IST. PI Arnhem. locatie De Berg. Inspectierapport. Doorlichting

IST PI Arnhem locatie De Berg Inspectierapport Doorlichting

a

Ministerie van Justitie

Inspectie voor de Sanctietoepassing

PI Arnhem locatie De Berg Inspectierapport Doorlichting

Maart 2006

Maart 2006

Doorlichting - PI Arnhem locatie De Berg

Inhoudsopgave

Voorwoord 4 Samenvatting 5 1 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.4 1.5

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.3 2.3.1

Inleiding 8 Aanleiding en doel van de inspectie 8 Reikwijdte van de inspectie 8 Opzet van de inspectie 8 Methode 8 Tijdpad 9 Objectbeschrijving 9 Recent onderzoek 10 Bevindingen 11 Rechtspositie 11 Huisregels 11 Beklag 11 Overige rechten 12 Dagprogramma 14 Discriminatie 15 Meerpersoonscelgebruik 15 Veiligheid 15 Beveiligingsvoorzieningen 15 Gebruikersvergunning 17 Calamiteitenplan 17 Communicatie 17 Drugsbeleid 20 Integriteit 20 Reïntegratie 21 Screening 21

Maart 2006

2.3.2 2.3.3

3 3.1 3.2 3.3 3.4

4 4.1

Doorlichting - PI Arnhem locatie De Berg

Verblijf 21 Vertrek 22 Conclusies 23 Algemeen 23 Rechtspositie 23 Veiligheid 25 Reïntegratie 26 Aanbevelingen 27 Aanbevelingen voor de locatie De Berg 27 Bijlage A: Afkortingen 29 Bijlage B: Bronnen 30 Bijlage C: Geïnterviewden 31 Bijlage D: Toetsingskader 32 Bijlage E: Commentaar PI De Berg 49

Maart 2006

Doorlichting - PI Arnhem locatie De Berg Inspectie voor de Sanctietoepassing

Voorwoord

De Inspectie voor de Sanctietoepassing heeft op 31 januari en 2 februari 2006 een doorlichting uitgevoerd in de locatie De Berg van de PI Arnhem. De ISt constateert onder meer dat de kort geleden aangestelde directie – na een aantal voor de locatie problematische jaren – een op cultuurverandering gericht beleid heeft ingezet, dat echter nog te weinig tot de werkvloer is doorgedrongen. Daarom doet de Inspectie onder andere een paar aanbevelingen met betrekking tot verbetering van overleg en onderlinge communicatie. In april van dit jaar volgt een doorlichting van de locatie Arnhem-Zuid. Tezamen met het nu voorliggende rapport wordt daarmee een beeld gegeven van het functioneren van de hele PI Arnhem.

W.F.G. Meurs Hoofdinspecteur

4

Maart 2006


Samenvatting

Algemeen Op 31 januari en 2 februari 2006 is locatie De Berg van de Penitentiaire Inrichtingen Arnhem door de Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) geïnspecteerd. Het betrof een reguliere doorlichtinginspectie waarbij de ISt is nagegaan hoe het is gesteld met het functioneren van de locatie De Berg op de aspecten rechtspositie, veiligheid en reïntegratie. Als uitgangspunt voor het onderzoek fungeerde het toetsingskader voor de penitentiaire inrichtingen, zoals aan dit rapport toegevoegd in bijlage C. De monumentale koepel fungeert als huis van bewaring voor 233 gedetineerden, verdeeld over vier celringen of afdelingen. PI De Berg heeft een aantal onrustige jaren achter de rug waarin ingrijpende verbouwingen plaatsvonden, er sprake was van een aantal integriteitsincidenten en waarbij de personeelssterkte moest worden teruggebracht. De kort geleden aangestelde directie is van start gegaan met het verbeteren van de bedrijfsvoering en de werkprocessen en gestart met een traject van cultuurverandering met als doel professionalisering van de organisatie. De Inspectie heeft geconstateerd dat de directie een ander beleid heeft ingezet, waarmee ook een cultuurverandering wordt beoogd. Echter, dit beleid is nog onvoldoende tot de werkvloer doorgedrongen. De communicatie tussen leiding en medewerkers laat te wensen over en de praktijk op de werkvloer is meer gestoeld op informeel overleg dan op het volgen van instructies en protocollen. Rechtspositie De huisregels zijn helder en uitgebreid. Ze zijn echter niet op cel beschikbaar en ook niet in vreemde talen in de inrichting aanwezig. Aan de eerdere aanbeveling van de RSJ om de informatievoorziening voor anderstaligen te verbeteren is geen gevolg gegeven. De gedeco heeft een actieve rol in het verschaffen van informatie aan gedetineerden en wordt goed gefaciliteerd door de inrichting. Er is sprake van een betrokken commissie van toezicht.

5

Maart 2006


De Inspectie heeft geen aanwijzingen gevonden dat de rechtspositie van de gedetineerden structureel in gevaar is. Wel bestaat er door de informele werkwijze en het gebrek aan werken volgens formele richtlijnen het risico van het ontbreken van eenduidigheid en dus willekeur in individuele gevallen. Het dagprogramma is structureel in orde, maar er kunnen incidentele tekortkomingen optreden wanneer er sprake is van uitval van personeel. De toegang tot de medische en geestelijke zorg is goed. Veiligheid De bouwkundige inrichting en kwaliteit dragen bij aan de veiligheid van de inrichting. De veiligheid is op papier goed gewaarborgd in instructies en protocollen. Er is een recent en uitgebreid bedrijfsnoodplan beschikbaar, inclusief een calamiteitenplan op grond waarvan oefeningen plaatsvinden. De Inspectie constateert echter dat van verankering van de formele werkwijzen bij de uitvoerend medewerkers nog geen sprake is. Het gebrek aan wederzijdse communicatie tussen het management en de medewerkers leidt tot een veiligheidsrisico. De daadwerkelijke inbedding van de FIT KIT en het onderhoud van fysieke vaardigheden binnen de personeelssport lopen achter op het beleid en zijn onvoldoende. Ook de registratie in het Tulp-systeem is onvoldoende en de evaluatie van incidenten is voor verbetering vatbaar. Er is geen sprake van een integriteitsbeleid. Wel heeft de directie laten zien dat zij enerzijds het gesprek op gang brengt over integriteitsvraagstukken en anderzijds ingrijpt als er sprake is van een ernstige inbreuk op de integriteit. Er is drugsbeleid, drugshonden worden binnengehaald om (soft-)drugs op te sporen, er worden urinecontroles gehouden en celinspecties uitgevoerd. Personeel en gedetineerden geven aan dat het gebruik van softdrugs regelmatig wordt gedoogd. Reïntegratie Er is nog geen beleid ten aanzien van reïntegratie van gedetineerden, dit bevindt zich nog in de ontwikkelingsfase. De inspanningen op dit gebied ten behoeve van gedetineerden zijn daarom reactief en weinig structureel. Er wordt geen screening gehouden met als doel gewenste of noodzakelijke reïntegratieactiviteiten in beeld te brengen. De rol van de medewerker maatschappelijke dienstverlening staat nog in de kinderschoenen.

