kinderen konden een eigen droomhuisje knutselen. Er waren rondleidingen voor volwassenen waarin het werk van Tejo Remy en René Veenhuizen werd uitgelicht in relatie tot het werk van Dick Bruna. In de weekenden en schoolvakanties konden kinderen creatief aan de slag in het atelier. Voor meer informatie en extra verdieping kon een rondleiding geboekt worden, zowel privé als voor scholen.

God Save The Queen

3 maart t/m 10 juni 2012 - I nstaprondleidingen op zondagmiddag (gratis voor bezoekers) -  God Save The Queen Festival op 19 mei van 12.00 – 23.00 uur, met veel muziek maar ook lezingen, cursussen en een creatief programma gevuld met de cursus ‘Demonstreren kun je leren’, Piratenradio en een workshop ‘Laat jezelf zien’. -  Dansvoorstellingen van ROC ASA, waarbij studenten een eigen choreografie maakten, geïnspireerd op een kunstwerk in het museum. -  Theatergroep No Borders speelde ‘Lof der stront’ op 10, 11 en 18 maart 2012. Ook speelde de jongerentheatergroep voor scholen. -  DIY Rabotnik PiratenTV, op 24 maart, 22 april en 10 juni met onder andere de workshop 8Bits Muziek en de workshop ‘Televisiezender bouwen’. -  O p 10 juni, de laatste dag van de tentoonstelling, kwamen de heren van Rabotnik nog eenmaal het museum onveilig maken. Drie uur lang maakten ze live radio en ontvingen ze diverse gasten.

37

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

- W erkplaats in de tentoonstelling gebaseerd op de vraag: Wat is er nog over van de mentaliteit en punk van toen? -  DIY tijdlijn, pak een stift en vul aan. -  Buttons ontwerpen en maken. -  A naloog Internet van kunstenares Saar Amptmeijer in de tentoonstelling: post een bericht met behulp van papier, stift, punaise en prikbord. - D IY rockinstallatie van Tijmenrockt in de tentoonstelling. - R abotnik PiratenTV. In de tentoonstelling konden bezoekers zelf tv maken in de PKP/ Rabotnikhoek. - E ducatie/onderwijs, kijkwijzer beschikbaar voor VO, 7 maart docentenmiddag.

Archeologen aan het werk , de collectie van het Provinciaal Utrechts Genootschap 11 oktober 2011 t/m 31 december 2013

- W erkplaats ‘de archeoloog aan het werk’. - Kinderroute. -  Spreekuur archeologie: neem je archeologische vondsten mee en leg ze voor aan de archeoloog. -  Workshop ‘Hoe werkt een archeoloog?’ (7 t/m 12 jaar).

Het Bloemaert-effect. Kleur en compositie in de Gouden Eeuw 11 november 2011 t/m 5 februari 2012

-  Werkplaats Bloemaert, publieksprogramma met onder andere uitleg over de pigmenten die de zeventiende-eeuwse kunstenaar Abraham Bloemaert gebruikte en zijn composities. -  Werkplaats Bloemaert, de bezoeker ontdekte kleur en compositie door zelf aan de slag te gaan, kleuren te mengen, composities samen te stellen en naar model te tekenen. -  Kinderwerkplaats Meester Bloemaert, waarin de verhalen op de schilderijen van Bloemaert centraal stonden. -  Aan de hand van een kijkroute ontdekten kinderen en hun begeleiders de verhalen (bijbels en mythisch) en de werkwijze van Bloemaert en zijn leerlingen. Er was een ‘tekendictee’ en aan de hand van een ingesproken verhaal tekenden kinderen hun eigen ‘Bloemaert’.

Collect & Connect

Collect & Connect is een project waarin het museum onderzoek doet naar de verzameling twintigsteen eenentwintigste-eeuwse vormgeving van het Centraal Museum. Normaal gesproken vinden dit soort onderzoeken achter de schermen van het museum plaats. Nu maakte het museum het publiek deelgenoot van het project. In het kader van dit project was er een open depotdag op 16 juni 2012.

Munt met een Missie

Lezing uit lezingenserie, Bruno Ninaber van Eyben, 18 januari.

Ontplofte blik

7 juli t/m 28 oktober 2012 - Rondleidingen.

Blue jeans

24 november 2012 t/m 10 maart 2013

- D e werkplaats was ingericht met professionele apparatuur uit de jeansindustrie zoals naaimachines, een lockmachine, een lussenautomaat en schuurmachines om producten de gewenste used look te geven. Met de apparatuur en de spijkerbroeken maakten de bezoekers tassen, kussens of iPhonehoesjes. -  Het museum schreef voor de tentoonstelling een wedstrijd uit voor studenten van modevakopleidingen en hogescholen, die als inspiratiebron dienden voor de bezoekers van de werkplaats. De tien beste ontwerpen waren te zien in de werkplaats. -  Elke zondagmiddag om 14 uur een gratis instaprondleiding. -  Workshop ‘Verven met natuurlijk indigo’ op 15 december 2012. -  Workshop ‘Een tweede leven voor een afgedankte spijkerbroek’ door i _ did _ Slowfashion movement, 29 december en 23 februari. -  Sit-in op 25 november met Anneke Beerkens. -  HKU Jeans Lab. -  Educatie Blue jeans: kijkwijzer voor bovenbouw havo/vwo; onderbouw havo/vwo en vmbo bezochten de tentoonstelling en werkplaats met een interactieve rondleiding.

38

Centraal Museum

Dit is het Centraal Museum!

29 september 2012 t/m 1 september 2015

- I llustraties in de opstelling en op de website door Joëlle Wehkamp. - W elkomstfilmpje in de tentoonstelling door Edwin Jacobs. - K ijkwijzer voor bovenbouw havo/vwo. - Rondleidingen.

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Educatieve samenwerkingsprojecten

HKU Theater

In navolging van andere bestaande samenwerkingen met diverse HKUafdelingen, de eerste samenwerking met studenten van de conservatoriumrichting. Studenten kozen een kunstwerk uit de opstelling Dit is het Centraal Museum! waarbij ze muziek zochten en op zaal speelden, waaronder Slapende Mars, Meisje met ranonkels, Tribute to nijntje.

Dansproject in samenwerking met ROC ASA

In opdracht van het Centraal Museum maakten studenten van de faculteit Kunst, Media & Technologie van de HKU in Hilversum interactieve videowerken oftewel ‘urban games’ voor de schermen van Dropstuff. Deze grote schermen staan op pleinen in diverse steden in Nederland. Het passerende publiek kon middels de smartphone invloed uitoefenen op wat er op het scherm te zien is. De games zijn geïnspireerd op topstukken uit de collectie van het Centraal Museum.

Een bijzondere samenwerking met de dansopleiding van het ROC ASA. Na audities is een groep studenten overgebleven die een speciale choreografie toonde geïnspireerd op een kunstwerk van het Centraal Museum. Elke dans werd voorafgegaan door een korte introductie op het kunstwerk en na de dans lichtte de danser toe hoe hij/zij geïnspireerd raakte en hoe de dans tot stand is gekomen. Dit jaar stond de tentoonstelling God Save The Queen centraal.

X11, vmbo voor grafimedia

Leerlingen van de bovenbouw ontwikkelden samen met het Centraal Museum een lesprogramma voor de onderbouwgroepen van het vmbo. Thema van het programma was verhalen en symbolen in de kunst. Voor de vormgeving was Alex Clay van Lesley Moore betrokken bij het project. Lesley Moore ontwikkelde de huisstijl voor het Centraal Museum. Hij leerde de leerlingen werken met de huisstijl van het museum en hoe deze te verwerken in een product.

39

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Samenwerking HKU Conservatorium

Al vijf jaar werkt het Centraal Museum samen met studenten van de afdeling ‘Docerend Theatermaker’ van de afstudeerrichting Bachelor of Theatre in Theatre and Education van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Geïnspireerd op het werk van Dick Bruna maakten zij een eigen voorstelling voor de jongste bezoekers van het dick bruna huis. In 2012 waren dat Jorn en Babette met de voorstelling ‘Miek en Pepijn’.

Bijlagen

Samenwerking met HKU (Kunst, Media & Technologie) en Dropstuff

Nevenprogramma

Culturele Zondagen

- N  ieuwjaarsduik - U trecht Danst! met dansproject in samenwerking met ROC ASA en een dansworkshop voor peuters en kleuters.

