JOHAN CRUIJFF
160
JOHAN CRUIJFF
TEKST JAN-CEES BUTTER FOTOGRAFIE CRUYFF CLASSICS, ANP, VI IMAGES
spreekt zich uit Johan Cruijff (63) is onze grootste voetballer aller tijden. Als speler won hij drie keer de Europa Cup, tweemaal de Europese Super Cup en werd hij drie keer gekozen tot Europees voetballer van het jaar. JFK dineerde met hem in Londen, waar we met El Salvador spraken over zijn leven, zijn lichaam én de kansen van Oranje op het WK. 161
JOHAN CRUIJFF
‘Als je in het verleden leeft, loop je in feite achteruit. Begrijp je?’ Daar zit Johan Cruijff. Voor hem staat een fles rode wijn, naast hem zit zijn vrouw Danny. We bevinden ons in het Shoreditch House, een exclusief restaurant in het westen van Londen. Het uitzicht is ronduit gerieflijk, net als de gerechten die ons deze avond zullen passeren. Cruijff oogt gelukkig.
Waaraan merkt u dat u ouder wordt? “Fysiek wordt het minder. Verder niet.”
Als je zijn palmares even wegdenkt, had Johan Cruijff net zo goed je buurman kunnen zijn, die op zaterdag zijn auto wast of de kliko op straat zet. Waar stervoetballers als Ronaldo, Ronaldinho en David Beckham tijdens hun carrière de fout in gingen, daar is Cruijff altijd van elk schandaal gevrijwaard gebleven. Hoe dat komt? Het antwoord zit deze avond aan zijn rechterzijde. Danny Cruijff verliest haar man geen moment uit het oog. Het stel voelt elkaar blindelings aan. “Zij is het kompas in mijn leven”, beaamt de maestro himself later op de avond. Eerst wacht er nog wat promotiewerk voor zijn schoenenmerk, de sneakers van Cruyff. Daarna is er alle gelegenheid voor vragen. Over geluk, liefde, kinderen, het WK en de kansen van Oranje.
Uw lichaam is altijd uw wapen geweest. Is het daardoor moeilijker te accepteren dat u ouder wordt? “Als je in het verleden leeft, loop je in feite achteruit. Begrijp je? Ik kan niet meer dezelfde dingen doen als toen ik twintig was. Als je dat accepteert, is het geen probleem om ouder te worden.”
LICHAAM & GEEST
Hoe is het voor u om ouder te worden? “Iedereen wordt ouder. Ik heb daar geen enkel probleem mee. Op bepaalde gebieden moet je een stapje terug doen, en op bepaalde gebieden heb je het ook weer naar je zin.” 162
Heeft u bijvoorbeeld moeite om ’s ochtends uit bed te komen? “Nee, totaal niet. Ik mag niet klagen, hoor. Ik kan nog altijd de dingen doen die ik wil doen.”
Is het voor u een geruststelling dat u straks zult voortleven als legende? “Dat zijn dingen waar ik helemaal niet mee bezig ben. Op geen enkele manier. Als ik dood ben, ben ik er toch niet meer, dus dan maakt het me niet uit hoe de mensen op aarde me zich herinneren.” Maar u laat toch iets moois achter? “Ja, en daar ben ik ook nog altijd mee bezig. Ondanks dat ik niet meer voetbal, vind ik het fijn om op verschillende gebieden nog aanwezig te zijn.” Wanneer voelde u zich op uw sterkst? “Als voetballer ben je op je sterkst tussen de zesentwintig en dertig, omdat je dan zowel het verstand als fysiek hebt. Als je meer met verstand speelt, kun je nog ver komen. In het laatste jaar van
mijn voetbalcarrière heb ik bijvoorbeeld maar één wedstrijd gemist. Ik had toen inzicht. Inzicht is dan de compensatie van je mindere fysiek.”
