Jaarplan 2013, gecombineerd met het jaarverslag 2012 van het Erasmiaans Gymnasium

Jaarplan 2013, gecombineerd met het jaarverslag 2012 van het Erasmiaans Gymnasium Inhoud: 1. Inleiding 2. Marktpositie, grootte, toelating, doorstroom en resultaten 3. Directie en middenkader 4. Personeel 5. Tevredenheid leerlingen en ouders 6. Onderwijs 7. Gebouw 8. Organisatie 9. Financiën 10. Samenvatting in actiepunten 11. Bijlage: kwaliteitsmodel BOOR

blz. 1 blz. 1 blz. 4 blz. 4 blz. 5 blz. 6 blz. 10 blz. 10 blz. 11 blz. 11 blz. 13

1. Inleiding In dit jaarplan 2013 kijken we tegelijkertijd terug op de verwezenlijking van het jaarplan 2012. We volgen om die reden dezelfde indeling als bij het plan van vorig jaar. Bovendien kijken we naar de doelstellingen zoals geformuleerd in het schoolplan. Het kalenderjaar 2012 was in onze ogen een plezierig jaar. De relatie team - schoolleiding is goed, evenals de sfeer binnen het team. Ook de verstandhouding tussen schoolleiding en MR ervaren we als prettig en constructief. In het voorjaar van 2013 zullen we er via de tweejaarlijkse tevredenheidpeiling onder het personeel achter komen of het team dat ook zo ervaart.

2. Marktpositie, grootte, toelating, doorstroom en resultaten Vorig jaar schreven we dat onze marktpositie ogenschijnlijk (kijkend naar de getallen) niet onder druk staat maar dat we wel alert moeten blijven (toenemende concurrentie m.b.t. vwo+ leerlingen in en rondom de stad en vooral de snel stijgende populariteit van het Libanon dat in Kralingen en vlakbij Hillegersberg met veel succes leerlingen uit dezelfde vijver wierf). We denken dat dit nog in dezelfde mate geldt, wat het Libanon betreft zelfs in steeds sterkere mate met haar aanbod van Technasium en Gymnasium in aparte vwo groepen. Afgelopen jaar schreven we dat onze school niet verder moet groeien. Het is toch gebeurd. We hebben nu ruim 1150 leerlingen. Dat waren er 1112. Bij de aanmelding voor het huidige cursusjaar bleek dat zo’n 310 leerlingen belangstelling hadden voor onze school. Zij vroegen immers een toelatingsgesprek aan. Dat was zelfs iets meer dan het jaar ervoor. We bepaalden en publiceerden de criteria (advies; Cito of een andere toets; motivatie; doorzettingsvermogen; taalvaardigheid) en namen ons voor de leerlingen te kiezen die o.i. de meeste kans op succes hebben. Op die manier gaven we onszelf de ruimte om vrij te kiezen. In de ogen van de toelatingscommissie waren er ongeveer 290 leerlingen toelaatbaar. De vrijheid die we onszelf gaven, stelde ons voor dilemma’s. De overmaat aan geschikte leerlingen (op basis van gesprek, Cito, LVS en advies) maakte de keuze ingewikkeld. Vasthouden aan het maximum van 210 nieuwe leerlingen betekende in de praktijk dat de kinderen Cito 547 nodig hadden om toegelaten te worden. Dat stuitte ons dermate tegen de borst dat we besloten nog 30 leerlingen extra aan te nemen (en we tegelijkertijd besloten om een derde klas minder te formeren waardoor het totaal aantal groepen niet veranderde). Deze toename van het aantal leerlingen bleek roostertechnisch net mogelijk (precies genoeg lokalen) maar is goed merkbaar wat betreft de drukte rondom lokaalwisselingen en pauzes. Anders dan de jaren ervoor concentreerden we alle (ruim 300) gesprekken in één week (volgend op de uitslag van de Cito). Daar zijn we heel tevreden over en doen het in 2013 op dezelfde manier. Voor komend schooljaar houden we dus vast aan dezelfde criteria, dezelfde procedure en maximaal 210 nieuwe leerlingen. Jaarplan 2013/Jaarverslag 2012 Erasmiaans Gymnasium

Pagina 1

Vorig jaar schreven we dat we een extra inspanning wilden plegen om kinderen uit milieus waar gymnasiaal onderwijs niet voor de hand liggend is, te interesseren voor onze school. Aan het eind van het schooljaar zijn we hierover met zes basisscholen in gesprek gekomen (alle uit Rotterdam Noord). Dat leidde tot de selectie van 20 kinderen die sinds het begin van dit schooljaar op woensdagmiddag van 13.30 – 16.30 uur het talentenklasje bevolken. De kosten (docente en materialen) zijn voor rekening van het Curatorium. De kinderen krijgen vooral les in tekstbegrip, woordenschat en algemene ontwikkeling. In februari wordt, in een gesprek met de basisschool en hun ouders, hun geschiktheid vastgesteld. Wanneer (ook straks bij de Cito) blijkt dat zij geschikt zijn voor het Erasmiaans worden zij bij voorrang toegelaten. Leerlingaantallen per 1 oktober: Leerjaar 2010 Leerjaar 1: 210 Leerjaar 2: 206 Leerjaar 3: 198 Leerjaar 4: 178 Leerjaar 5: 159 Leerjaar 6: 158 VAVO: 1 Totaal: 1110

2011 208 192 195 193 167 156 1 1112

2012 239 197 174 192 188 163 0 1153

Wat betreft de doorstroming per leerjaar is ons doel (de tussentijdse uitval beperken tot 8% in de eerste drie leerjaren en 5% in de bovenbouw) bijna over de hele linie gehaald. Doorstroom: Overgegaan naar het volgende leerjaar en op school gebleven: Leerjaar Leerjaar 1: Leerjaar 2: Leerjaar 3: Leerjaar 4: Leerjaar 5: Leerjaar 6:

2010 91% 91% 93% 93% 92% 93% geslaagd

2011 91% 95% 95% 95% 98% 94% geslaagd

2012 94% 91% 95% 94% 96% 97% geslaagd

Doorstroom: in vergelijking met een aantal categoriale gymnasia (2011!) Leerjaar

Gemiddeld

Erasm. Marnix Schie. Sorgh. Barlae Hagan. Vossius

Leerjaar 1: Leerjaar 2: Leerjaar 3: Leerjaar 4: Leerjaar 5: Diploma 6:

