IST. PI Tilburg. Inspectierapport. Doorlichting

IST PI Tilburg Inspectierapport Doorlichting

j1

Ministerie van Justitie

Inspectie voor de Sanctietoepassing

PI Tilburg Inspectierapport Doorlichting

Juni 2007

Juni 2007

Doorlichting - PI Tilburg

Inhoudsopgave

1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.3 3 3.1 3.2 3.3

Voorwoord

1

Samenvatting

5

Inleiding Aanleiding en doel Reikwijdte Opzet Toetsingskader Objectbeschrijving Recent onderzoek

5 5 5 6 6 6 9

Bevindingen Rechtspositie Huisregels Beklag Overige rechten Dagprogramma Discriminatie Meerpersoonscelgebruik Veiligheid Beveiligingsvoorzieningen Calamiteitenplan Maatschappijbeveiliging Communicatie Drugsbeleid Integriteit Reïntegratie

10 10 10 10 11 14 14 14 14 14 18 18 18 20 21 21

Conclusies Rechtspositie Veiligheid Reïntegratie

23 24 25 25

Juni 2007

4 4.1 4.2 4.3 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5


Aanbevelingen Aanbevelingen voor de locatie Aanbevelingen voor de Dienst Justitiële Inrichtingen Aanbeveling voor de staatssecretaris van Justitie Afkortingen Bronnen Inspectieprogramma Toetsingskader Geografische ligging van de locatie

26 26 26 27 28 29 30 32 49

Juni 2007


Voorwoord De Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) heeft in april 2007 een doorlichting uitgevoerd bij de PI Tilburg. Op de drie aspecten waarop een doorlichting betrekking heeft rechtspositie, veiligheid en reïntegratie - komt de Inspectie tot een overwegend positief oordeel. De inrichting is al geruime tijd in afwachting van een besluit over een bestemmingswijziging. Ondanks de onzekerheid daarover trof de ISt een organisatie aan die, met een positief moreel en op een betrokken wijze, inhoud geeft aan - op dit moment nog hoofdzakelijk - vreemdelingendetentie.

W.F.G. Meurs hoofdinspecteur

Juni 2007


Samenvatting Medio april 2007 is de PI Tilburg door de ISt voor de eerste maal geïnspecteerd. Het betreft een reguliere doorlichting vanwege de toezichttaak die de ISt uitoefent. De PI Tilburg is gehuisvest in een voormalig kazernecomplex waar vanaf medio jaren 90 in eerste instantie illegale vreemdelingen in bewaring werden gesteld. Kenmerkend voor deze bewaring was het collectief onderbrengen van de gedetineerden in (8-persoons) zalen. Gezien de oppervlakte van het complex is in de loop der jaren veel (individuele) capaciteit bijgebouwd in, deels, semi permanente systeembouw. Ook werd een regulier huis van bewaring toegevoegd dat wel in beton en steen is uitgevoerd en huisvesting biedt aan strafrechtelijke arrestanten en preventieven. Bijna 1/3 van de capaciteit van de PI Tilburg is momenteel buiten gebruik vanwege voorzieningen die in het kader van verbetering van de brandveiligheid getroffen dienen te worden. Deze leegstand heeft betrekking op genoemde systeembouw. Daarnaast is de inrichting in afwachting van een bestemmingswijziging omdat de populatie vreemdelingen wordt overgebracht naar detentieboten. Hoewel de inrichting zich al ruim anderhalf jaar voorbereidt op deze bestemmingswijziging heeft de DJI ten tijde van de inspectie nog geen duidelijkheid kunnen bieden over de toekomstige bestemming van de PI Tilburg. Ondanks deze onzekerheid trof de ISt een organisatie aan die, met een positief moreel en op een betrokken wijze, inhoud geeft aan -op dit moment nog hoofdzakelijk- vreemdelingendetentie. Hier schuilt tegelijkertijd een risico omdat een vreemdelingenpopulatie in het algemeen andere gedragskenmerken[1] laat zien dan een strafrechtelijke. De ISt is derhalve van mening dat de inrichting zich met name ten aanzien van de grondhouding van medewerkers intensief moet gaan voorbereiden op de wijziging van de populatie.

[1] Gedetineerde vreemdelingen in afwachting van uitzetting zijn in het algemeen meegaander, schikken zich in hun lot en stellen zich sociaal op jegens medegedetineerden en medewerkers. Strafrechtelijke gedetineerden tonen in het algemeen meer verzet tegen hun detentie en zijn meer individualistisch ingesteld. Zie ook noot 31.

5

Juni 2007


Rechtspositie De rechtspositie van gedetineerden is in de PI Tilburg in het algemeen goed op orde. De (externe) rechtshulp voor de huidige populatie vreemdelingen schiet echter te kort omdat een aantal voorzieningen uit het verleden, zoals het aanbod van advocaten vanwege de stichting rechtsbijstand asielzoekers, thans niet meer in de inrichting beschikbaar is. De weekcommissarissen uit de commissie van toezicht trachten aan dit deficit tegemoet te komen maar zijn hier in meerdere opzichten niet op toegerust. Ook de toepassing van het sanctiebeleid verdient in de PI Tilburg aandacht omdat het volgens verschillende respondenten teveel van elkaar verschilt. Veiligheid De PI Tilburg biedt haar medewerkers en de gedetineerden in voldoende mate veiligheid. Op sommige punten kunnen zaken nog verbeterd worden zoals de mogelijkheid tot het meeluisteren van telefoongesprekken, het overzicht op het gemeenschappelijk relatiebezoek en (voor)informatie met betrekking tot -met name- te plaatsen vreemdelingen. Met de in gang gezette doorontwikkeling van de beveiligingsvoorzieningen dient ook een verdere verbetering van de veiligheidsmoraal en het veiligheidshandelen van medewerkers plaats te vinden. Hier moet door de organisatie, met het oog op de voorgenomen bestemmingswijziging, in worden geïnvesteerd. Dit geldt ook voor het integriteitsbeleid dat binnen de organisatie hernieuwde aandacht dient te krijgen. Reïntegratie Het aspect reïntegratie is momenteel van toepassing op een beperkt deel van de gedetineerden (108) dat in het reguliere huis van bewaring (unit H) verblijft. Hierdoor is voor een meerderheid van de huidige populatie reïntegratiebeleid niet aan de orde. De inrichting stelt zich, anticiperend op de toekomstige bestemming, actief op in het vormgeven van samenwerking met relevante ketenpartners in de regio. Afhankelijk van de uiteindelijke bestemming zal een gestructureerd reïntegratiebeleid voor de PI Tilburg nog nader moeten worden vorm gegeven.

6

Juni 2007


Aanbevelingen Voor de PI Tilburg 1. Neem in de huisregels op dat telefoongesprekken van gedetineerden kunnen worden afgeluisterd en creëer technische voorzieningen zodat dit ook daadwerkelijk mogelijk is. 2. Faciliteer een voorziening waarmee aan illegale vreemdelingen in de inrichting op een toegankelijke wijze rechtshulp kan worden verleend. 3. Stem met de sanctiebevoegde functionarissen binnen de inrichting de toepassing van het sanctiebeleid af. 4. Overweeg de organisatie van een regelmatig terugkerende ouder en kind activiteit waardoor gedetineerde vaders in de gelegenheid worden gesteld om op een andere wijze dan tijdens het reguliere bezoek (fysiek) contact met hun kinderen te onderhouden. 5. Bezie de mogelijkheden om de capaciteit van de tandarts te vergroten teneinde de wachttijd terug te dringen. 6. Maak het toezicht in de collectieve bezoekzaal overzichtelijk en maak daarbij gebruik van beweegbare camera’s met zoom-voorziening. 7. Formuleer een pro-actief drugsbeleid ten behoeve van, in het bijzonder, de gedetineerde vreemdelingen. 8. Revitaliseer het integriteitsbeleid. Voor de DJI 9. Bied de inrichting per omgaande duidelijkheid over haar toekomstige bestemming. 10. Stimuleer de ketenpartners tot een betere informatievoorziening met betrekking tot bijzonderheden (screening) rond te plaatsen vreemdelingen. Voor de staatssecretaris van Justitie 11. Regel ten behoeve van gedetineerden in vreemdelingenbewaring in de inrichting een juridisch loket om, in het bijzonder met betrekking tot de voorgenomen uitzetting, in toegankelijke rechtshulp te voorzien.

7

Juni 2007


1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Aanleiding van de doorlichting Voor deze inspectie is geen bijzondere aanleiding anders dan dat de ISt op grond van haar taakstelling in ons land de toezichthouder[2] is op de tenuitvoerlegging van sancties en deze taak met zich meebrengt dat inrichtingen met een zekere regelmaat worden doorgelicht; zo ook de PI Tilburg Doel van de doorlichting Het doel van deze inspectie is te bezien hoe het in de PI Tilburg is gesteld met de rechtspositie van gedetineerden, de veiligheid in het algemeen en de reïntegratiepraktijk. Gegeven de relatie van deze aspecten met de besturing van de organisatie zal in dit inspectierapport ook enige aandacht worden besteed aan bestuurlijke aspecten van de organisatie. 1.2 Reikwijdte De inspectie betreft de PI Tilburg met in z’n geheel een bestemming als huis van bewaring. Hierbij dient te worden aangetekend dat het grootste deel van de capaciteit nu nog bestemd is voor het insluiten van illegale vreemdelingen. Door de Dienst Justitiële Inrichtingen is een bestemmingswijziging al geruime tijd in voorbereiding. Volgens de directie van PI Tilburg wordt daarbij gedacht aan het onderbrengen van finaal veroordeelden met een zgn. ‘lopend vonnis’[3]. De PI Tilburg is een zelfstandig cluster binnen de sectordirectie Gevangeniswezen van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).

[2] Tot 1 oktober 2006 werd deze toezichttaak mede uitgevoerd door de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). [3] Lopend vonnis houdt in dat een veroordeelde justitiabele in afwachting is van een oproep door Justitie om zijn detentie te ondergaan.

5

Juni 2007


1.3 Opzet Methode De methodiek voor het uitvoeren van een doorlichting bestaat uit het verzamelen van feitelijke gegevens door middel van documentenonderzoek (bijlage 2), observaties binnen de locatie en interviews met belanghebbenden betrokken bij de locatie (bijlage 3). De gegevens die dit oplevert worden getoetst aan het toetsingskader (bijlage 4) en leiden tot een oordeel over de gang van zaken binnen de locatie. Tijdpad Op 7 maart 2007 zijn de (waarnemend) algemeen directeur en de locatiedirecteur van de PI Tilburg geïnformeerd over de voorgenomen inspectie. De inspectie vond plaats op 10, 11 en 17 april 2007. Op 4 juni is het conceptrapport voor wederhoor naar de locatiedirecteur gezonden. Op 26 juni 2007 is het inspectierapport vastgesteld door de hoofdinspecteur en aangeboden aan de staatssecretaris van Justitie. 1.4 Toetsingskader Het toetsingskader dat bij doorlichtingen wordt gehanteerd is gebaseerd op (inter)nationale weten regelgeving[4] die van toepassing is op detentie. Het toetsingskader is uitgewerkt in een aantal gestructureerde vragenlijsten die de basis vormen voor de door de ISt af te nemen (groeps)interviews. Op grond van de vooraf bekende documentatie worden door de ISt aanvullende informatievragen opgesteld. Conform het protocol voor de werkwijze[5] van de ISt hebben twee inspecteurs de inspectie uitgevoerd. 1.5 Objectbeschrijving De PI Tilburg is in 1994 in gebruik genomen. Een door Defensie afgestoten kazerne werd verbouwd tot ‘justitieel centrum[6]’ en bestemd voor het in bewaring stellen van (illegale) vreemdelingen op basis van de vreemdelingenwet. De voormalige manschappenverblijven werden verbouwd [4] Het betreft internationale verdragen, gedragsregels, wetgeving, maatregelen, ministeriële regelingen, circulaires en aanwijzingen van toepassing op de tenuitvoerlegging van detentie. [5] Het protocol voor de werkwijze wordt voorafgaande aan de inspectie aan de directie van de te inspecteren locatie gezonden. [6] De PI Tilburg werd eerder ‘justitieel centrum koning Willem II’ genoemd.

