JAAR- VERSLAG 2015 CENTRAAL MUSEUM

JAARVERSLAG 2015 CENTRAAL MUSEUM

INHOUD

PAG. 25

BIJLAGE

BIJZONDERE EDUCATIEVE PROJECTEN

TENTOONSTELLINGEN 2015

PAG. 03

PAG. 09

PAG. 29

BIJLAGE

VOORWOORD

TENTOON- VERSLAG STELLINGEN RAAD VAN TOEZICHT

AANWINSTEN 2015

PAG. 04

PAG. 20

PAG. 31

BIJLAGE

HOOGTEPUNTEN

COLLECTIE

DANKWOORD

JAARREKENING

2

Centraal Museum

Inhoud jaarverslag 2015

VOLGENDE PAGINA

VOORWOORD Topjaar voor het Centraal Museum In 2015 bezochten 156.000 bezoekers het Centraal Museum. Een nieuw record, en dat is extra bijzonder omdat de grootste tentoonstellingsruimte en het dick bruna huis een periode gesloten waren wegens de verbouwing. Tentoonstellingen als Feest! Nijntje 60 en Liefde & Lust. De kunst van Joachim Wtewael en bijzondere aanwinsten trokken de aandacht van nationale en internationale pers en publiek. Daarnaast was de verbouwing in volle gang, met als hoogtepunt de feestelijke opening van de nieuwe entree. Een nieuwe missie Samen met bureau voor merkstrategie Brand Republic startten we in 2015 een uitgebreid positioneringsproject. Medewerkers en bezoekers werden betrokken bij de zoektocht naar de essentie van het Centraal Museum. Ook onze Raad van Toezicht nam deel aan het proces. Na een intensief traject is een nieuwe missie geformuleerd, die de unieke identiteit van het Centraal Museum beschrijft, compact is en richting geeft. In onze ‘brand bible’ is vastgelegd hoe de missie koers bepaalt bij wat we doen. De cruciale vraag die wij daarbij steeds stellen is: ‘Verrijkt dit de bezoeker met de wereld van Utrecht?’ Zo ja, op welke manier dan? Zo nee, dan doen we het niet. Vooruitblik naar de toekomst 2016 wordt een feestelijk jaar voor het museum. Het nijntje museum is open voor publiek en eind april is de ambitieuze verbouwing na drie jaren voltooid. Met een nieuwe collectiepresentatie en een groot feest gaan we dit vieren. Het programma is wederom gevarieerd met tentoonstellingen als HAAR!, de Domtoren en Craigie Horsfield. In de nieuwe presentatieruimten op de 2e verdieping besteden we aandacht aan actuele Utrechtse kunst en is er ruimte voor experiment. De eerste voortekenen dat we in 2016 wederom een bezoekersrecord gaan breken zijn gunstig!

3

Centraal Museum


Zakelijk directeur, Marco Grob

Algemeen directeur, Edwin Jacobs

VOLGENDE PAGINA

HOOGTEHOOGTE PUNTEN

4

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

#01 60 JAAR NIJNTJE

Nijntje vierde in 2015 haar zestigste verjaardag. In het kader daarvan organiseerde het Centraal Museum de grote familietentoonstelling Feest! Nijntje 60 jaar. De grootste tentoonstellingsruimte werd speciaal voor families met jonge kinderen ingericht rond nijntje. Haar cadeau was een nieuw huis - het nijntje museum - en de vaste tentoonstelling Atelier Dick Bruna. Bekijk hier de video over de tentoonstelling

De jubileumverjaardag werd nationaal en internationaal groots gevierd door allerlei partijen. Een hoogtepunt was de nijntje art parade, die Mercis bv en World of Delights organiseerden. Zestig kunstenaars uit verschillende disciplines maakten een nijntje-beeld. Maar liefst veertien van de 45 beelden in Nederland waren in Utrecht te zien, waarvan de beelden van Piet Paris, Piet Boon, Inez van Lamsweerde / Vinoodh Matadin, Studio Job en Richard Hutten in en rond het Centraal Museum.

5

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

MUSEUM

WEBSITE UNIEKE BEZOEKERS

VOLGERS

2014

2014

2014

2015

2015

2015

BEZOEKERS

aantal: 137.000

aantal: 156.000

+ 14%

aantal: 411.818

aantal: 585.808

+ 42%

FACEBOOK aantal: 11.560

aantal: 13.869

+ 20%

#02

GEMEENTE SCHENKT 1,5 MILJOEN VOOR ACTIEPLAN COLLECTIE

Het Centraal Museum beheert al ruim 175 jaar de collectie van de gemeente Utrecht, die inmiddels uit meer dan 50.000 objecten bestaat. In de loop van tijd zijn de duizenden objecten meerdere keren verhuisd. De eisen aan beschrijving, bewaaromstandigheden en ontsluiting werden intussen steeds hoger. Uit onderzoek bleek in 2012 grootschalig achterstallig onderhoud. Het museum heeft een Actieplan Collectie opgesteld en eigen middelen ingezet om de grootste knelpunten aan te pakken. De gemeente stelde in november 1,5 miljoen beschikbaar voor de uitvoering van de overige plannen. Het gaat grotendeels om restauratie en behandeling van de collecties, maar ook om onderzoek ten behoeve van afstoting van objecten die overtollig zijn en een kwaliteitsslag in de ontsluiting.

#03 RECORDAANTAL BEZOEKERS

Het Centraal Museum werd in 2015 drukker bezocht dan ooit. Maar liefst 156.000 bezoekers vonden de weg naar het Centraal Museum, de website telde 585.808 unieke bezoekers en de Facebookpagina had eind 2015 13.869 volgers.