92% 88% 89% 90% 92% 90%

91% 95% 95% 95% 98% 94%

91% 87% 88% 82% 74% 93%

88% 85% 86% 88% 96% 90%

94% 94% 93% 91% 96% 98%

94% 88% 90% 92% 90% 91%

92% 88% 91% 83% 84% 91%

91% 89% 90% 97% 94% 94%

Doorstroom 1 90% 94% 86% 89% 93% 91% 88% 93% t/m diploma Examenresultaten 2012 in vergelijking met een selectie van de categoriale gymnasia: Barlaeus Ignatius Vossius Johan de Witt

93% 95% 99% 93%

Coornhert Haganum Sorghvliet Leiden

Jaarplan 2013/Jaarverslag 2012 Erasmiaans Gymnasium

95% 95% 95% 98%

Nijmegen Erasmiaans Marnix Schiedam

93% 97% 87% 92% Pagina 2

Opbrengstenoordeel 2012 (Inspectie) op 5-puntsschaal: Rendement onderbouw 2008 3 2009 2010 2011

2 4 3

Rendement bovenbouw/doorstroom

2008 2009 2010 2011

5 5 5 5

Resultaten Centraal Examen

2008 2009 2010 2011

4 5 5 5

Verschil SE – CE

2008 2009 2010 2011

0.32 0.11 0.26 0.23

Gemiddeld cijfer CE

2008 2009 2010 2011

6.5 6.7 6.5 6.7

Meerjaren opbrengsten (Inspectie) over 2009, 2010 en 2011 Rendement onderbouw 3 op 5-puntsschaal Onvertraagd van klas 3 naar diploma 5 op 5-puntsschaal Verschil SE – CE 0.2 Gemiddeld CE cijfer 6.64 Examenresultaten 2011-2012

Aardrijkskunde

CE

CE

Percentiel

school

landelijk

6,1

6,2

SE school

Verschil

Verschil

CE

school

landelijk verschil

42

SE/CE 0,61

SE/CE 0,4

6,7

Percentiel SE/CE 33

Biologie

6,5

6,4

67

7,0

0,42

0,2

32

Duitse taal

6,8

6,1

91

6,7

0,06

0,4

95

Economie

6,8

6,4

83

6,6

0,19

0,1

63

Engelse taal

6,9

6,3

95

6,8

0,07

0,4

94

Filosofie

7,6

6,6

96

7,0

0,60

0,4

32

Franse taal

7,2

6,6

89

6,6

0,61

0,1

22

Geschiedenis

6,7

6,5

77

6,8

0,05

0,2

91

Griekse taal + kcv

6,4

6,7

32

6,7

0,28

0,1

58

Kunst (beeld. vorming)

7,3

6,3

97

7,6

0,28

0,9

86

Kunst (drama)

6,8

6,3

83

8,7

1,75

1,2

14

Kunst (muziek)

7,4

6,3

95

8,0

0,60

1,1

80

Latijnse taal + kcv

6,6

6,5

55

6,5

0,02

0,1

99

M&O

6,7

6,2

92

6,7

0,00

0,4

99

Natuurkunde

6,6

6,5

65

6,9

0,35

0,2

41

Nederlandse taal

6,6

6,3

88

6,9

0,23

0,4

74

Scheikunde

7,0

6,7

85

6,5

0,51

0,1

22

Spaanse taal

7,0

6,4

74

6,7

0,30

0,4

58

Wiskunde A

6,5

6,4

60

6,5

0,01

0,1

98

Wiskunde B

7,4

6,6

93

6,6

0,84

0,1

11

Wiskunde C

5,6

6,4

16

6,1

0,48

0,1

53


Pagina 3

3. Directie en middenkader Er hebben het afgelopen jaar geen wijzigingen plaatsgevonden in het functiebouwwerk. Wel waren er nogal wat personele veranderingen: Conrector Jankees Ouwerkerk wilde zijn loopbaan graag als docent (biologie) afsluiten. De pensionering van een docente biologie greep hij aan om de overstap te maken met ingang van schooljaar 2012-2013. De jaarleider van de leerjaren 4 en 5, Ank Groenendijk, werd de nieuwe conrector. Dat leverde drie vacatures op in het middenkader, voor alle drie de leerjaren in de bovenbouw. De aansturing van leerjaar 6 was het jaar ervoor tijdelijk ingevuld. De sollicitatieprocedure leidde tot de aanstelling van drie nieuwe jaarleiders: Marieke Veneman voor leerjaar 4; Chiel Melsert voor leerjaar 5 en Eva Gelsema voor leerjaar 6. In leerjaar 6 zijn Ellen Vernij en Jankees Ouwerkerk belast met de examens (in samenwerking met Eva Gelsema). De grote staf bestaat vanaf dit jaar uit de rector, de conrector en de vijf jaarleiders. De nieuwe grote staf heeft in de laatste maanden van 2012 een training gevolgd m.b.t. leiderschap.

