IST. Verlofbeleidskader TBS. Gebruik format aanvraag verlofmachtiging. Inspectierapport. Themaonderzoek

IST Verlofbeleidskader TBS Gebruik format aanvraag verlofmachtiging Inspectierapport Themaonderzoek

a

Ministerie van Justitie

Inspectie voor de Sanctietoepassing

Verlofbeleidskader TBS Gebruik format aanvraag verlofmachtiging Inspectierapport Themaonderzoek

November 2005

November 2005

Themaonderzoek - Verlofbeleidskader TBS

Inhoudsopgave

Voorwoord 4 Samenvatting 5 1 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4 1.4 1.4.1 1.4.2 1.5 1.6 2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3

Inleiding 9 Aanleiding en doel 9 Reikwijdte 10 Opzet 12 Algemeen 12 Wijze van beoordeling van de bevindingen bij de klinieken 13 Onderzoek bij de afdeling Individuele TBS Zaken 13 Deelverslagen 13 Wet- en regelgeving en toetsingskader 14 Wet- en regelgeving 14 Toetsingskader 14 Recent onderzoek 14 Leeswijzer 15 Bevindingen 16 Algemeen 16 Bevindingen met betrekking tot het gebruik van het format 16 Bevindingen met betrekking tot de personele bezetting 19 Rijksinrichtingen 19 FPC Veldzicht 19 Dr. S. Van Mesdagkliniek 22 Flevo Future 23 Particuliere Inrichtingen 24 Pompekliniek en Kempehuis 24 Dr. Henri van der Hoevenkliniek 26 Oldenkotte 27

November 2005

2.3.4 2.3.5 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.5 2.5.1

2.5.2 2.5.3 2.5.4

Themaonderzoek - Verlofbeleidskader TBS

FPI De Rooyse Wissel 29 De Kijvelanden 30 Forensisch Psychiatrische Klinieken 32 FPK Assen 32 FPK De Meren 33 GGZ Eindhoven (GGzE) 35 Hoeve Boschoord 36 Afdeling Individuele TBS Zaken 37 Bevindingen uit het dossieronderzoek bij de klinieken in relatie tot besluitvorming bij de afdeling ITZ 38 Bevindingen op grond van de interviews 39 Conclusies 40 Aanbevelingen 41

3

Conclusies en oordeel 42

4

Aanbevelingen 45 Aanbevelingen voor DJI 45 Aanbevelingen voor de klinieken 46 Aanbevelingen voor de minister van Justitie 46

4.1 4.2 4.3

Bijlage A: Format aanvragen verlofmachtiging 48 Bijlage B: Overzicht onderzochte aanvragen per kliniek 51 Bijlage C: Checklist toetsen verlofaanvragen 52 Bijlage D: Toetsingskader onderzoek klinieken 56 Bijlage E: Toetsingskader onderzoek afdeling ITZ 59

November 2005

Themaonderzoek - Verlofbeleidskader TBS Inspectie voor de Sanctietoepassing

Voorwoord

De Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) heeft onderzoek gedaan naar de wijze waarop het met ingang van juni 2004 vernieuwde format voor het aanvragen van een verlofmachtiging gehanteerd wordt. Dat wil zeggen dat nagegaan is hoe grondig en zorgvuldig de procedure voor het aanvragen van een machtiging voor verlof verloopt. Het onderzoek is uitgevoerd bij alle tbs-klinieken en forensisch-psychiatrische klinieken waar tbs-plaatsen worden ingekocht, en heeft voornamelijk bestaan uit het bestuderen van een representatieve steekproef van dossiers. Het oordeel van de Inspectie is in dit onderzoek dus vooral gebaseerd op schriftelijke informatie met betrekking tot het gebruik van het in het verlofbeleidskader voorgeschreven format. Naast het dossieronderzoek is in interviews aandacht besteed aan de kwantiteit en kwaliteit van de personele bezetting van de inrichtingen. De wijze waarop verloven daadwerkelijk uitgevoerd worden viel buiten het bestek van dit onderzoek. De Inspectie heeft kunnen constateren dat een grote meerderheid van de klinieken ruim voldoende tot goed presteert. Slechts bij één instelling (die 1 % van het aantal tbs-plaatsen vertegenwoordigt) moest de kwalificatie onvoldoende gegeven worden. Dat betekent niet dat bij de andere klinieken niets meer valt te verbeteren. Het rapport eindigt daarom met een aantal aanbevelingen die betrekking hebben op de uniformiteit en eenduidigheid van de aanvragen, op de wijze van beoordeling ervan en op een heldere afbakening van de rollen van de verschillende actoren in het proces. Daarnaast worden op meer gedetailleerde punten per kliniek aanbevelingen voor verbeteringen gedaan. Het onderzoek gaf geen aanleiding aanbevelingen met betrekking tot de personele bezetting te doen. W.F.G. Meurs Hoofdinspecteur

4

November 2005


Samenvatting

Het verlofbeleid in het kader van de terbeschikkingstelling (tbs) is in 2004 vernieuwd. Maatschappelijke veiligheid rondom verloven is, meer nog dan voorheen het geval was, een centraal onderwerp van het verlofbeleid, naast het belang van verlof in de behandeling van de tbs-patiënt. Het nieuwe beleidskader kent drie verlofsoorten, te weten begeleid verlof, onbegeleid verlof en transmuraal verlof. Voor iedere verlofvorm moet volgens de in het verlofbeleidskader beschreven voorwaarden schriftelijk een machtiging worden aangevraagd. In het vernieuwde verlofbeleidskader is een format opgenomen dat door de kliniek gebruikt dient te worden bij de aanvraag van deze machtiging. Met de invoering van dit format dient expliciet en systematisch aandacht te worden besteed aan risicomanagement dat op grond van risicotaxatie ingericht moet worden. De Inspectie voor de Sanctietoepassing heeft tussen augustus en oktober 2005 onderzoek gedaan naar het gebruik van dit nieuwe format. Daarbij is tevens aandacht besteed aan de kwantiteit en kwaliteit van de personele bezetting. Het onderzoek van de ISt is uitgevoerd in alle tbs-klinieken en de Forensisch Psychiatrische Klinieken (FPK's). Ook de besluitvorming met betrekking tot het namens de minister afgeven van machtigingen door de afdeling Individuele TBS Zaken (ITZ) van de Dienst Justitiële Inrichtingen is onderwerp van onderzoek geweest. De Inspectie baseert zich bij dit onderzoek op het vernieuwde verlofbeleidskader van mei 2004 dat in juli 2004 ter kennisgeving aan de Tweede Kamer is gezonden. Het onderzoek is uitgevoerd in de vorm van dossieronderzoek in de klinieken en een interview met de directeur van de kliniek en de eerstverantwoordelijke voor de behandeling. In het dossieronderzoek werd de aanvraag voor de verlofmachtiging getoetst op de toepassing van het format verlofaanvraag, alsmede op volledigheid en consistentie. In iedere kliniek werd een representatieve steekproef getrokken uit de verlofaanvragen die vanaf augustus 2004 waren opgesteld.

5

November 2005


Voor het onderzoek naar de besluitvorming met betrekking tot het afgeven van de machtigingen voor verlof door de afdeling Individuele TBS Zaken (ITZ) zijn enkele dossiers onderzocht en zijn interviews gehouden met het (waarnemend) hoofd ITZ, het hoofd verlof en drie medewerkers die de aanvragen voor verlofmachtigingen beoordelen en een advies opstellen aan het hoofd verlof. Voor het onderzoek heeft de Inspectie twee eigen toetsingskaders ontwikkeld, één voor het onderzoek bij de klinieken en één voor het onderzoek bij de afdeling ITZ. De bevindingen van de onderzoeken zijn in deelverslagen opgenomen die voor wederhoor aan de klinieken en aan de afdeling ITZ zijn toegestuurd. Voor het opstellen van de eindrapportage is gebruik gemaakt van deze deelverslagen en de resultaten van het wederhoor van de klinieken. In het rapport worden de algemene bevindingen gerapporteerd alsmede de bevindingen die de Inspectie per kliniek heeft vastgesteld. Vervolgens worden conclusies geformuleerd en aanbevelingen gedaan. In het oog springende bevindingen zijn de volgende. De tbs-klinieken en FPK's leveren in ruime meerderheid hun aanvragen voor een verlofmachtiging op hoofdlijnen aan volgens het in het verlofbeleidskader voorgeschreven format. Dit format is op één na in alle klinieken geïmplementeerd en wordt daadwerkelijk gebruikt. De Inspectie ziet deze meer uniforme manier van aanvragen voor verlofmachtigingen als een grote verbetering binnen de tbs-verlofpraktijk. De Inspectie heeft ook geconstateerd dat de klinieken het format op onderling uiteenlopende wijze invullen. Er is op dit moment nog geen sprake van een identiek gebruik van het format. Variaties zitten onder meer in de uitgebreidheid van het invullen van de onderdelen van het format. Soms worden onderdelen ook niet ingevuld. Het format zelf heeft nog niet op alle onderwerpen een volledig uniform begrippenkader. In de praktijk worden diverse begrippen wisselend geïnterpreteerd en gehanteerd door de klinieken. Wat betreft het aspect personele bezetting wordt door de klinieken in meerderheid aangegeven dat men tevreden is over de kwantiteit en kwaliteit van het aangestelde personeel. Ook worden over het algemeen geen problemen ervaren met het aantrekken van nieuw personeel. Enkele klinieken geven aan wèl problemen te ervaren met het aantrekken van gekwalificeerde functionarissen.

6

November 2005


De Inspectie constateert in relatie tot de afdeling ITZ dat onvolledig ingevulde aanvragen niet standaard naar een kliniek teruggestuurd worden met het verzoek om aanvullende informatie. De afdeling ITZ heeft daarnaast geen helder omschreven normenkader ontwikkeld aan de hand waarvan de beoordeling van de aanvragen voor een verlofmachtiging plaatsvindt. Daarnaast heeft de Inspectie geconstateerd dat de toets van de aanvraag voor de verlofmachtiging door de afdeling ITZ het midden houdt tussen een procedurele en een meer inhoudelijke toets. Dit levert in meerdere opzichten een spanningsveld op. De Inspectie merkt voorts op dat in de verlofvergadering van de afdeling ITZ niet alle dossiers besproken worden; dat gebeurt alleen met risicodossiers. Het verlofbeleidskader geeft een definitie van de risicodossiers. De Inspectie formuleert een aantal aanbevelingen. De belangrijkste daarvan zijn de volgende. De Inspectie beveelt aan dat het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging meer dan op dit moment het geval is leidend wordt bij de beoordeling van de aanvragen. Vooral op het punt van de volledigheid en een meer concrete beschrijving van het risicomanagement valt nog winst te boeken. De Inspectie beveelt aan dat het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging aangepast wordt. Het begrippenkader dient eenduidiger gemaakt te worden en de betekenis en het nut van enkele vragen van het format moet nogmaals kritisch bezien worden. De Inspectie beveelt aan dat de afdeling ITZ erop toeziet dat de aanvragen meer uniform ingediend worden. De Inspectie beveelt verder aan dat er door de afdeling ITZ een schriftelijk normenkader wordt geformuleerd aan de hand waarvan de aanvragen voor verlofmachtigingen worden beoordeeld. De conclusie dat er sprake is van een spanningsveld bij de beoordeling en besluitvorming rond aanvragen voor een verlofmachtiging leidt tot de aanbeveling een duidelijke keuze te maken met betrekking tot de aard van de toetsing van de verlofaanvragen. Meer concreet moet de vraag worden beantwoord of de toets een beperkte, procedurele toets moet zijn dan wel een inhoudelijke toets. De Inspectie is zich ervan bewust dat een keuze voor deze laatstgenoemde mogelijkheid ook een discussie over de positionering van de toetsingstaak met zich mee kan brengen.

7

November 2005


De Inspectie beveelt aan dat het proces van de toetsing van de verloven verbreed wordt. De toets vindt nu voor veel dossiers slechts plaats door één beoordelaar en het hoofd verlof van de afdeling ITZ. De verlofvergadering (waarvan ook de veiligheidsadviseur van de afdeling ITZ deel uitmaakt) ziet op dit moment alleen de risicodossiers. De regelgeving dient erin te voorzien dat de dossiers door meerdere beoordelaars worden gezien.

8

November 2005


1 Inleiding

1.1 Aanleiding en doel Het verlofbeleid in het kader van de terbeschikkingstelling (tbs) is in 2004 vernieuwd. Aanleiding daarvoor waren onder meer de resultaten van twee Interdepartementale beleidsonderzoeken (IBO I en II), internationale ontwikkelingen op het terrein van forensische behandeling, vooral de ontwikkeling van diverse risicotaxatie-instrumenten en ontwikkelingen op het terrein van risicomanagement, maar ook de opvatting dat met het terugbrengen van het aantal verlofmodaliteiten bureaucratie kan worden verminderd. Maatschappelijke veiligheid rondom verloven is, naast het belang van verlof in de behandeling van de tbs-patiënt, de tweede pijler van het verlofbeleid. Deze twee pijlers zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In 2004 is een nieuw verlofbeleidskader geïntroduceerd1. Dit nieuwe beleidskader kent drie verlofsoorten, te weten begeleid verlof, onbegeleid verlof en transmuraal verlof2. De gedachte daarbij is dat deze verlofvormen het beste aansluiten op de fasering van de behandeling. Het omgaan met vrijheden in de vorm van verloven (in eerste instantie begeleid en later onbegeleid of transmuraal) vormt een belangrijk onderdeel van de behandeling van tbsgestelden. Voor iedere verlofvorm moet volgens de in het verlofbeleidskader beschreven voorwaarden schriftelijk een machtiging worden aangevraagd. In het vernieuwde verlofbeleidskader is een format opgenomen3 dat door de kliniek gebruikt dient te worden bij de aanvraag van deze machtiging. Met de invoering van dit format dient expliciet en systematisch aandacht te worden besteed aan risicomanagement dat op grond van risicotaxatie ingericht moet worden.