6

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

#04 MIJLPALEN VERBOUWING

Samen met tien eregasten opende zakelijk directeur Marco Grob op 2 juni feestelijk de deuren van de nieuwe museumentree aan de Agnietenstraat. De eregasten kregen een exclusieve rondleiding door het gebouw en de vernieuwde museumtuin. Het nieuwe entreegebied naar ontwerp van Soda+ is fris en modern, maar heeft de karakteristieken van het gebouw behouden. In 2015 werd ook een glazen brug aangebracht tussen de gebouwdelen ‘Refter’ en ‘Stallen’. Hierdoor is er nu een overzichtelijke en directe routing door het hele museum. Met deze ontwikkelingen werd een belangrijke fase in de meerjarige verbouwing afgesloten. Bekijk de video van de openingshandeling

7

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

#05 SUBSIDIE GETTY FOUNDATION

Het Centraal Museum ontving een subsidie van The Getty Foundation voor onderzoek naar de oorsprong en het verhaal achter het materiaalen kleurgebruik van het Rietveld Schröderhuis. De stichting verleende een tweede reeks subsidies voor bijzondere 20ste-eeuwse gebouwen, als onderdeel van het ‘Keeping it Modern’-initiatief. De veertien projecten zijn van de hoogste architectonische betekenis. Meer over het Rietveld Schröderhuis

#06 IN DE PRIJZEN!

Maar liefst twee projecten waar het Centraal Museum aan meewerkt, ModeMuze en ARTtube, werden genomineerd voor de IVI Award 2015. Op 12 november werd het online modeplatform ModeMuze als winnaar bekendgemaakt. ARTtube eindigde op een eervolle derde plaats. Meer over de IVI-Award

Ontwerpers De Vrijer & Van Dongen wonnen de German Design Award voor ‘Excellent communication design’ voor de vormgeving van de tentoonstelling In Vredesnaam (2013) over de Vrede van Utrecht 1713. Meer over de German Design Award

8

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

TENTOONSTELLINGEN

9

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

“Dit licht viert het leven.” - Museumtijdschrift

Bijzondere tentoonstellingen

LEKKER LICHT

17 oktober 2015 t/m 24 januari 2016

Lekker Licht was een zintuig prikkelende tentoonstelling voor jong en oud over de betekenis van licht in ons leven. Via beeldende kunst, modevormgeving, design en muziek video’s ervoer je wat licht doet. In de werkplaats konden bezoekers experimenteren met lichtgraffiti en de invloed van licht op verschillende kleuren en vormen. Zelfs sommige kunstwerken nodigden uit tot interactie, zoals TouchMe van Blendid, waarmee bezoekers levensgrote kopieerapparaat-selfies konden maken. De tentoonstelling werd samen gesteld door gastcurator Eelco van der Lingen en kwam mede tot stand dankzij bijdragen van het Mondriaan Fonds, Fonds 21, Rabobank Utrecht, Philips Lighting Benelux en 3 M Traffic Safety and Security Division. Bekijk een video over de tentoonstelling

“Ik heb in tijden niet zo veel lol gehad. Het zet je echt aan het denken over hoe licht tot stand komt, wat het kan doen. Het is geweldig zoals ik hiernaast op mijn handen en knieën zat te spelen met een lichtbundel op de muur. Ik wil dat elke dag wel doen.” – Bezoeker op Facebook

10

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA


ATELIER DICK BRUNA

Vanaf 19 september 2015

In zijn atelier in de Utrechtse binnenstad maakte Dick Bruna jarenlang zijn tekeningen en ontwerpen. Dit atelier heeft nu een permanente plaats in het Centraal Museum. Bezoekers zien de plek waar hij tekende en schreef op zijn type machine, en waar hij uitgevers, Japanse fans, studenten en pers aan zijn tafel ontving. Atelier Dick Bruna laat in wisselende presentaties van een selectie uit het werk van Dick Bruna zien dat zijn werk veel breder is dan de tekeningen voor nijntje en haar vriendjes, die voor kinderen bedoeld zijn. De plaatsing van het atelier is mogelijk gemaakt door financiële steun van Mercis bv en het Bouwfonds Cultuurfonds. Beluister een interview met Dick Bruna’s oudste zoon Sierk

11

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

“Crusaders and Benefactors has all portraits of the Teutonic Order, never displayed before in one hall. I walk by the Duitse Huis every morning. (…) It’s nice to learn more about the establishment and their good deeds still to this day.” - bezoeker op Instagram


KRUISVAARDERS EN WELDOENERS 11 juli t/m 29 november 2015

Kruisvaarders en Weldoeners vertelde het fascinerende verhaal van de Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht. Deze kruisridderorde streed voor het christelijk geloof in het Heilige Land en aan de Oostzee. Daarnaast had de orde een verzorgende taak. De orde bestaat nog steeds. De tentoonstelling presenteerde alle ontwikkelingen in en rond deze orde van de 12de eeuw tot nu, van de kruistochten tot aan het Duitsche Huis aan de Utrechtse Springweg. Nooit eerder is het waardevolle erfgoed van de orde samen tentoongesteld aan een breed publiek. De tentoonstelling werd mogelijk gemaakt dankzij financiële steun van de Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht en het K.F. Hein fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht, Stichting Fonds A.H. Martens van Sevenhoven, J.E. Jurriaanse stichting en de Ridderschap van Utrecht.

“De geschiedenis van de Balij e van Utrecht is niet zo bekend, maar deksels interessant, want zoveel middeleeuwse ridderorganisaties telt ons land nou ook weer niet.” – De Groene Amsterdammer

12

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

“Mijn complimenten voor de fantastische Nijntje tentoonstelling! Mijn dochter heeft de dag van dr leven gehad. En nog een extra pluim voor de leuke meiden die helpen met het knutselen, wat gingen ze leuk met de kinderen om!” - bezoeker op Instagram.