Sit-ins

Elke laatste zondag van de maand interviewde directeur Edwin Jacobs een kunstenaar van wie op dat moment werk te zien was in het museum, of een gast die een rol heeft gespeeld bij de totstandkoming van een actuele tentoonstelling. Ook het publiek krijgt daarbij de kans om vragen te stellen. Zondag 29 januari: Henri Defoer in het kader van Het Bloemaert-effect Zondag 26 februari: Jan Knaap in het kader van Het Hoofdboek Zondag 25 maart: Hugo Kaagman in het kader van God Save The Queen Zondag 27 mei: Rabotnik in het kader van God Save The Queen Zondag 24 juni: Tejo Remy en René Veenhuizen in het kader van nijntje, het huis Zondag 30 september: Ab van Hanegem in het kader van Ontplofte blik Zondag 28 oktober: Monobanda in het kader van Licht op Hout Zondag 25 november: Anneke Beerkens in het kader van Blue jeans

40

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Museumnacht 2012 ‘In Vuur en Vlam’, 20 oktober 2012

Het Centraal Museum als muze: op uitnodiging van het museum heeft ‘De Avonduren’ bezit genomen van het museum en zijn collectie ingezet om een bijzondere nacht te organiseren met onder andere een Kapabel-topstukkentour, ‘Maak een button voor je geliefde’, diverse optredens en solo’s van de bandleden van De Avonduren en, Sta in vuur en vlam, met Ingmar Heytze.

Vakantieprogramma’s

Voorjaarsvakantie (18 februari t/m 26 februari 2012) Activiteiten in het dick bruna huis -  Theater door studenten HKU met de voorstelling ‘Miek en Pepijn’. -  Voorlezen en schilderworkshop. Meivakantie (28 april t/m 6 mei 2012) Activiteiten in het dick bruna huis - Theater door ‘Kop Op’ met de voorstelling Muisstil, waarin het boekje de koning van Dick Bruna ook een rol speelt. Zomervakantie (24 juni t/m 19 augustus 2012) De speciale zomerprogrammering De Zomer van Dick Bruna voor kinderen van 3 tot 6 jaar met aandacht voor het onderwerp: hoe is het om geen knuffel te hebben, of bijvoorbeeld geen huis? Leidraad hiervoor was het boekje nijntje huilt, een verhaal van Dick Bruna waarin nijn haar beer kwijtraakt. Activiteiten: -  Nijntjes verjaardag met taartjes maken in atelier. -  Voorleesmiddagen met aansluitend schilderworkshop op woensdagen. -  ‘Peuter- en kleutertour’. Iedere vrijdag om 11.00 uur een familieinstaprondleiding in het dick bruna huis.

-  Verjaardag van Dick Bruna, verjaardagskaarten maken in het atelier. -  Nijntje in het Centraal Museum: ouders/verzorgers konden met jonge kinderen een speciale nijntje-route volgen door het Centraal Museum aan de hand van het boekje nijntje in het Centraal Museum. Herfstvakantie (13 oktober t/m 21 oktober 2012) Activiteiten in het dick bruna huis -  Dansworkshops voor peuters en kleuters. Het boekje nijntje danst stond centraal. -  Voorlezen en schilderworkshop. Kerstvakantie (22 december 2012 t/m 6 januari 2013) Activiteiten in het dick bruna huis -  Peuter- en kleutertour. -  Voorlezen en schilderworkshop. -  Workshops Blue jeans

Externe activiteiten waaraan het Centraal Museum meedeed

Museumweekend, 14 en 15 april Springdance, 19 t/m 29 april Stadsdag, 2 juni Werelderfgoedweekend, 16 en 17 juni Open tuinendag, 30 juni Open Monumentendag, thema Groen van toen, 8 september

Online

Overzicht website

Mobiel gebruik Oude website 10/2010 – 10/2011

In oktober 2011 ging de nieuwe website van het Centraal Museum online. 2012 was dus het eerste volledige jaar waarin deze werkte. De cijfers laten zien dat de techniek achter de website ervoor heeft gezorgd dat de collectie en tentoonstellingspagina’s van het Centraal Museum beter vindbaar zijn. Daarnaast nemen ook de volgers op Facebook en Twitter toe.

Nieuwe website 10/2011 – 10/2012

Er waren in 2012 64.089 mobiele bezoeken op de website waarvan 29.600 bezoeken via iPad en 16.825 bezoeken via iPhone.

+/-

Aantal bezoeken

312.218

447.537

+43%

Unieke bezoekers

218.588

318.162

+46%

Paginaweergaves

1.197.650

1.448.288

+21%

Pagina’s per bezoek Nieuwe bezoeken Bouncepercentage Top verwijzende sites

3.84

3.24

- 15%

66.25

68.39

+ 3%

37%

42.28%

+ 14%

Culturele vacatures 3%

Facebook 10%

Rietveldschroderhuis.nl 3%

Museautrecht.nl 7%

dickbrunahuis.nl 1.5%

Culturele vacatures 6%

86%

86%

1%

1%

Nieuwe techniek

2

Ontdekken (collectie)

259.915

3

dick bruna huis

126.557

Twitter en Facebook

4

Rietveld Schröderhuis

69.619

5

Openingstijden/prijzen

68.368

6

Tentoonstellingen

56.571

7

God Save The Queen

34.513

16

Het Bloemaert-effect

17.040

18

nijntje, het huis

12.884

19

Zomer van Dick Bruna

10.146

20

Ontplofte blik

Japan

De best bezochte pagina’s en het aantal bezoeken in 2012 1

Jaarverslag 2012

Verwijzend verkeer

De vindbaarheid in Google voor de collectie en tentoonstellingspagina’s is sterk verbeterd door de nieuwe techniek achter de website. Vooral de online collectie profiteert ervan. Bezoekers die via een collectiestuk de website binnenkomen, blijven langer dan gemiddeld op de site en klikken vaker door naar andere pagina’s.

Nederland + België

Centraal Museum

Vacature(s) Bloemaert Moesman Openingstijden Iris van Herpen

Verwijzend verkeer komt vooral van Wikipedia, museum.nl, museautrecht. nl en dergelijke overkoepelende sites. Er is een sterke toename te zien van verwijzend verkeer via sociale media. Facebook en Twitter staan beide in de top 6.

Geografisch

41

Meest gebruikte zoektermen op de website

Bijlagen

Home

305.381

8.497

Met 5.760 volgers staat het Centraal Museum op de dertiende plaats in de museumtop op Twitter. Op Facebook heeft het Centraal Museum 4.898 volgers. (Stand eind 2012)

AANWINSTEN

Aankopen

Atelier Remy & Veenhuizen

Fong-Leng

* aankoop met steun van de Vereniging Rembrandt ** aankoop en schenking door particulier

Atelier Remy & Veenhuizen

Fong-Leng

Atelier Remy & Veenhuizen

Fong-Leng

Mattijs van Bergen

Fong-Leng

Mattijs van Bergen

F. Franciscus **

Totaal: 162 objecten Aardewerkfabriek Fayence- en Tegelfabriek Holland Wandbord, ca. 1896-1906 inv.nr. 31635

Aardewerkfabriek Fayence- en Tegelfabriek Holland Cachepot, ca. 1896-1906 inv.nr. 31636

Aardewerkfabriek Fayence- en Tegelfabriek Holland Vaas, ca. 1896-1906 inv.nr. 31637

Aardewerkfabriek Fayence- en Tegelfabriek Holland Koffieservies, ca. 1896-1906 inv.nr. 31638/001-010

Atelier Remy & Veenhuizen Kleed, 2012 inv.nr. 31827

Atelier Remy & Veenhuizen Gordijn, 2012 inv.nr. 31828

Atelier Remy & Veenhuizen Bankje, 2012 inv.nr. 31829

Atelier Remy & Veenhuizen Hanglamp, 2012 inv.nr. 31831

Atelier Remy & Veenhuizen Leunstoel, 2012 inv.nr. 31832

42

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Boekenkast, 2012 inv.nr. 31834 Tafel, 2012 inv.nr. 31835

Drie krukjes, 2012 inv.nr. 31836/001-003 Kledingset , z.j. inv.nr. 31746/001-004 Rok, z.j. inv.nr. 31750

Ad van Campenhout

Zonder titel no. 3, 2011 tekening inv.nr. 31639

Felix & Mumford

De anatomische les, 2012 installatie inv.nr. 31628

Fong-Leng

Groen suède jas, ca. 1972-1974 inv.nr. 31740

Fong-Leng

Kledingset, z.j. inv.nr. 31741/001-002

Fong-Leng

Overall, z.j. inv.nr. 31743

Fong-Leng

Kledingset, z.j. inv.nr. 31744/001-002

Fong-Leng

Kledingset, z.j. inv.nr. 31745/001-002

Jurk, z.j. inv.nr. 31747 Jurk, z.j. inv.nr. 31748 Kledingset, z.j. inv.nr. 31749/001-002 Jurk, z.j. inv.nr. 31751 Decoronation. An allegory on violence (after Baburen), 2003 schilderij inv.nr. 31702

Josef Hoffmann

Sitzmaschine (stoel nr. 670), ca. 1905-1916 stoel inv.nr. 31703

Klavers van Engelen Jurk, 2008-2009 inv.nr. 31641

Klavers van Engelen

Jurk, 2010 inv.nr. 31642/001-002

Klavers van Engelen Jurk, 2009-2010 inv.nr. 31643

Klavers van Engelen Jurk, 2009-2010 inv.nr. 31644

Klavers van Engelen Jurk, 2009-2010 inv.nr. 31645

Klavers van Engelen Jurk, 2011-2012 inv.nr. 31646

Klavers van Engelen Jurk, 2011-2012 inv.nr. 31647

Klavers van Engelen

Studio Makkink & Bey *

In opdracht van het museum vervaardigd in 2012

Klavers van Engelen

Studio Makkink & Bey *

Klavers van Engelen

Studio Makkink & Bey *

Deze aankopen zijn mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de BankGiro Loterij en de ‘bijdrage aan kunstmusea voor structurele aankopen beeldende kunst na 1945’ van het Mondriaan Fonds.