I 1

Brief van de minister van justitie aan de Tweede Kamer van1 juli 2004, 29452, nr. 10 Het incidenteel verlof op humanitaire gronden en het proefverlof vallen niet onder de werking van dit verlofbeleidskader, maar worden elders geregeld en zijn dus niet in dit onderzoek betrokken. Ook het vrijhedenbeleid voor longstaypatiënten, uitgewerkt in het longstay beleidskader van 23 augustus 2005, Tweede Kamer 29452, nr. 35, vormt niet specifiek onderwerp van onderzoek. 3 Zie Bijlage A 2

9

November 2005


Bij de aankondiging van de maatregelen tengevolge van het vernieuwde verlofbeleidskader werd reeds bericht dat de -toen nog formeel op te richtenInspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) een onderzoek zou uitvoeren naar de toepassing van het vernieuwde verlofbeleidskader4. Het onderzoek is opgenomen in het Inspectiejaarplan 2005 van de ISt. De doelstelling van het onderzoek is omschreven als het toetsen van het gebruik van het ingevoerde format voor de aanvragen voor een verlofmachtiging in het kader van tbs. De toetsing is erop gericht om na te gaan of in de aanvraag alle in het format verlofmachtiging voorgeschreven stappen worden beschreven op grond waarvan de machtiging door de minister kan worden afgegeven. Het onderzoek van de ISt is uitgevoerd in alle tbs-klinieken en de Forensisch Psychiatrische Klinieken (FPK’s)5. Ook de besluitvorming met betrekking tot het namens de minister afgeven van machtigingen door de afdeling Individuele TBS Zaken (ITZ) van de Dienst Justitiële Inrichtingen6 is onderwerp van onderzoek geweest. Incidenten in de eerste helft van 2005 zijn intussen aanleiding geweest om de maatregelen rond het aanvragen en het verlenen van machtigingen verder aan te scherpen. De Minister van Justitie heeft mede daarom de ISt verzocht haar onderzoek reeds in het derde kwartaal van 2005 uit te voeren. 1.2 Reikwijdte Het onderzoek van de Inspectie heeft betrekking op het format dat gehanteerd wordt voor het aanvragen van machtigingen voor verlof7. De Inspectie hanteert daartoe het vernieuwde verlofbeleidskader van mei 2004 en de op grond daarvan opgestelde regelgeving als uitgangspunt voor haar onderzoek8. Het

I 4

Brief van de minister van justitie aan de Tweede Kamer van 28 oktober 2004, 29452, nr. 12 Dit zijn psychiatrische klinieken waar TBS-plaatsen worden ingekocht door het ministerie van Justitie. 6 De machtiging verlof wordt afgegeven voor de duur van een jaar. Verlenging van de machtiging kan plaatsvinden na ontvangst en beoordeling van een evaluatie van het verlof. Art 53 lid 2 Reglement verpleging ter beschikking gestelden. 7 De Inspectie zegt met dit onderzoek dus niets over de uitvoering van verloven. Deze uitvoeringspraktijk zal vanaf 2006 meegenomen worden bij doorlichtingsonderzoeken van de klinieken. 8 Het herziene verlofbeleidskader is per brief van 1 juli 2004, nr. 29452, nr. 10 aangeboden aan de Tweede Kamer. Per brief van 4 juni 2004, kenmerk 5291114/04/DJI zijn alle directeuren van klinieken geïnformeerd over het feit dat per die datum alle verlofaanvragen beoordeeld zouden worden op basis van het nieuwe format verlofaanvraag. Een van de uitwerkingen van dit verlofbeleidskader is het ‘toetsingskader verlof ter beschikking gestelden’ van 7 april 2005. 5

10

November 2005


verlofbeleidskader schrijft voor dat voor iedere verlofvorm een machtiging moet worden aangevraagd. Voor de vorm waarin de aanvraag moet plaatsvinden is een format ontwikkeld. Zo schrijft het vernieuwde verlofbeleidskader voor dat de overgang van de intramurale fase naar vormen van verlof en de overgang van de ene verlofvorm naar de andere verlofvorm alleen mogelijk is indien er een risicotaxatie is uitgevoerd. De afdeling Interne TBS Zaken (ITZ) is de afdeling van de Dienst Justitiële Inrichtingen die de aanvragen voor een verlofmachtiging toetst en namens de minister een machtiging voor verlof kan verlenen. Het onderzoek van de Inspectie is afgebakend tot het toetsen van het hanteren van het format bij de aanvraag van verlofmachtigingen. Deze toets is primair een procedurele toets op het volgen van de voorgeschreven stappen. Tevens wordt marginaal een aantal aspecten inhoudelijk getoetst9. Ook de besluitvorming met betrekking tot het namens de minister afgeven van machtigingen door de afdeling Individuele TBS Zaken (ITZ) van de Dienst Justitiële Inrichtingen is onderwerp van onderzoek geweest. De Inspectie is tevens verzocht om bij haar onderzoek in alle klinieken de vraag mee te nemen of de personele bezetting van de klinieken kwantitatief en kwalitatief toereikend is. In het kader van het onderzoek zijn alle 12 tbs-instellingen bezocht. Het betreft de drie rijksinrichtingen FPC Veldzicht, Dr. S. van Mesdagkliniek en Flevo Future; de vijf particuliere instellingen Pompekliniek, Dr. Henri van der Hoevenkliniek, Oldenkotte, De Rooyse Wissel en De Kijvelanden; de vier Forensisch Psychiatrische Klinieken FPK Assen, FPK De Meren, GGZ Eindhoven en Hoeve Boschoord. De tbs-instellingen hebben in totaal een gemiddelde bezetting met tbsgestelden van 1445. Een indicatief cijfer voor het aantal aanvragen voor verlofmachtigingen is dat in het eerste half jaar van 2005 door de afdeling ITZ 291 verlofmachtigingen zijn getoetst.

I 9

Die inhoudelijkheid betreft geen medisch inhoudelijke zaken, maar elementen als volledigheid, logische consistentie e.d.

11

November 2005


1.3 Opzet

1.3.1 Algemeen Het onderzoek is uitgevoerd in de vorm van dossieronderzoek en een interview met de directeur en de eerstverantwoordelijke voor de behandeling. In dat interview vond tevens het onderzoek plaats naar de kwantiteit en kwaliteit van de personele bezetting. In het dossieronderzoek werd de aanvraag voor de verlofmachtiging getoetst op de toepassing van het format verlofaanvraag, alsmede op volledigheid en consistentie. In iedere kliniek werd een representatieve steekproef getrokken uit de verlofaanvragen die vanaf augustus 2004 waren opgesteld10. De aantallen die nodig zijn voor representativiteit van de steekproef zijn in samenwerking met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC)11 vastgesteld. Op grond van een door de kliniek verstrekte lijst van opgestelde verlofaanvragen hebben de inspecteurs de selectie van dossiers gemaakt waarin de drie verlofsoorten die in het verlofbeleidskader zijn vastgesteld zijn vertegenwoordigd. De toetsing van het hanteren van het format voor de verlofaanvraag vond plaats aan de hand van een checklist12 die voor alle klinieken op gelijke wijze werd gehanteerd. Deze checklist is integraal gebaseerd op de onderwerpen die in het format zijn opgenomen en de volgorde die daarin is aangebracht. Het onderzoek is uitgevoerd door twee teams van ieder twee inspecteurs, waarbij per kliniek alle geselecteerde dossiers/verlofaanvragen door beide inspecteurs zijn bekeken. Bij de voorbereiding van het toetsingskader en het eerste onderzoek in FPC Veldzicht is gebruik gemaakt van ondersteuning door het Expertisecentrum Forensische Psychiatrie. De uitvoering van het onderzoek in de tbs-instellingen heeft plaatsgevonden tussen 22 augustus 2005 en 26 september 2005.

I

10

De Inspectie heeft naast nieuwe verlofaanvragen ook heroverwegingen verlof betrokken bij haar onderzoek. Deze heroverwegingen vonden, naar aanleiding van incidenten, plaats op grond van de brief van 7 juli 2005, kenmerk 5361874/05/DJI. Het gaat hierbij om het opnieuw bezien van verloven van tbs-gestelden in opdracht van de minister of op aandringen van de Tweede Kamer. 11 De Inspectie heeft in totaal 101 aanvragen onderzocht. Alle aanvragen dateren van na 1 augustus 2004. In bijlage B is het overzicht van het aantal onderzochte aanvragen per kliniek opgenomen. 12 Zie Bijlage C

12

November 2005


1.3.2 Wijze van beoordeling van de bevindingen bij de klinieken De Inspectie hanteert bij haar beoordeling van de bevindingen uit het dossieronderzoek bij de klinieken de volgende normering. Indien minder dan de helft van de onderzochte dossiers voldoet aan de eisen van het format levert dat de kwalificatie onvoldoende op. Indien de helft tot tweederde van de dossiers voldoet aan de eisen van het format levert dit de kwalificatie matig op. Indien tweederde of meer voldoet aan de eisen van het format, terwijl de Inspectie nog een aantal aanbevelingen doet, levert dit de kwalificatie voldoende op. Indien tweederde of meer voldoet aan de eisen van het format, zonder of nagenoeg zonder noodzaak tot aanbevelingen van de Inspectie, levert dit de kwalificatie ruim voldoende op. Indien alle dossiers nagenoeg voldoen aan de eisen van het format levert dit de kwalificatie goed op. 1.3.3 Onderzoek bij de afdeling Individuele TBS Zaken Voor het onderzoek naar de besluitvorming met betrekking tot het afgeven van de machtigingen voor verlof door de afdeling Individuele TBS Zaken (ITZ) is in de checklist, die gehanteerd werd bij de afzonderlijke klinieken, een aparte vraag opgenomen over de beslissing van de afdeling ITZ ten aanzien van die betreffende aanvraag. De beantwoording van deze vraag heeft de Inspectie informatie gegeven over het verstrekken van machtigingen door de afdeling ITZ. Daarnaast heeft de Inspectie tijdens het dossieronderzoek bij de klinieken een aantal aanvragen13 voor verlofmachtigingen aangetroffen die, naar haar indruk, inconsistenties of onvolledigheden bevatten. Deze aanvragen zijn in een onderzoek bij de afdeling ITZ door de Inspectie nogmaals bestudeerd en doorgenomen met het hoofd verlof. De Inspectie heeft bij de afdeling ITZ tevens interviews14 afgenomen. 1.3.4 Deelverslagen De bevindingen van de onderzoeken zijn in deelverslagen opgenomen die voor wederhoor aan de klinieken en aan de afdeling ITZ zijn toegestuurd. Voor het opstellen van de eindrapportage is gebruik gemaakt van deze deelverslagen en de resultaten van de wederhoor van de klinieken en van de afdeling ITZ.

I 13 14

Het betrof 7 aanvragen Interview met beoordelaars en met het hoofd verlof en het waarnemend hoofd ITZ

13

November 2005


1.4 Wet- en regelgeving en toetsingskader

1.4.1 Wet- en regelgeving De Inspectie baseert zich bij dit onderzoek op het vernieuwde verlofbeleidskader van mei 2004 dat in juli 2004 ter kennisgeving aan de Tweede Kamer is gezonden15. Per brief van 4 juni 2004, kenmerk 5291114/04/DJI zijn alle directeuren van klinieken geïnformeerd over het feit dat per die datum alle verlofaanvragen beoordeeld zouden worden op basis van het nieuwe format verlofaanvraag. Art. 50 Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden regelt sinds 1 januari 2005 het nieuwe verlofbeleid. De Inspectie heeft bij haar onderzoek gebruik gemaakt van het ‘toetsingskader verlof ter beschikking gestelden’ van 7 april 2005, opgesteld door de werkgroep herijking verlofbeleidskader. Er wordt momenteel door deze werkgroep gewerkt aan een herziening van dit toetsingskader. Op het moment van onderzoek door de Inspectie is echter nog geen gewijzigd document vastgesteld en geïmplementeerd. 1.4.2 Toetsingskader Voor het onderzoek heeft de Inspectie twee eigen toetsingskaders ontwikkeld16, één voor het onderzoek bij de klinieken en één voor het onderzoek bij de afdeling ITZ. Deze toetsingskaders werden enerzijds gebruikt om de vragen voor het dossieronderzoek en de interviews te richten en anderzijds om de bevindingen op grond van de vragen te beoordelen. Een belangrijke kern in deze toetsingskaders is de toets op de relatie tussen de uitkomsten van de risicoanalyse en het daarop gebaseerde risicomanagement zoals dat in de verlofaanvraag beschreven wordt. 1.5 Recent onderzoek Er is geen eerder onderzoek voorhanden naar de hantering van het vernieuwde verlofbeleidskader.

I 15 16

Brief van 1 juli 2004 aan de Tweede Kamer, nr. 29452, nr. 10 zie Bijlage D en E

14

November 2005


1.6 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de bevindingen van het onderzoek gepresenteerd. Eerst worden algemene bevindingen beschreven waarna per kliniek een samenvatting van de betreffende deelrapportage is opgenomen. Daarin worden de belangrijkste bevindingen beschreven alsmede de conclusies en de aanbevelingen die de Inspectie aan de kliniek heeft gedaan. Vervolgens wordt aandacht besteed aan het onderzoek bij de afdeling ITZ. In hoofdstuk 3 worden de conclusies en het oordeel van de Inspectie verwoord. Hoofdstuk 4 tenslotte beschrijft de aanbevelingen die de Inspectie op grond van het onderzoek doet. Aan het rapport zijn vijf bijlagen toegevoegd.