WERK & LEVEN
Hoe ziet uw leven er momenteel uit? “Naast mijn privéleven heb ik mijn eigen universiteit en de Cruyff Foundation. Daaraan kun je zien dat sport op een enorme manier in ontwikkeling is. Bijna elk onderdeel in onze samenleving heeft daarmee te maken. Sport neemt steeds meer een centrale rol in. Eén van de grootste problemen in de gezondheidszorg is overgewicht. Mensen die sporten hebben daar weinig of geen last van. Het integratievraagstuk is ook van toepassing op ons werk. Omdat de regels in het voetbal over de hele wereld hetzelfde zijn, kan iedereen met elkaar voetballen. Met onze trapveldjes verbeteren we bovendien de leefomstandigheden in de buurten. Zodra kinderen met elkaar sporten, vermindert de overlast en verbetert het leefklimaat. Over het algemeen werken beide ouders. Normaal gesproken zit er twee uur tussen het moment dat de school uitgaat en dat ouders ’s avonds thuiskomen. Dus waar blijven de kinderen? En wat doen ze? Sport zorgt ervoor dat onze wereld blijft draaien.” Er zijn inmiddels meer dan honderd trapveldjes met uw naam. Wat is uw ambitie nog met de Cruyff Foundation? “Het is niet zozeer een kwestie van ambitie. Ik heb veel geluk gehad. Ik heb
JOHAN CRUIJFF
163
JOHAN CRUIJFF
‘Jezelf dingen afvragen is goed, maar ook nog eens zelf de antwoorden geven is heel moeilijk’ kunnen bereiken wat ik wilde bereiken, en er zijn veel kinderen die in omstandigheden zitten waarin dat niet kan. Het voorbeeld wat ik vaak geef: iemand die in een rolstoel tennist, moet vaak een bal van de grond oprapen. Als zo iemand duizend keer die bal heeft opgeraapt, kan hij morgen ook zijn mes en vork van de grond pakken. Als hij aan sport doet, wordt zijn lichaam sterker. Zijn bovenlichaam vervangt in feite zijn benen. Iedereen denkt dat sport een vrijetijdsbesteding is, maar het heeft veel meer kanten. Als ik nu kleine kinderen zie die met overgewicht kampen, dan denk ik: hoe moet het straks als ze vijftig zijn? Hoe zit het straks met hun knieën, enkels en rug?” Is lichaamsbeweging één van de geheimen die ervoor zorgen dat u nog zo slank bent? “Dat is geen kwestie van een geheim. Ik heb daar nooit mee te maken gehad. Ik ben opgegroeid in de tijd dat kinderen nog gewoon op straat speelden en we overal met de fiets naartoe gingen. Zoiets bestaat tegenwoordig niet meer.” Wat wilt u nog doen met uw Cruyff University? “We willen laten zien dat je met sport gezamenlijk iets kunt bereiken. Het is een karaktervormend iets. Dat je respect hebt voor je tegenstander en teamgenoten. We hebben het kunnen zien bij de Olympische Spelen: hoe de nummer één en twee elkaar omhelzen, terwijl de nummer twee toch teleurgesteld moet zijn. Dat is kwaliteit, en zo hoor je je ook te gedragen. Dat proberen we via de scholen in de maatschappij te krijgen. Je moet je voorstel164
len dat een topsporter voor zijn leven lang gestraft wordt. Je gaat van school af als je vijftien, zestien jaar bent en je komt er weer op als je vijfendertig bent. Dan heb je niets. Wij proberen deze mensen zo hoog mogelijk in de maatschappij te krijgen. Ze hebben vooral naar de jeugd een enorme uitstraling. Maar als je als kind een held van vroeger ziet vallen, dan doet dat iets met je. Wij proberen het tegenovergestelde te realiseren.” Waar komt uw passie voor schoenen vandaan? “Ik was vroeger al erg kieskeurig als het om schoeisel ging. Ik moest er een goed gevoel bij hebben en werd er vaak bij betrokken als het ging om de kwaliteit van het leer. Tegenwoordig zijn schoenen anders. Het is mode geworden. Je moet na een lange dag niet thuiskomen en zeggen: ‘Nu eerst die schoenen uit.’ Nee, je moet zeggen: ‘Morgen heb ik een drukke dag, dan trek ik ze lekker wéér aan.’ Dat is ook mijn visie.” Voetbal heeft uw leven verrijkt. Heeft u het gevoel dat u iets terug moet geven? “Nee, het overkomt me gewoon. Ik zit thuis niet de hele dag na te denken over de vraag: wat zal ik nu eens gaan doen? Het gebeurt gewoon. Het belangrijkste is dat sporters vaak goede mensen zijn, die niet klaar zijn voor het leven na hun sportcarrière. Geen enkele bond of federatie neemt die taak op zich.”
