jaar BERGSTREEK BAART HYPE SLIMMER DAN DE VOS INDO-PALMOLIE en RUSSISCHE BOSBRANDEN

Kwar taaltijdsc hrift van Natuur.koepel vzw jaargang 20 nummer 4 oktober, november, december 2010

er kenningsnummer P408361

KLIM P 2ja0ar

België - Belgique

P.B. 8500 Kortrijk mail 3/5617

• afgiftekanoor Kor trijk Mail • v.u. Emmanuel Desmet, Water molenstraat 69B, 8500 Kor trijk

BERGSTREEK BAART HYPE • SLIMMER DAN DE VOS • INDO-PALMOLIE en RUSSISCHE BOSBRANDEN

I n h o u d 4

Opstapjes

5

20 jaar Klimop - Ici le sud

6

The Green Mile - art for diversity

7

(vr)Olijke gedachte - Vlinderstruik

8

Freaks: De Kleine Vogelprins

11

Slimmer dan de vos: kippentips!

12

20 jaar Klimop - Cartoonfestival

16

Trage Wegen in Rollegem

18

Uit de kunst: Zwaluwen in de verf

20

Biodiversiteit voor elke tuin, deel 3

22

Indo-palmolie en Russische bosbranden

September 2010 – De zomerse hitte , de branden en de overstromingen zijn opnieuw grotendeels verdwenen uit het wereldnieuws. Vlaanderen werd gespaard, maar op heel veel plaatsen in de wereld kon men de klimaatsverandering terug aan den lijve ondervinden.

���� vo�rs������

Lander Vander Bauwhede

������������r��� H��������w�r�n��

Lander is geboren en getogen in het landelijke Heulebeekvalleigebied aan de Preetjes Molen. Als kind liep hij ‘deur de stikken’ naar de oevers van de Heulebeek en is er meer dan eens zijn schoenen kwijtgespeeld in de modder. Hij is aan de aarde blijven plakken. In de tuinbouwschool koos hij voor de specialisatie biologische landbouw.

cial e p s 30 p.27-

2

31

Klimop for Kids: Straffe Beestjes

32

Natuur.activiteiten

34

DAG van de NATUUR

36

Planten: “Typische Avelgem”

38

Paddenstoelen: Van droom naar werkelijkheid

40

Vogels uit onze streek

46

20 jaar Klimop - We ♥ vogelen

47

Uit Wevelgem en Menen: “Zomers vol natuur”

48

Uit Kortrijk: Venning hapt naar adem

54

Uit Kuurne; Vlasbek blikt terug

56

31 okt. Dag van de Trage Weg in St.-Denijs

4/ oktober-december 2010

E d i t o r i a a l

De weg naar Natuurpunt liep niet in een regelrechte lijn, maar via een heel grote omweg doorheen Mexico. In de Mexicaanse Far West, meer bepaald in Neder Californië tussen de reuzencactussen, leerde Lander zijn Rosalva kennen. Bijna hadden we Lander totaal aan Mexico verloren, maar de Amerikaanse kredietcrisis stak daar gelukkig(!) een stokje voor. Ze kwamen terug met hun zoontje Ian-dré en kozen voor Landers West-Vlaamse roots. ‘Arbeidszorg ’t Of’ in Kuurne is nu zijn werkbiotoop. Hij is er technisch begeleider in de groenploeg van leefloners. Ze knappen tuinen op van minder mobiele mensen, bejaarden en zieken. Bij Natuurpunt Kortrijk volgde Lander Eric Vandekerkhove op als terreinbeheerder voor de Heulebeekwarande, een mooi stukje natuur en eigendom van Natuurpunt Kortrijk. Daar is men meer dan een beetje blij met dit jong en ondernemend talent. Lander ziet de toekomst duidelijk en drievoudig: • Introductie van het ‘West-Vlaams Rood’ koeienras voor de begrazing van Kortrijkse natuurgebiedjes. • Landbouw en natuur naar elkaar toe doen groeien met respect voor economische gevoeligheden enerzijds en natuurwaarden anderzijds. • Lander heeft het initiatief genomen om de Facebookgroep Natuurpunt Kortrijk op te starten. De vrienden stromen toe. Iedereen zet zijn favoriete ‘sterren van het veld’ in the picture. Zullen die vrienden van het scherm nu ook massaal toestromen bij een Facebook oproep voor beheerswerken? Dat zou ideaal zijn. Al die kilo’s die je voor het scherm zit bij te kweken, kan je heel gemakkelijk kwijt bij beheerswerken ‘op het veld’, en je komt ook nog eens in beeld op de Facebookpagina van Natuurpunt Kortrijk.

cover: bovenzijde vliegenzwam (Amanita muscaria) © Tom Linster

Het hoeft niet veel uitleg meer waarom wij als milieubeweging onze werking meer en meer willen toespitsen op noodzakelijke veranderingen, de zogenaamde ‘transities’, op onze wereldbol – voor zover mogelijk, want de tijd dringt! Gelukkig hebben niet alle landen te maken met BHV histories en zijn mensen overal ter wereld actief op zoek naar oplossingen voor het klimaatprobleem. Ondertussen maken Natuur.koepel en haar lidverenigingen volop plannen voor het nieuwe werkingsjaar 2011. Bovenal willen wij meer mensen actief bij onze werking betrekken. Nogal naïef want tegen de tijdsgeest in, vindt u misschien? ‘Men’ gelooft allang niet meer in verandering? Nu, wij geloven daar wel in.

is geen begrip dat zo misbruikt wordt en waar iedereen te pas en te onpas zijn eigen vertaling aan geeft. Met de woorden ‘voortdurende toekomst’ bedoelen we een leefbare wereld die kan voortduren, generatie na generatie. Wij zijn een schakel in het grote wereldwijde netwerk dat strijd levert voor een toekomst. Dankzij de moderne communicatiemiddelen kunnen we dit van dag tot dag opvolgen. Doe mee!

Want je kan écht het verschil maken door verantwoordelijkheid te nemen en je in te zetten. We weigeren ons neer te leggen bij “Wij staan zo machteloos”. Ook bij jongeren horen we dat teveel! Het tegendeel is echter waar: we kunnen allemaal veel doen. Alleen moeten we daar meer in geloven. Onderwijs en media dragen hierin trouwens een grote verantwoordelijkheid. Werken aan een leefbare en voortdurende toekomst, dàt is onze missie. Ik gebruik hier bewust het woord ‘duurzaam’ niet. Er

Hier in deze Klimop kan je daarom weer verhalen lezen van mensen die er wél voor gaan, die werken voor de uitbouw van een natuurgebied in hun eigen leefomgeving of voor een beter leefmilieu. Toffe mensen, die ik stuk voor stuk bewonder. Kies je mee voor de planeet? Bij ons ben je steeds aan het juiste adres.

Een fijn najaar, Kristina Naeyaert, voorzitter Voor alle vrijwilligers van onze Natuur.koepel

op 21 & 22 november 2010 A��l��� D������� H�������� In�����ns��� I�e��� Ku���� M���� S������-������� W��e��� W����� W���l��� Z���e���

DAG van de NATUUR

alle info op p.34

Klimop

3

KLIM P 2ja0ar

Opstapjes GROEN & GROOT Els Verhaest Vlinders, libellen, sprinkhanen, … Door ons Belgenweertje kon je ze hier deze zomer slechts sporadisch bewonderen. Na de hitte van het voorjaar, met opgedroogde poelen en dode kikkervisjes tot gevolg, kregen we deze zomer te veel water te slikken. Toch stond ik op een warme zomeravond eensklaps oog in oog met een grote groene sabelsprinkhaan. Het was al goed donker. Ik zocht glimwormpjes. De sprinkhaan had ik wel al luid horen zingen, maar het leek van verderop te komen. Toen ik mijn zaklamp op een twee meter hoge kaardebol richtte, zag ik geheel onverwacht een zeven centimeter grote sprinkhaan. Hij leek zich niet te bekommeren om de schijnwerper die op hem gericht was en liet zich van op zijn hoge zangpost van elke kant bewonderen. Enkele weken later zat er in de buurt een vrouwtje van dezelfde soort verscholen tussen de hoge grassen. Zouden ze elkaar gevonden hebben?

DE ZOMER IS ‘VERZADIGD’ Els Deprez De poes roept mij naar buiten. Is er iets te doen? Ik geef al lang niet meer toe aan die oude reflex om bruine stengels op te ruimen. Die uitgebloeide zomerbloeiers presenteren hun zaadjes in peulen, pluimen, kaarsen, hoedjes, korfjes, klokjes, tasjes… zoals het ‘herderstasje’ dat zo aan zijn naam komt. Het zijn niet alleen loepkleine kunstwerkjes maar ook wonderen van voortplantingstechniek. Denk maar aan het ‘springzaad’. Mijn herfsttopper is het ‘schildzaad’. De fijne vaalwitte bloemenkelkjes bloeien tot het vriest. Onderaan de stengels zitten onmiddellijk kiemklare zaadjes, beschut in een schildje. Als dit geen vooruitziend plantje is. Ben je de laatste tijd ijverig aan het wieden geweest dan palmt Alyssum de vrije ruimte in. Dit plantje maakt er een punt van om zich te vestigen in de voegen van de terrasstenen. Voorzichtig schuifel ik over de paden. Ik haat het op de bloemetjes te moeten trappen. Bij iedere stap vang ik een wolk zoete boekweitgeur op. Er is geen probleem, Alyssum kan tegen een stootje.

ICI LE SUD

Bonjour tout le monde. Met deze drie woordjes begon ik 20 jaar geleden mijn Franse belevenissen. En als u zich deze nog herinnert, dan betekent het dat u nu 20 jaar ouder bent geworden… Proficiat! Mijn computer speelt Lady in Red (ook al 20 jaar oud) en de herinneringen komen levendig boven! Ik stond ook aan de wieg van Klimop en kan mij nog goed bepaalde (soms woelige) vergaderingen in de oude dekenij herinneren. Iedere vereniging moest wat van zijn eigen identiteit afstaan en voor sommigen was dat heel moeilijk. We hebben zelfs gestemd met handopheffing voor de keuze van de naam, ik weet niet of Yann dat nog weet, want er waren verschillende voorstellen. En zelfs in het begin waren er verenigingen die, hoewel ze mee in het avontuur stapten, weinig of zelfs geen nieuws instuurden. Maar de grondvesten waren goed gelegd, en zie, 20 jaar later en Klimop vertoont nog geen rimpel, wat niet kan gezegd worden van bepaalde medewerkers van het eerste uur! Allez, genoeg gezeverd! Ici le sud was een verzameling proza over hedendaagse mensen of toestanden, uitzonderlijk of niet, waarvan hun geschiedenis alle mogelijke verbeelding overtrof. Ik heb ergens gelezen dat mijn schrijfsels moesten gelezen worden met een klein korreltje zout (bonjour Pierre), maar ontken dat ten stelligste! Alle verhalen die ik hoorde, heb ik nagetrokken en soms de verschillende versies vergeleken met elkaar. Op dat moment was ik “garde van Lescousse” en kwam ik met veel mensen in contact. Toegegeven, ik heb niet steeds de chronologische tijdsorde gevolgd, maar wat is een vliegenscheetje op tijdslijn van de geschiedenis?! Veel van die straffe gasten zijn inmiddels overleden. Zo was er “le roi de l’air ”, onze ex-legionair die na een zeer avontuurlijk leven gestorven is op zijn wc-pot.

SEIZOENSSCHARNIER Dirk Libbrecht

Sommige leven nog “le maire d’unzent ” die via een gerechterlijke beslissing in het oudevententehuis terecht kwam, en daar hij gans zijn leven een hekel aan water had, hebben 4 potige begeleiders hem eerst in het bad gestoken… Ze hebben de maire horen schreeuwen tot aan het stadhuis van Saverdun! En dan nog “les Daltons”, een felle brand veroorzaakt door al die onbeschermde eclectische bedrading die door hun huis (een oude lijnbus) liep, heeft gans hun hebben en houden in de as gelegd, plus een aanpalende schuur vol stro, en een hangar met oud materiaal. Hier is het de traditie dat er na een brand een huis aan huis omhaling word gehouden, en iedereen geeft wat hij kan missen aan kledij of een geldsom. Onze gebroeders zitten gans in het nieuw, en al de dorpelingen hebben mee geholpen om hun echte huis, die een ruïne was, terug leefbaar te maken. Maar de tijden veranderen, en waar vroeger al die uitzonderlijke personen hun plaats hadden in de maatschappij, worden ze nu niet langer getolereerd en eenvoudigweg geïnterneerd. Alles verandert hier, zelfs de natuur. Er is een verandering op gang waar we het einde niet van zien. De fameuze storm van 1999, het was precies of er een Boeing 747 vol gas hier in de tuin stond te blazen, we zagen ons huis niet meer staan, want er lagen 6 dennenbomen op. Bepaalde trekvogels die hier ter plaatse blijven tijdens de winter, extreme temperaturen, een massale bijensterfte, enorme zware onweders! Dit jaar hadden we 29 graden de 3de mei en op 4 mei lag er 40 centimeter sneeuw, met als gevolg dat we 4 dagen vast zaten. Ook hebben we eens 6 maanden gehad zonder een druppel regen, en toen we op een morgen opstonden, zaten er 150 schapen in de tuin en rond het huis. Ik kan u verzekeren dat we buiten gedanst hebben in de eerste regenbui ! Ja er is heel wat veranderd in die 20 jaar... We doen hier nu ook aan “collecte selectief” voor ons afval, maar op de zakken staat geschreven: “bij geval van twijfel, steek uw afval in de gewone zak”... Ge ziet, vriend lezer, het is op zijn Frans! Ondertussen speelt mijn computer Blue Hotel, terug eentje van 20 jaar geleden.

Amper is de zomer in het land of de eerste witgatjes trekken weer zuidwaarts, daarbij de wespendieven passerend die noordwaarts trekken om alsnog te broeden. Het scharnier tussen lente en herfst ligt voor de vogeltrek zo ongeveer half juni. Voor ons is dit eind augustus, met de eerste hoeveelheden langpootmuggen en de onvermijdelijke spinnen in de badkuip. In oktober liggen de accenten duidelijker met een bij momenten massale zuidwaartse vogeltrek, waar een aandachtig vogelkijker soms tureluut van wordt. Tijd ook voor de natuurverenigingen om winterhakhoutbeheer te plannen: wilgen knotten, opslag allerhande verwijderen en eventuele grondwerken, een zwaluwwand bijvoorbeeld. Geen angst meer: niets broedt nog. Met wat geluk zit er nog een Indian Summer aan te komen en kan alles – na een vrieskoude ochtend - boordevol zuidwaartse vinken - in T-shirt of topje aangepakt worden. En het scharnier naar de winter? Dit zijn de eindeloze scharen koperwieken, die met snerpende kreten de hemel onveilig maken en die ons bij nacht en ontij massaal naar het gezellige binnen toeven verjagen. Het komt eraan, sneller dan verwacht.

Ook onze familie is veranderd... Onze twee dochters zijn gehuwd. Elk hebben ze 2 kinderen. Kristien is wat grijzer geworden, en ikzelf, wat zwaarder en nu zonder haar. De camping hebben we gesloten in 2000, na een verhuis naar Saint Martin D’Oydes, waar ik eerste schepen werd. Vandaag ben ik er verantwoordelijk voor “l’office de tourisme” en de “Foyer Rural”. Natuurlijk ben ik ook verder blijven schrijven: 4 scenario’s voor openlucht theater, en mijn vijfde boek (histoire locale) komt op het einde van dit jaar uit. Ik mag gerust zeggen dat we ons wreed gejeund hebben gedurende die 20 jaar en dat we er nog niet stinkend rijk zijn van geworden, wel van geest en dat is zoals de natuur hier: onbetaalbaar! Ik bedank iedereen voor de vele reacties die ik kreeg op “ici le sud” en hoop dat Klimop verder mag evolueren - maar daar twijfel ik geen moment aan. Een hartelijke proficiat voor al de vrijwillige medewerkers van de verschillende verenigingen en de talrijke leden die zich nog inspannen voor Vlaanderens natuur! Grote groene sabelsprinkhaan (Tettigonia viridissima) © Didier Descouens GFDL/CC | www.wikipedia.org

4

4/ oktober-december oktober - december2010 2010

Jo Beyls [email protected] Klimop Klimop

5

Vlinderstruik

Art for diversity by Tom Linster een mijlpaal in de r e l a t i e tu s s e n k u n s t e n n a tu u r Als gedreven natuurfotograaf heeft Tom Linster letterlijk vele waters doorzwommen: van Australië tot in het noorden van Canada. Hij struint rond op onze planeet op zoek naar onze natuurlijke rijkdom. Drie jaar op rij won Tom de eerste prijs in de categorie “Natuur in de achtertuin” van Argusmilieu fotowedstrijd. Anno 2008 gaf hij zijn eerste fotoboek uit: “The planet has the hots for us”. In 2009 zette hij samen met Natuur.koepel biodiversiteit in de spotlights tijdens de Week van de Aarde. Grote fotodoeken waren toen te bewonderen in het hart van Kortrijk. En dit jaar (voorjaar 2010) kon je Tom zien in ‘De Laatste Show’ toen hij zijn nieuwste boek “De Natuur in Beeld” voorstelde: een meesterwerk vol adembenemende foto’s van de Vlaamse natuur.

Delhaize is verhuisd. Het gebouw is afgebroken, er komen appartementen. Het perceel is nu een troosteloos steenbrokkelig veld, passend bij de kale betonnen straten van de woonwijk. De mensen kijken er naar, het is wat het is. Later. Er is iets gebeurd. Een wolk budleiazaadjes is neergevallen op het perceel. Nu groeit er een heerlijk bos van bloeiende vlinderstruiken. Vlinders komen bij honderden op de bloeiende mauve aren, dagpauwogen op kop.

En... daar blijft het niet bij. Met zijn nieuwste initiatief “The Green Mile” gaat Tom op dit elan verder, en verder... “The Green Mile” kan makkelijk aanzien worden als een mijlpaal in de relatie natuur en kunst: visueel krachtig en prachtig en met een duidelijke link naar een van ‘s werelds grootste problemen: het wereldwijde verlies aan biodiversiteit.

Er komt onrust in de wijk. De mensen grommen: het wordt daar een wildernis op dat stuk van Delhaize. Het onkruid st aat t wee meter hoog . Kunnen ze het niet een beetje proper houden? Het zijn dezelfde planten als in hun tuinen, ook daar bloeit de budleia. Maar dat is iets anders. Daar is het met toelating . Hier schiet dat zomaar uit, een ordeloze boel. Wij zijn zaaiers en planters. W ij bepalen wat g r o e i t e n wa a r. ‘ O n d e r n e m e n , h e t z i t i n o n s’ zegt de provincie. Bestrijden, het zit ook in ons. Alles wat vanzelf opschiet is onkruid en onkruid i s e e n m a a t s ch a p p e l i j k g e v a a r. Va n o u d s h e r. Toen onze voor vaderen allen boer waren. En de n a tu u r m o e s t e n b e d w i n g e n e n n a a r h u n h a n d zetten. Anders hadden ze geen eten. Het zit in ons. Natuur blijft een dreiging . Zelfs in de vorm van vlinderstruiken.

“The Green Mile” is een kunstzinnig natuurfotoproject: een 1609,433 meter (1 mijl) lange visuele groene lijn van natuurbeelden. Met dit kunstproject wordt de abstracte term “biodiversiteit” visueel duidelijk. Tom fotografeert al jaren de mooiste - maar toch zo uitputtelijke - biodiversiteit op Aarde. Met de vruchten van deze ontdekkingreizen ontwierp hij dit concept. De vage groene vlek die natuur voor velen is geworden wordt ontrafeld. Bloemen, vlinders en vogels worden naadloos aan elkaar gelinkt. The Green Mile verwijst naar de gelijknamige film. Daar is the green mile letterlijk een doodlopend straatje naar de dodencel. Biodiversiteit mag geen doodlopend straatje zijn, maar wel de rode draad op onze planeet. In 2010 loopt het jaar van de biodiversiteit ten einde. Dit mag absoluut niet het einde van onze aandacht voor die rijkdom zijn. The Green Mile wil een ruim publiek kennis laten maken met onze leefwereld. Eenmaal je die natuurlijke rijkdom zelf ontdekt, kom je mijlen tekort.

Misschien moet de natuur leren zichzelf in rijtjes zaaien. Het zou al een stuk helpen.

Frans DeJonghe

The Green Mile vind je op openbare plaatsen, privéwoningen, musea en op de werkplaats. Heb jij ook ruimtes die je wilt verrijken met diversiteit? Dit kan. The Green Mile wordt per meter verkocht. De enige limiet is de 1609,433 m. (Afstand van 1 mijl). Als de mijl vol is, wordt een project gesponsord dat zich bezig houdt met communicatie rond natuur.

Meer weten? [email protected] http://thegreenmile.tomlinster.be

Distelvlinder (Vanessa cardui) op vlinderstruik (Buddleja davidii) © Axel Vanderhaeghen

6

oktober-december 4/ oktober - december2010 2010

Klimop Klimop

7

De kleine Freaks

Yves: “Hij heeft het begrip ‘vogeltje’ (zoals ouders plegen te zeggen: kijk eens, daar zit een vogeltje) eigenlijk nooit geleerd, een zwarte vogel was meteen ‘een merel’. Een grote merel werd dan ‘een kraai’, een kraai met een bleke bek ‘een roek’ enzovoort...”.

“De beste vogelkijker bij de De Bosschers, de minste van alle sprekers.” Zo omschrijft vader Yves gevat zijn oudste zoon. Het vogelkijken is hem met de paplepel ingegeven, want Yves is zelf een birdwatcher. Ook de twee jongere broers, Quirijn en Marius, turen geïnteresseerd door het raam. “Maar onze Liam is toch wel een specialeke,” zegt moeder Ann.

Ann: “Zijn kennis werkt niet altijd in zijn voordeel. Op school moest Liam eens volgende zin lezen: ‘in de boom zit een vogel’. Hij keek naar het prentje en zei: ‘In de boom zit een grote bonte specht’...

Ann: “Al van zijn vierde kon hij een hele reeks vogels uit de ANWB-gids herkennen, nog voor hij kon lezen dus. In het derde kleuter ging hij met zijn klas naar Paradisio. Toen ze terug waren, vroeg de juf ons verbaasd of Liam al kon lezen. Hij kon namelijk alle vogelsoorten uit een vogelbrochure benoemen met namen die de juf voor onmogelijk hield voor een kind van vijf. Zodra hij letters kon lezen, zat hij in de ANWB-gids te snuffelen. Hij wou gewoon alles weten.”

8

Een gesprek met Liam De Bosscher, piepjonge (top)ornitholoog

Hij staat in de top-20 van vogelkijkers in onze regio en kent quasi de hele ANWB-vogelgids uit zijn hoofd. Niet slecht voor een vogelkijker, heel goed zelfs. Waarom hij absoluut thuis hoort in het rijtje freaks? Liam De Bosscher werd vorige maand … 11 jaar! Weldra zal dat klein manneke met zijn rosse krullen tussen de grote vogelaars staan, hoog tijd dus om hem aan u voor te stellen voor u zich op een of andere vogelexcursie afvraagt waar dat pienter bazeke vandaan komt.

JONG GELEERD

oktober-december 4/ oktober - december2010 2010

VOGELPRINS

Liam: “Op school wilden de leraars me nooit geloven als ik zei dat er een foute vogelnaam in het boek stond. Je houdt het niet voor mogelijk, maar in elk boek staan er wel een of meerdere verkeerd. Vorig jaar maakte de juf een brochure voor onze schoolreis naar het Zwin en daar stonden ook fouten in. ‘Vogels van het Zwin: de raaf, de oehoe, …’ In het Zwin! (lacht). Nu weet iedereen op school dat ik een vogelkijker ben: als ze een vogel niet kennen, vragen ze het me.”

Yves: “Het is misschien opmerkelijk dat zo’n jong ventje al zoveel van vogels afweet, maar de tijden zijn natuurlijk ook veranderd. Kinderen hebben nu veel meer de kans om van jongs af aan veel bij te leren over vogels. Toen hij vier jaar was, stonden we in Ruien door de telescoop te kijken naar de slechtvalken. Ik was waarschijnlijk 20 toen ik voor het eerst een slechtvalk zag. En er is natuurlijk ook de pc. Terwijl wij hooguit een paar prentjes hadden ter referentie, hebben kinderen nu honderden topfoto’s van één soort binnen klikbereik. In de winter komt Dirk Dupont in onze tuin vogels ringen. En soms gaan we eens met hem mee. Dat bestond niet in onze tijd. Dat is een unieke kans voor een jongen van zijn leeftijd.” Liam: “Steenuil, bosuil, ransuil, kerkuil… ik heb ze al allemaal kunnen vasthouden.”

