Jaargang 5 Een uitgave van MedWay

Nr. 2 / 2016 / Jaargang 5 – Een uitgave van MedWay

INTERVIEW

Harry Roos ‘diabetes educator’

HUISARTS IN BEELD Dhr. H. Maters, Ameland

FOCUS

De kwaliteit van de diabeteszorg

INHOUD

VOORWOORD

FOCUS 4 Diabeteszorg in de huisartsenpraktijk MEDISCH NIEUWS 8 ACHTERGROND 10 Diabetesmanagement en de patiënt SELECTIE 13 Tips & trucs DIABETES QUEST 14 App verhoogt diabeteskennis Diabetes… en nu? INTERVIEW HARRY ROOS 16 Diabetes educator Vanuit de HuisartsenService spreken wij veel zorgverleners, COLUMN 18 die het aantal patiënten in de praktijk dat met diabetes Frans-Joseph Sinjorgo type 2 te maken krijgt ziet groeien. Ooit werd type 2 nog SELECTIE 19 als ‘ouderdomsdiabetes’ aangeduid, omdat het zich veelal op oudere leeftijd manifesteerde. Steeds meer jongere Tips & trucs DE DOKTERSTELEFOON 20 mensen krijgen er nu ook mee te maken door een ongezonde levensstijl. Juist omdat het hier een aandoening is die vaak Huisartsen nu altijd telefonisch bereikbaar bij toeval wordt ontdekt, is de huisarts de poortwachter. OPINIE HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN 22 Dr. Wolter Paans Als de diagnose er eenmaal is, dan gaat de patiënt een COLUMN 25 leven tegemoet vol onzekerheden en zal het leefpatroon Apotheker Herman Bruins moeten worden aangepast. Dat vraagt discipline. Voor ACHTERGROND 26 de huisarts is het zaak het behandeltraject dusdanig ingericht te hebben, dat aan alle zorgprotocollen wordt De rol van voeding bij diabetes HUISARTS IN BEELD 31 voldaan. Het pad van de patiënt en de protocollen in de huisartsenpraktijk, blijken in de praktijk doorgaans niet Dr. H. Maters, Ameland altijd parallel aan elkaar te lopen. PARKHOTEL DE WIEMSEL 32 Vergaderen op locatie HuisartsenService staat met beide benen in de eerstelijnsDVK IN BEELD 36 zorg en is van oorsprong sterk op het gebied van diabetesNella Hendriks verpleegkunde. Zodoende kunnen wij als spin in het web VOEDINGSWAARDE 37 fungeren en signaleren we diverse programma’s die zijn VARIIS 38 ontwikkeld om diabetespatiënten te helpen goed met hun ziektebeeld om te gaan. Anderzijds zien we een steeds Culturele diversiteit in de huisartsenpraktijk groter groeiende vraag bij de huisarts naar kwaliteit. De protocollen zijn in werking gezet, maar hoe goed is de zorg die zij daarmee leveren daadwerkelijk? Die verschillende facetten komen aan bod in dit nieuwe magazine, COLOFON HuisartsenService is een kwartaalmagazine en wordt gratis verspreid waarmee we u hopen te inspireren om ook de eigen diabeonder huisartsen. Wilt u HuisartsenService ook ontvangen of wilt u een teszorg eens tegen het licht te houden. Want het aantal adreswijziging doorgeven mail dan naar [email protected] UITGEVER: MedWay BV, Postbus 1199, 3860 BD Nijkerk, 033-2471171 patiënten gaat de komende jaren onmiskenbaar toenemen [email protected] / www.huisartsenservice.nl / [email protected] en het is aan de eerstelijn om deze op de juiste manier op COÖRDINATIE MAGAZINE EN ADVERTENTIE EXPLOITATIE: Claudine van Peperstraten, [email protected] te vangen.

06-12971011 REDACTIE: buro33, Edgar Kruize / Esther Schulting, www.buro33.nl ONTWERP EN DTP: PH projecten DRUK: Platform P COPYRIGHT: Op alle artikelen en fotografie in dit magazine rust auteursrecht. Prijswijzigingen en drukfouten voorbehouden. Gebruik of verspreiding zonder toestemming van de uitgever is verboden. DISCLAIMER: MedWay BV en bij deze uitgave betrokken medewerkers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. Uitspraken die worden gedaan in de gepubliceerde interviews zijn van de geïnterviewde en hoeven niet overeen te komen met de mening van de redactie.

3

Mocht u hulp nodig hebben, schroom dan niet contact met ons op te nemen. En deel uw ideeën vooral met elkaar, bijvoorbeeld via twitter @Huisartsenserv Voor nu wensen wij u in ieder geval veel leesplezier! Dirk-Jan Kruithof Uitgever

huisartsenservice

FOCUSX

DOOR HuisartsenService

Diabeteszorg in de huisartsenpraktijk Wie controleert de controle? Diabetes type 2 wordt ‘de epidemie van de 21ste eeuw’ genoemd. Steeds meer mensen hebben door hun levensstijl uitzicht op een chronisch ziektebeeld, waarbij de druk op de eerstelijnszorg toeneemt. Daar moeten deze patiënten voornamelijk worden opgevangen. De Nederlandse huisartsen, zeker zij die in een grotere zorggroep opereren, hebben hun chronische zorg voor deze groep steeds meer gestructureerd op orde. Maar hoe zit het met de kwaliteit? Volgens de laatste cijfers heeft ruim één miljoen Nederlanders te maken met diabetes mellitus. In 2014 waren er volgens NIVEL Zorgregistraties eerstelijn zo’n 1.078.400 mensen met diabetes bekend bij de huisartsen. Het aantal mannen ligt met 552.300 mannen net iets hoger dan het aantal vrouwen (526.100) en deze verdeling is procentueel in vrijwel alle leeftijdsgroepen hetzelfde. Toch komt niet iedereen hiervoor uit, of is de boodschap vanuit de zorgverlener wellicht niet heel helder. Want uit schattingen van de puntprevalentie van diabetes in Nederland op basis van zelfrapportage over 2015, gepresenteerd door in de CBS-Gezondheidsenquête, geeft 4,8 procent van de bevolking aan diabetes te hebben. Dat zijn omgerekend ruim 200.000 mensen minder dan op basis van de NIVEL Zorgregistraties eerstelijn zijn geregistreerd. OPLEIDINGSNIVEAU Van de gediagnosticeerde diabetespatiënten heeft zo’n 90 procent diabetes type 2, al is dit wel enigszins leeftijdsgebonden. Jonge mensen

De kennis en de diagnostiek zijn de afgelopen jaren enorm aangescherpt en op die manier worden veel meer diabetespatiënten in vroeger stadium (h)erkend. hebben doorgaans diabetes type 1, maar de term ‘ouderdomsdiabetes’ die vaak aan type 2 is gehangen gaat steeds minder goed op. Mensen eten steeds minder gezond en bewegen te weinig, waardoor de afgelopen jaren de gemiddelde leeftijd van de type 2-patiënten is gedaald. Cijfers die het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft gepresenteerd op hun website Volksgezondheidenzorg.info geven aan dat de afgelopen twee decennia het aantal patiënten enorm is gegroeid, met de kanttekening dat in de jaren ’90 nog veel meer mensen met suikerziekte 4

huisartsenservice

rondliepen die niet waren gediagnosticeerd. De kennis en de diagnostiek zijn de afgelopen jaren enorm aangescherpt en op die manier worden veel meer diabetespatiënten in vroeger stadium (h)erkend. Er lijkt daarbij een verband te zijn in opleidingsniveau. Volgens Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport geeft van de mensen met het laagste opleidingsniveau (alleen basisonderwijs) 18 aan diabetes te hebben, waar dit in het hoogste opleidingsniveau (hbo of universiteit) slechts drie procent is. Deze cijfers komen ook naar boven als rekening gehouden wordt met de verdeling van mensen over de verschillende opleidingsniveaus en na correctie voor leeftijd en geslacht. Hoewel het gissen is naar de exacte cijfers, blijkt tevens dat onder de personen die wel diabetes type 2 hebben maar niet gediagnosticeerd zijn, het opleidingsniveau vergelijkbaar is. Ongediagnosticeerde diabetes komt dus vaker voor onder lager opgeleiden. DAADWERKELIJKE KWALITEIT Het is aan de huisarts om de patiën-

ten op te vangen en uit zijn of haar populatie te filteren. Dat wordt in Nederland actief gedaan. In 2014 zijn volgens de NIVEL Zorgregistraties eerste lijn 61.700 nieuwe patiënten met diabetes bij de huisarts gediagnosticeerd. Het aantal nieuwe gevallen neemt hierbinnen toe met de leeftijd tot ongeveer 75 jaar en neemt op hogere leeftijd weer iets af. Ook hier geldt dat het aantal mannen met diabetes hoger is dan het aantal vrouwen. De komende jaren zal het aantal patiënten alleen maar

groeien. Verwacht wordt dat tegen 2030 34 van de mannen en 32 procent van de vrouwen diabetes heeft. Vandaar dat er al op verschillende trajecten wordt gestuurd op preventie. Een gezond eetpatroon en meer beweging kan voor een diabetes type 2 patiënt van enorme kwaliteit van leven bevorderende waarde zijn. Dat is uiteraard geen nieuws en dat is dan ook waar in behandeling en preventie vooral op wordt gestuurd. Dat proces is jaren geleden al ingezet, inclusief de realisatie 5

huisartsenservice

dat de integratie van educatie in de dagelijkse diabeteszorg essentieel is om het effect van de veranderde levensstijl op de langere termijn vast te houden. De zorgstandaard is daar ook op ingericht. Goede diabeteszorg vereist een multidisciplinaire aanpak door een multidisciplinair behandelteam. Om die zorg in de standaard diabeteszorg te stimuleren, is in 2007 de keten-dbc voor de diabeteszorg geïntroduceerd. Hierin is door de zorgverzekeraar en een diabeteszorggroep één prijs afgespro-

ken voor de verschillende onderdelen van de standaard diabeteszorg en de diabeteszorggroep zorgt dat de zorg conform de zorgstandaard geleverd wordt. Dit kan door deze zorg zelf te leveren of hiervoor zorgaanbieders te contracteren. Het overgrote deel van de eerstelijns diabeteszorg vindt op deze manier plaats, waarbij de behandelend huisarts de eindverantwoordelijkheid houdt. Een ronde langs de diverse huisartsenpraktijken door HuisartsenService toont aan dat de gemiddelde huisarts op papier de diabeteszorg inmiddels goed heeft geregeld. De patiënten worden gemiddeld driemaal per jaar gezien door de diabetesverpleegkundige, praktijkondersteuner of assistente, en eenmaal per jaar door de huisarts zelf. Er zitten diverse andere eerstelijnszorgverleners zoals fysiotherapeuten of diëtisten in het netwerk en in theorie is het allemaal goed geregeld. Op de vraag ‘maar wat is binnen die multidisciplinaire aanpak de daadwerkelijke kwaliteit van de geleverde zorg’, is echter vaak maar lastig antwoord te geven. ZORG ONDER DRUK De protocollen worden dus netjes gevolgd, maar hoe het inhoudelijk is gesteld… vaak heeft een huisarts ondanks de eindverantwoordelijkheid die deze draagt geen idee. Dat laatste is ook enigszins inherent aan de zorgstandaard. Die garandeert de minimale kwaliteitseisen waar de zorg aan moet voldoen door de hoofdlijnen te omschrijven. De standaard omschrijft welke onderdelen er moeten worden uitgevoerd, maar niet wie dat moet doen, waar deze personen aan moeten voldoen of zelfs waar het moet gebeuren. Zo kan het dus dat werkzaamheden die bij een huisarts door een assistent worden uitgevoerd, bij een andere door een HBO-gediplomeerde praktijkondersteuner worden gedaan en weer elders door een gespecialiseerde diabetesverpleegkundige. Deze hebben lang niet allemaal

hetzelfde expertiseniveau en dus fluctueren behandelingen ook. Die klachten over de kwaliteit komen nu ook langzaam maar onmiskenbaar bovendrijven. Zo laat de kwaliteit van de voetzorg voor diabetespatiënten regelmatig te wensen over. Dit bleek eerder dit jaar uit de resultaten van de pakketscan diabeteszorg van Zorginstituut Nederland. Patiënten krijgen soms verkeerde adviezen, worden te laat doorverwezen of krijgen zelfs hulpmiddelen zoals steunzolen en orthopedisch schoeisel niet goed aangemeten. Daarnaast wordt volgens de resultaten van de pakketscan diabetes en de daarbij behorende gerelateerde klachten vaak laat herkend door zorgverleners. Het laat stellen van de diagnose gebeurt vooral vaak bij kinderen.

Diabeteszorg is complex en de behandelaar heeft te maken met patiënten die in veel gevallen meer dan alleen diabetes hebben. De gerelateerde klachten die slecht herkend (en behandeld) worden zijn onder meer depressie, hartklachten, nierproblemen en neuropathie. Dit nog los van het inkoopbeleid van zorgverzekeraars dat de kwaliteit van diabeteszorg onder druk zet. Patiënten moeten hierdoor soms overstappen op goedkopere materialen die niet altijd even goed aansluiten op hun behoeften. Ook vallen diverse vormen van diabeteszorg onder het eigen risico, waarbij veel onduidelijkheid ontstaat bij de patiënt en in het ergste geval ook zorg wordt gemeden.