6

Maart 2006


Aanbevelingen De Inspectie beveelt de locatie aan om: 1. Door te gaan op de ingeslagen weg van stroomlijning van de werkprocessen, cultuurverandering en professionalisering van de medewerkers, maar meer aandacht te besteden aan de wederzijdse communicatie tussen management en werkvloer; 2. Het detentieberaad steviger neer te zetten en de communicatie tussen staf en piw’ers hierin te verankeren; 3. Werkoverleggen steviger neer te zetten en te benutten voor de communicatie tussen medewerkers en management; 4. De huisregels pro-actief onder de aandacht brengen bij gedetineerden, ook in vreemde talen; 5. De netto-tijd van de wettelijke programmavereisten te waarborgen; 6. De toegang van advocaten tot de gedetineerden te waarborgen; 7. Beleid te ontwikkelen en te implementeren ten aanzien van bejegening van gedetineerden, waaronder het omgaan met ongewenst bedrag van gedetineerden; 8. Extra aandacht te hebben voor de bejegening van de arrestantenpopulatie binnen de mogelijkheden die er voor dit regime zijn; 9. Te sturen op een betere registratie in Tulp; 10. Medewerkers sterker te sturen op het volgen van FIT KIT, danwel het onderhouden van hun fysieke vaardigheden; 11. Zorg te dragen voor herkenbaarheid van medewerkers door middel van het zichtbaar dragen van inrichtingskleding; 12. Integriteitsbeleid voor de instelling te ontwikkelen en te implementeren; 13. Zorg te dragen voor een goede aansluiting op en samenwerking met gemeenten en hulpverlening, zodat zoveel mogelijk gedetineerden bij het verlaten van de inrichting over huisvesting, werk en eventuele zorg beschikken.

7

Maart 2006


1 Inleiding

1.1 Aanleiding en doel van de inspectie De Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) oefent toezicht uit op justitiële inrichtingen in Nederland. Het toezicht krijgt onder meer gestalte door met een zekere regelmaat een penitentiaire inrichting door te lichten. Het doel van deze inspectie is na te gaan hoe het in de locatie De Berg van PI Arnhem is gesteld met de rechtspositie van gedetineerden, de veiligheid in het algemeen en de reïntegratiepraktijk. Op basis van de bevindingen doet de Inspectie voorstellen tot zichtbare verbetering. Uitgangspunt voor deze inspectie is het algemene toezichtkader van de ISt dat voor doorlichtingen is uitgewerkt in een toetsingskader (bijlage D). 1.2 Reikwijdte van de inspectie De inspectie omvat de locatie De Berg van PI Arnhem. Het Penitentiair Trainings Centrum dat bestuurlijk onder de locatie De Berg valt, maar op een andere locatie is gevestigd, valt buiten de reikwijdte van dit onderzoek. 1.3 Opzet van de inspectie

1.3.1 Methode De methodiek voor het uitvoeren van deze doorlichting bestaat uit het verzamelen van feitelijke gegevens door middel van documentenonderzoek (bijlage B), observaties binnen de locatie en interviews met belanghebbenden betrokken bij de locatie (bijlage C). De gegevens die dit oplevert worden getoetst aan het eerdergenoemde toetsingskader (bijlage D) en leiden tot een oordeel over de gang van zaken binnen de locatie. Het conceptrapport is voor een reactie aan de directie van PI De Berg gestuurd. In bijlage E wordt naar deze reactie verwezen.

8

Maart 2006


Het toetsingskader dat wordt gehanteerd is mede gebaseerd op (inter)nationale weten regelgeving die van toepassing is op deze vorm van detentie. Het toetsingskader is uitgewerkt in een aantal gestructureerde interviewlijsten die de basis vormen voor de door de ISt af te nemen interviews. Op basis van de vooraf bestudeerde documentatie worden door de ISt aanvullende informatievragen opgesteld. Conform het protocol voor de werkwijze1 van de ISt wordt de inspectie uitgevoerd door twee inspecteurs. 1.3.2 Tijdpad Deze doorlichting is op 22 december 2005 telefonisch aangekondigd bij de locatiedirecteur. De aankondiging werd op 4 januari 2006 schriftelijk bevestigd. Op dezelfde datum werd de commissie van toezicht geïnformeerd en verzocht om toezending van de jaarverslagen 2003 en 2004. De inspectie vond plaats op 31 januari en 2 februari 2006. Het conceptrapport is op 6 maart 2006 voor wederhoor met betrekking tot de feitelijke bevindingen van de ISt naar de locatiedirecteur gestuurd. Op 20 maart 2006 is de reactie van de directie van PI De Berg ontvangen. Het inspectierapport is op 28 maart 2006 door de hoofdinspecteur vastgesteld en aangeboden aan de minister van Justitie. 1.4 Objectbeschrijving De locatie De Berg bestaat uit een uit 1882 stammende klassieke koepelgevangenis met bijgebouwen. De penitentiaire inrichting is gelegen in een ongeveer honderd jaar oude woonwijk die tegen een helling is gebouwd. In april 2005 is deze locatie heropend na jaren van ingrijpende renovatie en verbouwingen. Het resultaat is een prachtige monumentale koepel, waarin oorspronkelijke kleuren en details zichtbaar zijn. In de koepel bevinden zich vier celringen die elk een afdeling vormen en die in totaal 233 gedetineerden kunnen huisvesten. Elke ring is direct verbonden met de nieuwbouw waar zich gelijkvloers de ondersteunende leefruimten (douches, recreatieruimte, teamkamer) voor de afdelingen bevinden. Locatie De Berg heeft de bestemming van huis van bewaring. In de bovenste ring bevinden zich 52 arrestantencellen. Er zijn 27 cellen ingericht voor

I 1

Het protocol voor de werkwijze wordt voorafgaande aan de inspectie aan de directie en commissie van toezicht van de te inspecteren locatie gezonden.