COMPETITIEBEEST Klimop: “Hoeveel soorten vogels heb je eigenlijk al gezien in je jonge carrière?” Liam (zonder aarzelen): “249!” Yves: “Dat is wel veel, even checken. We houden zijn lijstje bij op de computer. Zodra hij een soortje bij heeft, moet dat er meteen op. De meest bijzondere hebben we bijna allemaal samen gezien, maar ik ben de kritische beoordelaar die beslist of een waarneming aanvaard wordt of niet. Er wordt al eens over specifieke kenmerken van een vogel gediscussieerd. De waarneming moet zeker zijn, anders komt de soort er niet bij. Ik wil hem ervoor behoeden een “valse wetenschapper” te zijn. (Yves kijkt even het lijstje na.) Het zijn er 245, Liam.” Ann: “Jaja, een competitiebeest is het wel. Ook in zijn basketbalploeg (Scaldis Zwevegem) is hij zo. Een uur voor de wedstrijd moet je hem niet te veel meer prikkelen, dan moet je hem met rust laten, want hij is zich al aan het opladen voor de match.” Yves: “Hij is veel meer begaan met zijn jaarlijstje met vogels dan ikzelf. Dan zit hij op internet uit te vissen hoeveel hij er nog kan zien, welke andere vogelaars net voor of achter hem staan, welke soorten zij wel al hebben en hij niet…” Liam: “Tijdens onze reis door Spanje naar Portugal in de grote vakantie heb ik 10 nieuwe soorten gezien. Vooral de vale gieren waren de max en de dwergarend pal over ons hoofd. Ik had hem al van ver zien afkomen aan een tankstation.” Yves: “Dat ging dan als volgt: Liam met de verrekijker speurend: ‘Roofvogel op 9uur… zeker een arend!’ terwijl ik daar met de benzinestang in mijn handen stond. Toen ik wou betalen binnen, kwam Liam op het

raam bonken: ‘Haast je, hij komt pal over, ’t is een dwergarend!’ Toen ik buiten kwam, stond ons hele gezinnetje daar netjes op een rijtje van klein naar groot omhoog te gapen. Bijzonder grappig voor de andere mensen.” Klimop: “Dus het hele gezin ‘vogelt’ mee?” Ann: “Ja, de kleine mannen wel. Ik weet dat als we op vakantie gaan, het vogeltjeskijken een deel van de koek neemt. Voor mij geen probleem: ik ben een fervent lezer en iemand moet de hongerige maagjes vullen, hé. Bovendien vertoeven die vogels meestal in prachtige landschappen en ik kan daar echt van genieten. En onderweg heb ik ook een belangrijke taak: het noteren van de juiste coördinaten als we een soortje zien.” Liam: “Ah ja, want dat geef ik dan in op observado.org!”

MEE MET DE VWG Yves: “Voor we op reis gaan, maken we ook altijd een lijstje op van wat we allemaal willen zien. De belangrijkste gedipte vogel is de scharrelaar. Tot op de terugweg, op de autosnelweg, zat Liam dan in de auto met zijn verrekijker naar alle vogels te speuren op de elektriciteitsdraden (typische plaats om een scharrelaar te zien), maar het heeft nog niet mogen zijn.” Liam: “Die staat nu bovenaan onze lijst voor onze volgende reis naar het zuiden.” Klimop: “Dan is Liam stilaan rijp voor excursies met de vogelwerkgroep, toch?” Yves (met een gespeelde grimas): “Dat is nog een heikel punt. Kijk, Liam zit momenteel in de JNM, hij gaat daar graag naartoe, met Quirijn en met zijn beste vriend Paco,

maar het natuurhistorisch niveau bij de piepers is nog niet altijd even hoog. De nadruk ligt soms wel op spelen …” Liam: “Dat is ook wel leuk hoor, maar ik zou graag eens meegaan met de vogelwerkgroep.” Yves (lachend): “Ik weet niet of de bende van de vwg wel geschikt is voor een kind van elf. Maar aan de andere kant: ik ben nu ook niet dé specialist op gebied van natuur en hij kan van anderen meer bijleren dan van mij. In de lente gingen we met Dirk Libbrecht en Yann Feryn eens naar de Viroin. Naar die mannen kijkt hij ook wel op, daar leert hij niet alleen veel bij over vogeltjes, maar ook over landschappen, planten en insecten. Dus ja, ik denk dat het stilletjes aan tijd wordt om hem af en toe eens mee te laten gaan. We moeten hem ook wat loslaten, hé.”

AFWIJKING of GAVE Ann: “Hij doet vaak de boodschappen met de fiets, niet omdat hij dat graag doet, denk ik, maar omdat hij dan onderweg kan stoppen om naar de vogels te kijken.” Liam (blozend): “Ja, ik moet toegeven dat ik op weg naar school ook soms stop om eens naar een speciale vogel te kijken.” Yves: “Zo had hij dit jaar eerder een tapuit gezien dan ik. Gespot op weg naar school.” Ann: “De laatste inventarisatie (ABV-inventarisatie - Algemene BroedVogel inventarisatie) hier in Sint-Denijs, die hij normaal gezien met Yves doet, nam hij helemaal voor zijn rekening. Ik gaf hem voor de zekerheid een gsm mee. Na 5 minuten belde hij al op. Ik dacht dat er iets misgelopen was, maar hij was zijn verrekijker vergeten… van de stress!”

Ann: “Als hij buiten aan het spelen is, komt hij soms door de achterdeur gestormd: ‘Verrekijker, nu!’ In andere gevallen, zou ik zeggen: “Hela, hela, manneke, een beetje beleefd, maar met vogelkijkers weet je dat het een kwestie van rap zijn is.” Yves: “Ja, ’t is een afwijking, dat vogelen, maar het is voorlopig nog onder controle.” Liam (springt op en wijst door het raam, boven de akkers vliegt een roofvogel): “Daar een kiekendief! … Of neen, het is een buizerd!” Meteen gecorrigeerd en er lap op. Klimop: “Sterk! Wat is de speciaalste vogel die je hier al voorbij zag vliegen?” Liam (denkt heel diep na): “De steppekiekendief! Een volwassen mannetje dan nog wel. We zaten buiten op het terras te eten en plots pal boven ons vloog hij!”

Liam (gedecideerd): “’k Peis ’t niet!” Ann: “Ik ook niet, hij droomt zelfs van vogels.” Liam: “Ik droomde eens dat ik een kruising zag tussen een zwarte zeekoet en een grote zaagbek. Dat was een raar beest. In mijn droom zocht ik hem op in de ANWB-gids, maar kon hem natuurlijk niet vinden. Maar ik heb soms ook mooie dromen: zo vliegen tussen de andere vogels, mee in de lucht, dat moet een fantastisch gevoel zijn…”

“Het is een afwijking, d a t vo g e l e n , maar het is vo o r l o p i g nog onder c o n t r o l e .”

Yves: “Mijn droom was een ros manneke met krullen hebben die naar de vogels keek… Ik heb alles al gekregen.” Tekst: Emmanuel Desmet Foto’s: Yves De Bosscher

Klimop: “Nu al zo goed in vogels kijken, dan zou je later toch wel beroepsornitholoog willen worden?” Liam: “Jaaaaaa!” Yves: “Ik heb hem al duidelijk gemaakt dat zoiets maar voor enkelen in de wereld weggelegd is en dus quasi onmogelijk.” Liam: “Maar bioloog is ook goed. Ik denk Latijn te gaan studeren, dan kan ik de wetenschappelijke vogelnamen beter verstaan.” Yves: “Ik blijf altijd zeggen dat hij voor mij niet moet naar vogels kijken. Misschien komt er wel een moment in zijn leven dat vogels hem niet meer interesseren.”

Klimop Klimop

9

BVBA

PETER MASSCHELEIN

STIHL bosmaaiers STIHL bosmaaiers helpen U bij het efficiënt beheren van natuurterreinen en -gebieden. STIHL bosmaaiers zijn verkrijgbaar in verschillende vermogensklassen voor de meest uiteenlopende werkzaamheden.

BVBA

PETER MASSCHELEIN

TUINBOUWMATERIALEN

foto: François Van Bauwel

Keiberg 121/a ● 8551 Zwevegem-Heestert Tel. 056 75 65 23 ● Fax 056 75 76 50

De Bynnex-kijkers van Natuurpunt

10% korting voor leden van Natuurpunt

SLIMMER DAN DE VOS

Tips voor een vosvrije kippenren

Na een lange afwezigheid zijn vossen nu eindelijk opnieuw ingeburgerd in Vlaanderen. Door de relatief grote oppervlakte van hun territoria en dankzij hun van nature groot aanpassingsvermogen, laten ze zich geregeld opmerken in de buurt van de mens. Vossen behoren tot onze inheemse fauna en vormen een belangrijke schakel in het ecosysteem. Het zijn echte voedselopportunisten: ze eten wat het gemakkelijkst te vinden of te vangen is. Kleine zoogdieren en wilde vogels maken samen 55% van het voedingsdieet van de vos uit. Verder staan er regenwormen, insecten, aas en afval op het menu. En vossen durven ook wel eens pluimvee te roven uit slecht afgesloten kippenrennen (15%). Eenmaal in de ren wordt zijn jachtinstinct door de paniekerige kippen zo geprikkeld dat hij er meer doodt dan hij op kan. Dergelijke slachtpartijen maken de vos natuurlijk weinig geliefd bij pluimveehouders. Een veelgehoorde reactie is dan ook dat de vos extra bejaagd moet worden. Een intensieve bestrijding biedt echter geen soelaas. Bij een uitdunnende vossenpopulatie neemt de voortplanting toe. Er worden meer jongen geboren en ze hebben betere overlevingskansen. Als een vos sterft, komt er territorium vrij dat snel ingenomen wordt door een of meer jongere vossen. Jonge dieren zijn minder dominant waardoor meer vossen op eenzelfde oppervlakte kunnen leven. Maar geen nood. De vos benut louter de kansen die pluimveehouders hem geven. Wees slimmer dan de vos... Hou je kippenren vosvrij met volgende tips. Vossen zijn overwegend nachtdieren. Je kippen ’s nachts onderbrengen in een afgesloten nachthok kan veel schade voorkomen. Tegenwoordig bestaan er deurtjes die automatisch sluiten wanneer het donker wordt. Plaats één of enkele elektrische draden langs de kippenren. Een hond in de tuin kan vossen afschrikken, maar ook een hond kan kippen doodbijten. Vossen blijven op een veilige afstand wanneer je geiten of schapen houdt binnen dezelfde omheining als je kippen. Wil je helemaal zeker spelen?

Oog in oog

Beleef de natuur vanop de eerste rij

Plaats een omheining van minimum twee meter hoog en een maasgrootte van maximum 4 cm. Bevestig de draad aan de buitenzijde van de palen en span hem strak aan. Indien mogelijk, span een net boven de kippenren. Plooi de bovenste 40 cm van de draad naar buiten om, onder een hoek van 30° of bevestig een of enkele elektrische schrikdraden aan de buitenkant. Vossen zijn luie dieren, ze graven steeds net langs de draad. Leg daarom rondom de buitenzijde van de omheining een rij tegels, betonplaten, planken of gaas van 40 cm breed, of graaf de draad 50 cm diep in. Meer info: http://bit.ly/npvos (Natuurpunt)

Bynnex Andes

Bynnex Everest 10 x 42

8 x 42

niet-ledenprijs: 197 euro (incl. BTW)

niet-ledenprijs: 275 euro (incl. BTW)

Verkooppunten Natuurpunt-optiekshop Pieter De Conincklaan 108 • 8200 Brugge • 050-31 50 01 www.deputter.com • [email protected]

10

4/ oktober-december 2010

TEKEN DE PETITIE:

Samenleven met de vos? Yes, we can!

www.sos-vos.be

Natuurpunt-winkel Stationstraat 40 • 2800 Mechelen • 015-43 16 88 www.natuurpunt.be/winkel • [email protected]

Klimop Klimop

11

CARTO N 2ja0ar

L � � I � S F� Klimop wordt al sinds haar ontstaan geïllustreerd met tekeningen. Zo was Piere Dewyn jarenlang de vaste huistekenaar en illustreert Jana Van De Ginste nu ‘Klimop for kids’. Ikzelf zorgde samen met enkele anderen vooral voor cartoons. We grasduinden even door onze jaargangen en verzamelden een bloemlezing van de cartoons

POLITIEK OP DE KORREL Klimop is al 20 jaar de waakhond die alarm slaat bij natuur- en milieu-inbreuken in Zuid-WestVlaanderen. Onze redactie liet het niet na om overheden kritisch op de vingers te tikken. Een stevig standpuntenartikel werd steevast geïllustreerd met een snedige cartoon. De verstandhouding tussen Natuur.koepel en overheden is in 20 jaar Klimop positief geëvolueerd. Ook bij de Boerenbond en bij particuliere landbouwers is die positieve trend zichtbaar. Het was ooit anders.

HET KLIMAATVERBOND Deze voormalige rubriek van Luc Verplaetse, telkens geflankeerd door een grappige cartoon, behandelde de milieuvervuiling en de gevolgen voor het klimaat. Luc kaartte niet alleen de problematiek aan, hij beschreef ook oplossingen voor gemeenten en huishoudens.

ZEI ZORZE... Een opmerkelijke verschijning in de millenniumeditie van Klimop was Zorze, de ‘dorpsgazette’ zeg maar, die met een oneliner zijn ongezouten mening gaf.

NATUUR.VACATUUR

C�rto��is�

Tekentalent? Illustrator in spe? De laatste jaargangen zijn de cartoons stilletjesaan uit Klimop verdwenen. Wie voelt zich geroepen om de draad weer op te pakken?

Th��k�!

12

4/ oktober-december 2010

Klimop

13

CARTOF�S�N I��L 2ja0ar

DE FRATSEN VAN DJOONIE

Onze compost is rijk aan voedingsstoffen en bevat veel humus. Het is 100% natuurlijk en draagt het Vlako k w a l i t e i t s l a b e l . Zowel afhaling in bulk, als thuislevering zijn mogelijk.

Sint-Pieters-Bruglaan 1, Moen tel: 056 456 585 Kortrijksesteenweg 264, Harelbeke tel: 056 716 117

Top of the bill in 20 jaar was ongetwijfeld de reeks ‘de fratsen van Djoonie’. Djoonie, af en toe ook wel Johan Staelens genoemd, is een onuitputtelijke bron van inspiratie voor elke cartoonist. Zijn legendarische ‘Djoonismen’ overtreffen elke verbeelding. Met een mix van lapsus linguae: “Ria, geef de gulle paze eens!”, contaminaties: “op tijd en stond, heeft goud in de mond!”, neologismen: “ik ga dringend een vetlubcose moeten laten uitvoeren” (wijzend naar zijn steeds uitdijende buik), verkeerd woordgebruik: “ik heb de Forsters Stern moeten zoeken in heel externe omstandigheden!” en uitspraken die geen steek houden: “holebi’s dat zijn er die voor alledrie zijn”, zorgt Djoonie steevast voor billengeklets en geschater.

F i e t s e n , p o ë z i e , u i t b l a ze n ‘ t B u i k j e ge v u l d , d e F ro n t i e re n E n e e n s zove e l b i e re n : D i t h e e t Wa t o u .

CORTEWYLE

kamer & ontbijt

I n Wa t o u s t a a t e e n h u i s. E n i n d at h u i s z i j n k a m e r s. En in die kamers staan bedden. B e d d e n vo o r B e d & B re a k fa s t e r s

Claudine Vandendriessche & Wim Parmentier Steenvoordestraat 3, 8978 Watou - tel: 057 38.88.40 - [email protected] 14

4/ oktober-december 2010

w w w. co r t ew y l ewa t o u . b e

Emmanuel Desmet

Klimop Klimop

15

6,5 of 10 km

in Rollegem

Verharde wegen en tegelpaden

Rollegem ligt een beetje verloren achter de snelweg A17-E403. Je komt er niet als je er niet moet zijn. Toch heeft het een schat aan wandelwegen. Al komt het sluipverkeer naar het Moeskroense industriegebied de wandelpret wel eens bederven, wat meteen een pleidooi is voor het heropenen van onzichtbaar geworden voetwegels. Laat je hierdoor niet afschrikken. De vele stapsteentjes brengen je op verrassende plekken en zijn beslist de moeite waard.

5. Na 200 m vinden we rechts een tegelpad. Wie de korte wandeling volgt, slaat hier rechts in. Aan een hoeve verbreedt de weg. Je komt op de Weimeerslaan, die je oversteekt. Zie verder nr 10.

1. We vertrekken aan de mooie kerk toegewijd aan SintAntonius Abt. We nemen de weg in de noordoostelijke hoek van het kerkplein die Rollegemplaats heet. Voor ons zien we onmiddellijk het Hof van Rollegem, een boerderij uit 1734 (“Aardappelen te koop”). We volgen de weg rechts en houden even verder links aan. Weldra lopen we tussen weiland met koeien, steken een beek en het fietspad op de oude tramroute over.

6. Voorbij een hoeve met een wal en veel groen slaan we links een tegelpad in (rechtover de Rollegemkerkstraat). Het pad draait rond de hoeve en komt uit op een rechte weg die we volgen tot op de Lampestraat. Die steken we over, we vinden opnieuw een pad tot op de Kruisboomstraat waar we links aanhouden.

2. De weg is nu een wegel die tussen weiland en langs knotwilgen slingert tot aan hoeve ’t Neerhof. We volgen een geasfalteerd wegje naast de snelweg, steken de Kwabrugstraat over en gaan de Munkendoornstraat in. Na enkele landelijke huisjes komen we in open veld. 3. Een 250 m voorbij een knik in de weg nemen we rechts een voetpad met beton verhard. Voor ons in de verte zien we de kerktoren van Rollegem. Aan een knotwilgenrij slaan we links een andere voetweg in. We steken de snelstromende Fabrieksbeek over. Het bord ‘private weg’ negeren we. We houden rechts aan en komen op de Kwabrugstraat die we naar links volgen. We steken de Tombroekstraat over en volgen de Moeskroensestraat. De wijk even verder heet Zevenkoten. Aan de Schreiboomstraat gaan we even rechts en volgen dan weer links de Moeskroensestraat verder. 4. Aan enkele huizen slaan we rechts de Foreststraat in. De weg leidt naar een voetwegel die we noordwaarts volgen (bergaf). Links van ons zien en ruiken we de industrie van Moeskroen. Ons stapsteentje raakt even een asfaltwegje. Wie dorst heeft kan hier links naar restaurant De pomp. We blijven het tegelpad volgen tot op de Schreiboomstraat die we links inslaan.

16

oktober-december 4/ oktober - december2010 2010

foto © Axel Vanderhaeghen

TRAGE WEGEN

Wij volgen de Schreiboomstraat nog een 350 m. Links is een waterbekken om overstromingen door de Weimeersbeek tegen te gaan.

7. Aan enkele huizen kiezen we rechts een wegje dat weldra weer wegel wordt. (De wegel rechtdoor nemen we dus niet). We klimmen tot een hoogte van 50 m met een fraai uitzicht. We bereiken de Talpenhoekstraat die we rechts volgen. De volgende straat is weer de Lampestraat, we gaan rechts. Even verder lopen we voorbij een mooie lindeboom met kruisbeeld. 8. Na 300 m nemen we links een wegje (bord ‘Lampestraat nrs 105-115)’. De weg wordt wegel, mondt uit op een asfaltwegje, we gaan links tot aan een huisje, de weg wordt weer wegel. Zo belanden we op de Schreiboomstraat die we rechts volgen. 9. We slaan links de Rollegemkerkstraat in. We nemen vervolgens de tweede straat rechts, de Weimeerslaan. 10. Net over de Weimeersbeek slaan we links een klinkerpad in. We lopen langs de beek, links van ons zijn sportvelden. Aan een brugje blijven we rechtdoor lopen op het grasveld langs de beek. Waar de beek verdwijnt in een koker gaan we rechts de woonwijk in, slaan links af en dan steeds rechtdoor. De weg wordt weer pad en zo komen we uit op de Tombroekstraat. Nog 250 m naar links en we zijn weer aan de kerk, ons vertrekpunt. Frans DeJonghe TrageWegenWerkgroep [email protected] Klimop Klimop

17

Uit de kunst Matthias Depoorter is kunstwetenschapper en onderzoekt als doctorandus de natuurobservatie in het oeuvre van Jan Brueghel de Oude. Hij schijft als kunstcriticus voor Knack, Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, Staalkaart, Origine, Zone/magazines en nu ook voor jou, in Klimop!

1

ZWALUWEN IN DE VERF Of we hen nu in de natuur observeren, of hen in kunstwerken opmerken, zwaluwen zorgen altijd voor een opgewekt gevoel.

Als in onze zwaluwarme contreien geen zwaluwen meer te bespeuren vallen en ze het schip voor zuidelijker oorden verlaten hebben, dan kunnen we mijmeren, hen achternadraven of ons aan de kunst laven. Gezelle schreef over de gierzwaluwen:

“Piepende en kriepende zwak en gezwind; haaiende en draaiende, rap als de wind; wiegende en vliegende, vlug op de vlerk, spoeien en roeien ze ringsom de kerk.” Nu hun seizoen aan deze kant van de evenaar ten einde is, eren we hen met een stukje.

Deze zomer, zwoegend in een voorst ad van Turijn, op weg naar een restaurantje dat een eeuwigheid ver wijderd leek, we r d e n we – z u ch t e n d e n steunend – opgeschrikt door l u i d ru ch t i g e g i e r z wa l uwe n . De herriemakers bleken forse alpengierzwaluwen te zijn, die zich midden in de stad uitleefden tijdens een spelletje achtervolging. De pijnlijke voeten en de vermoeienis in het hoofd waren stante pede vergeten. Zelfde gewaar wording: iets in het veelgelaagde gekwetter van de boerenzwaluw of het geknars van de huiszwaluw maakt spontaan gelukkig. Er s p r e e k t o n b e zo r g d h e i d , l e venslust en zomer uit, zonder dat er maat op staat - kinderlijk enthousiasme. Écht heilige grond betreden we in de doopkapel van de Gentse Sint-Baafskathedraal. Mensen worden er doorgaans stil bij de coloristische bravoure van het Lam Gods uit 1432. In het bovenregister heffen engelen polyfone gezangen aan. Onderaan is een stemmig paradijs over de hele lengte van de polyptiek panoramisch voorgesteld. Merkwaardig toch hoe dit paradijs, het hemelse Jeruzalem, er zo vertrouwd groen uitziet. Ongrijpbaar of fictief is het amper. Zelf hoor ik er altijd de passende tierelierende leeuweriken, het diepe oepoepoe van de hop of het vocale gekibbel van kleurrijke grasmussen bij. In mijn hoofd zingen serafijnen een bevlogen cantate van Bach en komen ganzen – de gebroeders Van Eyck schilderden immers twee v-formaties – gakkend over vliegen. Wat weinigen vermoeden is het o o g vo o r d e t a i l d a t d e Va n

Eycks aan de dag legden om enkele vogels te schilderen. Veel inkt vloeide in besprekingen van De aanbidding van h e t L a m G o d s , m a a r b i tt e r weinig aandacht werd aan de vo g e l s o p h e t m e e s t e r l i j ke stuk besteed. De natuurlijke weelde van het paradijselijke landschap bedacht men met lofbetuigingen; de acrobaten i n d e l u ch t w e r d e n v e e l a l vergeten. Het chef d’oeuvre van de gebroeders Van Eyck herbergt nochtans een honderdtal vogels. Terecht werd het gros van die stipjes opgevat als opvulling van de lucht. De schildering van de atmosferische toestand met levensechte wolken in het zwerk was voor de eerste helft van de vijftiende eeuw baanbrekend. Zelfs in de daaropvolgende eeuw zal men zich veel moeite getroosten om een even precieze en geïnspireerde weergave van het wolkendek op te sporen. Door de luchten met vogelsilhouetten te doorspekken, suggereerde men diepte. Daarenboven is een christelijk paradijs zonder vo g e l s a l s e e n m i s zo n d e r hostie. Vogels zijn van nature vluchtige wezens. Hun mobiliteit vormt de grootste uitdaging vo o r s ch i l d e r s . D e o r n i t h o loog heeft het niet onder de markt om hen bevredigend te obser veren. De kunstenaar die schetsen van hun gedrag en manier van vliegen tracht te maken, heeft er een hele kluif aan. Het silhouet en de kleur van het verenkleed veranderen bij elke beweging en gewijzigde lichtinval. Op het uiterst rechtse paneel van het open onderregister,

daar waar pelgrims met de reus Christoffel samentroepen, zijn in een wir war van vogelstippen exact 5 exemplaren van de boerenzwaluw geschilderd. Vijf boerenzwaluwen (zie detail -1hierboven) komen in evenveel verschillende vluchtsilhouetten voor. Ze zijn met hun karakteristieke vlucht voorgesteld, tijdens dewelke ze uiterst b e h e n d i g i n s e c t e n t r a ch t e n te vangen. De vogels vliegen r e l a t i e f h o o g , wa t w i j s t o p het mooie weer, waardoor de insecten zich door de luchtdruk hoger in de lucht bevinden. Hoogst zelden zijn aanvaardbare vluchtsilhouetten in de kunst van de Vlaamse Primitieven te vinden, laat staan dat men de competentie had om 5 verschillende vliegbeelden te schilderen. Het kan niet anders dan dat de Van Eycks de vogels geconcentreerd gadegeslagen hebben. D i r e c t e n a t u u r o b s e r va t i e betekende op dat punt in de kunstgeschiedenis een grote stap. We weten nu dat kun-

stenaars als Leonardo da Vinci en Albrecht Dürer een wetens ch a p p e l i j k e i n g e s t e l d h e i d aan de dag legden waarvan de wortels verder in het verleden reiken. Naast Van Eyck oefende ook Rogier van der Weyden met zijn accurate bloemvoorstellingen invloed uit. De Primitieven waren echter schilders en geen wetenschappers: de studies die men van bloemen maakte, wa a r va n e r ove r i g e n s g e e n overgeleverd zijn, hadden een d o e l g e r i ch t e f u n c t i e i n e e n schilderij. En in het licht van een rationalisatie van middelen werden de modellen meerdere malen hergebruikt. Er zijn vele redenen om stil te worden bij één van de vroegste, natuurlijk ogende landschappen. De studie van de ondertekening leert ons dat de Van Eycks van start gingen met een landschap dat eigen was aan de Zuidelijke Nederlanden. Op een gegeven moment besliste men om de gematigde vegetatie op bepaalde plaatsen in te ruilen voor palmen, cipressen en ci-

trusbomen. De reizen die Jan van Eyck (ca. 1390-1441) naar Spanje, Portugal en Jeruzalem ondernam, verschaften hem de kennis van die zuidelijke vegetatie. De exotische palmen waren beslist nieuw voor de vijftiende-eeuwer die het veelluik kwam aanschouwen. Men er voer dit als een wonderlijk schouwspel.. Zoals altijd gaven de Van Eycks hun ogen de kost. Soms denk ik dat ze met de zwaluwen symbolisch op hun pelgrimage wilden wijzen, maar het blijkt dat men toen nog dacht dat zwaluwen in de herfst rietvelden opzochten om er collectief in de modder te over winteren. In een flits zie ik de honderden oever zwaluwen die ooit aan het meer van Belval, laat in augustus en tegen valavond, massaal het riet opzochten. Ook de Van Eycks zagen hen vliegen, maar in een tijd dat ze beslist talrijker waren. Misschien een schrale troost, maar wat hun geheim betreft, weten wij wel beter. Matthias Depoorter

18

4/ oktober-december 2010

Klimop

19

Bio����r�i��i�, ���e� h�ng� s����! biodiversiteit voor elke tuin 3

jes hebben grote hoeveelheden bladluizen nodig. Jij houdt niet van maden en muggen, maar vleermuizen en zwaluwen zijn er dol op. Als je de natuur wil waar jij van houdt, moet je de natuur waar je niet van houdt er toch helemaal bij nemen. ’t Zijn ook niet altijd de goeie die de slechteriken opeten. Spinnen vangen niet alleen vliegen, ze verschalken ook bijen, vlinders en zelfs libellen. Onlangs zag ik in mijn eigen tuin hoe een wesp een klein bijtje aan het oppeuzelen was.