6

Juni 2007


tot verblijfsruimten voor gedetineerden; per kamer 8 gedetineerden. Andere door Defensie gebruikte loodsen werden omgebouwd tot arbeidscentrum. Afgezet tegen het toen actuele beleid kende de inrichting goede voorzieningen in de vorm van ruime sportaccommodatie, een grote bibliotheek en crea-ruimten en ruime voorzieningen voor de medewerkers. Vanwege de omvang van het complex en de vrij beschikbare ruimte is in de loop der jaren veel celcapaciteit bijgebouwd in de vorm van zowel permanente als semi-permanente bouw. Al deze nieuwe capaciteit is gebaseerd op individuele cellulaire insluiting[7]. In vogelvlucht treffen we op het complex het volgende aan. Een hoofdgebouw (gebouw A) met daarin de centrale toegang en isoleerafdeling, kantoren voor beveiligingsmedewerkers en directie met ondersteunende medewerkers. In twee zijvleugels van het hoofdgebouw zijn resp. de geestelijk verzorgers en de medische dienst gehuisvest. Op de open ruimte, die Defensie gebruikte als exercitieplaats, is sinds een jaar een nieuw bezoekerscentrum gehuisvest waar gedetineerden hun bezoekers ontvangen (gebouw P). Onderdeel van dit gebouw is een centrale beveiligingspost die is ondergebracht in een in het oog springend torentje. Vanuit deze post kan het complex gedeeltelijk worden overzien en met behulp van camera’s en monitoren vrijwel volledig. In het verlengde van het hoofdgebouw liggen links en rechts de (oorspronkelijke) legeringsgebouwen die nu in gebruik zijn als gedetineerdenverblijven met een bestemming als huis van bewaring. (gebouwen B, C en D). Deze gebouwen kennen 2 niveau’s ten behoeve van het verblijf en zijn per verdieping opgesplitst in 8-persoonskamers, voorzien van keukenhoek, douche en toilet. Op de zolders bevinden zich de recreatieruimten. Aan de linkerzijde van de ‘oudbouw’ staan achtereenvolgens de gebouwen X, Y en Z. Gebouw X herbergt individuele cellen en is momenteel buiten gebruik vanwege voorzieningen die getroffen moeten worden in het kader van de brandveiligheid. Gebouw Y wordt ‘industrieel centrum’ genoemd en huisvest de arbeidsactiviteiten. Gebouw Z omvat een ruime binnensportaccommodatie bestaande uit twee sportzalen en twee ruime fitnessruimten, inclusief kleed- en douchevoorzieningen. Hier achter ligt een ruim bemeten buitensportveld en twee tennisvelden (uitsluitend voor personeel).

[7] Door de invoering van het meerpersoonscelgebruik in 2004 wordt een beperkt deel van deze capaciteit thans dubbel bezet.

7

Juni 2007


Aan de rechterzijde van de oudbouw bevindt zich een relatief nieuw gebouw dat geheel bestemd is als huis van bewaring (unit H). In dit gebouw bevinden zich, naast een viertal verblijfsafdelingen, tevens de kantoorruimten voor de detentieondersteunende functies zoals de binnenkomstafdeling (bad) en het bureau bevolking, selectie- en detentieondersteuning. Unit H beschikt ook over een eigen sport en arbeidsaccommodatie. Achter gebouw H staat semi-permanente celaccommodatie (gebouw T & U), die momenteel buiten gebruik is gesteld vanwege te treffen brandveiligheidsvoorzieningen (zie voorts par. 2.2.1.). De buiten gebruik gestelde capaciteit blijft in het kader van dit rapport verder buiten beschouwing. Aan de achterzijde van het complex staan nog meer losstaande gebouwen met verschillende functies als huisvesting voor de technische dienst, magazijnen en kantoorruimten ten behoeve van de directie terugkeer & vertrek van de IND. Ook lokalen ten behoeve van het opleidingsinstituut van de DJI maken deel uit van de achterzijde van het complex. Tabel 1: Bestemming en capaciteit PI Tilburg per april 2007 Locatie

Bestemming

gebouw B

hvb standaard man

Aantal cellen

Aantal bedden

15

120

15

120

17

126

96

108

vreemdelingen gebouw C

hvb standaard man vreemdelingen

gebouw D

hvb standaard man vreemdelingen

gebouw H

hvb standaard man arrestant/preventief

gebouw T

buiten gebruik

96

96

gebouw U

buiten gebruik

24

45

gebouw X

buiten gebruik

72

72

335

687

Totaal

De inrichting beschikt in totaal over 33[8] meerpersoonscellen. De inrichting als geheel is bestemd als huis van bewaring standaard voor mannen. De illegale vreemdelingen, die ex art. 59 van de vreemdelingenwet [8] Exclusief de meerpersoonscellen/zalen voor de vreemdelingen in de gebouwen B,C en D.

8

Juni 2007


in de PI Tilburg zijn ingesloten, zijn gehuisvest in de groepsaccommodatie van de gebouwen B,C en D. Gebouw H fungeert als regulier huis van bewaring en huisvest op de begane grond gedetineerden in voorlopige hechtenis (waarvan 24 BZA plaatsen) en op de verdieping arrestanten. Onderdeel van unit H is ook de zogenaamde ‘HR afdeling’[9] die bij volledige bezetting van de inrichting fungeert als capaciteit waar inkomende en vertrekkende gedetineerden op een doelmatige wijze kunnen worden afgehandeld. Door de verminderde capaciteitsbenutting en te treffen brandveiligheidsvoorzieningen is deze afdeling momenteel grotendeels buiten gebruik. In gebouw A bevindt zich nabij de kantoorruimten van de beveiligingsmedewerkers een afzonderingsafdeling met 5 cellen. In 2006 werden 7 bijzondere voorvallen gemeld aan het hoofdkantoor van de DJI; het betrof 1 ontvluchting, 3 onttrekkingen bij onbegeleid verlof, 1 suïcidepoging, 1 plaatsing van een vluchtgevaarlijke mediagevoelige[10] gedetineerde en het gebruik van mechanische middelen. 1.6 Recent onderzoek De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) bezocht de PI Tilburg in november 2005 en constateerde ten aanzien van de rechtsbescherming ‘dat het aantal klachten gering is en het personeel niet of in beperkte mate bekend is met het sanctiebeleid. Het (personeel) ervaart de sancties als laag en de oplegging als inconsequent’. Voorts is de RSJ van mening dat de klachten van gedetineerden over het handelen van personeel tijdens het transport, met als gevolg letsel, onderzocht moeten worden. Over de regimevoering is de RSJ in het algemeen tevreden maar hij constateert wel dat door minder contact tussen het personeel en de gedetineerden de kwaliteit van de bejegening is verminderd en er weinig gelegenheid is voor observatie en rapportages. Het niet meer aanbieden van onderwijs is volgens de Raad in strijd met de regelgeving. De nazorg voor de arrestanten en preventieven is sinds het vorige bezoek van de RSJ echter aanzienlijk verbeterd.

[9] HR staat voor hoog rendement en heeft betrekking op de doelmatige afhandeling van bij de PI Tilburg inkomende en vertrekkende gedetineerden doordat bij dit proces betrokken functionarissen dicht bij elkaar zijn ondergebracht. [10] De delictachtergrond van betrokkene zou bij evt. ontvluchting veel media-aandacht genereren.

9

Juni 2007


2 Bevindingen 2.1 Rechtspositie 2.1.1 Huisregels De huisregels dateren van april 2004, zien er inhoudelijk verzorgd uit en liggen ter inzage op de afdelingen en in de bibliotheek. Zij zijn beschikbaar in het Nederlands, Engels, Duits, Arabisch en Chinees. Voor de vreemdelingen is in meerdere talen een beknopt uittreksel beschikbaar dat bij plaatsing op de afdeling wordt toegelicht door de piw’er die de intake doet. In gebouw H is voor de preventieven en arrestanten een uittreksel[11] van de regels aangebracht op de binnenzijde van elke celdeur. Dit blijkt volgens de medewerkers op de afdeling in de praktijk goed te werken. De gedetineerden geven aan goed op de hoogte te zijn van de binnen de inrichting geldende regels omdat deze, naast de beschikbaarheid van de huisregels en de toelichting door de piw’ers bij het intakegesprek, vanwege het gemeenschappelijk verblijf in de gebouwen B,C en D, vooral ook aan elkaar worden toegelicht. Opvallend is dat de huisregels aangeven dat telefoongesprekken niet worden afgeluisterd[12] tenzij dit van tevoren wordt aangegeven. 2.1.2 Beklag In de huisregels is duidelijk aangegeven hoe de beklagen beroepsprocedure verloopt. Gezien de omvang van de inrichting en de doorstroming is er op jaarbasis relatief een gering aantal formele klachten. In 2006 werden van de totaal 73 klachten 12 klachten gegrond verklaard[13]. De commissie van toezicht (cvt) maakt duidelijk dat het geringe aantal formele klachten mede is te danken aan de inzet van -om de twee weken roulerendemaandcommissarissen die bemiddelen bij het oplossen van een klacht alvorens deze formeel wordt. De cvt geeft aan dat de inrichting zich dan open opstelt en ‘op alle niveaus’ bereid is tot medewerking. De cvt spreekt haar zorg uit over het wegvallen van de mogelijkheid tot rechtsbijstand aan -met name- de gedetineerde vreemdelingen. Eerder werd rechtsbijstand geboden door de stichting rechtsbijstand asielzoekers, maar [11] Uitsluitend in het Nederlands. [12] Het is momenteel technisch niet mogelijk om in de PI Tilburg telefoongesprekken mee te luisteren. [13] Bron: jaarverslag 2006 PI Tilburg.

10

Juni 2007


dit orgaan wordt ontbonden en is in de PI Tilburg niet meer beschikbaar. Ook de organisatie Legal Aid is niet beschikbaar voor PI Tilburg omdat zij hiervoor geen middelen krijgt. Deze lacunes in de rechtsbijstand aan vreemdelingen zijn door de cvt gemeld aan de Raad voor Rechtsbijstand die momenteel door een extern bureau laat onderzoeken hoe hierin kan worden voorzien. De cvt is van mening dat zij hierdoor oneigenlijk wordt belast omdat de maandcommissarissen hierdoor veel moeten bemiddelen met betrekking tot vragen/klachten van gedetineerden op het terrein van het vreemdelingenrecht. In 2006 werd door de maandcommissarissen 709 maal een contact met een gedetineerde gerapporteerd. 2.1.3 Overige rechten Privacy De gedetineerden uiten geen klachten met betrekking tot privacyaspecten; ook niet ten aanzien van privacy bij het verblijf op een 8-persoonscel. Zij zijn van mening dat de medewerkers van PI Tilburg oog hebben voor privacy en medewerkers geven ook aan hiermee rekening te houden. Sanctietoepassing Er is een sanctiebeleid vastgelegd dat volgens zeggen van de executieve medewerkers niet altijd eenduidig wordt toegepast. Er zijn, ondanks het vastgelegde beleid, verschillen in sanctietoepassing tussen de onderscheiden directieleden die betrokken zijn bij de afhandeling van gerapporteerde gedetineerden. Bij de afhandeling van een rapport is in Tilburg altijd een tot sanctieoplegging bevoegd directielid betrokken en de cvt geeft aan dat bij beklagzittingen de inrichting altijd vertegenwoordigd wordt door het directielid dat betrokken was bij de aanleiding tot het beklag. Geestelijke zorg In de PI Tilburg zijn verschillende denominaties vertegenwoordigd: 3 imams, 2 (RK) pastores, 1 dominee en (per 01/05/2007) 1 humanistisch raadsvrouw. Eén van de geestelijk verzorgers fungeert als coördinator van het GV-team. De geestelijk verzorgers zijn goed geïntegreerd in de organisatie en weten en voelen zich betrokken bij alles wat er -dagelijks- in de inrichting omgaat. Op afroep kan een beroep worden gedaan op een rabbijn en/of pandit. Er is een goede samenwerking tussen GV en de overige medewerkers. Men heeft oog en begrip voor elkaars belangen. Tijdens hoogtijdagen worden door de geestelijk verzorgers extra activiteiten georganiseerd. Zo was er jl. Pasen een

