Jaarboek Integrale Geneeskunde 2008 Het Integratiesysteem van ons lichaam
Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde Jaargang 24
Jaarboek Integrale Geneeskunde 2008 Het Integratiesysteem van ons lichaam
Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde Jaargang 24
Een uitgave van Stichting Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde in samenwerking met Supplement BV
ISBN/EAN: 978-90-810186-4-7 Copyright © 2008 Stichting TIG, Postbus 133, 3840 AC Harderwijk, The Netherlands Uitgever: Supplement BV, Rooseveltstraat 4D, 2321 BM Leiden, tel. 071 579 10 62,
[email protected] Vormgeving: Per Ontwerp, Utrecht,
[email protected] Druk: Drukkerij Salland de Lange, Deventer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting TIG. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the copyright owner.
>
Inhoud
Ten Geleide
13
—Het integratiesysteem van ons lichaam
n
deel 1 —Het integratiesysteem – Ontwikkelingen in het werkveld
1 Integratie van de geneeskunde vanuit een ecologisch perspectief
38
C.W. Aakster, R. van Wijk
5 Over de integratie van wetenschappelijke begrippen
33
R.S.V.M. Severijnen, H. Samwel, G.P.J.M. Gerrits
4 Werkveld in discussie: internationale ontwikkelingen
24
I. von Rosenstiel, K. Bongers
3 Integratieve Geneeskunde in Nijmegen
19
R. van Wijk
2 Integratieve Geneeskunde en de moed om te vernieuwen
17
45
C.W. Aakster
6 ‘Regulier gesubsidieerd geneeskunde onderwijs’ in Nederland —Heeft CAM-
52
onderwijs daarin een wezenlijke plaats?
—Stand van zaken van CAM-onderwijs binnen het ‘reguliere gesubsidieerde onderwijs’
N. Smits
n
deel 2 —Het integratiesysteem – Praktijk
7 Pijnbeleving en bewustzijn
65 67
M. Steenhuisen
8 Neurofeedback: herstel van het zelfgenezend vermogen in het brein —Interview met Guusje Roozemond
78
>
9 Lichaamsgevoel
—Interview met Hanco Lebbink, Osteopaat
n
deel 3 —Het integratiesysteem – Boekbesprekingen
10 J.M. Keppel Hesselink, D.J. Kopsky,
103
108
Infinite Mind; Science of the Human Vibrations of Consciousness
12 William A. Tiller
101
Met het oog op de naald: acupunctuur en de fundamenten van de geneeskunde
11 Valerie V. Hunt
88
112
Science and Human Transformation (Subtle Energies, Intentionality and Consciousness)
13 James Oshmann
14 H. Massey, P. Fraser
121
The Unturned Stone – a revolution in preventative health care
15 Ervin Laszlo
Science and the Akashic Field
An integral theory of everything
16 Boek Boeket Bloemlezing
118
Energy Medicine – The Scientific Basis
125
129
TIG-redactie
n
deel 4 —Het integratiesysteem – Achtergronden
17 Systeemziekten – nieuwgroei als voorbeeld
137
C. Rowlatt
18 De vier dimensies van de antroposofische geneeskunde
135
A. Bos
153
<
19 De Vergelijking van Gezondheid
O. van Nieuwenhuijze
20 De code van de natuur – vormen van leven
184
V. Hill, P. Rowlands
21 Ontmoeting tussen meridiaan en bindweefsel: oost en west in onderzoek
167
199
R. van Wijk, E. van Wijk
22 Fotonenemissie en hersengolven gaan bij de mens mogelijk hand in hand
—Op zoek naar de correlatie tussen fluctuaties in fotonenemissie en EEG bij de mens
S. Bosman, R. van Wijk, E.P.A. van Wijk
23 Het informatie-integratiesysteem van ons lichaam
—De rode draad van leven
O. van Nieuwenhuijze
213
223
>
Ten Geleide Het integratiesysteem van ons lichaam
Het Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde heeft de
1 De praktijk van de alternatieve behandelwijzen
overgang van een regelmatig uitkomend tijdschrift
kreeg de belangstelling van onderzoekers en
naar een jaarboek nu al weer enkele jaren achter
vragen naar de effectiviteit werden gesteld. Met
zich. Regelmatig komt de vraag bij de redactie naar
het groeien van het aantal klinische onderzoeken
het hoe en waarom. Die overgang heeft destijds
groeide ook de discussie over de methodologie
allerlei speculaties losgemaakt. De overgang heeft
van onderzoek. Ook groeide de discussie over
echter een heldere achtergrond en het is zinvol deze
de maatschappelijke betekenis van de behande-
in beschouwing te nemen, ook nu er weer in een
ling en hoe ermee om te gaan in het systeem van
nieuw Jaarboek, de 24e jaargang.