9

Maart 2006


meerpersoonscelgebruik. Op de onderste ring, ook wel “Het vlak” genoemd worden gedetineerden geplaatst die extra zorg nodig hebben. De vloer van de koepel is als kunstwerk beschilderd en wordt niet meer gebruikt voor activiteiten. Aan de rand van het vlak is de centraalpost gepositioneerd, met een scheidingswand van “eenrichtingsglas” met uitzicht op alle celdeuren. Rondom de koepel zijn de “satellieten” gebouwd. Naast de ruimten voor het personeel en diensten bevinden zich hier de sportzaal, fitnessruimte, de arbeidzalen en andere ondersteunende ruimtes. Zowel de oude als nieuwe gebouwen zijn netjes en ademen een relatief vriendelijke sfeer. Op het terrein tussen de gebouwen zijn twee luchtkooien en een sportveld. Een gedeelte van het terrein is afgezet met hekken vanwege het gevaar van vallende stenen. De straf- en observatie afdeling bevindt zich in een kelder. Ook de bijbehorende luchtkooien bevinden zich onder maaiveldhoogte, met vrije toetreding van licht en lucht. 1.5 Recent onderzoek De RSJ bezocht de locatie op 1 juli 2004 en concludeerde dat allochtonen onvoldoende op de hoogte zijn van hun rechtspositie. De rechtspositie van de gedetineerde is in het algemeen voldoende gewaarborgd. De bejegening van gedetineerden is naar behoren, maar staat onder druk van de onrust en onvrede die onder de medewerkers leven als gevolg van verschillende landelijke ontwikkelingen. Het aanbod van activiteiten is van een goed niveau, maar de mogelijkheden om gedetineerden met een psychische stoornis passende zorg te bieden, eventueel door overplaatsing naar een bijzondere voorziening, zijn te beperkt. Er is geen sprake van een gekozen gedeco en de RSJ beveelt aan om deze in te stellen.

10

Maart 2006


2 Bevindingen

2.1 Rechtspositie

2.1.1 Huisregels PI De Berg beschikt over voor de locatie geldende huisregels. Het boekje telt 50 pagina’s en dateert uit april 2005. Per afdeling zijn vijf recente exemplaren beschikbaar op de teamkamer. Deze kunnen door de gedetineerden geleend worden om op de eigen cel te lezen. Op één afdeling is een selectie uit de huisregels gemaakt en per cel verspreid. De huisregels zijn ook in de bibliotheek beschikbaar. De huisregels zijn alleen beschikbaar in het Nederlands. Op verzoek en voor zover mogelijk worden de regels vertaald door een piw’er of een medegedetineerde. Bij een gedetineerde die alleen een minder gangbare taal spreekt, bijvoorbeeld Pools, kan dit betekenen dat hij verstoken blijft van informatie over de inhoud van de huisregels. Aan de aanbeveling van de RSJ om de informatievoorziening voor anderstaligen te verbeteren is geen gevolg gegeven. De gedeco heeft het initiatief genomen tot het uitbrengen van een gedetineerdenkrant, de “Koepelkrant”. Hierin staan wetenswaardigheden voor de gedetineerden, wordt verslag gedaan van gedeco-vergaderingen en worden activiteiten aangekondigd. Ook heeft de gedeco het plan om een vereenvoudigde versie van de huisregels te verspreiden. De Gedeco wordt door de inrichting ondersteund met een eigen kantoor en faciliteiten. 2.1.2 Beklag De commissie van toezicht geeft aan dat de klachten meestal het karakter hebben van een schreeuw om aandacht in plaats van dat er structureel iets mis is in de inrichting dat klachtwaardig is. De aard van de klachten is breed. Wel is het zo dat de beklagcommissie enkele klachten gegrond heeft verklaard omdat er in de registratie door de inrichting iets ontbrak. Zo ontbrak in één zaak een

11

Maart 2006


evaluatie van de inzet van geweld door het IBT, maar ook gebeurt het wel dat er goederen kwijt raken als gevolg van slechte administratie. In 2004 waren er opvallend veel klachten over geweld en bejegening door het personeel, maar in 2005 wordt dit niet meer door de Inspectie teruggezien. De commissie van toezicht bevestigt dit. Klachten over uitval van programmaonderdelen zijn in het afgelopen jaar door de beklagcommissie ongegrond verklaard op grond van een beroep op aantoonbare overmacht door de directie. Wel wil de commissie van toezicht naar aanleiding van deze zaken de komende tijd meer toezien op de beschikbaarheid van het minimumprogramma om te voorkomen dat de directie te gemakkelijk op grond van dit argument programmaonderdelen laat vervallen. De maandcommissaris is toegankelijk voor gedetineerden. Ook is deze aanwezig bij de vergaderingen van de gedeco. 2.1.3 Overige rechten Privacy Volgens de leidinggevenden staat het recht op privacy van de gedetineerde hoog in het vaandel en wordt deze altijd gewaarborgd. De gedeco geeft als kanttekening aan dat, ondanks dat er voldoende telefoontoestellen beschikbaar zijn, het moeilijk is om een privacygevoelig telefoongesprek te voeren omdat er tijdens de voor recreatie bestemde uren gebeld moet worden in telefooncellen die geen privacy bieden. Soms kan er iets geregeld worden met de piw’ers om buiten de recreatietijd te bellen. Sancties Er is een recent (oktober 2005) en uitgebreid disciplinair straf- en maatregelenbeleid voor de hele PI Arnhem. Deze staat op het computersysteem “Dag en raad”. De gedeco is niet negatief over de toepassing van sancties. Ze geeft aan dat het gedrag van de gedetineerden voor een belangrijk gedeelte de bejegening door de piw’ers bepaalt. Als de bejegening slecht is, heeft de gedetineerde dit volgens de gedeco meestal aan zijn eigen gedrag te danken. Leden van de zorgstaf spreken hun zorg uit over het geweld dat in sommige gevallen gebruikt wordt bij plaatsingen in separatie. Ze wijten dit aan gebrek aan ervaring en training van het personeel. De commissie van toezicht en de directie hebben aangegeven dat er in het verleden wel eens disproportioneel geweld is toegepast, maar dat dit in 2005