FEEST! NIJNTJE 60 JAAR 20 juni t/m 20 september 2015

Nijntje werd ‘geboren’ in 1955 als bedtijdverhaaltje, maar is uitgegroeid tot een icoon van wereldformaat. Het Centraal Museum organiseerde in 2015 een grootse familie tentoonstelling ter gelegenheid van de jubileumverjaardag van Dick Bruna’s nijntje. Feest! Nijntje 60 jaar werd speciaal ontwikkeld voor families met jonge kinderen en bood maar liefst 1000m2 educatief speelplezier. Spelenderwijs verkenden peuters en kleuters het culturele fenomeen ‘verjaardag vieren’ zoals we dat in Nederland kennen en zoals door Dick Bruna in verschillende kinderboekjes is verbeeld. Via elf herkenbare verjaardagsthema’s werd het bezoek voor kinderen één groot feest om te spelen, dansen en knutselen, en voor volwassenen een boeiend retrospectief van zestig jaar nijntje en illustraties van Dick Bruna. De tentoonstelling werd mede mogelijkheid gemaakt dankzij bijdragen van Mercis bv en de BankGiro Loterij.

13

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

“Met de neus erbovenop, anders mis je een hoop: voor de expositie Liefde & Lust met schilderijen van Joachim Wtewael (1566-1638) moet je de tijd nemen. Relatief kleine werken zijn misschien het indrukwekkendst.(…) Met zo’n veertig schilderijen en twee handenvol tekeningen vormt de, in warme kleuren en met uitgekiende belichting, prachtig vormgegeven expositie, het eerste overzicht van het werk van Wtewael.” - NRC Handelsblad Beoordeling: 


LIEFDE & LUST

21 februari t/m 25 mei 2015

Het Centraal Museum organiseerde in 2015 de eerste monografische tentoonstelling over de Utrechtse schilder Joachim Wtewael (1566– 1638) in samenwerking met de National Gallery of Art in Washington en het Museum of Fine Arts in Houston: Liefde & Lust. De kunst van Joachim Wtewael. Wtewael was een briljant colorist en magistrale verteller. Zijn kleine werken op koper zijn minutieus geschilderde juwelen. Zijn religieuze voorstellingen verbazen door de gevoeligheid. Zijn mythologische werken zijn geestig en humoristisch, met ruziënde of feestvierende goden en godinnen. Zijn afbeeldingen van Mars en Venus zijn zó gewaagd dat sommige ervan werden gecensureerd of verborgen – achter een ander schilderij, op de boekenplank van een verzamelaar of in een museumdepot. “Wat een geweldige tentoonstelling is er weer gerealiseerd. En dat terwijl het museum volop in verbouwing is. (…) Neem je vergrootglas mee, want de hele kleine schilderstukjes zijn ook heel de moeite waard.” – Bezoeker op Facebook

14

Centraal Museum


De tentoonstelling werd mogelijk gemaakt door o.a. Mondriaan Fonds, Fentener van Vlissingen Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting Van Baaren Museum en K.F. Hein fonds. Bekijk de terugblik op de tentoonstelling

VOLGENDE PAGINA


DE NIEUW UTRECHT KAMERS 11 april 2015 t/m 13 maart 2016

Met de Nieuw Utrecht Kamers stelt het Centraal Museum in twee projectruimtes doorlopend het werk tentoon van kunstenaars, vormgevers en ontwerpers wonend en werkend in Utrecht. In 2015 waren dat Jelis van Dolderen, Couzijn van Leeuwen en Jeroen van Loon. Ook exposeert het museum in de Kamers het werk van talenten die het museum samen met de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht scout: HKU Talents. Met HKU Talents plaatst het museum zich vooraan de ontwikkelingen in de beeldende kunst en design. Het talent wiens werk in 2015 werd geëxposeerd was Koen Kloosterhuis. Meer over Jelis van Dolderen Couzijn van Leeuwen Jeroen van Loon Koen Kloosterhuis

15

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

Centraal Museum on tour

PLEASURE & PIETY 28 juni t/m 4 oktober 2015 National Gallery of Art, Washington D.C. 1 november 2015 t/m 31 januari 2016 The Museum of Fine Arts, Houston

Na groot succes in Utrecht reisde de tentoonstelling Liefde en Lust door naar Amerika. Bijna 200.000 Amerikanen bezochten de tentoonstelling Pleasure and Piety in Washington D.C. en Houston. De Utrechtse kunstenaar viel goed in de smaak bij de Amerikanen, zo blijkt ook uit een lovende recensie uit The New York Times over de tentoonstelling in Washington (juli, 2016): “He was one of the great Dutch artists of the years leading up to the 17th century Golden Age”, schrijft recensent Holland Cotter.

16

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA


CENTRAAL MUSEUM OP LOWLANDS Het Centraal Museum is één van de achttien musea die zijn aangesloten bij ARTtube, het online videokanaal over kunst en design. In augustus bracht ARTtube kunst, design en meer naar het festival Lowlands met een gevarieerd film- en workshopprogramma. Een aantal museumdirecteuren, waaronder Edwin Jacobs, gaf korte ‘art trips’. Bezoekers konden zelf animaties maken én zich verkleden als een kunstwerk. Het Centraal Museum presenteerde een live versie van De Koppelaarster van Gerard van Honthorst, waar het Lowlandspubliek een rol in kon spelen.

17

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA


DWDD POP-UP MUSEUM De Wereld Draait Door opende in het Allard Pierson Museum te Amsterdam een pop-up museum. Het programma vroeg tien van zijn tafelgasten elk één museumzaal in te richten, met werk uit de depots van tien grote Nederlandse musea. Het Centraal Museum werd gekoppeld aan Harpers Bazaarhoofdredacteur Cécile Narinx. Het Nederlandse mode-icoon heeft verborgen modeparels uit het depot geselecteerd voor haar unieke DWDD-zaal. Narinx kreeg daarbij hulp van modeconservator Ninke Bloemberg.