Vogels jagen op uitzicht en niet op geur. Ze lusten geen insecten in afschrikwekkende geelzwart combinaties. Ik hoor al iemand gniffelen, nee hoor, zwart–geel-rood combinaties lusten vogels evenmin. Bijen zijn niet slecht van smaak maar zijn taai en kunnen steken, wespen steken en smaken bovendien afgrijselijk. Jonge vogels leren snel er van af te blijven. Zweefvliegen zijn lekker maar houden vogels voor de gek door er uit te zien als stekende insecten. Een onervaren tuinier kan in dezelfde val trappen en een zweefvlieg ten onrechte voor de vervelende barbecuewesp aanzien. Het is belangrijk je vrienden van je vijanden te kunnen onderscheiden: er is wel degelijk een verschil tussen een zweefvlieg en een wesp. Zweefvliegen hebben korte voelsprieten zoals vliegen, terwijl wespen en bijen lange voelsprieten hebben.

Hommel op vlasbekje © Frank Vandendriessche

ALS HET ECHT UIT DE HAND LOOPT… Als de rupsen van het koolwitje confetti maken van uw spruiten, pluk ze er af en leg ze gerust op de voederplank. Je raakt er je biologische geloofsbrieven echt niet door kwijt. Als je de rozenknoppen niet meer ziet van de luizen, zet er dan maar eens de tuinslang op.

Het ook al meegemaakt dat je hosta’s van de ene op de a n d e re d a g o m g e t o v e r d z i j n i n e e n k a n t w e rk j e ? N o c h t a n s i s z o v e e l s c h a d e e e r d e r e e n u i t z o n d e r i n g . Vo o r p l a n te n e te r s i s à l l e g ro e n te n s l o tte s a l a d e ! D e m e e s te planten kunnen een beetje vraatzucht best verdragen.

DE VERDEDIGING Planten hebben zich door de tijd heen leren verdedigen tegen hun belagers. Soms is dit heel duidelijk te zien aan stekels, doornen, beharing. Soms is de verdediging niet zichtbaar, maar wel degelijk aanwezig onder de vorm van giftige chemicaliën. Toch heeft de kool en haar verwanten de chemische oorlog tegen haar belagers verloren: kolen hebben zo hun best gedaan om onuitstaanbaar slecht te ruiken en te smaken door toxische stoffen aan te maken als verdedigingsmiddel tegen planteneters. Het blijkt een maat voor niets. De rupsen van het koolwitje kunnen niet alleen die giftige stoffen afbreken, ze gaan bovendien recht op die specifieke kolengeuren af en lokaliseren zo feilloos hun voedselplanten. Sint-Jakobskruiskruid is erg giftig. De zebrarupsen van de Sint-Jakobsvlinder slaan de giftige alkaloïde op onder de vorm van de felle kleuren op hun lijf. Slimme verdediging want vogels jagen op zicht en niet op geur en lusten geen

20

4/ oktober-december 2010

rupsen met afschrikwekkende oranjegeel-zwart gestreepte truitjes. Anderzijds zijn varens zo giftig dat ze nauwelijks gegeten worden. Betekent dit dan dat de varen de oorlog tegen de planteneters gewonnen heeft? Tot nu toe waarschijnlijk wel maar goed mogelijk dat de kaarten binnen miljoenen jaren anders liggen.

DE WET VAN DE JUNGLE Het is niet direct duidelijk hoe al dat aantrekkelijk groen in onze tuinen de aanslagen van bladluizen, kevers, rupsen en slakken overleeft. Plantenetende insecten krijgen meestal niet de kans of de tijd om een hele plant op te vreten. In eerste instantie komen predatoren (mieren, spinnen, roofkevers, onzelieveheersbeestjes, vogels, egels, enz.) af op plaatsen waar er veel planteneters te vangen zijn. Door de overvloed aan voedsel stijgen de voortplantingskansen van de predatoren en worden ze talrijker. Veel plantenetertjes zijn zo gedoemd om jong te

INTELLIGENT ONTWERP

sterven. Elke dag vindt er een vreselijke slachting plaats daar onderaan de voedselpiramide.

HET EVENWICHT Tuiniers zijn gelukkig als ze veel zogezegd ‘schadelijks’ uit de weg geruimd hebben. Het kan verleidelijk zijn om de spuit met insecticide boven te halen en voor opperrechter te spelen in je eigen tuin. Weet dan dat je een broos evenwicht aan het verstoren bent waar de natuur zelf al ettelijke miljoenen jaren mee bezig is.

Als je zelf een super insect zou mogen ontwerpen dan zou het de zweefvlieg moeten zijn. Een volwassen zweefvlieg is een mooie kleurrijke en onschadelijke bestuiver. Haar larven daarentegen zijn vies, slijmerig en plat, maar vréten bladluizen. Dus ideale werkpaarden voor de tuin. Alhoewel, zoals niets op deze aardbol perfect is, zijn zweefvliegen eigenlijk geboren bedriegers: ze lijken op wespen en bijen, maar zijn het niet. Ze zien eruit alsof ze steken maar ze doen het niet.

VOGELS De laatste dertig jaar zijn onze tuinzangvogelpopulaties drastisch achteruitgegaan. ’t Is al te gemakkelijk om de schuld te geven aan roofzuchtige sperwers en eksters. De echte oorzaak ligt bij efficiëntere oogsttechnieken en onkruidverdelgers, kortom: intensievere landbouw. Natuurlijk jagen eksters en sperwers (als je het geluk hebt die te zien) op vogeltjes maar vergeleken met wat katten doden, alleen voor hun plezier, is dat verwaarloosbaar.

VOGELS VOEREN EN BELOEREN In de herfst zie je minst vogels in de tuin omdat vruchten en zaden dan overal te vinden zijn. Er zijn tuiniers die bewust besdragende heesters aanplanten maar niet weten dat kleine vogels ook zaaddragende planten nodig hebben. Alle akkeronkruiden in moestuinen en siertuinen zoals muur, paardebloem, herderstasje, zuring, veldkers, kruiskruid en alle graszaden zijn goed voor de wintervoeding. Toegeg eve n , ze zijn allemaal niet moeders

mooiste maar je kan ook afgevallen fruit gewoon laten liggen. Vinken eten zaden van meer dan 100 verschillende planten. Eén ding staat vast, tuiniers die vogels voederen zien ook meer vogels. Niet alle vogels houden van apennootjes en van kleurrijke designvoederbakjes. Vinken eten liever van de grond of van een voedertafeltje. Zorg in de winter voor een grote variatie zaadjes, zelfs vet, fruit en kaasjes en varieer in voederbakjes en tafeltjes. Zorg voor elk wat wils en voeder heel het jaar door.

ONZICHTBARE BIODIVERSITEIT Mochten eensklaps alle vogels uit je tuin verdwijnen, dan zou dit weinig of niets veranderen aan de tuin op zich. Mochten op slag alle bodemorganismen die alles in je tuin recycleren verdwijnen, dan is het een kwestie van een paar maanden en je tuin stopt met functioneren. Gedaan met de vruchtbaarheid.

TENSLOTTE... NOG EEN TIP Wees gelukkig als veel beestjes en diertjes je tuin opzoeken om te komen eten. Dat zegt wat over het ‘natuurgehalte’ van je tuin. Plant heel veel lekkers. Zet van alles veel teveel zodat er genoeg over blijft voor jezelf en je familie.

Uit: “no nettles required” ISBN 9781905811144 Auteur: Ken Thompson (univ. Sheffield – bestudeert biodiversiteit in stedelijke tuinen) Bewerkt door Els Deprez foto’s © Tom Linster

Tuinmagazines leren je supporteren voor onzelieveheersbeestjes en zweefvliegen. Zij zijn het die aan onze kant staan in de oorlog tegen plagen. Natuurlijk evenwicht zit echter niet simpel in elkaar. Je houdt van onzelieveheersbeestje maar niet van bladluizen? Onzelieveheersbeest-

Klimop

21

m o n d i a a l

INDO-PALMOLIE EN RUSSISCHE BOSBRANDEN Zomer 2010 – in Moskou valt niet normaal te ademen

Vanaf eind juli berichtte het journaal dagelijks over bosbranden in de omgeving van Moskou. Op zich geen speciaal nieuws. Welnee, Griekenland, Portugal, Zuid-Frankrijk hebben er zo ongeveer elke zomer mee te maken. Maar het was iets meer alarmerend. Er hing een dichte smog boven de stad, het vliegverkeer werd verstoord en mensen liepen er met vochtige monddoekjes rond. Ook kwamen geruchten binnen van een verhoogd aantal sterfgevallen. Moskou moest toegeven de zaak niet direct onder controle te krijgen.

Zoals dat overal ter wereld gaat, reageerde de politiek met enige slagkracht en zeer zichtbaar op TV. Brandweermaterieel, rollend en vliegend, rukte “en masse” uit en er gebeurden een aantal afrekeningen op hoog bestuursniveau. De rook bleef echter hangen… Tijdens de eerste helft van augustus draaide de wind en de hittegolf die er heerste werd onderbroken door een aantal langdurige stortbuien. Het nieuws rapporteerde een algemeen opgelucht en verlicht ademend Moskou. Maar nee hoor. Vandaag, 15 augustus, gaat de zaak terug bergaf. Hoe komt dit? Waarom is deze rook zo aanhoudend en irriterend? Waarom is het daar anders dan bij een klassieke bosbrand, bijvoorbeeld aan de Méditerranée?

Gedraineerd veen als boosdoener Sporadisch hoor je in het nieuws de term “veenbrand” vallen. Een nuance in een woord, maar een wereld van verschil. Rondom Moskou ligt een gigantisch hoogveengebied. Het heeft een oppervlakte van 40 km². Daarvan staat ca. 500 ha in de fik, verspreid over een dertigtal brandhaarden. Directe aanleiding is de hittegolf, ergens opgestart eind mei en met temperaturen die sedertdien geregeld tot 35°C uitstijgen. Maar het hoogveen is op grote schaal ontwaterd voor ontginning als lokaal te gebruiken brandstof en daardoor zeer gevoelig voor ontbranding. Brandend veen gaat tot 3 à 4 meter diep in de ondergrond waar het langdurig blijft smeulen en rook veroorzaakt. Bedek uw zomerse BBQ-resten maar eens met as. De ochtend erop staat ie nog te roken, klaar voor hergebruik. Het opbranden van deze onvolledig verteerde plantenresten – wat in essentie veen is - is op zijn beurt onvolledig door gebrek aan zuurstof en er ontstaan continu grote roetwolken die, aangedreven

22

3/ juli - september 2010

door de juiste wind, het leven van miljoenen Moskovieten tot een hel maakt. Naast irritant zijn die roetwolken ook zeer ongezond door roetdeeltjes die zich in de longen en luchtwegen nestelen. Vergelijkbaar met het inhaleren van sigarettenrook. En leidt al dat blussen nergens toe? Moeilijk hoor, een metersdik, verdroogd veenpakket bestoken met een brandlans heeft hetzelfde effect als een straaltje water op een dik pak toiletpapier. Het dringt er direct in en je ziet het niet meer. Zo herinner ik me van de grote kampvuren tijdens scoutskampen ook nog rookpluimen na een nacht regen. Die vormen dan onvolledige verbrandingsresten, zoals houtskool, die nog eindeloos nasmeulen.

Het belang van veengebieden en ‘wetlands’? De meest uitgestrekte veengebieden vormen de zogenaamde ‘wetlands’, niet te verwarren met drassige moerassen. Wetlands hebben soms een zeer natte of zeer droge bodem, maar nooit een diepe watertafel. Veenlagen in wetlands zijn belangrijke zoetwaterbuffers. Eens droog nemen ze grote hoeveelheden water op om het slechts mondjesmaat weer af te geven, meestal in kristalheldere, zuivere toestand (bekijk de beekjes maar eens in de buurt van de Hoge Venen). Wetlands kennen een enorme rijkdom aan planten en dieren door de vele soorten biotopen vlak bij elkaar. De aantallen planten- en diersoorten in waterrijke natuurgebieden zijn vergelijkbaar met die in koraalriffen en tropische regenwouden. Het behoud van de wetlands staat dan ook gelijk aan het beschermen van vele (bedreigde) soorten. Daarnaast hebben wetlands een grote economische waarde, meestal voor de plaatselijke

bevolking. Niet alleen zorgen ze voor veel vis in de rivier, wat in grote delen van de wereld de belangrijkste eiwitbron is, ook laten grote rivieren vruchtbaar slib achter als ze op natuurlijke wijze jaarlijks overstromen. Als dat niet meer gebeurt, moeten de vaak arme lokale boeren kostbare kunstmest aanschaffen, omdat de vruchtbaarheid van de grond is afgenomen. In wetlands waar het hele jaar door water rond het maaiveld staat, verrotten echter de afgestorven plantenresten door gebrek aan zuurstof niet helemaal, maar hopen zich op als ‘veen’. In de loop van duizenden jaren kan dit leiden tot een veenlaag van vele meters dik. Landschappen met meer dan 30 cm veen bedekken op aarde ongeveer 4 miljoen km², terwijl dunnere venen goed zijn voor nog eens 5 à 10 miljoen km². Zestig procent van alle venen wordt in slechts vier (grote) landen gevonden: Rusland, Canada, de USA en Indonesië. Alleen in een aantal klassieke woestijnlanden zoals Saoudi-Arabië, Yemen,… is tot op heden nog geen veen aangetoond.

Nog iets belangrijks vergeten? Naast water, natuur en economie? Het klimaat natuurlijk, en de grote rol die CO2 daarin speelt. In het klimaatdebat praat iedereen voortdurend over bossen en tropische regenwouden. Vergeten wordt dat venen, hoewel ze slechts drie procent van het aardoppervlak innemen, net zoveel koolstof bevatten als alle terrestrische biomassa bij elkaar en zelfs twee keer zo veel als alle bossen op aarde. Een gemiddeld veen bevat per hectare vijf keer zoveel koolstof als een tropisch regenwoud. Door ontwatering – meestal voor landbouw of ontginning – wordt dit veen belucht. Daardoor mineraliseert het en daalt het landoppervlak (kijk naar grote delen van Nederland).

“He� ��h�u� �� ��rs��� v�� �e�l�nd� i� e��n����� �� �� �l�b��� ���m�at�is�u���� �� ����� �� ho�� ����id����e�u� k�� �i� l�ng� �� g�e�� k�n� �e��is� w�r��� .”

Venen zijn echte koolstofbommen. Zolang je ze met rust laat, gebeurt er niks en slaan ze jaarlijks CO2 op. Als je ze echter ontwatert, komt die koolstof versneld vrij. Wereldwijd zijn ontwaterde venen momenteel verantwoordelijk voor een CO2-emissie van 2 gigaton per jaar, equivalent aan twintig procent van alle emissies van alle ontwikkelde landen. Bijna de helft van die emissies komt van veenbranden in Zuidoost-Azië... maar ook van simpele zaken als ontwatering ten behoeve van andere bodemgebruiken. Hierin is Indonesië de koploper met een uitstoot van 0.5 Gigaton CO2/jaar. Maar China en Rusland volgen op de voet. In Zuidoost-Azië is het leeuwendeel van de CO2-emissie te wijten aan aanleg van nieuwe, grootschalige plantages, zoals palmolieplantages voor de productie van onze biobrandstoffen. Een goede zaak voor het klimaat? Was dat maar waar. Recente ontwikkelingen tonen ons dat de duurzame laklaag omtrent palmoliegebruik in de energie- en transportsector langzaam maar zeker begint af te bladderen. Of is het versneld?

Oplossingen Geen probleem zonder mogelijke oplossing. Bij wetlands gelden er twee gouden regels. De eerste: laat ze met rust. Dit is natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan als je als land te maken hebt met een stijgende behoefte aan landgebruik en lokale energie (Rusland, China, Zuidoost-Azië,…). Hoe moeilijk dit “met rust laten” is, zie je al in onze Hoge Venen als je een wandeling maakt in het Fagne Wallonne; waar de recreatie- en wandeldruk nu echt wel hoog is. Op plaatsen waar de knuppelpaden niet op elkaar aangesloten zijn, is er veel vertrappeling met compactie en verslemping van de bovenste bodemlaag tot gevolg. Die verdroogt en verdwijnt daardoor. Dit is duidelijk zichtbaar in de eerste kilometer die je begint te wandelen vanaf het platform aan het Signal de Botrange. De tweede regel: hou het grondwaterniveau op peil. Een hoog grondwaterpeil bewaart het veen en doet het zijn CO2-fixerende rol

Klimop

23

Speciaalzaak voor optische instrumenten

SWAROVSKI ZEISS LEICA NIKON STEINER BYNOLYT KOWA

alle merken speciale condities voor Natuurpuntleden demonstraties op aanvraag

ptiek Van mmeslaeghe Nederstraat 20, 9700 Oudenaarde tel 055/311801 • [email protected] www.vanommeslaeghe.be

m o n d i a a l

INDO-PALMOLIE EN RUSSISCHE BOSBRANDEN vervullen. Een dalend peil veroorzaakt een gigantische CO2-emissie door veenmineralisatie, waardoor het op termijn ook volledig verdwijnt. Toch kunnen vernattingsprojecten in vele landen met aangetaste veenlagen voor significant natuur- en milieuherstel zorgen.

The Global Peatland CO2 Picture) geeft een klare kijk op wat veen precies is, hoe het in de wereld voorkomt onder zijn verschillende vormen en een groot aantal kengetallen naar oppervlaktebeslag en CO2-emissie.

Wat nu in Moskou ?

Wij helpen bedrijven die in orde willen zijn met de milieuwetgeving.

Thermische zonne-energie

Maximaal rendement uit de zon met de ZEN® Zonneboilers Thermische zonne-energiesystemen bestaan uit een zonnecollector op het dak, een regeleenheid met een pomp en een goed geïsoleerd warmwateropslagvat in de centrale verwarmingsruimte of kelder. Deze componenten voeren de energie van de zon direct vanaf uw dak naar uw warmwatervoorziening of uw verwarmingssysteem.

De passie voor natuur vertaalt zich in diverse opdrachten uit de natuursector.

▸ natuurinrichtingsplannen ▸ natuurvisienota’s voor landschapsinrichting ▸ passende beoordelingen voor werken met natuurimpact ▸ ontwerp streekeigen groenschermen, natuureducatieve borden en teksten ▸ erkend MER-deskundige fauna & flora

Uit objectieve testen is duidelijk gebleken dat de op-

In regio’s waar veengebieden eerder schaars zijn – zoals bij ons - loont het de moeite om het biodiversiteitsgehalte en de paleo-klimatologische en–botanische gegevens ervan nauwkeurig in kaart te brengen en het belang van wetlands voor herstel en behoud van klimaat en milieu te benadrukken via een educatief plan. Groeiend bewustzijn heeft niet veel te maken met de grootte van een gebied. Ondermeer deze oplossingen werden door de internationale wetlandsorganisatie Wetlands International (Wageningen, NL) gebundeld in een document en in november 2009 voorgesteld op de United Nations Framework Convention on Climate Change (UN-FCCC) meeting in Barcelona. Het document (titel:

Gezien de moeilijkheid om veen te blussen kan het nog weken, zoniet maanden duren eer de Russische hoofdstad rookvrij blijft. De commentaren zijn unaniem: enkel zeer langdurige regenval kan een eind maken aan de ondergrondse branden. Een goed alternatief waarmee in principe direct kan begonnen worden is het opstuwen van de grondwatertafel in de brandende zones. Dit kan door een stuw te plaatsen in de beken en riviertjes die het gebied bevloeien, of door ze minder diep te maken, of zelfs te dempen. De ervaring leert dat dit technisch misschien eenvoudig is, maar niet altijd evident naar noden en wensen van aanpalende bodemgebruikers.

Het behoud en herstel van wetlands is essentieel in de globale klimaatdiscussie en enkel op hoge beleidsniveaus kan dit langs de goede kant beslist worden. Hopelijk komt de wereldwijde wetlandproblematiek eens uitgebreid onder de aandacht als het teisteren van Moskou verder duurt. Niet dat we het de inwoners toewensen, zeker niet. Veenbrand in Rusland is verre van zeldzaam maar als enkel een klein aantal verspreid wonende plattelandsbewoners er last van heeft, kraait er geen haan naar. Dirk Libbrecht Werkgroep Geologie en Landschap [email protected]

Bronnen: Een groot deel van de info en gegevens zijn betrokken uit het document The Global Peatland CO2 Picture via de website van Wetlands International (Wageningen, NL) - www.wetlands.org. Wikipedia (EN): 2010 Russian wildfires

brengts van de zonneboiler van ZEN® Renewables duidelijk hoger ligt dan van andere systemen op de markt.

Degraeve Bart, Select Dealer van ZEN ® Renewables voor onze regio, is dé vakman voor uw zonne-installatie. Hij biedt de meerwaarde met de juiste technische kennis en de beste kwaliteitsproducten.

foto’s © Акутагава - CC-licence, Wikipedia

Neem vandaag nog contact met uw regionale partner in zonne-energie.