15

November 2005


2 Bevindingen

2.1 Algemeen

2.1.1 Bevindingen met betrekking tot het gebruik van het format Het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging is in op één na alle klinieken op hoofdlijnen geïmplementeerd en wordt -zij het nog wisselend van kwaliteit- daadwerkelijk gebruikt voor de aanvragen. De meeste belangrijke aspecten die samenhangen met de noodzaak van een verlof vanuit behandeloptiek én overwegingen met betrekking tot mogelijke risico’s van een verlof komen daarmee in de aanvragen aan de orde. Naast deze algemene bevinding constateert de Inspectie ook een aantal specifieke feiten. Deze worden hieronder beschreven. De Inspectie heeft geconstateerd dat in het format voor het aanvragen van een machtiging verlof met betrekking tot diverse begrippen nog geen eenduidigheid bestaat. In het verlofbeleidskader worden geen heldere definities of afbakeningen aangetroffen. Begrippen die door de klinieken verschillend gebruikt worden zijn: delictscenario delictanalyse terugvalpreventieplan signaleringsplan begeleidingsplan De in het format opgenomen vraag naar maatschappelijke en politieke gevoeligheid wordt in veel klinieken niet gescoord of slechts met de aanduiding ‘niet van toepassing’. Desgevraagd geven sommige klinieken aan dat voor hen niet duidelijk is wat met deze begrippen bedoeld wordt. Men vraagt zich bijvoorbeeld af of het hier gaat om de maatschappelijke en politieke

16

November 2005


gevoeligheid van het delict ten tijde van het plegen of om een inschatting van de commotie die zou ontstaan als zich momenteel een incident met deze tbs-er voordoet. Enkele klinieken geven aan dat vrijwel alle door patiënten gepleegde delicten aan de kwalificatie ‘politiek en/of maatschappelijk gevoelig’ voldoen. De Inspectie heeft geconstateerd dat de klinieken het format op onderling uiteenlopende wijze overgenomen en geïmplementeerd hebben. Hierdoor is nog geen sprake van een identiek gebruik van het format. Doordat het format uiteenlopend is overgenomen en vastgelegd komt het voor dat vanuit de klinieken verschillende varianten van aanvragen worden ingediend. De Inspectie constateert dat de klinieken de informatie waar in het format om gevraagd wordt zeer wisselend aanleveren. Dat varieert van het integraal aanleveren binnen de tekst van de aanvraag tot het meesturen van allerlei bijlagen, inclusief de wettelijke aantekeningen17 waarnaar in die gevallen in de aanvraag wordt verwezen. De afdeling ITZ beschouwt het format voor de verlofaanvraag niet altijd en niet volledig als leidend bij het toetsen van de aanvraag. De Inspectie constateert dat niet elke aanvraag die onvolledig is ingevuld naar de kliniek teruggestuurd wordt met het verzoek om informatie op de niet ingevulde vragen. De Inspectie heeft geconstateerd dat de toets die bij de afdeling ITZ plaatsvindt het midden houdt tussen een procedurele en een meer inhoudelijke toets. De medewerkers van de afdeling ITZ geven aan op dit punt een spanningsveld te ervaren met betrekking tot de positie die de afdeling inneemt. Aan de ene kant is het veld van mening is dat de toets van de afdeling ITZ vooral een procedurele toets zou moeten zijn. Aan de andere kant is er de ministeriële verantwoordelijkheid voor het beoordelen van de machtigingen waarbij zoveel mogelijk risico’s moeten worden uitgesloten hetgeen een meer inhoudelijke toets vergt. De verlofmogelijkheden zijn met het nieuwe verlofbeleidskader teruggebracht naar drie modaliteiten (begeleid, onbegeleid en transmuraal). Achter deze modaliteiten gaan heel verschillende praktijken schuil. Zo kan onbegeleid verlof

I 17

Art. 8 lid 3 Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden, juncto art. 509o, tweede lid onder 2 Wetboek van Strafvordering.

17

November 2005


in sommige gevallen betekenen dat een patiënt slechts op het terrein van een GGZ instelling bewegingsvrijheid krijgt, terwijl in een ander geval daadwerkelijk sprake is van onbegeleid de maatschappij in gaan. Een transmurale plaatsing hoeft soms niet meer te betekenen dan dat de patiënt naar een gesloten forensisch psychiatrische afdeling gaat waar hij slechts onder strikte voorwaarden begeleid verlof kan krijgen. De Inspectie heeft tijdens haar onderzoek verschillende ‘heroverwegingen verlof’ aangetroffen18. Naar aanleiding van de onttrekking en de verdenking van recidive van een tbs-gestelde dit voorjaar, is aan alle klinieken gevraagd de bestaande verlofmachtigingen opnieuw te bezien op eventuele risico’s met betrekking tot recidive. In geval van inschatting van een (ver)hoog(d) risico in de uitvoering van dat verlof, diende te worden overgegaan tot heroverweging. De volgende punten gaven aanleiding tot heroverweging: − recente incidenten of voorvallen in de behandeling van de tbs-gestelde − adviezen uit onafhankelijke multidisciplinaire onderzoeken die in de afgelopen twee jaar waren uitgevoerd, die aanmerkelijk verschilden van het advies van de kliniek. De heroverwegingen van de klinieken kunnen aanleiding vormen tot het continueren of stopzetten van het verlof en/of het aanscherpen van de voorwaarden. De Inspectie heeft geconstateerd dat sommige klinieken hun heroverwegingen geheel conform het nieuwe format ingediend hebben. Echter bij andere heroverwegingen is dat niet gebeurd. In die gevallen werd weliswaar nieuwe informatie verstrekt aan de afdeling ITZ, maar niet volgens het model van het format. De afdeling ITZ heeft bij het afwikkelen van deze heroverwegingen geen onderscheid gemaakt tussen aanvragen die wel of niet conform het format gedaan zijn. In de aanvragen van een aantal klinieken wordt bij de beschrijving van het item risicoanalyse een opmerking gemaakt over de validiteit en betrouwbaarheid van de gebruikte risicotaxatieinstrumenten. Daarbij wordt aangegeven dat de validiteit en betrouwbaarheid van deze instrumenten nog niet volledig is, aangezien het zou gaan om instrumenten waar nog verder onderzoek naar gedaan dient te worden.

I 18

Deze heroverwegingen vonden plaats naar aanleiding van de brief van 7 juli 2005, kenmerk 5361874/05/DJI.

18

November 2005


In de onderzoeken van de aanvragen voor verlofmachtigingen bij de klinieken heeft de Inspectie geconstateerd dat de dossieropbouw onderling verschilt. Iedere kliniek heeft haar eigen wijze van documenteren. Sommige klinieken werken aan elektronische dossiervorming, anderen nog niet. Deze elektronische dossiervorming wordt, voorzover de Inspectie heeft kunnen nagaan, per kliniek ontwikkeld. 2.1.2 Bevindingen met betrekking tot de personele bezetting De Inspectie heeft geconstateerd dat de klinieken in overgrote meerderheid aangeven momenteel geen problemen te ervaren met het aantrekken van nieuw personeel. Ook over de kwaliteit van het aangestelde personeel is men tevreden. Een enkele keer is binnen de functiegroep psychiater of behandelcoördinator sprake van een bezettingsprobleem, maar dit is geen algemeen voorkomend probleem. Alle klinieken geven aan dat er veel in deskundigheidsbevordering van het personeel wordt geïnvesteerd. 2.2 Rijksinrichtingen

2.2.1 FPC Veldzicht Bevindingen op grond van dossieronderzoek In de eerste plaats is gebleken dat het format voor de aanvraag machtiging verlof binnen de kliniek Veldzicht als een “Word-document” wordt gebruikt. Binnen afdelingen of door individuele medewerkers kunnen dus in de hantering van het format veranderingen worden aangebracht. Het blijkt ook dat in de verlofaanvragen niet steeds exact alle paragrafen (of items) uit het format worden ingevuld. Dat wil niet altijd zeggen dat het betreffende onderwerp daarmee niet in de aanvraag is opgenomen. Twee voorbeelden om dit te verduidelijken. De onder de hoofdtitel ‘delictdiagnostiek’ vallende onderwerpen worden regelmatig als één onderdeel beschreven waarbij er geen (helder) onderscheid gemaakt wordt tussen delictgerelateerde factoren, delictanalyse en delictscenario. De tekst van het ingevulde format overziend blijkt vaak evenwel toch dat deze onderwerpen worden besproken. Ook staan bijvoorbeeld bij het onderwerp ‘behandelverloop’ soms opmerkingen met betrekking tot leerdoelen

19

November 2005


van het aangevraagde verlof, welke vervolgens niet meer onder die titel terug komen. In de tweede plaats wordt bij het invullen van het format relatief veel aandacht besteed aan het behandelverloop, althans in de meeste onderzochte aanvragen. Ook de diagnostiek en de risico-inschattingen worden veelal uitgebreid beschreven. Er is over het algemeen minder uitgewerkte aandacht voor het ‘verlofgerelateerd risicomanagement’. Ook tekst met betrekking tot de ‘overige maatregelen ter controle van risico’s en als onderdeel van het veiligheidsbeleid’ wordt vrijwel niet of niet apart opgenomen. In de derde plaats komt naar voren dat de bespreking van een aanvraag machtiging verlof op het eerste niveau (door de behandelaars) nog niet standaard plaats vindt aan de hand van een ingevuld format. Bevindingen op grond van de interviews Uit het interview met de directie komt naar voren dat de personele bezetting van de kliniek kwantitatief over het algemeen voldoende is. Er worden wel zorgen geuit over de bezetting van de staf, met name de behandelcoördinatie. De reden daarvoor is de capaciteitsuitbreiding die heeft plaatsgevonden waardoor er meer formatie op deze functies nodig is. Het vinden van ervaren behandelcoördinatoren is moeilijk. Tevens zijn er zorgen over de invulling van de formatie-uren ‘psychiater’. De psychiaters die in dienst zijn fungeren niet als hoofd behandeling maar worden consultatief gebruikt. De opmerkingen van de directie dat er verder geen personeelsproblemen zijn is in overeenstemming met de kengetallen uit het jaarverslag 2004. Uit het interview met lijn en staf komt onder meer naar voren dat het uitvoeren van herhalingsinschattingen met betrekking tot risico’s 19 zeer tijdrovend is. Voorts kwam naar voren dat bij de eerste bespreking van een voornemen tot aanvraag van een verlof het format nog niet ingevuld is. Pas later in het proces, als het voornemen meer vorm krijgt, wordt het format ingevuld. Algemene opmerkingen vanuit de staf zijn dat de huidige manier van verlofaanvraag en toekenning als bureaucratisch wordt ervaren onder meer doordat over elk detail gerapporteerd dient te worden. Een uitgesproken

I 19

Uitkomsten van risicotaxatie-instrumenten hebben over het algemeen een houdbaarheidsduur van een jaar. Daarna moet een nieuwe taxatie worden uitgevoerd.

20

November 2005


gevoelen van de geïnterviewde stafleden is dat de professional te weinig professionele autonomie overhoudt. Conclusies De conclusie met betrekking tot het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door de kliniek Veldzicht is dat de kliniek over het geheel genomen voldoende presteert. Daarbij maakt de Inspectie de volgende kanttekeningen. In de eerste plaats is er variëteit in het gebruik van het format in die zin dat de indeling ervan nog niet altijd exact wordt aangehouden. De Inspectie brengt dit in verband met het gegeven dat het format -elektronisch gezien- nog niet dwingend is omdat het als een “Worddocument” wordt gebruikt. De Inspectie trekt hieruit niet de conclusie dat risicomanagement en controlemaatregelen in de behandeling en verlofhantering onvoldoende aandacht zouden krijgen. Uit de gehouden interviews met directie, management en behandelstaf kwam naar voren dat de concrete invulling van de verloven veel aandacht krijgt. Zo wordt bijvoorbeeld op de geplande verlofdag nog een ‘stemmingsbeeld’ van de patiënt gemaakt om alsnog eventuele risico’s te kunnen onderkennen. Dit is ook in verlofverslagen terug te vinden. In de tweede plaats beoordeelt de Inspectie dat de verhouding in de aandacht tussen risicoanalyse en risicomanagement en overige controlemaatregelen bij het invullen van het format in een beter evenwicht gebracht kan worden waarbij aandacht voor de kant van het risicomanagement en de controlemaatregelen groter zou moeten zijn. Aanbevelingen 1. De Inspectie beveelt aan dat het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging als een dwingend elektronisch document wordt gehanteerd, zodat steeds hetzelfde herkenbare format gebruikt wordt en het volledig wordt ingevuld. 2. De Inspectie beveelt aan dat de bespreking van de aanvraag machtiging verlof in de kliniek stelselmatig en vanaf de eerste keer geschiedt aan de hand van het ingevulde format. De Inspectie beoogt daarmee een toename van het gebruik en de kwaliteit van het format. 3. De Inspectie beveelt aan dat onder de titel “verlofgerelateerd risicomanagement” en “overige maatregelen ter voorkoming van risico’s”

21

November 2005


uitvoeriger en explicieter wordt ingegaan op de geplande manier waarop controle wordt uitgevoerd op de onderkende risico’s. 2.2.2 Dr. S. Van Mesdagkliniek Bevindingen op grond van dossieronderzoek De aanvragen voor verlofmachtigingen door de kliniek zijn consistent en goed van opbouw. Het format wordt daarbij gevolgd. Zoals bij de meeste andere klinieken ook het geval is merkt de Inspectie op dat er geen eenduidigheid is op het punt van definities van een aantal begrippen uit het format. Met name de termen signaleringsplan en terugvalpreventieplan worden op een niet duidelijk onderscheiden manier gebruikt. De leerdoelen zijn in de aanvraag vaak nogal algemeen geformuleerd. In het verlofplan zijn ze echter goed uitgewerkt. Door deze kliniek wordt bij het onderwerp ‘politieke en maatschappelijke gevoeligheid’ geen tekst opgenomen. De directie hanteert het standpunt dat ieder verlof politiek en maatschappelijk gevoelig ligt. Daarnaast geeft men aan dat deze kwestie zeer moeilijk in te schatten is. Dit zijn redenen waarom volgens de kliniek geen relevante tekst kan worden opgenomen onder dit onderdeel van het format. Bevindingen op grond van het interview De directie geeft aan dat er zowel kwalitatief als kwantitatief geen problemen zijn rond personeel. Eerder gesignaleerde problemen20 rond personele inzet zijn opgelost, onder meer door uitbreiding van het aantal medewerkers en doordat de noodzakelijke bijscholingen, die breed zijn uitgevoerd, nu zijn afgerond. Conclusies De conclusie met betrekking tot het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door de van Mesdagkliniek is dat de kliniek over het geheel genomen ruim voldoende presteert. De aanvragen voor een verlofmachtiging zijn nagenoeg compleet ingevuld en samen met het verlofplan geven zij een helder beeld van inhoud, risico’s en risicomanagement met betrekking tot de aangevraagde verloven.