4. Personeel • Het personeel (onderwijzend en niet onderwijzend) vormt het kapitaal van de school en verdient dus veel aandacht. Enerzijds in de vorm van zorg . Hierbij horen veel informele gesprekken door leden van de grote staf van wie een luisterend oor verwacht mag worden, gekoppeld aan daadkracht om de randvoorwaarden te realiseren die voor de collega’s noodzakelijk zijn om optimaal te kunnen functioneren. En anderzijds aandacht in de vorm van inspiratie en het geven van prikkels. Daartoe dienen gesprekken die het functioneren betreffen en die constructief kritisch zijn, formele en minder formele gesprekken gebaseerd op o.a. resultaten en de mening van de leerlingen. In de formele gesprekken geeft de direct leidinggevende feedback op het functioneren en maakt desgewenst samen met de betrokken collega een plan om verdere ontwikkeling te stimuleren. • Afgelopen schooljaar hebben we gebruik gemaakt van een ervaren coach (die al bij BOOR werkte). Hij begeleidde collega’s die al langer bij ons in dienst zijn om een impuls te geven aan hun professionele ontwikkeling. Vanwege de noodzakelijke bezuinigingen maken we met ingang van schooljaar 2012-2013 niet langer gebruik van zijn diensten. • Door middel van de zogenaamde functiemix heeft de minister bepaald met welk percentage het aantal Lc en Ld functies moet groeien tussen 2008 en 2014 met 2011 als tussenstation. Het aantal Lc functies moest in oktober 2011 met 29% zijn toegenomen t.o.v. 2008 en het aantal Ld functies met 1%. Afgelopen jaren hebben er meerdere sollicitatierondes plaatsgevonden en is het beoogde percentage voor 2011 geheel en al bereikt. In 2012 heeft de schoolleiding een begin gemaakt met het beleid dat gericht is op de door de minister en de CAO bepaalde doelstellingen voor 2014. Daarbij maken we ons, om inhoudelijke en financiële redenen, zorgen over de combinatie van de voorgeschreven percentages in de functiemix én het recht van eerstegraders die structureel minimaal 50% in de bovenbouw werken op een Ld functie. Vanwege het feit dat het recht ontstaat wanneer docenten structureel 50% of meer in de bovenbouw werken zal de schoolleiding zich met ingang van schooljaar 2013-2014 meer dan tot nu toe bemoeien met de verdeling van de lesgroepen. Uitgangspunt daarbij is dat er zo min mogelijk rechten (op Ld) ontstaan bij collega’s die een Lc functie hebben. • Ten aanzien van het functiebouwwerk OOP zijn er bijna geen veranderingen doorgevoerd. Alleen de TOA formatie is met 0.5 teruggebracht vanwege pensionering van één van de collega’s. Verder hebben zich geen personele wijzigingen voorgedaan. Alle OOP-ers hebben afgelopen jaar twee trainingen gevolgd, over het omgaan met agressie en over aspecten van een professionele cultuur, met het accent op de wijze waarop collega’s idealiter met elkaar omgaan in het werk. • Aan het begin van het schooljaar 2012-2013 lukte het ons goed om de ontstane vacatures voor wiskunde, Engels, natuurkunde, Duits, gymnastiek, klassieke talen en aardrijkskunde te vervullen. Dat bracht ons negen nieuwe collega’s. Jaarplan 2013/Jaarverslag 2012 Erasmiaans Gymnasium

Pagina 4

• Formatie (stand 1 oktober): 2010-2011 OP: 58.6 OOP: 16.4 Directie: 2.0

2011-2012 58.2 17.5 2.0

2012-2013 59.0 17.0 2.0

We zijn tevreden met de balans tussen formatieplaatsen, financiën en de kwaliteit van onderwijs en ondersteuning. Wat ons zorgen baart, zijn de onvermijdelijke bezuinigingen als gevolg van overheidsbeleid, de toenemende kosten van de functiemix en de verhoogde afdracht aan BOOR. Op dit moment lukt het allemaal net, vooral door de grote groepen in alle leerjaren.

5. Tevredenheid ouders en leerlingen •

Afgelopen jaar werd aan de ouders van de derdeklassers en aan alle leerlingen het oordeel gevraagd over veel aspecten van de school. Hieronder de resultaten per onderdeel: Leerlingen (alle leerjaren behalve derde klas): Onderwerp: Schoolcultuur Imago van de school Docentgedrag Toetsing en feedback Veiligheid op school Contact leiding en leraren Informatie Begeleiding Schoolgebouw Toezicht

Peiling 2012 7.6 8.0 5.8 6.3 7.0 6.7 6.2 6.6 7.4 7.0

Vorige peiling 7.5 8.1 5.9 6.5 6.9 7.0 6.5 6.8 7.1 6.9

Referentiegroep: 7.1 7.0 6.0 6.5 6.7 6.0 6.2 6.4 6.3 6.4

In december 2012 hebben we bovenstaande scores met het team besproken (aan de hand van de 80 stellingen waar de leerlingen op reageerden) en vooral over de score ‘docentgedrag’. Wordt volgend jaar onderwerp van discussie. Ouders derde klas (159 reacties) Mijn kind voelt zich veilig op school De sfeer op school is prettig De docenten behandelen mijn kind met respect Op school gelden duidelijke regels De school geeft mij duidelijke informatie over de vorderingen van mijn kind Ik word goed geïnformeerd over dingen die ik als ouder moet weten De mening van de ouders telt mee op deze school De school biedt het onderwijs dat zij belooft Ik ben tevreden over het onderwijs zoals de school dat aanbiedt De school beschikt over goede, vakbekwame docenten De school maakt leren voor mijn kind aantrekkelijk De school staat goed bekend Ik zou andere ouders aanraden deze school voor hun kind te kiezen Mijn kind wordt goed begeleid door de mentor De school biedt leerlingen goede hulp bij leer- of gedragsproblemen De school zorgt voor goede begeleiding op keuzemomenten


8.9 8.5 8.0 8.4 7.9 7.9 7.0 8.4 8.3 7.7 7.6 9.0 8.5 8.0 7.2 7.8

Pagina 5

6. Onderwijs • Er wordt goed onderwijs gegeven op het Erasmiaans. Om de kwaliteit van ons werk tot uitdrukking te kunnen brengen, tellen vooral twee factoren: resultaat en tevredenheid. De resultaten van de school zijn, vooral kijkend naar de criteria die de Inspectie hanteert (een hoog rendement in alle leerjaren) ruim voldoende, zoals blijkt uit de eerder genoemde lijstjes. De tevredenheid van de leerlingen en hun ouders werd in het voorjaar 2012 gemeten. Zie de resultaten in paragraaf 5. Hieronder staan de aandachtspunten die vorig jaar in het jaarplan stonden met daarbij hoe we er nu, eind 2012, tegenaan kijken: Jaarplan 2012: “We hebben inmiddels twijfels over het rendement van de steunlessen Nederlands buiten het lesrooster om. Vandaar dat we er, anders dan vorig jaar, toen we de achterblijvers probeerden bij te spijkeren in aparte, kleine groepen na schooltijd, dit jaar voor gekozen hebben om in één van de vier wekelijkse lessen Nederlands van de eerste klassen alle leerlingen in te delen in vier niveaugroepen: steunlessen tekst en woordenschat; verrijking; talent; algemene spellingsachterstand. Op deze manier differentiëren we ons aanbod aan taalonderwijs waarbij niet alleen de zwakkeren extra aandacht krijgen maar ook de sterkeren. Los daarvan lijkt het te lukken om het rendement van alle leerjaren te verhogen. Zie hiervoor hoofdstuk 2.” Jaarplan 2013: We gaan door met het “differentiatie-uur” Nederlands in de eerste klas. Op basis van de Diataaltoets begin eerste klas (begrijpend lezen en woordenschat), een spellingtoets en de indruk van de docent worden de leerlingen gedurende 1 van de 4 lessen in een niveaugroep geplaatst. De resultaten van de Diataaltoets (hieronder in relatie tot de andere BOOR VWO scholen) eind eerste klas (juni 2012) geven aan dat we het goed doen. Twee keer per jaar vindt overleg plaats tussen de sectie Nederlands, het CED en de andere VWO scholen om aanpak en ervaringen te delen. Begrijpend lezen School Erasmiaans Libanon Lyceum Hugo de Groot TVO Wolfert Dalton Wolfert Lyceum Wolfert Tweetalig Diataal norm Woordenschat School Erasmiaans Libanon Lyceum Hugo de Groot TVO Wolfert Dalton Wolfert Lyceum Wolfert Tweetalig Diataal norm