Een paar laarzen met houten hak in donkerbruin, 2011-2012 inv.nr. 31733/001-002

Klavers van Engelen Jurk, 2011-2012 inv.nr. 31648

Tas met gat in zwart leer, 1999-2000 inv.nr. 31734

Klavers van Engelen Jurk, 2010 inv.nr. 31649

Klavers van Engelen

Kledingset, 2011 inv.nr. 31650/001-002

Geplooide tas in zwart leer, 2001-2002 inv.nr. 31737

Gerrit Thomas Rietveld

Jurk, 2012 inv.nr. 31651/001-002

Aluminium stoel, ca. 1950-1960 inv.nr. 31658

Klavers van Engelen

Paul Schudel

Klavers van Engelen

Klavers van Engelen

Kledingset, 2010-2011 inv.nr. 31653/001-002

Klavers van Engelen Jurk, 2012 inv.nr. 31654

Gilet/kraag, 2008-2009 inv.nr. 31659

Klavers van Engelen

Pump met sleehak in bruin, 2010-2011 inv.nr. 31714/001-002

Klavers van Engelen

Schoen met houten hak in donkerbruin, 2011 inv.nr. 31715/001-002

Klavers van Engelen

Schoen met houten blokhak in suède, 2012 inv.nr. 31726/001-002

43

Centraal Museum

Studio Makkink & Bey *

SOCIAL SCULPTURE #01 (BIRD), 2009 inv.nr. 31773

Studio Makkink & Bey *

PROOFF #002, Worksofa type 1, 2012 inv.nr. 31760 PROOFF #002, Worksofa type 2, 2012 inv.nr. 31761

Studio Makkink & Bey *

PROOFF #002, Worksofa type 3, 2012 inv.nr. 31762

Studio Makkink & Bey *

PROOFF #002, Worksofa type 4, 2012 inv.nr. 31763

Studio Makkink & Bey *

PROOFF #002, Worksofa type 5, 2012 inv.nr. 31764

Jaarverslag 2012

Panels PROOFF, 2003 inv.nr. 31771/001-008 Vloerpanelen PROOFF, 2003 inv.nr. 31772/001-050

Studio Makkink & Bey *

Klavers van Engelen

PROOFF electric worktable (prototype), 2012 inv.nr. 31766

Studio Makkink & Bey *

DK Clock, 1980 inv.nr. 31723

Jurk, 2008-2009 inv.nr. 31652

PROOFF electric worksofa (prototype), 2012 inv.nr. 31765

Bijlagen

Studio Makkink & Bey *

PROOFF #006 SIDESEAT, 2012 inv.nr. 31774

Charley Toorop

Portret van Jan Engelman, 1936 tekening inv.nr. 31629

V&B

Platform nr. 2, 2009 schilderij inv.nr. 31704

Ina van Zyl

Happy House, 2011 schilderij inv.nr. 31712

Ina van Zyl

Where Are You From, 2011 schilderij inv.nr. 31713

Boudicca

TBC, 2012 installatie inv.nr. 31789/001-004

Driessens & Verstappen

Top down, Bottom up, 2012 installatie inv.nr. 31697

William Engelen

Falten for String quartet, 2012 klankinstallatie inv.nr. 31700/001-005

Wolfgang Flad

Unek, 2012 beeld/sculptuur inv.nr. 31696/001-003

Freudenthal/Verhagen

Horse and Rider, 2012 installatie inv.nr. 31788/001-002

Gluejeans

Zonder titel, 2012 installatie inv.nr. 31790

Ab van Hanegem

Untitled 2011, 2012 schilderij inv.nr. 31699

Hyun Yeu

Herenkostuum, 2012 inv.nr. 31826

Joris van de Moortel

Geen titel, 2012 maquette inv.nr. 31698/001-002

Jan Taminiau

Poetic Clash meets Nature Extends, 2012 japon inv.nr. 31791

Langdurig bruiklenen *** toegevoegd aan bruikleen Stichting Van Baaren Museum Atelier Remy & Veenhuizen Bankje, 2012 inv.nr. 31830

Atelier Remy & Veenhuizen

Anoniem Chinees*

Vier klapmutsen, ca. 1662-1722 inv.nr. 31705/001-004 Vier borden, ca. 1662-1722 inv.nr. 31706/001-004

Anoniem Chinees*

Abraham Bloemaert

Feestmaal der goden, 1598 schilderij inv.nr. 31721

Françoise van den Bosch Armband, 1969 inv.nr. 31752

Twee borden, ca. 1662-1722 inv.nr. 31707/001-002

Anoniem Chinees*

Twee schotels, ca. 1736-1795 inv.nr. 31708/001-002

Schenkingen * Schenking Studio Makkink & Bey Ed Annink

Charity chair, 2012 inv.nr. 31732/001-002

Gijs Bakker

Ceintuur, 1967 inv.nr. 31753

Gijs Bakker

Halssieraad, 1985 inv.nr. 31757

Madeleine Bosscher

Drie cirkels, z.j. wandkleed inv.nr. 31759

Dick Bruna

René Daniëls

Spray Armee, 1983 schilderij inv.nr. 31701

Logo-ontwerp World Peace is Possible, 2011 prent inv.nr. 31724

Gerard van Honthorst

Kees Dolk

Floris Verster

Klavers van Engelen

Heilige Sebastiaan, ca. 1623 schilderij inv.nr. 31722

Rosse-Zwar, 2011 prent inv.nr. 31818

Portret Dr Ir George Willem van Heukelom (1860 - 1952), 1922 schilderij inv.nr. 31656

Zwarte sandalen met houten blokhakken, z.j. inv.nr. 31735/001-002

Floris Verster

Paar beige pumps met sleehak, z.j. inv.nr. 31736/001-002

Portret Henriëtte van Heukelom-van den Brandeler (1884-1985), 1922 schilderij inv.nr. 31657

Anoniem*

Sigarenpresenteerdoos, 1938 inv.nr. 31709

Anoniem*

Sigarettenpresenteerdoos, ca. 1930-1932 inv.nr. 31710

Centraal Museum

Sigarettenkoker, ca. 1930-1932 inv.nr. 31711

Anoniem Chinees*

Leunstoel, 2012 inv.nr. 31833

44

Anoniem*

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Klavers van Engelen

Klavers van Engelen Jurk, z.j. inv.nr. 31738

Klavers van Engelen

Kledingset, z.j. inv.nr. 31739/001-003

Klavers van Engelen

Klavers van Engelen

Gerrit Thomas Rietveld

Anoniem

Klavers van Engelen

Klavers van Engelen

Arthur de Rijk

Klavers van Engelen

Klavers van Engelen

Arthur de Rijk,

Gala-uniform van een lid van de Tweede Kamer, ca. 1922 uniform (gala) inv.nr. 31660

Tas, z.j. inv.nr. 31775

Kledingset, 2009 inv.nr. 31655/014-015

Mouwsjaal, z.j. inv.nr. 31776

Kledingset, 2009 inv.nr. 31655/016-018

Een paar beenbedekkingen, z.j. inv.nr. 31777/001-002

Klavers van Engelen

Een paar beenbedekkingen, z.j. inv.nr. 31778/001-002

Klavers van Engelen

Een paar beenbedekkingen, z.j. inv.nr. 31779/001-002

Klavers van Engelen

Een paar beenbedekkingen, z.j. inv.nr. 31780/001-002

Summer collection 2001, Beaufort 5, 2001 jack inv.nr. 31725

Klavers van Engelen

Kamerscherm, z.j. inv.nr. 31742/001-003

Emmy van Leersum

Halssieraad en armband, ca. 1982-1984 inv.nr. 31754/001-002

Bas Lobik

Twee boekenkastjes, ca. 1935 inv.nr. 31672/001-002 Ring, ca. 1960-1969 inv.nr. 31756 Armband, ca. 1980-1985 inv.nr. 31758/001-002