11

Juni 2007


gospelkoor uit Rotterdam dat omlijstend optrad tijdens de paasdienst. De accommodatie waarover de geestelijk verzorgers beschikken is ruim en multifunctioneel ingericht. Zo wordt in dezelfde ruimte zowel de protestantse dienst en/of de mis als het vrijdagmiddaggebed voor de Islamieten aangeboden. Dit verloopt in goede harmonie. Extern contact De gedetineerden kunnen wekelijks een uur bezoek ontvangen waarbij zij een voorkeur kunnen aangeven voor het dagdeel waarop zij bezoek willen ontvangen. Het is mogelijk om een keer per twee weken twee uur bezoek aaneengesloten te ontvangen. Door de gedetineerden wordt wel opgemerkt dat zij het jammer vinden dat zij door de opstelling van het meubilair in de bezoekzaal (zie par. 2.2.1.) beperkt worden in hun contacten. Zo kunnen zij een kind niet meer op schoot nemen en er zijn geen alternatieven in de vorm van speciale ouder-kind[14] activiteiten. De gedetineerden geven aan dat zij voldoende mogelijkheden hebben om te bellen. In de gebouwen B, C en D zijn in totaal 4 toestellen en op de luchtplaats, die is gekoppeld aan elk gebouw, staat 1 toestel. Iedere gekoppelde afdeling in gebouw H beschikt over een telefoontoestel en de luchtplaats van gebouw H is voorzien van vier toestellen. Volgens de gedetineerden tonen de medewerkers flexibiliteit bij het faciliteren van de mogelijkheid om te bellen tijdens het dagprogramma. Toegang zorg De zorgfunctionarissen zijn in de PI Tilburg in voldoende mate toegankelijk. De medische dienst houdt dagelijks spreekuren op de afdelingen; een verpleegkundige verzorgt dit en verwijst eventueel door naar de huisarts die op werkdagen in de inrichting spreekuur houdt[15]. De avond-, nacht en weekeinddiensten worden verzorgd door artsen van de GGD-Tilburg. De medische dienst is op werkdagen tot 21.00 uur met medewerkers bezet. PI Tilburg heeft de beschikking over twee psychologen die actief betrokken zijn bij de besluitvorming met betrekking tot gedetineerden (o.a. in het detentieberaad) en voor andere medewerkers ook toegankelijk zijn voor advies met betrekking tot gedrag. Er wordt psycho-medische zorg verleend

[14] In sommige pi’s worden, buiten het bezoek om, met regelmaat activiteiten georganiseerd gericht op de relatie tussen gedetineerde en kind: ouder-kind dagen. [15] De PI Tilburg beschikt over 1,5 FTE huisarts.

12

Juni 2007


op basis van de uitgangspunten van het VMZ-beleid[16]. Volgens de leidinggevenden en de gedetineerden zou de tandarts wat vaker mogen komen gezien de omvang van de wachtlijst en daarmee wachttijd om voor een consult in aanmerking te komen. In relatie hiermee gaf de directie aan dat de huidige tandarts heeft verzocht om (financiering van) de inzet van een assistente maar dat de hiervoor door de DJI gehanteerde normvergoeding (€ 16,- per uur) niet toereikend is. Educatie en vorming De afgelopen jaren is er fors gesaneerd in het activiteitenaanbod. Creatieve vorming en onderwijs worden niet meer aangeboden terwijl er wel voldoende accommodatie voor beschikbaar is. Zo is annex aan de bibliotheek een muziekruimte waar in het verleden een muziekactiviteit plaatsvond. Met name de gedetineerde vreemdelingen maakten hiervan gebruik. Nu beperkt het activiteitenaanbod zich tot de in de Penitentiaire beginselenwet (Pbw) benoemde activiteiten[17] en die worden in goed geoutilleerde voorzieningen aangeboden. Arbeid Een schouw van het ‘industrieel centrum’ bood de Inspectie een beeld van bedrijvigheid. Er is een gevarieerd en structureel aanbod aan werkzaamheden waar de gedetineerden graag gebruik van maken. Dit heeft voor een deel te maken met de doelgroep vreemdelingen, die voor hun inkomen grotendeels afhankelijk zijn van de arbeidsinkomsten binnen de inrichting. Ook de unit voor preventieven en arrestanten (gebouw H) heeft eigen arbeidszalen die over voldoende werk beschikken. Voeding De voeding wordt aangeleverd als (koelverse) magnetronmaaltijd en kan door de gedetineerden in een beschikbaar gestelde magnetron op zaal en/of cel worden opgewarmd op het moment dat zij dat wensen. Probleem is wel dat voeding dan soms te lang in de koelkast (op de zaal en/cel) staat en bederft. De directie is van mening dat hier door de medewerkers beter op gecontroleerd zou moeten worden. De gedetineerden waarmee de ISt sprak waren tevreden over de kwaliteit van de voeding. [16]VMZ staat voor verantwoorde medische zorg en is landelijk DJI beleid dat beoogt de medische zorg in justitiële inrichtingen te uniformeren en protocolleren en kwalitatief gelijk te stellen aan de maatschappelijk geboden medische zorg. [17] Zoals luchten, recreatie, sport en bibliotheek.

13

Juni 2007


2.1.4 Dagprogramma Het activiteitenprogramma vindt plaats tussen 08.15 uur en 16.45/17.00 uur[18]. De activiteiten die worden aangeboden voldoen aan de wettelijke normen daarvoor. De gedetineerden beklagen zich niet over het activiteitenaanbod. 2.1.5 Discriminatie Discriminatie is geen issue in de PI Tilburg. Vanwege het onderbrengen van verschillende nationaliteiten in een zaal komt het wel eens voor dat bepaalde nationaliteiten niet goed bij elkaar passen. Door de ervaring van de inrichting met vreemdelingendetentie lukt het altijd dit te onderkennen en wordt een oplossing gezocht door bevolkingsgroepen uit elkaar te plaatsen, te concentreren en/of te spreiden. 2.1.6 Meerpersoonscelgebruik De PI Tilburg heeft sinds haar start in 1994 ervaring met het meerpersoonscelgebruik. De introductie daarvan in de cellulaire units in 2004 stuitte dan ook niet op verzet van medewerkers of problemen met gedetineerden. Men kan er goed mee uit de voeten en de medewerkers zorgen voor een passende oplossing indien zich onverhoopt problemen met een plaatsing op een meerpersoonscel voordoen. Men maakt dan gebruik van de individuele capaciteit van gebouw X[19]. 2.2 Veiligheid 2.2.1 Beveiligingsvoorzieningen Eind 2004 is er in de PI Tilburg een externe security audit[20] (ESA) uitgevoerd die zich kritisch uitliet over de positie van de beveiliging binnen de organisatie. Men stelde toen vast dat er weinig dienstinstructies beschikbaar waren, men binnen de inrichting relatief onbekend was met het calamiteitenplan, de toegangscontrole gebrekkig is en de positie van de beveiliging binnen de organisatie onduidelijk is.

[18] In de inrichtingsdocumentatie variëren deze tijdstippen. [19] Gebouw X is momenteel buiten gebruik met het oog op brandveiligheid; nu worden groepsongeschikte vreemdelingen,via een kort verblijf op de ‘HR’-afdeling, elders (individueel) geplaatst. [20]De ESA is een methodische intercollegiale toetsing van de beveiligingsprocessen en -voorzieningen van een justitiële inrichting.

14

Juni 2007


Voor juni 2007 staat een nieuwe ESA gepland. Vooruitlopend hierop kan de ISt nu reeds aangeven dat zij heeft geconstateerd dat er inmiddels een aantal zaken op beveiligingsgebied in de PI Tilburg is aangepakt. De documentatie vooraf gaf inzicht in een zeer uitvoerig calamiteitenplan met zeer gedetailleerde procesbeschrijvingen, stroomdiagrammen en omschrijvingen van de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van betrokken functionarissen. Desgevraagd gaven de medewerkers aan twijfels te hebben met betrekking tot de toepasbaarheid van al deze regelgeving en dat het er in de praktijk toch vooral op aankomt om te handelen naar ‘bevind van zaken’. Het is dan wel zaak om daadwerkelijk in de omgang met mogelijke calamiteiten te oefenen en dat gebeurt in de PI Tilburg frequent. Regelmatig vinden er ontruimingsoefeningen plaats van gedetineerdenverblijven en ook wordt er geoefend met regionale brandweerkorpsen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een actieve en goed opgeleide BHV-organisatie. De toegangscontrole die de inspecteurs tijdens de inspectie ervoeren was naar behoren. Opvallend daarbij was de wijze van inschrijving bij binnenkomst. Het legitimatiebewijs werd gescand en de gegevens werden digitaal opgeslagen. Het bleek dat de PI Tilburg als pilot fungeert voor de introductie van een beter identificatiesysteem voor zowel gedetineerden als bezoekers dat per medio 2008 binnen de DJI landelijk geïmplementeerd zal moeten zijn. Om die reden worden gedetineerden voorafgaand en na afloop van het bezoek op identiteit gecontroleerd met behulp van een digitale vingerafdruk. Statisch Gegeven de oorspronkelijke doelgroep van de PI Tilburg -ingesloten illegale vreemdelingen- was het beveiligingsniveau van de inrichting beperkt. De celverblijven waren wel uitgevoerd met traliewerk en om het complex was een enkelvoudig penitentiair hekwerk aangebracht. In de beginjaren kwamen ontvluchtingen regelmatig voor en ook in 2006 is een gedetineerde vreemdeling, onlangs aanmerkelijke verbeteringen van de statische beveiliging van het complex, tamelijk ongezien van het complex verdwenen. Met de groei van de capaciteit van de inrichting en uitbreiding van de doelgroep met arrestanten en preventieven zijn mettertijd de statische beveiligingsvoorzieningen uitgebreid en verbeterd. Voorbeelden daarvan zijn het gegeven dat de luchtactiviteit nu gekoppeld is aan luchtplaatsen die annex zijn aan de verblijfsgebouwen en omsloten zijn door een hekwerk. Vanaf deze luchtplaatsen is er zichtbeperking naar buiten toe waardoor de mogelijkheid tot onderling visueel contact tussen de verschillende

15

Juni 2007


gedetineerdengroepen niet mogelijk is. Ook is er een vrijwel volledige monitoring van het complex door middel van camera’s zodat vanaf de centraalpost, in het ‘hart’ van het complex, goed zicht kan worden gehouden op de gebeurtenissen daarbinnen. Het nieuwe bezoekerscomplex heeft ook geleid tot verbetering van de veiligheidssituatie doordat nu al het externe bezoek geconcentreerd in één gebouw plaatsvindt. Er zijn hier aparte ruimten voor gemeenschappelijk relatiebezoek en individueel bezoek in aparte spreekkamers. Bij het gemeenschappelijk bezoek zijn bezoekers en gedetineerden van elkaar gescheiden door aaneengesloten in carrévorm opgestelde tafels die per tafel zowel aan de onder- als bovenzijde zijn voorzien van privacyschotten. Het geheel maakt een ‘hokkerige’ indruk en hoewel er aan het plafond bolspiegels en (niet inzoombare) statische camera’s zijn aangebracht, is het overzicht op het geheel niet optimaal. Zoals reeds eerder aangegeven is een flink aantal cellen van de PI Tilburg momenteel buiten gebruik. De aanleiding daartoe is de opvatting van de (lokale) brandweer en gemeente dat de brandveiligheidsvoorzieningen van de systeembouwunits (gebouwen T,U en X) ontoereikend is. Met name door de ruimte die er in deze units zit tussen de naast elkaar geplaatste en gestapelde geprefabriceerde celcompartimenten is men van mening dat er (te snel) branddoorslag kan plaatsvinden. Technici buigen zich momenteel over een passende oplossing voor dit probleem. Voor de medewerkers van de PI Tilburg is deze -kritische- opstelling van brandweer en gemeente moeilijk te bevatten omdat in deze units in het recente verleden zeer regelmatig celbrandjes hebben plaatsgevonden aangestoken door (illegale) gedetineerden die zich op deze wijze wilden verzetten tegen hun op handen zijnde uitzetting. Door de technische voorzieningen in combinatie met het zowel overdag als ’s nachts- alerte optreden van de medewerkers heeft dit nimmer geleid tot een ernstige calamiteit. Ook de units die momenteel wel in gebruik zijn ontkwamen niet aan een kritisch oordeel van de brandweer. Ook hier bleken veel en kostbare voorzieningen noodzakelijk om de gebruikersvergunning te behouden. Ten tijde van de inspectie was men doende om de tussenpuien van unit H te voorzien van glas dat, qua dikte, voldoet aan de normen voor brandwerendheid.