ziektekostenverzekeringen. Maar centraal bleef
De belangrijkste basis voor het ontstaan van het
toch de vraag naar onderzoek en bewijzen van
tijdschrift in de 1980-er jaren was de toen heersende
effectiviteit. Dit steeg duidelijk boven de nationale
opvatting dat in de reguliere medische wereld het
grenzen uit.
zinvol is om kennis te nemen van de vorderingen van
2 Internationalisering van de problematiek van
het onderzoek, zowel klinisch als fundamenteel van
alternatieve geneeswijzen, die ondertussen reeds
aard. En wel op zo’n manier dat over de specifieke
beschouwd werd als complementaire geneeswij-
grenzen heen werd gekeken. Dat betekent een
zen binnen het geheel van de gezondheidszorg. Er
tijdschrift waar de vorderingen in alle hoofdstromen
ontstonden nieuwe internationale tijdschriften en
van de toenmalige Alternatieve Geneeskunde of ook
een internationale samenwerking in onderzoek.
wel Alternatieve Behandelwijzen aan bod konden
Aan de wieg van de nieuwe tijdschriften stonden
komen. Er waren natuurlijk al tijdschriften specifiek
gekwalificeerde onderzoekers verbonden aan
voor gebieden als homeopathie, acupunctuur etc..
universiteiten van over de gehele wereld. Dit heeft
Voor homeopathie bijvoorbeeld al met een verleden
steeds meer vorm gekregen in de 1990-er jaren.
van meer dan 100 jaar. Het Tijdschrift voor Integrale
3 Een besef naar de plaatsing van al de verschil-
Geneeskunde zocht naar de informatie die het moge-
lende behandelwijzen met zoveel verschillende
lijk moest maken deze specialismen te overstijgen.
denkramen bleef echter boeien. Hoe daarmee om
Het liet niet alleen artikelen toe met specialistische
te gaan? Waarom konden en kunnen wij bijvoor-
informatie op de hoofdgebieden, maar ook de pogin-
beeld bepaalde behandelmethoden wel (soms
gen om hiertussen verbanden aan te brengen.
met moeite) bespreken en voor andere methoden
Voor degenen die uit historische interesse de ontwikkeling in kaart brengen is een opvallend verschijnsel
uit andere culturen onze schouders ophalen? En wat betekent het begrip integratie op het
dat langzaamaan de theoretische component begon
gebied van geneeskunde? Er groeide een nieuwe
uit te stijgen boven de praktijk. Tenminste drie oor-
trend: zoeken naar een denkraam waarin we
zaken kunnen hiervoor worden genoemd.
de grote diversiteit aan behandelmethoden en denkwijzen helder zouden kunnen herkennen. In
tig jaargang 24
n
Ten geleide
13
>
De redactie
Ten geleide
Nederland was Henri van Praag een grote voorbe-
samenspel, tussen leven en gezondheid, subject
reider van zo’n visie. Kunnen we de verschillende
en object, informatie en materie, en de integratie
richtingen beschouwen als vormen van differenti-
van geneeswijzen. Soms is dat expliciet te lezen,
atie op cultuur, soms sub-cultuur niveau, en kun-
soms is dat wat er staat tussen de regels. Soms is
nen we van daaruit de wereldwijde dynamiek in
dat beschreven als een beleving in de praktijk, en
de geneesmethoden leren kennen? Systemen die
soms is het als een fundamentele constatering te
differentiatie en integratie vertonen zijn in allerlei
vinden. In dit jaarboek komen Theorie en Praktijk,
disciplines bekend en dat geldt ook steeds meer
Boekenwijsheid en Beleid samen. ‘Eenieder kan hier
voor de wetmatigheden die aan de processen ten
wat van haar gading vinden’.