12

Maart 2006


niet meer het geval was. Tijdens de inspectie zijn de uitspraken van de beklagcommissie bestudeerd, die dat beeld bevestigen. Geestelijke verzorging De gedeco is zeer te spreken over de geestelijke verzorging. Er zijn diensten en gespreksgroepen voor de verschillende levensbeschouwingen. Met hoogtijdagen als kerstmis en ramadan is er ruimte voor iets extra’s. Bijna iedereen is in staat naar de vieringen te gaan, zonder daarbij een programmaonderdeel te hoeven laten vervallen. Alleen bij het vrijdagmiddaggebed voor de moslims lukt dit niet altijd, een gedeelte van de gedetineerden heeft dan luchten of bezoek. Er wordt geprobeerd geen moslims te plaatsen in dit gedeelte. Extern contact Door de versobering in het programma zijn de mogelijkheden voor contact met “buiten” minder geworden. Alle contacten moeten nu in de vrije blokken plaatsvinden. Onlangs kwamen alle afspraken met advocaten te vervallen, vanwege knelpunten in personeelsbezetting en programma. Zie ook paragraaf 2.1.4 Dagprogramma. Toegang zorg Het beeld dat de verschillende respondenten geven is dat van een toegankelijke zorg. Volgens de leidinggevenden wordt de inrichtingsarts niet altijd ingeschakeld als er geweld gebuikt is, wel bij het gebruik van mechanische middelen. Men is zeer te spreken over de rol van de psycholoog die voor twaalf uur per week aan de inrichting verbonden is. Deze richt zich vooral op de beheersbaarheid door te adviseren en behandelt niet. Incidenteel speelt de psycholoog een rol bij uitstroom naar de verslavingszorg. De psychiater wordt alleen via een verwijzing van de medische dienst ingezet. Door de versobering in het programma is het moeilijker om gelegenheid in het programma te vinden voor contact tussen de medische dienst en gedetineerden. De arbeid mag niet onderbroken worden en ook activiteiten als luchten en sporten zijn belangrijk voor gedetineerden om door te laten gaan. De zorgstaf geeft aan dat doordat er minder piw’ers op de afdelingen aanwezig zijn, het soms lastig is om een gedetineerde in een spreekkamer te krijgen. Dit beeld wordt ook bevestigd door de commissie van toezicht. Sinds de mmd’er en de bsd’er over eigen celsleutels beschikken is het voor hen iets eenvoudiger

13

Maart 2006


geworden om gedetineerden op hun cel te spreken zonder tussenkomst van piw’ers. De gedeco ziet het als een knelpunt dat indien gezondheidsbevorderende artikelen, zoals b.v. een handcrème niet door de arts op recept verstrekt worden, deze voor winkelprijzen gekocht moeten worden. Als gebruik hiervan een noodzaak is, soupeert dit een groot gedeelte van het budget op. Educatie en vorming Het onderwijs vindt plaats op maandag en vrijdag en beperkt zich tot het meest basale, mede doordat de gedetineerden maar kort in PI De Berg verblijven. Er is een standaardaanbod waar niet van afgeweken wordt. De gedeco draagt het knelpunt aan dat bij onderwijs dat ondersteund wordt met een geluidsband, de gedetineerde zelf de huur van de cassetterecorder moet betalen. Dit werpt een drempel op voor de toegankelijkheid van dit soort onderwijs. Arbeid Er zijn drie werkzalen en er zijn baantjes bij de reiniging en in de keuken. De arrestanten zijn uitgesloten van de arbeid. Soms is er een wachtlijst, maar er wordt met 120 arbeidsplaatsen aan meer dan de minimale vereisten voldaan. De vraag is of dit in de toekomst zo blijft. Winkel Voor gedetineerden die niet over eigen geld beschikken zijn de mogelijkheden om aankopen te doen beperkt. De prijzen van artikelen zijn bekend, maar voor een aantal producten hoger dan de prijzen waarvoor de producten in de supermarkt buiten worden aangeboden. 2.1.4 Dagprogramma Het dagprogramma voldoet aan de minimumeisen. De gedeco geeft aan tevreden te zijn met het dagprogramma, maar plaatst een kanttekening bij het feit dat in- en uitsluitingen en verplaatsingen binnen de programmatijd worden uitgevoerd. Hierdoor ontstaat er een verschil tussen “netto” en “bruto” programmatijd. Dit verschil is afhankelijk van hoe stipt en hoe vlot het personeel dit uitvoert. Ook vallen er regelmatig programmaonderdelen uit wegens ziekte en/of personeelsgebrek. Daar probeert de organisatie wel compensatie voor te regelen, maar dat is niet altijd naar wens. De gedeco heeft hier een aantal keren over geklaagd. De laatste maand bespeurt de gedeco verbetering.