6

huisartsenservice

GOLF PATIËNTEN BETEUGELEN Het is dus aan de huisarts om de verwachte golf patiënten die er aankomt te beteugelen. Het Zorginstituut Nederland hamert er op dat zorgverleners de komende tijd nog meer aandacht krijgen voor de leefstijl van diabetespatiënten. Door een grootschalige inzet van effectieve leefstijlinterventies, moet het komende decennium de verwachte groei in aantal nieuwe diabetespatiënten met twee procent tot maximaal zeven procent worden teruggebracht. Daarnaast kan – zo geeft het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan – met het invoeren van een realistisch pakket aan bewezen effectieve zorginterventies bij mensen met diabetes drie procent van de nieuwe gevallen van hart- en vaatziekten worden voorkomen. Dit door onder meer het voorschrijven van medicatie bij hoge bloeddruk en verhoogd cholesterol en het geven van leefstijladviezen. Dat laatste vraagt om kennis. Gedegen kennis en die gaat verder dan het volgen van zorgprotocollen. Diabeteszorg is complex, soms zelfs heel moeilijk en de behandelaar heeft te maken met patiënten die in veel gevallen meer dan alleen diabetes hebben. Wie in de ketenzorg alleen mensen neerzet die ‘de juiste vakjes aanvinken’ en niet de kennis en kunde hebben om meer te bieden aan een diabetespatiënt, zal ondanks de keurig gevolgde protocollen geen grip krijgen. De huisarts is daarom bij uitstek degene die een centrale positie in de zorgketen moet behouden en ook zeker die ene keer per jaar dat hij de patiënt ziet dit niet óók uit moet besteden. Daarnaast is het van de allergrootste noodzaak dat in de keten voornamelijk wordt gewerkt met goed geschoolde praktijkondersteuners en gespecialiseerde diabetesverpleegkundigen. Alleen dan is de kwaliteit te controleren en te borgen. HuisartsenService gaat hier graag het gesprek met u over aan.

7

huisartsenservice

DOOR Edgar Kruize

‘FOCUS HUISARTS MOET ANDERS’

en daar zijn volgens de stichting nóg betere resultaten te behalen. Maar het gaat breder volgens de stichting. De Weijer: “Er zijn ook goede resultaten bij behandelingen tegen reuma, maag- en darmziektes, autisme, MS, chronische hoofdpijn en vermoeidheid.”

Buikpijnen groot probleem De vereniging Arts en Voeding gaat online een wetenschappelijk kennisplatform starten, om kennis onder artsen en patiënten over de kracht van goede voeding in een behandelplan te accentueren. De groep jonge huisartsen die tot dit initiatief is gekomen, vindt dat in de Nederlandse huisartsenzorg te vaak puur naar medicatie wordt gekeken. “Artsen hebben geen idee wat de mogelijkheden van goede voeding kunnen zijn”, aldus huisarts Tamara de Weijer, een van de initiatiefnemers van de stichting tegenover RTL Nieuws. “In mijn spreekkamer krijg ik veel jonge mensen tussen de 25 en 45 met een chronische aandoening die vastlopen. Medicatie heeft bij hen weinig effect. Met pillen alleen los je een chronische ziekte nooit op. Door het voedingspatroon bij patiënten aan te passen, bereik je veel meer.” Een van de doelen van de stichting - te vinden op artsenvoeding.nl - is het verhogen van het kennisniveau. “Er wordt in de hele opleiding maar een paar uur aan voeding besteed. Dat is veel te weinig, dat moet veranderen.” Bij diabetes type 2 is een ander voedingspatroon al bewezen effectief

Alleen in Nederland hebben ruim 100.000 kinderen te kampen met langdurige en onverklaarbare buikpijn. Dr. Judith M. Deckers-Kocken, kinderarts voor maag-, darm en leverziekten heeft een oproep gedaan aan de landelijke zorgverleners om hier iets mee te doen. “Huisartsen, zorgverzekeraars, overheid, universiteiten en de farmaceutische industrie zouden juist meer buiten het strikt somatische en rationele stuk naar een kind moeten kijken, en veel meer naar dat wat er is”, aldus de arts, die integratief medisch centrum Kinderbuik&co is gestart voor specifiek deze doelgroep en daar natuurlijke en reguliere behandelwijze samenbrengt.

“Stress, schoolverzuim, moeheid, ongezonde voeding. Veel problemen van deze tijd hebben invloed op de 8

huisartsenservice

buik. Vanwege mijn specialisme als maag-, darm- en leverarts ben ik vaak een eindstation. Ouders zijn al zeer frequent bij de huis- en kinderarts geweest voor ze na gemiddeld vier jaar bij mij terechtkomen.” Deckers-Kocken geeft aan dat veel collega’s open staan voor haar werkwijze. “Ik merk juist dat veel jonge artsen er graag meer over willen weten. In Duitsland, Zwitserland en de VS is integratieve geneeskunde al meer in zwang.” Tineke Markus-de Kwaadsteniet, directeur CCUVN (Crohn- en Colitis Ulcerosa Vereniging Nederland): “Ouders zijn onzeker over wat er mogelijk is maar willen vaak meer dan alleen medicatie, hoe noodzakelijk ook. Indien een kind klachten blijft houden, is het vaak een uitkomst om eens verder te kijken.”

name zichtbaar in de nieren. “Onze studie toont aan dat niet alleen diabetes type 1 en type 2 de opname van glucose in de weg zit, maar dat ook het effect van veel junkfood of veel vet vergelijkbaar is met diabetes type 2”, aldus onderzoeker Havovi Chichger, Senior Lecturer in Biomedical Science op de Anglia Ruskin Universiteit, in wetenschappelijke publicatie Experimental Physiology. Chichger geeft aan dat de recente onderzoeksresultaten kunnen helpen bij verder onderzoek naar medicijnen voor diabetes type 2-patiënten.

Huisartsentekort dreigt in Twente

EFFECT JUNKFOOD VERGELIJKBAAR MET DIABETES TYPE 2

Een vet dieet heeft een zelfde effect op de organen als diabetes type 2. Recent onderzoek van de Britse Anglia Ruskie Universiteit toont aan dat glucose zich door overmatig vet voedsel op dezelfde manier ophoopt. In het onderzoek zijn ratten gebruikt die acht weken een dieet van kazen, chocoladerepen, koekjes, marshmallows en extra vet gemaakte brokken voorgeschoteld kregen. Vervolgens werden de bloedsuikerwaarden getest en vergeleken met de waarden van dieren die reeds diabetes hadden. Bij de ratten die nog geen diabetes hadden, maar wel het vette dieet hadden gevolgd, bleken bepaalde soorten glucose niet goed opgenomen. Het effect is met

Voor nieuwe inwoners van Twente, wordt het steeds lastiger een huisarts te vinden. RTV Oost meldde eind mei op basis van eigen onderzoek dat tweederde van de praktijken reeds genoodzaakt is om patiënten af te wijzen. Belangenvereniging de Huisartsenkring Twente heeft de noodklok geluid en stelt dat in bepaalde wijken van bijvoorbeeld Enschede op geen enkele wijze nog een huisarts te krijgen is. Patiënten moeten dan op zoek naar een huisarts in een ander deel van de stad en hierdoor bestaat het risico dat een huisarts bij een eventueel noodgeval te laat ter plekke is. Ziekenhuis ZGT Hengelo leidt momenteel, om het tekort op te vangen, studenten van het Academisch Ziekenhuis van de UvA op tot huisarts, speciaal voor de regio Twente. Zonder deze opleiding zou, volgens de belangenvereniging, inmiddels een huisartsentekort zijn geweest in heel Twente.

Huisartsen zien meer patiënten met psychische klachten

uit de huisarts, maar ook voor terugverwijzing vanuit de generalistische basis-GGZ of specialistische GGZ naar de huisarts. Dit punt wordt meegenomen in de monitor generalistische basis-GGZ, die in opdracht van het ministerie van VWS wordt uitgevoerd door KPMG.”

Robot helpt kinderen met diabetes Nederlandse huisartsen hebben de laatste jaren steeds meer patiënten met psychische klachten behandeld, zo blijkt uit de meest recente marktscan over de GGZ van de Nederlandse Zorgautoriteit. Uit deze scan blijkt ook dat het aantal patiënten in de gespecialiseerde GGZ daalde. Nader onderzoek naar de patiëntenstroom moet gaan uitwijzen of er daadwerkelijk sprake is geweest van een verschuiving. Feit is dat de huisarts steeds meer als spil fungeert in het proces en moet beoordelen of mensen met lichte klachten behandeld kunnen worden door de POH GGZ, of dat deze moet worden doorverwezen richting basis-, dan wel gespecialiseerde GGZ. De NZa ziet hierin risico’s zo blijkt uit de monitor: “Er is door de huidige bekostiging van de praktijkondersteuner een financiële prikkel om de aanwezige POH-GGZ capaciteit bij de huisarts volledig te benutten. Voor de patiënt kan de behandeling in de huisartsenpraktijk eveneens financieel aantrekkelijk zijn, omdat het eigen risico niet geldt voor deze zorg. De NZa ziet hier het risico dat de groei van de POH-GGZ niet volledig op zorginhoudelijke gronden plaatsvindt, waardoor patiënten mogelijk niet de zorg krijgen die passend is. Dit risico geldt overigens niet alleen voor doorverwijzing van9

huisartsenservice

In Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede is een proef waarbinnen elf kinderen informatie over hun ziekte krijgen van een robot genaamd Charly. De proef is onderdeel van het vierjarige De Europese PAL4U-project waarbij TNO, TU Delft en het Meander Medisch Centrum in Amersfoort zijn betrokken. De robot leert de jonge diabetespatiëntjes om zelfstandig met hun ziekte om te gaan. Na twee bezoeken aan het ziekenhuis waarin ze daadwerkelijk interactie hebben met de robot, wordt het project vervolgd via een app en kunnen de kinderen doorgaan met spelletjes en oefeningen met Charly, die er uiteindelijk voor moeten zorgen dat zij de zelfdiscipline opbrengen die nodig is om dagelijks koolhydraten te tellen, gezond te eten, genoeg te bewegen, regelmatig het bloedglucoseniveau te meten en insuline te spuiten. De proef met de robot loopt nog tot 2019.

ACHTERGROND X

DOOR Edgar Kruize

Rol patiënt essentieel voor succesvol diabetesmanagement De impact die de diagnose diabetes heeft, is van niet te onderschatten grootte en in sterke mate individueel bepaald. Het is dus zaak om iemand met diabetes vanaf de diagnose goed te begeleiden en te ondersteunen langs de diverse emotionele stadia die vrijwel iedereen doorloopt. Het vanaf het begin centraal stellen van‘de mens achter de patiënt’ en het inzoomen op diens individuele behoeften, zou op positieve wijze kunnen bijdragen aan de kwaliteit van leven. Hetgeen iemand voor de kiezen krijgt als deze net met diabetes is gediagnosticeerd, is dan ook niet niks. Iemand wordt plots een ‘chronisch zieke’ en die mededeling heeft tijd nodig om in te dalen. Vervolgens moet het leven op een andere manier worden ingericht, er komen verantwoordelijkheden bij en de diagnose heeft daardoor niet alleen een fysieke, maar ook geestelijke impact. Dit blijkt onder meer uit de november 2015 gepubliceerde MDI Experience Study: People Living with Diabetes van Research Design Rotterdam. Onderdeel hiervan is een uitgebreide beschrijving van de archetypische manier waarop het acceptatie- en aanpassingsproces verloopt van iemand die de diagnose diabetes heeft gekregen. Wat het overzicht

verhelderend maakt, is dat hierin het behandeltraject dat wordt ingezet parallel wordt getrokken aan de bij de te behandelen persoon spelende emoties. Als het overzicht één ding uitwijst, is het dat het behandeltraject dat wordt ingezet zich op een veel snellere manier voltrekt, dan de emotionele acceptatie. LEREN OMGAAN Als de diabeteszorg ergens geoptimaliseerd kan worden, is dit een specifiek vlak waar nog terrein te winnen is. De karakteristieken van de patiënt en diens emoties zouden voor een goede behandeling mee moeten tellen in de therapeutische afwegingen die gemaakt worden door de behandelaar. Waar mensen met type 1 diabetes zich doorgaans vrij goed aan hun ziekte aanpassen omdat ze direct een helder insulineschema krijgen, is dit voor mensen met type 2 diabetes een stapsgewijs proces met een aangepaste leefstijl als basis. Inclusief beweging en dieet, waarvoor deels ook een gedragsverandering wordt gevraagd. Pieter Mackaaij, Market Access Manager bij Roche Diabetes Care, zei het enkele edities geleden al in dit magazine: “Mensen die niet goed leren met hun ziekte om te gaan, zullen hun leven lang een zorg blijven, met alle kosten van dien.” 10

huisartsenservice

MANAGEMENT ZIEKTEAANDOENING Het op de juiste manier in gang zetten van dit proces, vraagt dus veel van de behandelaar. Deze is de persoon die vanaf het moment van de diagnose moet zorgen dat degene die tegenover hem/haar zit enerzijds emotioneel begeleid wordt langs alle stadia zoals in de MDI Experience Study beschreven, anderzijds dat hij/zij ook gemotiveerd wordt om de leefstijl aan te pakken en actief het management over de ziekteaandoening gaat voeren, in de volle breedte. Van het meten en interpreteren van bloedglucosewaarden, tot het aanpassen van het eetgedrag en het bewegingspatroon. Het is een proces dat soms tot twee à drie jaar kan duren. VAN LAB NAAR PRAKTIJK De meerwaarde van persoonlijke benadering staat enigszins haaks op de manier waarop door beleidsmakers gekeken wordt naar de kwaliteit van diabetes management. Hierbij wordt vooral gekeken naar meetbare en reproduceerbare technische kwaliteitsindicatoren zoals nauwkeurigheid. “Dit is een eendimensionale benadering van een complex vraagstuk als betrouwbaarheid en waarde van bloedglucosemetingen in de dagelijkse praktijk”, aldus Gert