Score begin eerste klas 73 72 69 68 70 75 73 71

Score begin eerste klas 78 79 73 72 75 79 75 71


Score eind eerste klas 92 89 88 85 90 91 86 80

Score eind eerste klas 87 84 79 80 85 82 80

Pagina 6

Afgelopen jaar (juni 2012) zijn ook de tweedeklassers nog een keer getoetst op de onderdelen begrijpend lezen en woordenschat: Begrijpend lezen School Begin eerste klas Eind eerste klas Eind tweede klas Erasmiaans 73 93 94 Libanon Lyceum 72 88 90 Hugo de Groot 74 85 90 TVO 69 90 91 Wolfert Dalton 72 91 93 Wolfert Lyceum 73 90 93 Wolfert Tweetalig 71 88 92 Diataal norm Woordenschat School Erasmiaans Libanon Lyceum Hugo de Groot TVO Wolfert Dalton Wolfert Lyceum Wolfert Tweetalig Diataal norm

71

Begin eerste klas 78 74 76 77 75 78 75 71

80

Eind eerste klas 87 78 84 82 80 82 79 80

90

Eind tweede klas 96 92 96 91 93 94 92 90

•

Rekenen: Analoog aan de opzet van taal hebben we, in BOOR-verband, een rekentoets afgenomen in de eerste klas, in september 2011 en juni 2012. De sectie wiskunde is door middel van steunlessen voor zwakkere rekenaars in zowel de eerste als de tweede klas aan de slag gegaan met de gegevens en oriënteert zich op de eisen die op korte termijn via de Centraal Examens gesteld zullen worden. Alle vijfdeklassers hebben meegedaan aan de landelijke pilot. De resultaten geven een bemoedigend beeld voor onze leerlingen.

•

iPads: In 2013 loopt de pilot met de iPad-klas af. Het afgelopen najaar is uitgebreid geëvalueerd bij docenten en leerlingen. We hebben inmiddels besloten om vanaf het nieuwe schooljaar integraal te gaan werken met iPads in het eerste leerjaar (met mogelijk een uitzondering voor een aantal werkboeken). Secties kunnen in februari voor de eerste klas een keuze maken voor een nieuwe digitale methode. De leerlingen kunnen hun eigen iPad (minimaal release 2) meenemen, er één kopen of gebruik maken van een lease aanbod via school.

• Jaarplan 2012: “Met ingang van het schooljaar 2011-2012 is een coördinator (hoog) begaafden aangesteld. Zij is daarvoor één dag in de week vrijgesteld van lessen. Ze volgt twintig eersteklassers intensief, heeft contact met de ouders en de basisschool en stelt in samenspraak met de mentoren en docenten een handelingsplan op dat kan bestaan uit verrijking maar ook uit bij- spijkerprogramma’s en/of methoden om sommige kinderen te helpen meer structuur in hun werk aan te brengen. Het is nog te vroeg om al iets over de resultaten te zeggen. Ook in het jaar 2012 zullen wij onze ervaringen delen met specialisten uit het basisonderwijs.” Jaarplan 2013: We zijn tevreden over de structuur die we gekozen hebben. Ook dit schooljaar hebben we in de eerste klas zo’n twintig leerlingen met het predicaat “hoogbegaafd”. Alle hoogbegaafden uit 2011-2012 zijn bevorderd naar de tweede klas. De meeste aandacht gaat uit naar de kinderen die moeite hebben met het organiseren van hun werk en/of concentratieproblemen hebben. De aansluiting met het verrijkingsproject in de onderbouw verloopt steeds beter. Jaarplan 2013/Jaarverslag 2012 Erasmiaans Gymnasium

Pagina 7

• Jaarplan 2012: “De samenwerking met de TU Delft is geïntensiveerd. Een aantal van onze zesdeklassers doet in Delft zijn profielwerkstuk en er zijn gastcolleges van studenten uit Delft, deels aan alle vijfdeklassers, deels aan een selecte groep. Zo haalden wij in 2011 het hoogste aanmeldingsaantal van alle scholen voor wat betreft de deelname aan de Junior TU waarbij de meest getalenteerde vijfdeklassers op vrijdag in Delft aan uitdagende projecten werken. Onder andere om de samenwerking met Delft praktisch mogelijk te maken, hebben we dit jaar voor het eerst op de donderdagmiddag een zogenaamde “bètamiddag” ingeroosterd waarbij de vijfdeklassers alleen bètavakken hebben en alle docenten beschikbaar zijn. Op deze middag kunnen, naast de reguliere lessen, vakoverstijgende projecten en praktische opdrachten uitgevoerd worden en is het makkelijk om te differentiëren en leerlingen binnen en buiten de school de kans te geven zich te verrijken Jaarplan 2013: De samenwerking met de TU Delft verloopt naar tevredenheid. De bètamiddag wordt geprolongeerd en de secties scheikunde, natuurkunde verzorgen daar de invulling van. Daarnaast participeren we sinds dit schooljaar in een nieuw gestart bètanetwerk HO-VO waar naast de TU zes andere scholen uit de regio deelnemen. Het doel is om modules te ontwikkelen die deels in het VO en deels op de TU gegeven worden en die motiverend en uitdagend zijn voor de betere leerlingen en de overstap van excellente leerlingen van VO naar TU moeten veraangenamen. Bij ons op school zijn het de natuurkundigen die participeren. •