Jan Scherjon

Ring, ca. 1950-1960 inv.nr. 31630

Jan Scherjon

Ring, ca. 1950-1960 inv.nr. 31631

Jan Scherjon

Ring, ca. 1950-1960 inv.nr. 31632

Klavers van Engelen

Kledingset, 2009 inv.nr. 31655/001-002

Study wide white, 2011 schilderij inv.nr. 31640

Studio Makkink & Bey*

Klavers van Engelen

Willem Arnoldus Maas

Studio Makkink & Bey*

Klavers van Engelen

Willem Arnoldus Maas

Studio Makkink & Bey*

Installatie 2009, 2009 inv.nr. 31655/001-018 Kledingset, 2009 inv.nr. 31655/003-004

Stoel, 1926 inv.nr. 31727

WORKLIGHT XL, 2009 inv.nr. 31767

PROOFF SLOWCAR (prototype), 2009 inv.nr. 31768

Stoel, 1926 inv.nr. 31728

PROOFF EARCHAIR, 2003 inv.nr. 31769

Klavers van Engelen

Willem Arnoldus Maas

Studio Makkink & Bey*

Klavers van Engelen

Willem Arnoldus Maas

Nicolaes Visscher

Klavers van Engelen

Willem Arnoldus Maas

Kledingset, 2009 inv.nr. 31655/005-006 Kledingset, 2009 inv.nr. 31655/007-008 Kledingset, 2009 inv.nr. 31655/009-011

Tafel, 1926 inv.nr. 31729

PROOFF EARCHAIR, 2003 inv.nr. 31770

Leunstoel, 1926 inv.nr. 31730

Tekenboek Abraham Bloemaert, ca. 1679-1702 boek inv.nr. 31840

Vitrinekast, 1926 inv.nr. 31731

Klavers van Engelen

Kledingset, 2009 Inv.nr. 31655/012-013

45

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Parachutejurk, 1946 inv.nr. 31787

Quasi 18de-eeuwse livrei met tressen, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31661 Quasi 18de-eeuwse livrei met tressen, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31662 Rokkostuum met rode kraag, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31663 Rokkostuum met rode kraag, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31664 Rokkostuum met blauwe kraag, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31665 Korte huisknechtenjas van grijze stof, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31666 Korte huisknechtenjas van grijze stof, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31667 Livrei overjas met een dubbele rij knopen, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31668

Livrei overjas met een enkele rij knopen, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31669 Koetsiersjas van zandkleurige stof met zwarte kraag, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31670

Aangetroffen/In de collectie opgenomen *Opgenomen uit inventaris Joep van Lieshout *

Urinoir, ca. 1990-1994 inv.nr. 31781

Doos met losse uniformonderdelen, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31671

Joep van Lieshout *

Damesbadmuts, ca. 1960 inv.nr. 31686

Keukenblok, ca. 1990-1994 inv.nr. 31783

Damesdouchemuts, ca. 1960-1970 inv.nr. 31687 Doos met reserveknopen, ca. 1890-1950 uniform inv.nr. 31837 Halssieraad, ca. 1965 inv.nr. 31755 Kapmanteltje, ca. 1970 inv.nr. 31688

Overige restauraties die in 2012 werden uitgevoerd:

Joep van Lieshout *

Ten behoeve van de tentoonstelling Dit is het Centraal Museum! werd het papieren ontwerp voor het grafmonument van mr. C.G. Vischer door J. van Kerchem hersteld en schoongemaakt.

Joep van Lieshout *

Wasbak, ca. 1990-1994 inv.nr. 31784

Joep van Lieshout *

Wasbak, ca. 1990-1994 inv.nr. 31785

Joep van Lieshout *

Wasbak, ca. 1990-1994 inv.nr. 31786

Voor deze tentoonstelling en de collectietentoonstelling Maria Elisabeth Houtzager, spraakmakend directrice werden een tiental restauraties verricht aan doeken en lijsten. Vier schilderijen van Félix Elie Tobeen die uitgeleend werden voor een solotentoonstelling in Bordeaux en Amersfoort werden gereinigd en weer presentabel gemaakt. Het schilderij Compositie (1913) van Jan van Deene dat in 2011 geschonken werd door een particulier uit de Verenigde Staten, werd gereinigd en gerestaureerd.

Tegeltaleau van de Keuringsdienst voor Waren in Utrecht, ca. 1925 inv.nr. 31841

De restauratie van Drieluik met het Laatste Avondmaal (Anoniem, NoordNederlands), die meerdere jaren in beslag zal nemen, werd voortgezet.

Vaandel van de Utrechtsche Christelijke Jonge Mannen Vereeniging, ca. 1920-1930 inv.nr. 31839

Centraal Museum

In 2012 werden diverse kleine restauraties en conserverende handelingen uitgevoerd waaronder het restaureren van lijsten, het vervangen van lijsten, het verwijderen van lijmresten bij circa 140 werken van Dick Bruna en het consolideren van de verflaag van een aantal Rietveld-meubelen.

Toilet, ca. 1990-1994 inv.nr. 31782

Korte livrei overjas met enkele rij knopen uniform inv.nr. 31838

46

Restauraties in 2012

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Het beeld Zonder titel (1984) van Leo Vroegindeweij, in bruikleen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, bleek ingezakt te zijn door zijn eigen gewicht en was eigenlijk niet meer toonbaar. Dit probleem deed zich voor bij meerdere loden beelden van dezelfde kunstenaar in andere museumcollecties. De Stichting Behoud Moderne Kunst werd gevraagd dit probleem te bespreken met collectiebeheerders en restauratoren om tot een gezamenlijke oplossing te komen. Het Centraal Museum nam het voortouw en ging met succes samen met restaurator Esther Meijer en de kunstenaar aan de slag om het beeld weer in vorm te krijgen en te houden.

BRUIKLENEN

In totaal gaf het Centraal Museum 570 stukken in bruikleen ten behoeve van 49 tentoonstellingen. Op plaatsnaam, op alfabetische volgorde: Amersfoort, Mondriaanhuis

Rins & Does bij Mondriaan 23-6 t/m 30-09-2012 6 stukken

Amersfoort, Kunsthal KAdE Henk Visch 20-01 t/m 06-05-2012 1 stuk

Amersfoort, Museum Flehite

Tobeen. Eigenzinnig kubist, poëtisch realist 11-11-2012 t/m 11-02-2013 4 stukken

Amsterdam, Joods Historisch Museum

Else Berg en Mommie Schwarz. Schilderspaar uit de Nederlandse avant-garde 23-03 t/m 24-06-2012 1 stuk

Amsterdam, Huis Marseille

VIEWPOINT / Het exposeren onder de loep 14-09 t/m 09-12-2012 3 stukken

Jaarverslag 2012

Bern, Zentrum Paul Klee

L’Europe des esprits - die Magie des Unfassbaren von der Romantik bis zur Moderne 31-03 t/m 15-07-2012 5 stukken

Bordeaux, Musée des Beaux-Arts, Bordeaux Tobeen. Un poéte du cubisme 08-06 t/m 16-09-2012 4 stukken

Cassel, Musée de Flandre

Marguerite Yourcenar et la peinture flamande / Marguerite Yourcenar en de Vlaamse schilderkunst 13-10-2012 t/m 27-01-2013 1 stuk

Den Bosch, Museum Slager

Hoe bestaat het [t.g.v. 200-jarig bestaan Kunstacademie, Den Bosch] 20-10 t/m 02-12-2012 1 stuk

Den Haag, Haags Historisch Museum

Isaac Israels in Amsterdam 15-06 t/m 26-08-2012 2 stukken

Antwerpen, Studio Job gallery

Den Haag, Haags Historisch Museum

Gerrit Thomas Rietveld 11-10-2012 t/m 11-01-2013 3 stukken

Isaac Israels in Den Haag 02-06 t/m 23-09-2012 5 stukken

Apeldoorn, CODA Museum

Den Haag, Gemeentemuseum Den Haag

ADO speelgoed, speelt goed! 13-10 t/m 30-03-2012 1 stuk

Centraal Museum

In de schaduw van morgen. Neorealisme in Nederland 18-11-2012 t/m 17-02-2013 6 stukken

Fantasie en werkelijkheid. De stadsgezichten van Bartholomeus Johannes van Hove 28-01 t/m 29-04-2012 1 stuk

Amsterdam, Stadsarchief Amsterdam

47

Arnhem, Museum voor Moderne Kunst Arnhem

Bijlagen

Willem Maris. Impressionist van de Haagse School 21-01 t/m 09-04-2012 1 stuk

Den Haag, Muzee Scheveningen

Het mondaine Scheveningen van Isaac Israëls 02-06 t/m 23-09-2012 1 stuk

Dordrecht, Dordrechts Museum Portret in portret 08-12 t/m 07-04-2012 1 stuk

Eindhoven, Van Abbemuseum

René Daniëls. Een tentoonstelling is ook altijd deel van een groter geheel 12-05 t/m 23-09-2012 2 stukken