grondslag liggen. Met name de biologie in haar
Het jaarboek is verdeeld in vier delen waarin de
studie van leven en ontwikkeling van organismen
teksten naar hun werkgebied gegroepeerd zijn. De
en sociale samenhangen kent groei, regulatie
inhoudsopgave laat zien waar de teksten zijn te
en differentiatie en de idee van integratie als de
vinden, en vanzelfsprekend zijn ze in elke volgorde
samenwerking die het geheel kenmerkt.
te lezen. De integratie van de geneeswijzen wordt op veel manieren ontwikkeld. Deze artikelen laten zich
Terugkomend op de beslissing om van een regel-
wat zich in binnen- en buitenland afspeelt.
matig verschijnend tijdschrift over te gaan naar een
14
jaarboek: deze was ingegeven door het feit dat ‘echt’
Deel 1 —begint door geneeskunde in een breder
klinisch onderzoek zijn plaats moet hebben in de
perspectief te beschouwen: de gezondheid van
nieuwe internationale tijdschriften die met strenge
leven, en onze omgang met de omgeving. De ontwik-
peer review werken en daardoor de verbreiding (in-
kelingen op het gebied van CAM worden belicht in
ternationalisering) van kennis mogelijk maken. Het
buitenland en Nederland. Vier artikelen uit promi-
jaarboek zou meer de ontwikkelingen moeten volgen
nente bladen worden samengevat en becommenta-
op het niveau waarop de integratie (als afstemming
rieerd; samen laten ze zien wat zich elders (in de VS)
van behandelmethoden in al haar geledingen) zich
ontwikkelt. Twee artikelen beschrijven het werken
ontwikkelt. Dit vereist meerdere onderling afge-
met Integratieve Geneeskunde (‘Regulier-plus’) in
stemde verhalen waarvoor de vorm van een jaarboek
Nederland, in de kliniek en het onderwijs. Een over-
geschikt werd geacht.
zicht van typische termen in de integrale genees-
Dit jaar heeft TIG het thema ‘het integratiesysteem
kunde wordt bekeken, met het oogmerk daardoor de
van ons lichaam’. Dit is in principe het meest funda-
interdisciplinaire communicatie te doen verbeteren.
mentele systeem wat we hebben voor biologische
En er komt aan bod wat de redenen zijn waarom we
organisatie. Niet alleen verzorgt het de samenhang
in Nederland geen academisch CAM-onderwijs meer
tussen alle cellen, maar ook is het de basis van onze
hebben.
voortdurende integratie in onze omgeving. Het heeft direct te maken met leven, en gezondheid. Ziekte
Deel 2 —In de praktijk wordt op veel manieren
geeft inzicht in het Integratie/gezondheid-systeem,
gewerkt met het integratiesysteem van ons lichaam.
en zou de mogelijkheid kunnen bieden inzicht te
De artikelen presenteren daarvan voorbeelden. Mara
krijgen waarom verschillende visies/geneeswijzen
Steenhuisen legt voor dat in de pijnbestrijding het
nodig zijn om de integratie van de biologische orga-
samenspel tussen bewustzijn en lichaamsbeleving
nisatie te herstellen.
expliciet aan bod komt. Van Guusje Roozemond leren we hoe de hersenen zichzelf kunnen bijstel-
De indeling van het Jaarboek
len, en het lichaam zich kan herstellen, via (neuro-)
De teksten in dit jaarboek gaan allemaal over dat
feedback. En Hanco Lebbink vertelt hoe hij in de
tig jaargang 24
n
Ten geleide
De redactie
Ten geleide
osteopathie moest leren om op een veel meer ver-
Samenvattend
bonden manier te werken met gevoel; maar daarmee
Het TIG Jaarboek 24 heeft door zijn focus de on-
ook directe resultaten kan voelen. Samen laten ze
dertitel ‘Het Integratiesysteem van ons lichaam’.
zien hoe we zelf, via computers, of door aanvoelen
In het jaarboek komen veel fundamentele inzich-
in contact kunnen zijn met het integratiesysteem van
ten samen; die elk vanuit hun eigen discipline en
ons lichaam.