16

Juni 2007


Dynamisch In het algemeen vinden de medewerkers en gedetineerden het veilig in de PI Tilburg. De PZI[21] is naar de mening van de gebruikers verouderd en werkt niet meer naar behoren maar daar staat tegenover dat je bij calamiteiten ‘wel op elkaars hulp en steun kunt bouwen en vertrouwen’. De ISt begreep van de directie dat het de bedoeling is om het PZI-systeem binnen afzienbare termijn te vervangen. Ook bij andere zich voordoende technische onvolkomenheden die van invloed kunnen zijn op de veiligheid zijn de medewerkers van mening dat er door de leiding serieus wordt getracht om hieraan tegemoet te komen door passende voorzieningen te treffen. In de documentatie vooraf trof de ISt een Noodscenario Stroomuitval (december 2005) waarin gestructureerd en schematisch wordt aangegeven welke functionaris waarvoor verantwoordelijk is bij stroomuitval van een bepaald systeem, inclusief documentatie over de leverancier en de afhankelijkheden van het systeem. De dienstinstructies bieden voldoende houvast om het werk te kunnen uitvoeren; zij zijn digitaal beschikbaar via het intranet. Hoewel de toepassing van de procedures bij toegang tot de inrichting zijn aangescherpt komt het nog wel eens voor dat een medewerker niet ‘piepvrij’ door de detectiepoort gaat en toch toegang wordt verschaft. Ook wordt door medewerkers nog wel eens een mobiele telefoon mee de inrichting in genomen terwijl dit niet is toegestaan. Volgens de geïnterviewde leidinggevenden neemt het normconform gedrag op dit aspect wel toe. Vanwege de vele gebouwen in samenhang met de omvang van het complex is de nachtdienstbezetting van de PI Tilburg van meet af aan hoog geweest. Iedere (gedetineerden)unit kent ’s nachts een bezetting van minimaal twee medewerkers waardoor er dan in totaal rond de vijftien medewerkers aanwezig zijn. De PI Tilburg beschikt over een goed opgeleide IBT[22]-organisatie bestaande uit 4 teams. Elk team wordt maandelijks één dag getraind. De gemiddelde inzet is bij volledige bezetting van de inrichting 3 à 4 keer per maand. IBTinzet wordt altijd geëvalueerd en bij ernstige calamiteiten wordt overwogen om het interne opvangteam voor de nazorg aan IBT-ers in te zetten. De bedrijfshulpverleningsorganisatie (BHV) is, zowel qua uitrusting als bemensing, voldoende geoutilleerd en oefent minimaal zes keer per jaar.

[21] PZI is een afkorting voor personenzoekinstallatie waarmee ook individueel gealarmeerd kan worden. [22] IBT is het interne bijstandsteam dat bij zich voordoende calamiteiten snel kan worden ingezet. Het IBT is opgeleid en voorzien van middelen om in voorkomende gevallen gepast geweld te gebruiken.

17

Juni 2007


2.2.2 Calamiteitenplan De medewerkers zijn, zoals gemeld, kritisch ten opzichte van de toegankelijkheid van het huidige calamiteitenplan dat zij lastig hanteerbaar vinden. Zij maken liever gebruik van de op het intranet geplaatste stroomdiagrammen die een gemakkelijk overzicht bieden ten aanzien van hoe te handelen bij bepaalde calamiteiten. Calamiteitenoefeningen, inclusief de volledige ontruiming van een unit, vinden regelmatig plaats waarbij dan ook externe hulpverleners zijn betrokken. 2.2.3 Maatschappijbeveiliging In 2006 vond één ontvluchting plaats en onttrokken vijf gedetineerden zich aan detentie na het tijdelijk verlaten van de inrichting. Medewerkers merken hierbij op dat er vooraf meer informatie bekend is over de risico’s rond preventieven en arrestanten die in unit H worden geplaatst dan over de vreemdelingen die met weinig tot geen voorinformatie in de inrichting geplaatst worden. Om die reden is in 2006 een gedetineerde vreemdeling weer snel uitgeplaatst omdat door miscommunicatie rond het vluchtrisico van deze persoon de PI Tilburg onvoldoende veiligheid bood. 2.2.4 Communicatie Medewerkers-gedetineerden De ISt nam een ‘open’ houding tussen penitentiair inrichtingswerkers (piw’ers) en gedetineerden waar. Medewerkers stellen zich dienstverlenend op en communiceren gevraagd en ongevraagd met de gedetineerden. De gedetineerden bevestigen deze ‘gemoedelijke’ opstelling en zijn van mening dat zij met respect worden behandeld. Wel geven de piw’ers aan dat de inkorting van het dagprogramma in 2004 van invloed is geweest op de contactmogelijkheden met gedetineerden. Een gesprek moet nu tussen de regulerende taken door plaatsvinden terwijl daar eerder meer gelegenheid voor was. Op de units met vreemdelingen wordt gewerkt met kamermentoren waarbij een vaste piw’er is gekoppeld aan een vaste kamer (met 8 bedden). Op unit H wordt niet gewerkt met het mentoraat maar dit wordt, gezien de beperkte schaal van de afdelingen en de goede onderlinge informatie-uitwisseling, ook niet nodig geacht.

18

Juni 2007


Medewerkers onderling In de PI Tilburg wordt door vele functionarissen intensief gebruik gemaakt van het programma TULP[23] waardoor bijzonderheden rond individuele gedetineerden breed toegankelijk zijn. Hierbij is er wel weer een verschil tussen vreemdelingen en arrestanten/preventieven. Ten aanzien van de laatste doelgroep wordt er meer informatie vergaard en is de onderlinge informatie-uitwisseling tussen functionarissen intensiever en meer gestructureerd. Zo wordt op unit H wekelijks detentieberaad gehouden. De ISt was hierbij aanwezig en constateerde een brede samenstelling van dit overleg in samenhang met een zorgvuldige bespreking van het gedrag van gedetineerden op de afdeling. Hierbij werd gebruik gemaakt van sfeerplaatjes[24]. Medewerkers-leidinggevenden Er is in de PI Tilburg veel communicatie mogelijk tussen medewerkers en leidinggevenden. Enerzijds omdat de meeste (operationele) leidinggevenden in de nabijheid van hun uitvoerende teams kantoor houden, maar ook omdat de leidinggevenden zich toegankelijk opstellen. De executieve medewerkers geven aan dat zij merken dat hier door de directie duidelijker op gestuurd wordt. Twee ontwikkelingen worden daarbij met name genoemd. De introductie van de dagevaluatie en de PIT-pas. De dagevaluatie houdt in dat de werkdag voor executieve functionarissen door een (waarnemend) leidinggevende wordt gestart met de evaluatie van de dag, avond en nacht daarvoor en evenzo wordt afgesloten met een evaluatie van de dag. De dagelijkse[25] ochtendvergadering van leidinggevenden vormt eveneens ‘input’ voor deze evaluatie. Op deze wijze ontstaat een continue keten van informatie over dagelijks zaken en bijzonderheden met betrekking tot gedetineerden en de organisatie. Alle executieve functionarissen zijn, hoewel het hun soms ‘eigen’, dat wil zeggen: niet ingeroosterde, tijd kost, zeer te spreken over deze wijze van informatieoverdracht. De PIT-pas is een aan iedere medewerker van de PI Tilburg gekoppelde pas, voorzien van pasfoto, waarop aantekening wordt gehouden van deelname [23] TULP is de benaming voor een binnen het gevangeniswezen gebruikt informatiesysteem met (individuele) gedetineerdengegevens. [24] Van iedere te bespreken gedetineerde werd door een piw’er een beeld van zijn gedrag in voorgaande periode geschetst. [25] Niet in het weekeinde.

19

Juni 2007


aan trainingssessies die voorbereiden op de jaarlijks af te nemen fitheidstest[26]en het praktisch penitentiair optreden[27] (PPO). De pas is een middel om zowel pashouder als leidinggevende betrokken te houden bij het belang van een goede fysieke conditie. In 2006 heeft 55% van de medewerkers deelgenomen aan de toets. 48% van de medewerkers voldeed aan de eisen. De leidinggevenden geven aan dat niet jaarlijks een functioneringsgesprek met hen wordt gevoerd maar dat daarvoor in de plaats maandelijks een maandgesprek met het verantwoordelijk directielid gevoerd wordt. In dit maandgesprek komen zowel het persoonlijke als operationele functioneren aan de orde. De directie is van mening dat leidinggevenden eerder zouden kunnen overgaan tot het aanspreken van medewerkers. Nu gebeurt het pas als men er ‘last van heeft’. De directie stelt evenwel ook dat de aandacht vanuit het DJI-brede traject onderlinge agressie en geweld (OAG-traject), dat in de PI Tilburg is geïntroduceerd onder de noemer ‘zo zijn onze manieren’, en de aandacht voor penitentiaire scherpte[28] de leidinggevenden aanspoort om medewerkers directer aan te spreken op hun handelen en/of nalaten. Functieroulatie van executieve medewerkers komt in de PI Tilburg niet stelselmatig voor. Wel wordt er aan meegewerkt indien een medewerker zelf aangeeft naar een andere afdeling cq. ander team te willen. Alle geïnterviewde medewerkers geven aan dat zij zich in de werkuitvoering verbonden voelen met elkaar en het naar hun zin hebben in de PI Tilburg. Om die reden is het voor executieve medewerkers ook geen probleem om voor elkaar dienst te doen op een andere dan de afdeling waaraan men organiek verbonden is. 2.2.5 Drugsbeleid Het drugsbeleid is in de PI Tilburg met name gericht op unit H (met preventieven en arrestanten). Daar vinden stelselmatig urinecontroles plaats. Op de vreemdelingenunits is een drugsbeleid minder manifest omdat druggebruik daar kennelijk in veel mindere mate voorkomt en omdat de [26] Het is DJI beleid om de gedetineerdengebonden functies in penitentiaire inrichtingen jaarlijks aan een fitheidtest te onderwerpen. [27] PPO is het hebben van vaardigheid in enige zelfverdedigingstechnieken en opbrenggrepen en is met name gekoppeld aan executieve functies. [28] Het OAG-traject en penitentiaire schepte zijn landelijke beleidsintensiveringen binnen het gevangeniswezen gericht op respectievelijk verbetering van de onderlinge verhoudingen van medewerkers en de alertheid op een afwijkende gang van zaken met betrekking tot de beveiliging(sprocedures) binnen een inrichting.