14

Maart 2006


Het programma voor de arrestanten is als gevolg van landelijk beleid zeer beperkt. Dit wordt door verschillende respondenten als een oorzaak gezien van het feit dat er op deze afdeling meer gedragsproblematiek bestaat dan op de andere afdelingen. 2.1.5 Discriminatie Er zijn tijdens de inspectie geen signalen van discriminatie naar voren gekomen. 2.1.6 Meerpersoonscelgebruik Het lukt redelijk tot goed om op vrijwillige basis gebruik te maken van meerpersoonscellen. Er is wel een aantal verplichte plaatsingen geweest. Het afdelingsteam beslist wie er op de tweepersoonscellen worden geplaatst, de verantwoordelijkheid ligt bij het afdelingshoofd. Deze beslissing is volgens de diensten erg persoonsafhankelijk. Het detentieberaad speelt geen belangrijke rol in de beslissing tot plaatsing op een meerpersoonscel. Soms wordt er het oordeel van de medische dienst en/of de BSD bij betrokken, soms niet. Als dit gebeurt, is dit meestal in informeel overleg. De officiële protocollen en criteria worden niet strikt gehanteerd. Dat geldt zowel waar het de beslissingen tot plaatsing op een meerpersoonscel, als voor de condities waaronder celdeuren van meerpersoonscellen geopend worden. De regel dat de celdeuren alleen geopend worden in aanwezigheid van een tweede piw’er wordt niet door iedere piw’er gehandhaafd. 2.2 Veiligheid

2.2.1 Beveiligingsvoorzieningen De ISt heeft een grote hoeveelheid, goed uitziende protocollen en werkinstructies ontvangen, van een over het algemeen zeer recente datum, met name van het tweede half jaar van 2005. Er zijn proceseigenaren benoemd die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en onderhoud van de protocollen en instructies. De directie geeft aan dat er gestart is met groepen medewerkers de taak te geven om audits uit te voeren op de processen en verbetervoorstellen te laten formuleren. Leidinggevenden geven aan dat in functioneringsgesprekken medewerkers worden getoetst op de kennis van dienstinstructies. Het computersysteem “Dag en raad”, waar de dienstinstructies op staan wordt volgens de medewerkers echter niet of nauwelijks gebruikt. Executieve

15

Maart 2006


medewerkers geven aan dat ze het gebruik van deze protocollen niet van groot belang achten. Zij vertrouwen op eigen ervaring en deskundigheid. Het gedetineerdenregistratiesysteem Tulp wordt als gebruikersonvriendelijk ervaren en daarom slecht bijgehouden en slecht geraadpleegd. De veiligheidsrisico’s rond gedetineerden worden vooral informeel gedeeld. Tulp of het gedetineerdenberaad spelen hierin nauwelijks een rol. Een voorbeeld dat hierbij gegeven is, betrof een gedetineerde die bij een piw’er aangaf dat hij een andere gedetineerde zou “pakken”. Deze informatie werd mondeling overgedragen aan een afdelingshoofd, maar niet vastgelegd in Tulp. Op dat signaal zou geen actie zijn gevolgd. De Inspectie constateert dat er een groot verschil zit tussen de formele beschrijvingen op papier en de werkelijke uitvoering. Ook nam de Inspectie waar dat piw’ers de voorgeschreven inrichtingskleding niet altijd dragen, waardoor zij bijvoorbeeld op de luchtplaats niet van gedetineerden te onderscheiden zijn. De deelname aan trainingen in PPO en het afnemen van de FIT KIT is volgens de locatiedirecteur gewaarborgd door het op te nemen in de managementcontracten met de leidinggevenden. De leidinggevenden geven aan dat het sportbureau de aanwezigheid bij sport bijhoudt en dat er op aanwezigheid gestuurd wordt. De executieve medewerkers merken op dat er te weinig training plaatsvindt als gevolg van de werkdruk. Een enkeling geeft aan al sinds één of anderhalf jaar geen sport te hebben gevolgd. Sport valt uit als gevolg van cursussen, krapte in de roosters of vanwege het feit dat medewerkers na een dagdienst in de avond moeten sporten. Er zit te weinig drang achter, de motivatie bij de medewerkers ontbreekt soms, maar onderbezetting is de grootste oorzaak, volgens de executieve medewerkers. Een medewerker geeft aan dat met op de werkvloer gesignaleerde veiligheidsrisico’s weinig wordt gedaan door het management. Als voorbeeld wordt genoemd dat een leverancier van Chinees voedsel met aluminiumfolie bedekte bakjes naar binnen kan brengen. Een ander voorbeeld dat wordt gegeven is dat aangegeven is dat de cameraopstelling bij de poort niet voldeed, maar dat dit signaal naar de mening van de medewerker onvoldoende is opgepakt door het management. Volgens de executieve medewerkers worden incidenten te weinig geëvalueerd, al treedt er wel enige verbetering in op. Medewerkers evalueren onderling wel, maar dit wordt volgens hen te weinig vanuit de leiding geregisseerd.

16

Maart 2006


In 2005 werd een klacht van een gedetineerde dat er teveel geweld tegen hem zou zijn gebruikt gegrond verklaard omdat de inrichting geen evaluatie van het voorval aan de beklagcommissie kon overleggen. De directie geeft aan dat er een incident geweest is waarbij een gedetineerde zijn voet heeft verbrijzeld. De gedetineerde werd van de locatie de Berg naar een andere inrichting overgeplaatst en onduidelijk was of het letsel in de locatie De Berg is ontstaan of tijdens of na afloop van het vervoer naar de andere inrichting. Er ontbrak een evaluatie van het incident. 2.2.2 Gebruikersvergunning De locatie beschikt over een volledige gebruikersvergunning. Deze is recent afgegeven naar aanleiding van de afronding van de verbouwingen en de heropening in april 2005. Het gebruik van de meerpersoonscellen is bij de vergunning meegenomen. 2.2.3 Calamiteitenplan Er is een uitgebreid bedrijfsnoodplan, inclusief calamiteitenplan dat dateert van december 2005. Executieve medewerkers zijn ontevreden over het feit dat ze niet betrokken zijn geweest bij de opstelling van het bedrijfsnoodplan. De afdeling kwaliteit is bezig met de uitreiking hetgeen betekent dat de inhoud ervan nog niet in de hele organisatie bekend is. In het verlengde van de implementaties zullen interne audits op het bedrijfsnoodplan en op de overige beschreven processen worden gehouden, waarbij medewerkers wél zullen worden betrokken. Er worden al wel calamiteitenoefeningen gehouden. Deze vinden plaats in samenwerking met de brandweer. Na de zomer zal dit worden uitgebreid met oefeningen in samenwerking met de politie. Over de terugkoppeling van de oefeningen naar het uitvoerend personeel is niet iedereen tevreden. Ook is er kritiek dat de oefeningen niet stap voor stap zijn opgebouwd maar dat er is gekozen om te beginnen met een grote, veelzijdige oefencalamiteit. 2.2.4 Communicatie Medewerkers-gedetineerden Directie, executieve medewerkers en medewerkers van de zorgstaf geven aan dat het ontbreekt aan professionaliteit in de omgang met de gedetineerden. De executieve medewerkers signaleren dat er verschillen in optreden zijn tussen sociaal en strak. Daarbij merken ze op dat “te” sociaal er toe kan leiden dat er