omgeving werden beschreven. De kunst is om die
<
inzichten te integreren. We hebben het vermogen Deel 3 —In de literatuur is al veel bekend over de
daartoe …in het Integratiesysteem van ons lichaam.
relatie tussen informatie en materie. Een aantal
Daardoor kunnen we inzien dat het niet gaat om de
boekbesprekingen laat zien welke schat aan infor-
vorm van de tekst, maar om de vorming van nieuwe
matie hierover op verschillende plaatsen is te vin-
gedachten.
den: uiteenlopende van metingen vanuit de praktijk (Valerie Hunt), begrip van de materie (Bill Tiller), de verbondenheid in het bindweefselsysteem (James
De redactie
Oschmann), de manier waarop men soms kritisch moet blijven denken over wat gesteld wordt (The Unturned Stone) en hoe in de moderne wetenschap informatie een meer bepalende rol speelt dan materie. Ook wordt het nieuwe boek van Keppel Hesseling & Kopsky besproken met een samenvatting van wetenschappelijke bewijzen voor de werkzaamheid van acupunctuur. Deel 4 —In de theorie is er fundamenteel inzicht over het Integratiesysteem van het lichaam te vinden. Charles Rowlatt wijst op het bestaan van supra-cellulaire systeem van biologische organisatie. Otto van Nieuwenhuijze speculeert over een formele basis voor de beschrijving van gezondheid, Vanessa Hill laat zien dat de biologie een logica heeft die dezelfde is als in de nieuwe natuurkunde wordt beschreven; daarin zien we de principes van vorming van materie. Eduard van Wijk beschrijft wat bekend is over de relatie tussen het meridiaansysteem en het bindweefsel en hoe beide daarmee in termen van het Basis Bio-Regulatie-Systeem zijn te beschouwen. Saskia Bosman toont dat er een verband is tussen de manier waarop we denken, en de lichaamscommunicatie tussen de cellen, zoals die via biofotonen is te meten. Een redactioneel artikel integreert de verschillende visies in dit Jaarboek, ‘Het Integratiesysteem van ons lichaam’.
tig jaargang 24
n
Ten geleide
15
16
tig jaargang 24
n
Ten geleide
>
Deel 1 Het integratiesysteem – Ontwikkelingen in het werkveld
17
tig jaargang 24
n
Deel 1: Het integratiesysteem – Ontwikkelingen in het werkveld
>
Ten geleide —Deel 1
1
R. van Wijk: Integratie van de geneeskunde vanuit een ecologisch perspectief
—Genezing herstelt het contact met de omgeving; dat is ook in groter perspectief van belang
2
I. von Rosenstiel, K. Bongers: Integratieve Geneeskunde en de moed om te vernieuwen
—De implementatie van Integratieve geneeskunde in de klinische omgeving
3
R.S.V.M. Severijnen, H. Samwel, en G.P.J.M. Gerrits: Integratieve Geneeskunde in Nijmegen
—De implementatie van Integratieve geneeskunde in de academische omgeving
4
C.W. Aakster: Werkveld in discussie: Internationale ontwikkelingen
—CAM Ontwikkelingen in het buitenland, zoals besproken in vooraanstaande bladen
5
C.W. Aakster: Over de integratie van wetenschappelijke begrippen
—Wat zijn de belangrijkste begrippen in CAM, en hoe zijn ze te interpreteren?
6
N. Smits: ‘Regulier gesubsidieerd geneeskunde onderwijs’ in Nederland
Heeft CAM-onderwijs daarin een wezenlijke plaats?
—De stand van zaken van CAM-onderwijs binnen het ‘reguliere gesubsidieerde onderwijs’.
18
tig jaargang 24
n
Deel 1: Het integratiesysteem – Ontwikkelingen in het werkveld
>
Deel 2 Het integratiesysteem – Praktijk
65
tig jaargang 24
n
Deel 2: Het integratiesysteem – Praktijk
>
Ten geleide —Deel 2
7
Mara Steenhuisen: Pijnbeleving en Bewustzijn
—Zijn dromen en bijna-dood ervaringen te gebruiken om anders te kunnen omgaan met pijnbeleving?