I 20

Een door de RSJ opgesteld rapportage over deze kliniek van november 2004 gaat in op de bedoelde problemen.

22

November 2005


Aanbevelingen De Inspectie beveelt aan dat met betrekking tot het onderwerp ‘maatschappelijke en politieke gevoeligheid’ door de kliniek -ondanks de geuite bezwaren rond dit onderwerp- explicieter wordt beschreven waarom een aanvraag voor verlof mogelijk gevoelig ligt. Er zijn diverse andere klinieken die hiervoor een vooralsnog bevredigende modus hebben gevonden. 2.2.3 Flevo Future21 Bevindingen op grond van dossieronderzoek De aanvragen van Flevo Future met betrekking tot verlofmachtigingen zijn vrijwel steeds volledig ingevuld. De aanvragen zijn consistent en goed opgebouwd. Bij de dossiers van de Amsterdamse vestiging komt het onderwerp ‘invoelbaarheid van de ervaringen en positie van het slachtoffer vanuit de patiënt’ slechts zeer marginaal aan de orde. Er is geen éénduidigheid in de hantering van de termen terugvalpreventieplan en signaleringsplan. In enkele gevallen wordt door de kliniek na een afgegeven machtiging het verlof niet gepraktiseerd vanwege toegenomen risico’s. Men heeft daarop een uitvoerig bericht hierover opgesteld aan de afdeling ITZ met het advies de machtiging in te trekken. Dit bericht is opgesteld volgens de indeling van het format machtiging verlofaanvraag. Bevindingen op grond van het interview In het algemeen zijn de bezettingsproblemen momenteel vooral in de behandelstaf te vinden. De directie geeft aan dat er een onderbezetting is op de formatie hoofd behandeling, psychotherapie en psychiater; allen in deeltijd functies. Men heeft moeite met het opvullen van de formatie op een kwalitatief voldoende niveau. Aangegeven wordt dat vermoedelijk twee argumenten spelen, te weten de hoogte van het salaris voor de genoemde functiegroepen en de behuizing van de kliniek in voormalige panden van het gevangeniswezen. Om kwalitatief zo goed mogelijk op niveau te blijven heeft de directie ervoor gekozen om goed functionerende GZ-psychologen een opleidingstraject aan te

I 21

Voor het onderzoek zijn dossiers van beide vestigingen (Utrecht en Amsterdam) onderzocht.

23

November 2005


bieden om zich in twee jaar tijd tot hoofd behandeling te kunnen ontwikkelen. Hierover is de staf tevreden. Voor alle functies blijven zij overigens werven. Voorts is er een voortdurende druk op de formatie sociotherapie waardoor voorgenomen verlofbewegingen soms niet konden plaatsvinden, met name in het jaar 2004. Als laatste wordt aangegeven dat de dubbele bezetting bij verlofbegeleiding eveneens druk op de formatie oplevert. Overigens is men de mening toegedaan dat dubbele begeleiding onwenselijk en niet effectief is. Conclusies De conclusie met betrekking tot het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door Flevo Future is dat de kliniek over het geheel genomen goed presteert. De aanvragen voor een verlofmachtiging zijn compleet ingevuld en zijn consistent qua inhoud. Ze geven een goed beeld van het beoogde verlof en de risico’s die daarbij aan de orde zijn. Aanbevelingen De Inspectie beveelt aan dat in de Amsterdamse vestiging van de kliniek bij het aanvragen van verlofmachtigingen systematischer aandacht wordt geschonken aan het onderwerp ‘invoelbaarheid van de ervaringen en positie van het slachtoffer vanuit de patiënt’ en dat dit ook in de aanvraag opgenomen wordt. 2.3 Particuliere Inrichtingen

2.3.1 Pompekliniek en Kempehuis22 Bevindingen op grond van dossieronderzoek De Inspectie heeft goed onderbouwde aanvragen voor een verlofmachtiging aangetroffen. De Inspectie heeft tevens kunnen constateren dat de interne verloftoetsingscommissie goed functioneert. De aanvragen worden kritisch beschouwd en verscheidene keren terugverwezen met een verzoek om extra informatie of aanvullingen. Een enkele keer leidt het negatieve advies van deze interne toetsingscommissie definitief tot het intrekken van een aanvraag.

I 22

Het onderzoek betrof hoofdzakelijk dossiers van de Pompekliniek. In de steekproef bevonden zich ook twee aanvragen voor verlof van het Kempehuis. Het betrof in dit geval aanvragen voor verlofmachtigingen van longstaypatiënten van voor oktober 2004. De aanvragen waren geheel conform het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging ingediend en zijn dan ook door de Inspectie in het onderzoek betrokken. Beide verloven werden op het moment van onderzoek niet meer geëffectueerd.

24

November 2005


Bevindingen op grond van het interview Uit het interview komt naar voren dat de personele bezetting van de kliniek zowel kwantitatief als kwalitatief ruim voldoende is. Men heeft geen vacatures. Functies als behandelcoördinator en psychiater zijn altijd wat moeilijker te vervullen dan de overige functies. Maar ook in die functies ervaart men momenteel geen knelpunten. De kengetallen uit het jaarverslag 2004 vormen verder geen aanleiding tot zorg op het terrein van het personeelsmanagement. Er wordt door de kliniek veel aan deskundigheidsbevordering gedaan. Verschillende functionarissen krijgen de gelegenheid om door te groeien en zich bijvoorbeeld te scholen tot GZ psycholoog. Ook in het dienstvak sociotherapie bestaat veel aandacht voor deskundigheidsbevordering. Conclusies Het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen in de Pompekliniek en het Kempehuis is als goed te kwalificeren. De aanvragen zijn compleet, voldoende onderbouwd en specifiek. De plaats van het verlof binnen de behandeling en de relatie tussen de risicoanalyse en het risicomanagement wordt goed uitgewerkt en is logisch en consistent. De manier waarop het verlof ten uitvoer zal worden gelegd komt, met een uitgewerkt signalerings- en terugvalpreventieplan, uitgebreid aan de orde in de aanvraag. De afwegingen die betrekking hebben op de maatschappelijke en politieke gevoeligheid van de casuïstiek en de expliciete aandacht voor het slachtofferonderzoek verdienen een positieve kwalificatie van de Inspectie. In meerdere aanvragen werd bovendien het ontvluchtingrisico expliciet beschreven. Aanbevelingen De Inspectie heeft op dit moment geen aanbevelingen voor de Pompekliniek.

25

November 2005


2.3.2 Dr. Henri van der Hoevenkliniek Bevindingen op grond van dossieronderzoek23 De aanvragen voor verlofmachtigingen door de Dr. Henri van der Hoevenkliniek zijn compleet, voldoende onderbouwd en specifiek. De plaats van het verlof binnen de behandeling en de relatie tussen de risicoanalyse en het risicomanagement wordt goed uitgewerkt en is logisch en consistent. Bevindingen op grond van het interview Uit het interview komt naar voren dat de personele bezetting van de kliniek zowel kwantitatief als kwalitatief ruim voldoende is. Men beschikt zelfs over wachtlijsten omdat veel functionarissen zich volgens zeggen melden om bij de Van der Hoevenkliniek te werken. Dit houdt verband met de ontwikkelingsperspectieven die de kliniek biedt. De kengetallen uit het jaarverslag 2004 vormen verder geen aanleiding tot zorg op het terrein van het personeelsmanagement. Er wordt door de kliniek veel aan deskundigheidsbevordering gedaan. Men geeft aan de ontwikkeling van nieuwe instrumenten te stimuleren. Bovendien is er internationaal veel belangstelling voor het werk in de Van der Hoevenkliniek. De gesprekspartners geven de Inspectie overigens mee dat zij graag zouden zien dat er los van het format voor de aanvragen van verlofmachtigingen diepgaander gekeken wordt naar het uitvoeren van het vrijhedenbeleid door de kliniek. De insteek van dit onderzoek vinden zij tot hun spijt erg beperkt24. Conclusies Het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door de Van der Hoevenkliniek is als ruim voldoende te kwalificeren. De aanvragen zijn compleet, voldoende onderbouwd en specifiek. De Inspectie maakt hierbij de volgende kanttekeningen. De items behandelplan en behandelverloop worden niet afzonderlijk opgenomen in de aanvraag. De kliniek verwijst voor deze stukken naar de

I 23

De Van der Hoevenkliniek heeft de patiënten toestemming gevraagd voor het raadplegen van hun dossiers. Ondertekende verklaringen voor akkoord zijn aan de ISt overhandigd. 24 De Inspectie zal in de toekomst de uitvoering van de verlofpraktijk bij haar doorlichtingonderzoeken betrekken.

26

November 2005


wettelijke aantekeningen, die in hun geheel meegestuurd worden naar de afdeling ITZ. Signaleringsplannen/ terugvalpreventieplannen worden, hoewel ze voorhanden zijn in de kliniek, niet meegezonden met de aanvraag. Bij navraag gaf de kliniek aan dat dit plaatsvindt op basis van een oude afspraak met de afdeling ITZ. Consequentie van deze werkwijze is dat de beoordelaar van de aanvraag niet in één document beschikt over alle relevante informatie, maar die op meerdere plaatsen moet zoeken. Een tweede kanttekening betreft de aanvraag van verlengingen. Bij deze aanvragen hoeft slechts op een aantal punten uit het format informatie te worden aangeleverd. De onderzochte aanvragen verwezen op een aantal punten letterlijk naar de oude aanvraag voor een verlofmachtiging. Deze oude aanvragen dateren regelmatig van voor de invoering van het format. Zodoende werd verwezen naar items die onder de huidige werking van het format uitgebreider en meer specifiek belicht zouden moeten worden. Het gevolg is dat de onderbouwing van de verlengingsaanvragen door de Inspectie op sommige punten als summier is betiteld. Aanbevelingen 1. De Inspectie beveelt aan dat het behandelplan, het behandelverloop, het signaleringsplan/ terugvalpreventieplan als afzonderlijke documenten worden toegevoegd aan de verlofaanvraag of daarin worden geïntegreerd. 2. De Inspectie beveelt aan dat bij het aanvragen van verlengingen de items uit het format waaraan na invoering van het format meer en specifiekere eisen gesteld worden, aan die eisen aangepast worden. 2.3.3 Oldenkotte Bevindingen op grond van dossieronderzoek Het centrum voor forensisch psychiatrische zorg Oldenkotte hanteert het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging. Qua opbouw zijn alle onderzochte aanvragen identiek en is het format van het verlofbeleidskader duidelijk herkenbaar gevolgd. De wijze van hantering van het format is dat er waar mogelijk een beknopte toelichting op de onderdelen van het format wordt gegeven waar naast er bijlagen worden toegevoegd.

27

November 2005


Wel is het duidelijk dat de kliniek het soms lastig vindt om te bepalen welke verlofvorm moet worden aangevraagd: de opeenvolging “eerst begeleid verlof, dan onbegeleid verlof en vervolgens transmuraal verlof” kan niet bij alle patiënten worden gehanteerd. Een voorbeeld daarvan is dat omwille van de individuele behandeling soms gewenning van de patiënt moet plaatsvinden binnen een (aan de kliniek gelieerde) transmurale voorziening met intensieve begeleiding alvorens er sprake kan zijn van onbegeleid verlof. Bevindingen op grond van het interview De directie acht de personele bezetting van Oldenkotte zowel kwantitatief als kwalitatief van dien aard dat de bedrijfsvoering op een verantwoorde manier kan plaatsvinden. Er zijn echter problemen met de bezetting van de functie van psychiater; deze ligt onder de beschikbare formatie. Dit lijkt een structureel probleem. De functies van gekwalificeerd klinisch psycholoog/GGZ psycholoog kunnen de laatste tijd redelijk vlot worden vervuld maar de werving van ervaren leidinggevende functionarissen op het terrein van de behandeling kost moeite. Voor een deel wordt de verklaring gezocht in de excentrische ligging van Oldenkotte. De bezetting van de sociotherapeutische functies is op orde waarbij er relatief meer oudere medewerkers zijn. De doorstroming in deze functies is gering. Conclusies De conclusie met betrekking tot het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door Oldenkotte is dat de kliniek over het geheel genomen goed presteert. In alle onderzochte aanvragen is het format gehanteerd waarbij er tussen de opbouw en inhoud van de aanvragen weinig verschillen zijn. Kanttekening is dat niet in alle onderzochte dossiers de gekopieerde bijlagen bij de aanvraag werden aangetroffen. De Inspectie heeft echter kunnen constateren dat die bijlagen wel bij de originele aanvraag naar de afdeling ITZ zijn gevoegd. Aanbevelingen De Inspectie beveelt aan om in de dossiers een volledige verlofaanvraag inclusief bijlagen op te nemen.