17

Maart 2006


geen beroep wordt gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de gedetineerden. In de huidige situatie krijgen volgens de piw’ers “rustige” jongens met problemen te weinig aandacht. De directie signaleert dat bij gedragsproblemen van gedetineerden te snel wordt overgegaan naar beheersmaatregelen. De zorgstaf stelt dat vooral op de arrestantenafdeling een beheersmatige aanpak van problematisch gedrag van gedetineerden is ontstaan. Daarbij wordt vaak voorbijgegaan aan de o orzaak van het gedrag. De psychische problemen die daarbij een rol spelen worden niet altijd onderkend. De gedeco bevestigt dat beeld wanneer ze stelt dat het gedrag van gedetineerden vaak de aanleiding is voor het ontstaan van problemen in de bejegening. Leidinggevende geven aan dat er meer dan vroeger gesproken wordt over gewenst en ongewenst gedrag van gedetineerden, maar dat het ontbreekt aan een gedeelde visie op de bejegening en op het oplossen van probleemgedrag bij gedetineerden. Ze geven als voorbeeld dat de houding van gedetineerden naar met name vrouwelijke en gekleurde medewerkers nog al eens te wensen overlaat. Zowel leidinggevenden als de executieve medewerkers kiezen voor de oplossing die hen zelf het beste lijkt wanneer ze met zulk gedrag geconfronteerd worden. Uit al deze signalen maakt de Inspectie op dat er geen gedeelde visie is. Ook is er nog onvoldoende gesprek tussen de verschillende functiegroepen en binnen de teams over hoe problemen in de omgang met gedetineerden moeten worden aangepakt. Medewerkers-medewerkers Zowel de medewerkers als de directie noemen de onderlinge sfeer in de teams goed. Er is sprake van solidariteit, saamhorigheid en een zekere geborgenheid. De formele communicatie over gedetineerden zoals deze via het detentieberaad of via Tulp zou moeten verlopen verloopt niet goed. Verschillende respondenten geven aan dat de communicatie met name via informele kanalen loopt en dat informatie over gedetineerden of terugkoppeling over voorvallen van de toevallige samenloop van omstandigheden afhangt, in plaats van geregisseerde processen. Er zijn goede en recente dienstinstructies aanwezig, maar uitvoerend werkers geven aan dat ze hiervan niet op de hoogte zijn. De computerinformatiesystemen worden slecht of niet geraadpleegd. Op dit moment worden teamtrainingen uitgevoerd in het kader van het traject Onderlinge Agressie en Geweld, waarin de wijze van samenwerken en nakomen van afspraken belangrijke thema’s zijn.

18

Maart 2006


Medewerkers-leidinggevenden De locatiedirecteur schetst een beeld van een nieuwe wind die door de inrichting waait. Er is afscheid genomen van de oude directie en een aantal leidinggevenden. Door gewenst en ongewenst gedrag te bespreken wil de directie een andere cultuur neerzetten waarin het nakomen van afspraken, verantw oordelijkheden nemen, elkaar serieus nemen, feedback en positieve bekrachtiging sleutelbegrippen zijn. Managementcontracten tot op het niveau van afdelingshoofd en teamleider zijn hierbij een belangrijk sturingsinstrument. Volgens de executieve medewerkers hebben de afdelingshoofden in deze nieuwe sturingsaanpak andere taken gekregen waardoor zij minder in staat zijn zelf de werkvloer aan te sturen. De piw’ers geven aan hierdoor de oude COZ-ers (coördinatoren) op de werkvloer te missen. De senior piw’ers zouden daarvoor in de plaats een belangrijke taak hebben in de regie op de werkvloer. Echter, de benoeming tot senior, medior en junior piw’er vond volgens de medewerkers meer op rechtspositionele gronden (salaris, anciënniteit) plaats, dan op basis van een visie op de verschillende functies en rollen en de geschiktheid en de bereidheid om deze rollen in te nemen. Op een goede inzet van de verschillende functieniveau’s wordt onvoldoende gestuurd. De executieve medewerkers ervaren mede hierdoor een gat tussen leiding en werkvloer en hebben het gevoel zaken zelf op te moeten lossen. Daarbij had de instelling in het verleden meer personeel in dienst dan de instelling zich kon veroorloven. De personeelssterkte is teruggedraaid en wordt door de uitvoerenden als te krap ervaren. De directie geeft aan dat de vermindering in personeel opgevangen moet worden door meer flexibiliteit in de onderlinge ondersteuning en het efficiënter organiseren van zaken. Terwijl de directie de stelling uitdraagt dat de postenbezetting volledig is ingevuld en alle reguliere taken vervuld kunnen worden, zeggen executieve medewerkers dat dit naar hun mening op veel momenten niet het geval is en dat voortdurend geïmproviseerd moet worden om de boel niet spaak te laten lopen. De Inspectie constateerde dat tijdens haar inspectie er voldoende personeel aanwezig leek. Zo was er zelfs personeel op de separatieafdeling aanwezig, terwijl daar op dat moment geen gedetineerden ingesloten waren. Er is onvoldoende sprake van een dialoog tussen directie en personeel: de directie tracht een visie uit te dragen op het functioneren van de inrichting, die door personeelsleden maar in beperkte mate wordt overgenomen. Mondjesmaat wordt erkend dat de door de directie ingezette beleidslijn wel de goede is, maar van een echt committent is geen sprake. Executieve personeelsleden klagen dat de signalen die zij afgeven over problemen die ze in het werk ervaren door de