18

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA


COLLECTIE OP REIS Meer dan 180 kunstwerken van het Centraal Museum waren in 2015 te zien bij circa 50 musea in binnen- en buitenland. Van het Rijksmuseum in Amsterdam tot het Centre Pompidou in Metz. En van het Gemeentemuseum in Den Haag tot aan het Oita prefectural Art Museum (OPAM) in Japan. Ook zijn er permanent ruim 200 werken te zien op verschillende niet-museale locaties, zoals in Grandcafé de Winkel van Sinkel en de Nicolaïkerk.

UITGELICHT: In 2015 leende het Centraal Museum drie werken (een tafel, tekening en maquette) van Gerrit Rietveld uit ten behoeve van de openingstentoonstelling Modern: Blossoming gardens in het Oita prefectural Art Museum (OPAM) in Oita, Japan. Dit was het begin van een verdere samenwerking met Opam in 2016, waarbij tientallen werken van Dick Bruna en Gerrit Rietveld uit de collectie van het Centraal Museum getoond zullen worden.

19

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

COLLECTIE

20

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

Binnen het collectiebeleid lag in 2015 de focus op de doorontwikkeling van ‘5 Collecties 1 Museum’. Hierbij worden vijf collectieprofielen aan elkaar verbonden: Stadsgeschiedenis, Oude Schilderkunst, Moderne Kunst, Toegepaste Kunst en Mode & Kostuums. Ook verschenen het Actieplan Collectie en een nieuw collectiebeleidsplan voor de periode 2016-2020. Er werd een start gemaakt met de uitvoering van Actieplan Collectie, dat door de schenking van de gemeente Utrecht nog meer effect zal krijgen, en er zijn ruim 75 nieuwe aanwinsten. Deze zijn mede mogelijk gemaakt door subsidiebijdragen van de gemeente Utrecht, de BankGiro Loterij en het Mondriaan Fonds. In de Bijlage Aanwinsten wordt een volledig overzicht gegeven van de aanwinsten in 2015.

Venus en Adonis Joachim Wtewael L’Image Tranquille Jan Taminiau (2013)

Portret van H. van Leeuwen als Jeruzalemvaarder Onbekend (ca. 1560)

Buismeubel Jan van de Pavert (2011)

Neger-en Michael Tedja (2011/2012) 21

Centraal Museum


De Feestjurk Piet Paris (2015)

Zoo Craigie Horsfield (2008)

VOLGENDE PAGINA

Restauratie uitgelicht: Clip-on Bij de vorige grote verbouwing van het Centraal Museum, die in 1999 is af gerond, kreeg Atelier van Lieshout de opdracht om een object te maken voor het gebouw. Zij ontwierpen de Clip-on: een cabine met tafel, zitbank en ligbank die aan de gevel van het kantoor is bevestigd. Het bijzondere kunstwerk was bedoeld als werken rustruimte voor het museumpersoneel en werd jarenlang intensief gebruikt, maar in 2013 bleek een grootschalige restauratie nodig. Het polyester en de constructie werden in 2015 grondig gereinigd en waar nodig hersteld. De Clip-on en kan nu weer gebruikt worden als werkruimte én ontspanningsplek.

Clip-on Atelier van Lieshout (1996)

22

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

Aanwinst uitgelicht: De heilige Helena ontdekt het Ware Kruis Het Centraal Museum kocht in 2015 een zeer zeldzame tekening van de Utrechtse schilder Jan van Scorel (1495-1562). De tekening De heilige Helena ontdekt het Ware Kruis kwam in december 2014 onverwachts op de kunstmarkt. De aankoop kwam tot stand met steun van de Vereniging Rembrandt, de Stichting Nationaal Fonds Kunstbezit en het VSBfonds. De tekening was te zien op TEFAF 2014 in Maastricht. Van Scorel maakte de tekening als voorstudie voor het altaarstuk Drieluik met de vinding van het Ware Kruis: één van de meest prestigieuze opdrachten uit zijn carrière. De tekening geeft inzicht in de ontstaansgeschiedenis van het drieluik.

De heilige Helena ontdekt het Ware Kruis Jan van Scorel

23

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

Aanwinst uitgelicht: The Arrangement Kunstenaar Navid Nuur ontdekte dat je de uitstraling van neonlicht kunt beïnvloeden door het gas te vermengen met andere stoffen, inclusief menselijke as. Hij maakte voor de tentoonstelling Lekker Licht het kunstwerk ‘The Arrangement’: een neonsculptuur in de vorm van museumdirecteur Edwin Jacobs handtekening en een contract dat garandeert dat na diens overlijden een beetje as in de buis wordt geplaatst. Het kunstwerk zal samen met het contract deel gaan uitmaken van de museumcollectie.

The Arrangement Navid Nuur (2015)

24

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

BIJZONDERE EDUCATIEVE PROJECTEN

25

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

MONDRIAAN FONDS SUBSIDIEERT ONDERWIJSAANPAK Het Centraal Museum ontving 95.000 euro van het Mondriaan Fonds voor Het vuur doorgeven: een doorlopende onderwijsaanpak waarmee het museum focust op intensieve samenwerkingen met vier onderwijsinstellingen uit het primair onderwijs, het VMBO, het

26

Centraal Museum

MBO en het HBO. Het initiatief vloeit voort uit het Werkplaatsconcept, dat gericht is op publieksparticipatie in tentoonstellingen. De samenwerking met het onderwijs helpt het museum zijn educatieve rol en positie uit te bouwen en structureel te versterken. Het museum geeft op deze manier ‘het vuur door’ aan leerlingen, hun omgeving en het museumpubliek. Lees meer