28

November 2005


2.3.4 FPI De Rooyse Wissel Bevindingen op grond van dossieronderzoek De Rooyse Wissel verwerkt op een overzichtelijke en complete wijze al de relevante eigen informatie in de aanvraag en stuurt het signaleringsplan / terugvalpreventieplan en het risicomanagementplan als bijlage bij de aanvraag mee. Daarnaast heeft De Rooyse Wissel voor haar medewerkers helder en uitvoerig de procedure beschreven hoe een aanvraag tot stand dient te komen. Bij deze procedurebeschrijving zijn invulinstructies opgenomen voor de aanvraag van de verlofmachtiging volgens het format, voor het op te stellen signaleringsplan en voor het op te stellen risicomanagementplan verlof. De Rooyse Wissel heeft in een reglement vastgelegd wat de werkzaamheden en werkwijze van de verloftoetsingscommissie zijn. Uit de verslagen van deze commissie en uit de opmerkingen die de commissie maakt bij de conceptaanvragen van verlofmachtigingen heeft de Inspectie kunnen constateren dat de commissie zeer gedegen invulling geeft aan haar rol en een duidelijke bijdrage levert aan een kwalitatief goede aanvraag. In haar onderzoek kwam de Inspectie in de steekproef één heroverweging tegen welke naar haar oordeel te weinig informatie bevatte om een goed oordeel op te kunnen baseren. De heroverweging betrof een transmuraal verlof, waarbij de oorspronkelijke aanvraag dateert van ruim voor het nieuwe verlofbeleidskader. De informatie in deze heroverweging was mager en niet actueel, zeker in vergelijking met de verplicht gestelde informatie in reguliere aanvragen. Voor de eigen oordeelsvorming en om de afdeling ITZ in staat te stellen een goed besluit te nemen dient de inrichting deze informatie wel te genereren. In een andere heroverweging was de betreffende informatie overigens wel toegevoegd. Bevindingen op grond van het interview en de verstrekte informatie Uit de informatie blijkt dat de formatie op dit moment op sterkte is. Bij ziekte of verlof is het in het algemeen geen probleem om medewerkers te vervangen. Er is voldoende aanbod om vacatures op de voorwaardenscheppende afdelingen en de sociotherapie te vervullen. Voor meer gespecialiseerde functies is het aanbod vaak geringer. Zowel het ziekteverzuim als het verloop is de laatste jaren gedaald tot een relatief laag niveau.

29

November 2005


Elke afdeling maakt jaarlijks een jaarplan deskundigheidsbevordering. In dit jaarplan worden alle opleidingen, trainingen en begeleidingsvormen vastgelegd die voor dat jaar wenselijk zijn voor de afdeling. Conclusies Het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door De Rooyse Wissel is als goed te kwalificeren. De aanvragen zijn helder, compleet en voldoende onderbouwd, soms echter qua schrijfwijze en formulering wat voorzichtig en weinig stellend. Dit doet echter niets af aan de inhoud van de aanvraag. Door het gebruik van de zelf ontwikkelde ‘procedure verlening verlof’ is duidelijk sprake van uniformiteit in de aanvragen. De plaats van het verlof binnen de behandeling en de relatie tussen de risicoanalyse en het risicomanagement wordt goed uitgewerkt en is logisch en consistent. De expliciete aandacht voor het slachtofferonderzoek verdient een positieve kwalificatie van de Inspectie. De verloftoetsingscommissie geeft zeer gedegen invulling aan haar rol en levert een duidelijke bijdrage aan een kwalitatief goede aanvraag. De aanvragen en de standaard bijgevoegde signaleringsplannen en risicomanagementplannen maken in heldere en beknopte bewoordingen een goede en snelle beoordeling van de aanvraag door de afdeling ITZ mogelijk. Aanbevelingen De Inspectie beveelt aan dat De Rooyse Wissel alle heroverwegingen op een zodanige manier opbouwt dat de afdeling ITZ over de meest actuele gegevens aangaande risicoanalyse en risicomanagement beschikt. 2.3.5 De Kijvelanden Bevindingen op grond van dossieronderzoek De kliniek hanteert voor alle aanvragen voor een verlofmachtiging het vereiste format. Op één punt na wordt het format volledig ingevuld en regelmatig met relevante bijlagen gecompleteerd. Het ontbreekt echter aan een samenvattende conclusie met een onderbouwing over het verantwoord zijn van een verlofpraktijk voor de patiënt in kwestie. Ook constateert de Inspectie dat het gedeelte van de aanvraag dat gaat over het risicomanagement wisselend wordt ingevuld. Sommige aanvragen gaan hier uitvoerig op in, andere summier. De kliniek hanteert voorts een eenvoudig en overzichtelijk digitaal systeem waarin alle documenten die van belang zijn voor de bedrijfsvoering op zowel

30

November 2005


het terrein van de behandeling als het beheersproces voor alle medewerkers beschikbaar zijn. De Inspectie heeft het systeem ingezien op het (zoek)onderwerp verlof en trof allerlei actuele documenten aan waaronder het meest recente format verlofaanvraag. Bevindingen op grond van het interview Uit het interview met de leiding komt naar voren dat de personele bezetting van de kliniek zowel kwantitatief als kwalitatief op orde is. Er zijn geen problemen met de bezetting van staffuncties zoals psychiaters en GZ-psychologen. Wel wordt aangegeven dat er behoefte is aan meer full time bij de kliniek betrokken psychiaters. Voor de functie van hoofd behandeling wordt minimaal ingezet op een geregistreerde klinisch psycholoog bij voorkeur in combinatie met de registratie van psychotherapeut. De kliniek biedt mogelijkheden om als zodanig intern te worden opgeleid. Ook voor de meer begeleidende functies zoals forensisch medewerker is de bezetting op orde en zijn er voldoende mogelijkheden tot scholing. Het gehanteerde centrale roostersysteem biedt voldoende flexibiliteit om invulling te geven aan deskundigheidsbevordering. Voor de ‘dubbele’ verlofbegeleiding van risicopatiënten wordt momenteel extra personeel ingezet. Overigens geeft de bestuurder aan kritisch te staan tegenover de inzet van deze maatregel. Conclusies De conclusie met betrekking tot het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door De Kijvelanden is dat de kliniek over het geheel genomen ruim voldoende presteert. In alle onderzochte aanvragen wordt het format gehanteerd. Kanttekening is dat met name bij de aspecten die handelen over het risicomanagement meer uniformiteit zou kunnen worden nagestreefd voor wat betreft de inhoud en opbouw van de aanvragen. Daarnaast zijn in alle onderzochte dossiers de samenvattende conclusies te beperkt waar het gaat om de onderbouwing dat de verlofmachtiging verantwoord is.

31

November 2005


Aanbevelingen De Inspectie beveelt de kliniek aan om met name ten aanzien van de aspecten gerelateerd aan het risicomanagement en in de eindconclusie van de aanvraag te streven naar een striktere hantering en ruimere invulling van het format. 2.4 Forensisch Psychiatrische Klinieken

2.4.1 FPK Assen Bevindingen op grond van dossieronderzoek De Inspectie heeft als belangrijkste bevinding dat het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging van het vernieuwde verlofbeleidskader in deze FPK nog niet is geïmplementeerd en dus ook niet wordt gebruikt. Dit geldt zowel voor de onderzochte heroverwegingen als voor de nieuwe aanvragen. Een tot op heden door de kliniek gebruikt format voor verlofaanvragen voldoet niet aan de huidige eisen voor een aanvraag voor een verlofmachtiging. Met name een hoofdstuk over risicomanagement wordt niet opgesteld. Daarnaast constateert de Inspectie dat de aanvragen ook onderling verschillen. Het is niet altijd duidelijk wat de kliniek nu precies aanvraagt en wat men met het verlof voor ogen heeft. Bevindingen op grond van het interview Er zijn in het algemeen geen personele problemen meer in de kliniek. De eerder bestaande knelpunten op het gebied van de bezetting van de formaties van psychiater en psycholoog zijn opgelost of zullen op korte termijn opgelost worden. Rond de zorgcoördinatie geeft men aan wel enige knelpunten te zien. Ook de dubbele begeleiding bij bepaalde verloven levert problemen op. Men noemt deze maatregel vrijwel onuitvoerbaar, en overigens daarnaast ook onwenselijk. Er wordt flink geïnvesteerd in het permanent bijscholen van verschillende functiegroepen. Dat levert wel enige druk op de inzetbare capaciteit op. Conclusies De conclusie met betrekking tot het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door de FPK Assen is dat dit format tot op het moment van het onderzoek niet wordt gebruikt. Belangrijke onderwerpen als de

32

November 2005


expliciete beschrijving van risicomanagement in de aanvragen/heroverwegingen worden nauwelijks aangetroffen. Gezien het gegeven dat de nieuwe voorschriften voor aanvragen reeds meer dan een jaar van toepassing zijn en gegeven de recente aanscherping van beleid op dit aspect moet dit als onvoldoende worden gekwalificeerd. Aanbevelingen 1. De Inspectie beveelt aan dat de FPK Assen per direct het gebruik van het volledige format voor de aanvraag van verlofmachtigingen invoert. 2. De Inspectie beveelt aan dat de FPK Assen bij de aanvraag in het kader van heroverwegingen in ieder geval actuele informatie met betrekking tot de inrichting van het risicomanagement opneemt. 2.4.2 FPK De Meren Bevindingen op grond van dossieronderzoek De Inspectie heeft geconstateerd dat maatschappelijke en politieke gevoeligheid als item in het geheel niet gescoord wordt door de kliniek. Bij het item delictscenario wordt in bijna alle aanvragen aangegeven dat in verband met de stoornis van de patiënt geen delictscenario gemaakt kan worden. Het verlof gerelateerd risicomanagement is volgens de Inspectie slechts summier uitgewerkt. Soms wordt gewerkt met een kruisjeslijst, soms wordt een standaardformulering opgenomen, die dan in diverse dossiers op dezelfde wijze terugkomt. Een concreet beeld van het omgaan met dít verlof voor déze patiënt in déze situatie kan de Inspectie daar niet uithalen. Wel trof de Inspectie in andere documenten uitgewerkte ‘vrijheden stappenplannen’ aan. Daarin wordt het verlof, indien de machtiging verstrekt is, concreet uitgewerkt. De Inspectie heeft kunnen constateren dat de interne verloftoetsingscommissie regelmatig bijeen komt. Aangezien de verslaglegging van dit overleg erg summier is, was het voor de Inspectie niet goed mogelijk zich een beeld over deze interne toets te vormen. Bevindingen op grond van het interview Uit het interview komt naar voren dat de personele bezetting van de kliniek zowel kwantitatief als kwalitatief voldoende is. Men is op sterkte en heeft

33

November 2005


momenteel geen vacatures. Ook voor de functies behandelcoördinator en psychiater bestaat momenteel geen probleem. Er wordt door de kliniek veel aan deskundigheidsbevordering gedaan. Momenteel volgt het gehele personeel een training communicatieve vaardigheden, expliciet gericht op deëscalatie van gespannen situaties met patiënten. Conclusies Het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen is in de FPK de Meren als voldoende te kwalificeren. De aanvragen vinden conform het vastgestelde format plaats, zij het dat het item maatschappelijke en politieke gevoeligheid niet standaard opgenomen is. Wel constateert de Inspectie dat de aanvragen soms summier of in erg algemene bewoordingen onderbouwd zijn. Zowel de beschrijving van de doelstellingen van het verlof en de plaats van het verlof in het behandelproces als het hoofdstuk ‘verlof gerelateerd risicomanagement’ leiden tot deze conclusie. De plaats van het verlof binnen de behandeling en de relatie tussen de risicoanalyse en het risicomanagement is hierdoor minder goed uitgewerkt. De signalerings- en terugvalpreventieplannen van de kliniek zijn goed uitgewerkt. Aanbevelingen 1. De Inspectie beveelt aan het item maatschappelijke en politieke gevoeligheid op te nemen in de aanvraag machtiging verlof. 2. De Inspectie beveelt aan zowel de items ‘doelstellingen van het verlof’ en ‘de plaats van het verlof in het behandelproces’ als het hoofdstuk ‘verlof gerelateerd risicomanagement’ meer uit te werken en explicieter te maken. Hierdoor zal de aanvraag evenwichtiger worden en aan kracht winnen. De ‘vrijheden stappenplannen’ die nu ná het verlenen van de verlofmachtiging in de kliniek worden opgesteld kunnen daartoe een goede bijdrage leveren. 3. De Inspectie beveelt aan de verslaglegging van de interne verloftoetsingscommissie uitgebreider te laten plaatsvinden, zodat het verslag meer zicht kan bieden op het interne toetsingsproces.