19

Maart 2006


leiding niet worden opgepikt. De leidinggevenden signaleren dat het vooral voor jonge medewerkers moeilijk is om in dit spanningsveld te functioneren. Het werkoverleg, dat daarvoor bij uitstek geschikt is, is door geen van de respondenten genoemd als plek waar deze problemen bespreekbaar gemaakt worden. Executieve medewerkers melden, dat het maar zelden plaatsvindt en dat ze er maar heel zelden aan deelnemen. Directie en leidinggevenden erkennen dat het werkoverleg vaak geen doorgang vindt, vanwege andere prioriteiten. Tijdens het onderzoek van de Inspectie moet het werkoverleg wijken voor de teamtrainingen in het kader van het traject Onderlinge Agressie & Geweld (OAG). 2.2.5 Drugsbeleid Er is drugsbeleid, drugshonden worden binnengehaald om drugs (ook softdrugs) op te sporen, er worden urinecontroles gehouden en celinspecties uitgevoerd. Tegen handel in drugs en gebruik van harddrugs wordt opgetreden. Zowel directie als executieve medewerkers geven aan dat drugsgebruik een moeilijk uit te roeien probleem is. Een medewerker stelt dat bij intensief controleren “80 procent op rood zou staan”. Zowel gedetineerden als medewerkers geven aan dat het gebruik van softdrugs regelmatig wordt gedoogd. 2.2.6 Integriteit De instelling heeft geen integriteitsbeleid. De locatiedirecteur geeft aan dat er het afgelopen jaar veel integriteitsincidenten en geweest zijn. Doordat de nieuwe directie veel zaken bespreekbaar heeft gemaakt is er veel naar boven gekomen. Zowel de leidinggevenden als de executieve medewerkers bevestigen dat ondanks het ontbreken van een integriteitsbeleid - er goed wordt doorgepakt als er wat speelt. Hoewel enkelen eerst bang waren dat de directie “op alle slakken zout ging leggen” is men nu positief over de ingezette koers. Integriteitsissues worden in het teamoverleg meer besproken dan voorheen. Men spreekt elkaar onderling meer aan en bespreekt ook de grijze gebieden zoals een gedetineerde die op taart trakteert of een vertegenwoordiger die een relatiegeschenk achterlaat. Het is nog niet vanzelfsprekend dat de leidinggevende een rol heeft in zulke gesprekken.

20

Maart 2006


2.3 Reïntegratie Volgens zowel de directie als de zorgstaf staan het beleid en de inspanningen ten behoeve van reïntegratie na detentie nog in de kinderschoenen. De nieuwe functie medewerker maatschappelijke dienstverlening speelt hier een belangrijke rol in, maar deze functie moet zich nog ontwikkelen. 2.3.1 Screening Bij de start van het verblijf vindt er een medische en psychische intake plaats. Daarnaast vindt er een intake plaats door de piw’er. Er is geen screening op het gebied van reïntegratieactiviteiten. Er vindt geen afname van de RISc plaats. De BSD zegt te checken of gedetineerden in aanmerking komen voor een penitentiair programma. Anderzijds zeggen gedetineerden dat de BSD hier geen actieve rol in speelt. Er lijkt geen systematische aanpak aanwezig te zijn waarin met inbreng van alle betrokken medewerkers gedetineerden besproken worden in het kader van hun reïntegratiemogelijkheden en -beperkingen. 2.3.2 Verblijf Er wordt volgens de leidinggevenden te weinig gerapporteerd over het gedrag van gedetineerden. Binnenkomst en periodieke rapportage worden in Tulp vastgelegd. Dit systeem wordt als gebruikersonvriendelijk ervaren. Er nemen wel piw’ers deel aan het detentieberaad, ze zijn incidenteel betrokken bij de detentierouting. De informatievoorziening tussen de Medische dienst en de piw’ers over gedetineerden wordt door beide partijen niet als optimaal ervaren. Daarbij speelt een rol dat het detentieberaad slecht loopt. Communicatie over hoe gedetineerden zich gedragen en hoe hun mogelijkheden en tekorten worden beoordeeld vindt niet stelselmatig plaats. De gedeco heeft niet het gevoel dat er pro-actief aan reïntegratie wordt gewerkt. Als een gedetineerde een vraag heeft, is de BSD wel bereid antwoord te geven, maar er worden geen trajecten uitgezet. Ook ten aanzien van mogelijkheden van detentiefasering of hulp aan het thuisfront speelt de instelling geen actieve rol, volgens de gedeco. Er zijn twee medewerkers maatschappelijke dienstverlening aangesteld, maar hun activiteiten bevinden zich nog in een beginnend stadium. Er is overleg met de gemeente Arnhem over samenwerking, maar dit is nog niet in de uitvoeringsfase. Cairos gaat een training agressiebeheersing geven in carrouselmodel, zodat iedereen op elk willekeurig moment kan instappen.

21

Maart 2006


2.3.3 Vertrek Er is contact met de reclassering bij uitstroom in geval van reclasseringstoezicht en als er sprake is van een voorlichtingsrapportage. De psycholoog benadert soms een advocaat met als doel een schorsing onder voorwaarden te bewerkstelligen. Het doorsturen naar bijvoorbeeld de Piet Roordakliniek gebeurt volgens de psycholoog incidenteel, maar is geen “levend mechanisme”. Op gedetineerden met problematisch gedrag wordt volgens hem teveel met beheersmaatregelen gereageerd en er wordt te weinig gekeken naar de problematiek die het gedrag veroorzaakt. Met name bij de arrestantenpopulatie zijn veel gedetineerden die zorg behoeven, maar die dit niet ontvangen.