Genève, Mamco, Musée d’art moderne et contemporain Thomas Huber. Vous êtes ici 22-02 t/m 06-05-2012 9 stukken

Genk, Manifesta 9 Limburg

The deep of the modern. The aesthetics of coal and the poetics of restructuring 02-06 t/m 30-09-2012 1 stuk

Haarlem, De Hallen

Naar zee. De zee in de Nederlandse kunst sinds 1850 15-06 t/m 02-09-2012 4 stukken

Hasselt, Modemuseum Hasselt

Superbodies, 3e Triënnale voor beeldende kunst, Mode & Design 04-02 t/m 27-05-2012 4 stukken

Houston, Texas, Museum of Fine Arts, Houston

Elegance and Refinement: The Still Life Paintings of Willem van Aelst 11-02 t/m 14-11-2012 1 stuk

Leiden, Museum De Lakenhal

Philadelphia, Philadelphia Museum of Art

Utrecht, Museum Catharijneconvent

Leiden, Museum De Lakenhal

Rimini, Castel Sismondo

Utrecht, Universiteitsbibliotheek

Rome, Villa Medici

Utrecht, Jaarbeurs

Presentatie Floris Verster 07-04 t/m 19-08-2012 1 stuk Parelen 16-09-2012 t/m 13-01-2013 7 stukken

Leiden, Museum Boerhaave

Leydse weelde. Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw 22-10-2012 t/m 05-05-2013 3 stukken

Lodève, Musée de Lodève

Théo Van Rysselberghe. L’instant sublimé 09-06 t/m 20-10-2012 2 stukken

Maastricht, Bonnefantenmuseum

Martin Visser, verzamelaar, ontwerper, vrije geest 13-03 t/m 17-06-2012 1 stuk

Madrid, ARCO

AfterARCO 15-02 t/m 19-02-2012 1 stuk

Mechelen, Cultuurcentrum Mechelen Expo Dick Bruna 18-02 t/m 03-06-2012 195 stukken

Ottawa, National Gallery of Canada Van Gogh. Up Close 25-05 t/m 02-09-2012 1 stuk

Otterlo, Kröller-Müller Museum

Art cars in het Kröller-Müller Museum 11-10 t/m 28-10-2012 1 stuk

48

Centraal Museum

Van Gogh. Up Close 01-02 t/m 05-05-2012 1 stuk

Da Vermeer a Kandinsky. Capolavori dai musei del mondo a Rimini 21-01 t/m 03-06-2012 2 stukken Genius Loci. Balthus - Bustamante - Saenredam 04-02 t/m 06-05-2012 1 stuk

Rotterdam, Ahoy

Nieuwe energie in design en kunst [tijdens Eco-marathon, georganiseerd door Shell] 16-05 t/m 19-05-2012 1 stuk

Rotterdam, Re: Rotterdam Art Fair Face of Berlin 08-02 t/m 12-02-2012 1 stuk

Schwerin, Staatliches Museum Schwerin Der Bloemaert-Effekt! Farbe im Goldenen Zeitalter 24-02 t/m 28-05-2012 20 stukken

Sint-Niklaas, Tentoonstellingszaal Zwijgershoek

Over het genot van de zintuigen in de schilderkunst 30-09-2012-09-30 t/m 31-01-2013 1 stuk

Tübingen, Kunsthalle Tübingen Fotorealismus. 50 Jahre hyperrealistische Kunst 06-12-2012 t/m 10-03-2013 2 stukken

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Ontsnapt aan de beeldenstorm 16-11 t/m 24-02-2012 19 stukken

J. Slauerhoff. Schipper op havenlooze reis 01-11 t/m 30-11-2012 1 stuk Gullivers Verzamelingen 07-07 t/m 22-07-2012 108 stukken

Utrecht, Museum Catharijneconvent Vrouwen voor het voetlicht 31-03 t/m 24-06-2012 6 stukken

Venetië, Ca’ Corner della Regina

The Small Utopia. Ars Multiplicata 06-07 t/m 25-11-2012 2 stukken

Washington, District of Columbia, National Gallery of Art, Washington

Elegance and Refinement: The Still Life Paintings of Willem van Aelst 24-06 t/m 14-10-2012 1 stuk

Weesp, Atelier Joost Conijn Open ateliers Weesp 20-04 t/m 22-04-2012 1 stuk

Weil am Rhein, Vitra Design Museum

Gerrit Rietveld. Die Revolution des Raums 17-05 t/m 16-09-2012 123 stukken

ACTIVITEITEN MEDEWERKERS

Edwin Jacobs algemeen directeur

Nevenfuncties: -  Lid commissie musea Raad voor Cultuur -  Lid commissie digitaal erfgoed Raad voor Cultuur -  Bestuurslid Stichting Paradox -  Bestuurslid Stichting Dutch Doc -  Bestuurslid Stichting De Veenfabriek -  Lid stuurgroep Meer dan Waard, Nederlandse Museumvereniging -  Lid Raad van Toezicht Stichting Museum Nieuw Kranenburgh/collectie Kranenburgh -  Lid Raad van Toezicht MOCCA -  Lid commissie beeldende kunst Gemeente Utrecht -  Fellow HKU -  Lid visitatie Sandberg Instituut -  Rijksgecommitteerde Avans Hogeschool Kunstacademie Den Bosch -  P vdA lid cultuurcommissie

Marco Grob zakelijk directeur

Nevenfuncties: -  Penningmeester Stichting Behoud Moderne Kunst (SBMK) -  Voorzitter Raad van Toezicht productiehuis Plaatsmaken, Arnhem -  Lid zakelijk museumconvent -  Lid initiatiefgroep Zuidelijk Museumkwartier

Ninke Bloemberg conservator mode en kostuums

Publicaties: -  Ninke Bloemberg, Georgette Koning, e.a., Blue jeans, catalogus bij gelijknamige tentoonstelling -  Ninke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin, Liesbeth Helmus en Ida van Zijl, Dit is het Centraal Museum!, Utrecht, 2012 -  Ninke Bloemberg, ‘Shifting realities’, Jaarboek Textielcommissie Nederland,

49

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

-

verschijnt in 2013 N inke Bloemberg, ’Blue jeans’, Kostuum, november 2012

Nevenfuncties: - L id Adviesraad Textielcommissie Nederland
 - L id Raad van Advies InFashion (Utrecht) - L id ICOM Costume (onderdeel International Council Of Museums) - L id Koninklijk Oudheidkundig Genootschap Nevenactiviteiten: - L ezing Modecollectie Centraal Museum, Florence (15 maart) - L ezing Iris van Herpen, SBMK bij Museum Boijmans Van Beuningen (8 mei) - L ezing Blue jeans, Denim Indie Brands, Pakhuis de Zwijger (10 mei) - L ezing Blue jeans, studenten HKU (21 juni) - L ezing Blue jeans, Blue Monday, Modefabriek (23 juli) - L ezing Blue jeans, docentenbijeenkomst (25 oktober) -  Lezing Blue jeans, internationale journalisten (21 september) -  Lezing Dyanne Beekman Group (11 december) -  Lezing Blue jeans, G-Star (12 december) -  Initiatiefnemer Modemuze.nl, een gezamenlijke website van zeven Nederlandse musea met vooraanstaande mode- en kostuumcollecties -  Initiatiefnemer Europeana Fashion, een gezamenlijke website van modegerelateerde instellingen in Europa

Marja Bosma conservator moderne en hedendaagse kunst Publicaties: -  Marja Bosma, Ontplofte blik / Exploded view, losbladig -  Ninke Bloemberg, Marja Bosma,

Renger de Bruin, Liesbeth Helmus en Ida van Zijl, Dit is het Centraal Museum!, Utrecht, 2012 -  Marja Bosma, Marjolein Sponselee, Joost de Vries, speciale bijlage God Save The Queen, De Groene Amsterdammer

Renger de Bruin conservator stadsgeschiedenis

Publicaties: -  Renger de Bruin, ‘Hidden in the Bushes: The Teutonic Order of the Bailiwick of Utrecht in the 1780-1806 Revolutionary Period’, in: The Military Orders V. Politics and Power (Peter Edbury (ed.)), Ashgate, Farnham, Surrey, 2012, pp. 349-361 -  Renger de Bruin, Bedreigd door Napoleon. De Ridderlijke Duitsche Orde, Balije van Utrecht, 1753-1838, Hilversum, 2012 -  Renger de Bruin, ‘L’Enragé Traiteridski of de Poolse Emmer. Willem Emmery de Perponcher Sedlnitzky van Wolphaartsdijk, Utrechts schrijver en dichter (1741-1819)’, De Utrechtse Boekhouder, tijdschrift voor Utrechts literair erfgoed, 2012, pp. 1-4 -  Renger de Bruin, ‘Smoked fish, noodles and Calvinism’, in: In Berlin und in der Welt zu Hause. Ein Erinnerungsbuch für Hans-Martin Hinz (Alexander Koch, ed.), Berlijn, 2012, pp. 21-23 -  Renger de Bruin, ‘Een abdij van formaat’, Bespreking van Geschiedenis van Rhenen (Utrecht, 2008), in: Tijdschrift voor Geschiedenis, nr. 125, 2012, pp. 435-436 -  Renger de Bruin, ‘Een oude instelling. De Ridderlijke Duitsche Orde, Balije van Utrecht’, Transparant, 2012, pp. 12-17 -  Ninke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin, Liesbeth Helmus en Ida van Zijl, Dit is het Centraal Museum!, Utrecht, 2012