34

November 2005


2.4.3 GGZ Eindhoven (GGzE) Bevindingen op grond van dossieronderzoek GGzE hanteert strikt het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging. GGzE verwerkt op een overzichtelijke en complete wijze al de relevante eigen informatie in de aanvraag en stuurt het signaleringsplan/terugvalpreventieplan als bijlage bij de aanvraag mee. Bevindingen op grond van het interview Uit het interview komt naar voren dat de personele bezetting van de kliniek zowel kwantitatief als kwalitatief voldoende is. De zorggroepdirecteur gaf aan dat het aantal psychiaters relatief gezien voldoende is, maar dat dit aantal voor zijn gevoel wel wat groter mag zijn. Vier jaar geleden kende men nog een tekort aan personeel, met name sociotherapeuten, hetgeen er zelfs toe geleid heeft dat de kliniek een deel van de kliniek tijdelijk moest sluiten. Inmiddels is de kliniek weer volledig op sterkte. Er wordt door GGzE veel gedaan aan deskundigheidsbevordering. Vanuit het oogpunt van de effectiviteit van de besteding van middelen voor deskundigheidsbevordering probeert de kliniek een balans te vinden tussen individueel gerichte deskundigheidsbevordering en groepsgerichte deskundigheidsbevordering. Conclusies Het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door GGzE is als goed te kwalificeren. De aanvragen zijn in heldere bewoordingen geschreven, compleet en voldoende onderbouwd. Daarnaast is er duidelijk sprake van uniformiteit in gebruik van het format. De plaats van het verlof binnen de behandeling en de relatie tussen de risicoanalyse en het risicomanagement wordt goed uitgewerkt en is logisch en consistent. Doordat de kliniek nagenoeg al haar informatie in de aanvragen verwerkt en niet verwijst naar talloze bijlagen, maakt de kliniek een snelle en nauwkeurige beoordeling door de afdeling ITZ mogelijk. De Inspectie maakt hierbij de volgende kanttekeningen. De eerste kanttekening betreft het terugvalpreventieplan. De kliniek verwijst in de aanvraag standaard naar het bijgevoegde signaleringsplan. Dit signaleringsplan blijkt tevens het terugvalpreventieplan te bevatten. Door niet

35

November 2005


aan te geven dat het signaleringsplan tevens het terugvalpreventieplan bevat doet de kliniek zich feitelijk tekort. Een tweede kanttekening betreft het aanvragen van een ruimer verlof dan men zou gebruiken. De aanvraag betreft een verlenging van een onbegeleid verlof, waarbij op basis van de afgelopen verlofperiode duidelijk was dat de kliniek in de komende tijd het aangevraagde onbegeleide verlof niet zou toepassen. De kliniek had in dit geval beter een machtiging voor begeleid verlof aan kunnen vragen daar dit meer aansloot bij de realiteit. Aanbevelingen De Inspectie beveelt aan dat bij het aanvragen van verlengingen de kliniek duidelijk afweegt of de desbetreffende aanvraag nog steeds op die wijze gebruikt gaat worden. 2.4.4 Hoeve Boschoord Bevindingen op grond van dossieronderzoek Qua opbouw kennen alle door de Inspectie onderzochte aanvragen een identieke vorm die overeenkomst met het format voor de verlofaanvragen. Kanttekening is dat de opgestelde signalerings- en/of terugvalpreventieplannen niet bij de door de Inspectie getoetste aanvragen waren gevoegd. Deze plannen zijn op afdelingsniveau aanwezig, maar zijn niet in de dossiers opgenomen. De Inspectie constateert dat het forensisch psychiatrisch behandelcentrum Hoeve Boschoord in de aanvragen worstelt, evenals dat bij sommige andere klinieken het geval is, met de opeenvolging van verlofsoorten. De opvolging van begeleid verlof naar onbegeleid verlof en als laatste stap het transmuraal verlof is niet van toepassing op alle patiënten. Men heeft in afstemming met de afdeling ITZ van DJI een protocol ontwikkeld dat duidelijkheid verschaft over de toepassing van de onderscheiden verloftypen. Bevindingen op grond van het interview Uit het interview met de leiding komt naar voren dat de personele bezetting van de kliniek zowel kwantitatief als kwalitatief op orde is. Er zijn geen problemen met de bezetting van staffuncties zoals psychiaters en GZ psychologen. Voor een deel ligt de verklaring in de mogelijkheden die de kliniek biedt om intern (tot GZ psycholoog) te worden opgeleid. Ook voor de meer begeleidende functies zoals groepsleider en persoonlijk begeleider is de bezetting op orde en zijn er

36

November 2005


voldoende mogelijkheden tot scholing. Er is er weinig verloop onder de medewerkers. Conclusies De conclusie met betrekking tot het gebruik van het format voor het aanvragen van verlofmachtigingen door Hoeve Boschoord is dat de kliniek over het geheel genomen goed presteert. In alle onderzochte aanvragen wordt het format gehanteerd waarbij er tussen de opbouw en inhoud van de aanvragen nagenoeg geen verschillen zijn. Aanbevelingen De Inspectie beveelt aan om in de dossiers een volledige verlofaanvraag inclusief bijlagen op te nemen. 2.5 Afdeling Individuele TBS Zaken

2.5.1 Bevindingen uit het dossieronderzoek bij de klinieken in relatie tot de besluitvorming bij de afdeling ITZ De Inspectie heeft bij haar dossieronderzoek in de klinieken onderzocht of op de voorliggende aanvragen voor verlof25 een machtiging werd afgegeven. Op de onderzochte aanvragen voor een verlofmachtiging werd: 66 keer positief besloten door de afdeling ITZ 2 keer positief besloten nadat om extra informatie gevraagd was 3 keer positief besloten met extra voorwaarden door de afdeling ITZ aan het verlof verbonden 1 keer positief besloten met als aanbeveling binnenkort een nieuwe risicotaxatie af te nemen 2 keer positief besloten na een second opinion26 3 keer een onbegeleid verlof afgewezen maar een begeleid verlof gehonoreerd

I 25

De Inspectie heeft in totaal 101 aanvragen onderzocht. Alle aanvragen dateren van na 1 augustus 2004. Onder een second opinion wordt verstaan een volledige herbeoordeling van de aanvraag op basis van het dossier, de collaterale informatie en een patiëntgebonden beoordeling vanuit een vakinhoudelijke deskundigheid met een advies op schrift gericht aan de minister van justitie, voor deze het hoofd van de afdeling ITZ. 26

37

November 2005


-

van 2 samengestelde aanvragen de minst vergaande verlofvorm gehonoreerd 5 keer negatief besloten.

Van 14 aanvragen is het besluit van de afdeling ITZ op het moment van het onderzoek nog onbekend (bij een van deze aanvragen is expliciet om aanvullende informatie gevraagd). Eén heroverweging is niet door de interne toets bij de kliniek gekomen en werd uiteindelijk niet ingezonden naar de afdeling ITZ. Twee andere aanvragen werden eveneens niet ingediend voor beoordeling door de afdeling ITZ. De Inspectie wil bij deze cijfers de volgende kanttekening maken. De inspecteurs hebben geconstateerd dat de dossieropbouw in de klinieken zeer divers is. De bovenstaande rubricering geeft alleen die bevindingen weer die de inspecteurs in de dossiers hebben kunnen aantreffen. Gegevens met betrekking tot gevraagde extra informatie, onderlinge afspraken met betrekking tot de aanvraag of opmerkingen met betrekking tot extra voorwaarden die niet schriftelijk zijn vastgelegd maar op grond van telefonisch overleg tussen kliniek en de afdeling ITZ zijn gecommuniceerd, konden door de inspecteurs niet worden vastgesteld en zijn in de opsomming dus niet opgenomen. De Inspectie heeft geconstateerd dat het ontbreken van de invulling van bepaalde onderdelen van het format niet zonder meer leidt tot het onthouden van de machtiging. Een voorbeeld van een onderwerp dat in de aanvragen van de klinieken op enkele uitzonderingen na geen of weinig aandacht krijgt, is het item maatschappelijke en politieke gevoeligheid. De Inspectie heeft bij het onderzoek naar de dossiers geen vastgelegde normen of criteria aangetroffen die de basis vormen voor de toets door de afdeling ITZ. De Inspectie stuitte bij een aantal van de bij de klinieken onderzochte verlofaanvragen27, naar haar oordeel, op inconsistentie of onvolledigheid. Deze aanvragen heeft de Inspectie bij de afdeling ITZ opnieuw bestudeerd en met het hoofd verlof besproken. De afdeling ITZ heeft uitgelegd hoe zij met die dossiers is omgegaan of zal omgaan. De vragen van de Inspectie werden daarmee afdoende beantwoord.

I 27

7 aanvragen.

38

November 2005


2.5.2 Bevindingen op grond van de interviews Alle geïnterviewden geven aan dat de aanvragen voor een verlofmachtiging worden getoetst op het voldoen aan het format. Naast de aanvraag van de kliniek wordt gebruik gemaakt van andere stukken, zoals de wettelijke aantekeningen, de verlengingsadviezen en aangeleverde bijlagen. Soms is er ook een second opinion voor handen of wordt die aangevraagd. Volgens de betrokkenen houdt de toets die plaatsvindt het midden tussen een procedurele en een meer inhoudelijke toets. Men geeft aan dat men op dit punt een spanningsveld ervaart in de positie die de afdeling inneemt. Aan de ene kant is er het veld dat van mening is dat de toets van de afdeling ITZ vooral een procedurele toets zou moeten zijn, aan de andere kant is er de ministeriële verantwoordelijkheid voor het beoordelen van de machtigingen waarbij zoveel mogelijk risico’s moeten worden uitgesloten hetgeen een meer inhoudelijke toets vergt. Voor de afdeling ITZ vormen de onderdelen van het format die betrekking hebben op de risicoanalyse en het risicomanagement de kern van de aanvraag. Belangrijk is of het voorgestelde risicomanagement verantwoord wordt geacht. Men kijkt vooral naar consistentie in de aanvraag en tussen de aanvraag en de overige stukken die betrekking hebben op die patiënt. De eisen die men stelt aan het risicomanagement zijn niet vastgelegd. Men formuleert het als volgt: “het risicomanagement moet voldoende zijn voor een bepaalde vorm van verlof” en “de grootste delictgerelateerde risico’s moeten afgedekt zijn door het risicomanagement”. Men geeft aan dat men, vaker dan in het verleden het geval was, vraagt om extra informatie van de kliniek. Daarnaast wordt regelmatig om een second opinion gevraagd. Bij het honoreren van de aanvraag worden soms extra voorwaarden aan het verlof gesteld door de afdeling ITZ. De geïnterviewden geven aan dat de normen die worden gehanteerd gegroeid zijn in de praktijk. De normen zijn niet eenduidig beschreven of vastgelegd. Zorgvuldigheid, logica en consistentie vormen, volgens de geïnterviewden, de belangrijkste criteria bij de toets.

39

November 2005


De geïnterviewden geven aan dat er geen machtiging wordt afgegeven als de aanvraag niet aan de formele vereisten voldoet. Andere redenen voor het weigeren van een machtiging zijn onder meer: de aanvraag is niet consistent of niet consistent in relatie tot de andere beschikbare stukken over de patiënt er is geen recente (niet ouder dan 1 jaar) risicotaxatie aanwezig er zit een te groot risico aan het onderhavige verlof er zijn eerder incidenten met betrokkene geweest de opeenvolging van verlofvormen, waarbij de vrijheidsgraden worden uitgebreid, is te snel De afdeling ITZ geeft aan dat men bij de beoordeling van een significant aantal aanvragen minstens extra informatie bij de kliniek opvraagt, dan wel een second opinion vraagt, alvorens tot besluitvorming te komen. Bij de afdeling ITZ zijn daar momenteel geen cijfers over beschikbaar. Wekelijks vindt bij de afdeling ITZ een verlofvergadering plaats. Naast de beoordelaars en het hoofd van de afdeling neemt hier de veiligheidsadviseur28 aan deel. De veiligheidsadviseur is psychiater en is ervaren in het uitbrengen van multidisciplinaire adviezen die iedere zes jaar ten behoeve van de tbsmaatregel worden genomen. Hij werkt binnen de afdeling ITZ ten behoeve van de minister van justitie en adviseert in direct patiëntgebonden zin bij beslissingen die in naam van de minister ten aanzien van verlof en veiligheid worden genomen. In de verlofvergadering worden niet alle dossiers besproken, dat gebeurt alleen met risicodossiers. Het verlofbeleidskader geeft een definitie van de risicodossiers29. 2.5.3 Conclusies Er zijn geen vastgelegde en uitgeschreven normen die leidend zijn voor de beoordeling van de aanvragen. Normen zijn in de praktijk van de beoordelingen gegroeid.

I 28

De veiligheidsadviseur wordt voor drie jaar vanuit de Forensich Psychiatrische Dienst toegevoegd aan de afdeling ITZ. 29 Het gaat hierbij om dossiers van personen met een ernstige en recidiverende delictgeschiedenis (tweede en derde tbs), personen met recidiverende (pedo)sexuele geweldsdelicten, en personen met een langdurige verslavingsgeschiedenis in combinatie met gewelddadig gedrag en ernstige geweldsdelicten.

40

November 2005


Het feit dat de toets door de afdeling ITZ het midden houdt tussen een procedurele en een meer inhoudelijke toets, levert een voortdurend spanningsveld op. De wisselende uitleg van begrippen uit het format door de klinieken en het gebrek aan eenduidigheid in de normering bij de afdeling ITZ, maakt dit spanningsveld groter. Geconcludeerd kan worden dat de afdeling ITZ het format niet altijd en niet volledig als leidend beschouwd bij het beoordelen van een aanvraag. Het niet invullen van bepaalde items uit het format leidt niet zonder meer tot afwijzing van die aanvragen door de afdeling ITZ. De klemtoon ligt bij de beoordeling van de aanvragen voor verlofmachtigingen op de hoofdstukken risicoanalyse en risicomanagement. De Inspectie concludeert dat het overgrote deel van de aanvragen leidt tot het direct afgeven van een machtiging door de afdeling ITZ. Slechts een beperkt deel van de aanvragen wordt afgewezen. Daarnaast vindt voor een aantal aanvragen een second opinion door onafhankelijke deskundigen plaats of stelt de afdeling ITZ nadere voorwaarden aan het verlof, dan wel wordt een minder vergaand verlof toegestaan dan was aangevraagd. Het beeld dat de afdeling ITZ hierover heeft, namelijk dat men zeer kritisch is en vaak niet direct de aanvraag honoreert, wordt, voorzover de Inspectie heeft kunnen nagaan, niet door cijfers gestaafd. De verlofvergadering van de afdeling ITZ toetst niet alle aanvragen maar alleen de risicodossiers. De Inspectie ziet daarin een risico met betrekking tot de kwaliteit van de overige toetsen, omdat in veel gevallen de facto slechts één beoordelaar de toets uitvoert, wiens advies vrijwel altijd wordt overgenomen door het hoofd verlof. 2.5.4 Aanbevelingen De aanbevelingen voor de afdeling ITZ zijn in paragraaf 4.2 opgenomen als aanbevelingen voor DJI.