Bergman, Medical Affairs Advisor bij Roche Diabetes Care. Het is een van de redenen waarom de Nederlands Diabetes Federatie startte met een dialoog met alle belanghebbenden, vanwege aanhoudende zorgen in het veld over de kwaliteit van bloedglucosemeting. Het doel hiervan is om tot gedragen en geldende afspraken te komen rondom dit voor diabetespatiënten essentiële aspect van hun zelfmanagement. Het is echter niet alleen de nauwkeurigheid van de bloedglucosemeter zelf die tot een verschil in meetresultaten kan leiden, maar ook de wijze waarop iemand in het dagelijks leven omgaat met het meten van de waarden. Het is de eindgebruiker van de geavanceerde hulpmiddelen die uiteindelijk de waarde bepaald. “De discussie verplaatst zich meer en meer vanuit die labsetting naar de daadwerkelij-

ke praktijk van de personen die met diabetes moeten leven. Dat is een ontwikkeling die wij vanuit Roche alleen maar toejuichen.” OOG VOOR HET INDIVIDU Roche Diabetes Care constateert dat ook de focus van zorgverzekeraars aan het verschuiven is en dat steeds meer de langetermijneffecten van hun vergoedingen de focus krijgen. Er wordt steeds vaker gekeken naar manieren om alle aspecten te beïnvloeden en educatie, dan wel therapieondersteuning, bij de patiënt hieraan te laten bijdragen. Roche stelt al geruime tijd dat de therapie en het uiteindelijke therapiedoel van de patiënt centraal moet staan binnen de keuze voor een hulpmiddel en dat indien de patiënt zelf vaker het initiatief neemt in het omgaan met zijn of haar ziektebeeld, de therapie11

huisartsenservice

trouw hoger zal zijn en de resultaten beter. Inmiddels lijken de zorgverzekeraars hier ook steeds vaker van doordrongen, zodat ook aan hun kant steeds meer oog voor het individu komt, in plaats van een eenzijdige bepaling van de hulpmiddelen. De therapieondersteunende programma’s die door Roche Diabetes Care zijn ontwikkeld, sluiten aan op het specifieke profiel van de patiënt en maken dat diens kennis en kunde op het gebied van het zelfmanagement wordt vergroot. De programma’s zijn in een pilotsetting in de tweedelijnszorg uitvoerig getest. Met de hieruit voortkomende ervaringen, zijn ze dusdanig doorontwikkeld dat deze, onder meer ondersteund door specifiek toepasbare e-health oplossingen, ook binnen de eerstelijnszorg van grote toegevoegde waarde kunnen zijn. Bergman: “Roche Diabetes

e i t c e l Se DOOR Esther Schulting

“Het ultieme doel is om ervoor te zorgen dat mensen met diabetes dankzij optimale diabeteszorg de regie krijgen en houden over hun leven met diabetes.” Care wil, onder andere met de therapieondersteunende programma’s, een bijdrage leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van de diabeteszorg in Nederland en doet dat door met alle betrokken partijen samen op te trekken in het optimaliseren van diabeteszorgstructuren en –processen. Het ultieme doel is om ervoor te zorgen dat mensen met diabetes te allen tijde dankzij optimale diabeteszorg de regie krijgen en houden over hun leven met diabetes.” VOLGENDE STAP De therapieondersteunende programma’s van Roche Diabetes Care zorgen ervoor dat de kennis en het inzicht van de patiënt worden vergroot, de kwaliteit van het uiteindelijk zelfmanagement hoger wordt en optimale resultaten geboekt worden. De programma’s zijn afgestemd op het profiel en de behoefte van de patiënt en sluiten naadloos aan op de dagelijkse praktijk. “Simpele handelingen als het wassen van de handen na het eten bijvoorbeeld, zodat er geen afwijkende metingen ontstaan op het moment dat iemand

zijn bloed prikt”, aldus Bergman. “Dat lijken kleine dingen, maar deze kunnen heel bepalend zijn. Het is belangrijk dat de patiënt weet dat hij of zij zelf een belangrijke bijdrage kan leveren aan de nauwkeurigheid van de gemeten waarden.” Daarnaast is het uiteraard van groot belang dat de metingen in een volgende stap ook daadwerkelijk worden opgevolgd met een te nemen handeling. Als een persoon weet hoe om te gaan met de gemeten gezondheidsbepaling en ook voor zichzelf heel helder te hebben waarom deze meting is gedaan (dit kan een routinecontrole zijn voor de zekerheid, maar bijvoorbeeld ook om een insulinedosering te bepalen, dan wel een therapieaanpassing op te doen), zal deze persoon op de lange termijn meer zelfredzaam worden. Deze leercurve maakt dat de gemeten waarden meer worden dan een abstract getal op de meter, maar onderdeel zijn van een levenspatroon en daardoor ook meer betrouwbaar worden. Op termijn moet hiermee een significante gezondheidswinst te realiseren zijn. Allereerst voor de patiënt, maar omdat deze door goed 12

huisartsenservice

zelfmanagement meer zelfredzaam is, zal dit ook de druk op zorgverleners verlichten. Dit kan echter alleen optimaal gerealiseerd worden als elke persoon een persoonlijk plan kan ontwikkelen, waarin de wensen en doelen van een leven met diabetes uiteen worden gezet en handvatten worden gegeven om op basis hiervan het dagelijkse zelfmanagement te voeren. Georges Belderbos, Head of Therapy Solutions & Support bij Roche Diabetes Care, geeft aan dat Roche zich er terdege van bewust is dat gedragsverandering en het nemen van eigen verantwoordelijkheid door patiënten niet van de een op de andere dag gerealiseerd is, maar dat de potentie voor deze transformatie in diabetesmanagement er zeker met de door Roche ontwikkelde programma’s is. “Het is aan de behandelaar om mensen op weg te helpen hun resultaten te interpreteren, zodat zij zelf – uiteraard binnen de bandbreedte die je van een individuele patiënt mag verwachten – hun levensstijl proactief bijstellen. Dán heb je het over regie nemen.”

TIPS & TRUCS

ONTDEK JE STAD Stadsliefhebber Martine Sluijter en illustrator Maartje Kuiper maakten dit stadsboek voor kinderen en ok, ook voor de ouders. Een doeboek vol spannende expedities in de omgeving waar je woont. De bedoeling is om kinderen er op uit te laten gaan en ze dus weg te halen achter de vele beeldschermen die de maatschappij domineren. Lekker op pad op ontdekkingstocht om zo op een speelse toegankelijke manier de buurt te ontdekken. € 14,99 o.a. via bol.com

MARIJKE TEKENT… Een workshop handlettering, een quote die je lief is mooi opgeschreven, een sneltekenaar om portretjes te maken voor een feestje.. dat is wat Marijke Vanhommerig doet. Marijke is een tekenaar/illustrator en staat op diverse beurzen. Daarnaast maakt ze tekeningen in opdracht. In haar webshop kun je onder andere kaarten van haar hand kopen voor elke gelegenheid. Omdat echte post nog steeds zoveel leuker is! www.marijketekent.nl

RELAX! Dit hoofdmassageapparaat met de naam iDream geeft weer nieuwe energie. Zit je er even doorheen na een drukke werkdag of heb je gewoon even een boost nodig? Dan kan de iDream wellicht hulp bieden. Door middel van luchtdruk-, vibratie-, en drukpuntmassage krijgen je hoofd en je ogen de ontspanning die je zoekt. Daarbij kun je er ook nog een muziekje bij opzetten. Klinkt goed toch? € 129,95 - www.radbag.nl

13

huisartsenservice

ACHTERGROND X

DOOR Edgar Kruize

Laagdrempelige app verhoogt diabeteskennis Voor een huisarts of diabetesverpleegkundige, kan het overdragen van kennis omtrent diabetes type 2 soms een uitdaging zijn. Patiënten willen doorgaans wel, maar weten – zeker als zij net te horen hebben gekregen dat zij diabetespatiënt zijn – in de wirwar aan emoties niet altijd waar te beginnen of wat zij nu exact onder de leden hebben. De nieuwe app Diabetes Quest ondervangt dit probleem op speelse en tegelijk uitputtende manier. Het gebruik van apps (en wearables) om de gezondheid in de gaten te houden, is enorm in opkomst. Dit zowel bij mensen die een ziekte te monitoren hebben, als bij mensen die er een gezonde(re) levensstijl op na willen houden en daarvoor hun gezondheid willen blijven meten. Volgens recente cijfers van Smart Health Monitor, een marktonderzoek van Multiscope onder 6.000 Nederlanders, gebruikt momenteel één op de drie Nederlanders (34 procent) apps, wearables of meters om zijn/ haar gezondheid te monitoren. Apps zijn verreweg de meest populaire controlemiddelen, maar ook hartslagmeters en sporthorloges zijn populair. Voor het overgrote deel (80 procent) is het meer en beter inzicht krijgen in gezondheid of activiteit de belangrijkste reden om health apps en wearables te gebruiken. Uit het onderzoek blijkt tevens dat 59 procent van de mensen die weer gestopt zijn met het gebruik van apps het monitoren van de eigen gezondheid ‘te veel gedoe’ vonden.

STRUCTUUR EN OVERZICHT Uiteraard is er wel een groot verschil tussen het vrijwillig monitoren van de gezondheid middels een app en het min of meer gebonden zijn daaraan, omdat het onderdeel van het zelfmanagement van een chronische ziekte is. Zeker bij diabetes type 2 is het in de gaten houden van de bloedglucosewaarden in combinatie met de levensstijl van groot belang en hiervoor zijn diverse apps verkrijgbaar voor zowel Android als iOS-gebruikers. Het doel van vrijwel alle reeds bestaande apps – dit geldt overigens ook voor applicaties die voor andere chronische ziektebeelden zijn ontwikkeld – is dan ook hetzelfde; het realiseren van blijvende gedragsverandering, zodat de patiënt op een meer gestroomlijnde manier kan omgaan met hetgeen van hem of haar wordt verwacht. Deze apps gaan stuk voor stuk inhoudelijk heel goed in op het leven met de aandoening en zijn ook praktisch om als houwvast te dienen voor mensen met diabetes type 2. Zeker als zij net gediagnosticeerd zijn en hun leven nog niet zo gestructureerd is, kunnen deze apps 14

huisartsenservice

een middel zijn om die structuur en het overzicht op meer beweging en gezondere voeding te geven. Wat deze apps minder op orde brengen echter, is het opkrikken van het kennisniveau van de gebruikers. Deze weten op gestructureerde manier wát ze moeten doen, maar het hoe en waarom is een tweede. KENNISNIVEAU VERHOGEN Eind april werd de app Diabetes Quest gelanceerd. Deze app is samengesteld in samenspraak met diverse partijen die de diabeteszorg goed kennen. Diabetes Quest is zeker niet de eerste app die voor diabetes type2-patiënten is ontwikkeld. In tegenstelling tot applicaties die bijvoorbeeld een levenswijze begeleiden of een eetpatroon coachen echter, is Diabetes Quest een laagdrempelige maar informatieve quiz voor diabetespatiënten, dan wel de mensen in hun omgeving. De Diabetes Quest app is dus geen medisch hulpmiddel of diagnostisch instrument. Er kan dan ook geen therapeutische waarde aan worden ontleend. Wat het echter wel doet is de kennis verhogen en

dat doet het op een manier die een brede groep zal aanspreken; als een quiz die via sociale media (onder meer Facebook en Twitter) ook deelbaar en met vrienden speelbaar is. VIRTUELE QUIZMASTER De Diabetes Quest app is ontwikkeld om spelenderwijs meer te leren over diabetes en onderwerpen die daar mee te maken hebben. Na het downloaden, wijst de quiz zich vanzelf. Je kunt een tegenspeler uitnodigen of je kunt de app een tegenspeler laten toewijzen. Een virtuele quizmaster draait aan een rad en daarop staan diverse categorieën, zoals sociaal, diabetes type 2, lifestyle, voeding en omgeving. Vervolgens krijg je als speler een aantal aan dat thema gelinkte vragen en wie de juiste antwoorden het snelste geeft, wint de game. Het spelniveau wordt uitgebreid met bonusrondes en additionele vragen. “Deze app is eigenlijk een leuk educatief spel! Terwijl je een korte game speelt, zorgt het er ondertussen voor dat de kennis over en het leven met diabetes verbetert”, aldus Ingrid van Doorn van de Diabetesvereniging Nederland. “Niet alleen