VOLGENDE PAGINA

ONVERGETELIJK CENTRAAL De groepsrondleiding Onvergetelijk Centraal is een rondleiding speciaal voor mensen met Alzheimer en hun mantelzorgers. Elke laatste woensdag van de maand kunnen de deelnemers in een rondleiding op een ontspannen, positieve sfeer kunst bekijken en

27

Centraal Museum


bespreken. De focus ligt op het positieve, creatieve en inspirerende niet op de ziekte. Het programma is onderdeel van het implementatie- en trainingsprogramma van Stedelijk Museum en Van Abbemuseum, die het Onvergetelijk-programma in 2013 hebben opgezet. Meer over Onvergetelijk Centraal

VOLGENDE PAGINA

ONE LIGHT STAND IN HOOG CATHARIJNE Op donderdag 26 november organiseerden het Centraal Museum en de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) de pop-up-tentoonstelling One Light Stand in het winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht. In deze expositie presenteerden HKUstudenten hun interpretatie op de tentoonstelling Lekker Licht. De ééndaagse expositie trok veel bekijks van kunstliefhebbers en voorbijkomend winkelend publiek. “Een zeer geslaagde avond”, stelt Lekker Licht-curator Eelco van der Lingen, die de HKU-studenten begeleidde.

28

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

VERSLAG RAAD VAN TOEZICHT

29

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

VERSLAG RAAD VAN TOEZICHT De Raad van Toezicht (RvT) bestond in 2015 uit zes leden: drs. Koen Perik (voorzitter), prof. dr. Micha de Winter, dr. Renée Steenbergen, Hans Pieters, prof. dr. Rosemarie Buikema en mr. Monique Commelin. Monique Commelin werd in 2014 benoemd als secretaris van de raad. In 2015 vergaderde de RvT vijf keer mét, en twee maal zonder de directie. Strategie en realisatie van doelstellingen, risicobeheer, de financiële situatie en de tentoonstellingen waren vaste vergaderthema’s. Bijzondere thema’s waren de grootschalige verbouwing en de branding van het Centraal Museum. De directie heeft in 2015 veel aandacht besteed aan het definiëren van een herkenbaar profiel en op basis daarvan een nieuwe missie en strategie geformuleerd. Dit geeft een helder perspectief voor de komende jaren. De RvT heeft er veel vertrouwen in dat de directie dit perspectief met haar team de komende tijd verder zal uitbouwen. De verbouwing leidt tot een toegankelijker museum met meer mogelijk heden voor tentoonstellingen, een nieuw nijntje museum en meer mogelijkheden voor evenementen. De financiële positie van het museum is gezond. Het jaar sluit af met een klein negatief resultaat ten opzichte van de begroting. Dit wordt onttrokken aan de Continuïteits reserve. De RvT heeft overleg gehad met de accountant over het jaarverslag en de jaarrekening en verleent kwijting aan de directie over het gevoerde bestuur betreffende het verslagjaar. De RvT kijkt terug op een mooi jaar en constateert dat de directie en het team van museummedewerkers met enthousiasme verder werken aan de ontwikkeling van het museum.

30

Centraal Museum

de Raad van Toezicht Van links naar rechts: Mr. M. (Monique) Commelin, secretaris Prof. dr. R.L. (Rosemarie) Buikema J.H. (Hans) Pieters Prof. dr. M. (Micha) de Winter Drs. K.L.M. (Koen) Perik, voorzitter Dr. R.L. (Renee) Steenbergen


VOLGENDE PAGINA

DANKWOORD

31

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

DANKWOORD Gemeente Utrecht, BankGiro Loterij, Mercis bv, Rabobank Utrecht, The European Commission, The Getty Foundation, Stichting Van Baaren Museum, Mondriaan Fonds, Fonds 21, VSBfonds, K.F.Hein Fonds, Fonds voor Cultuurparticipatie, Prins Bernhard Cultuurfonds, Fentener van Vlissingen Fonds, Stichting Elise Mathilde Fonds, Stichting Pieter Haverkorn van Rijsewijk, M.A.O.C. Gravin Van Bylandt Stichting, Stichting Zabawas, Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht, J.E. Jurriaanse Stichting, Stichting Fonds A.H. Martens van Sevenhoven, Ridderschap van Utrecht, Heuvelman, 3M Traffic Savety & Security Division, Philips Lighting, Cuisine on Tour, Prins Bernhard Cultuurfonds, Vanderkruijs Fonds, Vereniging Rembrandt, Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie, Economisch Investeringsfonds, Centrum Management Utrecht, Bouwfonds Cultuurfonds, Nationaal Restauratiefonds, Provincie Utrecht , Utrechts Centrum voor de Kunst, Protestantse Gemeente Utrecht, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Ministerie van OCW en Philip de Haseth Möller. Ook wil de directie een groot woord van dank uit spreken aan alle medewerkers, de leden van de Raad van Toezicht en de CM Vriendenclub voor de betrokkenheid en bijdrage aan de resultaten van het Centraal Museum. E.J. Jacobs M.A.T. Grob Algemeen Directeur Zakelijk Directeur

32

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

BIJLAGEN

33

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

TENTOONSTELLINGEN 2015

OPGEBOUWD IN 2014 OF EERDER Dit is het Centraal Museum!