Bart Degraeve 056/644.234 [email protected] www.zenrenewables.be

Desselgemstraat 75 | 8540 Deerlijk T. 056 724679 | F. 056 726486 [email protected] | www.ferynjan.be Moscow, Yasenevo, Aivazovskogo street, 17 June 2010, 20:22

Moscow, Yasenevo, Aivazovskogo street, 7 August 2010, 17:05. Klimop

25

De geperste zaligheid Luc Goossens, T&F 057 36 30 20 Slijpstraat 1, 8902 Voormezele (Ieper) [email protected] www.tuinappelen.be

Bank

Regio Menen-Wevelgem Agentschap Wevelgem Tel: 056 438 980 Fax: 056 438 999 [email protected]

© Katharina Lutter GFDL/CC | www.youthmedia.eu

● Wij verwerken uw appels of ander fruit tot een heerlijke vruchtensap (gepasteuriseerd) ● Verkoop van sappen op basis van appel ● Bedrijfsbezoeken

Tuinsappen Lombarts Calville

spring in ‘t velt Gezond leven op het ritme van de seizoe-

nen en met respect voor de natuur. Dit is ecologisch leven in een notendop.

Velt is de vereniging die ecologisch leven en tuinieren vorm geeft in huis, tuin en daarbuiten. Velt legt zich toe op de ontwikkeling van een duurzame levensstijl en draagt biodiversiteit al sinds haar ontstaan hoog in het vaandel. Met meer dan 13.000 leden in Vlaanderen en Nederland is Velt bovendien de spreekbuis voor de belangen van ecologische consumenten. Drie Veltafdelingen in Zuid-West-Vlaanderen, VELT Zwevegem-Kortrijk, VELT Wevelgem-Menen en VELT Harelbeke-Kuurne, zijn

FSC SUPPLIER SGS-COC-1699-AS gecertificeerde leverancier

%PPSOJLTFTUFFOXFH

t
#
"WFMHFN 5
<>


'
<>


JOGP!IPVUNBHB[JKOWFSEPODLUCF

aangesloten bij Natuur.koepel vzw.

€ 25

VELT-LID WORDEN?

Je wordt lid door storting van € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt vzw. Wie lid wordt van Velt, krijgt 6 maal per jaar het Velt-tijdschrift “Seizoenen” toegestuurd en wordt uitgenodigd voor activiteiten van de plaatselijke afdeling. En het belangrijkste: je ondersteunt Velt bij haar permanente pioniersrol: actueel informeren èn het beleid beïnvloeden.

www.velt.be Op zoek naar een ander geschenk ? Vragen rond bepaalde kruiden ?

Vaartstraat 22 8552 MOEN Tel. 056 64 61 92

[email protected]

Marjane Volckaert, herboriste geeft je graag advies.

Openingsuren: Ma, woe en vrij van 14tot 19 u. - Za doorlopend van 9 tot 18 u.

LAST VAN VOORJAARSMOEHEID? TIJD VOOR EEN LENTESCHOONMAAK SAPVASTEN- EN REINIGINGSKUREN EQUILAC: product op basis van paardenmelk verhoogt de weerstand en zuivert het lichaam

Mooi gamma ZEEPPRODUCTEN en GESCHENKARTIKELEN uit de Provence Nieuw assortiment THEEPOTTEN en TISANIÈRES in mooi porselein van hoge kwaliteit

26

4/ oktober-december 2010

SPECIALE AANDACHT VOOR ALERGIEËN , DIABETICI EN MENSEN MET PSORIASIS

l a i c e Klimop

27

kabouter durf al ontmoet?

velt wevelgem-menen en diversiteit

Hiermee kan ieder bijdragen tot de bewustmaking van zijn omgeving rond de boodschap dat leven en tuinieren zonder chemie wel degelijk mogelijk is.

Velt is een ongebonden, pluralistische vereniging van personen die zich actief inzetten voor een ecologische leefomgeving binnen het brede kader van duurzame ontwikkeling. Om dat doel te bereiken komt Velt op voor biodiversiteit en voor een energie- en grondstoffenzuinig productie- en consumptiegedrag door individuen, bedrijven en overheden. Leden van Velt dragen daaraan bij door in hun eigen omgeving betekenis te geven aan ecologisch leven en tuinieren, en door samen te werken in publieke activiteiten.

Tuinieren zonder pesticiden en kunstmest is makkelijker dan je denkt. Het is vooral een kwestie van durven. En je haalt er zoveel uit: je tuiniert gezond, je spaart het klimaat en bent natuur- en milieuvriendelijk bezig. In onze verstedelijkte streken zijn ecologisch beheerde tuinen veilige havens voor bedreigde soorten. Schep je eigen stukje beschermde natuur, een plek die bruist en wemelt van leven, waar je onbekommerd kunt wroeten, scharrelen, stoeien en terug op adem komen.

Deze missie wordt door Velt Wevelgem-Menen ondermeer concreet uitgewerkt door het promoten van diversiteit en duurzaamheid in de fruitteelt. Na de realisatie, 11 jaar terug, van een eerste hoogstammige fruitboomgaard aan het Poelenbos in Wevelgem (school Startbaan) en het organiseren van verschillende fruitbeurzen, wordt in het najaar een tweede boomgaard aangeplant, ditmaal in het provinciaal domein Bergelen (naast NEC De Rand).

Het bordje “zonder is gezonder” duikt op steeds meer plaatsen op...

Velt zoekt tienduizend mensen die aan de campagne willen meewerken door te tuinieren zonder pesticiden en kunstmest. De teller van het aantal bordjes bereikte net voor de zomer het cijfer 5018! 5018 tuinbordjes vormen samen 4.457.654 m² pesticidenvrij beheerde tuinen (waarvan 2.347.907 m² siertuin en 2.109.747 m² moestuin). Dat zijn ongeveer 892 voetbalvelden. Ook jouw tuin telt mee

28

4/ oktober - december 2010

© Marcus Scholz GFDL/CC | www.youthmedia.eu

Hoe groot of hoe klein je tuin ook is, elke meter telt! In de stad of op het platteland, weide of boomgaard, balkon of groendak, je geveltuin,... Beheer je tuin pesticidenvrij.

Door hier een 50-tal fruitbomen aan te planten, komen we stilaan aan ongeveer 100, meestal oude soorten fruitrassen, vooral appel, peer en pruim, wat een zeer belangrijke stap is voor het behoud van de genetische diversiteit van fruitsoorten. De evolutie van onze land-, tuinbouw- en fruitteelt heeft immers geleid naar intensieve uitbating op grote bedrijven. Er wordt met zo weinig mogelijk arbeidsuren zo veel mogelijk mooi ogend fruit van uniforme kwaliteit binnen een eng rassenassortiment geproduceerd. Vele rassen dreigen hierdoor verloren te gaan. De hoogstammige fruitaanplantingen, een sieraad voor onze landschappen, zijn hierdoor sterk gereduceerd.

Met het terug aanplanten van hoogstammige fruitboomgaarden van voornamelijk oude fruitvariëteiten willen we het landschap herstellen. Door zijn specifieke en unieke biotoop zijn ze van groot belang voor het behoud van de biodiversiteit. Het betekent een groter buffervermogen voor natuur en milieu en het doorgeven van agrarisch en cultuurhistorisch erfgoed aan onze kinderen. De aanplanting van de fruitbomen gaat door op de Dag van de Natuur: 20 november 2010. Om de betrokkenheid van de bevolking te vergroten wordt er gewerkt met een peter/meterschap. Op de heropening van natuureducatief centrum ‘De Rand’ kregen alle bomen in een mum van tijd hun peter en meter toegewezen. TIP: kom mee een fruitboom aanplanten of help een handje mee met het natuurbeheer op de Dag van de Natuur - zaterdag 20 november - afspraak vanaf 9 uur tot 16 uur aan het natuureducatief centrum ‘De Rand’ Rijksweg Gullegem. Meer info hierover kan je bekomen bij Bart Vanden Hove, tel. 056/53.03.21 of [email protected] of Geert Delaere, [email protected].

Iedereen kan het bordje ‘zonder is gezonder’ aanvragen. Laat ook jouw eigen plekje natuur meetellen! Dit kan je doen via www.durftuinierenzonder.be, of neem contact op met één van de Veltafdelingen in je streek (zie laatste bladzijde Klimop). In je volgende Klimop krijg je tips voor een gifvrije en ecologische aanpak voor sier- en moestuin.

l a i c e

1

STRAFFE

lekker actief in kortrijk

Klimop for kids

Tes� �� BEESTJES ��n�i�

Met deze en nog veel andere wilde ideeën schoot VELT Kortrijk op 21 oktober uit de startblokken. Heb je ook boeiende, stadsspecifieke, gekke, haalbare en vooral ecologische voorstellen? Of heb je zin om een stuwende kracht te zijn die ecologisch leven in Kortrijk mee mogelijk maakt? Laat het ons weten. Alle hulp, inspiratie en creativiteit is welkom! VELT Kortrijk, Hans Garreyn

2

Veel beestjes-weetjesplezier! Meester Carlos

0476/368.739 [email protected]

st.-maartens-doe-dag plezante en lekkere namiddag met diverse activiteiten voor groot en klein Wanneer? Waar?

za 13 nov, 14:00 - 18:30 Katrien en Mike Vandenbroucke, Stedestraat 71, Kappaert, Zwevegem

Velt Zwevegem en Kortrijk nodigen je uit voor een unieke doe-dag in schuur, ovenbuur en op het erf van Mike en Katriens oude hoeve. Er is voor elk wat wils, in werksessies voor kinderen en volwassenen, of ook voor wie alleen toeschouwer wil zijn. En als de avond valt, trekken we ons terug in de warme schuur voor gezellig samenzijn en genieten. Op het programma: bloemschikken, brood- en St.Maartenskoeken bakken in de oude stenen oven, houtgestookt, je eigen nestkastje, insectenhotel, bietenlant aarn, of een lederen builtje voor je centen maken, planten, struikjes en zaden ruilen op de plantenruilbeurs, wafels, kruidendrankjes, biertjes, en zelfs pompoensoep of hutsepot! … hartver warmend. Toegang is gratis en iedereen met een open, warm en een beetje ecologisch hart is welkom! Een kleine kostenbijdrage wordt gevraagd voor het materiaal van o.a. het bloemschikken. Vooraf inschrijven bij Lieve, [email protected] of 056/757.756.

SNELSTE RENNER

oktober-december 4/ oktober - december2010 2010 © Darren Baker

cial

1

leeuw tijger cheetah

SNELSTE ZWEMMER dolfijn walvis zwaardvis

BESTE KLIMMER eekhoorn gekko salamander

HARDSTE BIJTER zeeleeuw zeeduivel krokodil

30

Dieren zijn in staat tot heel straffe prestaties. Als ze mee mochten doen aan wedstrijden, zouden ze de mens in alles verslaan! Hieronder vind je twaalf krachttoeren waar je het juiste beestje bij moet vinden. De tekeningen kunnen je op het goede spoor brengen.

SNELSTE VLIEGER

GROOTSTE LAWAAIMAKER

stekelstaartgierzwaluw duif arend

BESTE GRAVER

2

LANGSTE ADEMINHOUDER

mol aardvarken kangoeroe

geelbuikzeeslang paling zeehond

DIEPSTE DUIKER

STERKSTE GEWICHTHEFFER

haai zeepaardje potvis

HOOGSTE VLIEGER ooievaar meeuw Indische gans

hyena wolf vos

neushoornkever duizendpoot sprinkhaan

3

tekeningen © Jana Van De Ginste

een wereldrecord: grootste verticale tuin op de gevels van k in kortrijk • voor elke kortrijkzaan gratis 1m³ compost • 1/10 parkeerplaatsen worden buurttuin • kort-rijk aan wilde bloemen • worshops “tuinieren in potten” • transitie en guerrilla gardening in kortrijk • ecotips voor kids van 0 tot 1 jaar

3

GROOTSTE ETER rups regenworm slak

De juiste antwoorden vind je online op

�id�.na�u��k����� .�� Klimop

31

N AT U U R . A C T I V I T E I T E N oktober

november

BEHEERSWERKEN ZWEVEGEM Wanneer za 23. okt 08:00 – 12:00 Waar Loods Natuurpunt St-Pietersbrug Kraaibosstraat Moen Wie Natuurpunt Zwevegem Wat reservedag zwerfvuil ruimen Info Danny Deceukelier tel. 056 75 61 39

PADDENSTOELEN ZOEKEN IN HET BOS Wanneer wo, 3. november, 13:15 – 15:30 Waar Bos Den Boel, Zonnebeke afspraak aan afrit A19 Beselare-Bellewaerde Wie Mycologia Wat Met gids Frank Vandendriessche ontdek je de zwammen in het bos Den Doel in Zonnebeke. Info www.mycologia.tk

VWG SIMULTAANTREKTELLING Wanneer zo 24. okt 07:00 – 18:30 Waar op de regionale trektelposten (zie vwg.natuurkoepel.be) Wie Vogelwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen Wat Massaal vogelskijken en tellen op onze trektelposten in de regio. Info http://vwg.natuurkoepel.be Emmanuel Desmet - 0499/198.949 EERLIJK ONTBIJT Wanneer zo 24. okt 08:30 – 11:00 Waar zaal Iso, Izegem Wie Natuurpunt De Buizerd vzw, Noord-Zuidraad, MiNa-raad, Gezins- en Welzijnsraad, Jeugddienst, Oxfam Wereldwinkel Izegem, Biohoeve Lochting-Dedrie, Bakkersbond Izegem, Natuurwinkel De Artisjok en Stad Izegem Wat Een smaakmakend ontbijt aan een eerlijke prijs. Met kinderanimatie! Prijs Volwassenen 6€ Kinderen tot 12 jaar 3€ VVK Stadhuis Izegem Info tel. 051/337.375 of [email protected] PADDENSTOELEN IN VELE VORMEN EN KLEUREN Wanneer zo 24. okt 09:30 – 11:30 Waar Afspraak aan de ingang van het Kennedybos, Kennedylaan, Kortrijk Wie Natuurpunt Kortrijk Wat Met paddenstoelenkenner en gids Frank Vandendriessche ontdek je de meest bijzondere paddenstoelen van het het Kennedybos. HERFSTDAGTOCHT Wanneer zo 24. okt 10:00 – 17:00 Waar café Molen Ten Hotond, Zandstraat 4, Kluisbergen-Zulzeke Wie Natuurpunt Krekel-Anzegem Wat Filosofisch-poëtische afsluiter van 10 jaar dagtochten met gids Erik Cooman. Inschrijven bij Erik Cooman 069/661.560 [email protected] PADDENSTOELENWANDELING in de GALGEBOSSEN Wanneer zo, 24. oktober, 13:00 – 19:00 Waar Afspraak aan Parking Vlaskouter te Kuurne Wie Natuurpunt De Vlasbek vzw Wat Onder leiding van onze paddenstoelengids gaan we wandelen en paddenstoelen zoeken en determineren in de Galgebossen, gelegen op de grens tussen Elverdinge-Poperinge en Vlamertinge. Tips Stevige wandelschoenen, paddenstoelengids en eventueel verrekijker meebrengen Er is kostendelend vervoer. Info Dirk Desmet, 056/701.407, [email protected] THEMAWANDELING ‘PADDENSTOELEN’ Wanneer zo, 24. oktober, 14:00 – 16:00 Waar Natuurreservaat Mandelhoek, Waterstraat, Ingelmunster Wie Natuurpunt De Buizerd vzw Wat Een niet te missen wandeling rond het thema ‘paddenstoelen’ onder leiding van Frank Vandendriessche, die ons op een zeer eenvoudige en boeiende manier de paddenstoelenwereld beter zal leren kennen. De kans is bovendien reeël dat er tijdens de wandeling gerevalideerde vogels uit het VOC worden losgelaten. Info Jacqui Stragier, 051/304.731, jacqui.stragier@ debuizerd.be DAG van de TRAGE WEG Wanneer zo, 24 & 31. oktober, 14:00 – 17:30 Waar Kortrijk, Zwevegem zie achterflap

32

4/ oktober-december 2010

INDIAN SUMMER of DE VERKLEURING OP Z’N BEST Wanneer zo, 7. november, 09:30 – 12:00 Waar Provinciedomein Bergelen, afspraak aan NEC De Rand, Gullegem Wie Natuurpunt Wevelgem-Menen Wat Tijdens een herfstwandeling met gids Ides Desplancke beleef je de verkleuring van de natuur op z’n best. Info [email protected] ST.-MAARTENS-DOE-DAG Wanneer za, 13. november, 14:00 – 18:30 Waar Stedestraat 71 op de Kappaert te Zwevegem. zie p. 30 ONDERWATERLEVEN in de COUPURE MARCEL DEWEER Wanneer zo, 14. november, 09:00 – 11:30 Waar Coupure Marcel Deweer (Meersstraat Avelgem) t.h.v. het infobord Wie Natuurpunt West-Vlaamse Scheldemeersen Wat Het leven onder water en de ecologische cyclus waarin het zich bevindt: van watervlo tot snoek. Info Jean-Marie Cottyn, tel. 056/203.601 MICROSCOPIE VAN ZWAMMEN Wie Paddenstoelenwerkgroep Mycologia Wanneer wo, 17. november, 13:30 – 16:30 Waar NEC De Steenoven, Schaapsdreef, Kortrijk Wat Onder de microscoop zie je wat niet meer zichtbaar is met het blote oog, maar toch noodzakelijk bij determinatie van paddenstoelen. Toelichting door Christine Hanssens. Info Christine Hanssens, 056/212.313 DAG van de NATUUR Wanneer 20 – 21. nov 2010 Waar Vlaanderen zie p. 34 GROEN TUSSEN IJZER EN SNELWEG Wanneer zo, 21. november, 14:30 – 16:30 Waar Natuurgebied De Potijzer Afspraak aan het 1ste spoorwegbrugje in de Brumierstraat, Aalbeke Wie Natuurpunt Kortrijk Wat Landschapswandeling in en rond de Potijzer met gids: Trees De Prest Info [email protected] GEOLOGIE IN ANIMATIE EN OP HET INTERNET Wanneer di, 23. november, 19:30 – 22:00 Waar NEC De Steenoven, Schaapsdreef 29, 8500 Kortrijk Wie Werkgroep Geologie en Landschap Wat In een korte inleiding wordt de geologische vorming van Zuid-West-Vlaanderen en NoordFrankrijk toegelicht, aan de hand van geanimeerde beeldvorming. Hoe ontstonden de dikke kleilagen in de West-Vlaamse ondergrond? Hoe ontstonden de heuvels? De hoofdbrok van de avond wordt gewijd aan een vogelvlucht doorheen het internet om alle info over onze ondergrond te weten te komen en te bevragen. Komen aan bod: geologie, grondverschuivingen, bodemkaart, grondwaterwinningen, meetnetten, etc… Sprekers: Dirk Libbrecht & Erwin Decoene Info [email protected] Diareeks “VAN POOL TOT EVENAAR” Wanneer zaterdag, 27. november 20:00 – 22:30 Waar Stedelijk Ontmoetingscentrum ’t Gaverke, Zeswegenstraat 120 te Waregem Wie Natuurpunt Waregem-Zulte Wat Wat hebben de polen en de evenaar met elkaar gemeen? Weinig, misschien zelfs niets, maar ze hebben elk hun charme. Het verschil in biodiversiteit tussen polaire gebieden en tropische gebieden is groot. Soortenrijkdom en biomassa krijgen een andere betekenis.

Inkom Info

Deze reeks, gebracht door natuurfotograaf Frederik Willemeyns, wordt een soort visuele rollercoaster. Van het westen van de Verenigde Staten trekken we richting Spitsbergen. Daarna gaan we richting evenaar met impressies uit Tanzania, Madagascar en Sri Lanka. Tot slot gaan we verder zuidwaarts via de Falklands en het schitterende eiland South Georgia om te eindigen op het Antarctische continent. Een verbazende reis met beeldmateriaal verzameld op een tiental reizen ondernomen in de periode 2006 – 2010. 2 euro per persoon of 4 euro per gezin. Peter Depodt, tel. 056/610.455 [email protected]

LAAT JE LEIDEN door de GROENE LONG Wanneer zo, 28. november, 09:30 – 12:00 Waar Natuurreservaat De Groene Long - afspraak aan NEC Het Slot, Oudstrijderslaan, Kuurne Wie Natuurpunt De Vlasbek vzw i.s.m. Karmina Wat Natuurwandeling rond het thema ‘Winter’ door het mooiste stukje Kuurne! Meebrengen: wandelschoenen, verrekijker, planten- en vogelgids. Info Dirk Desmet, 056/701.407, deedee.desmet@ skynet.be - http://janusfoto.wordpress.com december ZWAMMEN IN DE GODTSCHALKBOSSEN Wanneer wo, 1. december, 13:30 – 16:30 Waar Godtschalkbos, Menenstraat 47, 8980 Geluveld Wie Paddenstoelenwerkgroep Mycologia Wat In Godtschalkbos leven de oude bomen noodgedwongen samen met een grote verscheidenheid aan paddenstoelen. Russula’s, melkzwammen en vele andere zijn er te bewonderen. Info www.mycologia.tk DJONI.AWARD Wanneer za, 4. december, vanaf 19:00 Waar Provinciehuis De Gavers, Harelbeke zie rechts BIJZONDERE WATERVOGELS @ BERGELEN Wanneer zo, 5. december, 09:30 – 12:00 Waar Provinciedomein Bergelen, afspraak aan NEC De Rand, Gullegem Wie Natuurpunt Wevelgem-Menen Wat Tijdens deze natuurwandeling met gids Luc Segers ontdek je de bijzondere watervogels in het provinciedomein Bergelen. Info [email protected] VOGELEN @ UITKERKE & BLANKENBERGE Wanneer zo, 12. december, 08:30 – 18:00 Waar Zeebrugse Achterhaven > Uitkerkse Polders > Blankenberge haven Afspraak aan de kerk van Eke Wie Natuurpunt Waregem-Zulte Wat We beginnen in de Zeebrugse Achterhaven, in de namiddag naar Uitkerke en eindigen te Blankenberge haven bij de steenlopers en paarse strandlopers. Er is uiteraard mogelijkheid vroeger te stoppen. Meebrengen: laarzen, verrekijker, vogelgids, picknick. Info Philippe Moreaux, tel. 0476/492.461 [email protected] VLASBEK GOES BLANKAART Wanneer zo, 12. december, 13:00 – 19:30 Waar Afspraak aan parking Vlaskouter te Kuurne Wie Natuurpunt De Vlasbek vzw Wat Geleide wandeling in en rond het Natuurreservaat De Blankaart. Meebrengen: aangepaste kledij, vogelgids, verrekijker en eventueel telescoop. Er is kostendelend vervoer. Info Johan Staelens, 056/716.239, deedee.desmet@ skynet.be - http://janusfoto.wordpress.com MICROSCOPIE VAN ZWAMMEN Wie Paddenstoelenwerkgroep Mycologia Wanneer wo, 15. december, 13:30 – 16:30 Waar NEC De Steenoven, Schaapsdreef, Kortrijk Wat Onder de microscoop zie je wat niet meer zichtbaar is met het blote oog, maar toch noodzakelijk bij determinatie van paddenstoelen. Toelichting door Christine Hanssens. Info Christine Hanssens, 056/212.313

16.10.2010 - 02.01.2011 BRAEBOSCHBEHEER Wanneer za, 18. december, 08:00 – 12:00 Waar Afspraak aan de Natuurpuntloods, St-Pietersbrug Kraaibosstraat Moen Wie Natuurpunt Zwevegem Wat Beheerswerk in natuurgebied Braebosch Info Danny Deceukelier, 056/756.139 DAGJE VOGELEN IN ZEELAND Wanneer zo, 19. december, 06:45 – 20:00 Waar afspraak aan de hoofdingang van Kasteelpark ‘t Hoge in Kortrijk Wie Vogelwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen Wat Traditionele winterdaguitstap naar de vele watervogels in Zeeland (NL). Info [email protected] DAGJE UITKERKSE POLDERS Wanneer zo, 19. december, 09:30 – 18:30 Waar afspraak aan de kerk, Thoyeplein, Zwevegem Wie Natuurpunt Zwevegem Wat Dagexcursie naar de Uitkerkse Polders met gids Wim Pauwels. Picknick meebrengen Info Eddy Loosveldt, tel. 056/645.007 Wim Pauwels, tel. 059/239.980 [email protected] WINTERLANDSCHAPSWANDELING in GOTTEM Wanneer zo, 19. december, 14:00 – 17:00 Waar afspraak aan de kerk van Gottem Wie Natuurpunt Waregem-Zulte Wat Wandeling langs de nieuwe en oude Leie en in de vallei van de Oude Mandelbeek met aandacht voor natuur en landschap in de winter. Meebrengen: stevig schoeisel, verrekijker. Info Karel De Waele, tel. 09/386.45.60 Wim Vercruysse, tel. 0485/396.020 GROENE OASES IN DE STAD Wanneer zo, 19. december, 14:30 – 16:30 Waar Plein, Kortrijk Wie Natuurpunt Kortrijk Wat natuur in de stad met gids: Erna Declercq. Info [email protected] VOGELTOCHT NAAR ZEEUWS-VLAANDEREN Wanneer zo, 26. december, 07:00 – 17:30 Waar Afspraak om 7.00u aan de ingang van de joggingpiste rechtover het voetbalstadion van Waregem of om 7.30u aan de kerk van Eke voor kostendelend gezamenlijk vervoer Wie Natuurpunt Waregem-Zulte en Natuurpunt Scheldevallei Wat Op een van de laatste dagen van 2010 trekken we naar Nederland voor een bezoekje aan de Braakmankreek en de Westerschelde, Canisvliet, waar watervogels, ganzen en steltlopers ons rond de oren vliegen. Meebrengen: warme excursiekledij, picknick met portie warme drank, uiteraard de ornithologische attributen zoals verrekijker, telescoop, vogelgidsen, … Info/inschrijving Peter Depodt, 056/610.455, 0472/333.124 januari VAN ZAAD TOT PLANT IN BERGELEN Wanneer zo, 2. januari 2011, 09:30 – 12:00 Waar afspraak aan NEC De Rand, Rijksweg, Gullegem Wie Natuurpunt Wevelgem-Menen Wat Thema van zaad tot plant. Gids Ide Desplancke aansluitend nieuwjaarsreceptie. Info [email protected]

www.natuurkoepel.be > > > >

actualiteit activiteiten klimop.flits ...