“Deze app is een leuk educatief spel. Terwijl je een game speelt, zorgt het er ondertussen voor dat de kennis over en het leven met diabetes verbetert” goed voor de persoon met diabetes type 2 zelf, maar juist ook voor zijn of haar sociale omgeving.” PITTIGE KOST De redactie van HuisartsenService heeft de app gedownload en gespeeld en het moet gezegd, het spelletje is niet makkelijk voor mensen die geen diabetes type 2 hebben en dus ook geen ervaring met de dagelijkse prak15

huisartsenservice

tijk van een patiënt. Het geeft veel inzicht en daarmee ook begrip voor hetgeen patiënten doormaken. Los daarvan is het spelletje wel aanstekelijk. De app is behoorlijk uitgebreid, want bij ieder antwoord dat je geeft – goed of fout – wordt uitgelegd waarom dit is en is er door te klikken naar meer informatie. Het feit dat je door het draaiende rad steeds weer met andere vragen wordt geconfronteerd, houdt het speelbaar. Want om later alsnog de goede antwoorden te geven op vragen die eerder fout waren beantwoord, moeten spelers geduld hebben. HuisartsenService heeft de app tevens door diabetesverpleegkundige Nella Hendriks-Jesic laten spelen. Zij is enthousiast. “Deze app laat heel goed zien waar een diabetespatiënt tegenaan loopt. Daardoor is het voor zowel patiënten de moeite waard, omdat ze veel leren over hun aandoening, maar ook voor de mensen in hun omgeving. De vragen zijn zeker niet altijd even makkelijk, maar dat is het leven met diabetes type 2 ook niet altijd. Ik denk dat Diabetes Quest veel inzicht geeft en dat is erg waardevol.”

INTERVIEW X

DOOR Edgar Kruize

Harry Roos “Krachtenbundeling kan diabeteszorg naar hoger plan tillen” Met de term ‘diabetes educator’ op zijn visitekaartje, doet Harry Roos zichzelf tekort. De bevlogen Roos is een druk en maatschappelijk betrokken mens, met een groot netwerk en vele werkzaamheden. Diabetes is echter wel de rode draad in zijn werkzame leven.

M

et zijn 67 jaar is Roos meer actief dan menig jonger persoon. Het zit in zijn bloed, zo geeft hij aan. Roos begon als traditionele drogist. Via een zijn huisarts rolde hij de farmaceutische industrie in. Via onder meer Novo Nordisk en Hoechst Pharma uitkomend bij Sanofi. “Waarbij ik allerlei functies heb bekleed, van sales en marketing tot business relations. Vooral het contact met uiteenlopende mensen heeft me altijd aangesproken. Ik haal daar veel voldoening uit.”, aldus Roos, die in verband met zijn pensioen inmiddels niet meer bij Sanofi werkt, maar nog wel een en ander voor hen doet. “Ik heb op papier geen fulltime baan meer, maar daar merk ik niks van”, zo vertelt hij lachend. “Naast het werk dat ik nog voor Sanofi doe, ben ik betrokken bij stichting WereldWijd voor Kinderen, ik zit in de raad van toezicht van het Steunfonds van de Nederlandse Diabetes Federatie, ik ben secretaris bij stichting Dr. F. Gerritzenprijs en zo heb ik nog wat dingen. Vooropgesteld, ik vind het ook heerlijk om gewoon op de bank te zitten met een krantje, maar het is essentieel om actief te blijven ook als je wat ouder wordt.”

“Het zou een zegen voor de toekomst zijn als alle diabetesorganisaties niet elk op hun eigen eilandje blijven zitten” 16

huisartsenservice

HANDVATTEN VOOR JONGE DIABETESPATIËNTEN Diabetes is in dit alles een belangrijke rode draad en met name diabetes bij kinderen is een gebied waar Roos zich in heeft ontwikkeld. In 1996 verscheen zijn boekje Wippie Wiebelbeen, een kinderboek over een kabouter met diabetes. Het verhaal maakt op eenvoudige en duidelijke manier inzichtelijk wat een leven met diabetes inhoudt, hoe te handelen en hoe in het leven te staan. Het is al jaren een belangrijk handvat voor jonge diabetespatiënten én hun ouders. “Diabetes is een diagnose die een grote impact heeft. In het geval van een kind helemaal, want dan wordt ook het leven van de ouders op zijn kop gezet. Ik meende al geruime tijd dat er iets zou moeten verschijnen dat op een laagdrempelige manier kinderen om kan laten gaan met die diagnose. Midden jaren ’90 was ik met een aantal internisten op een congres in Oostenrijk. Zij gingen op een gegeven moment vergaderen. Ik heb toen in mijn hotelkamer het verhaal uitgewerkt. Twintig jaar later wordt het boekje nog steeds gebruikt, daar ben ik best trots op.” Tussen de lopende verhaaltekst door, wordt het

boekje gelardeerd met tips en adviezen voor de ouders. Die hebben daar ook veel aan, zo geeft Roos aan. “Dit is het enige boekje dat op de markt is voor deze leeftijdscategorie kinderen én hun ouders. Recent nog wees iemand me op zijn buren. Hun 6-jarige dochter heeft diabetes gekregen en zij zaten met de handen in het haar. Ik ben daar langs geweest, ze hebben het boekje gekregen en nog steeds zie ik hen af en toe om support te geven. Zij waren enorm gebaat bij de handvatten die het boekje gaf.” GEDEGEN KENNIS Het gros van de kinderen met diabetes heeft type 1, al ziet Roos ook het zogenaamde ‘diabesitas’, kinderen die type 2 diabetes ontwikkelen door overgewicht, toenemen. Het absolute aantal jonge patiënten blijft relatief gelijk. “Zo’n 5000 kinderen in Nederland, op in totaal ongeveer een miljoen mensen met diabetes. Je zou kunnen zeggen ‘een te verwaarlozen aantal’, maar het zal net je kind zijn. Erger, het zal je kind zijn die op een school zit, waar men geen begrip heeft voor diabetes. Want zo’n kind moet de mogelijkheid hebben om bloedglucosewaarden te meten, iets te eten indien nodig, eventueel insuline te prikken, et cetera. Als een kind een diagnose tussen het tweede of vierde jaar krijgt, is de therapietrouw de rest van hun leven doorgaans geen probleem. Zij weten niet beter. Kinderen met diabetes zijn rond hun vierde overigens bewezen verder in de geestelijke ontwikkeling dan gezonde leeftijdsgenoten. Komt de diagnose later, dan weten kinderen zich doorgaans heel goed de tijd van vóór hun ziekte te herinneren. Dat komt de therapietrouw niet altijd ten goede. Bij pubers is dat helemaal het geval. Bij hen gieren de hormonen door het lichaam, ze willen zich afzetten en staan doorgaans niet open voor informatie die beschikbaar is, met alle gevolgen van dien. Dat is wel zorgelijk. Vandaar dat ik naast hetgeen ik al noemde,

ook actief ben bij de stichting Zorgeloos Met Diabetes Naar School, die onder meer ook tot doel heeft om bij leerkrachten begrip en kennis over diabetes bij te brengen. Zeker omdat kinderen in verschillende leeftijdsklassen verschillend reageren, is het goed als ook in de schoolomgeving gedegen kennis in huis is.” MONOMAAN GEDRAG Het advies dat Roos iedere ouder, maar ook volwassene met diabetes meegeeft is om de ziekte in alle rust te benaderen. “Het leven met diabetes, of het nu type 1 of type 2 is, draait om discipline. Het belangrijkste advies voor ouders is geduld hebben, nuchter blijven en handelen naar bevinden. Dreigt een kind een hypo te krijgen, geef het dan cola of Roosvicee mét suiker. Neigt een kind naar een hyper, laat het dan voldoende water drinken en eventueel insuline spuiten. Bij twijfel, bel een huisarts of diabetesverpleegkundige. Maar in beide gevallen: de bloedglucose meten! Je ziet veel ouders met kinderen waarbij de diagnose is gesteld soms heel monomaan worden. ‘Dit mag niet, dat mag niet’, het is gedrag dat zich vormt uit onwetendheid. Die onwetendheid heeft overigens niets met opleidingsniveau te maken. Diabetes is voor iedereen die een redelijk denkvermogen heeft en goede discipline heel goed zelf te managen. Pas als men denkt ‘ik weet het beter’, krijg je problemen en wordt therapietrouw echt een drama. Dat zie je bovengemiddeld vaak gebeuren met mensen die een universitaire opleiding hebben en het zelf wel denken te weten. Hoed je als huisarts of verpleegkundige maar, als je zo’n patiënt onder je hoede krijgt.” KRACHTEN BUNDELEN Ter verbetering van de diabeteszorg in Nederland pleit Roos al jaren voor een meer centrale aanpak per regio. “Een gespecialiseerde diabetesverpleegkundige die diabeteszorg heeft voor meerdere zorggroepen en 17

huisartsenservice

op die manier de spin in het web is voor een breder gebied. Zoiets is er op dit moment niet in Nederland en dat maakt dat in veel gevallen de diabeteszorg niet optimaal is en de kwaliteit van de zorggroep fluctueert. Daar zijn verbeterslagen te maken. Wat ik daarnaast ook graag zou zien, is dat de vele diabetesorganisaties die er in Nederland zijn - van de Nederlandse Diabetes Federatie tot Diabetes Vereniging Nederland of JDRF - de krachten eens zouden bundelen. We wonen in een klein land van 17 miljoen mensen, waarvan ongeveer één miljoen een vorm van diabetes heeft. Het zou een zegen voor de toekomst zijn als alle diabetesorganisaties niet elk op hun eigen eilandje blijven zitten. Dan kan je uiteindelijk met zijn allen véél meer betekenen.” GEDRUKT MATERIAAL Roos zelf gaat onderwijl ook door met hetgeen hij als individu kan doen voor de medemens en specifiek de medemens met diabetes. “Het Wippie Wiebelbeen-boekje is vrij beschikbaar voor iedereen, maar Sanofi is gestopt met het drukken ervan. Ik ben vrij het elders onder te brengen, daar ben ik nu mee bezig. Het heeft namelijk nog steeds zijn waarde. Ik ben lid van het Apostolisch Genootschap, waardoor ik een groot netwerk van mensen om me heen heb. Recent sprak ik daarbinnen iemand van mijn leeftijd die de diagnose diabetes type 2 had gekregen. Zij gaf aan dat ze door dit boekje te lezen eindelijk goed begreep wat er nou aan de hand was. Dat is op zich wel tekenend. Er zijn natuurlijk folders en er is voor de leeftijdscategorie 60-90 veel goede informatie online te krijgen. Maar die mensen zijn doorgaans niet gewend om veel online op te zoeken. Iemand zou een volwassen roman moeten schrijven à la mijn kinderboekje… Misschien ga ik dat zelf wel doen ook!”

X COLUMN

TEKST Frans-Joseph Sinjorgo

e i t c e l Se DOOR Esther Schulting

Eigenlijk best gek, hè!? Als collectant van het Longfonds zie ik nagenoeg iedere avond Roué Verveer, namens KWF Kankerbestrijding, Nederland een spiegel voorhouden. ‘Eigenlijk best gek, hè, dat je in Nederland op meer plaatsen tabak dan brood kan kopen!’ Prima campagne, leuk, gevat en confronterend. Het mag wat kosten, maar dan heb je ook wat. Ongetwijfeld passen de torenhoge uitgaven binnen de zorg, die aan dit soort campagnes kleven binnen de doelstellingen, visie en missie van de goededoelenfondsen. Ondanks al mijn sympathie voor de campagne, maak ik mij zorgen en vraag ik mij af of deze fondsen, hun moeizaam ingezamelde gelden wel aan dit soort dure campagnes zouden moeten besteden.