20

Juni 2007


vreemdelingen minder middelen hebben om drugs aan te schaffen. Incidenteel wordt door de afdeling beveiliging, in samenwerking met de politie, wel eens gebruik gemaakt van drugshonden om (een deel van) de inrichting te controleren op drugs. 2.2.6 Integriteit Volgens de medewerkers zou het integriteitsbeleid in de PI Tilburg wel weer wat meer onder de aandacht gebracht mogen worden. Er zijn twee contactpersonen seksuele intimidatie maar het is in de organisatie niet duidelijk of deze ook aangesproken kunnen worden bij integriteitsproblematiek. In 2006 is er volgens zeggen van de directie een aantal incidenten geweest waar disciplinair op is gereageerd. De medewerkers zijn hiermee bekend. Een aantal jaren geleden is aan de medewerkers een brochure met integriteitsaanwijzingen uitgereikt. 2.3 Reïntegratie Het aspect reïntegratie is binnen de PI Tilburg feitelijk alleen van toepassing op de gedetineerden van unit H aangezien beoogd wordt de bewaring van vreemdelingen in de overige units dienstbaar te laten zijn aan hun gedwongen vertrek uit Nederland. De ISt trof in de inrichting geen vastgelegd reïntegratiebeleid aan. Hoewel er, zeker vanuit kwantitatief oogpunt, sprake is van een relatief groot aantal[29] medewerkers met reïntegratieaspecten in hun takenpakket, lijkt een gestructureerde aanpak van reïntegratieactiviteiten nog in de kinderschoenen te staan. De medewerkers maatschappelijke dienstverlening (mmd-ers) geven aan dat met name de samenwerking met de gemeente Tilburg veelbelovend is: door de instelling van het veiligheidshuis binnen deze gemeente zijn de lijnen vanuit de PI met de gemeentelijke en maatschappelijke (hulpverlenings)instellingen korter geworden en weet men elkaar gemakkelijker te vinden. Dit blijkt o.m. uit de afspraak dat gemeentefunctionarissen op gezette tijden naar de inrichting toekomen opdat aan een (lokale) gedetineerde, nog voor zijn invrijheidsstelling, geldige identiteitspapieren kunnen worden verstrekt. Eerder was dit alleen eerst na vrijlating mogelijk. Met andere gemeenten is de samenwerking minder intensief, maar gemeld wordt dat er wel positieve ontwikkeling zit in de verbetering van de ketenaansluiting. [29] Dit hangt mede samen met de verwachte bestemmingswijziging van de inrichting.

21

Juni 2007


De ISt nam waar dat een medewerker van een regionale verslavingsinstelling (in deeltijd) in de inrichting werkzaam is en in nauwe samenwerking met inrichtingsfunctionarissen betrokken is bij de begeleiding van gedetineerden tijdens hun verblijf in de inrichting en bij de voorbereiding op hun vertrek uit de inrichting.

22

Juni 2007


3 Conclusies De PI Tilburg is een relatief grote inrichting die vanaf haar start hoofdzakelijk huisvesting bood aan vreemdelingen. De grondhouding van de medewerkers was daarbij gefundeerd op het uitgangspunt dat men niet zozeer te maken had met een gedetineerdenpopulatie met hoofdzakelijk criminele antecedenten, maar meer met bewoners die tegen hun wil waren ingesloten vanwege hun illegaal verblijf in Nederland. Met de start van unit H (rond 2000) hebben strafrechtelijke gedetineerden in de PI Tilburg hun entree gemaakt en is men, zeker de laatste twee jaar, anders gaan denken en doen met betrekking tot het aspect veiligheid. Deze ontwikkeling is merkbaar in een duidelijk ‘upgrading’ van de technische beveiligingsvoorzieningen, maar minder manifest in de houding van medewerkers jegens gedetineerden. De inrichtingsleiding heeft in de loop van 2005, toen bekend werd dat in 2006 alle illegale vreemdelingen vanuit de PI Tilburg elders zouden worden ondergebracht[30], op een voortvarende wijze geanticipeerd op de komst van nieuwe doelgroepen en is gestart met het aanpassen van de organisatie. Tot op het moment van de inspectie, april 2007, heeft de DJI echter geen duidelijkheid kunnen bieden over de uiteindelijke bestemming van de inrichting en het moment waarop een bestemmingswijziging zal worden doorgevoerd. De ISt heeft waargenomen dat met name de langdurige onzekerheid over de toekomstige bestemming van de inrichting bij zowel de leiding als de medewerkers van de PI Tilburg een wissel heeft getrokken op de geloofwaardigheid die zij hechten aan de huidige (be)sturing van het Gevangeniswezen door het hoofdkantoor DJI. Desalniettemin stelt de ISt vast dat de onderlinge saamhorigheid en daarmee ook het moreel in de PI Tilburg hierdoor niet zijn aangetast. Men ziet in de inrichting uit naar spoedige duidelijkheid over de bestemming en wil daarmee aan de slag. De ISt acht daarbij de eerder genoemde grondhouding van medewerkers, welke hoofdzakelijk is geënt op de omgang met illegale vreemdelingen, een risico voor de start en consolidatie van de inrichting met andere doelgroepen en is van mening dat de inrichtingsleiding, mits er vanuit de DJI absolute duidelijkheid komt over de meerjarige bestemming van de inrichting, de komende tijd fors moet inzetten op de voorbereiding van de organisatie op

[30] De illegale vreemdelingen zouden per 2006 worden ondergebracht in voorzieningen onder beheer van de sectordirectie bijzondere voorzieningen van de DJI.

23

Juni 2007


een ander (gedrags)profiel van de gedetineerden die, na het vertrek van de huidige vreemdelingen, de inrichting zal gaan bezetten[31]. 3.1 Rechtspositie In het algemeen zijn op het aspect rechtspositie in de PI Tilburg veel zaken goed op orde. De gedetineerden wordt in voldoende mate geboden wat hun op grond van de penitentiaire beginselenwet toekomt. De medewerkers tonen inzet en betrokkenheid om, ondanks de doorgevoerde beperkingen van de afgelopen jaren zoals sanering van de geboden activiteiten, inkorting van het dagprogramma en inperking van de arbeidsmogelijkheden, met elkaar het optimale uit het dagprogramma te halen. Het aantal beklagzaken is, mede dankzij de inzet en bemiddeling van de maandcommissarissen uit de cvt, laag. Een punt van zorg voor zowel de cvt als de directie van de inrichting is de te beperkte mogelijkheid tot rechtshulp aan de gedetineerde vreemdelingen. Het sanctiebeleid is vastgelegd maar de toepassing ervan door de sanctiebevoegde functionarissen varieert zodanig dat medewerkers er naar de ISt opmerkingen over maken. In geestelijke zorg wordt in de PI Tilburg in ruime mate voorzien en het team geestelijk verzorgers is goed geïntegreerd in de inrichtingsorganisatie. Er zijn voldoende mogelijkheden voor extern contact maar de (beveiligings)voorzieningen in de bezoekzaal worden, zeker in het contact met kinderen, door de gedetineerden als beperkend ervaren. De psycho-medische zorg is in voldoende mate beschikbaar en werkt volgens de uitgangspunten van het VMZ-beleid. De tandarts is beperkt beschikbaar hetgeen tot te lange wachttijden leidt. De bibliotheek is ruim van opzet en biedt in ruime mate informatievoorziening aan de gedetineerden. De arbeid draait goed en biedt momenteel voldoende capaciteit[32]. Discriminatie is in de PI Tilburg geen issue en gedetineerden worden in het algemeen met respect benaderd. Het meerpersoonscelgebruik levert, door de jarenlange ervaring die de PI Tilburg daarmee heeft, geen knelpunten op.

[31] De omgang met de huidige doelgroep - grotendeels groepsgeschikte- illegale vreemdelingen is in het algemeen gemakkelijker dan met strafrechtelijk veroordeelden met veelal ervaring in en met detentie. [32] Het passende arbeidsaanbod is mede een gevolg van de tijdelijke buiten gebruikstelling van capaciteit.

24

Juni 2007


3.2 Veiligheid De PI Tilburg biedt haar medewerkers en de gedetineerden in voldoende mate veiligheid. Op sommige punten kunnen zaken nog verbeterd worden zoals bijvoorbeeld de mogelijkheid tot het meeluisteren van telefoongesprekken, het overzicht op het gemeenschappelijk relatiebezoek en (voor)informatie met betrekking tot te plaatsen vreemdelingen. Met de eerder aangegeven doorontwikkeling van de beveiligingsvoorzieningen dient, zoals gezegd, ook een verdere verbetering van de veiligheidsmoraal en het veiligheidshandelen van medewerkers plaats te vinden. Hier moet door de organisatie in worden geïnvesteerd. Dit geldt ook voor het integriteitsbeleid binnen de organisatie dat hernieuwde aandacht dient te krijgen. 3.3 Reïntegratie Het aspect reïntegratie is uitsluitend van toepassing op een beperkt deel van de gedetineerden dat in unit H verblijft, waarmee is gezegd dat voor een meerderheid van de huidige populatie reïntegratiebeleid niet aan de orde is. De inrichting stelt zich, anticiperend op de toekomstige bestemming, actief op in het vormgeven van samenwerking met relevante ketenpartners in de regio. Afhankelijk van de uiteindelijke bestemming zal een gestructureerd reïntegratiebeleid nog nader moeten worden vormgegeven.

25

Juni 2007


4 Aanbevelingen 4.1 Aanbevelingen voor de locatie 1. Neem in de huisregels op dat telefoongesprekken van gedetineerden kunnen worden afgeluisterd en creëer technische voorzieningen zodat dit ook daadwerkelijk mogelijk is. 2. Faciliteer een voorziening waarmee aan illegale vreemdelingen in de inrichting op een toegankelijke wijze rechtshulp kan worden verleend. 3. Stem met de sanctiebevoegde functionarissen binnen de inrichting de toepassing van het sanctiebeleid met af. 4. Overweeg de organisatie van een regelmatig terugkerende ouder en kind activiteit waardoor gedetineerde vaders in de gelegenheid worden gesteld om op een andere wijze dan tijdens het reguliere bezoek (fysiek) contact met hun kinderen te onderhouden. 5. Bezie de mogelijkheden om de capaciteit van de tandarts te vergroten teneinde de wachttijd terug te dringen. 6. Maak het toezicht in de collectieve bezoekzaal overzichtelijk en maak daarbij gebruik van beweegbare camera’s met zoom-voorziening. 7. Formuleer een pro-actief drugsbeleid ten behoeve van, in het bijzonder, de gedetineerde vreemdelingen. 8. Revitaliseer het integriteitsbeleid. 4.2 Aanbevelingen voor de Dienst Justitiële Inrichtingen 9. Bied de inrichting per omgaande duidelijkheid over haar toekomstige bestemming.

26

Juni 2007


10. Stimuleer te ketenpartners tot een betere informatievoorziening met betrekking tot bijzonderheden (screening) rond te plaatsen vreemdelingen. 4.3 Aanbeveling voor de staatssecretaris van Justitie 11. Regel ten behoeve van gedetineerden in vreemdelingenbewaring in de inrichting een juridisch loket om, in het bijzonder met betrekking tot de voorgenomen uitzetting, in toegankelijke rechtshulp te voorzien.