TROTS & LIEFDE
Bent u gelukkig? “Ja, ik heb het uitstekend naar m’n zin.”
JOHAN CRUIJFF
165
JOHAN CRUIJFF
‘Nederland kan pas presteren als het hele elftal goed speelt. Zodra dat het geval is, zal er wel iemand uit gaan blinken. Dat kan Van Persie zijn, Robben of Sneijder.’ Hoe komt dat? “Ik doe niemand kwaad. En ik ondersteun iemand die met hart en ziel aan mijn schoenen werkt. Wat is er mooier dan dat?” U bent meer dan veertig jaar getrouwd met Danny. Is zij altijd uw kompas in het leven geweest? “Ja, altijd…” Want achter elke sterke man staat een sterke vrouw? “Ja, dat kan ook niet anders.” Zou u zonder haar niet zo groot zijn geworden? “Nee, dat had moeilijk geweest. In ieder geval zou ik niet zo standvastig zijn geweest. Dat is de basis.” Bent u trots op uw zoon, Jordi? “Ja, wat hij heeft gedaan, is heel moeilijk. Als hij een goede wedstrijd speelde, leek hij op mij, en als hij een slechte wedstrijd had gespeeld, leek hij op zijn moeder. In de kleedkamer had hij ook een moeilijke positie. Als speler heb je het recht om op de trainer te kankeren, maar bij Barcelona was de trainer wel zijn vader. Dat zijn moeilijke dingen. Maar dat heeft hem wel sterk gemaakt.” Zegt u tegen uw zoon dat u trots op hem bent? “Ja, natuurlijk. We hebben een heel mooie vader-zoonrelatie. Als iemand zo overeind blijft, is dat prachtig om te zien.” Welke waarden heeft u uw kinderen meegegeven? “Ik was veel weg, maar ik heb gepro166
beerd ze normen en waarden mee te geven. Een goede studie, een goede opvoeding en daarna moet je het maar afwachten als ouders.” Had u niet liever gehad dat uw zoon met een andere achternaam op de wereld was gekomen? “Dat heeft z’n voordelen en z’n nadelen. Het is nu eenmaal zo, en dus is het zinloos om daar verder over door te gaan. We doen het toch niet meer over.”