Vaste opstelling, EXPO 1 en Refter

Klaarhamer volgens Rietveld

t/m 22 maart 2015, EXPO 5

Rietveld om op te zitten

t/m 23 augustus 2015, EXPO 5, hoekkamer en EXPO 8

Archeologie op zolder

t/m 6 september 2015, EXPO 5 en EXPO 7

Sport is spel

t/m 5 juli 2015, dick bruna huis

Religieuze beelden

Vaste opstelling, Nicolaïkerk

NIEUW OF HEROPEND IN 2015 Utrechts Schip en Licht op Hout

vaste opstelling vanaf 15 april 2015, EXPO 9

Het Centraal Museum verbouwt!

t/m 7 juni 2015, EXPO 3 en oude entree

Liefde & Lust. De kunst van Joachim Wtewael 1566 – 1638

21 februari t/m 22 mei 2015, Stallen

New World Academy, Jonas Staal (i.s.m. BAK)

11 april t/m 21 juni 2015, EXPO 4

Nieuw Utrecht Kamers: Couzijn van Leeuwen 11 april t/m 21 juni 2015, EXPO 4

Miffy art parade (i.s.m. Mercis)

2 mei t/m 20 september 2015, buitenterrein

34

Centraal Museum


Van Baaren en Rietveld

12 mei 2015 t/m 16 mei 2016, EXPO 7

Prooff Stand. Wonen en werken in de toekomst

29 augustus t/m 29 november, EXPO 6

Feest! Nijntje 60 jaar

20 juni t/m 20 september 2015, Stallen

Kruisvaarders en Weldoenders

11 juli t/m 29 november 2015, EXPO 6

Nieuw Utrecht Kamers: Stillevens 40/40: Jelis van Dolderen 11 juli t/m 30 augustus 2015, EXPO 6

Z stoelen van Rietveld

t/m 23 augustus 2015, EXPO 5

Nieuw Utrecht Kamers; Universum XYZ; Koen Kloosterhuis

12 september t/m 29 november 2015, EXPO 6

TENTOONSTELLINGEN OP EXTERNE LOCATIES Aantal edities van de vitrine in Hoog Catharijne Deelname aan Pop Up Museum van De Wereld Draait Door

31 januari t/m 22 mei 2015, Allard Pierson Museum

Onze Wtewael tentoonstelling reisde naar 2 andere locaties: Pleasure and Piety. The art of Joachim Wtewael

28 juni t/m 4 oktober 2015, National Gallery of Art, Washington D.C.

Pleasure and Piety. The art of Joachim Wtewael

1 november 2015 t/m 31 januari 2016, Museum of Fine Art, Houston

Atelier dick bruna

19 september 2015 t/m 19 september 2025, EXPO 9

Lekker Licht

17 oktober 2015 t/m 24 januari 2016, Stallen

Een Utrechter in Londen. P.C. Wonder, romantisch schilder

19 december 2015 t/m 13 maart 2016, EXPO 6

Nieuw Utrecht Kamers. Beyond Data. Jeroen van Loon

20 december 2015 t/m 13 maart 2016, EXPO 6

Works of art talking to a therapist; Emmeline de Mooij

20 december 2015 t/m 28 februari 2016. EXPO 6

VOLGENDE PAGINA

AANWINSTEN 2015

MODERNE EN HEDENDAAGSE KUNST Emmeline de Mooij, Delft 1978

Kunst in Therapie 2015-2016 performance en film aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33628

Lieven Hendriks, Velp 1970

Cloud SL 2015 acryl op linnen aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33629


Ruffled Turquoise 2015 acryl op linnen aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33630


Sliver Lining 2015 acryl op linnen aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33632

Karishma D’souza, Mumbai 1983 Necessary things 2015 olieverf op doek aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33633

Karishma D’souza, Mumbai 1983 Summer afternoon: Excavating 2010 olieverf op doek aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33634

Natalia Ossef, El Kamechli, Syrie 1983 Beyond the mountain - aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33635

35

Centraal Museum


Natalia Ossef, El Kamechli, Syrie 1983

Michael Tedja, Rotterdam 1971


Jan van de Pavert, Zeist 1960

Boy aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33636 Coast aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33637

Natalia Ossef, El Kamechli, Syrie 1983 Garden of Paradise aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33638

Natalia Ossef, El Kamechli, Syrie 1983 Hawa & Atia aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33639

Neger-en 2011-2012 Gemengde techniek op papier schenking inv.nr. 33200/021-025 Buismeubel 2011 ijzer, in enkele delen gelast, verknikkeld, ijzergaren,katoen aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33214

Greta Monach

Pentekeningen, collages, partituren en documentatie van concrete poëzie en klankpoëzie gemaakt bij het Instituut voor Sonologie te Utrecht 1966-1986 legaat inv.nr. 33215

Marisa Rappard, Emmen 1979

Natalia Ossef, El Kamechli, Syrie 1983 Hawa & Atia (2) aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33640

Density 2014 potlood en krijt op papier aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33216


Marisa Rappard, Emmen 1979

In the far distant past aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33641

Natalia Ossef, El Kamechli, Syrie 1983 Messengers aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33642

Natalia Ossef, El Kamechli, Syrie 1983 The Dream, so far aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33643

Refraction 2014 potlood op papier aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33217

Marisa Rappard, Emmen 1979 Peninsula 2014 potlood op papier aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33218

Craigie Horsfield, Cambridge 1949 Zoo, Oxford, January 1990 2008 tapijt aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33219/001-002

VOLGENDE PAGINA

Jonas Staal, Zwolle 1981

Tentoonstellingsmodel New World Academy 2015- De tentoonstelling New World Academy heeft plaatsgevonden van 10 april tot 21 juni 2015. aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33220

Frank van den Broeck, Eindhoven 1950 Geen titel 1980-2014 Afdruk door lab AAP, Amsterdam fotopapier schenking inv.nr. 33232

Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938 Utrecht 2006 Kastanjes 1964 ets; aquatint schenking inv.nr. 33235

Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938 - Utrecht 2006 Grote Spons 1965 ets; aquatint schenking inv.nr. 33236

Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938 - Utrecht 2006 Strandstilleven met schelpen, slakken en veren 1965 droge naald schenking inv.nr. 33237

Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938 - Utrecht 2006 Drijfhout aan zee 1965 ets; aquatint schenking inv.nr. 33238