Jaarplan 2012: “Ook op het Erasmiaans vertonen te veel leerlingen “consumentengedrag”: met zo min mogelijk inspanning een zesje halen. Het is aan de docenten om dit gedrag tegen te gaan door zo inspirerend mogelijk les te geven en hoge eisen te stellen. Anders dan we van plan waren (inroosteren van paralleluren in hetzelfde vak om differentiatie mogelijk te maken) hebben we gekozen voor een bètaprofielmiddag (met hetzelfde doel) en zijn we bij het vak Engels gestart met een Cambridge-stroom vanaf de vierde klas. Geïnteresseerde derdeklassers konden zich opgeven voor een web-based toelatingstoets. Uiteindelijk hebben 90 (van de ongeveer 190 vierdeklassers) zich toegang verworven tot deze stroom. Zij doen in de zesde klas mee aan de officiële Cambridge examens. De sectie Engels heeft een apart, zwaar programma ontworpen voor deze leerlingen. Jaarplan 2013: Ook in dit lopende schooljaar zijn er in de vierde klas weer Cambridge groepen gestart (dit keer zelfs vier). Inhoudelijk loopt dat naar wens. Organisatorisch is het lastig omdat deze structuur nogal wat beperkingen geeft bij de klassenindeling en profielveranderingen in de loop van het jaar. Dit voorjaar zetten we samen met de sectie Engels de voor- en nadelen op een rij. Een alternatief zou zijn om aan alle leerlingen het Cambridge programma aan te bieden (met een vrije keuze om er wel of niet examen in te doen). Door de duidelijke eisen die we aan de keuze voor wiskunde-B in de vierde klas hebben gesteld (minimaal een 7.0 in de derde) is het aantal profielwijzigingen beduidend afgenomen. Ook lukt het steeds beter om werkhoudingeisen te stellen aan leerlingen die extra vakken volgen. Het kiezen van extra vakken blijven we stimuleren hoe ingewikkeld soms ook voor het rooster.

• Jaarplan 2012: “De school doet definitief mee met de examenpilot Chinees. In de derde klas volgen nu zo’n 40 leerlingen één uur in de week dit vak. We hopen dat er in de bovenbouw grotere groepen dan nu het geval is, gaan ontstaan die examen doen in Chinees. De vele schommelingen maken het beeld diffuus. We wachten nog even af. De docente participeert in het landelijke project waarbinnen zij veel contacten heeft met andere docenten Chinees. Een aantal leerlingen heeft, onder haar leiding deelgenomen aan een Summercourse in China. Aantal leerlingen Chinees Schooljaar 2010-2011 (eind) 2011-2012 (begin) 2012-2013 (begin)

Derde klas 42 19 24


Vierde klas 13 27 8

Vijfde klas 2 11 22

Zesde klas 3 1 8 Pagina 8

Jaarplan 2013: Ook afgelopen zomer heeft een groep leerlingen in China een Summercourse gevolgd en later zijn nog twee leerlingen twee weken naar China geweest voor een taalkundig, cultureel programma. Het is duidelijk dat voor een beperkte groep leerlingen dit vak in een behoefte voorziet. Wel houden we zorg over de balans kosten – opbrengsten. De vraag blijft of we in de toekomst een groter aantal deelnemers kunnen verwachten. •

Jaarplan 2012: “De school verheugt zich in het feit dat ze beschikt over een grote, sterke en ambitieuze sectie klassieke talen. De landelijke discussie over het curriculum en de exameneisen wordt met veel belangstelling gevolgd. De school sluit zich graag aan bij de voorstellen van de Verkenningscommissie die “de vanzelfsprekendheid” van het serieus werken aan de klassieke talen wil verbeteren. De door de commissie opgestelde “gouden standaard” voor gymnasia nemen we graag over.” Jaarplan 2013: De school wil nog steeds een waarachtig gymnasium zijn in die zin dat de klassieke talen en de aandacht voor de oudheid een dominante plaats innemen in het curriculum. We denken dat we dat waarmaken: een sterke sectie; aparte normen voor de overgangscijfers Latijn en Grieks; een jaar kunstgeschiedenis voor iedereen in de vierde klas; reizen naar Rome/Napels en Trier en veel aandacht, ook door de sectie geschiedenis, voor de Oudheid. De laatste twee jaar hebben we eveneens veel aandacht gegeven aan de naamgever van onze school, Erasmus. In samenspraak met het plaatselijke Comité Erasmus hebben alle eersteklassers op de geboortedag van Erasmus hun oude basisschool bezocht om over Erasmus te vertellen. Al onze vierdeklassers participeren, ook in 2013, in een vakoverstijgend project dat uitmondt in een avondvullende presentatie aan hun ouders.

•

Eén van de voornemens voor dit schooljaar (2012-2013) blijft om én veel activiteiten voor m.n. bovenbouwleerlingen te organiseren en ze de kans te geven ontplooiingsmogelijkheden optimaal te benutten én ervoor te zorgen dat de “gewone gang van zaken” niet verstoord wordt. Dat gaan we doen door de communicatie tussen initiatiefnemers, jaarleiders en betrokken docenten verder te verbeteren. Uitgangspunt daarbij is dat de jaarleider van alles op de hoogte is en, per leerling, besluit in welke mate deze flexibel met zijn lesrooster mag omgaan en dus kan deelnemen aan andersoortige activiteiten tijdens lestijd. Het aantal “verrijkingsprojecten” in de bovenbouw breiden we nog steeds uit. Naast Erasmus, EEP, EEYP, EEPD en TU Delft proberen we om leerlingen in het kader van hun profielwerkstuk meer “extra’s“ aan te bieden door middel van projecten buiten en binnen school. Uiteraard blijven we er ook naar streven dat leerlingen die het aankunnen meer vakken volgen dan waartoe zij verplicht zijn. We willen dan ook, als het even kan, niet interen op ons extra aanbod aan examenvakken (Spaans, Chinees, filosofie, muziek, drama en beeldende vorming).

•

De zes categoriale gymnasia in de regio (Sorghvliet, Haganum, Stedelijk Schiedam, Marnix, Johan de Witt en Erasmiaans) zijn een samenwerkingsverband aangegaan om één keer per jaar een gezamenlijke studiedag te organiseren. Dat gebeurt deels met een centraal thema en deels in sectieverband waarbij de secties zelf hun professionaliseringsthema’s bepalen. Deze studiedag vond afgelopen jaar plaats op onze school. De inleiding door de rector magnificus van de EU over de werking van het geheugen viel in goede aarde.

•

0nze school heeft zich voor 2013 aangemeld voor een visitatie door vertegenwoordigers van de categoriale gymnasia. Drie thema’s zullen onder de loep genomen worden: onze resultaten, het klassieke karakter van de school en een door onszelf te kiezen thema.