“Dat onze overheid zich meer en meer van haar verantwoordelijkheden losmaakt en passief toekijkt hoe het zorgsysteem zichzelf opblaast, wordt politiek bekwaam onder tafel geschoven”

Als vrijwilliger van het Longfonds realiseer ik mij als geen ander, dat fondsen binnen de zorg de Haarlemmerolie zijn voor het verdere onderzoek tegen een ziekte, waarmee de kwaliteit en innovatie binnen de zorg, nog enigszins in stand wordt gehouden. Wanneer ik als collectant langs de deuren ga, beloof ik altijd aan alle gulle gevers, dat het geld besteed wordt aan onderzoek naar genezing van de ziekte. Of zeg ik hiermee iets verkeerds? Ik moet namelijk de eerste collectant nog tegenkomen, die zijn voet tussen de deur zet met de boodschap ‘dat het fonds het geld heel dringend nodig heeft, om een geweldige campagne ter preventie van de ziekte te financieren’. Ondanks het edele gedachtegoed zou ik, om eerlijk te zijn, persoonlijk de collectant vragen of dit een doodzieke man, vrouw of kind morgen beter maakt en hem zonder een cent te geven, verder veel succes met zijn rondgang langs de deuren toe wensen! Dat onze overheid zich meer

18

en meer van haar verantwoordelijkheden losmaakt en passief toekijkt hoe het zorgsysteem zichzelf opblaast, wordt politiek bekwaam onder tafel geschoven. De hypocrisie in onze samenleving wint het altijd van het gezonde verstand. Hierdoor kunnen en mogen wij ten aanzien van adequaat preventiebeleid op niets anders rekenen dan een soft en zwalkend Haags beleid. De preventiedoelstellingen, moeten middels door ons zelf gefinancierde dure commercials worden gecommuniceerd. De politiek en de verzekeraars zien alles instemmend en met goedkeuren aan en strelen onze ego’s, door belangrijke preventie-initiatieven te belonen met statusverhogende aanmoedigingsprijzen en loze oorkondes.

Zouden wij het in Nederland gek vinden wanneer het Diabetes Fonds volgend jaar circa 25 miljoen zou uitgeven aan een campagne, die ons leert dat het eigenlijk best gek is dat wij 24 uur per dag overal ter wereld worden uitgedaagd om ongezond te eten? Dat voor de preventie van diabetes er een eind moet worden gemaakt aan de consumptiemaatschappij, de macht van de voedselindustrie, de 24uurs economie en er een start moet worden gemaakt naar een 100% biologische generatie. Hoe zinvol zou deze investering zijn om nu volksziekte nummer één te bestrijden. Ik vind preventie een taak en verantwoordelijkheid van overheid en verzekeraars en niet van goededoelenorganisaties. Dat het niet zo is, is eigenlijk best gek hè!? Frans-Joseph Sinjorgo (24-01-‘59) treedt regelmatig op als dagvoorzitter tijdens diverse eerstelijnszorgbijeenkomsten en congressen. Momenteel is hij ook actief op het terrein van drug rediscovery.

huisartsenservice

TIPS & TRUCS

SURVIVAL Op de fiets, met de camper op pad, wandelen, varen… Het is weer zomer en we zijn lekker veel buiten te vinden. En dan zijn er van die momenten dat even alles tegen zit en je hulp nodig hebt. En dat is nu precies wat deze ‘creditcard survival kit’ biedt. In slechts het formaat van een creditcard zitten een gekarteld mes, flesopener, platte grote en kleine schroevendraaier, een vergrootglas, pincent, tandenstoker, lineaal en mocht je echt de weg kwijt zijn, zelfs een kompas. Met deze multitool van slechts 65 gram kun je met een gerust hart op pad! € 14,95 – o.a. via Megagadgets

GASTRONOMISCH MUZIEKFESTIVAL Japies Hof is het eerste Nederlandse festival dat een smaakmakend muzikaal programma koppelt aan een gastronomische line-up. Muzikaal word je ondermeer getrakteerd op Nick Mulvey, Indian Askin en DJ Joost van Bellen. Vervolgens vullen onder andere sterrenchefs Syrco Bakker en Richard van Oostenbrugge het gastronomische programma in. Dit alles onder leiding van host Eric Corton. Japies Hof vindt plaats op het terrein van de Jaap Eden Baan in de Amsterdamse Watergraafsmeer. Genieten kun je met het hele gezin, want voor de kleintjes is er een speciaal programma met onder meer Micha Wertheim over De Hik en de DJ Bus. 2 juli - € 22,50 per persoon. EEN ODE AAN DE NATUUR In 2008 tekende Myrte een ijsvogeltje en vanaf dat moment kon ze niet meer stoppen met het tekenen van vogels. En gelukkig maar, want dit resulteerde onder andere al in een uitgebreide kussenlijn. Myrte kan op deze manier haar liefde voor de natuur - en in het bijzonder vogels, want daar begon het allemaal mee - delen met de rest van de wereld. En inmiddels is er meer; zo zijn er nu ook theedoeken, ovenwanten, servetten, behang, tassen, notitieboeken, sjaals en zelfs porselein. Op elk stuk prijkt een mooie illustratie van haar hand. De producten zijn onder meer te koop via De Bijenkorf. Maar voor een uitgebreide verkooppuntenlijst ga je naar haar website: www.lovemyrte.com

19

huisartsenservice

DOOR De Dokterstelefoon

Huisartsen nu altijd telefonisch bereikbaar! Uit onderzoek van de Consumentenbond is gebleken dat een op de vijf huisartsen telefonisch onbereikbaar is. Dat is voor Priscilla van Rijn, directeur van de Dokterstelefoon, een doorn in het oog. Daarom staat zij met een team van ervaren doktersassistenten huisartsenpraktijken bij. Telefonische bereikbaarheid Uit onderzoek van de Consumentenbond is verder naar voren gekomen dat 14% van de praktijken de telefoon na twee minuten beantwoordt en in 3% van de gevallen werd de telefoon tussen de vijf en tien minuten beantwoordt. Volgens de normen van het ministerie van Volksgezondheid en de IGZ moet de telefoon echter binnen twee minuten beantwoordt worden. Daarnaast is ook de aangescherpte regel van zorgverzekeraars - telefonische bereikbaarheid tussen 08:00-17:00 - voor veel praktijken moeilijk waar te maken. Administratie Huisartsenpraktijken krijgen steeds meer taken en verplichtingen. De lading papierwerk is vaak niet te overzien. Het aantal administratieve uren loopt op en daarom hebben assistenten minder tijd in de behandelkamer. Tijdens deze uren worden zij ook nog vaak gestoord en deze onderbrekingen zorgen ervoor dat het gemiddeld tien minuten kost om weer terug te zijn op het oude werkniveau en kosten uiteindelijk geld.

Doktersassistenten Doktersassistenten ondervinden vaak hinder van de telefonische drukte: • ‘Ik voel mij meer telefoniste dan doktersassistente’ • ‘De druk neemt toe’ • ‘Lunchpauzes en werkoverleg worden steeds vaker onderbroken’ Er is meer verzuim, minder plezier in het werk en de telefonische wachtrijen zijn niet te overzien. De Dokterstelefoon Bovengenoemde leidt tot ergernissen en frustraties, bij zowel patiënt als de praktijk. Dit was voor Priscilla aanleiding voor het maken van een verschil; een waardevolle service voor praktijken in Nederland. De Dokterstelefoon biedt de oplossing! Onze doktersassistenten beantwoorden de telefoon met uw eigen praktijknaam op werkdagen van 08:00-17:00 uur. Missie Onze missie is de bereikbaarheid van huisartsenpraktijken vergroten. Door het inzetten van gediplomeerde doktersassistenten, met triage diploma, die de praktijk en werkwijze kennen, bieden wij ondersteuning op momenten dat dit het meest gewenst is. Doorschakelen naar de Dokterstelefoon betekent meer declarabele uren factureren, omdat er voor assistenten meer tijd in de behandelkamer is. Dat levert veel financiële voordelen op! Wij willen patiënten de aandacht geven die zij verdienen. 20

huisartsenservice

Visie Het is belangrijk dat de praktijk vertrouwen heeft in onze dienstverlening. Vooraf komt onze assistente langs om kennis te maken en ingewerkt te worden. Al onze opdrachtgevers zijn belangrijk voor ons, daarom nemen wij de tijd voor iedere praktijk die van onze service gebruik wil maken. Pas als wij op alle punten tevreden zijn, verwelkomen wij nieuwe opdrachtgevers. Uw eigen assistente(n) Het is belangrijk dat u vertrouwen heeft in onze assistenten. Om u en uw patiënten zo goed mogelijk van dienst te zijn, komt onze hoofdassistente altijd vooraf bij u langs. Zij wordt ingewerkt bij u in de praktijk, is op de hoogte van uw werkwijze, protocol en inloggegevens voor het HIS. Zij blijft daarna het aanspreekpunt van de praktijk en zorgt dat alles soepel verloopt. Zijn er wijzigingen zoals vakantie, ziekte en dergelijke, dan is het belangrijk dat zij hiervan op de hoogte is. Wij hechten veel waarde aan nauw contact met onze opdrachtgevers, zodat voor beide partijen de dienstverlening soepel en duidelijk verloopt. HIS-beheer De meeste Huisartsen Informatie Systemen zijn met het internet verbonden, waardoor zij buiten de praktijk te gebruiken zijn. Bij de HIS-beheerder kan er een aanvraag gedaan worden voor een extra werk-

plek, hieraan zijn vaak geen extra kosten verbonden zoals bij Medicom. Door middel van deze werkplek kunnen onze assistenten vanuit onze hoofdlocatie te Almere uw patiënten te woord staan, inplannen in het HIS en tevens declareren. Kostenbesparend Met het uit handen geven van uw telefonie kunnen uw assistenten meer tijd vrijmaken in de behandelkamer. De verrichtingen zijn declarabel en verlagen uiteindelijk uw indirecte kosten. Onze werkwijze nog even op een rijtje • Vooraf komen wij langs en maken kennis met uw medewerkers • Onze assistente wordt ingewerkt

in uw praktijk • Zij vult met u een vragenlijst in en ontvangt het telefoonprotocol waarmee gewerkt dient te worden • Zij ontvangt de inloggegevens van het HIS • Het contract en geheimhoudings- verklaring(en) worden ondertekend • Alle informatie wordt verwerkt in onze software • U ontvangt van ons een doorscha- kelnummer • Dit doorschakelnummer geeft u door aan uw telefonieprovider • Zodra de doorschakeling actief is kunnen onze assistentes voor u aan de slag Tot slot Het is mogelijk per gesprek af te rekenen, zo kunt u de kosten in 21

huisartsenservice

de hand houden en is het voor u makkelijker, dan wel goedkoper, de Dokterstelefoon de gehele dag als tweedelijn in te zetten. Opvang tijdens vakantie of ziekte (noodopvang) is ook mogelijk.

Voor meer informatie: De Dokterstelefoon Radioweg 6 1324 KW Almere 085-0290800 www.dedokterstelefoon.nl [email protected]

OPINIE X

DOOR Wolter Paans

De diabetische voet: leidt bruikbare technologische zorgondersteuning tot zelfmanagement en zelfeffectiviteit? Artsen en verpleegkundig specialisten voeren hun medische- en verpleegkundige behandeling over het algemeen bij voorkeur uit op basis van wetenschappelijk onderzoek dat het Oxford Level of Evidence (LOE) 1 haalt. Het eerste en hoogste niveau houdt in dat het onderzoek gedaan is op basis van een experimentele groepsvergelijking; de zogenoemde randomised controlled trial (RCT). Of, beter nog, dat het een recente systematische literatuurreview betreft waarin dergelijke trials met elkaar vergeleken worden met het doel om vast te kunnen stellen of dat op basis van meerdere RCT’s bewezen kan worden of een bepaalde interventie werkt of niet. Dit soort onderzoek blijft van groot belang, zo is de verwachting. Echter, of dat de resultaten van dit onderzoek in het algemeen bij de zorgvrager zal leiden tot een verhoogde mate van zelfmanagement en zelfeffectiviteit is de vraag. DE DIABETISCHE VOET Dat lokale temperatuurverhoging een symptoom is dat kan wijzen op

over zelfmanagement doen opdat de diabeet zelf een diabetische voet voorkomt?’