36

Centraal Museum


Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938

Utrecht 2006 Krab 1966 ets; aquatint schenking inv.nr. 33239

Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938 Utrecht 2006 Zingende Cicade 1978 ets schenking inv.nr. 33240

Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938 Utrecht 2006 Zadel 1985 ets; aquatint schenking inv.nr. 33241

Gerard van Rooy, Maartensdijk 1938 Utrecht 2006 Veren 1997 ets schenking inv.nr. 33242

Jelis van Dolderen, Kesteren 1954

z.t., II-C-1 2012 eitempera, olieverf op doek aankoop met steun van het Mondriaanfonds en de Bankgiroloterij inv.nr. 33246

Jelis van Dolderen, Kesteren 1954

z.t., I-B-1 2015 eitempera, olieverf, potlood op doek aankoop met steun van het Mondriaanfonds en de Bankgiroloterij inv.nr. 33247

Carel Blotkamp, Zeist 1945

Weeping Willow, Winter Rain 2015 gemengde media; pailletten op foambord aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33474

Joseph Montgomery, Northampton, Mass. 1979

Image Two Hundred Fifty Six 2014-2015 gemengde technieken op paneel aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33477

Joseph Montgomery, Northampton, Mass. 1979

Two Hundred Eighty One 2015 olieverf en linnen op paneel aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33478

Michael Kirkham, Blackpool, U.K. 1971 Liebe ohne Ende 2015 grafiet op papier aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33479/001-011

Gabriel Lester, Amsterdam 1972

Alarm in the universe 2015 aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33481

Navid Nuur, Teheran 1976

The Arrangement 2015 aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33482/001-007

Evi Vingerling, Gouda 1979

Untitled 2015 Gouache en acryl op doek aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33591


Untitled 2015 gouache en acryl op doek aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33592

VOLGENDE PAGINA


Untitled 2015 gouache en acryl op doek aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33593

Mai van Oers, Uden 1953

At the back of beyond 3 2015 potlood op papier aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33594

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999

Portret van Loius Loymans 1931-1931 papier, waterverf, houtskool schenking inv.nr. 33604

onbekend

Collage objet trouvé papier, postzegels, verf schenking inv.nr. 33605

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Affiche ontwerp Utrechtse Vrije Academie karton, inkt, krijt schenking inv.nr. 33606/001-002

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Geen titel papier en potlood schenking inv.nr. 33607

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Geen titel papier en potlood schenking inv.nr. 33608/001-002

37

Centraal Museum


Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Geen titel papier en potlood schenking inv.nr. 33609/001-002

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Zelfportret ets schenking inv.nr. 33610

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Portret 1927-1927 karton en plakkaatverf schenking inv.nr. 33611

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Portret Gabriël Smit papier en inkt schenking inv.nr. 33612

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Portret van Gabriël Smit 1930-1930 papier en inkt schenking inv.nr. 33613

Willem Wagenaar, Groningen 1907 Amsterdam 1999 Figuur op fiets 1934-1934 papier en potlood schenking inv.nr. 33614

Richard Hutten

Zwollerkerspel 1967 Miffy art parade I 2015 aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33619

Piet Paris

Den Haag 1962 Miffy art parade II 2015 polyester, acrylverf aankoop met steun van het Mondriaanfonds en de Bankgiroloterij inv.nr. 33620

Kees Wennekendonk

Rotterdam 1957 Portret Aleid Wolfsen 2015 potlood op canvas overdracht inv.nr. 33228

STADSGESCHIEDENIS Waterspuwer afkomstig uit de Kruisgang van de Domkerk 1375-1400 schenking inv.nr. 33644

OUDE BEELDENDE KUNST Joachim Wtewael Utrecht 1566 - Utrecht 1638 Venus en Adonis olieverf op paneel bruikleen 2015 inv.nr. 33193

onbekend

Portret van H. van Leeuwen als Jeruzalemvaarder ca. 1560 schenking inv.nr. 33243

TOEGEPASTE KUNST Studio Makkink & Bey

Pixelated Chair 2008 vuren hout, vilt aankoop met steun van het Mondriaan Fonds inv.nr. 33213

VOLGENDE PAGINA

Martin Visser (ontwerper), Joke van der Heijden (ontwerper) Papendrecht 1922 - Bergeijk 2009 tafel Sofie 1987-1988 aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33222

Martin Visser (ontwerper), Joke van der Heijden (ontwerper) Papendrecht 1922 - Bergeijk 2009 stoel se20 1988 aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33223

toegeschreven aan P.E.L. Izeren (ontwerper) Uitvoering Geneper molen bureau ca. 1930 Schenking van Mw. M. Henriques de Castro inv.nr. 33245

Gerrit Thomas Rietveld (ontwerper), Utrecht 1888 - Utrecht 1964 Uitvoering Cassina Zigzagstoel ca. 2015 aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33484

Gletcher (label)

Jurk schenking inv.nr. 33595

Gerrit Thomas Rietveld (ontwerper), Utrecht 1888 - Utrecht 1964

Uitvoering Gerard van de Groenekan Zigzagstoel ca. 1963 aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33600

Gerrit Thomas Rietveld, Utrecht 1888 - Utrecht 1964

Blauwdruk militaire kruk aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33601

38

Centraal Museum


Gerrit Thomas Rietveld, Utrecht 1888 - Utrecht 1964 Stalenkaart Metz aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33602

Mal

Clap chair 2015 eikenhout en canvas aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33603

Cassina

Rood blauwe stoel met ronde stokken ca. 1970 kersenhout aankoop met steun van BankGiroLoterij 2015 inv.nr. 33621

MODE Wendelien Daan (fotograaf)

Groene jurk van Illustrious Imps geplastificeerde foto schenking inv.nr. 33598

Gletcher (label)