•

Zoals afgesproken zijn we dit schooljaar met een talentenklasje gestart, voor kinderen uit groep8 die mogelijk het talent hebben voor een gymnasiale opleiding maar een extra duwtje nodig hebben. Zij krijgen op woensdagmiddag les bij ons door een hiervoor apart gestelde docente (gesponsord door het Curatorium). Vooral Nederlandse taal en algemene ontwikkeling zijn de


Pagina 9

aandachtsgebieden. In het voorjaar wordt duidelijk hoeveel van deze kinderen ook daadwerkelijk kunnen worden toegelaten. •

Het verrijkingsproject in de onderbouw loopt steeds beter. In oktober/november is een dertigtal tweede en derdeklassers gestart. In januari aanstaande gaan ook zo’n dertig kinderen uit de eerste klas twee of drie uur per week (in plaats van reguliere lessen) aan de slag met een zelf gekozen project.

7. Gebouw Zoals eerder beschreven, doen we het inmiddels met 1150 leerlingen in het huidige, prachtige gebouw. Dankzij de clavigeri is het ons inziens gebruiksvriendelijk en in prima staat van onderhoud. Hieronder de plannen die we vorig jaar in het jaarplan opschreven met daarachter het resultaat: Plannen voor 2012: • Interne verbouwing rondom biologie en techniek die betere lokalen oplevert en een nieuwe practicumruimte voor biologie . Gerealiseerd, bekostigd door de school in 2012. • Afronding aanleg draadloos internet, in eerste instantie voor de leerlingen en docenten van 2G en de overige personeelsleden. Gerealiseerd. • Begin van de vervanging van de oudste beamers. Gerealiseerd. • Onderzoek naar het ‘klimaat’ in de nieuwbouwlokalen in samenspraak met de MR. Niet gerealiseerd. • Onderzoek naar verzakkingen van de bestrating van het Forum (te financieren uit de bovenschoolse voorziening BOOR). Niet gerealiseerd. • Upgrading van de aula. Door de Stichting Vrienden (in samenspraak met Semper Floreat en het Curatorium) wordt in 2012 een inzamelingsactie gehouden die ongeveer € 50.000.- moet opleveren om de aula een facelift te geven. Inzameling net begonnen. Uitkomst nog onduidelijk. Plannen voor 2013: • Onderzoek binnenklimaat en duurzaamheid. • Nieuw kopieercontract (BOOR-collectief) • Forum herbestraten na onderzoek (afhankelijk van BOOR) • Onderzoek naar kwaliteit schoonmaakcontract. • Vervanging deel dakgoten (afhankelijk van BOOR)

8. Organisatie, planning en dagelijkse gang van zaken Op onze school waar veel ruimte moet zijn voor individuele ontplooiingsmogelijkheden van leerlingen, is het zeer van belang dat er naast de lessen ook veel activiteiten, excursies en reizen worden georganiseerd. Deze meerwaarde moeten we koesteren. De andere kant is dat continuïteit en ongestoordheid van lessen ook van groot belang zijn. Bij het zoeken naar het optimum onderscheidden we vorig jaar twee aandachtsgebieden: Jaarplan 2012: • Activiteiten als muziek, toneel e.d. dienen meer dan tot nu toe buiten lestijd plaats te vinden. • In onze jaaragenda moeten we activiteiten en reizen zo plannen dat deze zo min mogelijk lesuitval veroorzaken voor leerlingen die niet deelnemen aan deze activiteiten. Daarom hebben we voor het lopende schooljaar twee periodes gepland waarin zo veel mogelijk van die activiteiten plaatsvinden. De eerste periode hebben we inmiddels achter de rug. De Romereis voor de vijfdeklassers planden we vóór de herfstvakantie. Dat is ons goed bevallen, mede door de gelijktijdige verplaatsing van een deel van de eerste toetsweek. In april volgt de tweede periode met de reizen voor de eerste- en derdeklassers, de maatschappelijke stage voor de tweedeklassers, het EEP voor de vierde klas en een cultuurprogramma voor de vijfde klas.


Pagina 10

We vinden dat we ook in 2012 ten aanzien van beide aandachtsgebieden vooruitgang hebben geboekt: •

•

•

Zowel de toneel- als muzieklessen zijn bijna helemaal buiten de andere lessen geroosterd, op de woensdagmiddag. M.n. ten aanzien van toneel zijn er dit jaar heldere afspraken gemaakt tussen jaarleiders en regisseur/productie. Maar het kan nog beter. Ons streven is dat in 2013 te bereiken. We waren afgelopen jaar heel tevreden over de concentratie van veel activiteiten in twee perioden. April: driedaagse reis 1e klas; maatschappelijke stage 2e klas; Trier 3e klas; EEP 4e klas; cultuur 5e klas; examentraining 6e klas. Oktober: Rome met daaraan gekoppeld een extra toetsweek in de eerste periode. Voor 2013-2014 willen we hetzelfde stramien hanteren. Bij nader inzien blijken nogal wat secties een probleem te hebben met een toetsweek tijdens de Romereis in oktober, te meer daar de voorbereidingsperiode daarop in 2013 nog een week korter is dan de afgelopen jaren. Derhalve herbezinnen we ons op de precieze invulling van de periode vóór de herfstvakantie (waar de Romereis plaatsvindt). In januari/februari nemen we hierover een besluit.

9. Financiën en begroting 2013 •

•

•

Ultimo 2011 bedroeg de algemene reserve (inclusief de voorziening groot onderhoud die op last van de accountant moest worden opgenomen in de algemene reserve) € 1.581.491. Daarbij moeten worden opgeteld de (positieve) resultaten van 2010 (€ 396.215) en 2011 (€ 465.397). Samen: € 2.443.103. Voor het kalenderjaar 2012 hadden we een positief saldo begroot van € 170.000. Op het moment van schrijven van dit jaarplan gaan we er vanuit dat dit ook ongeveer het resultaat zal blijken te zijn. De begroting van 2013 laat een heel beperkt positief saldo zien. Het is slechts met grote moeite gelukt om deze begroting sluitend te krijgen. Minder lumpsum en hogere salariskosten zijn daar de belangrijkste oorzaken van. De actiepunten voor 2013, voor zover die een financiële component hebben, zijn verwerkt in de begroting.