Nevenfuncties: -  Lid Historische Commissie Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht -  Regent van de Stichting Het Evert Zoudenbalch Huis -  Regent van de Fundatie van Renswoude Nevenactiviteiten (lezingen): -  Vrede van Utrecht, HOVO Utrecht (16 februari) -  De Europese aanvraag, SICA, Utrecht (26 april) -  De Duitse Orde, Ridderschap van Utrecht, Harmelen (12 mei) -  The exhibition project about the Peace of Utrecht, 1713-2013, the Peace of Utrecht Revisited, CSIC, Madrid (8 juni) -  Het onderzoek naar de Duitse Orde, bij boekpresentatie, RDO Balije van Utrecht, Utrecht (19 juni) -  Romans, Rietveld and all that, The Collection of the Centraal Museum, Dresden Summer International Academy of the Arts, Dresden (13 augustus) -  Vrede van Utrecht, internationale perspresentatie, Centraal Museum, Utrecht (19 september) -  Het Centraal Museum en de Dom, Educatieve dienst Domkerk, Utrecht (11 oktober) -  Het toelatingsbeleid van de Duitse Orde, Werkgroep Adelsgeschiedenis, Zwolle (2 november)

Liesbeth Helmus conservator oude kunst

Publicaties: -  Ninke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin, Liesbeth Helmus en Ida van Zijl, Dit is het Centraal Museum!, Utrecht, 2012 -  ’Gerrit van Honthorst, La morte di Seneca, 1623-1727 circa’ en ‘Hendrick ter Brugghen, San Pietro penitente, 1616’, in:

50

Centraal Museum

Da Vermeer a Kandinsky. Capolavori dai musei del mondo a Rimini, Rimini (Castel Sismondo), 2012, pp. 170-171 en 174-175 - ’ Gerard van Honthorst, ‘Portret van Margaretha de Roodere en haar ouders, 1652’, in: Portret in portret in de Nederlandse kunst 1550-2012, Dordrecht, 2012, cat. nr. 25, pp. 126-127 Nevenactiviteiten: - O nderzoek en het Centraal Museum, Symposium kunstgeschiedenis Groningen: Een keerpunt voor musea? De toekomst van kunsthistorisch onderzoek (7 september) - F ocusbijeenkomst over de toekomst van kunsthistorisch onderzoek, o.l.v. Maarten Prak, Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, Amsterdam (23 mei) - J udith en Holofernes, Afscheidssymposium Jeroen Giltaij, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam (14 september)

Ida van Zijl conservator toegepaste kunst en vormgeving

Publicaties: - N inke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin, Liesbeth Helmus en Ida van Zijl, Dit is het Centraal Museum!, Utrecht, 2012 Nevenactiviteiten: - L ezing over Rietveld, Uithoorn (25 maart) - L ezing voor designcursus Premselastichting (10 november) Nevenfuncties: - B estuurslid Fentener van Vlissingen Cultuurfonds - L id van de Raad van Advies beeldende kunst en vormgeving HKU

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Marije Verduijn hoofd Collectiebeheer

Nevenactiviteiten: -  Organisatie workshop ‘Hack het museum!? Open cultuur Data is niet eng!’, Museumcongres Maastricht -  Bijdrage Najaarsbijeenkomst Adlib gebruikersgroep ‘De Collectie van het Centraal Museum online’ -  Deelname Masterclass Open Data, Kennisland Nevenfuncties: -  Lid bestuur Overleg Kunst(historische) Bibliotheken Nederland (OKBN)

Ykje Wildenborg projectcoördinator Europeana Fashion

Publicaties: -  ‘Robes de cocktail’ en ‘La commande d’une robe’ in Paris Haute Couture (Saillard, Olivier en Anne Zazzo (eds.)), Parijs, 2012. Engelse uitgave vertaald door Helen Adedotun.

TIJDELIJKE ONDERNEMINGS­ RAAD Een Tijdelijke Ondernemingsraad (TOR) richt zich normaal gesproken op één onderwerp, in dit geval de verzelfstandiging. Maar omdat de reorganisatie zo nauw verbonden was met dit onderwerp, besloot de TOR deze ook mee te nemen in de advisering.

De TOR bestond uit: Ida van Zijl (voorzitter), Marije Verduijn (plaatsvervangend voorzitter), Martien van Liefland (secretaris), Manou Nonnekes en Erwin van Veen. ‘We hebben altijd gezegd dat we geen standpunt zouden innemen over de wenselijkheid van de verzelfstandiging. Dat is een politiek besluit en daar ga je als ondernemingsraad niet over. Maar als ondernemingsraad konden we ons wel uitspreken over de voorwaarden waaronder die verzelfstandiging plaatsvond’, begint Ida van Zijl over het doel van de TOR. Samen met de vier andere TORleden heeft ze heel wat vergaderd in 2012. ‘Iedere maandag een overleg met de directie, iedere vrijdag het reguliere overleg met de TOR-leden en vaak op maandagochtend nog een extra overleg’, somt ze op. Het was dan ook complexe materie, het voorgenomen besluit van de verzelfstandiging. Gedurende het jaar heeft de TOR zich daarom laten bijscholen door een professioneel bureau. ‘Alleen al voor de concentratie op het onderwerp was dat heel nuttig. We hadden hen heel erg nodig om te weten wat we mochten en wat niet, hoe lang van tevoren we een stuk zouden moeten krijgen en hoeveel tijd we vervolgens hadden om een advies te formuleren. Ook hebben ze ons aangeraden een meetlat te ontwikkelen waarlangs we alle stukken konden leggen, zodat we de lijn in ons advies konden bewaren’, legt Ida van Zijl uit. Die meetlat bevatte vier criteria waarop alle voorwaarden werden beoordeeld: levensvatbaarheid van de organisatie, de zorgvuldigheid waarmee het besluit plaatsvond, de museale kwaliteit en de positie van het personeel. De onderwerpen die besproken werden, waren omvangrijk. De belangrijkste zaken waar de TOR zich op concentreerde, waren de nieuwe cao van de Verzelfstandigde Rijksmusea, de financiering van de zelfstandige stichting, het gebouwbeheer en de staat van de collectie. Om grip op de grote hoeveelheid informatie te krijgen, werden deze onderwerpen in drie thema’s verdeeld waaraan klankbordgroepen verbonden waren.

51

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

‘Er was een klankbordgroep voor Collectie, voor Arbeidsvoorwaarden en voor Financiën, Gebouwen en Organisatie. In iedere klankbordgroep zat ten minste een TOR-lid en vier tot zeven andere werknemers, gekozen om hun expertise.’ Ook op andere momenten werden personeelsleden betrokken bij de adviezen van de TOR. Ida van Zijl: ‘Er was een nieuwsbrief die we uitstuurden als er iets te melden was en er waren regelmatig personeelsraadplegingen in de aula. Dat deden we vaak voordat we een advies gingen schrijven. Tijdens die bijeenkomsten legden wij onze denkrichting uit en vroegen we om extra input.’ Het proces van advisering was nuttig, maar ontnuchterend zeker ook. ‘De suggestie van de vrije cao-keuze bleek niet te kloppen en de primaire arbeidsvoorwaarden zijn uiteindelijk niet één op één overgenomen’, zegt de voorzitter. Maar de TOR heeft ook belangrijke verschillen kunnen maken. ‘Het was heel belangrijk dat de reorganisatie voor de verzelfstandiging zou plaatsvinden, dus daar hebben we op ingezet. Dat had als voordeel dat de medewerkers die door de reorganisatie getroffen werden als ambtenaren boventallig zouden worden verklaard en een betere rechtspositie zouden krijgen dan als ze boventallig zouden worden bij een zelfstandige stichting.’ Het einde van de TOR op 1 januari 2013 betekent niet het einde van alle besluitvorming rond de reorganisatie. Diverse adviezen lopen nog en zijn overgedragen aan de nieuwe OR, die vanaf 2013 actief is. ‘Er moet bijvoorbeeld nog een personeelsbeoordelingssysteem komen. Zolang dat er niet is, mag er geen beoordeling komen, hebben wij als TOR gezegd. De directie heeft daarmee ingestemd en de OR zal dat nu verder begeleiden.’ Met de inzet van de TOR is een aantal negatieve gevolgen van de verzelfstandiging verzacht, zegt Ida van Zijl. ‘Bijvoorbeeld met de hardheidsclausule voor werknemers die heel zwaar getroffen zijn. Ook denk ik dat we veel gedaan hebben aan de

bewustwording van werknemers, over in welke situatie ze zitten. Als er iets is dat we goed gedaan hebben, dan is dat het contact met de achterban, bijvoorbeeld door de personeelsraadplegingen. Daar kregen we veel reacties op en ik ben daar heel tevreden over. Over het algemeen geloof ik zeker dat het uiteindelijke resultaat van de verzelfstandiging beter is geworden.’ Ook buiten het museum is de verdienste van de TOR opgemerkt. De Tijdelijke Ondernemingsraad heeft de Harry Schaap Award 2012 ontvangen, een ereprijs voor verdiensten voor de medezeggenschap in de Gemeente Utrecht. Ida van Zijl: ‘Een mooi compliment voor de manier waarop we het hele verzelfstandigingsproces in goede zin hebben weten te beïnvloeden.’