�e�! S t�� ��

Klimop

33

op 21 & 22 november 2010 A��l���

Op de

z e t t e n n a t u u r. v r i j w i l l i g e r s

D�������

o v e r a l i n V l a a n d e r e n h u n b e s t e b e e n t j e v o o r, v o o r e e n r i j k e

H��������

biodiversiteit in onze natuurgebieden. En maar goed ook, want

In�����ns���

doordat natuurgebieden in Vlaanderen nogal klein zijn en dikwijls

I�e���

geïsoleerd liggen tussen beton en baksteen, betekent een mooi s t u k j e n a t u u r i n d e l e n t e v a a k h a n d e n v o l w e rk i n h e t n a j a a r :

Ku����

s n o e i e n , k n o tt e n , p l a g g e n , r i e t m a a i e n , p a d e n o f o m h e i n i n g e n

M����

h e r s t e l l e n , n i e u w e b o m e n o f s t r u i k e n a a n p l a n t e n , . . . Ve e l w e r k

S������-�������

d a t s o m s d o o r e e n p r o fe s s i o n e l e p l o e g a r b e i d e r s w o r d t u i t g e -

W��e���

v o e r d , m a a r i n h e e l w a t g e v a l l e n z i j n h e t v ri j w i l l i g e r s d i e z o r g e n

W�����

voor meer natuur bij jou in de buurt. En daar kun je bij helpen,

W���l���

m e e r d a n j e d e n k t . D o e n d u s ! Wa n t d e n a t u u r h e e f t j e n o d i g .

Z���e���

En vice versa!

DAG van de NATUUR

© Mario Desloovere

AVELGEM

KUURNE

MOEN (Zwevegem)

WERVIK

WEVELGEM

WEVELGEM

za 20 nov, 8u – 12u

za 20 nov, 9u – 17u

za 20 nov, 9u – 16u

za 20 nov, 9 uur

za 20 nov, 9u – 12u & 13u – 16u

zo 21 nov, 9u – 12u

Wat

Wat

Wat

Wat

Wat

Wat

Waar Wie Info Tip

Aanplanten inheemse houtkant in de Scheldemeersen Bos Vercoutere, Rugge, Avelgem Natuurpunt West-Vlaamse Scheldemeersen, gemeente Avelgem 056/647.296 (Dirk) Spade, laarzen, werkkledij en werkhandschoenen meebrengen. Nadien is een drankje voorzien.

HARELBEKE za 20 nov, 10u – 12u Wat Waar Wie Info Tip

Aanplanten geboortebomen Provinciedomein De Gavers, Heerbaan, Harelbeke Natuurpunt Gaverstreke, Stadbestuur Harelbeke 056/733.479 (Frederique) Laarzen en spade meebrengen.

INGELMUNSTER

Waar Wie Info Tip

Wie

Tip

4/ oktober-december 2010

Wie

Info Tip

WAREGEM

Waar Wie

Info Tip

Wilgenkap in rietmoeras op het park de Balokken. Plaatsen van een nestbak voor torenvalken. Beheerswerken in het reservaatje van Natuurpunt aan de Reutelbeek te Geluwe. Domein De Balokken/ reservaatje Reutelbeek in Wervik Natuurpunt Gewerveld, Stad Wervik en het Agentschap voor Natuur en Bos Cristian Dewanckel, 056 30 01 37 Zaag en snoeischaren meebrengen, ook laarzen en handschoenen zijn handig. Drank wordt voorzien op beide plaatsen.

Waar Wie

Info tip

Aanplanten hoogstamboomgaard, maaien rietkraag en opbouwen takkenwand in Provinciedomein Bergelen Rijksweg z/n in Wevelgem Natuurpunt Wevelgem-Menen, Velt Wevelgem-Menen & Gemeentebestuur Wevelgem Jozef Bruneel, 056/41 52 90, [email protected] Spade, laarzen en werkhandschoenen meebrengen. Soep en drank zijn voorzien.

Waar Wie

Info Tip

Aanplanten geboortebos in Provinciedomein Bergelen Rijksweg z/n in Wevelgem Natuurpunt Wevelgem-Menen, Gemeentebestuur Wevelgem, Gezinsbond Wevelgem, Gezinsbond Gullegem & Gezinsbond Moorsele Christine Descheemaeker, 056/43 39 08, [email protected] Spade en laarzen meebrengen. Er is een drankje voorzien.

ving to the MAX! le e rb u u at n = R U U NAT Jij + DAG VAN DE

za 20 nov, 9u – 16u Wat

Wat

Wie Info

Waar

Openhouden van kalkgrasland en verwijderen van exoten. natuurgebied De Vaarttaluds aan de Sluislaan (parking vroegere Souterrain) in Moen, Zwevegem Natuurpunt Zwevegem i.s.m. VELT Zwevegem/Kortrijk en het SintNiklaasinstituut van Zwevegem Eddy Loosveldt, 056/64 50 07 Laarzen/bottines zijn nodig. Eigen picknick meenemen. Spade meebrengen indien mogelijk. Doorlopend is er drank voorzien. ’s Voormiddags is er de traditionele pompoensoep met garnalen en zalm. ’s Middags kan er binnen gepicknickt worden. Elke deelnemer krijgt een attentiepakketje.

zo 21 nov, 10u – 12u Wat Waar

Maaien, hooien en kappen van wilgenstruwelen in ’t Spoorwegdomein Spoorwegdomein, Kleine Izegemstraat (aan de Centrumbrug) Natuurpunt De Buizerd vzw Hendrik Debeuf, 051/312.162 [email protected] Werkhandschoenen meebrengen. Een drankje en een hapje zijn voorzien.

Aanbrengen afsluiting rond reservaat, hakhoutbeheer van hazelaar, herstellen ijsvogelwand, opruimen zwerfvuil, opschonen amfibiepoelen, dunnen van elzenbosje aan de vlinderweide, nestkasten reinigen, herstelen afsluiting, herinrichting en opfraaiing vogelkijkhut natuurreservaat De Oude Leiearm, Ringlaan, Kuurne Natuurpunt De Vlasbek vzw, Gemeente Kuurne Johan Staelens, 0478/95 90 56 Werkhandschoenen, stevig schoeisel & beschermbril meebrengen. Er is ’s middags gratis eten voorzien (belegde broodjes en warme soep). Tussendoor is er voor iedereen gratis drank.

LAUWE (Menen)

za 20 nov, 9u – 16u zo 21 nov, 9u – 12u

Waar

34

D A G v a n d e N AT U U R

Info

Tip

Aanplanten geboortebomen Preshoekbos, Aalbeeksesteenweg, Lauwe Natuurpunt Wevelgem–Menen, Gezinsbond Rekkem, Menen & Lauwe & Stad Menen Christian Loosvelt, 056/42 49 29 Martine Decock, 056/52 93 92, [email protected] Best spade meebrengen, laarzen zijn een must. Gratis soep of koffie. Aan de bar wordt jenever en porto verkocht.

Waar

Wie Info Tip

Onderhouden van houtstruweel en plaggen van een stuk oude spoorwegberm in de Gaverbeekse Meersen en op de Oude spoorwegberm, te bereiken via de Slekkeput in Waregem Natuurpunt Waregem–Zulte i.s.m. Stad Waregem & Gemeente Zulte Peter Depodt, 056/61 04 55, [email protected] Houweel, spade, takkenschaar, werkkledij, werkhandschoenen & laarzen meebrengen. De organisatie biedt drank en hapjes aan.

Klimop

35

ECHTE VALERIAAN

Deze kruisbloemige bloeit na een koude winter zoals dit jaar met Pinksteren, maar meestal zagen we hem de voorgaande jaren reeds rond Pasen bloeien. De pinksterbloem komt talrijk voor in vochtig grasland. Hij is de waardplant van de oranjetip, één van onze mooiste voorjaarsvlinders. In rust is deze vlinder perfect gecamoufleerd: de groen-lila vlekkentekening op de onderkant van de vleugel lijkt een tros bloemknoppen van de pinksterbloem.

Deze forse, tot 2 m hoge plant, is enkel in de bloeiwijze vertakt. Haar bladeren zijn veervormig samengesteld. De roze bloemen zijn verenigd tot schijnschermen. De kelk ontwikkelt zich na de bloei tot veertjes, die ervoor zorgen dat de vruchtjes zich over grote afstand via de wind verspreiden. Het tweede deel van de wetenschappelijke naam (officinalis) wijst op geneeskracht. De wortel van echte valeriaan helpt inderdaad tegen stress.

TYPISCH AVELGEM

Enkele typische planten van de Avelgemse Scheldemeersen pinksterbloem

Valeriana officinalis

ECHTE KOEKOEKSBLOEM GROTE WEDERIK

grote ratelaar

Lychnis flos-cuculi

Lysimachia vulgaris

Deze bewoner van vochtige weiden is zonder meer dé indicator voor bloemrijk grasland. Wie deze anjerachtige in de tuin heeft, mag er terecht fier op zijn. Hij bloeit ook in het voorjaar, net wanneer de roep van de koekoek te horen is. Haar helder roze bloemen trekken de aandacht als vlekken tussen het gras. De verdeling van elk van de vijf kroonbladeren in vier dunne slippen maakt de bloem bijzonder sierlijk.

Deze eveneens forse soort behoort tot het geslacht wederik en tot de sleutelbloemfamilie. De gele, uit vijf kroonbladeren bestaande bloemen, vormen een pluim aan het uiteinde van de onvertakte stengel. Onmiskenbaar zijn de bladeren, die per drie of vier langs de stengel staan. Ze zijn bovenaan lichtgroen en bevatten oranje en zwarte klieren; onderaan zijn ze blauwgroen. De grote wederik verspreidt zich via de zaden, maar ook door ondergrondse uitlopers.

SCHERPE ZEGGE Carex acuta

grote wederik

echte valeriaan

poelruit

echte koekoeksbloem

Zeggen groeien in de regel op vochtig terrein, maar deze soort is minder algemeen. We troffen haar niet aan rond het Kanaalbos in Stasegem (zie vorige Klimop). Zeggen zijn een geslacht bestaande uit soorten die moeilijk te onderscheiden zijn. Bij de scherpe zegge letten we op kleur, onderste bladeren en onderste schutblad (= blad onder de volledige bloeiwijze). De kleur is grasgroen. De onderste bladscheden zijn daarentegen lichtbruin en rood aangelopen. Het schutblad dat de onderste vrouwelijke aar beschermt, is veel langer dan de bloeiwijze.

GROTE KATTENSTAART Lythrum salicaria

Ook hier kan de stengel hoger dan 1 meter worden. De onderste bladeren staan in kransen van drie, de bovenste zijn tegenoverstaand. De bloeiwijze is een aar van schijnkransen. De kattenstaartfamilie, waartoe deze soort behoort, onderscheidt zich van andere families door een bijzondere soort van kruisbestuiving. De purperrode bloemen zijn tweeslachtig. Ze bezitten twee kransen van zes meeldraden en een stijl. De lengte van elk van deze drie delen verschilt: kort, middellang of lang. Een bloem met een korte stijl bijvoorbeeld kan alleen bestoven worden door

het stuifmeel van een bloem met een korte krans van meeldraden. Aangezien dit per definitie een bloem van een andere plant is, voorkomt de grote kattenstaart op die manier zelfbestuiving. Dit fenomeen heet heterostylie, een verschillende lengte van stijlen.

GROTE RATELAAR

Rhinanthus serotinus

grote kattenstaart

Wanneer de vruchten rijp zijn, kan men al schuddend de zaden horen ratelen. De plant, behorend tot de helmkruidfamilie, bezit gele bloemen, waarvan de kroonbladeren tot een boven- en onderlip verenigd zijn. Om de grote ratelaar te kunnen onderscheiden van andere ratelaarsoorten, moet men onder andere letten op kleur (donkerpaars) en lengte (2 mm) van de tanden op de bovenlip. Het geslacht ratelaar is halfparasitair. Dit betekent dat de plant zelf haar voedsel vormt dankzij het bladgroen, maar water en mineralen zuigt uit grassen.

POELRUIT

Thalictrum flavum De opvallende gele pluimen van deze ranonkelachtige zijn niet te danken aan de kroonbladeren. Deze plant heeft er namelijk geen. De gele kleur komt van de helmknoppen. Insecten komen op de kleurrijke bloeiwijzen af voor het stuifmeel. De productie hiervan is zo talrijk dat ook de wind bijdraagt tot de bestuiving. Piet Missiaen Plantenwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen [email protected] foto’s: KULeuven Campus Kortrijk en Wikimedia Commons

scherpe zegge

foto: Petr Filippov [CC-BY-SA-3.0,2.5,2.0,1.0 or GFDL]

PINKSTERBLOEM

Cardamine pratensis

foto: Christian Fischer. [CC-BY-SA-3.0]

Onze Plantenwerkgroep besteedde in 2010 niet minder dan 3 wandelingen (juni, juli, september) aan de inventarisatie van de flora van dit gebied: een van de grootste en interessantste uit onze regio. Apotheker Dirk Dubois fungeerde telkens als gids. De naam Scheldemeersen is veelzeggend: we treffen hier soorten aan die gebonden zijn aan vochtig grasland. Aangezien het beheer in de goede handen is van Natuurpunt West-Vlaamse Scheldemeersen kunnen we in de toekomst een verdere verschraling van de bodem en bijgevolg een grotere plantenrijkdom verwachten. De teller staat in 2010 alvast op 201 soorten. We halen er de meest opvallende uit.

Uit de plantenwerkgroep

foto: Pharaoh han [CC-BY-SA-3.0]

36

4/ oktober-december 2010

Klimop

37

Ooit gedroomd van veel, van héél veel paddenstoelen? Ik wel. Fantastisch was dat. Overal schoten ze “als paddenstoelen” uit de grond: grote, kleine, bruine, blauwe, ... En het mooiste: dankzij de forse regenbuien werd deze droom nu werkelijkheid. Praktisch overal zijn er prachtige exemplaren te zien!

Uit de paddenstoelenwerkgroep

GESTREEPTE NESTZWAMMETJES

Cyathus striatus

Op een hoop houthaksel groeien naast andere soorten honderden prachtige gestreepte nestzwammetjes. De stekelige bruine knopjes links in beeld zijn jonge exemplaren. Tijdens de groei verbreedt de bovenzijde die bedekt is met een wit cirkelvormig vliesje dat uiteindelijk openscheurt. Dan worden de grijze ‘eitjes’ (peridiolen) zichtbaar. Wanneer ze openbarsten, komen de sporen vrij.

DROOM naar WERKELIJKHEID van

Massale opkomst van zwammen

PRACHTVLAMHOED

Gymnopilus spectabilis gestreepte nestzwammetjes

Enkele goudgeel gevlamde prachtvlamhoeden prijken op een boomstomp. Op de stevige ring van deze opvallende, enigszins forse zwammen is het bruine sporenpoeder meestal goed te zien. Ook typisch voor deze soort is de sterk versmallende steelbasis.

PARELHOENCHAMPIGNON (Agaricus moelleri)

prachtvlamhoeden

parelhoenchampignons

In het Calmeynbos in De Panne kunnen we nu grote aantallen parelhoenchampignons vinden. Bij jonge exemplaren zijn de hoeden dicht bezet met grijsbruine schubjes. Door de vochtigheid van de vorige dagen kleuren de bleke stroken vanaf de hoedrand naar het centrum prachtig rozerood. Hun plaatjes, die lang rozig blijven, worden zwartbruin. De steel die abrupt in een knol eindigt, bezit een stevige vliezige ring. Typisch bij deze soort is dat ze geel kleurt bij beschadiging.

BUNDELCOLLYBIA

Collybia confluens

bundelcollybia

Dikwijls zijn kleine bruine zwammetjes lastig op naam te brengen, maar niet de bundelcollybia (fig.4). Die vormt immers dichte bundeltjes van taaie zwammetjes op donkerbruine tot grijsachtige steeltjes die bedekt zijn met fijn dons. Opvallend is ook dat we re-

netstelige heksenboleet

38

4/ oktober-december 2010

witte koraalzwam

gelmatig heksenkringen vinden van in bundels groeiende bundelcollybia’s.

gesteelde lakzwam

NETSTELIGE HEKSENBOLEET

Boletus luridus Netstelige heksenboleten (fig.5) zijn meestal forse paddenstoelen van wel 15 cm hoog. Om ze te herkennen let je best op de fijne oranjerode poriën aan de onderzijde van hun hoed en de in netvorm vertakte ribbels op hun oranje tot rode steel. Zowel hoed als steel kleuren vlug donkerblauw bij beschadiging.

vergroeide rhizomorfen. Ze zien er min of meer uit als bovengrondse wortels die de bol, het vruchtlichaam, omhooggeduwd hebben. Het oppervlak van deze wortelende aardappelbovist kleurt paars bij beschadiging.

WITTE KORAALZWAM

KLEINE AARDAPPELBOVIST

Regelmatig vinden we witte koraalzwammetjes (fig.6) gewoon langs de weg of half verscholen onder het struikgewas. In paddenstoelengidsen staan twee soorten vermeld: de asgrauwe en de witte koraalzwam. Bedrieglijk is wel dat een frequent voorkomende parasiet de witte koraalzwammen licht grijs kleurt. Witte koraalzwammen zijn goed te herkennen aan het feit dat de topjes scherpe punten hebben, terwijl de asgrauwe koraalzwam stompe toppen heeft.

Dit is niet het geval bij de kleine aardappelbovist die eveneens wat kan wortelen zij het in veel mindere mate. Kleine aardappelbovisten zijn vooral goed te herkennen aan de aanwezigheid van areolen op hun oppervlak: opvallend bleke strookjes rond de bruine vlekjes.

Clavulina cristata

GESTEELDE LAKZWAM Ganoderma lucidum

Vooral op eik kunnen we zwammen met een roodbruin glimmend oppervlak aantreffen. Dit zijn lakzwammen. De gesteelde lakzwam is eerder klein, maar een bijzonder mooie soort.

WORTELENDE AARDAPPELBOVIST

Scleroderma verrucosum Aardappelbovisten zijn stuifzwammen. Hun kleur, vorm en grootte doen denken aan een bovengrondse aardappel. Ze leven steeds in symbiose met bomen. Aan de basis van de wortelende aardappelbovist zitten opvallende wortelachtige structuren uit zwamvlok, in feite zijn dit verstrengelde en

Blijft het in de komende maanden vochtig, niet getreurd! Dan wordt najaar 2010 een onvergetelijk topseizoen voor paddenstoelvrienden! Trek naar buiten en ontdek ze, die prachtige zwammen. Overal schieten ze dan uit de grond: grote, kleine, bruine, blauwe, ...

Scleroderma areolatum

wortelende aardappelbovist

GEKRAAGDE AARDSTER Geastrum triplex

Aardsterren lijken op stuifzwammen omdat ook hun sporen in een bolvormige structuur zitten. Maar die is dubbelwandig. Tijdens de ontwikkeling wordt de buitenste laag vanaf de top in 5 tot 7 gelijke delen verdeeld en vormt zo een ster waarop de zwam verder rijpt. Rechts onder zie je een prachtige gekraagde aardster: de meest voorkomende aardster in onze regio. Omdat de vrijgekomen armen een vlezige structuur hebben, scheurt hun bovenzijde. Die komt los en vormt een kraagje rond de centrale bol.

kleine aardappelbovist

tekst & foto’s: Christine Hanssens Paddenstoelenwerkgroep MYCOLOGIA [email protected] www.mycologia.tk

gekraagde aardster

Klimop

39

Uit de vogelwerkgroep

hier wellicht om ontsnapte of verwilderde vogels. gou,dlf

der 2.960 ex. over ttp de Geitenberg te Kooigem (beste telpostdag) en 01.12 met 1.990 ex.

ROOFVOGELS (yann) en UILEN (free)

Bergeend. Nadat de soort na 13.08 niet

Er werden 701 trekkende roofvogels gezien. Daarmee werd het najaar 2009 het zwakste najaar sinds 1996. Toch werd er vrij veel getrekteld (aan de Gavers en aan de Geitenberg alleen al resp. 128 en 163 uur of resp. 35 en 5 % meer dan het najaar van 2008, toen er 1.330 overtrekkende roofvogels werden genoteerd). Er waren dit najaar echter geen echt goede roofvogeldagen te bespeuren, en die heb je wel nodig wil je hoge totaalaantallen zien.

Ooievaar. Er werden in totaal 37 trekkende Ooievaars gezien (in 2008: 138 ex.). Pleisteraars werden gezien in Kortrijk (10 ex. op 29.07), Bellegem (4 ex. op 01.08), Waarmaarde (10 ex. op 10.08), Avelgem (1 ex. op 18.08), Beveren-Leie (5 ex. op 23.08) en Harelbeke (6 ex. op 19.09).

Zwarte ooievaar. Op 27.07 landden 2 Zwarte Ooievaars in de bezinkingsbekkens te Avelgem. Ook werd een ZW-trekkende vogel gezien boven Zwevegem op 19.08. dzf,ddd

Lepelaar. Een Lepelaar pleisterde van 27.07 tot 28.07 aan de Bergelenput in Gullegem. Er werden ook trekkers gezien boven Ledegem (1 ex. op 30.07), Kortrijk (7 ex. op 09.09) en Harelbeke (3 ex. op 01.11). bam,cbr,randal,ntj,bur

ZWANEN, GANZEN en EENDEN (dirk) Knobbelzwaan. Periodemaximum: 14 ex.

VOGELS IN ONZE STREEK

velduil (Asio flammeus) © Marc Espeel

najaarstrek 2009 en waarnemingen van 1 september tot 30 november 2009 Vorig jaar was deze rubriek voor de eerste keer vooral gebaseerd op de website waarnemingen.be. Het leverde toen nog niet de verhoopte aantallen op. Voor dit artikel verwerkten we echter al meer dan 11.000 gegevens, ingediend door een 70-tal vogelkijkers. Het was een echte uitdaging voor de auteurs om deze toch enigszins geordend te krijgen. Een pluim voor het vele werk, gasten!

Een oproepje aan alle waarnemers: najaarstrek wordt door de auteurs enkel als trek herkend op waarnemingen. be als het er uitdrukkelijk bij staat of als de waarneming vermeld wordt als “overvliegend zuid”, “overvliegend zuidwest” of “overvliegend west”. Wil hier aub rekening mee houden tijdens het ingeven van je waarnemingen. En nog iets: probeer zo veel mogelijk ook het uur van de waarneming in te geven. Het stelt de auteurs van deze rubriek in staat om dubbeltellingen te schrappen.

Veel waarnemers, betekent een vergrote kans op speciallekes. Dit najaar werden zo bijvoorbeeld een koereiger, riet- en kleine rietganzen en een roodpootvalk gezien. Op een telpost passeerde zowaar een grote burgemeester en in een tuin werd een middelste bonte specht gespot. De hop was weer van de partij. En tijdens de trek zagen we grote pieper, duinpiepers en zowaar een strandleeuwerik. Tenslotte werd een nooit gezien aantal waterrietzangers geringd in onze streek.

Als je interesse hebt om één of meerdere groepen vogels te beschrijven voor deze rubriek, dan kan je een mailtje sturen naar [email protected]. Als je over een pc beschikt, kun je je losse gegevens intikken op www.waarnemingen.be. Een handleiding hiervoor vind je op het natuur-forum (url: bit.ly/hldwnm). Op onze website vwg.natuurkoepel.be vind je een door-te-sturen-soortenlijst, naast een gedetailleerde statuslijst van alle ooit in Zuid-West-Vlaanderen waargenomen vogelsoorten.