27

Juni 2007


Bijlage 1 Afkortingen bad BHV BSD BZA cvt DJI ESA GGD GV hvb IBT ISt mmd’er OAG Pbw PI PIT piw’er PPO PZI RK RSJ VMZ

binnenkomst afdeling delinquenten bedrijfshulpverlening bureau selectie- en detentiebegeleiding bijzondere zorgafdeling commissie van toezicht Dienst Justitiële Inrichtingen externe security audit gemeentelijke gezondheidsdienst geestelijke verzorging huis van bewaring intern bijstands team Inspectie voor de Sanctietoepassing medewerker maatschappelijke dienstverlening onderlinge agressie en geweld Penitentiaire beginselenwet penitentiaire inrichting penitentiaire inrichting Tilburg penitentiair inrichtingswerker praktisch penitentiair optreden personenzoekinstallatie Rooms-Katholiek Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming Verantwoorde medische zorg

28

Juni 2007


Bijlage 2 Bronnen 4-maandsrapportage 2006 Arbeidsreglement BHV documentatie versie 2006 Calamiteitenplan versie november 2006 Correspondentie rond bestemmingswijziging 2005-2007 Dagprogramma’s versie maart 2007 Gedetineerdensurvey 2004 Huisregels HvB versie april 2004 Jaarplan 2007 Jaarverslag 2006 Meldingen bijzonder voorval 2006 Nachtdienstinstructie versie november 2005 Noodscenario stroomuitval versie december 2005 Onderzoeksrapport brandveiligheid bureau van Dijke Ontruimingsplan versie januari 2006 PIT-pas PI Tilburg Plattegrond complex PI Tilburg Prestatie-indicatoren 2006 Procesbeschrijving zorgproces medische dienst Rapport externe security audit Risicoinventarisatie en -evaluatie Sanctiebeleid

29

Juni 2007


Bijlage 3 Inspectieprogramma Woensdag 11 april 2007 09.15 uur:

Aankomst + toelichting inspectie aan de directie -Introductie Inspecteurs -Toelichting programma -Recente ontwikkelingen: brandveiligheid, BHV

10.00 – 12.00 uur

Rondleiding door de inrichting door (bij voorkeur) het hoofd beveiliging. De inspecteurs willen in ieder geval zien: de centraalpost, een meermanscel, de afzonderingsafdeling, de badafdeling, enkele units.

12.15 – 13.00 uur

Lunchpauze N.B. géén gezamenlijke maaltijd.

13.00 – 14.15 uur

Interview directie

14.30 – 16.15 uur

Interview met gedetineerden (maximaal vijf gedetineerden van verschillende afdelingen/units, waarvan maximaal twee leden van de gedeco(’s)).

16.30 – 17.00 uur

Dossieronderzoek, evaluatie dag I, voorbereiding dag II.

Donderdag 12 april 2007 09.00 – 12.00 uur

Oriëntatie op de operationele bedrijfsvoering. De inspecteurs bewegen zich vrijelijk door het complex en houden informatieve gesprekken met medewerkers en gedetineerden.

12.00 – 13.00

Lunchpauze.

13.30 – 15.00 uur

Interview met leidinggevenden -afdelingshoofden -hoofd BSD/MMD -hoofd arbeid

30

Juni 2007


-teamleider beveiliging -hoofd educatie en vorming/activiteiten. 15.30 – 16.30 uur

Gesprek met vertegenwoordiging Commissie van Toezicht.

Dinsdag 17 april 2007 09.00 – 10.15 uur

Interview executieve medewerkers. Samenstelling: 4 piw-ers van verschillende afdelingen of teams en 2 medewerkers beveiliging. Indien mogelijk bij dit gesprek graag één of meer vertegenwoordigers van de medezeggenschap betrekken.

10.30 – 11.30 uur

Bijwonen detentieberaad en/of regimesgerelateerd inhoudelijk overleg (indien mogelijk) en/of gesprek met medewerkers BSD/selectie-coördinator.

11.30 – 12.15 uur

Inzage diverse dossiers: verslagen werkoverleg, calamiteitenplan.

12.30 – 13.00 uur

Lunch.

13.00 – 14.00 uur

Deelname teamoverleg executieven (indien mogelijk).

14.15 – 15.30 uur

Interview met functionarissen zorgstaf: -verpleegkundigen -arts -psycholoog -geestelijk verzorger(s) -medewerker BSD -medewerker Maatschappelijke Dienstverlening N.B. maximaal 8 deelnemers.

15.45 – 16.30 uur

Terugkoppeling bevindingen aan directie.

31

Juni 2007


Bijlage 4 Toetsingskader

Rechtspositie Specifiek

Hoofdvraag

Aanzet tot norm en bron

Informatievraag

Justitiabele is op de

1. Worden de

De instelling informeert de

Ontvangt de gedetineerde bij

hoogte van zijn

gedetineerden

justitiabele bij binnenkomst

binnenkomst schriftelijke

rechten en plichten

geïnformeerd over de

en gedurende detentie in een

informatie (de huisregels)

regels waar zij zich

voor hem begrijpelijke taal

omtrent: de voorschriften voor

voor een goede

over zijn rechten en plichten.

bejegening van

uitvoering van de

(art. 41 lid 1 EPR en art. 56

gedetineerden, de categorie

vrijheidsbeneming

Pbw)

waartoe hij behoort, de

aan houden moeten?

Gedetineerde vreemdelingen

disciplinaire regels, de

worden in het bijzonder

toegestane methoden om

gewezen op het recht om de

informatie in te winnen en

consulaire vertegenwoordiger

klachten in te dienen en alle

van zijn land van zijn detentie

andere zaken die

te informeren

gedetineerden dienen te

toezichtcriterium

weten om hun rechten en plichten te begrijpen en zich aan te passen aan het leven in de inrichting? 2. Worden de

Gedetineerden worden bij

Ontvangt de gedetineerde bij

gedetineerden

binnenkomst en verdere

binnenkomst informatie

geïnformeerd over de

detentie gewezen op hun

(schriftelijk en mondeling)

klachtregeling voor

recht een bezwaar- of

over de bezwaar- en

gedetineerden?

verzoekschrift in te dienen,

klachtprocedure?

zich te wenden tot de

Staat in de huisregels

maandcommissaris, een

duidelijk en in begrijpelijke

klaag- of beroepschrift in te

taal waartegen, op welke

dienen. (art. 41 en 42 EPR en

wijze en in welke gevallen een

art. 56 Pbw)

verzoek- of bezwaarschrift, beklag- of beroepschrift kan worden ingediend?

32

Juni 2007


Rechtsbijstand; gedetineerde

Zijn er mogelijkheden om de

heeft recht op rechtsbijstand.

gedetineerde (juridische)hulp

(art. 18 Gw en art. 65 Pbw)

te bieden bij het indienen van een klacht en/of het bijstaan gedurende de klachtprocedure?

De inrichting draagt

3. Hoe wordt

Gedetineerden worden aan

Draagt de inrichting er zorg

zorg voor het

voorkomen dat op

geen andere beperkingen

voor dat de privacy gedurende

garanderen van de

rechten van

onderworpen dan die welke

celinspecties, bij het

rechten van de

gedetineerden geen

voor het doel van de

ontvangen van bezoek, bij

gedetineerde.

onnodige inbreuken

vrijheidsbeneming of in het

urinecontroles alsook inzage

worden gemaakt?

belang van de handhaving

van het penitentiaire dossier

van de orde of de veiligheid in

alleen bij uitzondering en zo

de inrichting noodzakelijk zijn.

min mogelijk wordt beperkt?

(art. 2 lid 4 Pbw)

Vinden inbreuken op de lichamelijke integriteit op grond van duidelijke voorschriften en alleen plaats in situaties waarbij een minder ingrijpend middel niet effectief is (gebleken) of niet voorhanden is?

Het nemen van

Zijn er richtlijnen met

sanctionerende en

betrekking tot sanctiebeleid?

geweldmaatregelen vindt na

Komt het sanctie- en

zorgvuldige afweging plaats

geweldbeleid overeen met

(proportioneel), niet

weten regelgeving?

willekeurig en met in

Is het sanctiebeleid duidelijk

achtneming van de

voor medewerkers?

voorschriften en door daartoe

Worden gedetineerden

bevoegde functionarissen (art.

voldoende op de hoogte

35 Pbw, art. 1, 4, 5 en 51 lid 4

gesteld van het sanctiebeleid?

EPR)

Op welke wijze wordt intern toezicht gehouden op het zorgvuldig en proportioneel toepassen van sanctionerende en geweldmaatregelen?

33

Juni 2007


Wordt bij de toepassing van geweld achteraf de arts ingeschakeld om toe te zien op de conditie van de gedetineerde? 4. Waarborgt het

Levensovertuiging;

Worden gedetineerden

dagprogramma de

gedetineerden zijn in de

structureel in de gelegenheid

rechten van

gelegenheid om geloofs- of

gesteld om godsdienstige of

gedetineerden?

levensovertuiging te belijden.

levensbeschouwelijke

(art. 41 lid 4 Pbw en art. 46 en

bijeenkomsten bij te wonen

47 EPR)

en contacten met geestelijk verzorgers te hebben?

Contact onderhouden

Worden gedetineerden in de

buitenwereld: gedetineerden

gelegenheid gesteld om te

worden in de gelegenheid

telefoneren, post te ontvangen

gesteld om contact met de

en te versturen en bezoek te

buitenwereld te onderhouden.

ontvangen?

(art. 13 Gw, art. 36 t/m 40 Pbw

Houdt het dagprogramma

en art. 43 en 45 EPR)

rekening met het recht van gedetineerden om minimaal eenmaal per week met personen buiten de inrichting te telefoneren?

Toegang medische en

Hebben gedetineerden goede

psychische zorg; gedetineer-

toegang tot de medische en

den hebben de mogelijkheid

psychische zorg, in het

om een arts, psychiater,

bijzonder de inrichtingsarts,

psycholoog of tandarts te

psycholoog en tandarts?

consulteren. (art. 42 Pbw en art. 26, 27, 29 t/m 32 EPR) Onderwijs en kennisname

Kunnen gedetineerden

nieuws; gedetineerden

gebruik maken van

hebben met het oog op hun

onderwijsaanbod in en/of

reïntegratie recht op

buiten de inrichting?

deelname aan onderwijs en


het kennisnemen van nieuws.

gelegenheid gesteld om

(art. 48 lid 1 Pbw en art. 45, 77

dagelijks kennis te nemen van

t/m 82 EPR)

het nieuws?

34

Juni 2007


Worden zij in dit verband standaard in de gelegenheid gesteld de inrichtingsbibliotheek te bezoeken? Arbeid; gedetineerde heeft

Kunnen gedetineerden

recht op deelname aan de in

gebruik maken van het

de inrichting beschikbare

arbeidsaanbod in de

arbeid. (art. 47 Pbw en

inrichting?

art. 71 t/m 76 EPR) Recreatie/sport; gedetineerde

Houdt het dagprogramma

heeft recht op gebruik maken

rekening met de wettelijk

van sport- en recreatie-

voorgeschreven uren voor

activiteiten. (art. 48 lid 2,

recreatie en sport?

49 Pbw en art. 83 t/m 85 EPR) Luchten; gedetineerde moet


dagelijks een uur in de

gelegenheid gesteld om

buitenlucht zijn. (art. 24, 49 lid

dagelijks een uur in de

3 en 55 lid 1 Pbw, art. 86 EPR)

buitenlucht te zijn?

Hygiëne; gedetineerde heeft

Is er voldoende ruimte voor

recht op persoonlijke hygiëne.

persoonlijke verzorging?

(art. 44 Pbw, art 18 t/m 24 EPR) Voedsel; de inrichting houdt

Wordt bij het aanbod van

rekening met geloof- en

voedsel aan gedetineerden

levensovertuiging bij het

rekening gehouden met

verstrekken van voedsel.

geloof- of levensovertuiging,

(art. 44 lid 1 Pbw) Bij het

en voldoende kwaliteit en

aanbod van voedsel wordt

kwantiteit?

rekening gehouden met, uit medisch oogpunt, goede kwaliteit en hoeveelheid. (art 25 EPR) Overleg en vertegenwoor-


diging: directie draagt zorg

gelegenheid gesteld

voor regelmatig overleg met

georganiseerd te overleggen

gedetineerden over detentie-

met de directie?

zaken. (art. 74 Pbw)

35

Juni 2007


5. Heeft de inrichting

De penitentiaire inrichting

Hoe komt gelijke behandeling

aandacht voor het

heeft aandacht voor het

en het verbod op discriminatie

voorkomen van

voorkomen van

in de bejegening van

discriminatie?

ongerechtvaardigd verschil in

gedetineerden tot

bejegening en het verbod op

uitdrukking?

discriminatie. (art. 1 Gw en art. 2 EPR) 6. Wordt bij het

Bij de samenplaatsing van

Op grond waarvan wordt

samenplaatsen van

gedetineerden wordt rekening

bepaald of er contra-

gedetineerden in één

gehouden met de contra-

indicaties zijn voor

verblijfsruimte

indicaties voor samen-

samenplaatsing?

rekening gehouden

plaatsing.