10. Samenvatting (in actiepunten) Allereerst de actiepunten zoals vorig jaar opgenomen in het jaarplan 2012 met daarachter de mate van realisatie: 1. Nieuwe ervaringen opdoen met beperkte toelating in de eerste klas. Gerealiseerd. 2. Verdere uitvoering functiemix (Lc en Ld) met het oog op de eisen voor 2014. Financieel haalbaar beleid ontwikkelen dat recht doet aan inhoudelijke, kwalitatieve en financiële normen. Eerste fase gerealiseerd. 3. Steunlessen onderbouw optimaliseren en evaluatie differentiatie-uren Nederlands. Gerealiseerd. 4. Verrijkingsactiviteiten en differentiatie in het aanbod optimaliseren. Goed op weg. 5. Meer gemeenschappelijke onderwijskundige afstemming. Niet gerealiseerd. 6. Verder implementeren van het beleid ten aanzien van (hoog) begaafden. Gerealiseerd. 7. Het vaststellen van een standaard voor ons gymnasiale onderwijs. Verder op weg naar een gedeelde visie op ons onderwijs; collega’s meer laten profiteren van elkaars kwaliteiten. Niet gerealiseerd. 8. ICT beleid voor middellange termijn formuleren. iPad knoop doorgehakt. 9. Evaluatie kosten schoonmaak in samenspraak met andere BOOR scholen. Niet gerealiseerd. 10. Raamsluitingen oudbouw verbeteren. Niet gerealiseerd. 11. Oplossing zoeken voor geluidsoverlast nieuwe nieuwbouw. Gerealiseerd. 12. Leefklimaat in de lokalen onderzoeken en zo nodig verbeteren. Niet gerealiseerd. 13. Betere begeleiding van collega’s in hun tweede en derde jaar. Goed op weg. 14. Taken mentoren vastleggen en implementeren. Niet gerealiseerd. Jaarplan 2013/Jaarverslag 2012 Erasmiaans Gymnasium

Pagina 11

15. Afronding aanleg draadloos internet, in eerste instantie voor de leerlingen en docenten van 2G en de overige personeelsleden. Gerealiseerd. 16. Begin van de vervanging van de oudste beamers. Gerealiseerd. 17. Kleine verbouwing biologievleugel (technieklokaal beter geschikt maken voor biologielessen en klassikale practica). Gerealiseerd. 18. Al dan niet vervanging van krijtborden door whiteboards. Begin gemaakt. 19. Onderzoek naar verzakkingen van de bestrating van het Forum (te financieren door bovenschoolse voorziening BOOR). Niet gerealiseerd. 20. Upgrading van de aula. Door de Stichting Vrienden (in samenspraak met Semper Floreat en het Curatorium) wordt in 2012 een inzamelingsactie gehouden die ongeveer € 50.000.- moet opleveren om de aula een facelift te geven. Inzameling gestart, resultaat nog onbekend. Actiepunten 2013: 1. Vervolg functiemix 2014. 2. Uitbouw verrijkingsactiviteiten bovenbouw. 3. Gemeenschappelijke onderwijskundige afstemming. 4. Follow-up resultaten tevredenheidpeiling 5. Gymnasiale standaard, visitatie gymnasia. 6. Implementatie iPads eerste klas. 7. Raamsluitingen oudbouw. 8. Taken mentoren vastleggen. 9. Aandacht voor cultuuronderwijs. 10. Implementatie talentenklasje. 11. Onderzoekje consumentgedrag jongens - meisjes 12. Implementatie HO-VO Netwerk TU Delft. 13. Onderzoek leefklimaat lokalen. 14. Forum, onderzoek en herbestrating. 15. Upgrading aula. 16. Herziening contracten schoonmaak en kopieerapparaten.


Pagina 12

11. Bijlage: BOOR kwaliteitsformat 1. Organisatie: Management van medewerkers

Personeelsgegevens Geleding

Absoluut

OP 79 OOP 20 DIR 2 Gemiddelde leeftijd OP Gemiddelde leeftijd OOP Gemiddelde leeftijd DIR Aantal docenten jonger dan 30 jaar Percentage in tijdelijke dienst OP Percentage in tijdelijke dienst OOP Bapo in fte’s en absoluut OP OOP DIR Totaal Bron: Prosco, stand 1 november 2012.

A

B

Ontwikkelgesprekken Rendement: percentage ontwikkelgesprekken (OG) OP OOP Bevoegdheid Rendement: percentage docenten bevoegd 1egraadsbevoegdheid 2e graads bevoegdheid Onbevoegd

Man 38 11 1 46 53 57 8 15 2

Vrouw 48% 55% 50%

41 9 1

52% 45% 50%

10% 19% 10%

3,9963 (15) 0,4098 (2) 0 4,4062 (17)

Stuurgetal BOOR: Jaarlijks wordt met alle medewerkers een OG gevoerd (100%) 85% 100%

Stuurgetal BOOR: 85% bevoegd 58 13 8

73% 17% 10%

Bron: Prosco, stand 1 november 2012 C. Werving en selectie Rendement: Aantal docenten in opleiding Stuurgetal BOOR: geen streefwaarde Opbrengst: Alle acht onbevoegde docenten zijn in de afrondende fase van hun studie. Gemiddeld over het schooljaar hebben wij twee of drie stagiaires.


Pagina 13

D. Scholing Rendement: Gerealiseerde totaal ten opzichte van begrote scholingsuitgaven. Opbrengst: Begroting 2012 € 30.000 Realisatie 2012 € 41.000

Stuurgetal BOOR € 60.- per leerling (voor het Erasmiaans: € 69.000.-).

Toelichting: Gezien het stuurgetal zou er circa € 69.000,- in de begroting moeten worden opgenomen voor scholing. Vanwege de wens een sluitende begroting te realiseren is dit bedrag verlaagd. E

Percentages LB, LC en LD Rendement: verhouding LB, LC en LD

Stuurgetal BOOR: conform eisen functiemix 7,5 fte 12,4% 40,5 fte 66,9% 12,6 fte 20,7%

LB LC LD Bron: Prosco, stand 1 november 2012. Toelichting: Goed op schema t.a.v. eisen functiemix 2014. Doelstelling 2011 voor 100% gehaald. F

Flexibele beloning Rendement: Aantal medewerkers OP en Stuurgetal BOOR: niet bepaald. OOP dat flexibele beloning heeft ontvangen. Opbrengst: Vier OOP-ers voor uitzonderlijke prestaties. Totale netto loonsom: € 2000.-.