FUTEN & AALSCHOLVERS (free) Fuut. Het hoogste aantal werd geteld op 19.11 in de Gavers te Harelbeke-Deerlijk: 110 ex. Opmerkelijk was dat hier op 17.10 nog nieuwe pulli opgemerkt werden. gou

Dodaars. De grootste groep werd gezien in de Gavers: 38 ex. op 17.10. gou

Geoorde fuut. Er werden slechts sporadisch Geoorde Futen gezien dit najaar, telkens in de Gavers (2 ex. op 07.09, 3 ex. op 09.09 en 1 ex. op 12.10). dkj,gou,bur

Aalscholver. Er werden dit najaar erg weinig doortrekkers geteld: 3.807 ex. (ter vergelijking: in 2008 werden 9.843 trekkers genoteerd). Beste telpostdag werd 04.10, toen 362 ZW-trekkers gezien werden boven trektelpost Geitenberg te Kooigem.

4/ oktober-december oktober - december 2010 4/ 2010

Blauwe reiger. De grootste trekkende groep bedroeg 8 exemplaren (op 09.09 boven Heestert en op 10.10 boven Avelgem). chw,lid

Koereiger. Op 27.09 verbleef een Koereiger eventjes op het eiland in de Gavers te Harelbeke, waarna hij/zij verder vloog naar zuid. gou,hoy,ber,bur,Peter Depodt

Kleine zilverreiger. Pleisterende Kleine Zilverreigers werden opgemerkt in Avelgem (1 ex. van 20.07 tot 06.08. Vanaf 28.07 was ook een tweede vogel aanwezig), in de Gavers te Harelbeke (1 ex. op 04.08) en in Waarmaarde (2 ex. op 06.10). dzf,chw,fey,cbf,dyy.

Grote zilverreiger. Trekkers: Er werden

vanaf 08.08 regelmatig te zien in de Gavers te Harelbeke. Op 10.11 werden drie verschillende exemplaren gezien.gou, e.a.

39 ZW-trekkende Grote Zilverreigers geteld. Twee keer werd een groep van 9 ex. gezien (op 12.10 en op 22.10 boven de Gavers). Af en toe werd ook tegentrek opgemerkt: in totaal werden 8 NO-trekkende vogels gezien. Pleisteraars werden gezien in de Gavers (2 ex. op 07.08, 2 ex. op 01.11 en 1 ex. op 03.11).

Purperreiger. Van 28.07 tot 07.09 verbleef

Heilige ibis. Op 20.10 werden boven de

REIGERS, OOIEVAARS en LEPELAARS (free) Roerdomp. Een vroege Roerdomp was

een Purperreiger in het rietveld van

40

de Gavers. De juveniele vogel liet zich nagenoeg elke dag zien.

Gavers 2 Heilige Ibissen gezien. Het gaat

aan het sas te Ooigem op 20.10. Op 18.10 vlogen 4 ex. voorbij aan ttp de Geitenberg te Kooigem.

Rietgans. Op 01.12 trokken 7 ex. over Anzegem en 27 ex. over Zwevegem. Op 30.12 doolde een groep in de mist en het duister rond in de omgeving van de Kulak.

Kleine rietgans. Op 09.11 en 14.11 vlogen resp. 6 en 3 ex. boven de Gavers. Op 01.12 trokken resp. 19 en 30 ex. over Zwevegem. Vanaf 2004 wordt deze soort vaker (doch nog steeds zelden) in onze regio waargenomen. Wellicht geen toeval, aangezien tijdens de jaren 1990 het aantal in Vlaanderen overwinterende Kleine rietganzen verdubbelde en ganzen tijdens de trek wel eens ‘overshooten’.

Kolgans. Er vlogen 202 ex. voorbij, verdeeld over 14 waarnemingen, dit tussen 10.10 (1 ex. voorbij ttp de Geitenberg) en 13.12 (12 ex. langs ttp de Gavers), met als grootste groep 78 ex. over Bellegem op 01.12. Voorts pleisterde een jonge vogel in het Van Raemdonckpark te Kortrijk van 20.10 tot 22.10.

Grauwe gans . pleisteraars. 4 ex. te Bavikhove en 1 ex. langs de Schelde te Spiere op 17.10, 20 ex. op 09.12 in de Gavers en 13 ex. op 26.12 langs de Heulebeek te Ledegem. trekkers. Een waarneming van een 20-tal overvliegende Grauwe ganzen op 09.08 te Avelgem buiten beschouwing gelaten (misschien verwilderde vogels), trokken tussen 17.09 (8 ex. over de Gavers) en 13.12 (15 ex. over de Gavers en 25 ex. over ttp de Geitenberg te Kooigem) 10.393 ex. over onze regio, een eerder middelmatig resultaat (12e van de laatste 27 jaar). Beste dagen/periodes waren: 14.10 met 1.640 ex., 08.11 met 4.514 ex. waaron-

meer in de regio gezien werd (ze gaan ruien aan de Nederlandse en Duitse kust), dook ze terug op in de Gavers op 27.09 (2 ex.). Voorts waren er nog enkele losse najaarswaarnemingen: 1 ex. op 17.10 te Moorsele, op 29.10 ook een vogel in de Gavers en tenslotte 1 ex. te Wevelgem op 11.11.

Smient. Waarnemingen die wellicht met pleisterende doortrekkers te maken hadden: 7 en 1 ex. in de Gavers op 12 en 13.09, 1 ex. in Bergelen op 15.10 en 1 ex. in de Gavers op 30.10.

Wintertaling. Dook terug in onze regio op per 13.07 (1 ex. te Spiere-Warcoing). Daarna werd er op 19.07 nog een vogel gezien aan de Gavers en vanaf begin augustus werden dan regelmatig Wintertalingen waargenomen, met als periodemaximum 94 ex. overvliegend te Waarmaarde (door jagers opgestoten aan een bekken aan de elektriciteitscentrale te Ruien) op 07.11.

Pijlstaart. Werd enkel in de Gavers waargenomen: 13 ex. op 07.10 en 1 ex. op 10.10 en 14.10.

Zomertaling. Er werden enkel Zomertalingen waargenomen in het Scheldegebied (3 ex. te Avelgem op 28.07) en in de Gavers (4 ex. op 06.09).

Slobeend. Buíten de Gavers (vanaf 21.07, max. 13 ex. op 01.11) en Bergelendomein (vanaf 05.09, max. 7 ex. op 10.09), werden enkel te Spiere-Warcoing (resp. 1 en 3 ex. op resp. 02.08 en 09.08), Waarmaarde (3 ex. op 07.11), Aalbeke (2 ex. op de vijver aan houtimport Vandecasteele op 09.11) en Ledegem (11 ex. langs de Heulebeek op 30.11) Slobeenden opgemerkt.

Wespendief. pleisteraars. Na de zomer werd nog een plaatselijke vogel gezien op 04.09 te Kooigem, op 07.09 te Heule en 08.09 in de Gavers. ddd,aub,gou. trek. Vanaf 20.07 (Ingooigem) tot 23.09 (Gavers) werd najaarstrek genoteerd : 22 ex. in totaal (record najaar 2008 : 129 ex.). We ontvingen 2 juli-, 15 augustus- en 5 septembergegevens. Op 23.08 was de helft van de Wespendieven al gepasseerd.

Rode wouw. pleisteraars. Op 18.10 werd een Rode Wouw gezien te Avelgem en Kooigem, op 20.10 te Bellegem, op 25.10 te Avelgem, op 26.10 te Sint-Denijs, op 27.10 te Ledegem en op 08.11 te Bavikhove. Wellicht hadden de waarnemingen van Avelgem, Kooigem, Bellegem en Sint-Denijs grotendeels betrekking op hetzelfde dier. trek. Vanaf 22.08 (Zwevegem) tot 08.11 (Anzegem) werden 20 overtrekkende Rode Wouwen geteld. Het werd dus een erg goed najaar voor de soort (recordjaar 1999 : 22 najaarstrekkers). We ontvingen 1 augustuswaarneming. De rest passeerde in de korte periode 15.10-08.11, waarvan 10 op 15.10 (o.a. 4 boven de Gavers). Bruine kiekendief . pleisteraars. De

17.10 aan de Gavers. gou.

zomerslaapplaats te Sint-Denijs telde haar laatste bezoeker op 20.09 (juv.). Daarna werden plaatselijke vogels enkel nog gezien op 06.10 (Bergelenput), 08.11 (Otegem) en een late vogel op 18.11 (Kortrijk). rbi,cal,ntj. trek. Van 06.08 (Bavikhove) tot 08.11 (Kooigem) werden 57 doortrekkers genoteerd (in 2008 : 273 ex.). Op 08.09 was de helft van de Bruine Kiekendieven gepasseerd. 08 en 09.09 waren de beste trekdagen dit najaar met resp. 6 en 8 trekkers. Merkwaardig was de waarneming van 3 doortrekkende Bruine Kiekendieven erg laat op het seizoen, op 08.11 aan ttp Kooigem.

Brilduiker. Tussen 13.08 en 17.08 pleis-

Blauwe kiekendief. pleisteraars. Vanaf

Tafeleend. 3 ex. trokken naar Z op 30.09 te Zwevegem. Periodemaximum: 135 ex. op 22.11 aan de Gavers.

Witoogeend. Op 07.09 zat een v. op de oude Kleiput langs de Beerbosstraat te Sint-Denijs, waarnaast 1 tot 4 ex. gedurende de volledige duur van de periode present waren op de Gaverplas.

Kuifeend. Periodemaximum: 176 ex. op

terden 2 ex. op de Gaverplas, waar op 31.10 ook 3 ex. aan de ttp voorbij trokken. rbi,gou,xaj,bur,hoy,dirkbecuwe.

Grote zaagbek. Op 05.11 vlogen 2 ex. voorbij aan de Schelde te Spiere. benoitgauqie.

22.10 (Sint-Denijs), maar vooral vanaf 13.11 (Bossuit) werd de soort weer regelmatig gezien op het interfluvium. Vanaf 13.11 tot in de winter betrof het enkel een m. trek : Er werden amper 6 doortrekkers genoteerd : 14.10 (Heule en Kooigem), 23.10 (Gavers en 2 ex. Kooigem) en 08.11 (Bavikhove).

Klimop Klimop

41

Uit de vogelwerkgroep

HOENDERACHTIGEN en KRAANVOGELS (free) Porseleinhoen. Op 03.09 foerageerde een Porseleinhoen op de slikplaat aan het Keibeekbekken te Kortrijk. Hier was ook een ringvangst. ddd,dmm

Waterral. Waterrallen werden gezien of gehoord aan de Oude Leies te Bavikhove (max. 2 ex. op 13.09), Wielsbeke (1 ex. op 13.09) en Kuurne (2 ex. op 04.11) , de Gavers te Harelbeke (max. 4 ex. op 10.10) en het Keibeekbekken te Kortrijk (1 ex. op 14.10 en 23.10), gou,cbr,ddd, e.a.

STELTLOPERS (dirk) Scholekster. Een geïsoleerde najaarswaarneming: op 08.09 trok een vogel langs ttp de Gavers.

Kluut. Najaarswaarnemingen zijn eerder zeldzaam in onze regio. Op 31.07 pleisterde een vogel in de Gavers en op 22.08 vloog een vogel naar W over Ingooigem. hoy,dee.

Kleine plevier. Op 09.09 pleisterde een

VOGELS IN ONZE STREEK najaarstrek 2009 en waarnemingen van 1 september tot 30 november 2009 Grauwe kiekendief. Op 14.08 trok een Grauwe kiek over Kooigem, op 23.08 over Heestert en op 29.08 over Bossuit. Het betrof telkens een juv. vogel. vac,dse,chw,ddd.

Havik. Op 25.09 vloog een jonge Havik naar ZW over Bellegem. Op 15.10 idem ditto over Zwevegem. In hoeverre het hier echt over trekkers gaat, is moeilijk na te gaan. Gezien de vliegrichting werden ze toch als trekker gecatalogeerd.

Sperwer. trek. Van 07.08 (Anzegem) tot

wespendieven (Pernis apivorus) © Bart Heirweg

09.11 (Zwevegem) werd ZW-trek gezien. In totaal noteerden we 153 doortrekkers (in 2008 nog 315 ex., beste jaar was 2003 met 511 ex.). Op 14.10 was de helft van de Sperwers gepasseerd. De trek kwam goed op gang in de 2de decade van september (19 ex.), om te pieken in de 2de decade van oktober (62 ex.). Op de telposten werden de beste dagen genoteerd in de Gavers op 14 en 20.10 (telkens 9 ex.) en in Kooigem op 14.10 (10 ex.), 20.10 en 25.10 (telkens 9 ex.).

Buizerd. trek. Van 14.08 (Zwevegem) tot 12.11 (Moen) ontvingen we gegevens van 368 doortrekkers (zwakste jaar sedert 2000; in recordjaar 1999 zagen we 968 ex.). Op 14.10 was de helft van de Buizerds gepasseerd.

42

4/ oktober - december2010 2010 oktober-december

In de 2de decade van september was er een eerste piekje (38 ex.), maar de echte piek situeerde zich ook voor deze soort in de 2de decade van oktober (218 ex.), met als beste telpostdagen 14.10 (34 ex. ttp Geitenberg Kooigem) en 20.10 (20 ex. ttp. De Gavers).

Smellekens gezien. Het werd dus een zeer rustig jaar voor deze soort, het zwakste sinds 1996 (top waren 2005 (62 ex.) en 2004 (49 ex.)). Op 10.10 was de helft van de Smellekens gepasseerd. De beste telpostdag werd beleefd aan ttp Kooigem (3 ex. op 20.10).

Visarend. trek. We telden 8 doortrekkers

Boomvalk. pleisteraars. De soort werd

: telkens 1 ex. op 04.08 (naar O boven Vichte), 05.08 (Kuurne), 31.08 (Zwevegem), 04.09 (Heule), 09.09 (Heestert en Kortrijk), 16 en 18.09 (Gavers).

vogel (1ste kalenderjaar) noordwaarts over Zwevegem. ddd.

nog vrijwel dagelijks gezien tot 19.09. Daarna hebben we enkel nog een waarneming van een plaatselijke vogel op 04.10 te Kooigem en op 09.10 in de Gavers. Very special was de uiterst late najaarswaarneming in december : een adulte vogel op 12.12 aan het Preshoekbos te AalbekeMarke. Dit was met voorsprong de laatste voor Vlaanderen dit jaar. De voorlaatste werd op 31.10 gezien in de voorhaven van Zeebrugge. fey,dse,gou,bur,dey. trek. Van 26.07 (Kooigem) tot 09.10 (Gavers) werden 17 trekkende Boomvalken gezien (zwakste jaar sinds 1999; recordjaar was 2000 met 61 ex.). Op 08.09 was de helft van de Boomvalken gepasseerd. De beste dagen waren 08 en 19.09 (telkens 4 ex., op 19.09 alle aan ttp Kooigem).

Smelleken. pleisteraars. Op 09.10 werd

Slechtvalk. pleisteraars. De soort werd

een jagend Smelleken opgemerkt aan het Keibeekbekken te Kortrijk. trek. Van 04.10 (2 ex. aan ttp Kooigem) tot 29.10 (Vichte) werden 10 doortrekkende

regelmatig gezien goed verdeeld over het gebied gelegen ten oosten van de R8 (ring Kortrijk) en de baan Kortrijk-Doornik. trek. Van 07.09 (Gavers) tot 28.11 (Heule)

Torenvalk. trek. Van 01.08 (Sint-Denijs) tot 25.10 (ttp Kooigem) ontvingen we trekgegevens van 20 ex. Het werd het zwakste najaar sinds 1997. Beste najaar blijft 2005 met 107 ex. Op 27.09 was de helft van de Torenvalken al gepasseerd. De trek was zeer gelijkmatig verdeeld over het najaar, met een klein piekje tijdens de 2de decade van oktober (5 ex.).

Roodpootvalk. Op 02.09 vloog een jonge

werden 14 doortrekkende Slechtvalken gezien, waarmee najaar 2009 toch het 6de beste van de laatste kwarteeuw werd. Op 14.10 was de helft van de Slechtvalken gepasseerd. Op twee dagen werden meerdere trekkers gezien : 14.10 (2 ex. aan ttp De Gavers) en 20.10 (1 ex. aan ttp De Gavers en ttp Kooigem).

Velduil. Pleisterende Velduilen werden gezien in Sint-Denijs op 17.09 en te Zwevegem op 16.11. Trekkers werden genoteerd in Zwevegem (30.10), Harelbeke (31.10) en Kooigem (08.11). ddd,gou,dse,vag,fey

Kerkuil. Er werden Kerkuilen gezien te Harelbeke (11.10), Heestert (16.10) en Vichte (20.11). Er werd ook een verkeersslachtoffer gevonden, te Wevelgem (27.09). hoy,chw,vac,Johan Devos

Bosuil. Er waren waarnemingen in SintDenijs (tot 2 ex. roepend op 01.09), Bossuit (1 ex. op 14.09), Harelbeke (2 ex. op 21 en 22.09), Bellegem (1 ex. op 20.10), Anzegem (1 ex. op 29.10) en Deerlijk (1 ex. op 28.11). ddd,dby,dea,dem,norbert desmet, dse

Kleine plevier aan de Bekaertcoupure te Avelgem. dzf.

Bontbekplevier. Op 14.10 was een vogel aanwezig aan de bezinkingsbekkens te Spiere-Warcoing.

Goudplevier. pleisteraars. Resp. 2 ex aan het vliegveld te Moorsele op 17.10, 4 en 52 ex. langs de A19 te Menen op 08.11 en 22.11, 30 ex. op 18.11 alsook 18 ex. op 20.11 en 21.11 langs de A19 te Gullegem en 40 ex. langs de Wevelgemstraat te Ledegem op 30.11. sel,rbi. trekkers. Resp. 4, 12, 4, 39 en 51 ex. op 12.09, 04.10, 10.10, 31.10 en 08.11 over ttp de Geitenberg te Kooigem, 23 ex. op 17.10 te Helkijn, 20 ex. op 08.11 en 20.12 te SintDenijs, 2 en 1 ex. op 04.10 en 31.10 over ttp de Gavers, 4 ex. te Moorsele op 31.10 en 1 ex. op 31.12 te Avelgem.

aanwezig aan Keibeekbekken te Kortrijk, op 04.11 werden 2 ex. opgestoten aan het Kulakbekken te Kortrijk en op 05.11 werd 1 ex. gezien aan Kasselrijbeekbekken te Vichte.

Watersnip. Op 28.07 werd de eerste echte najaars-Watersnip in het Scheldegebied te Avelgem gezien, waarna de soort veelvuldig werd waargenomen met als periodemaximum 47 ex. aan het vliegveld te Moorsele op 17.10.

Houtsnip . De eerste Houtsnip werd op 21.10 aan de Gavers gezien. Daarna volgden nog waarnemingen van 2 overvliegende vogels: telkens 1 ex. te Bissegem op 05.11 en te Zwevegem op 08.11. dkj,ntj,ddd.

Regenwulp. Tussen 07.07 (3 ex. over de Gavers) en 31.08 (1 ex. over SintDenijs) werden 24 waarnemingen van overtrekkende vogels verricht (in totaal 36 vogels). Grootste groep: 5 ex. over Kuurne op 15.08.

Wulp. Werd enkel overvliegend waargenomen en wel op resp. 19.06 (4 ex. te Sint-Denijs en 1 ex. aan de Gavers), 24.06 (1 ex. over resp. Keibeekbekken te Kortrijk en de Gavers), 30.08 (1 ex. over Keibeekbekken te Kortrijk), 25.09 (1 ex. te Sint-Denijs), 09.10 (2 ex. over de Gavers), 31.10 (3 ex. langs ttp de Geitenberg te Kooigem) en resp. 07.11 en 09.11(resp. 1 en 3 ex. over de Gavers).

Zwarte Ruiter. Op 08.11 trok een vogel naar ZW over de Gavers.

bur, gou.

Tureluur. pleisteraars. Telkens 1 ex. werd waargenomen resp. op 15.07, 28.07, 29.07 in het Scheldegebied te Avelgem en op 03.08 pleisterde een vogel aan Kasselrijbeekbekken te Vichte. trekkers. Op 09.07 trok een vogel naar Z aan de Schelde te Spiere en op 01.09 vloog een vogel naar ZW aan de Gavers.

Groenpootruiter. pleisteraars. Werd

ttp de Geitenberg te Kooigem, een record (vorig record: 2.252 ex. over Heestert op 22.10.1988). dse.

enkel aan de bekkens te Spiere-Warcoing pleisterend waargenomen, met 1 ex. op 13.08, 16.08 en 11.10. div. trekkers. Resp. 9, 6 en 2 ex. vlogen over ttp de Geitenberg op resp. 14.08, 23.08 en 25.09 en resp. 1 en 2 ex. over resp. Kortrijk en de Gavers op resp. 18.08 en 01.09. fey,dby,dse,gou,e.a.

Bonte Strandloper. Op 13.09 pleisterde

Witgat. 1e Najaarswaarneming: 1 ex.

Zilverplevier. Op 05.09 vlogen 2 ex. naar ZW over Helkijn.

Kievit. Op 31.10 trokken 4.309 ex. over

een 1e KJ vogel aan de Bekaertcoupure te Avelgem en op 10.11 pleisterden 3 ex. aan de bezinkingsbekkens te SpiereWarcoing. dzf,div.

op 30.05 aan de bezinkingsbekkens te Spiere-Warcoing.

Bosruiter. Er pleisterden resp. 1, 2,1 en 1

gou,bur.

ex. aan de bezinkingsbekkens te SpiereWarcoing op resp. 13.07, 06.08, 09.08 en 13.08 en op 25.07 trok een vogel naar ZW over de Gavers. div,gou.

Bokje. Op 20.09 zat een vogel in een

Oeverloper. Werd frequent waargeno-

Kemphaan. Op 07.07 en 09.07 vloog telkens 1 ex. over de Gavers te Harelbeke.

gracht te Sint-Denijs, op 10.10 vloog een vogel voorbij te Bavikhove, op resp. 14.10 en 23.10 waren resp. 1 en 2 ex.

MEEUWEN, STERNS (dirk) Zwartkopmeeuw . Er bereikten ons waarnemingen resp. uit Spiere (1 ad. langs de Schelde op 25.07), de Gavers ( 1e KJ op 30.07 en 03.09), Zwevegem (1e KJ op 03.09) en Kortrijk (1e KJ naar N op 23.10). ddd,chw,rbi,dmm.

Dwergmeeuw. Op resp. 13.10 en 16.10 werden resp. 2 en 1 ex. gespot boven de Gaverplas. dkj.

Geelpootmeeuw. De 1e juveniele Geelpootmeeuw werd op 15.07 gezien aan de vijver bij houtimport Vandecasteele te Aalbeke. Daarna werden tijdens de beschreven periode regelmatig Geelpootmeeuwen gemeld uit het Scheldegebied en de Gavers.

Grote burgemeester. Op 04.10 trok een adulte vogel voorbij aan ttp de Geitenberg te Kooigem. Het betrof de 10e waarneming van deze soort in onze regio. dse,fey,ntj.

Visdief. Tussen 11.06 en 06.07 waren Visdiefjes aanwezig in de Gavers (max. 5 ex. op 26.06), waar de soort terug verscheen tussen 30.07 en 12.08 (1 à 3 ex.).

Zwarte stern. Op 26.06 pleisterden 2 ex. aan de Gavers, waarna er daar nog 1 ex. op 07.08 gezien werd en waar tenslotte nog dagelijks 1 à 3 ex. pleisterden tussen 27.08 en 06.09. Op 30.07 trok een vogel naar Z over Kortrijk.

OVERIGE NIET-ZANGVOGELS (free)

IJsvogel. Er werden IJsvogeltjes gezien in de Gavers (max. 2 ex. op 08.11), de Oude Leie en de Groene Long te Kuurne, te Avelgem , aan het Sas in Ooigem, te Wevelgem, aan de Oude Leie in Desselgem, het Oud Kanaal te Moen en aan het Keibeekbekken te Kortrijk.

Draaihals. Draaihalzen werden dit jaar opgemerkt aan het Keibeekbekken te Kortrijk ( 1 ex. op 22.08) en te Sint-Denijs (1 ex. van 04.09 tot 05.09). Er waren ook ringvangsten te Kortrijk (tot 3 ex. samen op 23.08) en in Heestert (1 ex. op 06.09 en op 12.09). dmm,ddd,chw,cll

Kleine Bonte Specht. Op 30.11 werd een vrouwtje Kleine Bonte Specht gezien in de Gavers. gou Middelste Bonte Specht. In Zwevegem werd op 13.11 een Middelste Bonte Specht waargenomen. Het betreft het zesde gegeven in Zuid-West-Vlaanderen. ddd

Hop. Op 31.10 werd een Hop waargenomen in Bellegem. for

men tussen 01.07 en 01.10, met heel af en toe ook (’s nachts) overtrekkende vogels. Er pleisterden maximaal 45 ex. te SpiereWarcoing op 16.08. Klimop Klimop

43

Uit de vogelwerkgroep

Cetti’s zanger. Vanaf 13.10 was 1 ex. aan-

Europese kanarie . Trekkers werden

wezig in de Gavers te Harelbeke. dkj.

waargenomen over ttp. De Gavers, telkens 1 ex. op 02.10 en 08.11 en over ttp. Geitenberg te Kooigem op 18.10 (2 ex.). Putter. Het regiotrektelrecord voor deze soort werd verbroken op 11.10 op ttp. De Gavers te Harelbeke : 65 ex.