een (beginnende) ontsteking/infectie was al bekend in de eerste eeuw voor Christus. Celsus, een Romein, beschreef toen reeds ‘dolor, calor, tumor en rubor’ als ontstekingsverschijnselen. En tot op heden is daar niet veel meer aan toegevoegd als ‘functieverlies’ als symptoom. Dat deze verschijnselen kunnen optreden bij de aantasting van dieper gelegen weefsels in de voet, in samenhang met afwijkingen van het zenuwstelsel, neuropathieën en/of afwijkingen van de bloedvaten van de benen en aanverwante angiopathieën, zal niemand van u onbekend zijn. De vraag is: ‘wat kunnen artsen en verpleegkundig specialisten met deze welbekende informatie en kennis 22

huisartsenservice

DENKEN OVER ZELFEFFECTIVITEIT Er zijn voor diabeten verschillende interventies en technologische toepassingen bekend die zelfeffectiviteit beogen. Veel onderzoek is gericht op bloedsuikermonitoring. Optische spectroscopie om prikloos bloedsuikers te kunnen meten is veelbelovend. Onderzoek naar de wijze waarop diabeten de gevolgen van hun aandoening kunnen monitoren om zo, zelfeffectief, een diabetische voet te voorkomen, is voornamelijk gebaseerd op sociaal-psychologische self-efficacy modellen die er van uitgaan dat bekwaamheid en zelfvertrouwen belangrijke indicatoren zijn of dat iemand zijn leefstijl aanpast en preventief handelt. MODERNE INTERVENTIE Op basis van een review (Houghton et al., 2013) waarin uiteindelijk negen studies waren geïncludeerd, kon vastgesteld worden dat warmtemonitoring bewezen effectief is en

preventief werkt; het kan een diabetische voet (Diabetic Foot Neuropathy (DFN) helpen voorkomen. De volgende interventie (gepubliceerd door Lazo-Porras, et al., 2016), om een diabetische voet te voorkomen lijkt eenvoudig en steunt op de eerder genoemde historische principes. Vraag de persoon in kwestie dagelijks thuis een meetapparaat (i.e. TempStat™) te gebruiken, min of meer alsof hij een personenweegschaal gebruikt, maar in dit geval wordt lokale warmte in de tenen en voetzool gemeten. Indien er een haard met een verhoogde temperatuur aanwezig is, kan met een mobiele telefoon een berichtje naar de huisarts of verpleegkundig specialist gezonden worden, zodat er direct actie ondernomen kan worden. Dit lijkt eenvoudig uitvoerbaar. Echter, reeds gedurende het vooronderzoek bleek dat de meting in een aanzienlijk aantal gevallen niet werd uitgevoerd door de geïncludeerde diabetici waardoor het onderzoek gevaar liep. Dit terwijl het nut en de noodzaak van de interventie eerder door gespecialiseerde verpleegkundigen aan de proefpersonen was uitgelegd

dachts- en onderzoeksgebied aan: de adoptie van preventieve zorg-technologische ondersteuning. Wellicht scherpt dat onderzoek ook de huidige inzichten aangaande ‘zelfmanagent’ en ‘zelfeffectiviteit’ verder aan. en was getest op toepasbaarheid in de desbetreffende situatie. Erg veel bekwaamheid en zelfvertrouwen lijk je zo op het oog niet nodig te hebben om een dergelijke dagelijkse meting uit te voeren. Maar dat valt dus zeer te bezien… Over wat nu de precieze reden was van deze ‘non-applience’ wordt door de onderzoekers niet gemeld. Maar het is wellicht toch een van de belangrijkste kernvragen om zelfeffectiviteit gericht te kunnen stimuleren. Het is zo op het eerste oog wonderlijk dat de onderzoekers niet twijfelen of hun interventie preventief werkt en veel leed kan voorkomen, maar dat zij hun twijfels vooral uiten over het feit dat de doelgroep, ondanks alle bewijsvoering, de hoge prevalentie en het onmetelijke leed dat voorkomen kan worden, de relatief eenvoudige, non-invasieve, interventie wel zal gaan adopteren… Er dient zich een interessant aan23

huisartsenservice

Auteur: Dr. Wolter Paans, Lector Verpleegkundige Diagnostiek, Hanzehogeschool Groningen. De gebruikte referenties zijn in PubMed in Free-text te raadplegen: 1) Implementation of foot thermometry plus mHealth to prevent diabetic foot ulcers: study protocol for a randomized controlled trial. Lazo-Porras M, Bernabe-Ortiz A, Sacksteder KA, Gilman RH, Malaga G, Armstrong DG, Miranda JJ. Trials. 2016 Apr 19;17(1):206. doi: 10.1186/s13063-016-1333-1. PMID: 27094007. 2) Is an increase in skin temperature predictive of neuropathic foot ulceration in people with diabetes? A systematic review and meta-analysis. Houghton VJ1, Bower VM, Chant DC. J Foot Ankle Res. 2013 Aug 7;6(1):31. doi: 10.1186/1757-1146-6-31.

TEKST Herman Bruins

COLUMN

Diabetespatiënten en de rol van de apotheker Nederlandse apotheken verstrekten in 2014 aan zo’n 890.000 patiënten diabetesmedicatie. Diabetes is een chronische aandoening die kan leiden tot allerlei complicaties. Bij een goede farmacotherapeutische behandeling van diabetes zijn therapietrouw en relevante co–medicatie zeer belangrijke aandachtspunten. Mensen met diabetes kunnen langer en gezonder leven als ze gericht advies krijgen over hun geneesmiddelengebruik. De apotheek is gespecialiseerd en geïnteresseerd in het onderwerp diabetes. De apotheker is een zorgprofessional die hierin een belangrijke rol speelt. Niet alleen tijdens diabetesweek, maar het hele jaar door.

24

huisartsenservice

“Het leveren van maatwerk voor patiënten is wat het vak van apotheker interessant maakt en houdt!”

volgende punten in kaart te brengen, volgens de meest actuele behandelplannen en richtlijnen van de beroepsorganisatie KNMP: Welke medicatie bij diabetes kiest de huisarts? Hoeveel diabeten krijgen een niet optimale behandeling, gebruiken bijvoorbeeld meer dan drie orale bloedglucoseverlagende middelen? Hoeveel diabeten zijn gestopt met medicatie? Welk aantal diabeten krijgt geen bloeddrukverlagende middelen? Hoeveel diabeten krijgen geen lipidenverlagende middelen? En vooral: hoe is de therapietrouw?

Uit cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen blijkt dat negen op de tien diabetespatiënten trouw zijn in het gebruik van hun medicatie. Ongeveer 60% van de diabetespatiënten krijgt preventief een bloeddrukverlagend middel en de helft gebruikt een cholesterolverlager. Zo’n 18% van de patiënten met diabetesmedicatie gebruikt zowel insuline als orale antidiabetica.

Door voorlichting aan patiënt en overlegmomenten met de voorschrijver te organiseren, krijgt deze groep geneesmiddelengebruikers afgestemde zorg. Het leveren van maatwerk voor (groepen) patiënten is wat het vak van apotheker interessant maakt en houdt! Wij beantwoorden daarnaast vele vragen over geneesmiddelenvergoeding en zoeken met veel plezier samen met patiënt (eigen risico) en de voorschrijver uit wat het meest doelmatige behandelplan kan zijn.

Voor de juiste monitoring in de apotheek van deze groep patiënten is het voor de apotheker van belang om de

De heer Herman Bruins is apotheker in Hillegersberg te Rotterdam

25

huisartsenservice

ACHTERGROND X

DOOR HuisartsenService

De rol van voeding bij diabetes Goede voeding is voor iedereen van belang voor de gezondheid, maar zeker voor diabetespatiënten. Zo zijn aanpassingen in de voeding effectief voor het verbeteren van glucoseregulatie en het verlagen van het risico op hart- en vaatziekten. Naast voeding is een algemene gezonde levensstijl essentieel voor optimaal diabetesmanagement. Gezien de sterke toename van het aantal mensen dat type 2 diabetes heeft, is preventie van groot belang. Een optimaal voedingspatroon heeft als uitgangspunt de Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad (1), maar houdt hiernaast ook rekening met de individuele wensen en behoeften van de diabetespatiënt. En zoals bekend, is voor veel diabetespatiënten het aanpassen van de dagelijkse voeding een van de lastigste onderdelen van het behandelplan (2). DE ROL VAN VOEDING IN DE PREVENTIE VAN DIABETES Voeding heeft een effect op meerdere risicofactoren die een rol spelen bij het ontstaan van type 2 diabetes. Overgewicht en obesitas zijn de belangrijkste risicofactoren voor het ontstaan van type diabetes (3). Meerdere studies hebben laten zien dat mensen die een hoog risico lopen op het ontwikkelen van type 2 diabetes, dit risico kunnen verlagen door het volgen van een intensief leefstijlprogramma, gericht op gewichtsreductie, meer lichamelijke activiteit en gezonde voeding (4).

Diverse voedingspatronen kunnen als uitgangspunt dienen voor het verlagen van het risico op type 2 diabetes. Voor het mediterrane, laag glycaemische index, gematigd koolhydraatbeperkte en vegetarische voedingspatroon is het meeste bewijs, veel aspecten hierin komen overeen (3,5). De volgende aanbevelingen op voedingsgroepniveau worden gedaan: • Rijk aan volkorenproducten, fruit, groenten, peulvruchten en (ongezouten) noten • Weinig geraffineerde graanpro- ducten, rood of bewerkt vlees en suikerhoudende dranken • Matige alcoholconsumptie Zo concludeert de Gezondheidsraad dat uit cohortonderzoek naar voren komt dat volkorenproducten en vezels samenhangen met een lager risico op type 2 diabetes; het gebruik van dagelijks 60 gram volkorenproducten hangt zelfs samen met een 25 procent lager risico (1). Gecontroleerde studies laten zien dat dranken met toegevoegd suiker het lichaamsgewicht verhogen en cohortonderzoeken wijzen op een verband tussen de consumptie van dranken hoog in suiker (toegevoegd suiker, maar ook fruitsap en gezoete zuiveldranken), en een hoger risico op diabetes (1). Ook de dagelijkse consumptie van voldoende groente en fruit verlaagt het risico. Ongeveer 60 (in plaats van 10) gram groene bladgroente en 300 (in plaats van 50) gram fruit zijn geassocieerd met een risicoafname van 10%. (1).

26

huisartsenservice

VOEDINGSADVIEZEN VOOR DIABETESPATIËNTEN Voeding speelt ook een belangrijke rol in management van diabetes. Veel patiënten controleren meerdere malen per dag hun glucosewaarden en spelen daarop in met maaltijdplanning en medicatiegebruik. Wat voedingspatronen betreft gelden grotendeels dezelfde dieetadviezen als voor de algemene bevolking, maar gewichtscontrole, glucose- en lipidenmanagement zijn van extra belang. Om de behandeling te laten slagen is monitoring van metabole risicofactoren (zoals HbA1c, glucosewaarde, bloedlipiden en lichaamsgewicht) nodig. Naast aanpassingen in de voeding, bestaat een succesvolle aanpak uit voldoende lichaamsbeweging, gewichtsverlies (indien nodig) en uiteraard gedragsverandering om deze verbeterde levensstijl in het dagelijks leven toe te passen (2,3). Voor diabetespatiënten ligt de focus vaak op de inname van koolhydraten voor de dagelijkse glucoseregulatie. De vetkwaliteit van de voeding is echter van groot belang voor de langere termijnmanagement van risicofactoren. Voor de consumptie van vetten wordt aan mensen met diabetes hetzelfde geadviseerd als aan de algemene bevolking. Gezien het verhoogde risico op hart- en vaatziekten bij diabetespatiënten, kan wel worden gesteld dat de aanbevelingen extra relevant zijn voor deze groep. Dagelijks wordt aangeraden tussen 20-35% van de energie uit vetten te halen. Het type vet is 27

huisartsenservice

hierbij van belang, met name door de invloed op het LDL-cholesterol, een van de risicofactoren van coronaire hartziekten (1). Het verlagen van het LDL-cholesterol wordt bereikt door: • De inname van verzadigde vetzuren te beperken (6) • De inname van transvetzuren tot een minimum te beperken (6) • Verzadigde vetzuren te vervangen door meervoudig onverzadigde vetzuren, zoals Omega 3 en 6 (6) • De inname van voedingsvezels te verhogen (7) • Producten met toegevoegde plantensterolen op te nemen in de dagelijkse voeding (8) Zo concludeert de Gezondheidsraad dat het vervangen van 10 energieprocent verzadigde vet door meervoudig onverzadigde vet, het risico op coronaire hartziekten met 15% verlaagt (1). De bekendste meervoudig onverzadigde vetzuren zijn plantaardige omega 3 en 6 vetzuren en de visvetzuren EPA en DHA. Het advies is om de inname van producten die transvet en verzadigd vet bevatten te beperken en te vervangen door producten rijk aan enkelvoudig of meervoudig onverzadigd vet. Dit kan door het vervangen van roomboter, harde margarine en bak- en braadvetten door zachte margarine, vloeibaar bak- en braadvet en plantaardige oliën (1). Ook (vette) vis en ongezouten noten zijn goede bronnen van meervoudig onverzadigde vetten. Het is voldoende aangetoond dat het volgen van een vetarm dieet niet effectief is in het verlagen van het LDL-cholesterolgehalte (9,10,11). AANVULLENDE MANIEREN OM LDL-CHOLESTEROL TE VERLAGEN Omdat diabetes een van de risicofactoren voor hart- en vaatziekten is, is het van belang dat diabetespatiënten

Voeding speelt een belangrijke rol in management van diabetes het LDL-cholesterol zo laag mogelijk houden. Volgens de Amerikaanse richtlijnen zouden diabetespatiënten van alle leeftijden statines moeten gebruiken in combinatie met een gezonde levensstijl, om het LDL-cholesterolwaarde laag te houden (2). Het advies van het Nederlands Huisartsen Genootschap is om het LDL-cholesterol onder 2,5 mmol/l te houden. Dit kan door aanpassingen te maken in de voeding, zoals boven beschreven, maar dit kan ook door middel van medicatie, zoals statines, en door consumptie van producten met toegevoegde plantensterolen (12).

seren producten met toegevoegde plantensterolen voor patiënten met cholesterolverlagende medicatie, waaronder diabetes patiënten (2,3,12,15). CONCLUSIE Er is een sterke relatie tussen voeding en diabetes. Aanpassingen in de voeding kunnen daardoor een groot effect hebben, zowel in de preventie van type 2 diabetes als na diagnose, omdat het ook het risicoprofiel positief verbeterd. Een verbeterde voeding heeft invloed op metabole risicofactoren zoals LDL-cholesterol, glucosewaarden en lichaamsgewicht, wat een positief effect heeft op zowel diabetes als hart- en vaatziekten. Referenties 1. Richtlijnen goede voeding 2015. Gezondheidsraad. 2. Standards of medical care in diabetes.