41

November 2005


3 Conclusies en oordeel

De Inspectie concludeert dat de tbs-klinieken en FPK’s er sinds augustus 2004 in ruime meerderheid in zijn geslaagd hun aanvragen voor verlofmachtigingen op hoofdlijnen aan te leveren volgens het in het verlofbeleidskader voorgeschreven format. De Inspectie geeft haar conclusies30 op dit punt als volgt weer: Kliniek/FPK FPC Veldzicht Dr. S. van Mesdagkliniek Flevo Future Pompekliniek en Kempehuis Dr. Henri van der Hoevenkliniek Oldenkotte FPI De Rooyse Wissel De Kijvelanden FPK Assen FPK De Meren GGZ Eindhoven Hoeve Boschoord

Gem. bezetting 181,5 187,3 123,5 202,5 146,3 123,7 134,8 132,3 13,8 35,0 74,0 89,7

Gebruik van het format voldoende ruim voldoende goed goed ruim voldoende goed goed ruim voldoende onvoldoende voldoende goed goed

De Inspectie ziet deze meer uniforme manier van aanvragen voor verlofmachtigingen als een grote verbetering. De Inspectie concludeert ook dat er nog kwalitatieve verbeteringen mogelijk en noodzakelijk zijn. Het gaat daarbij om de volgende punten.

I 30

De conclusies zijn gebaseerd op de door de Inspectie gehanteerde normering zoals beschreven in paragraaf 1.3.2.

42

November 2005


Het format kent geen eenduidig begrippenkader aan de hand waarvan klinieken de aanvraag voor een verlofmachtiging indienen en waarop de afdeling ITZ vervolgens haar beoordeling baseert. Specifiek concludeert de Inspectie dat het onderwerp “politieke en maatschappelijke gevoeligheid” op dit moment te weinig aan de orde wordt gesteld in het merendeel van de aanvragen. De vorm waarin de aanvragen voor een verlofmachtiging worden ingediend varieert. Er is geen eenduidig te hanteren elektronisch format, dat dwingt tot het invullen van alle vragen uit het format verlofbeleidskader. Dit heeft tot gevolg dat klinieken bij het vertalen van het format voor eigen gebruik regelmatig items niet scoren of zelfs geheel niet opnemen in hun format. De diverse wijzen van aanleveren van in het format gevraagde informatie voor de beoordeling van de verlofaanvraag door de afdeling ITZ, leidt ertoe dat deze afdeling geen eenduidige werkwijze kan hanteren en voortdurend diverse stukken moet raadplegen om haar toetsende rol te kunnen uitoefenen. Het feit dat de afdeling ITZ het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging niet altijd en niet volledig als leidend beschouwd doet de Inspectie het volgende concluderen. Enerzijds is het format niet op alle punten duidelijk, anderzijds lijkt het er op dat de afdeling ITZ sommige items uit het format zwaarder laat wegen in haar beoordeling van de aanvraag dan andere. Nu dit niet duidelijk benoemd of beschreven wordt is het risico aanwezig dat het honoreren van een aanvraag afhankelijk wordt van de wisselende interpretatie door de verschillende beoordelaars die de toets uitvoeren. Het toetsen van de aanvraag voor de verlofmachtiging door de afdeling ITZ houdt het midden tussen een procedurele en een meer inhoudelijke toets; dit levert een voortdurend spanningsveld op. De wisselende uitleg van begrippen uit het format door de klinieken en het gebrek aan eenduidigheid in de normering bij de afdeling ITZ, maakt dit spanningsveld groter. De Inspectie heeft geconstateerd dat het voor klinieken niet steeds duidelijk is welke kwalificatie zij moeten geven aan sommige aanvragen. De Inspectie heeft regelmatig gecombineerde aanvragen aangetroffen (bijv. begeleid en

43

November 2005


transmuraal verlof; of zelfs begeleid, onbegeleid en transmuraal verlof) waarmee de klinieken aangaven welke vrijheden ze voor deze patiënt gewenst achten. Strikt genomen is deze vorm van aanvragen van een verlofmachtiging strijdig met het format, dat het aanvragen van een enkelvoudige verlofvorm voorschrijft en geen combinaties van verloven toelaat. De Inspectie heeft geconcludeerd dat er geen uniformiteit bestaat bij het indienen van heroverwegingen van een verlofmachtiging. De afdeling ITZ maakt bij het toetsen van deze heroverwegingen geen onderscheid in aanvragen die conform het nieuwe format worden ingediend en aanvragen waarbij dat niet het geval is. Het door verschillende klinieken tot uitdrukking brengen van twijfel omtrent validiteit en betrouwbaarheid van de gebruikte risicotaxatieinstrumenten, dient naar het oordeel van de Inspectie niet plaats te vinden in de aanvragen voor een verlofmachtiging. Als neveneffect van het onderzoek naar de verlofmachtigingen heeft de Inspectie geconstateerd dat de dossieropbouw in de klinieken onderling verschilt. Dit kan problemen veroorzaken bij de overplaatsing van patiënten van de ene kliniek naar de andere en de daarbij behorende overdracht van patiëntgegevens. De Inspectie concludeert op grond van de informatie vanuit de klinieken dat de kwantitatieve en kwalitatieve bezetting van de personeelsformaties in de meeste klinieken voldoende is. Daarmee zal de Inspectie op dit punt geen aanbevelingen doen.

44

November 2005


4 Aanbevelingen

4.1 Aanbevelingen voor DJI De Inspectie beveelt aan dat het format voor de aanvraag van een verlofmachtiging aangepast wordt. Het begrippenkader dient eenduidiger gemaakt te worden en de betekenis en het nut van enkele vragen van het format moet nogmaals kritisch bezien worden. Daarnaast wordt aanbevolen dat de afdeling ITZ erop toeziet dat de aanvragen meer uniform ingediend worden. Hiermee wordt beoogd dat het proces van beoordelen door de afdeling ITZ verbeterd kan worden. Deze uniformiteit kan bereikt worden door in afstemming met de klinieken een aantal ‘best practices’, zoals die nu reeds ontwikkeld zijn door enkele klinieken, als standaard in te voeren. De Inspectie beveelt aan dat er een -zo mogelijk elektronische- versie van het format komt dat door alle klinieken eenduidig gebruikt wordt. De Inspectie beveelt aan dat het format aanvraag machtiging verlof leidend wordt bij de beoordeling van de aanvragen. Vooral op het punt van de volledigheid (scoren van alle items) en een meer concrete beschrijving van het risicomanagement en van de mogelijke politieke en/of maatschappelijke gevoeligheid van een verlof valt nog winst te boeken. De Inspectie beveelt aan dat er een vastgelegd normenkader wordt geformuleerd aan de hand waarvan de aanvragen voor verlofmachtigingen worden beoordeeld. De Inspectie beveelt aan dat het proces van de toetsing van de aanvragen voor verlofmachtigingen verbreed wordt. De toets vindt nu voor veel dossiers slechts plaats door één beoordelaar en het hoofd verlof van de afdeling ITZ. De verlofvergadering (waarvan ook de veiligheidsadviseur van de afdeling ITZ deel uitmaakt) ziet op dit moment alleen de risicodossiers. De regelgeving dient erin te voorzien dat de dossiers door meerdere beoordelaars worden gezien, waarbij

45

November 2005


die beoordelaars onafhankelijk van elkaar hun advies geven aan het hoofd verlof. De Inspectie beveelt aan dat er afspraken of protocollen31 komen voor het aanvragen van verlofvarianten die nu strijdig lijken met de opeenvolging van vrijheidsgraden. Combinatie van aanvragen voor verlofmachtigingen, die strikt genomen strijdig zijn met het format, hoeven dan niet meer voor te komen. De Inspectie beveelt aan dat het indienen van een heroverweging van verlof bij een door de kliniek als risicovol aangeduid verlof, conform het format voor nieuwe aanvragen geschiedt. 4.2 Aanbevelingen voor de klinieken Naast de aanbevelingen die in hoofdstuk 2 op kliniekniveau gedaan zijn, beveelt de Inspectie aan dat de klinieken en FPK’s meer afstemming zoeken over het uniform inrichten van patiëntendossiers en het ontwikkelen van elektronische dossiers. 4.3 Aanbevelingen voor de minister van Justitie Tijdens de uitvoering van dit themaonderzoek is door verschillende klinieken de aard van de toetsing door de afdeling ITZ ter sprake gebracht. De klinieken beroepen zich op een professioneel domein dat niet inhoudelijk getoetst kan worden door de afdeling ITZ. De klinieken ervaren daarmee spanning in de besluitvorming rond een verlofmachtiging. De Inspectie heeft vastgesteld dat ook bij de afdeling ITZ een spanningsveld tussen een procedurele en een meer inhoudelijke toets ervaren wordt. De Inspectie acht het van wezenlijk belang dat voor alle bij de verlofpraktijk betrokkenen volstrekte helderheid bestaat over de rol en verantwoordelijkheid van een ieder. De conclusie dat er sprake is van een spanningsveld bij de beoordeling en besluitvorming rond aanvragen voor een verlofmachtiging leidt de Inspectie tot de aanbeveling een duidelijke keuze te maken met betrekking tot de aard van de toetsing van de aanvragen. Meer concreet moet de vraag beantwoord worden of

I 31

Een voorbeeld van een dergelijke afspraak heeft de Inspectie aangetroffen bij Hoeve Boschoord.

46

November 2005


de toets een beperkte, procedurele, marginale toets is of juist een meer inhoudelijke toets waarbij ook meer inhoudelijke expertise noodzakelijk is voor de beoordeling van iedere aanvraag voor een verlofmachtiging. De Inspectie is zich ervan bewust dat een keuze voor deze laatste opvatting ook een discussie over de positionering van de toetsingstaak met zich mee kan brengen, met het oog op de professionele onafhankelijkheid van de inhoudelijke toetsing.

47

November 2005


Bijlage A: Format aanvragen verlofmachtiging Aanhef (met daarin de vorm van het gevraagde verlof) Voorgeschiedenis

1. Personalia van de ter beschikking gestelde voor wie verlof wordt aangevraagd: Naam, voornaam Geboortedatum Geboorteplaats Datum ingang tbs Datum opname in de aanvragende kliniek Datum en kliniek(en) eerdere opname(s) 2. Aard tbs-delict en uitspraak rechter Opgelegde straf Aard van het delict Relatie tot het slachtoffer Eerdere delicten (volledige opgave feiten) Gerechtelijke uitspraken tijdens lopende tbs Maatschappelijke en politieke gevoeligheid van de casus

Delictdiagnostiek

3. DSM-IV classificatie (As I t/m V) 4. Delictgerelateerde factoren in de diagnostiek (beschrijving van de factoren die hebben bijgedragen aan het delict/de delicten) 5. Delict-analyse (beschouwende analyse waarin delictscenario en diagnostiek worden samengebracht ter verklaring van delictgedrag) 6. Delictscenario

Behandeling

7. Behandelplan, met daarin de wijze waarop de delictgerelateerde factoren in de behandeling zijn betrokken 8. Incidenten (volledige opgave inclusief ongeoorloofde afwezigheid) 9. Behandelverloop tot het moment van de aanvraag; tevens eventuele verlengingsadviezen 10. Verloftypering: Welk verlofvorm wordt aangevraagd De beoogde verlofperiode Gespecificeerde doelstellingen van het verlof in termen van leerdoelen

48

November 2005


De plaats van het verlof in het behandelproces en de prognose 11. Risico-analyse De risico-analyse bevat een gestructureerd klinisch oordeel waarbij klinische overwegingen en resultaten van risicotaxatieinstrumenten samen leiden tot interpretatie en weging van risicofactoren. Van groot belang is een multidisciplinaire consensus over de interpretatie en weging. Bij voorkeur zijn bij het consensusoverleg zowel (directe) behandelaars als diagnostici/onderzoekers betrokken. De handleiding van instrumenten wordt gevolgd volgens de normen die daarbij gelden. De toe te passen risicotaxatie- en beoordelingsinstrumenten zijn: • PCL-R (voor mate van psychopathie, nodig voor invulling van HCR-20 en HKT-30) en • HCR-20 TNO-rapport | R04-027 | 21100485 of • HKT-30 of • SVR-20 (voor seksuele delinquenten) Instrumenten worden uitgebreid of komen te vervallen indien de laatste stand van de wetenschap daartoe aanleiding geeft. Wanneer de waarnemingen op basis van de verschillende analysemethodes niet of onvoldoende convergeren, dient deze divergentie aannemelijk te worden verklaard, en zodanig te worden geformuleerd dat een contra expertise binnen de bredere beroepsgroep mogelijk is.