Sprinkhaanzanger. Op 09.08 en 20.09 was 1 ex. aanwezig aan het Keibeekbekken te Kortrijk. Becuwe Dirk,ddd.

Snor. De soort was aanwezig in het Keibeekgebied te Zwevegem op 27.08. dmm.

Kneu. De beste dagen voor de soort

Waterrietzanger . In de periode van

waren 14.10 met 225 ex. en 18.10 met 224 ex. over ttp. Geitenberg te Kooigem.

01.08 tot 26.08 werden 19 ex. van deze bedreigde vogelsoort geringd in het Keibeekgebied te Zwevegem. dmm.

Bosrietzanger. Op 06.09 en 12.09 was er een ringvangst te Heestert. chw.

Kleine barmsijs . Trekkers werden waargenomen op 28.10 te Sint-Denijs en op 08.11 te Kooigem (telkens 1 ex.). Pleisteraars werden opgemerkt te Harelbeke op 05.11 en te Ledegem op 09.11. cll,dse,fey,Bram,vac,rbi,lid,gou,Luc Deblauwe.

TREKTELLINGEN NAJAAR 2010 Er worden bij normale weersomstandigheden vrijwel elk weekend en in geval van een goede trekvoorspelling ook tijdens de week één of meerdere telposten bezet van in juli tot ver in november. In principe wordt geteld van 7.30 u tot 19.00 u tenzij het weer of de trekomstandigheden er anders over beslissen. De telposten zijn meestal telefonisch bereikbaar. Iedereen is er van harte welkom, ook voor een kort bezoek.

Kleine karekiet . De soort werd nog opgemerkt aan het Keibeekbekken te Kortrijk op 20.10. ddd.

Braamsluiper . Op 06.09 was er een ringvangst van 3 ex. te Heestert en op 27.09 was nog 1 ex. aanwezig in het Keibeekbekken te Kortrijk. chw,ddd.

Vuurgoudhaan. De soort was aanwezig

VOGELS IN ONZE STREEK najaarstrek 2009 en waarnemingen van 1 september tot 30 november 2009

in de Gavers te Harelbeke vanaf 06.09 en op 29.10 werden daar 5 ex. waargenomen. gou.

Kruisbek. Van 05.07 (7 ex. over De Gavers te Harelbeke) tot 23.10 (1 ex. over Vichte) werden 26 ZW-trekkende Kruisbekken waargenomen waaronder o.a. 6 ex. over ttp. Geitenberg te Kooigem op 17.10. gou,ber,dee,dse,fey.

Goudvink. Een trekker werd opgemerkt op ttp. De Gavers te Harelbeke op 31.10. Pleisteraars werden gezien te Anzegem (1 ex. op 28.10)en in De Gavers te Harelbeke (1 ex. op 18.11). gou,dkj,dlf.

Appelvink. 4 ex. vlogen over ttp. De GaBonte vliegenvanger. De soort werd

vers op 04.10. gou,bur,dkj,dlf,van,cbr,alp,xlp,Louis

waargenomen te Zwevegem op 11.07, 16.07 en 28.07. Op 29.08 was 1 ex. aanwezig in Natuurtuin Desloovere te Kortijk en op 03.10 was nog 1 ex. aanwezig te Zwevegem. ddd,gou.

Lagae.

IJsgors. Op 21.11 vloog 1 ex. over Heestert. chw.

Ortolaan. Op 12.09 werd 1 ex. opgemerkt

ZANGVOGELS (dieter) Boomleeuwerik . In de periode van

mannetje roodpootvalk (Falco vespertinus) © Cuckmere-Ouse Bird Blog

09.10 (3 ex. over de Gavers te Harelbeke) tot 19.11 (4 ex. over Vichte) werden trekkende Boomleeuweriken genoteerd. De beste dag voor de soort was 20.10 met 86 ex. over ttp. De Gavers te Harelbeke en meteen ook goed voor een nieuw telpostrecord. gou,bur,vac,dkj,sxj,Vera Dhaene,Johan Foutreyn,Marijke Decoster.

Veldleeuwerik . Het hoogste aantal ZW-trekkende Veldleeuweriken werd genoteerd op 20.10 met 1337 ex. over ttp De Gavers en 2023 ex. over ttp Geitenberg te Kooigem.

Strandleeuwerik. Op 20.10 werd een Strandleeuwerik waargenomen boven ttp. De Gavers. Het is slechts de tweede keer dat de soort wordt waargenomen in onze regio, de vorige waarneming dateert al van 04/11/1928 te Waregem. dkj,gou.

Grote pieper. Op 14.10 werd een Grote pieper op trek gezien te Zwevegem. ddd.

44

4/ oktober - december 2010

Buidelmees. Op 09.10 werden 5 ex. opDuinpieper. Op 08.09 werd een trekker waargenomen aan De Gavers te Harelbeke en op 13.09 was 1 ex. aanwezig aan het Keibeekbekken te Kortrijk. gou,bur,def,Johan Foutreyn,ddd.

Boompieper. In de periode van 09.08 (1 ex. aan Keibeekbekken te Kortrijk) tot 02.10 (3 ex. over ttp. De Gavers te Harelbeke) werden een 25-tal ex. waargenomen.

Graspieper. De hoogste dagtotalen werden genoteerd op 04.10 over ttp Geitenberg te Kooigem (1158 ex.), op 09.10 over het Keibeekbekken te Kortrijk (595 ex.) en op 11.10 over ttp Beurtemolen te Heule (1082 ex.). dse,fey,ntj,Bram,Rik S.,ddd,dse.

Gele kwikstaart. Op 06.09 werden 45 ex. genoteerd over ttp Geitenberg te Kooigem. De laatste Gele kwikstaart van het najaar werd genoteerd op 08.11 in de Gaverbeekse Meersen te Zulte. ntj,Peter Depodt.

Grote gele kwikstaart . Een 35-tal ZW-trekkende Grote gele kwikstaarten werd waargenomen in de periode van

09.09 (1 ex. te Heestert) tot 11.11 (1 ex. te Aalbeke). chw,rbi.

Tapuit. De soort werd gezien van 02.08 (1 ex. te Sint-Denijs) tot 08.10 (1 ex. te SintDenijs). De grootste groepen pleisteraars werden waargenomen te Zwevegem (7 ex. op 17.09) en te Wevelgem (6 ex. op 18.09) . ddd,sel.

gemerkt over ttp. De Gavers te Harelbeke. Mogelijks keerden de vogels terug en werden ze op 11.10 opnieuw opgemerkt over de ttp. in gezelschap van een 6e ex. Op 27.10 was 1 ex. te zien aan de villaplasjes.

Beflijster . ZW-trekkende Beflijsters

Wielewaal. Op 03.08 werd in het Scheldegebied te Avelgem een ZW-vliegend ex. opgemerkt. dzf.

,gou,dse,chw.

werden waargenomen te Ledegem (2 ex. op 11.10), te Heule (1 ex. op 11.10), te Harelbeke (1 ex. op 23.10 en 4 ex. op 31.10) en te Vichte (1 ex. op 31.10).

Paapje . Paapjes werden gezien van

dse,gou,dkj,def,ddf,bur,cbr,alp,vac.

aanwezig in het Keibeekbekken te Kortrijk. ddd.

Gekraagde roodstaart. Op 16.07 werd een juveniel waargenomen te Avelgem. Van 21.08 (1ex. te Aalbeke) tot 10.10 (1 w. te Kooigem) werden nog 7 ex. waargenomen. In Heestert werden in totaal 145 Gekraagde roodstaarten geringd tussen 05.09 en 26.09 met als dagmaximum 65 ex. op 12.09. dzf,der,Frederic Piesschaert,ddd

06.08 (2 ex. te Sint-Denijs) tot 20.09 (2 ex. te Sint-Denijs). Opnieuw vonden de meeste waarnemingen plaats in de ruime regio rond Sint-Denijs, o.a. 6 ex. op 16.08 en 10 ex. op 29.08. Op 05.09 werd 1 ex. opgemerkt te Moorsele en op 11.09 ook 1 ex. te Menen. ddd,dby,sel.

Rietgors. Het telpostrecord van ttp. De Gavers en tevens het regiorecord werd verbeterd op 23.10 en is nu goed voor 70 ex. gou,dkj,dlf,ddf,bur,cbr,alp.

Grauwe gors. Op 18.10 was een pleisteraar aanwezig te Zwevegem. ddd.

Harelbeke: aan de molen van de Gavers; verantwoordelijke Filip Goussaert (0476/26.06.58) Kooigem: op de Geitenberg (Geitenbergstraat), bereikbaar via de Doornikserijksweg: net ten zuiden van Bellegembos de 3de straat links (Verloren Hof), zandweg rechts is de Geitenberg; verantwoordelijken Emmanuel Desmet (0499/19.89.49), Yves De Bosscher (0478/23.12.33) en Yann Feryn (0495/21.57.72) Op de website van de Vogelwerkgroep (vwg.natuurkoepel.be) kun je meer details lezen over onze telposten.

Klapekster . Op 20.10 was een vogel

Kramsvogel . De beste dag was voor tpp. De Gavers en was goed voor 321 ex. op 02.11.

Zanglijster. Het hoogste aantal trekkers (465 ex.) werd genoteerd op 11.10 over ttp. De Gavers te Harelbeke.

Roodborsttapuit . Telkens 1 ex. werd opgemerkt op 05.08 te Sint-Denijs (juveniel), op 06.10 te Harelbeke en op 25.10 te Otegem. cll,dkj,cat.

over ttp. Geitenberg te Kooigem. dse,vac.

Bavikhove (vanaf oktober): aan het kruispunt Den Herder (Rijksweg tussen Harelbeke-centrum en Brugsesteenweg) inslaan richting Hulste, dan voor het rond punt links de Waterstraat inslaan, tot op het einde; telpost gelegen tussen de akkers; verantwoordelijke Free Claerbout (0476/65.00.50)

Kauw. De hoogste dagtotalen werden gescoord op ttp. Geitenberg te Kooigem op 14.10 (1320 ex.) en 20.10 (867 ex.), en op ttp. De Gavers op 14.10 (381 ex.), 15.10 (535 ex.) en op 20.10 (484 ex.).

Spreeuw. De beste dag voor de soort was Koperwiek. De beste dag was 31.10 met 1621 ex. voor ttp. Geitenberg en 1316 ex. voor ttp. De Gavers.

08.11 met 6931 ex. over ttp. Geitenberg te Kooigem. dse,fey,rbi,vac,lid,Bram.

Vink. De hoogste aantallen werden geteld over ttp. De Gavers te Harelbeke op 23.10 (1822 ex.) en over ttp. Geitenberg te Kooigem op 25.10 (1585 ex.).

coördinatie en redactie: Yann Feryn gegevensverwerking: vwgzwv.waarnemingen.be interpretatie gegevens & tekst: Dirk Derdeyn (zwanen, ganzen, eenden, steltlopers en meeuwen), Free Claerbout (futen, aalscholvers, reigers, ooievaars, uilen, hoenderachtigen en overige niet-zangvogels), Yann Feryn (roofvogels) en Dieter Coelembier (zangvogels) leescomité : Free Claerbout, Dirk Derdeyn, Luc Vandeghinste, Christoph Wintein

Klimop

45

KLIM P 0 2jaar

VOGELEN

Vogels… In 1991 waren ze alomtegenwoordig in de Klimop van novemberdecember. Met maar liefst 3 (lange) artikels, met soms ronkende titels als ‘IWRB-waterwildtellingen in Zuid-West-Vlaanderen winter 1990-1991’ of ‘Roofvogels in Zuid-West-Vlaanderen, verslag van het roofvogelweekend van 19 en 20 januari 1991’. Maar ook de rubriek ‘vogels in onze streek’, vinden we er terug: wellicht de enige die al 20 jaar meegaat! Via deze rubriek en de ‘vogelacademie’ heeft Klimop ook vandaag nog veel aandacht voor onze gevleugelde vrienden. De vogelaars zijn dan ook talrijk en vogels zijn van de eenvoudigste soorten om waar te nemen en te herkennen. Af en toe rijst de vraag of in deze internettijden een tijdschrift nog wel het juiste medium is om een lange lijst vogelsoorten en hun voorkomen te omschrijven. Maar tot nu toe heeft ‘vogels uit onze streek’ alle stormen doorstaan. Alleen het lettertype is (nog) wat kleiner. Maar na 20 jaar begint de rubriek pas echt interessant te worden. Stel je je bijvoorbeeld de vraag of de klimaatverandering de timing van onze trekvogels heeft beïnvloed, dan kun je per soort de aankomstdata vergelijken:

So�� Kleine Plevier Oeverloper Zomertortel Koekoek Gierzwaluw Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Gele Kwikstaart Nachtegaal Zwarte Roodstaart Roodborsttapuit Tapuit Bosrietzanger Spotvogel Braamsluiper Grasmus Tuinfluiter Zwartkop Tjiftjaf Fitis

Wevelgem-Menen

1�91

2�09

2010

20.03 07.03 26.04 11.04 24.04 03.04 27.03 14.04 05.03 24.04 16.03 12.03 01.04 07.05 11.05 27.04 13.04 10.04 13.03 12.03 29.03

16.03 18.02 24.04 11.04 11.04 19.03 14.03 27.03 20.03 18.04 15.03 18.03 03.04 24.04 06.05 10.04 09.04 13.04 17.03 02.03 21.03

16.03 16.04 09.05 15.04 15.04 20.03 28.02 26.03 21.03 02.06 19.03 14.02 21.03 25.04 01.05 18.04 10.04 17.04 16.03 18.03 25.03

bijenorchis (Ophrys apifera)

WE

Uit Wevelgem & Menen

ZOMER VOL NATUUR

Gezellig langs de Bankbeek

Plezier in de Bramier

Elke zomer steken we met veel enthousiasme de handen uit de mouwen voor onze natuurgebieden: maaien, hooi afvoeren, bomen planten en op andere plaatsen verbossing tegengaan, poelen herstellen, zwerfvuil opruimen,… Het hoort er allemaal bij. Veel werk om onze natuur de beste kansen te geven. Maar bij ons is werk altijd synoniem voor plezier maken met vrienden die dezelfde passie voor natuur delen. En daar hoort af en toe uiteraard een hapje en een drankje bij. Als we dan die prachtige staaltjes natuur van dichtbij mogen bewonderen, is het beslist allemaal de moeite waard en zijn we fier onze resultaten te kunnen tonen aan onze leden.

Uit deze cijfers blijkt dat in 2009 zes soorten later en veertien soorten vroeger toekwamen dan in 1991. In 2010 waren dat negen soorten later en twaalf soorten vroeger. Het lijkt er dus wel op dat er inderdaad een effect te zien is. Dat is ook wat Natuur.studie vaststelt, maar dan uiteraard op een meer wetenschappelijk verantwoorde manier. Want de verschillende data kunnen evengoed het gevolg zijn van vogelkijkers die hun gegevens beter registreren dankzij waarnemingen.be.

We nodigen dan ook graag de omwonenden uit om een kijkje te komen nemen!

Wat bij de vogels uit onze streek in elk geval niet verandert onder invloed van de klimaatverandering: Luc Vandeghinste is nog altijd de gegevensverzamelaar van dienst en Yann Feryn één van de auteurs van de rubriek. Dat verdient zeker een pluim! En na 20 jaar mag het eens gezegd worden: we ♥ you! Maarten Tavernier

46

oktober-december 4/ oktober - december2010 2010

koninginnenpage (Papilio machaon)

tijgerspin (Argiope bruennichi)

Klimop

47

Uit Ingelmunster De Buizerd vzw

Dank u, Willy

NATUURLIJK BOS KAPRIJPE POPULIEREN MAKEN PLAATS VOOR NATUURLIJKE VERBOSSING Tussen 1 en 11 oktober waren er grote werken in het natuurreservaat Mandelhoek. Het populierenbestand tussen de dreef naar het “materiaalkot” en de Mandelmeersen werd gekapt, goed voor 98 bomen. Uiteraard gebeurde dit niet zonder reden. De hoge populieren zorgden meer en meer voor onveilige situaties. Populieren verliezen na verloop van tijd (ongeveer na 30 à 40 jaar) immers hun stevigheid. Ze hollen binnenin uit door verrotting. Bij een stevig onweer is de kans dan groot dat ze omwaaien. Als het er slechts enkele zijn, dan is er geen probleem. In tegendeel: dood hout brengt leven in de Mandelhoek! Maar 98 omgewaaide populieren is toch wat van het goede teveel. En bovendien moeten we ook aan de veiligheid van buren en bezoekers denken.

ECONOMISCH BEKEKEN

bare instelling, dus valt Mandelhoek onder de noemer “openbaar bos”. In de praktijk betekent dit dat grote houtkappingen zoals deze deel moeten uitmaken van een openbare houtverkoop. De opbrengsten gaan naar de respectievelijke eigenaars. Het populierenlot in de Mandelhoek, goed voor 343 m³ hout, werd verkocht tijdens de openbare houtverkoop van 14 juni 2010. De houtexploitant, die de bomen op stam heeft gekocht, is voor de kapping gebonden aan verschillende voorschriften. Zo moet bij de werken voldaan worden aan alle wettelijke veiligheidsnormen en moet tijdens een droge periode gewerkt worden met rupskranen, zodat de bodem zo weinig mogelijk beschadigd wordt, … Natuurpunt De Buizerd vzw stond in voor het opruimen van het overgebleven takkenhout.

OPENBARE HOUTVERKOOP Een geluk bij een ongeluk: het kaprijpe populierenbestand heeft een economische waarde. Het hout dat gekapt wordt, vindt zijn weg naar de houtindustrie. Bovendien biedt het een ecologisch verantwoord alternatief voor het invoeren van hout uit alle uithoeken van de wereld. Het natuurreservaat Mandelhoek, beheerd door Natuurpunt De Buizerd vzw, is eigendom van Waterwegen en Zeekanaal nv. Dit is een open-

De boswachters van het ANB bepalen welke bomen er in de openbare bossen gekapt mogen worden en dus deel zullen uitmaken van de houtverkoop. Dit gebeurt door het hameren van de bomen met een Koninklijke hamer. Hierbij slaat de boswachter met zijn hamer (die eigenlijk ook een bijl is) een stuk schors van de boom waarna op de kale plek een merkteken (Koninklijke leeuw) wordt geslagen. Zo weten de houtexploitanten na de houtverkoop welke

4/ oktober-december 2010

De houtverkoop wordt per provincie georganiseerd en opgesplitst in twee sessies. Een in het voorjaar (mei-juni) die alleen voor erkende houtexploitanten bedoeld is, en een in het najaar (oktober-december) die ook voor particulieren toegankelijk is (en vooral brandhout aanbiedt). Een openbare houtverkoop verloopt net zoals een veiling. De verschillende loten kunn vooraf bekeken worden (een catalogus geeft aan waar wat te koop staat) en na voorstelling door de veilingmeester van het ANB kan er geboden worden. Wie het meeste biedt voor een bepaald lot, sluit de koop. De bomen van het gekochte lot staan meestal nog op stam in het bos en moeten door de exploitant zelf gerooid worden.

FROM ZERO TO HERO … Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) staat in voor het beheer van alle openbare bossen in Vlaanderen. Ook als het agentschap niet zelf het beheer uitvoert, blijft ze verantwoordelijk voor het technisch beheer. Daarbij baseert het ANB zich op multifunctioneel bosbeheer: er wordt zowel aandacht besteed aan de ecologie (natuur), als aan de sociaalrecreatieve en economische functies van het bos. Een goed doordacht beheer zorgt er voor dat ze met elkaar worden verzoend. De jaarlijkse openbare houtverkoop door het ANB moet mee de economische functie van een bos ondersteunen. Het uitgangspunt van de houtverkoop ligt evenwel veelal bij de ecologische functie van het bos. Bomen worden grotendeels gekapt om ecologische redenen (of voor de veiligheid).

48

bomen zij mogen rooien. Jaarlijks wordt zo bijna 100.000 m³ boom verkocht uit 40.000 ha beheerde openbare bossen in Vlaanderen.

Mandelhoek ziet er nu uiteraard eventjes anders, kaler uit. Maar dit is van tijdelijke aard. De bomen van morgen stonden al te wachten tussen de populieren: jonge elzen, essen, wilgen,… strijden nu voor het licht dat eerder door de populieren werd weggenomen. Er wordt met andere woorden gekozen voor een natuurlijke verbossing van het gekapte perceel. Niettegenstaande het sparen van de reeds aanwezige boompjes één van de voorschriften is voor de exploitant, valt bij een houtkap niet uit te sluiten dat er toch enkele sneuvelen. Daarom volgden we de werken goed op. Waar nodig worden opnieuw bomen bijgeplant. Een bijkomend voordeel voor Mandelhoek is dat deze “bomen van morgen” ook een grotere ecologische waarde zullen hebben. Met andere woorden: het wordt betere natuur. Populieren zijn van nature niet eigen in onze streek. De planten en dieren die in de omgeving van deze populieren leven, kunnen meestal wel overleven maar voelen zich een beetje op “den vreemde”. Nu streekeigen bomen zoals de els, es en wilg opnieuw kansen krijgen, zullen ze meer en ook andere organismen aantrekken dan de populieren. De biodiversiteit in de Mandelhoek kan er enkel op toenemen!

Willy Vander Steene is op 5 september overleden. Hij was 81 jaar. Willy was actief bestuurslid van Natuurpunt Zwevegem. Zijn betrokkenheid voor natuur en landschap bleef groot, ondanks zijn leeftijd. Hij had een zacht karakter, maar zijn wijze woorden en visie hielpen bij moeilijke beslissingen. Grote natuurreizen waren niet meer aan hem besteed, maar hij bleef aan natuurstudie doen, in zijn tuin en zijn omgeving. Hij was ook nauw verbonden met het leven in zijn geliefde Otegem, waar hij zich verdienstelijk maakte op sociaal en cultureel gebied. Kenmerkend was zijn inbreng bij de viering van het duizendjarig bestaan van Otegem in 1998. Hij was ook actief als leesopa in de Sint-Jan Berchmansschool in Avelgem.

Willy, We zijn je nog veel te vroeg kwijt, maar we blijven je dankbaar. Aan echtgenote Christine en aan de hele familie bieden wij onze gevoelens van medeleven aan. Het bestuur van Natuurpunt Zwevegem

- Natuurpunt De Buizerd vzw

Klimop

49

Stadsgroen Venning

parelmoervlinders © Tom Linster

Kortrijk

T P GROENE LONG HA NAAR ADEM De Venning ligt aan de Vennestraat (ten noordoosten van Kortrijk), tussen de Deerlijksestraat, Ring 8, de spoorlijn Kortrijk-Gent en palend aan een sociale woonwijk. Precies tussen de sociale woonwijk de Venning en de R8 liggen nog 8 onbebouwde hectaren, 5 ha krijgen een groene bestemming in het Ruimtelijk Structuurplan Kortrijk, 3 ha worden geviseerd om te bebouwen.

EEN UNIEK RESTANT VAN EEN PLEISTOCENE LANDDUIN UIT DE LATE IJSTIJD Waar de ondergrond in Kortrijk overwegend klei of zandleemgrond is, tref je hier zandgrond aan. Hier en daar vond je in de brede Leievallei dergelijke zandophogingen. Het zijn landduinen of donken, gevormd door zand dat zich op de drooggevallen delen van de Leiebedding bevond. Een ‘ven’ is een ondiepe waterplas op zandbodem. Hier dicht bij de Leievallei wordt het grondwater ondiep opgehouden door alluviale kleilagen, afgezet door vroegere overstromingen van de Leie. De omgeving was bekend als de Zandberg. Het nuttige zand is mettertijd beetje bij beetje in zowat alle richtingen verhuisd. De Venning is nu zo plat als een biljart. De toponiemen in de buurt ver wijzen naar de geologische eigenschappen van de site.

50

oktober-december 4/ oktober - december2010 2010

VROEGER

Meer dan elders in Kortrijk is dit ‘beetje vergeten’ gebiedje lang een ouder wets kleinschalig landschap gebleven. Je mag je gerust een idyllisch plaatje voor de geest roepen van klare grachtjes die kriskras door vele perceeltjes liepen. Binnen natuurlijke omheiningen als meidoorn- en sleedoornhagen kweekte men kleinvee zoals varkens, geiten en schapen. Vul het plaatje maar aan met hoogstamboomgaarden, drinkpoelen, vennetjes vol waterjuffers, libellen, zeldzame vogels en zeldzaam geworden plantjes die enkel daar aan de rand van dat specifieke vennetje wilden groeien. Er stonden ook molens.