Wie besluit of er sprake is van

met de belangen van

(art. 16 lid 2 Pbw, art. 11a

contra-indicaties voor

de gedetineerden?

Regeling selectie, plaatsing en

samenplaatsing?

overplaatsing DJI)

Worden gedetineerden in de gelegenheid gesteld om hun voorkeur uit te spreken voor een celgenoot?

De meerpersoonscellen

Zijn er afsluitbare kastjes voor

voldoen aan specifieke eisen

elke gedetineerde?

m.b.t. sanitair, ventilatie en

Is er een goede afgeschermde

verlichting. (art. 10 lid 2 en art

toilet- en wasgelegenheid?

12a, Regeling eisen verblijfsruimte penitentiaire inrichtingen, DJI) De privacy van de

Wordt er met een

gedetineerde bij samen-

wisselrooster gewerkt?

plaatsing wordt gewaarborgd. Op problemen die zich voor

Wordt adequaat gereageerd

doen bij samenplaatsing van

op problemen die zich

gedetineerden wordt

voordoen bij samenplaatsing

adequaat gereageerd.

van gedetineerden?

36

Juni 2007


Veiligheid Specifiek

Hoofdvraag


Informatievraag

Voorzieningen in het

7. Zijn de veiligheids-

De veiligheidsvoorzieningen

Hoe vaak worden de

kader van orde en

voorzieningen in de

worden regelmatig

technische voorzieningen als

veiligheid van de

inrichting steeds

onderhouden en

detectiepoorten, sloten e.d.

inrichting zijn te

operationeel en

gecontroleerd.

gecontroleerd?

allen tijde technisch

worden dagelijks alle

Is het beheer van

volledig bruikbaar en

handelingen verricht

geautomatiseerde systemen

worden voortdurend

om de veiligheid van

zodanig geregeld dat deze

volledig ingezet om

personeel en

alleen gemuteerd kunnen

de veiligheid te

gedetineerden te

worden door de bevoegde

waarborgen

waarborgen?

functionarissen?

toezichtcriterium

Is er een door de gemeente verstrekte gebruiksvergunning en worden de eisen daarvan regelmatig door een daartoe bevoegde instantie gecontroleerd? De medewerkers reageren

Zijn er interne regels die

altijd alert op meldingen en

voorschrijven hoe te handelen

onregelmatigheden met

in geval van het constateren

betrekking tot orde en

van afwijken van het vereiste

veiligheid van de inrichting.

veiligheidspatroon van de inrichting? Worden er alarmmeldingsoefeningen gehouden? Worden alarmmeldingen en de reacties daarop geëvalueerd? Hoe wordt gecontroleerd of het personeel alert reageert op de door de technische apparatuur geleverde informatie?

37

Juni 2007


Er is een calamiteitenplan dat

Is er een calamiteitenplan?

de organisatie in staat stelt

Welke onderwerpen worden

adequaat te reageren op

in dit plan geregeld?

ernstige incidenten en/of

Is het plan afgestemd met

rampen.

politie, brandweer, ambulancedienst en andere autoriteiten/voorzieningen? Worden er oefeningen gehouden met het plan?

Regelgeving gericht

8. Zijn medewerkers

De instructies gericht op het

Zijn er dienstinstructies

op handhaving orde

op de hoogte van en

beperken van de rechten van

gericht op handhaving van

en veiligheid wordt

getraind in het

gedetineerden en in het

orde en veiligheid

nageleefd.

hanteren van

bijzonder het toepassen van

beschikbaar?

beperkende regels /

geweld voldoen in ieder geval

Komt de inhoud van de

geweldmaatregelen?

aan de volgende eisen: − de instructies zijn conform de Geweldsinstructies penitentiaire inrichtingen. (art. 40 EPR en art. 35 lid 4 Pbw) − op papier of elektronisch beschikbaar voor de medewerkers − in voor het personeel begrijpelijke taal opgesteld − worden in geval van wijziging beleid (of instructies) geactualiseerd.

dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid overeen met weten regelgeving? Wordt de naleving van alle binnen de inrichting toegepaste regelingen en procedures door het management stelselmatig gecontroleerd, geëvalueerd en worden regelingen en procedures zonodig bijgesteld? Zijn de dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid bekend bij de medewerkers?

38

Juni 2007


Alle (executieve)

Worden alle (executieve)

medewerkers worden

medewerkers voldoende

structureel geschoold en

geschoold in de

getraind zodat er altijd

dienstinstructies gericht op

voldoende vaardigheid is in

handhaving van orde en

het toepassen van de

veiligheid?

instructies. Hierbij is aandacht

Worden alle (executieve)

voor proportionele toepassing.

medewerkers voldoende

(art. 40, 55 lid 2 en 63 lid 1

getraind in de

EPR)

dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid? Wordt voldoende getoetst of executieve medewerkers voldoende vaardigheid hebben in het toepassen van de dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid? Is bij het scholen en trainen van medewerkers, gericht op handhaving van orde en veiligheid, voldoende aandacht voor proportionele toepassing?

Er is een calamiteitenteam dat

Bestaat er een

getraind is om zorgvuldig en

calamiteitenteam?

proportioneel geweld toe te

Is het calamiteitenteam

passen. (art. 35 Pbw en art. 63

voldoende uitgerust om zijn

lid 3 EPR)

werkzaamheden te kunnen uitvoeren? Is het calamiteitenteam extra getraind op proportionele inzet?

39

Juni 2007


Er wordt samen-

9. Wordt er

Samenwerking bestaat

Vindt er regelmatig overleg

gewerkt met keten-

samengewerkt met

plaats met ketenpartners op

partners (om de

partners in de

gevolgen van inci-

strafrechts- en

denten te beheersen

veiligheidsketen?

tenminste uit: − er zijn randvoorwaarden gecreëerd zodat incidenten beheerst worden en calamiteiten zoveel mogelijk voorkomen worden. − er is sprake van periodiek overleg met de meest relevante ketenpartners.

en calamiteiten te voorkomen op het terrein van veiligheid)

het terrein van maatschappelijke veiligheid? Zijn er (schriftelijke) afspraken over samenwerking met ketenpartners op het terrein van maatschappelijke veiligheid?

Geweld, bedreiging

10. Is er open

Communicatie tussen

Biedt het dagprogramma

en intimidatie binnen

communicatie tussen

medewerkers en

mogelijkheden voor commu-

de inrichting wordt

gedetineerden en

gedetineerden wordt

nicatie tussen medewerkers

voorkomen.

medewerkers?

gestimuleerd, zodat

en gedetineerden en wordt dit

spanningen in omgang tussen

voldoende gestimuleerd?

gedetineerden en tussen

Is het klimaat van bejegening

gedetineerden en personeel

respectvol?

geconstateerd kunnen

Worden klachten m.b.t.

worden. (art. 52 en 56 EPR)

bejegening serieus opgepakt? Werkt de inrichting aan (verbetering van) de bejegening?

11. Waarborgt het

Bij de samenstelling van

Wordt er rekening gehouden

inrichtingsbeleid dat

groepen en groepsactiviteiten

met bekend zijnde beheers

onderling geweld,

wordt rekening gehouden met

en/of beveiligingsrisico´s van

bedreiging en

risicoprofielen van

gedetineerden?

intimidatie wordt

gedetineerden. (art. 11 en 12

Zijn procedures omtrent

voorkomen?

EPR)

winkeltegoeden, belmomenten, bestellingen winkel, ruilen goederen etc. beschreven? (Dit kunnen elementen zijn die vatbaar zijn voor intimidatie en bedreiging) Is er regelmatig overleg m.b.t. justitiabelen met functionarissen uit verschillende disciplines?

40

Juni 2007


Worden daarbij beslissingen m.b.t. groepssamenstelling genomen? Er is gerichte controle op de

Welke controles vinden in het

aanwezigheid van

kader van onderzoek op

contrabande ter vermijding

contrabande plaats?

van veiligheidsrisico’s. Personeelsinzet is afgestemd

Is op momenten van directe

op beheersrisico´s.

contacten tussen justitiabelen de personeelsinzet voldoende?

Incidenten worden

Worden voorkomende

geëvalueerd.

incidenten geëvalueerd? Leiden incidenten tot bijstelling van bestaand beleid?

Er wordt opgetreden

12. Heeft de inrichting

Er is een drugsbeleid dat

Is er een vastgesteld

tegen invoer van,

een samenhangend

voldoet aan de volgende

drugsbeleid?

handel in en gebruik

beleid gericht op

Zijn medewerkers bekend met

van drugs.

voorlichting,

eisen: − het is formeel vastgesteld. − medewerkers hebben kennis van de inhoud van het beleid. − er is samenhang tussen voorlichting. − ontmoediging, begeleiding en bestrijding. − het beleid sluit aan op het zorgbeleid voor verslaafden. − er is sprake van evaluatie en bijstelling van beleid.

begeleiding en bestrijding van drugs?

(Nota drugsontmoedigingsbeleid)

het drugsbeleid? Zijn de medewerkers betrokken bij het opstellen van het drugsbeleid? Is er voldoende samenhang in het beleid m.b.t. voorlichting, ontmoediging, bestrijding en zorg ten aanzien van verslaafden? Is actieve voorlichting een onderdeel van het vastgestelde drugsbeleid? Is er sprake van evaluatie van beleid wat kan leiden tot bijstelling van het beleid?

41

Juni 2007


13. Wordt er conform

Toepassing van het drugs-

Wordt het drugsbeleid

het vastgestelde

beleid behelst in ieder geval: − de gedetineerden worden geïnformeerd over de maatregelen die in het kader van drugsbeleid genomen kunnen worden. − verslaafden worden begeleid. − er vinden regelmatig (urine)controles plaats. − sancties worden consequent toegepast.

kenbaar gemaakt aan de

drugsbeleid gewerkt?

gedetineerden? Vinden in voldoende mate controles plaats? Wordt er consequent gesanctioneerd?

(art. 29 Pbw) Er is aandacht voor

14. Is de organisatie

De organisatie is ingericht en

Kunnen medewerkers bij het

integriteit, op

ingericht om de kans

personeel wordt ingezet op

management terecht met

incidenten wordt

op integriteits-

een wijze waarop de kans op

integriteitskwesties?

adequaat

inbreuken te

het plaatsvinden van

Toont het management een

gereageerd.

minimaliseren?

integriteitsinbreuken is

voorbeeldfunctie op het

geminimaliseerd. Daarbij

gebied van integriteit?

hoort o.a.: − integriteit is structureel een onderdeel van het werkoverleg. − de organisatie kent zorgvuldige regels voor het omgaan met vertrouwelijke informatie waarover men beschikt.

Is integriteit een structureel onderdeel van werkoverleg, functioneringsgesprekken en opleidingen? Zijn VIR en WBP geïmplementeerd? Is er een vertrouwenspersoon met een duidelijke rol in het integriteitsbeleid?

15. Is er sprake van

Er is een integriteitsbeleid dat

Is er een vastgesteld

een integriteitsbeleid

tenminste voldoet aan: − het integriteitsbeleid is onderdeel van een bredere visie. − integriteit is ingebed in de organisatie. − het integriteitsbeleid draagt eraan bij dat medewerkers hun veiligheid, hun onafhankelijkheid en hun professionele rol t.o.v. gedetineerden handhaven.

integriteitsbeleid?