8
Interview met Guusje Roozemond (Neurotherapie Centrum Hilversum): Neurofeedback: herstel van het zelfgenezend vermogen in het brein
—Het lichaam maakt gebruik van feedback; dit is te gebruiken voor herstel van de samenhang van
het lichaam
9
Interview met Hanco Lebbink, Osteopaat: Lichaamsgevoel
—Het anatomische lichaam van de fysiotherapie kwam in de osteopathie voor hem tot leven
66
tig jaargang 24
n
Deel 2: Het integratiesysteem – Praktijk
Auteur
Titel
>
Deel 3 Het integratiesysteem – Boekbesprekingen
101
tig jaargang 24
n
Deel 3: Het integratiesysteem – Boekbesprekingen
>
Ten geleide —Deel 3
10
J.M. Keppel Hesselink, D.J. Kopsky (2008) – Met het oog op de naald: acupunctuur en de fundamenten van de geneeskunde
—Een boek dat als voorbeeld kan dienen om te laten zien welke bewijzen er zijn voor: acupunctuur
11
Valerie V Hunt (1989) – Infinite Mind; Science of the Human Vibrations of Consciousness
—Vanuit elektrofysiologische metingen aan het lichaam kwam zij tot inzicht in bewustzijn
12
William A Tiller (1997) – Science and Human Transformation (Subtle Energies, Intentionality and Consciousness)
—Vanuit de natuurkunde van kristalroosters onderzocht hij bewustzijn en het effect van intentie
13
James Oshmann (2000): Energy Medicine – The Scientific Basis
—Het bindweeefsel integreert alle cellen van ons lichaam, en maakt gebruik van bio-elektronica
14
H Massey & P Fraser (2003): The Unturned Stone – a revolution in preventative health care
—De samenvatting van wetenschapsontwikkeling verklaart niet waarom deze technologie zou werken
15
Ervin Laszlo (2004): Science and the Akashic Field – An integral theory of everything
—Een goede samenvatting van veel werk uit de wetenschap over de betekenis van informatie
16
Boek Boeket Bloemlezing
—Meerdere boeken over het thema integratie die interessant zijn om te lezen
De boekbesprekingen laten zien dat er veel onderzoek is gedaan naar de samenhang tussen informatie en materie in ons lichaam. ‘Harde’ metingen tonen wat in ‘subtiele’ geneeswijzen is beschreven; en bieden aanknopingspunten om daar beter mee te kunnen werken.
102
tig jaargang 24
n
Deel 3: Het integratiesysteem – Boekbesprekingen
Auteur
Titel
>
Deel 4 Het integratiesysteem – Achtergronden
135
tig jaargang 24
n
Deel4: Het integratiesysteem – Achtergronden
>
Ten geleide —Deel 4 Auteur
17
Charles Rowlatt: Systeemziekten – nieuwgroei als voorbeeld
—De voor ons vanzelfsprekende samenhang van het lichaam komt in beeld wanneer die wordt verloren
18
Arie Bos: De vier dimensies van de antroposofische geneeskunde
—Het anatomische lichaam komt tot leven en (zelf) bewustzijn in de antroposofische visie
19
Otto van Nieuwenhuijze: De vergelijking van gezondheid
—Het is mogelijk om gezondheid expliciet te beschrijven, als de integratie van het lichaam in de omgeving
20
Vanessa Hill, Peter Rowlands: De code van de natuur – vormen van leven
—De integratie van de nieuwe natuurkunde en de biologie helpt begrijpen hoe leven gevormd wordt
21
Eduard van Wijk: Ontmoeting tussen meridiaan en bindweefsel: oost en west in onderzoek
—Het Basis Bio-Regulatiesysteem integreert het begrip van bindweefsel met dat van meridianen
22
Saskia Bosman: Fotonen Emissie en Hersengolven gaan bij de mens mogelijk hand in hand
—De lichaamscommunicatie tussen de cellen en onze denkprocessen zijn onderling verbonden
23 TIG Eindredacteur: Het Integratiesysteem van ons lichaam – de Rode Draad van Leven
—De integratie van de verschillende visies over het Integratiesysteem van ons lichaam geeft meer begrip voor leven
In ons lichaam bepaalt informatie de samenhang van materie. Door het integratiesysteem en het informatiesysteem als één geheel te onderkennen, is daar op meer manieren mee te werken.
136
tig jaargang 24
n
Deel 4: Het integratiesysteem – Achtergronden