American diabetes Association. Journal of



Clinical and Applied Research and



Education. 2016: 39(1) 1-119

3. NDF Voedingsrichtlijn diabetes 2015.

Nederlandse diabetes federatie, Amersfoort.

4. Schellenberg, E et al. Annals of Internal

medicine. 2013; 159:543-551.

5. Ley, S et al. Lancet. 2014; 383:1999-2007 6. Mensink, RP et al. American Journal of

De consumptie van plantensterolen blokkeert de opname van cholesterol vanuit de darm, waardoor het LDL-cholesterol in het bloed daalt. De consumptie van 2,5-3 gram plantensterolen per dag kan het LDL-cholesterol met 10 tot 12,5% verlagen en dit effect is additioneel aan het effect van statines (13).



28

huisartsenservice

Clinical Nutrition. 2014; 100(6):

1413-142 8. Ras, RT et al. British Journal of Nutrition.

2014; 112(2): 214-219

9. Astrup, A et al. American Journal of

Clinical Nutrition. 2011; 93: 684-688

10. Kromhout, D et al. British journal of

Plantensterolen worden om deze reden toegevoegd aan margarineproducten, yoghurt en melkdranken. Er zijn veel onderzoeken gedaan naar het cholesterolverlagende effect van plantensterolen, waaronder ook in specifieke diabetespopulaties. Zo is het aangetoond dat plantensterolen ook het LDL-cholesterolgehalte bij mensen met type 2 diabetes verlaagt (14). Meerdere organisaties advi-

clinical nutrition. 2003; 77:1146-55

7. Whitehead, A et al. American journal of

Nutrition. 2011; 106: 627-632

11. Mozaffarian, D et al. PLOS Medicine,

2010; 7(3): e1000252

12. Cardiovasculair risicomanagement.

Nederlands huisartsen genootschap.



Januari 2012.

13. Scholle, JM et al. Journal of American

College of Nutrition, 2009:; 28; 517-524

14. Moruisi, KG et al. Journal of the American

College of Nutrition. 2006; 25 (1): 41-48

15. Gylling, H et al. European atherosclerosis

society. Atherosclerosis. 2014; 232:346-360.

29

huisartsenservice

TEKST Esther Schulting

HUISARTS IN BEELD

In de rubriek ‘Huisarts In Beeld’ belicht HuisartsenService ditmaal de heer H. Maters, praktijkhouder van De Skoal op Ameland. Hoe bent u op Ameland terecht gekomen? Dat is eigenlijk heel toevallig zo gekomen. In 1989 ging ik op het eiland na mijn opleiding aan het werk als zomerarts. Daarna kon ik gaan waarnemen en uiteindelijk kon ik de praktijk overnemen. Inmiddels werken we met nog een huisarts, een huisarts in opleiding, vijf assistenten en een praktijkondersteuner.

het vaste land eerder naar het ziekenhuis zou gaan, zoals bijvoorbeeld kleine chirurgische ingrepen, echo-onderzoeken, verloskunde en veel meer spoedeisende hulp.

Hoe zou u De Skoal omschrijven? Als een multifunctioneel zorgcentrum. Waar ik ooit begonnen ben als solist zijn we uitgegroeid tot dit centrum, waar we fungeren als opleidingsinstituut, samenwerken met diverse disciplines zoals een podoloog, maatschappelijk werk, GGZ en een diëtist en hebben we een apotheek in huis. Een solistenpraktijk zoals vroeger is niet meer van deze tijd. Het gaat nu om samenwerken, alles is grootser maar ook zakelijker en ingewikkelder geworden. Desalniettemin zijn wij er op gebrand om het persoonlijke contact hoog in het vaandel te houden. Ik vind ook dat voor een huisarts de meerwaarde is dat je de mensen kent, hun familie en de achtergronden. Dat belangrijke stuk verliezen wij dan ook zeker niet uit het oog. Ben je op Ameland, of op een eiland in het algemeen, ook al snel een ‘toeristendokter’? Ja, zeker wel. Wij zien heel veel onbekende mensen met klachten van zeer diverse aard. Ook zien we mensen elk jaar terug, omdat ze elk jaar op vakantie komen. Daar bouw je dan toch weer een band mee op. Het maakt in ieder geval dat ons werk in onze praktijk heel divers is en uitdagend blijft. Verder is het voeren van een spreekuur op het eiland natuurlijk niet veel anders dan in de rest van Nederland. Maar naast de ‘gewone’ taken van een huisarts doet een eilander huisarts wel meer behandelingen waarvoor iemand op

30

huisartsenservice

31

Het thema van deze editie is diabetes. Dit ziektebeeld neemt steeds grotere vormen aan in Nederland. Bemerkt u dit ook binnen uw praktijk? Ja, zeker. Het is echt een steeds groter wordend probleem. Wel hebben wij hier minder excessen dan op het vaste land. Er is minder gelegenheid en confrontatie met betrekking tot bijvoorbeeld het eten van junkfood gelinkt aan diabetes type 2. Daarnaast staat Ameland ook wel bekend als ‘gezondheidseiland’. Er wordt hier veel aan sport gedaan en er worden veel evenementen georganiseerd wat het alledaagse leven positief beïnvloedt. De Skoal, ofwel ‘de school’ is gesitueerd in een oud schoolgebouw. Kunt u hier iets meer over vertellen? In 2010 hebben wij dit gebouw ingericht als multifunctioneel zorgcentrum. Het is een mooi gebouw met historie. Het leuke is dat veel van ons cliënten hier naar school zijn geweest. Dat geeft toch een band en gevoel van herkenning. Verder is er aan de binnenkant natuurlijk heel veel veranderd. Zo hebben wij een medicijnrobot welke centraal in het gebouw te vinden is. Deze is volledig geautomatiseerd op het gebied van de logistieke verwerking van medicijngebruik. Vanaf het moment van aanlevering, zorgt de robot ervoor dat de medicijnen een plek krijgen in de diverse laden. Bij voorschrijving wordt het medicijn gepakt, voorzien van etiket en rolt deze er bij de apotheek uit. Daarnaast is er een geveluitgifte voor herhaalrecepten welke 24 uur per dag, 7 dagen in de week beschikbaar is. Echt een heel mooi apparaat waar ik trots op ben!

huisartsenservice

DOOR Parkhotel

de

Wiemsel

Vergaderen bij

Parkhotel de Wiemsel

Vergaderen in alle rust, met voldoende mogelijkheden voor ontspanning, daglicht in alle zalen, state of the art apparatuur en maximale privacy. Parkhotel de Wiemsel in het Twentse Ootmarsum heeft haar meetingfaciliteiten totaal vernieuwd. Na de heropening beschikt het hotel over een aparte vergaderetage met ruime lobby en vier multifunctionele ruimtes. Uitermate geschikt voor onder andere boardroommeetings, brainstormsessies en plenaire vergaderingen. Alle zalen bieden uitzicht op het nieuw aangelegde park, de tuin of het aangrenzende dakterras; een exclusief te gebruiken buitenruimte die ’s zomers vergaderen een extra dimensie geeft. Vergadermogelijkheden De nieuwe vergaderruimten van Parkhotel de Wiemsel variëren in grootte van 15 tot 79 m2 en zijn

geschikt voor gezelschappen tot maximaal zestig personen. De twee grootste zalen zijn voorzien van een Ultra HD flatscreen van 84 inch waarmee presentaties extra goed tot hun recht komen. Alle meetingfaciliteiten bevinden zich op de speciale vergaderetage die per lift bereikbaar is. Afhankelijk van het gekozen arrangement, verzorgt de keuken van restaurant de Wanne Twentse krentenwegge en een fruitspies in de ochtend, uitgebreide lunch en heerlijke petitfours in de namiddag. Ook een driegangendiner van de chef en meerdaagse vergaderingen met overnachting behoren tot de mogelijkheden. Gereserveerd voor meetings Henning Claassen, eigenaar van De Wiemsel, over de nieuwe vergaderfaciliteiten: “Wat vinden onze gasten belangrijk tijdens een meeting? Wat hebben ze nodig? En wat geeft een 32

huisartsenservice

bijeenkomst net dat beetje extra om het tot een succes te maken? Met die vragen in ons achterhoofd zijn we aan de slag gegaan en dit heeft geresulteerd in ruimtes die perfect zijn voor meetings, vergaderingen en andere evenementen. Binnen is alles tot in de puntjes verzorgd en ook de omgeving biedt tal van mogelijkheden. De Wiemsel ligt in het mooiste gedeelte van Twente met prachtige natuur, het stadje Ootmarsum en de Duitse grens vlakbij. Ideaal voor bedrijven die in zowel Nederland als Duitsland zaken doen en sowieso een uitstekende plek om goed geconcentreerd aan het werk te gaan.”

beroemde bezoekers en bijzondere verhalen. Na de renovatie van ruim € 10 miljoen is Parkhotel de Wiemsel klaar voor de toekomst. Het bestaat uit zes hectaren parklandschap met het karakteristieke hotelgebouw met 56 kamers, junior suites en suites met vrij uitzicht en privéterras. Restaurant de Wanne serveert gerechten op hoog niveau met eerlijke ingrediënten en een verfijnde touch. Voor de ontspanning is er het binnenbad, op mooie dagen is ook het buitenbad geopend. Tevens beschikt het hotel over een fitnessruimte, luxe spa en sfeervolle vergaderfaciliteiten voor twee tot zestig personen.

Over Parkhotel de Wiemsel Parkhotel de Wiemsel is de naam waaronder hotel de Wiemsel haar deuren in 2015 heeft heropend. Restaurant de Wanne uit 1968 en het hotel uit 1978 hebben een indrukwekkende geschiedenis vol

Voor meer informatie www.parkhoteldewiemsel.nl en de Facebook-pagina. Vergaderen in een unieke ambiance Parkhotel de Wiemsel is de ideale plek voor een afwisselende en creatieve zakelijke bijeenkomst.

Bent u op zoek naar een locatie voor een indrukwekkend corporate event en wilt u uw medewerkers of klanten een spannende creatieve training geven? Even weg van de dagelijkse routine? Dan kunnen wij iets voor u betekenen. Wij bieden de volgende arrangementen aan:

• Luxe assortiment aan cake/petit- fours in de namiddag

Comfort vergaderarrangement € 99,- per persoon • Onbeperkt koffie, thee en fris- dranken tijdens de vergadering • Twentse krentenwegge en een fruitspies in de ochtend geser- Basis vergaderarrangement veerd in de vergaderruimte € 29,- per persoon • Een uitgebreide lunch in ons • Onbeperkt koffie, thee en fris- Restaurant de Wanne (inclusief dranken tijdens de vergadering koffie, thee en frisdranken) • Luxe assortiment aan cake/petit- Standaard vergaderarrangement fours in de namiddag € 59,- per persoon • Een driegangen diner in ons • Onbeperkt koffie, thee en fris- Restaurant de Wanne dranken tijdens de vergadering • Twentse krentenwegge en een Uiteraard zijn onze vergaderarran fruitspies in de ochtend geser- gementen te combineren met een veerd in de vergaderruimte overnachting in één van onze luxe • Een uitgebreide lunch in ons kamers of suites. Wij maken dan Restaurant de Wanne (inclusief graag voor u een op maat gemaakte koffie, thee en frisdranken) offerte.

33

huisartsenservice

34

huisartsenservice

35

huisartsenservice

DVK IN BEELD

TEKST Edgar Kruize

DOOR Ellen Maarssen / Mieke van Maren

In deze themarubriek belicht HuisartsenService in elke editie een eerstelijnszorgverlener die met beide benen in de dagelijkse praktijk van het bladthema staat. Nella Hendriks-Jesic, is werkzaam als diabetesverpleegkundige in de Haagse Schilderswijk.