MUSEUMCOMMISSIE De Museumcommissie is de adviesraad die sinds 1982 verbonden is aan het Centraal Museum. De leden komen een paar keer per jaar bij elkaar en geven de directie van het museum advies bij de aankoop van kunstwerken.

Samenstelling van de Museumcommissie in 2012: Aad Veenman oud-president directeur NS (voorzitter) Maarten Doorman hoogleraar filosofie en kunstkritiek Rudi Ekkart directeur Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie Jan Berger oud-directeur Nederlandse Bijenkorf bv Willem Hendrik Gispen rector magnificus Universiteit Utrecht Nico Jansen hoofd Culturele Zaken gemeente Utrecht

52

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

PERSONEEL

Leeftijdsopbouw naar geslacht op 31-12-2012

Het personeelsbestand van het Centraal Museum bestond op 31 december 2012 uit 81 personen. Er waren meer vrouwen werkzaam dan mannen, 47 (58,02%) tegenover 34 mannen (41,97%). De gemiddelde leeftijd van de personeelsleden was 47,24 jaar.

<19 - 24

25 - 34

M

V

M

V

M

V

M

V

M

V

M

V

0

2

1

9

12

10

10

10

11

15

0

1

2 (2,46%)

35 - 44

10 (12,34%)

45 - 54

22 (27,16%)

26 (32,09%)

1 (1,23%)

001

1 007

002

2 008

14 012

2

003

5 009

5 013

1

004

12 010

3 014

1

005

16 010A

3 015

0

006

4 011

4 016

1

In- en uitstroom In 2012 zijn er twee nieuwe collega’s bijgekomen, beiden vrouw. Tegelijkertijd hebben acht medewerkers het museum verlaten: zes mannen (7,79%) en twee vrouwen (2,59%). Van deze personen is er één van zijn/haar flexibel pensioen gaan genieten. Arbeidsparticipatie Op 31 december werkten 54 mensen in enige vorm van deeltijd. Dit is 66,66 % van het totale personeelsbestand. Van deze 54 mensen waren er negen man (16,66%) en 45 vrouw (83,33%).

Centraal Museum

20 (24,96%)

> 65

Personeelssamenstelling naar schaal op 31-12-2012

45 van de personeelsleden (55,55%) zit op het maximum van hun schaal.

53

55 - 64

Jaarverslag 2012

Bijlagen

7 011A

0

Stagiairs Het Centraal Museum staat landelijk goed bekend als leerbedrijf. Ook in 2012 bood het museum veel stageplaatsen, die verricht werden bij de beveiliging, de afdeling Conservatoren en de afdeling Publiek & Informatie. Er is een begin gemaakt met het verlenen van maatschappelijke stages aan leerlingen van het voortgezet onderwijs. Het aantal stagiairs dat in 2012 in de salarisadministratie werd geregistreerd: 1e kwartaal

9

2e kwartaal

11

3e kwartaal

8

4e kwartaal

7

Ziekteverzuim Het Centraal Museum kende in 2012 een percentage van ziekteverzuim van 3,72%. Er is in 2012 geen zwangerschapsverlof opgenomen. Reorganisatie Na de vaststelling wie er binnen het personeelsbestand functievolgend en wie voorkeurgenietend waren, zijn met behulp van de gehouden belangstellingsregistratie en gevoerde plaatsingsgesprekken elf personeelsleden op nieuwe functies geplaatst. Achttien medewerkers zijn, ten opzichte van de oude situatie, organisatorisch onder andere leidinggevenden geplaatst. Voor zes medewerkers bleek na de reorganisatie geen functie beschikbaar. Deze medewerkers zijn overgeplaatst naar de gemeente Utrecht. Hiervan blijven drie medewerkers voorlopig nog werkzaamheden in het museum verrichten.

54

Centraal Museum

Verzelfstandiging In 2012 zijn voorbereidingen getroffen voor de personele consequenties van de verzelfstandiging per 1 januari 2013. Dit betrof onder andere het doorrekenen van de effecten van de nieuwe cao voor de Centraal Museum-medewerkers, het kiezen van een bedrijfsarts en personeelsadvieseur, de salarisadministratie en een nieuw personeelssysteem. Het personeels- en salarissysteem diende te worden ingericht. Naast de vaste medewerker Personeel & Organisatie (28 uur per week) is de inhuur van een personeelsadvieseur op structurele basis verminderd van zestien naar acht uur per week. Voor complexe personeelsvraagstukken is een extra functionaris op afroep beschikbaar. Het personeel is ingelicht over de nieuwe arbeidsvoorwaarden door middel van een indiensttredingsdocument en –gesprek. De medewerkers hebben naast een brief over de nieuwe waardering van hun functie een arbeidsovereenkomst ontvangen. Alle arbeidsovereenkomsten zijn door directie en personeelsleden ondertekend.

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Publiek Het Centraal Museum ontving in 2012 ruim 135.000 bezoekers. In de tabel is gespecificeerd welke groepen het museum hebben bezocht.

Bezoeken centraal museum aantal 2012

percentage 2012

Rietveld Schröderhuis 2012

Centraal Museum 2012

aantal 2011

percentage 2011

Volwassenen

98.561

72,8%

7.605

90.956

109.274

74,3%

Ouderen 65 +

1.813

1%

241

1.572

2.290

2%

26.636

20%

3.190

23.446

26.817

18%

2.168

2%

585

1.583

2.355

2%

-

0%

-

-

-

0%

43.138

32%

2.499

40.639

47.537

32%

Volwassenen 18 - 65 jaar Groepen vanaf 10 personen NS - en Rabo - pas Museumkaart volwassenen Overige kortingsregelingen Overige gratis bezoeken Evenementen Rietveld Schröderhuis Combi Centraal Museum + Rietveld Schröderhuis* Studenten Studenten (gratis) Studenten

2.943

2%

315

2.628

2.247

2%

12.829

9%

775

12.054

21.447

15%

9.034

7%

-

9.034

6.581

4%

-

0%

-

-

-

0%

1840

-

2542

8.779

6,5%

3.008

5.771

9.351

6,4%

-

0%

-

-

2

0%

8.779

6%

3.008

5.771

9.349

6%

Jongeren

9.213

6,8%

789

8.424

8.936

6,1%

Jongeren 13 - 18 jaar

2.404

2%

368

2.036

1.335

1%

Museumkaart Jongeren

5.172

4%

213

4.959

5.963

4%

CJP-pashouders

1.637

1%

208

1.429

1.521

1%

-

0%

-

-

117

0%

18.859

13,9%

310

18.549

19.608

13,3%

-

0%

-

-

74

0%

Scholieren Kinderen Kinderen < 13 jaar dick bruna huis Kinderen < 13 jaar Totaal

18.859

14%

310

18.549

19.534

13%

135.412

100%

11.712

123.700

147.169

100%

* C ombi Centraal Museum + Rietveld Schröderhuis: dit zijn de bezoekers die op vertoon van hun entreebewijs van het Centraal Museum toegang hadden tot het Rietveld Schröderhuis

55

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

bezoek Centraal Museum en Rietveld Schröderhuis ten opzichte van 2011 en begroting

2012 bezoek 2011 bezoek begroting

56

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

bezoekcijfers 2003-2012

57

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

bezoek dick bruna huis

Schatting aantal bezoekers dick bruna huis*

2012

2011

2010

Kinderen < 13 jaar dick bruna huis

18.859

19.534

17.003

Aanname 1,5 begeleider per kind

28.289

29.301

25.505

755

1.088

1.342

1.897

406

1.018

49.800

50.329

44.868

135.412

147.172

137.906

37%

34%

33%

Touroperators Toerist buitenland totaal dick bruna huis totaal Centraal Museum percentage dick bruna huis t.o.v. Centraal Museum

* Er wordt geen aparte registratie bijgehouden van het aantal bezoekers dat alleen het dick bruna huis bezoekt zonder de rest van het museum te bezoeken. Omdat het dick bruna huis voornamelijk een trekker is voor kinderen jonger dan 12 jaar, is de schatting gebaseerd op deze groep bezoekers. Er is aangenomen dat elk kind gemiddeld 1,5 begeleider heeft.