SITE ONTDEKT EN GEADOPTEERD In de jaren ‘60 werd de sociale woonwijk de Venning gebouwd. Zoals dat er aan toe gaat in woonwijken verleggen kinderen de speelgrenzen van de ouderlijke thuis naar de wereld van de onmetelijke vrijheid aan de overkant van de straat. IJverige wijkbewoners durfden ook al eens een stapje verder gaan en begonnen met planten van wilgen op het zompig stuk grond aan de spoorweg. Er staan waterlievende kraakwilgen van meer dan honderd jaar oud. Ze willen van geen sterven weten, op de afgekraakte st ammen komen nieuwe jonge scheuten. Mee met de trend werd in de jaren tachtig voor ’t eerst een feesttent op de weide geplaatst voor de Venningfeesten.

VANAF 1999 GERAAKT ALLES IN EEN STROOMVERSNELLING

Het OCMW stelt zijn gronden ter beschikking . De Leer werkplaats geeft dit landschap meteen een facelift. Er verrijzen twee prachtige houtmijten. Een origineel samenwerkingsverb a n d v a n O C M W, b u u r t c o m i t é Vaart, Leer werkplaats OCMW en Natuurpunt dient een natuurontwikkelingsproject in bij het Aardgasnatuurfonds. De Koning Boudewijnstichting bekroont dit project met groot sociaal gehalte met een pak geld. School De Drie Hofsteden plant in 2000 twintig essen langs de Vennestraat. Een met bouwafval gedempte poel, knooppunt van grachtjes, wordt opnieuw uitgegraven. Op de Dag van de Natuur beplanten de Gezinsbond, de wijkbewoners van de Venning en Natuurpunt de 30 0 m lange spoor wegberm. Er komen honderden meters hagen bij, ook buiten de OCMW gronden. VZW De Link brandt het wrak van een bestelwagen uit elkaar om die te kunnen ver wijderen. Nestkasten voor torenvalk en steenuil krijgen een plaats. De oude buurtweg, de Zandbergweg komt in 2001 van onder de omgeploegde aarde weer tevoorschijn en dient nu, weliswaar opgehoogd, als wandelweg doorheen het gebied. Er is een ruim, goed onderhouden recreatieveld met overdekte pleisterplaats voor jongeren (jongerenhonk) op grond van het OCMW.

2003 VLINDERTUIN, TOT VOOR KORT DE ENIGE NATUURLIJKE (NIETTROPISCHE) IN BELGIË!

Het orgelpunt is de aanleg van de Vlindertuin op de Dag van de Natuur 2003, onder de deskundige leiding van Jan Desmet en zijn gedreven medestanders én met de financiële steun van het Aardgasnatuurfonds. Deze natuurlijke vlindertuin is een gewone tuin, rondom afgeschermd door een beschuttende hout wal, struweel, hagen en bomen. Er is zuiver water, een goede oriëntering, vochtige warmte en luwte eigen aan dit natuurlijk ven. Je vindt er alle nectarplanten (voedsel voor vlinders) en waardplanten (voedsel voor rupsen) voor de vlinders van onze streek. De aanpalende hooilandjes ondersteunen de vlinder- en insectenpopulaties. De boekweitakker is werkterrein voor bijen en de vogels oogsten de zaden in de winter. In Vichte werd dit jaar ook een vlindertuin geopend.

GROENE RUIMTE VOOR VERSCHILLENDE DOELGROEPEN BRENGT KWALITEIT EN DYNAMIEK IN DE STAD 1. Natuureducatie: in handen van Natuurpunt Kortrijk

2. Sociaal tewerkstellingsproject voor werknemers van de Leer werkplaats OCMW Groenbeheer 3. Recreatieve functie : er is gelegenheid voor sportieve ontspanning voor de lokale jeugd : een speel- en voetbalveld met jongerenhonk. 4. Ecologische en sociale functie van volkstuinen De stad is eigenaar van de volkstuinen en heeft die ook aangelegd.

Reeds 39 gelukkigen kunnen in dit prachtig rustgevend kader van hun hobby genieten. Nog 40 geïnteresseerden zitten op hun honger maar er is een uitbreiding van de volkstuinen voorzien. Ecologisch tuinieren is een hype. 5.

Natuur in de stad

Buiten de stad krijgt natuur weinig of geen kansen meer. De traditionele landbouw evolueert naar biotechlandbouw en begint meer en meer op industrie te lijken. Maar we va n g e n o o k b e m o e d i g e n d e signalen op. Akkerrandenbeheer brengt zowel landbouwers als natuurbeschermers en jagers samen rond akkerkvogelprojecten in WestVlaanderen.

BIJZONDERE WAARNEMINGEN De waarnemingen worden exclusiever. Naast de bonte vliegenvanger en de sleedoornpage werd op 1 juli 2010 de eikenpage gefotografeerd. Fotograaf Wouter Braem uit Stasegem ontdekte dit schitterend vlindertje rustend in de nabijheid van één van zijn nectarbronnen: sporkehout. Ongeveer 10 jaar geleden werden eiken aangeplant. Dit is de waardplant voor de rupsen van dit vlindertje. In de ruime omgeving van Kortrijk werd de soort tussen 2000 en 2006 niet waargenomen.

eikenpage © Wouter Braem

Klimop

51

Stadsgroen Venning

bonte vliegenvanger (Ficedula hypoleuca) ©

Kortrijk

Er zijn meer bijen, vlinders enzovoort in de stad dan in landbouwgebieden met gewassen in monocultuur. Een dichtbevolkte stad is een goeie plaats om mensen bewust te maken van het belang van de biodiversiteit. Onze kleine en schaarse natuurgebieden zijn de overblijvende schakels voor de kwetsbare ketting van de biodiversiteit. Authentieke wilde natuur is zeldzaam. Genietbare natuur is maakbaar in de stad. Op basis van onze kennis van de natuur kunnen we veel heruitvinden, hiervoor moeten we niets doen, alleen laten betijen. Op verstoorde grond komen vanzelf pioniersplanten die zich vermenig-

Versnippering en te kleine natuurgebieden werken de achteruitgang van de biodiversiteit in de hand. vuldigen en hun specifieke insecten aantrekken. Deze planten maken de bodem vruchtbaar (bv honingklaver). In een volgend stadium worden ze we g g e c o n c u rr e e r d d o o r a n d e r e interessante plantensoorten die gedijen net dankzij die pioniersplanten. Vlinders hebben behoefte aan een bepaalde oppervlakte om een gezonde populatie op te bouwen en zijn kieskeurig als het erop aankomt wa a r d e e i t j e s wo r d e n g e l e g d . D a g p a uwo g e n zo e ke n d a a r vo o r grote, oude brandnetelvegetaties op waar geen verstoring is. Ruigtes, plaatsen waar akkerkruiden welig mogen tieren, zijn favoriete plaatsen voor de eileg van vlinders. Bijkomende hooilanden en stille zones waar geen mens komt, zouden

52

oktober-december 4/ oktober - december2010 2010

de diversiteit aan vlindersoorten in de Vlindertuin beslist ten goede komen. Tijdens een wandeling met een natuurgids geniet je van wilde natuur langs keurig afgebakende paadjes. Hier leren stadsmensen de waarde, het vernuft en de schoonheid appreciëren van de planten die ze in hun tuin gewoon vernietigen.

POSITIEF NIEUWS De sociale woonwijk zal grondig gerenoveerd worden. Aan het begin van de Vennestraat, aan de Deerlijksetraat, zouden we graag een ruimte met een publieke functie zien. Een aantrekkelijk wijkhuis met o.a. een cafetaria zou helemaal passen in het plaatje van de recreatieve en sociale activiteiten en zou tevens dienen als ontmoetingsplaats voor wijkbewoners en stadsmensen, voor de volkstuinders en de natuurliefhebbers. Hier kunnen ze verbroederen en hun ervaringen aan elkaar toetsen. Natuur kan even hip zijn als een basketbalclub, maar je hebt een goeie motor nodig: enkele gedreven mensen van de buurt die jaarlijks een feesttent opzetten, een barbecue en de onmisbare bijhorende natuur wandeling organiseren.

WAAROM EEN KMO ZONE GEEN GOED IDEE IS Langs de Ring 8 opteert men voor een KMO zone op een oppervlakte van nog geen 3 ha. Verschillende partners hebben zich geëngageerd o m S t a d s g r o e n Ve n n i n g o p d e kaart te zetten. Inplanting van een

KMO zone zal de uitstraling van Stadsgroen Venning ondermijnen en zet een domper op het groene ruimtegevoel. De open ruimte aan de Venning i s e e n ze l d z a a m r e l i c t va n e e n k l e i n s ch a l i g l a n d b o uw l a n d s ch a p met een uitzonderlijke geologische uitgangssituatie. Versnippering en te kleine natuurgebieden werken de achteruitgang van de biodiversiteit in de hand. D e D o d e Le i e a r m a a n d e R i n g weg en het provinciaal domein de Gavers zijn de dichtst bij gelegen natuurgebieden. De link naar de toeristisch-recreatieve Kanaalzone ligt in de onmiddellijke nabijheid. Er kan een betere ontsluiting komen richting Harelbeke en de stad Kortrijk, dit gebied was trouwens grondgebied Harelbeke tot de R8 werd aangelegd. Er bestaat reeds enige ecologische ontsluiting via de spoor wegberm. De hazenpopulatie zal er niet kunnen standhouden. De populaties dieren en planten gaan er ieder jaar op vooruit in de Venning. De natuurontwikkeling in de Venning en Vlindertuin is fragiel e n h a n g t a f va n d e b u ffe r e n d e functie van het huidige 8 ha groengebied. In deze 8 ha zijn ecologie, recreatie en sociale activiteiten perfect op elkaar afgestemd. Deze unieke invulling van stedelijk groen wordt zelfs in het buitenland gekopieerd. Een bedrijvenzone past niet in het concept.

ERKENNING Stadsgroen Venning is de trots van de wijk. In 2004 leverde een petitie tot integraal groenbehoud van de volledige 8 ha meer dan 1.200 handtekeningen op. Stadsgroen Venning heeft een uitstraling in heel Kortrijk. De bezwaarschriften die bij het ontwerp van het RSK Kortrijk tegen de KMO zone ingediend werden spreken boekdelen, ze kwamen uit alle hoeken van de stad. Het project kreeg op 5 februari 2004 in aanwezigheid van Prins Laurent een nominatie van Conser vation Grants, een programma van de Ford Motor Company. Er is interesse vanuit Frankrijk voor dit concept van stedelijke natuur. Franse natuurverenigingen komen hier inspiratie opdoen voor gelijkaardige projecten in Roubaix en Lille. Franse Stadsplanners op colloquium in Lille, kwamen het Stadsgroen Venning bezoeken op 30 augustus 2006.

Het project werd in december 2004 als creatie opgenomen in ‘ad!dict’, een wereldvermaard magazine voor innovatie, creatie en design. Het is een favoriete pleisterplaats voor bekende natuurfotografen.

AMBASSADEURS VAN DE NATUUR Vlinders zijn onze lievelingen, we g eve n ze ko o s n a a m p j e s a l s fliflotterkes en windewiekskes….. In Engeland hebben ze het over de ‘butterfly’. In een Nederlands dialect heeft men het over de ‘zommervoggel’ en nachtvlinders noemt men ‘uiltjes’ of ‘flapperoelen’. We hebben veel fantasie als het gaat om het verzinnen van namen. Van het praktische ‘koolwitje’, ‘boomblauwtje’ tot het sprookjesachtige ‘koninginnepage’, ‘zilveren maan’ of ronduit gek ‘koevinkje’, ‘kleine

vos’. Het is zo vertederend als een schijnbaar argeloze atalanta jouw Tshirtje uitkiest voor een rustpauze in de zon. Je zal haar niet gemakkelijk te pakken krijgen. We weten nog te weinig over het verborgen leven van vlinders. Ze zoeken vrije en wilde natuur op om hun eitjes te leggen. Daar kunnen vieze, harige rupsen groot en dik worden, daar waar geen mens er zich aan stoort. Vlinders moeten we koesteren, ze zijn boodschappers van de toestand van natuur en milieu. Info: Jan Desmet Tekst: Els Deprez

Er waren verschillende internationale bezoeken en workshops in het kader van een Europees project V.I.S.P. (Vitalizing city centres through Integrated Spatial Planning). Hierin zal de stad, OCMW en andere partners de komende jaren samen met andere Europese steden onder leiding van Mölndal (Zweden) werken aan de verbetering van de leefbaarheid van steden. De 11-koppige internationale jur y ‘Entente Floral’ bezocht op 7 juli 2006 het Stadsgroen Venning. Er volgde een bekroning met Europees goud.

haas © Bernard Dekimpe

Klimop

53

Uit Kuurne lidverenigingen & werkgroepen

VLASBEK BLIKT TERUG | Feest in ‘t Groen Het kwam al uitgebreid aan bod in de vorige Klimop: de Vlasbek blaast dit jaar 25 kaarsjes uit en vervoegde de grote Natuurpuntfamilie! Reden genoeg voor een Feest in ’t Groen. 27 juni 2010 zal voor menig Vlasbekker en Vlasbekvriend in het geheugen gegrift staan. De Groene Long in Kuurne vormde het prachtige decor voor een uitgebreid familiefeest, een terugblik op 25 jaar Vlasbek, een eerbetoon aan al wie tijdens die 25 jaar hielp trekken aan de Vlasbekkar. De Kuurnse schepen van Leefmilieu bevestigde in zijn huldigingsrede dat Natuurpunt De Vlasbek vzw is uitgegroeid tot een volwaardige en belangrijke gesprekspartner van het Kuurnse bestuur. Dat was dan ook de reden dat de schepenen van leefmilieu van zowel Kuurne

Mic Dhaluin Mic was in Zuid-West-Vlaanderen een pionier-vogelkijker. De Anzegemnaar woonde in het landhuis aan Hemsrodebos en wist in onze streek tot het jaar 1970 nog grauwe klauwieren broeden. Hij was een fervent natuurbeschermer, één van de vroege krachten van Natuurpunt Krekel-Anzegem en een enthousiast en kritisch medewerker met de Natuur werkgroep De Gavers in haar beginjaren. Maar vooral was hij een reiziger. Lang voor de Argonne een hype was, zocht hij er al vogels. Hij stond graag op de dijk van Lac du Der naar de kraanvogels te kijken. Of hij parkeerde zijn mobilhome naast een akker om er ‘s nachts naar grielen te luisteren. Roofvogels, en vooral blauwe kiekendieven, waren zijn favorieten.

als Lendelede hun engagementen inzake het Biodiversiteitscharter herbevestigden, voor het oog van vele genodigden en pers. Na de ondertekening van het charter onthulden de Kuurnse en Lendeleedse schepenen het nieuwe Vlasbeklogo. Een verjaardag, een nieuwe naam, dat vraagt inderdaad een nieuw uithangbord, dat enthousiast werd ontvangen door de feestvierders. Het nieuwe logo kreeg een ereplaats op het feest. En onder een schitterende junizon genoten we van een fijne picknick, een sexy insectenwandeling, het maken van de nestkastjes, het loslaten van de vogels, ...

Tot zijn gezondheid het hem moeilijk maakte, ondernam hij verre reizen. Telkens we even bij hem binnenwipten, had hij het over zijn vogeluitstapjes. Lange verhalen, steevast voorzien van een eau-de-vie. Hij maakte van zijn hoekje bij Hemsrodebos een stukje Argonne. De maretakken daar zijn er nog stille getuigen van.

En vooral van de fijne verbroedering tussen natuurpunters en niet-natuurpunters, jong en oud, natuurfreak en natuurgenieter...

Op het laatst was hij wat verbitterd, vooral boos op zijn ziekte. Mic, niet meer piekeren nu, vlieg maar rustig mee met de kranies. Op den dijk van den Der zien we je voorbijzweven.

Natuur.koepel vzw is een samenwerkingsverband tussen natuurverenigingen in Zuid-West-Vlaanderen. e-mail: website: rek. n°:

[email protected] www.natuurkoepel.be 775-5754011-89

Secretariaat: Watermolenstraat 69B 8500 Kortrijk contact: Axel Vanderhaeghen, beleids- en verenigingsmedewerker tel: 056 362 804 gsm: 0487 644 585 openingsuren: ma.-do.: 10u00-17u55 en op afspraak Maatschappelijke zetel: Normandiëstraat 178 8560 Wevelgem contact: Kristina Naeyaert, voorzitter tel: 056 401 979 e-mail: [email protected]

4/ oktober-december 2010

Natuurpunt De Buizerd vzw Hendrik Debeuf, Bruggestraat 195 8770 Ingelmunster, Tel: 051 312 162, Rek: 751-2037233-79 Natuurpunt De Vlasbek vzw Jan Vanaverbeke, Kouterstraat 38 8520 Kuurne, Tel: 056 713 407 Rek: 068-2159859-84 Natuurpunt Gewerveld Thomas Dierynck, Derde Lancierstr. 5A, 8940 Geluwe, Tel: 0473 211 214 Natuurpunt Gaverstreke Geert Vanloot, Wijdhagestraat 99 8530 Harelbeke, Tel: 056 702 364 Rek: 001-3554678-92 Natuurpunt Kortrijk Trees De Prest, Maandagveld 5, 8500 Kortrijk, Tel: 056 200 510 Rek: 385-0522418-39 Natuurpunt Krekel Anzegem Adelheid Seynnaeve, Olekenbosstraat 170, 8540 Deerlijk, Tel: 056 772 570, Rek: 462-1105061-35 Natuurpunt Waregem-Zulte Peter Depodt, Aststraat 35 8790 Waregem, Tel: 056 610 455 Rek: 068-2056961-06 Natuurpunt West-Vlaamse Scheldemeersen Jean-Marie Cottyn, Rollegemkerkstraat 116, 8510 Rollegem, Tel: 056 203 601, Rek: 777-5965188-55 Natuurpunt Wevelgem-Menen Jozef Bruneel, J. Deconinckstraat 4 8560 Wevelgem, Tel: 056 415 290 Rek: 000-1706678-60

VELT Harelbeke-Kuurne Robert Schouttetens, Wijdhagestraat 128, 8530 Harelbeke, Tel: 056 718 612 VELT Wevelgem-Menen Katrien Opsommer, Groenestr. 153 8930 Menen, Tel: 056 530 321 VELT Zwevegem-Kortrijk Suzanne Lefevere, Duitslandln 16 8550 Zwevegem, Tel: 056 756 289

THEMATISCHE WERKGROERPEN Amfibieënwerkgroep 'HYLA' Mario Manhaeve, Wijdhagestr. 125 8530 Harelbeke, Tel: 056 715 567 Rek. 733-0563762-28 WG Geologie en Landschap Dirk Libbrecht, Achterdriesstraat 25 8580 Avelgem, Tel: 056 647 926 Insectenwerkgroep Roeland Libeer, Kleine Bissegemstraat 6, 8560 Wevelgem Tel: 056 426 960 Rek: 778-5966094-67 Paddestoelenerkgroep 'Mycologia' José Vandeplancke, Beeklaan 1 8520 Kuurne, Tel: 056 354 364 Rek: 738-0106620-39 Plantenwerkgroep Piet Missiaen, Wielewaallaan 23 8500 Kortrijk, Tel: 056 205 177 Rek: 979-0793485-30 Vogelwerkgroep Luc Vandeghinste, Wolvenstraat 4 8500 Kortrijk, Tel: 0498 909 290 Rek: 738-0031133-18 Zoogdierenwerkgroep Mario Manhaeve, Wijdhagestr. 125 8530 Harelbeke, Tel: 056 715 567 Rek: 738-0027269-34 TrageWegenWerkgroep Frans DeJonghe, Rozendreef 17, 8550 Zwevegem, Tel: 056 756 378

colofon Klimop Kwartaaltijdschrift van Natuur.koepel vzw 20ste jaargang nr. 4, okt-dec 2010

54

JNM afdeling Kortrijk Matthias Strubbe, Goethalslaan 13, 8501 Heule, Tel: 056 372 447 Rek: 001-0959176-19

Natuurpunt Zwevegem Eddy Loosveldt, Lindelos 2 8551 Heestert, Tel: 056 645 007 Rek: 468-7202071-81

© Dirk Desmet

© Dirk Desmet

© Roger Lecoutere

De redactie van Klimop wenst de families veel sterkte.

NATUURVERENIGINGEN

Verantwoordelijke uitgever: Emmanuel Desmet, Watermolenstr. 69B, 8500 Kortrijk, gsm 0499 198 949, [email protected] Ledenadministratie: Freddy Deckers, Jan Breydellaan 94 8500 Kortrijk, tel: 056 212 313 [email protected] Publiciteitsverantwoordelijke: Axel Vanderhaeghen [email protected] Oplage: 4300 exemplaren Druk: Desiere Printing, Kozakstraat 5, Wevelgem, tel: 056 412 026 www.desiereprinting.be Eindredactie en vormgeving: Axel Vanderhaeghen, Tom Linster Emmanuel Desmet Foto’s: T.Linster, Y.Feryn, H.Nachtergaele, A.Vanderhaeghen, E.Desmet, F.DeJonghe, I.Robbe, M.Desloovere, T.Gheskière, M.Espeel,

C.Hanssens, L.Vanderschaeve, K.Naeyaert, K.Lepla, R.Libeer, F.Claerbout, J.Boucque

apart bestand bij. Foto’s hebben bij voorkeur een resolutie van 300 dpi.

Tekeningen J. Van De Ginste

Lid worden Lid worden van Natuur.koepel vzw en Klimop ontvangen, kan door zich aan te sluiten bij een van onze lidverenigingen. Bij sommige krijg je automatisch Klimop, andere voorzien een combiformule.

Redactie Claudine Decocker, Virginie De Coene, Frans DeJonghe, Els Deprez, Emmanuel Desmet, Yann Feryn, Dirk Libbrecht, Tom Linster, Kristina Naeyaert, Maarten Tavernier, Carlos Van de Ginste, Matthias Depoorter en Axel Vanderhaeghen Deadline Artikels voor de volgend klimop moeten op de redactie zijn uiterlijk op 1 december 2010. Het volgende nummer verschijnt begin januari 2011. Artikels De auteurs dragen de volle verantwoordelijkheid voor de inhoud van hun teksten. De redactie heeft het recht de artikels in te korten. Overname van teksten en illustraties mag mits toelating van de redactie en bronvermelding. Artikels, foto’s tekeningen en ideeën zijn steeds welkom op het redactieadres. Teksten liefst aanleveren op elektronische wijze. Foto’s, tekeningen en grafieken zet je niet tussen de tekst maar lever je er als

Natuurpunt is dé vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Als lid van een afdeling van Natuurpunt die aangesloten is bij Natuur.koepel vzw, krijg je Klimop vier keer per jaar gratis in je bus. Lid worden van Natuurpunt vzw kost €24 per jaar, te storten op rek.n° 230-0044233-21. Of je kunt je voor eens en altijd de rompslomp besparen én meteen ook de administratieve kosten voor Natuurpunt beperken door een domiciliëringsbericht in te vullen via www.natuurpunt.be > lid worden.

Klimop

55

DAG van de

31 okt. 2010

TRAGE WEG in

SINT-DENIJS

AFSPRAAK

7,5 of 10 km

zo 31 okt om 14u op de hoek van de Kooigemse- en de Kaveiestraat

Natuurpunt Zwevegem en de gemeentelijke MINA-raad ver welkomen je voor een trage wegentocht langs een stukje van het nieuw ontworpen

wandelnetwerk ‘Het Land van Mortagne’. Stille en onbekende paadjes voeren je langs het Grandvalbos en de vallei van de Zandbeek naar de Geitenberg en de Tontekapel. Onder weg biedt de MINA-raad je een drankje aan. Parkeren kan in de Kaveiestraat. Wegwijzers van Natuurpunt leiden je naar de startplaats. Deelname is gratis, stevig schoeisel wordt aangeraden.

Trage wegen zijn wegen voor niet gemotoriseerd verkeer. Ze zijn ideaal voor fietsers, wandelaars en voor intense natuurbeleving. Ze vormen een veilig alternatief voor verkeersdrukte en vaak vertellen deze eeuwenoude verbindingen ons iets over de lokale geschiedenis. Toch gingen heel wat trage wegen verloren en door ver waarlozing en onrechtmatige inname brokkelt het trage wegennet verder af. Maar op de Dag van de Trage Weg keren we dit proces om. We trekken de TrageWegenToer op! Hopelijk mèt jou, want wandelend langs trage wegen zorg je dat ze blijven bestaan.