Waar loop je als diabetesverpleegkundige tegenaan in de Schilderswijk? “Zoals elke populatie heeft de Schilderswijk een eigen cultuur. Hier woont een grote groep mensen die liever niet te koop loopt met ‘een probleem’. Men lost iets liefst zelf of met familie op, waardoor het soms lastig is om diabetes type 2 al in vroeg stadium te ondervangen. Bij de mededeling dat iemand meer zou moeten bewegen krijg ik vaak het antwoord dat sporten te duur is. Terwijl bewegen ook gewoon wat vaker wandelen of de fiets pakken is. De perceptie dat ook dát sport is, leeft in een wijk als deze niet. Ook kan sociale druk voor een uitdaging zorgen. Het gebeurt regelmatig dat een patiënt met veel pijn en moeite het eet- of bewegingspatroon heeft aangepast of het medicijngebruik op orde is, en dat dan een broer, oom, neef of wie dan ook zegt dat het allemaal niet helpt. Dat kan er voor zorgen dat zo iemand afwijkt van het behandelplan.” In hoeverre is er een taalbarrière waar je tegenaan loopt? “Een groot deel van de diabetespatiënten waarmee ik werk, spreekt geen of gebrekkig Nederlands. Dat is zeker een obstakel. Wij werken in principe met professionele tolken, tenzij de patiënt aangeeft uitsluitend met behulp van een ‘informele tolk’ - meestal kinderen of een echtgenoot - te willen communiceren. Wij beschikken één dagdeel in de week over een persoonlijke tolk, maar ik maak ook gebruik van een telefonische tolk. Als een ‘informele tolk’ aangeeft te tolken, dan verwacht ik dat dit volledig gebeurt. Zodra ik vermoed dat één van de partijen tegenover me in de vertaling iets verzwijgt voor de ander, dat kan de patiënt zijn die voor het kind iets achterhoudt over de ernst van de situatie, dan wel de tolk die tegenover de ouder bijvoorbeeld niet volledig is over mogelijke bijwerkingen, zet ik een onafhankelijke tolk in.” Is het werk op deze manier niet uitermate frustrerend? “Niet voor mij. Het geeft me elke keer weer voldoening

36

als je uiteindelijk met de patiënt op dezelfde lijn zit. Ik heb een tijdje waargenomen binnen een meer reguliere patiëntenpopulatie. Iedereen deed precies wat ze moesten doen en ik hoefde het alleen maar bij te houden. Ik vond het saai, geef mij die uitdaging maar!” Heb je een voorbeeld van zo’n vertaaluitdaging? “Een anderstalige patiënt die zijn best doet Nederlands te spreken, vertelde dat hij in zijn land van herkomst naar de dokter is geweest. Die zou gezegd hebben dat ‘de pillen niet goed zijn’, daarom is hij ermee gestopt en dat hij weer suiker in de koffie doet. Ik was best verontwaardigd en liet dat ook weten; ‘u luistert liever naar een arts in uw vaderland dan naar uw eigen huisarts?’ Dat is helemaal mooi! Gestopt met de medicatie én suiker in de koffie! Twee verkeerde beslissingen! Ik besloot het Tolkencentrum te bellen en hem in zijn eigen taal verhaal te laten doen en uit te laten leggen waarom het beter is om wel door te gaan met de medicatie. Wat bleek? De patiënt was met zoetjes in zijn koffie en thee gestopt. Met pillen bedoelde hij zoetjes. Zo zie je maar hoe een gesprek kan lopen als je elkaars taal niet of onvoldoende spreekt!” Hoe zie je diabetes type 2 de komende jaren ontwikkelen? “Over de hele breedte, niet alleen in de Schilderswijk, zal het aantal patiënten met diabetes type 2 ongetwijfeld toenemen. Ik hoop van harte dat er een doorbraak zal komen in de behandeling ervan, want die is al jaren in feite hetzelfde. Binnen de Schilderswijk voorzie ik in ieder geval een verandering in de manier van behandelen. Jongeren die met diabetes type 2 te maken krijgen, beheersen de Nederlandse taal goed. Bovendien, merk je steeds vaker dat de jongeren zich meer aangepast hebben aan de leefwijze van de oorspronkelijke bewoners en steeds meer de sociale controle ontlopen. Dat maakt de communicatie en de behandeling meer gestroomlijnd.”

huisartsenservice

HET VINKJE OF HET STOPLICHT De keuze voor gezonde producten in een supermarkt is niet voor iedereen even gemakkelijk. Er zijn zo veel producten, wat zijn nu de gezonde keuzes? In Nederland zijn de producenten van voedingsmiddelen door de wet verplicht om voedingsinformatie te verschaffen via het etiket. Opgelost zou je zeggen. Gewoon even lezen wat op de verpakking staat en je krijgt informatie over de ingrediënten, de voedingswaarde, de houdbaarheidsdatum, keurmerken, dagelijkse voedingsrichtlijn, allergie-informatie, herkomst en oorspong van het product en nog veel meer.  Hierdoor zou je als consument een goed beeld kunnen krijgen van het product. In de praktijk ligt dat toch even wat anders. Niet iedereen heeft tijd of zin om deze etiketten te lezen. Om deze mensen tegemoet te komen is het vinkje bedacht. Het vinkje is een initiatief van Stichting Ik Kies Bewust en is bedoeld om consumenten gemakkelijk een gezondere keuze te laten maken in de supermarkt. Er zijn twee soorten: een vinkje met een groene en met een blauwe cirkel. Het vinkje met de groene cirkel is terug te vinden op gezondere basisproducten. Deze bevatten voedingsstoffen die je dagelijks nodig hebt. Voorbeelden zijn yoghurt met 0% vet met en volkorenbrood met minder zout. Voor de minder gezonde producten, is er het vinkje met de blauwe cirkel. Een gezondere keuze binnen een productgroep met producten die je niet te vaak zou moeten eten, zoals bijvoorbeeld een zak chips met minder vet en op frisdrank met minder suiker. Het gebruik van deze vinkjes staat ter discussie. Veel mensen weten niet goed waar de vinkjes voor staan en wat het verschil tussen de twee vinkjes is, waardoor soms de vreemde situatie kan ontstaan dat een zak chips met minder calorieën als een gezondere keuze wordt gezien terwijl er nog steeds te veel zout in zit. Zijn er alternatieven voor dit systeem? In Engeland wordt gebruik gemaakt van het stoplichtsysteem. De hoeveelheid suikers, verzadigd vet en zout worden in stoplichtkleuren weergegeven, zodat dit in één oogopslag duidelijk is. Misschien zou dit ook in Nederland een bijdrage kunnen leveren aan een gezond voedingssysteem. Duidelijk is dat de keuze voor verse onbewerkte producten zoals groenten en fruit vrijwel altijd een gezonde keuze is, daar is geen vinkje of stoplicht voor nodig.

37

VOEDINGSWAARDE

DE NIEUWE SCHIJF VAN VIJF Na twaalf jaar lanceerde het voedingscentrum op 22 maart jongstleden de nieuwe schijf van vijf. Deze fungeert als leidraad voor iedereen die gezonder wil eten. De adviezen zijn gebaseerd op richtlijnen die door de gezondheidsraad in 2015 zijn opgesteld. Opvallendste veranderingen zijn meer groente, minder vlees, dagelijks wat noten en wekelijks een portie peulvruchten. Hoe je dit kunt doen is te lezen op de website van het voedingscentrum: recepten en praktische tips waarbij rekening is gehouden met verschillende bevolkingsgroepen en smaakvoorkeuren. Is er eigenlijk nog behoefte aan deze adviezen of kunnen we het tegenwoordig zelf? Adviezen over voeding zijn overal verkrijgbaar. Ieder zichzelf respecterend tijdschrift heeft wel een artikel over voeding en lifestyle en op social media vliegen de adviezen van voedingsgoeroes je om de oren. De consument raakt het spoor bijster, want wie moet je nu geloven. Het voedingscentrum richt zich echter niet op de foodies die het toch al beter weten en volgt geen voedingshypes. Het gaat om de grote groep die nog niet gezond eet en haalbare adviezen nodig heeft om daar verandering in te brengen. Het hoeft niet meteen perfect, elke stap in de goede richting is al gezondheidswinst.

huisartsenservice

DOOR Marrie Stoffer

Culturele diversiteit in de praktijk van de huisarts Huisartsen zijn er mee bekend; patiënten met een migratieverleden vragen meer aandacht en meer tijd, zowel bij het consult als de ondersteunende diensten. Het verhelderen van de klachten en het stellen van de juiste diagnose die voor de patiënt acceptabel is, kost veel tijd. De behandeling van bijvoorbeeld diabetes is een moeizaam proces omdat medicijnen alleen niet afdoende zijn. Dat advies voor andere leef- en eetgewoontes onderdeel zijn van de behandeling is voor de patiënt vaak moeilijk te begrijpen. Huisartsen zijn voortdurend op zoek om kwaliteit te verbeteren, maar die initiatieven worden door deze groep patiënten niet gezien. Deze groep is vaker dan gemiddeld ontevreden over de huisarts en de ondersteunende diensten. Om een antwoord te kunnen geven op de vraag wat is er nodig om deze moeizame verhouding tussen huisarts en patiënt te doorbreken is het nodig om op zoek te gaan naar de achterliggende oorzaak. BEELDVORMING EN VERWACHTING Patiënten met een migratieverleden zijn, in het land van herkomst, gewend om veel medicijnen te krijgen. Tijdens vakanties maakt men hier nog altijd gebruik van. Als Neder-

landse huisarts kiest u voor een medicijn waarvan het beste resultaat wordt verwacht. Wanneer het betreffende middel niet aanslaat, wordt er een ander voorgeschreven. Patiënten van andere herkomst hebben vaak het beeld dat medicijnen alle klachten wegneemt. Er is weinig tot geen besef dat leef- en eetgewoonten ook bij een behandeling kunnen horen. Voeding bevat vaak veel suiker, zout en vet. Feesten en speciale gelegenheden worden altijd gevierd met eten. Overvloed is een teken van gulheid en rijkdom. De huisarts is van een deel van zijn patiënten gewend dat zij zelfonderzoek hebben gedaan via internet en dat zij al concrete behandelvragen hebben. Patiënten met een migratieverleden zijn hier minder sterk in. Zij zien de huisarts als deskundige en verwachten een antwoord op hun klachten. Men zal vanuit respect het advies van de arts niet tegenspreken. Ontevredenheid deelt men binnen de familie en vrienden. WAT NIET WERKT Een eerste reactie om de patiënten beter te bereiken is vaak het maken van informatiefolders in verschillende talen. Voor patiënten met een migratieverleden is dit niet effectief omdat deze patiëntengroep niet gewend is papieren informatie te lezen. Daarnaast is het de vraag in welke 38

huisartsenservice

talen het dan aangeboden dient te worden. Het Arabisch kent vele dialecten en velen spreken wel Arabisch maar kunnen de Arabische taal niet lezen. Een andere mogelijkheid kan zijn om te kiezen voor een strakkere structuur om de situatie, ook voor de andere patiënten, beheersbaar te maken. Een strakke structuur zal echter eerder meer stress en onvrede brengen dan een positief resultaat opleveren. Het is onmogelijk om te leren hoe je dient te handelen bij specifieke culturen. Ieder persoon, ongeacht de cultuur heeft een eigen inzicht, overtuiging en kijk op het leven en ziekte en gezondheid. ‘WAT WERKT’ Wat werkt is bouwen aan vertrouwen, door de patiënt te zien als onderdeel van een familiesysteem en dat migratie altijd een proces van rouw in zich heeft. Erkenning van deze twee aspecten spelen een rol in de mate van tevredenheid. Culturele sensitiviteit is het antwoord op de vraag wat er nodig is om de moeizame verhouding tussen huisarts en patiënt te verbeteren. Deze begint met het bewust zijn dat verschillen en overeenkomsten van even grote waarde zijn om te komen tot wederzijds begrip en het leren van elkaar. Het VARIIS programma kan de huisarts en de ondersteunende diensten helpen bij het ontwikkelen

van cultuursensitiviteit en deze toe te passen in de praktijk. Het draagt bij aan het vergroten van tevredenheid bij patiënten met een migratie verleden. De VARIIS-benadering is een denk- en werkwijze, een manier van omgaan met de patiënt die is gebaseerd op gelijkwaardigheid, niet

te verwarren met gelijkheid. Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn, als het maar duidelijk is dat hetzelfde bedoeld wordt. (Het cruciale punt waar het vaak mis gaat.) De kracht van de VARIIS-benadering is dat het niet alleen van meerwaarde is voor patiënten met een migratieverleden,

maar voor alle laag geschoolde en sociaal zwakkere patiënten in de huisartsenpraktijk.

MARRIE STOFFER Als achttienjarige verhuisde zij nog geen 50 kilometer. Naarmate Marrie Stoffer ingeburgerd raakte bemerkte zij dat de overtuigingen en inzichten van de dorpsbewoners niet overeen kwamen met wat ze kende. Achteraf heeft deze ervaring bijgedragen aan haar belangstelling voor culturele verschillen. Na de Maatschappelijk Werk opleiding heeft zij zich gespecialiseerd

in transculturele systeem benadering. Ruim tien jaar ervaring met mensen met een migratie verleden én een zorgvraag vormen de basis van de VARIIS-benadering. VARIIS is een product van ‘Symion, Professionals in Talent’, een coöperatie van zelfstandige en ondernemende professionals die hun sporen op het brede gebied van mens en werk verdiend hebben. Zie ook VARIIS op www.symion.nl

39

huisartsenservice

X

40

huisartsenservice

41

huisartsenservice

HuisartsenService Volgende editie: thema

Astma/COPD Heeft u ideeën voor de inhoud of wilt u iets plaatsen? Neem contact met ons op via [email protected]