TRAINER & VAN BASTEN
Was u verrast door het opstappen van Marco van Basten bij Ajax? “Ik had het niet verwacht. Natuurlijk gingen er bepaalde dingen niet goed, maar er waren nog steeds veel mogelijkheden voor hem.” Heeft u de hoop dat hij nog terug zal keren in de voetballerij? “Ja, natuurlijk. Marco is een icoon van het Nederlandse voetbal. Natuurlijk zal hij fouten hebben gemaakt, maar het zou zonde zijn als zo iemand, met zo veel intelligentie, niet meer terugkomt in het voetbal. Hij kan nog zoveel betekenen. Misschien als algemeen directeur van Ajax. Dat zou hij ook makkelijk kunnen.” Heeft u contact met hem gehad? “Wij hebben altijd contact.” Elke dag? “Nee, bij ons is het geen kwestie van elke dag. We zijn vrienden, en als er wat is, dan bellen we. Dat hoeft niet elke dag, week of maand te zijn.” Van Basten schijnt zich vaak afgevraagd te
hebben of het trainersvak iets voor hem is. Begrijpt u dat? “Als je jezelf vragen stelt, dan hoeft dat nog niet te betekenen dat je een slechte trainer bent. Dan ben je volgens mij heel intelligent. Jezelf dingen afvragen is goed, maar ook nog eens zelf de antwoorden geven is heel moeilijk.” Is dat ook iets wat u heeft moeten leren? “Ik ben eigenlijk verstandig geworden vanuit de praktijksituatie. Dat is een groot verschil. In Amerika, bij de Washington Diplomats, heb ik een universitaire opleiding gehad in sport business management. Dat heeft me verder gebracht in dit leven.”
WK & ORANJE
Wat zijn volgens u de kanshebbers op het WK? “Als ik er twee moet noemen, dan zeg ik Spanje en Ivoorkust. Spanje is voor mij de grootste favoriet. Barcelona en Real Madrid deden het erg goed in de Champions League. Het grote verschil met andere landen is dat Spanje liefst twéé goede teams kan opstellen. Ze hebben wel zeven, acht goede middenvelders. Dat is belangrijk, want bij een toernooi speel je veel wedstrijden in een korte tijd. Spanje blinkt ook uit in technische vaardigheden, het belangrijkste aspect in voetbal. Ivoorkust is ook enorm sterk. Zo hebben veel kwaliteit en zijn fysiek en mentaal erg sterk.” Hoe schat u de kansen van Nederland in? “Je moet kijken hoe het zich ontwikkelt. Nederland heeft voornamelijk kwaliteit voorin, waardoor je moet hopen dat ze veel aan aanvallen zullen toekomen.”
JOHAN CRUIJFF
Van welke speler verwacht u veel bij Oranje? “Nederland kan pas presteren als het hele elftal goed speelt. Zodra dat het geval is, zal er wel iemand uit gaan blinken. Dat kan Van Persie zijn, Robben of Sneijder. Dat kunnen zo veel spelers zijn. Maar eerst moet het elftal goed gaan spelen.” Bent u tevreden over Bert van Marwijk? “De kwalificatie is natuurlijk geweldig geweest. Maar ja, hij krijgt het wel steeds moeilijker, omdat de aanwas vanuit Nederland steeds kleiner wordt. Als je weinig aanwas hebt, heb je ook minder mogelijkheden. Wat ik een kwalijke zaak vind, is dat er nog steeds geen grens zit aan het aantal buitenlanders in een clubelftal. Hierdoor blokkeer je de doorstroming van Nederlandse talenten. Clarence Seedorf is de succesvolste clubvoetballer aller tijden. Vindt u het logisch dat hij niet meegaat naar het WK? “Clubvoetballers zijn clubvoetballers, internationale voetballers zijn internationale voetballers. Dat zijn twee verschillende dingen, waar veel mensen zich in vergissen. Als je zo veel mensen voor het middenveld hebt, is het mogelijk dat hij niet meegaat naar het WK, ja.” Wat doet u deze zomer? “Ik ga waarschijnlijk naar de wedstrijden kijken, maar waar weet ik nog niet.” Wordt u nog analist voor de NOS? “Nee, het is voor 99 procent zeker van niet. Ik sluit nooit iets uit, maar in principe niet.” U leeft in conflict met de NOS. Hoe zit dat precies? “Ik vind de sportverslaggeving over het algemeen te negatief bij de NOS. Dat is ook de reden dat ik afscheid heb genomen. Dat negatieve zie je elke keer terug. Als ik de vraagstelling bij de Olympische Spelen zie, dan denk ik: dat zijn niet mijn vragen.” t