(art. 1, 51, 52, 54 lid 1, 55 lid 4

duidelijke, heldere normen en

en 56 EPR)

waarden?

Is het integriteitsbeleid een herkenbaar onderdeel van de visie van de organisatie? Zijn medezeggenschap en medewerkers voldoende betrokken bij het opstellen van dit integriteitsbeleid? Is er een gedragscode met

42

Juni 2007


16. Worden

Voldoende op de hoogte zijn

Zijn medewerkers op de

medewerkers

behelst in ieder geval dat

hoogte gebracht van de regels

geïnformeerd over

medewerkers beleid, protocol-

op het gebied van integriteit,

beleid en regelingen?

len, regelingen, gedragscode,

incl. de gedragscode?

ambtseed, regeling aannemen geschenken e.d. kennen. (art. 55 EPR) 17. Zijn doelstellingen

De organisatie heeft het

Is er een analyse van

en prioriteiten

integriteitsbeleid naar de

kwetsbare werkgebieden

vastgesteld en

eigen kenmerken van de

gemaakt?

worden o.g.v.

organisatie en de locatie

Tonen management en

gesignaleerde risico’s

vertaald.

medewerkers zich bewust te

maatregelen ingezet

zijn van de risico’s op het

om de doelstellingen

gebied van integriteit?

te beheersen?

Kent het integriteitsbeleid concrete, zo mogelijk meetbare, doelstellingen? Kent het integriteitsbeleid een duidelijke normstelling? Is er een overzicht van risicovolle functies? De organisatie heeft op de

Speelt integriteit een rol bij

voor de organisatie

het aannamebeleid en de

gesignaleerde

introductie van nieuwe

integriteitsrisico’s specifieke

medewerkers?

beheermaatregelen getroffen

Is er sprake van voldoende

op o.a. de volgende terreinen: − werving en aanstelling van personeel. − inzet medewerkers; − opleidingen voor de medewerkers. − beoordeling van functioneren van medewerkers.

functiescheiding bij risicovolle functies? Is er aandacht voor een evenwichtige samenstelling van de teams? Rouleren medewerkers periodiek tussen de afdelingen / teams? Rouleren de afdelingshoofden / teamleiders periodiek tussen de verschillende afdelingen / teams?

43

Juni 2007


Is integriteit een onderwerp in de opleidingsplannen van de medewerkers? Komt integriteit aan bod in het functioneringsgesprek? Zijn er maatregelen om de belemmeringen voor een open en transparante organisatie als gevolg van de aanwezigheid van verschillende bestemmingen in een locatie weg te kunnen nemen? Zijn er maatregelen om de belemmeringen voor een open en transparante organisatie als gevolg van de gebouwelijke structuur weg te kunnen nemen? Zijn er protocollen m.b.t. vertrouwelijke informatie? Stemt de inhoud van deze protocollen overeen met weten regelgeving (bv. VIR en WBP)? 18. Wordt de goede

Regelingen en procedures

Is er sprake van

uitvoering van beleid

worden nageleefd.

zelfcorrigerend vermogen

en beheersings-

door het uiten van kritiek,

maatregelen bewaakt

open communicatie, elkaar

en worden

aanspreken op (on)gewenst

integriteitsbreuken

gedrag en aanspreken door

adequaat aangepakt?

het management? Is er sprake van transparantie over afhandelingen van integriteitsinbreuken?

44

Juni 2007


Adequaat aanpakken van

Is de reactie op incidenten

incidenten houdt in ieder

conform het integriteitsbeleid?

geval in dat reacties op

Worden integriteitsinbreuken

incidenten conform het

achteraf geanalyseerd?

opgestelde integriteitsbeleid zijn. Bij een vrijheden- en

19. Op welke wijze

De wijze van besluiten nemen

Is er een vastgestelde

overplaatsingsbesluit

worden vrijheden- en

omvat tenminste het

procedure?

worden risico’s en

overplaatsings-

Sluit de gehanteerde

belangen zorgvuldig

besluiten genomen?

volgende: − er is een vastgestelde procedure. − de gehanteerde procedure sluit aan bij de regelgeving. − bepaald is welke functionarissen bij een besluit betrokken dienen te zijn. − risico- en belangenafweging is een onderdeel van de procedure. ( art. 13, 15 25, 26 en 52 Pbw)

Wat is de rol van het

afgewogen.

procedure aan op de regelgeving? Is de procedure duidelijk op het aspect risico- en belangenafweging? Is vastgelegd welke functionarissen bij een besluit betrokken dienen te zijn?

detentieberaad? 20. Vindt er een

Voor een zorgvuldige

Houden medewerkers zich in

zorgvuldige afweging

afweging is het van belang

de praktijk aan de procedure?

plaats van de risico’s

dat: − medewerkers zich houden aan de procedure. − medewerkers een goed zicht hebben op de risico’s en belangen.

Hoe wordt in de praktijk

en belangen bij de totstandkoming van een vrijheden- en overplaatsingsbesluit?

inzake het vrijhedenbeleid rekening gehouden met risico’s gelegen in de persoon van de gedetineerde? Zijn de besluiten voldoende gemotiveerd?

45

Juni 2007


Reïntegratie Specifiek

Hoofdvraag


Informatievraag

Justitiabelen die op

21. Vindt er bij

De inrichting reageert bij

Is er een valide screening bij

grond van medische

binnenkomst

binnenkomst van de

binnenkomst?

of psychische

structureel screening

gedetineerde adequaat op

Wie heeft een rol in de

redenen, of op grond

van gedetineerden

signalen en vormen van

uitvoering van die screening?

van delictgedrag

plaats?

afwijkend en probleemgevend

Waar/door wie worden de

extra bescherming

gedrag.

uitkomsten van screening bij

behoeven worden

(art. 2 lid 2, 16 en 43 lid 2 en 3

binnenkomst besproken?

(vroegtijdig)

Pbw en art 26, 29 en 100 EPR)

toezichtcriterium

geïdentificeerd.

22. Worden de juiste

De inrichting reageert

Is er alertheid en aandacht bij

middelen door de

adequaat op signalen indien

uitvoerend personeel m.b.t.

inrichting ingezet,

gedetineerden tijdens hun

signalen van problematisch

wanneer individuele

verblijf in de inrichting

gedrag van gedetineerden?

gedetineerden

problematisch of gestoord

Weten uitvoerend

problematisch gedrag

gedrag gaan vertonen.

medewerkers hoe ze signalen

vertonen?

(art. 43 Pbw en art. 30 en 32

van problematisch gedrag aan

EPR)

de orde kunnen stellen? Is er structurele communicatie tussen uitvoerend personeel en staf?

Gedetineerden die

Worden individuele

problematisch of gestoord

begeleidingsplannen

gedrag vertonen krijgen een

opgesteld en gehanteerd?

passende begeleiding.

Is er binnen de inrichting een afdeling waar gedetineerden die bijzondere zorg behoeven worden opgevangen? Zijn de processen om gedetineerden in landelijke of regionale voorzieningen binnen of buiten het gevangeniswezen te plaatsen effectief?

46

Juni 2007


Omgeving en

23. Wordt bij het

Tenuitvoerlegging straf of

Is bij plaatsing rekening

programma sluiten

vaststellen van een

maatregel wordt zoveel

gehouden met

aan op risicofactoren

programma rekening

mogelijk dienstbaar gemaakt

vestigingsregio?

die bijgedragen

gehouden met

aan voorbereiding terugkeer

Wordt er in de opzet van

hebben aan het

aansluiting van

in de samenleving. (art. 2 lid 2

reïntegratieplannen overlegd

ontstaan van

reïntegratieplan en

Pbw)

met instellingen buiten de

crimineel gedrag:

noodzakelijke

De gang van zaken bij de

inrichting om aansluiting van

recidive beperkende

vervolg-

opneming van de

binnen naar buiten te

activiteiten.

voorzieningen?

gedetineerden in de inrichting

realiseren?

dient in overeenstemming te zijn met de grondbeginselen van de wet, en dient erop gericht te zijn de gedetineerden bij te staan bij de oplossing van dringende persoonlijke problemen. (art. 9 EPR) 24. Wordt er gewerkt

Zo spoedig mogelijk na

Vindt er bij binnenkomst

met een

binnenkomst dient, ter

selectie plaats t.b.v.

reïntegratieplan?

voorbereiding op

reïntegratiebegeleiding?

invrijheidsstelling, een volledig

Welke functionarissen zijn

verslag met relevante

betrokken bij de selectie?

informatie omtrent de

Wordt er een reïntegratieplan

persoonlijk omstandigheden,

opgesteld?

alsmede een reïntegratieplan

Wat is de tijdsduur tussen

te worden opgesteld voor

binnenkomst en het opstellen

iedere gedetineerde die is

van het reïntegratieplan?

veroordeeld tot een straf

Welke elementen (bijv.

waarvan de duur zich hiervoor

onderwijs, trainingen, zorg

leent.

e.d.) worden in het plan

(art 10 lid 1 EPR)

opgenomen? Wordt het reïntegratieplan tussentijds geëvalueerd en bijgesteld? Is er een wachttijd voor deelname aan reïntegratieprogramma’s?

47

Juni 2007


Kunnen de reïntegratieprogramma’s op de locatie worden aangeboden? Justitiabelen worden

25. Bieden de

Voor zover de lengte van de

Is er een fysieke ruimte

aangemoedigd om

faciliteiten (omgeving

straf het toelaat wordt het

waarbinnen gedetineerden

zelf

en dagprogramma’s)

verantwoordelijkheidsbesef

vrijelijk kunnen verblijven en

verantwoordelijkheid

ruimte tot

van gedetineerden ontwikkeld

met elkaar kunnen omgaan?

te nemen voor de

zelfontplooiing?

en wordt hun een houding en

Hebben gedetineerden

oplossing van hun

vaardigheden bijgebracht die

invloed op de samenstelling

problemen.

hen bij hun terugkeer in de

van het dagprogramma?

maatschappij na ontslag

Zijn er belemmeringen bij

zoveel mogelijk kansen zullen

keuzes tussen soorten

bieden om gezagsgetrouw te

activiteiten?

leven en in eigen behoeften te voorzien. (art. 3 EPR en art. 47, 48 en 49 Pbw) 26. Stimuleren

Het stimuleren van eigen

Komt het stimuleren van

medewerkers het

verantwoordelijkheid van

eigen verantwoordelijkheid tot

nemen van eigen

gedetineerden is een heldere

uiting in een door medewer-

verantwoordelijk door

doelstelling van de

kers gedragen grondhouding?

de justitiabelen?

organisatie. (art. 3 EPR)

Heeft de inrichting een heldere visie op die grondhouding?

De instelling werkt

27. Sluit de keuze van

De inrichting werkt samen

Beschikt de inrichting over

samen met relevante

samenwerkingspartne

met relevante organisaties op

een actuele analyse van

ketenpartners op het

rs aan bij de

het terrein van de

kenmerken van de

terrein van

doelstellingen van

maatschappelijke

uitstromende gedetineerden,

reïntegratie.

reïntegratie?

dienstverlening, onderwijs,

die van belang zijn in verband

(gezondsheids-)zorg en GGZ.

met hun terugkeer in de

(art. 2 lid 2 Pbw)

samenleving? Zijn er convenanten of contracten met partnerorganisaties? Sluiten de gekozen samenwerkingsverbanden aan op de reïntegratiebehoeften van gedetineerden?

48

Juni 2007


Bijlage 5 Geografische ligging van de locatie

49

Justitie werkt aan een veiliger samenleving

Justitie voorkomt en bestrijdt criminaliteit. Adequate opsporing, snelle berechting en consequente uitvoering van straffen en maatregelen zorgen dat Nederland veiliger wordt.

Uitgave Juni 2007, Ministerie van Justitie, Inspectie voor de Sanctietoepassing, Postbus 20301, 2500 EH Den Haag

IST. PI Tilburg. Inspectierapport. Doorlichting

Recommend Documents