58

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Verdeling bezoek over de week ma 1% di 12%

zo 24%

wo 14%

za 20% do 14%

vr 15%

59

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Financiën

museum totaal

Toelichting op het resultaat

Centraal Museum inkomsten / kosten Inkomsten

verschil 2012

100%

9.428.319

6.028

69%

6.540.262

6.729.531

70%

6.638.399

91.132

8%

777.982

689.040

7%

697.206

-8.166

Winkels

4%

425.837

360.577

4%

398.500

-37.923

Horeca en evenementen

6%

528.464

439.220

5%

444.500

-5.280

Gebouwen

2%

163.501

147.263

2%

157.563

-10.300

Collectie

1%

85.681

152.869

1%

67.851

85.018

Overige inkomsten

1%

69.704

43.021

1%

49.301

-6.280

Subsidies

-106.702

9%

874.044

868.298

10%

975.000

Subsidies aankopen

2%

183.585

285.000

3%

275.000

10.000

Subsidies tentoonstellingen

7%

621.289

583.298

7%

700.000

-116.702

Subsidies overige

1%

69.170

-

0%

-

0

9.507.944

9.425.033

9.428.319

3.286

100%

9.507.944

9.425.033

100%

9.428.319

3.286

39%

3.713.494

3.779.190

39%

3.749.847

-29 343

Kosten Specificatie kosten Loonkosten Inhuur externen Huisvestingskosten Diverse projecten Rente en afschrijvingskosten Verzekering, restauraties, collectie Aankopen

Jaarverslag 2012

4%

413.432

435.647

4%

389.067

-46 580

17%

1.611.578

1.250.795

17%

1.353.297

102 502

3%

283.875

11%

1.029.628

1.000.434

11%

3% 1.023.670

23 236

0

2%

202.902

206.964

2%

183.042

-23 922

6%

582.096

251.832

6%

375.000

123 168

11%

1.027.586

1.156.905

11%

1.075.000

-81 905

Publiciteit

0%

32.027

39.414

0%

66.557

27 143

Bedrijfsvoering presentatie, marketing, educatie, technische dienst

2%

160.493

127.586

2%

138.321

10 735 -10 134

Tentoonstellingen en publicaties

Bedrijfsvoering entree

1%

85.284

80.589

1%

70.455

Bedrijfsvoering Rietveld Schröderhuis

0%

45.663

30.710

0%

33.842

3 131

Winkels

2%

172.559

174.173

2%

209.896

35 723

Horeca en evenementen

3%

255.695

196.615

3%

191.623

-4 992

Overige bedrijfsvoering / staf

6%

532.632

495.186

6%

540.395

45 210

Mutaties reserves

-7%

641.000198.993

-0%

28.307

-170 685

0

9314

Resultaat voor bestemming

Centraal Museum

begroot 2012

9.434.347

Inkomsten uit entree

Verzelfstandiging

60

realisatie 2012

9.507.927

Specificatie eigen inkomsten Bijdrage Utrecht

Het Centraal Museum sluit het jaar af met een positief resultaat van ruim € 9000,-. Dit positieve resultaat is met name ontstaan door de volgende factoren: -  In 2012 is veel tijd besteed aan de reorganisatie en de voorbereiding van de verzelfstandiging. Als gevolg hiervan zijn veel reguliere activiteiten, onder andere ook op het gebied van huisvesting en algemene bedrijfsvoering, uitgesteld. Een deel hiervan zal tot extra kosten leiden in 2013. - H et bezoek is iets lager dan verwacht, waardoor er minder inkomsten zijn uit entree, museumwinkel en museumcafé. - O ndanks de economische crisis is er meer omzet gerealiseerd uit (externe) evenementen. Het aantal bedrijfsevenementen liep terug, maar dit is gecompenseerd door omzet uit de nieuwe functie van het museum als trouwlocatie. - E r is extra verdiend aan bruiklenen. De opbrengst hiervan is gebruikt ten behoeve van collectieonderzoek in verband met de verzelfstandiging. - D e verzelfstandigingskosten worden in 2013 gedekt door een suppletie op de subsidie.

realisatie 2011 100%

Bijlagen

-17

9.314

balans

bijdrage centraal museum aan balans gemeente utrecht

Toelichting reserves

31.12.2012

31.12.2011

8.490.322

7.385.060

6.740.421

6.851.573

1.950

2.628

1.005

1.578

1.554.895

465.184

192.051

64.096

2.570.411

2.505.361

69.585

69 585

à fonds perdu-bijdrage investering

918.000

918 000

bestemmingsfondsen door derden

884.041

884 041

2.388

2.388

696.397

631.346

5.919.911

4.879.699

Activa Vaste activa Materiële vaste activa boekwaarde gebouwen en installaties

De bedrijfsreserve is de som van resultaten uit de voorgaande jaren. De à fonds perdu-bijdrage is een bijdrage van de gemeente voor een investering in vaste activa. De waarde van deze investering is opgenomen in de boekwaarde van de vaste activa.

Langlopende vorderingen betaalde waarborgsommen Vlottende activa Voorraden emballage

Bestemmingsfondsen zijn door derden beschikbaar gestelde fondsen voor:

Liquide middelen banksaldi en kas Overlopende activa

Aankopen en collectie: € 681.000,- *

nog te ontvangen / vooruitbetaald

Rietveld Schröderhuis: € 135.000,-

Passiva

Van Baarencollectie: € 68.000,-

Vaste passiva

* Hiervan staat € 400.000,gereserveerd voor het wegwerken van achterstallig onderhoud als gevolg van de nulmeting naar aanleiding van de verzelfstandiging. Ook is € 281.000,- hiervan gereserveerd voor aankopen.

reserves

Eigen vermogen bedrijfsreserve

Langlopende schulden ontvangen waarborgsommen Vlottende passiva Overlopende passiva vooruitontvangen subsidies Saldo

61

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Subsidieoverzicht

Organisatie

Bestemming subsidie

Bijdrage 2012 in 1.000 euro

BankGiro Loterij

Collectie, aankopen en beheer

BankGiro Loterij

nijntje, het huis

40

Europese Commissie

In Vredesnaam

140

Fentener van Vlissingen Fonds

Het Bloemaert-effect

Fondazione Rinascimento Digitale

Europeana Fashion

22

Fonds voor Cultuurparticipatie

Blue jeans

20

Fonds voor Cultuurparticipatie

nijntje in de mode

Fonds voor Cultuurparticipatie

God Save The Queen

Particulier

Gift restauratie drieluik

K.F. Heinfonds

Het Bloemaert-effect

20

Mercis bv

nijntje in de mode

20

Mondriaan Fonds

Aankopen

125

Mondriaan Fonds

Blue jeans

25

Mondriaan Fonds

God Save The Queen

50

Mondriaan Fonds

Het Bloemaert-effect

23

Prins Bernhard Cultuurfonds

Het Bloemaert-effect

20

Provincie Utrecht

Collect & Connect

41

SNS REAAL fonds

Het Bloemaert-effect

45

Stichting Vrede van Utrecht

In Vredesnaam

20

Broekman/De Rode Winkel

Blue jeans

17

Gemeente Utrecht

Creatief partnerschap 2012

VSBfonds

Het Bloemaert-effect

160

8

2 25 4

6 45 875

62

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen

Colofon

Fotocredits Len van den Berg, pagina 17

Dit is een uitgave van: Centraal Museum Nicolaaskerkhof 10 3512 XA Utrecht centraalmuseum.nl

Adriaan van Dam, pagina 16 foto 1, pagina 27 foto 5, pagina 28 Hesterheleenfotografie.nl, pagina 22 Ienke Kastelein, pagina 19

Tekst en redactie Liesbeth Vijfvinkel Concept en vormgeving Lesley Moore Coördinatie Centraal Museum Manou Nonnekes

Ernst Moritz, pagina 16, foto 2, 3, 4, 5 Lesley Moore, pagina 12 Ilvy Njiokiktjien, pagina 30 Manou Nonnekes, pagina 8 Dea Rijper, pagina 4, pagina 6, pagina 18 foto 3 John Rooi, pagina 31 Staatliches Museum Schwerin, pagina 18 beeld 2 Kris van Veen, pagina 23 Qiu Yang, pagina 13 Vincent Zedelius, pagina 26 Vitra Design Museum pagina 18 beeld 1

63

Centraal Museum

Jaarverslag 2012

Bijlagen