Overhemd schenking inv.nr. 33596

Illustrious Imps (label) Jurk schenking inv.nr. 33597

Klavers van Engelen Jurk 2007 schenking inv.nr. 33616

VOLGENDE PAGINA

JAARREKENING 2015 Balans na bestemming resultaat. Bedragen afgerond op € 1.000

ACTIVA

12/31/2015

12/31/2014

Kunstcollectie

70

80

Gebouwen

530

535

Verbouwingen

1.791

1.285

Installaties

525

487

ICT voorzieningen

62

83

4.065

2.549

7043

5020

3

2

57

54

Debiteuren

235

240

Omzetbelasting

518

444

Overige vorderingen

528

452

Overlopende activa

287

252

1.569

1.388

Liquide middelen

755

454

TOTAAL ACTIVA

9.426

6.917

Vaste activa Materiele vaste activa

Boekwaarde Inventaris Materiële vaste activa in aanbouw Langlopende vorderingen Vlottende activa Voorraden Vorderingen en overlopende activa

39

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

PASSIVA

12/31/2015

12/31/2014

1.684

1.767

1.684

1.767

Verzelfstandigingskorting

422

282

Tentoonstellingen

341

341

763

622

Suppletiesubsidie

378

664

Actieplan Collectie

589

-

Bestemmingsfondsen

1.023

1.015

1.991

1.678

Jubilea

48

-

Onderhoud gebouwen

418

315

466

315

Leningen

2.060

70

Ontvangen waarborgsommen

-

-

2.060

70

Crediteuren

1.074

1.153

Vooruitontvangen subsidies

665

730

Nog te betalen

264

126

Lening (aflossingsverplichting)

10

10

Reservering vakantiegeld

131

134

Reservering verlofuren

77

69

Loonheffing en pensioenpremies

241

244

2.462

2.465

9.426

6.917

Continuïteitsreserve Continuïteitsreserve Bestemmingsreserves

Bestemmingsfondsen

Voorzieningen

Langlopende schulden

Kortlopende schulden

TOTAAL PASSIVA

40

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

BATEN EN LASTEN OVER 2015

BATEN

Begroting 2015

Realisatie 2015

Realisatie 2014

Omzet museumbezoek

815

989

842

Omzet museumwinkels

303

354

303

Omzet restaurant

102

159

85

Omzet bruiklenen en beeldmateriaal

73

95

113

Overige inkomsten

12

100

116

Omzet evenementen

450

479

454

Overige indirecte opbrengsten

38

76

84

Totaal opbrengsten

1.792

2.252

1.999

Directe opbrengsten Publieksinkomsten

Overige inkomsten

Indirecte opbrengsten

Bijdragen Subsidie provincie

5

Subsidie gemeente Exploitatiesubsidie

7.234

7.234

7.275

Suppletiesubsidie Subsidie tbv incidentele doelen

782

Overige bijdragen private middelen

41

Centraal Museum

Subsidies fondsen e.d.

1.418

1.724

894

Totaal Bijdragen

8.652

9.740

8.174

TOTAAL BATEN

10.444

11.992

10.172


VOLGENDE PAGINA

LASTEN

Begroting 2015

Realisatie 2015

Realisatie 2014

1.868

1.845

1.905

Huisvesting

1.811

1.798

1.792

Afschrijvingen

462

468

440

Bedrijfsvoeringskosten beheer

487

493

421

Projectmatige kosten

150

222

172

Totaal beheerlasten

4.779

4.826

4.729

2.754

2.805

2.692

Inkoopkosten commerciële activiteiten

506

637

509

Collectiebeheer

239

192

168

Aankopen

472

562

509

Tentoonstellingen

1.610

1.638

575

Publiciteit en informatie

168

450

254

Bedrijfsvoeringskosten activiteiten

96

81

63

Projectmatige activiteiten

80

413

258

Totaal activiteitenlasten

5.925

6.777

5.029

TOTAAL LASTEN

10.704

11.603

9.758

Beheerlasten Beheerlasten personeel Beheerlasten personeel Beheerlasten materieel

Activiteitenlasten Activiteitenlasten personeel Activiteitenlasten personeel Activiteitenlasten materieel

42

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

RESULTAAT

Begroting 2015

Realisatie 2015

Realisatie 2014

Totaal baten

10.444

11.992

10.172

Totaal lasten

10.704

11.603

9.758

Saldo uit gewone bedrijfsvoering

-260

389

415

Saldo rentebaten / - lasten

-43

-18

20

Resultaat voor bestemming (baten - lasten)

-303

370

434

Onttrekking/Dotatie Verzelfstandigingskorting

141

141

141

Onttrekking/Dotatie Tentoonstellingen

-162

-

260

Onttrekking/Dotatie Suppletiesubsidie

-226

-285

-141

Onttrekking/Dotatie Collectieplan

-

589

-

Onttrekking/Dotatie Reserve Collectie

-

-

-

Onttrekking/Dotatie Reserve Collectie

-65

-

61

Onttrekking/Dotatie Rietveld Schröderhuis

5

5

5

Onttrekking/Dotatie Van Baarencollectie

3

3

3

Mutaties (stortingen - onttrekkingen)

-303

453

330

Vrij te bestemmen resultaat

-0

-83

104

Mutaties bestemmingsreserves

43

Centraal Museum


VOLGENDE PAGINA

COLOFON Dit is een uitgave van: Centraal Museum Agnietenstraat 1 3512 XA Utrecht centraalmuseum.nl

auteur Michelle Schulkens fotografie Ivar Pel, Ernst Moritz, Liset van der Laan, Ninke Bloemberg basis ontwerp Lesley Moore opmaak Guido van Gerven

44

Centraal Museum


JAAR- VERSLAG 2015 CENTRAAL MUSEUM

Recommend Documents