ANDEREN OVER JOHAN CRUIJFF Auke Kok, auteur van 1974, Wij waren de besten, over de rol van Johan Cruijff op het WK ’74 “Omdat Oranje een slechte voorbereiding kende, had Rinus Michels de hele tactiek afgestemd op Johan Cruijff. Dat motiveerde hem nog extra. Hij stak in grootse vorm en zijn motivatie en leiderschap waren doorslaggevend. Tegen het einde van het toernooi was er het ‘zwembadincident’, waar eigenlijk niet veel was gebeurd; een aantal Nederlandse spelers had tot het ochtendgloren in een zwembad gelegen met Duitse meisjes, terwijl er ook een undercoverjournalist bij was. Die verkocht zijn verhaal aan Bild en suggereerde een enorme seksorgie. Cruijff probeerde alles daarna krampachtig te ontkennen. In de finale speelde hij matig. Sommige spelers zeiden dat ze die dag niet zo goed waren omdat Cruijff niet goed was.” Marcel Beerthuizen, sportmarketeer, over het merk Johan Cruijff “Cruijff was een sportmarketeer avant la lettre. Hij is zich er zijn hele leven al van bewust dat hij een groot merk is. In die zin is hij baanbrekend geweest. Cruijff heeft ervoor gezorgd dat sporters het zelfbesef kregen dat ze geld waard zijn. Iedere sporter moet hem daar eeuwig dankbaar voor zijn. Het begon al in 1974. Het Nederlands elftal werd gesponsord door Adidas, terwijl Cruijff persoonlijk een overeenkomst had met Puma. Cruijff zei: ‘Ik ga niet met die drie strepen lopen.’ Vervolgens hebben ze er bij hem twee strepen van gemaakt, waardoor het een beetje leek op Puma.” Viggo Waas, cabaretier, over het imiteren van Johan Cruijff “Op toneel imiteer ik hem al jaren niet meer. Soms - als ik op stap ben met Erik van Muiswinkel en Diederik van Vleuten - wil ik hem nog weleens nadoen. Maar alleen als ik te veel gedronken heb. Ik ben zó’n fan van Cruijff, dat ik eigenlijk niet objectief over hem kan oordelen. Eigenlijk wilde ik loyaal aan hem zijn en geen geld meer aan hem verdienen met imitaties, maar laatst heb ik toch weer gezondigd met een radiocommercial. Het kost me op zo’n moment weinig moeite om in zijn stijl te denken. Ook al lijkt het zwaar, het is heel erg down to earth: één plus één is twee. Cruijff probeert voetbal begrijpelijk te maken. Ik moet ook nooit lachen om zijn versprekingen. Die horen bij Cruijff.” Johan Derksen, hoofdredacteur van Voetbal International, over de analist Johan Cruijff “Cruijff is op alle gebieden geniaal. Als analist heeft hij het nadeel dat hij soms wat gebrekkig formuleert. Ik zeg altijd: je moet hem leren verstaan. Het gewone publiek ervaart het vaak als wartaal, maar de echte voetbalkenners volgen hem blindelings. Als Cruijff iets zegt, heeft dat een enorme lading. Zijn aanwezigheid werkt statusverhogend voor een programma. Zijn argument om geen analist meer te zijn, vind ik lachwekkend. Cruijff heeft zijn eigen visie, maar hij moet ook de mening van een ander respecteren. Cruijff heeft weleens gezegd dat er in dit land maar drie mensen zijn met verstand van voetbal: hijzelf, Van Basten, en die derde heeft hij nooit genoemd; ik hoop dat ik het ben, maar ik vrees dat hij Wim Jansen bedoelt. Cruijff moet wel begrijpen dat hij niet het exclusieve recht heeft op een mening. Dat hij als analist zo veel betaald krijgt, vind ik geen probleem. Cruijff hoort in de categorie Frank Sinatra en Elvis Presley. Hij is dat geld dubbel en dwars waard.” 167