Risicomanagement

12. Verlof gerelateerd Gestelde voorwaarden aan het verlof Wijze van organisatie van het verlof Wijze waarop risicofactoren onder controle worden gehouden (inclusief medicatiebeleid indien van toepassing) Wijze waarop middelengebruik/alcoholgebruik onder controle staat (indien als risicofactor aanwezig) 13. Gerelateerd aan de behandeling Signaleringsplan/terugvalpreventieplan 14. Gerelateerd aan slachtoffer(s) Slachtofferonderzoek Kans/risico op confrontatie met slachtoffer of nabestaanden

49

November 2005


Slachtoffers/nabestaanden informeren, tenzij niet van toepassing of noodzakelijk Invoelbaarheid ervaring en positie slachtoffer (blijkt uit/in relatie tot delictscenario methode) Politie en OM informeren indien het belang van de openbare orde daarom vraagt 15. Overige maatregelen ter controle van risico's en als onderdeel van veiligheidsbeleid: informeren en samenwerken met politie en burgemeester bij zedendelicten conform protocol 16. Bij transmuraal verlof: het begeleidingsplan en terugvalpreventieplan (bijvoegen) 17. Samenvattende conclusie waaruit blijkt dat de kliniek verlofbeleid verantwoord en klinisch noodzakelijk vindt

50

November 2005


Bijlage B: Overzicht onderzochte aanvragen per kliniek Inrichting Dr. S. Van Mesdagkliniek FPC Veldzicht Flevo Future Dr. Henri van der Hoevenkliniek Pompekliniek en Kempehuis Oldenkotte De Kijvelanden FPI De Rooyse Wissel GGZ Eindhoven FPK Assen FPK De Meren Hoeve Boschoord Totaal

Onderzochte aanvragen 10 10 10 8 11 8 8 8 8 6 8 6 101

51

November 2005


Bijlage C: Checklist toetsen verlofaanvragen Vragen t.b.v. dossierstudie (versie 1.0 - 30 augustus 2005) 1) Aanhef Is duidelijk om welke vorm van gevraagd verlof het gaat?

Ja / Nee

Worden combinaties van verlofvormen aangevraagd?

Ja / Nee

2) Personalia Kloppen de volgende gegevens uit de aanvraag? • Naam, voornaam

Ja / Nee

• Geboortedatum

Ja / Nee

• Geboorteplaats

Ja / Nee

• Datum ingang tbs

Ja / Nee

• Datum opname in de aanvragende kliniek

Ja / Nee

• Datum en kliniek(en) eerdere opname(s)

Ja / Nee

3) Aard tbs-delict en uitspraak rechter Kloppen de gegevens over de aard van het tbs-delict en de uitspraak van de rechter uit de aanvraag? • Opgelegde straf

Ja / Nee

• Aard van het delict

Ja / Nee

• Relatie tot het slachtoffer

Ja / Nee

• Eerdere delicten, maatregelen en straffen

Ja / Nee

• Gerechtelijke uitspraken tijdens lopende tbs

Ja / Nee

Is in de aanvraag iets opgenomen over de maatschappelijke en politieke gevoeligheid van de casus?

Ja / Nee

Indien ja, is bij deze aanvraag sprake van maatschappelijke en politieke gevoeligheid?

Ja / Nee

4) Delictdiagnostiek Zijn de DSM classificaties (As I tot en met V) opgenomen in de verlofaanvraag?

Ja / Nee

Worden delictgerelateerde factoren beschreven?

Ja / Nee / summier

Is een delictanalyse opgenomen?

Ja / Nee / summier

Is een delictscenario opgenomen?

Ja / Nee / summier

52

November 2005


Opmerkingen:

5) Behandelplan Wordt het behandelplan (of een samenvatting daarvan) opgenomen in de aanvraag?

Ja / Nee

6) Incidenten Worden incidenten die hebben plaatsgevonden en die relevant lijken bij het aanvragen van verlof ook genoemd in de aanvraag?

Ja / Nee / n.v.t.

Opmerkingen

7) Behandelverloop Wordt het behandelverloop beschreven in de aanvraag?

Ja / Nee

8) Verloftypering Zijn de volgende gegevens opgenomen in de aanvraag? • Welke verlofvorm wordt aangevraagd

Ja / Nee

• De beoogde verlofperiode

Ja / Nee

• Gespecificeerde doelstellingen van het verlof in termen van leerdoelen

Ja / Nee / summier

• De plaats van het verlof in het behandelproces en de prognose

Ja / Nee / summier

Opmerkingen

53

November 2005


9) Risicoanalyse Is een risicoanalyse opgenomen die een klinisch oordeel bevat, waarbij klinische overwegingen en resultaten van risicotaxatie- en beoordelingsinstrumenten samen leiden tot interpretatie en weging van risicofactoren? Welk risicotaxatie- en beoordelinginstrument is gebruikt?

Ja / Nee

HCR-20 / HKT-30 / SVR-20

Opmerkingen

10) Verlof gerelateerd risicomanagement Zijn de volgende gegevens opgenomen in de aanvraag? •

Voorwaarden gesteld aan het verlof?

Ja / Nee / n.v.t.

•

Wordt de organisatie van het verlof beschreven?

Ja / Nee

•

Wordt de wijze waarop middelengebruik/alcoholgebruik onder controle staat (indien dit als risico aanwezig is) beschreven?

•

Ja / Nee / n.v.t.

Wordt de wijze waarop risicofactoren (incl. medicatiebeleid) onder controle worden gehouden beschreven?

Ja / Nee / summier

Opmerkingen

11) Risicomanagement gerelateerd aan de behandeling Is er een signaleringsplan?

Ja / Nee / n.v.t.

Is er een terugvalpreventieplan?

Ja / Nee / n.v.t.

12) Risicomanagement gerelateerd aan slachtoffer(s) Is er slachtofferonderzoek gedaan en blijkt daarvan in de aanvraag?

Ja / Nee / n.v.t.

Is de kans/risico op confrontatie met slachtoffers of nabestaanden opgenomen in de aanvraag?

Ja / Nee / n.v.t.

54

November 2005


Wordt aangegeven hoe en of de volgende partijen geïnformeerd gaan worden? - slachtoffers / nabestaanden

Ja / Nee / n.v.t.

- politie en OM, indien belang openbare orde daarom vraagt

Ja / Nee / n.v.t.

Wordt de invoelbaarheid van de ervaringen en positie van het slachtoffer vanuit de patiënt in de aanvraag opgenomen?

Ja / Nee / n.v.t.

Opmerkingen

13) Blijkt uit de aanvraag van overige maatregelen ter reductie van risico’s en als onderdeel van het veiligheidsbeleid? (Denk aan informeren van politie en burgemeester bij zedendelicten)

Ja / Nee

14) Risicomanagement bij transmuraal verlof Is een begeleidingsplan toegevoegd aan de aanvraag?

Ja / Nee / n.v.t.

Is een terugvalpreventieplan toegevoegd aan de aanvraag?

Ja / Nee / n.v.t.

15) Conclusie Is een samenvattende conclusie toegevoegd waaruit blijkt dat de kliniek het verlof verantwoord en klinisch noodzakelijk vindt?

Ja / Nee / summier

Opmerkingen

Werd op deze aanvraag een machtiging verkregen?

Ja / Nee / anders, nl:

55

November 2005


Bijlage D: Toetsingskader onderzoek klinieken Veiligheid Specifiek

Hoofdvragen

toezichtcriterium

(Aanzet tot een)

Algemene informatievragen

norm

Bij een vrijheden- en

1. Is ter onderbouwing

Op basis van een risico -

Wordt er gebruik gemaakt van

overplaatsingsbesluit

van de verlofaanvraag

analyse wordt gekomen

risicotaxatie- en

worden risico’s en

gebruik gemaakt van

tot een gestructureerd

beoordelingsinstrumenten?

belangen zorgvuldig

risicoanalyse?

klinisch oordeel, waarbij

en resultaten van

Zo ja, van welke? HCR-20 of HKT-30 (incl. PCL-R) SVR-20

risicotaxatieinstru-

Is de risicoanalyse actueel?

afgewogen.

klinische overwegingen

menten samen leiden tot interpretatie en weging van factoren 2. Zijn de items in het

Goed uitgewerkt

Zijn er voorwaarden aan het verlof

hoofdstuk

risicomanagement

verbonden? Welke voorwaarden

risicomanagement van

verkleint de kans op

zijn dit?

het Vernieuwd

onverwachte

Hoe wordt het verlof

Verlofbeleidskader tbs

gebeurtenissen en

georganiseerd?

voldoende uitgewerkt?

incidenten.

Hoe worden risicofactoren onder controle gehouden? Worden reactiewijzen op incidenten (incl. onttrekkingen) vooraf beschreven? Is er een signaleringsplan / terugvalpreventieplan? Vindt er slachtofferonderzoek plaats (Nb OM coördineert dit)? Wordt kans/ risico op confrontatie met het slachtoffer of nabestaanden onderzocht? Komt dit tot uitdrukking in de verlofaanvraag? Worden politie en OM geïnformeerd over het voorgenomen verlof? Bij zedendelicten: is er

56

November 2005


samenwerking met politie en burgemeester gezocht? Zijn er andere maatregelen getroffen ter reductie van risico’s? 3. Is het voorgestelde

Voor een zorgvuldige

Vindt er multidisciplinaire

verloftraject op basis

afweging is het van

besluitvorming plaats over de

van multidisciplinaire

belang dat alle betrokken

verlofaanvraag? Wie is

besluitvorming tot

deskundigen over de ter

eindverantwoordelijk? Worden

stand gekomen?

beschikking staande

deze besluiten vastgelegd?

informatie hebben kunnen oordelen. Personeel Specifiek

Hoofdvragen

toezichtcriterium

(Aanzet tot een)


norm

De kliniek/ instelling

1. Zijn de formatie en

De basisformatie van de

Hoe groot is de formatie?

beschikt over

de bezetting

kliniek/ instelling is op

Hoe is de daadwerkelijke

voldoende

kwantitatief voldoende

orde.

bezetting per functiegroep?

gekwalificeerd

op niveau om de

Is er recentelijk sprake geweest

personeel.

gegeven opdracht te

van capaciteitsuitbreiding?

vervullen?

Dienen zich bij vacatures voldoende sollicitanten aan om een goede selectie te kunnen maken? Zijn de competenties per functiegroep beschreven? Vinden er regelmatig functioneringsgesprekken plaats? Hoeveel sociotherapeuten hebben een verpleegkundige opleiding? Wat is het percentage ziekteverzuim? Kort? Lang? Hoe groot is het verloopcijfer? Wat is de gemiddelde duur van het dienstverband? Zijn er voldoende mogelijkheden om medewerkers bij ziekte of verlof te vervangen?

2. Is het personeel

Personeel is voldoende

Voldoet het opleidingsniveau van

57

November 2005


voldoende toegerust

opgeleid en deskundig

het personeel aan het gestelde in

om zijn taak te

om het werk in de

de functie-eisen?

vervullen?

kliniek/ instelling te

Vindt er regelmatig bijscholing/

verrichten.

deskundigheidsbevordering plaats? Frequentie?

58

November 2005


Bijlage E: Toetsingskader onderzoek afdeling ITZ Veiligheid Specifiek

Hoofdvragen

toezichtcriterium

(Aanzet tot een)


norm

Bij een vrijheden- en

1. Hoe worden de

Op basis van een

Worden de gegevens uit de aanvraag

overplaatsingsbesluit

verlofaanvragen

volledige en specifieke

gecontroleerd? (bijv. op volledigheid)

worden risico’s en

beoordeeld?

aanvraag conform het

Hoe vindt de beoordeling van de

belangen zorgvuldig

format uit het

gegevens in het format plaats? Is de

afgewogen.

verlofbeleidskader

beoordeling slechts een ambtelijke

komt de afdeling ITZ

toets op het format of wordt ook een

tot een afgewogen

meer inhoudelijke beoordeling gedaan?

oordeel over de risico’s

Welke normen hanteert ITZ bij die

en belangen van al

inhoudelijke toets? Zijn deze normen

dan niet verlenen van

vastgelegd?

verlof.

Worden alle aanvragen volgens het zelfde normenkader getoetst. Hoe vindt de beoordeling plaats van de onderdelen delictgerelateerde factoren in de behandeling, delictanalyse en delictscenario? Hoe vindt de beoordeling van het onderdeel risicoanalyse plaats? Beschikt ITZ altijd over de volledige risicoanalyse? Of maakt de afdeling slechts gebruik van de gegevens die door de kliniek in het format worden aangeleverd? Hoe vindt de beoordeling van het onderdeel risicomanagement plaats? Wordt ter beoordeling alleen het ingevulde hoofdstuk risicomanagement uit de aanvraag gehanteerd of beschikt ITZ over andere stukken van de kliniek ter onderbouwing van het risicomanagement? Welke eisen stelt ITZ aan dit risicomanagement?

59

November 2005


Zijn deze eisen ergens vastgelegd? Wanneer komt ITZ tot het oordeel dat een aanvraag moet leiden tot het afgeven van een machtiging? Wanneer komt ITZ tot het oordeel dat een aanvraag n i e t moet leiden tot het afgeven van een machtiging? Wat zijn de belangrijkste redenen daarvoor? Hoe vaak komt dit voor? Wordt de aanvraag dan afgewezen? Komt het ook voor dat er om meer informatie gevraagd wordt ter herbeoordeling van de aanvraag? 2. Wordt door ITZ

Een aanvraag die op

Ziet ITZ het als haar rol (niveau 3-toets)

getoetst of er in de

basis van

om deze vraag te beantwoorden?

kliniek

multidisciplinaire

Indien dat zo is, kan ITZ uit de aanvraag

multidisciplinaire

consensus (op niveau

voldoende afleiden dat

consensus is over

2) wordt ingediend is

multidisciplinaire consensus over de

een aanvraag?

intercollegiaal getoetst

aanvraag is bereikt?

en daarmee breed

Welke andere mogelijkheden heeft ITZ

gewogen en gedragen.

om dit te toetsen?

60

Justitie werkt aan een veiliger samenleving

Justitie voorkomt en bestrijdt criminaliteit. Adequate opsporing, snelle berechting en consequente uitvoering van straffen en maatregelen zorgen dat Nederland veiliger wordt.

Uitgave November 2005, Ministerie van Justitie, Inspectie voor de Sanctietoepassing, Postbus 20301, 2500 EH Den Haag

IST. Verlofbeleidskader TBS. Gebruik format aanvraag verlofmachtiging. Inspectierapport. Themaonderzoek

Recommend Documents