G Overhead Rendement: Omvang “overhead” (% directie en OOP ten opzichte van OP)

Stuurgetal BOOR: percentage van de totale formatie voor het primaire proces: 65% % primair proces 70% Bron: Prosco, volgens systematiek commissie onderwijs.

H

I

Vacatures/niet vervulde vervanging Rendement: Aantal uren lesuitval als gevolg van onvervulde vacatures Opbrengst: geen uitval.

Stuurgetal BOOR: geen uitval

Ziekteverzuim Rendement: Verzuimpercentage en meldingsfrequentie (ziekmeldingen per medewerker). Opbrengst:

Ziekteverzuimpercentage

Totaal Jaarplan 2013/Jaarverslag 2012 Erasmiaans Gymnasium

Stuurgetallen BOOR: verzuimpercentage: <6% meldingsfrequentie: <2 x Gemiddelde ziekteverzuimduur (dagen) 4,3% 11,7 Pagina 14

- Kort (< 6 dagen) 0,99% - Middellang (6 - 42 dagen) 0,93% - Lang (> 42 dagen) 2,58% - Langer dan een jaar 0,75% Meldingsfrequentie 1,82 Percentage niet ziek 35,40% Bron: Prosco, stand 31 juli 2012 (periode 1-8 t/m 31-7). J

Mobiliteit Rendement: Aantal vertrekkende personeelsleden uit vaste dienst. Opbrengst: Vertrek naar school binnen BOOR: 1 Vertrek naar school buiten BOOR : 1 Overig (pensioen, etc.): 2 Bron: stand 31 juli 2012.

2,78 9,33 91.31 137,14

Stuurgetal BOOR: geen richtgetallen

2. Organisatie: Management van processen Activiteit A Onderwijstijd behaald (zie VVV)

J/N Opmerking J

B

Incidentenregistratie uitgevoerd

N

C

Website geactualiseerd

J

D

Ontruimingsoefening gehouden

J

E

Ontruimingsplan actueel

J

F

Meerjarig onderhoudsplan uitgevoerd

N

Deels (door bezuinigingen)

G Norm aantal BHV-ers behaald (1 op 50 lln)

N

Niet meer vastgelegd in de wet

H

RIE actueel

J

I

VVV geactualiseerd

J

J

Zorgverslag afgerond

J

3. Resultaat: Tevredenheid Rendement Medewerkers De algemene tevredenheid uitgedrukt in een enkel rapportcijfer Relatie met leidinggevenden: communicatie, inspraak, ondersteuning en waardering Leerlingen De algemene tevredenheid uitgedrukt Jaarplan 2013/Jaarverslag 2012 Erasmiaans Gymnasium

Alleen EHBO

Stuurgetal BOOR >7

Resultaat

Min 3 op 1-4 schaal

geen peiling in 2012 geen peiling in 2012

>6,5

6,9 (BH) Pagina 15

in een enkel rapportcijfer 7.1 (VVV) De algemene tevredenheid uitgedrukt >7 8.1 (VVV) in een enkel rapportcijfer Bron: LTP/OTP 2012. Toelichting: In 2011-12 is er geen tevredenheidpeiling onder docenten gehouden. Voor een verder toelichting op de OTP en LTP: zie de tekst. Ouders

4. Resultaat: Opbrengsten en rendement onderwijs A

Examens Onderdeel

Stuurgetal BOOR

Slagingspercentage Gemiddeld cijfer CE Verschil SE-CE Gemiddelde CE Nederlands VWO Gemiddelde CE Engels VWO Gemiddelde CE Wiskunde VWO

B

Tussen -0,5 en 0,5 Minimaal 5,5 Minimaal 5,5 Minimaal 5,5

Opbrengstenkaart inspectie Rendement: Score onderbouw/bovenbouw

Resultaat 97,4 % 6,76 0,1 6,64 6,86 A:6,52; B:7,43; C:5,63

Stuurgetal BOOR: beide voldoende

Beide scores voldoende Bron: inspectie.

C

Inspectie Rendement: resultaat PKO

Stuurgetal BOOR: Uitkomst leidend tot basisarrangement

Opbrengst: Basisarrangement Bron: inspectie. D In- en uitstroom leerlingen Instroom eerste leerjaar Instroom overige leerjaren Voortijdig schoolverlaten

Streefwaarde school 238 Geen doelstelling Onderbouw: max 8% Bovenbouw: max 5% 100%

Opbrengst 239 1 Onderbouw: 7% Bovenbouw: 5% 97,4% (152 ll.)

Uitstroom: examenkandidaten geslaagd Uitstroom: examenkandidaten niet 0% 1,3% (2 ll.) geslaagd Bron: stand 1 oktobertelling 2012 en 31 juli (uitstroom examenleerlingen). Toelichting: 4 examenkandidaten zijn niet geslaagd, waarvan 2 vertrokken.


Pagina 16

E

F

Kwaliteit instroom eerste leerjaar naar advies PO Streefwaarde Havo 0 Havo/VWO 0 VWO Uitgangspunt

Opbrengst 1 4 234

Taalbeleid Rendement: Effectiviteit taalbeleid Stuurgetal BOOR: bestuurlijke afspraken Het instroomniveau is hoog. De leerlingen voldoen gemiddeld ruimschoots aan de landelijke norm. Ook de groei in de loop van de eerste twee leerjaren bevindt zich boven de landelijke Diataal normen: Cohort 2010-2011: Diatekst: 73-93-94 Norm: 71-81-91 Diawoord: 78-87-96 Norm: 71-81-91 Cohort 2011-2012: Diatekst: 73-92 Norm: 71-81 Diawoord: 77-85 Norm: 71-81 Bron: rapportage Diataaltoets (zie ook de cijfers in de tekst).

G Rekenbeleid Rendement: Effectiviteit rekenbeleid Stuurgetal BOOR: bestuurlijke afspraken In oktober 2011 is de ABC toets in het begin van het eerste leerjaar afgenomen. Zie de resultaten in de tekst van het jaarverslag. Dat geldt ook voor het niveau aan het eind van de eerste klas. Leerlingen die uitvielen op de toets hebben in de eerste en tweede klas extra rekenlessen buiten schooltijd. Cohort 2011-2012: 25.0 – 25.4 Norm: basis 25. Bron: rapportage ABC toets.


Pagina 17

Jaarplan 2013, gecombineerd met het jaarverslag 2012 van het Erasmiaans Gymnasium

Recommend Documents