22

Maart 2006


3 Conclusies

3.1 Algemeen PI de Berg heeft een aantal onrustige jaren achter de rug. Er is sprake geweest van een ingrijpende verbouwing die voor veel overlast zorgde, er zijn enkele integriteitsincidenten geweest en de personeelssterkte moest worden teruggebracht. De nieuwe directie is hard aan de slag gegaan om de bedrijfsvoering te verbeteren, de bedrijfsprocessen in orde te brengen en is gestart met een traject dat moet leiden tot een cultuurverandering met als doel professionalisering van de medewerkers. Voor dit jaar staat de professionaliteit van bejegening van gedetineerden op de agenda. De Inspectie heeft geconstateerd dat op dit laatste terrein inderdaad nog een slag gemaakt moet worden. De nieuw ingezette lijn is nog niet op de werkvloer beland. De cultuur op de werkvloer kenmerkt zich als informeel. Protocollen en dienstinstructies spelen geen belangrijke rol in het handelen van de medewerkers. De registratie is niet optimaal en de communicatie gaat veel via informele lijnen en is daarmee onvoldoende geborgd. Er is een lacune in de communicatie tussen de leiding en de medewerkers van de inrichting. Het werkoverleg wordt onvoldoende gebruikt om deze lacune te overbruggen. De sturing op de werkvloer wordt door de medewerkers als een knelpunt ervaren. De Inspectie concludeert dat dit alles er toe leidt dat er een grote kloof te constateren is tussen de formele, beschreven gang van zaken en de feitelijke, materiële uitvoeringspraktijk in de inrichting. De stappen die de directie neemt om deze kloof te overbruggen hebben nog niet tot het gewenste resultaat geleid. 3.2 Rechtspositie Er is sprake van heldere en uitgebreide huisregels. Deze zijn beschikbaar op verzoek, maar niet op cel. Ze zijn alleen beschikbaar in het Nederlands, zodat ze voor gedetineerden die de Nederlandse taal niet machtig zijn op verzoek

23

Maart 2006


vertaald of toegelicht moeten worden. De inrichting is niet pro-actief in het verspreiden van de huisregels of het tegemoet komen aan gedetineerden die de Nederlandse taal onvoldoende machtig zijn. Ook wordt plaatsing op een inkomstafdeling onvoldoende benut voor het voeren van intakegesprekken en een gedegen informatievoorziening over de gang van zaken in de inrichting. Er wordt een zekere mate van zelfredzaamheid van de gedetineerde verondersteld. Het gegeven dat de gedeco goed gefaciliteerd wordt, komt daarentegen de rechts - en informatiepositie van de gedetineerden ten goede. Ook is de maandcommissaris goed toegankelijk en de commissie van toezicht toont betrokkenheid bij de dagelijkse gang van zaken van de inrichting. Medewerkers zoeken vaak zelf oplossingen voor problemen in de uitvoering en de Inspectie heeft geen signalen gekregen dat dit in het algemeen op een onredelijke of onzorgvuldige manier gebeurt. Echter, het gebrek aan indaling van regels en richtlijnen, het ontbreken van een goed functionerende formele communicatiestructuur en onzekerheid of er goed geregistreerd wordt, brengt een verhoogd risico met zich mee van individuele “missers”. Het risico op willekeur en ongelijke behandeling van gedetineerden is daarmee aanwezig. Vooral kwetsbare gedetineerden kunnen daarvan het slachtoffer worden. Zo constateert de Inspectie dat de wijze waarop de selectie voor plaatsing op een meerpersooncel plaatsvindt het risico van willekeur met zich meebrengt. Ook is er geen duidelijk beleid met betrekking tot de tolerantiegrens ten opzichte van onwenselijk gedrag van gedetineerden, zodat er tussen medewerkers grote verschillen kunnen ontstaan in de bejegening van “lastige” gedetineerden. Het dagprogramma is structureel in orde, maar in geval van uitval, bijvoorbeeld als gevolg van ziekte, voldoet het niet aan de wettelijke vereisten. De toegang van advocaten tot de gedetineerden is binnen een huis van bewaring een kerntaak en zou dus te allen tijde gewaarborgd moeten zijn. De Inspectie steunt de commissie van toezicht in haar standpunt dat in deze gevallen het beroep op overmacht van de directie niet als vanzelfsprekend moet worden beschouwd en dat zij hier in de toekomst scherper op zal toezien. De rechtspositie van de arrestantenpopulatie is hierbij het meest fragiel omdat de detentie voor deze doelgroep toch al zeer beperkte rechten heeft. Er zijn signalen dat een beheersmatige aanpak voor deze doelgroep de overhand heeft. De toegang tot de medische zorg is goed. Ook de mogelijkheden van de geestelijke verzorging zijn goed op orde. Er zijn geen signalen dat discriminatie binnen de inrichting een kritisch item is.

24

Maart 2006


De Inspectie concludeert dat de rechtspositie van de gedetineerde gebreken vertoont in de informatievoorziening over de huisregels en incidenteel in de uitvoering van het programma en toegang van advocaten tot de gedetineerden. Ook is er het risico van willekeur in bejegening aanwezig. 3.3 Veiligheid De inrichting beschikt over een uitgebreid bedrijfsnoodplan en goed uitgewerkte werkprocessen die in instructies, procedures en protocollen zijn vastgelegd. Er is een gebruikersvergunning en er worden calamiteitenoefeningen gehouden. Aan de veiligheid van de inrichting wordt voorts bijgedragen door de overzichtelijke bouwkundige structuur, de kwaliteit van de technische voorzieningen en de wijze waarop de voorzieningen binnen het regime worden benut. Echter, het onder paragraaf 3.1 beschreven cultuurverschil tussen management en werkvloer zorgt voor een afwijkende uitvoeringspraktijk. Medewerkers zijn slecht op de hoogte van de formele procedures en vertrouwen op eigen inschatting en informeel overleg met collega’s . Medewerkers geven daarbij aan dat signalen over onveilige situaties onvoldoende door het management worden opgepakt. Daarentegen dragen medewerkers zelf bij aan risico’s door de bestaande veiligheidsvoorschriften onvoldoende te volgen - zoals bijvoorbeeld bij opening van de meerpersoonscellen- of door in hun kleding niet goed als piw’er herkenbaar te zijn. Hoewel het afnemen van de FIT KIT wel prioriteit heeft in het beleid, laat de daadwerkelijke uitvoering nog te wensen over. De Inspectie heeft twijfels of het personeel in deze voldoende getraind is. In het Tulp-systeem wordt onvoldoende geregistreerd waardoor informatie over gedetineerden die van belang is voor de veiligheid afhankelijk is van informeel overleg en daarmee van toevalligheden. Ook de evaluatie van incidenten is voor verbetering vatbaar. Er is geen sprake van een integriteitsbeleid, maar de directie heeft in het verleden laten zien dat zij enerzijds het gesprek op gang brengt over integriteitsvraagstukken en anderzijds ingrijpt als er sprake is van ernstige inbreuk op de integriteit. Er is drugsbeleid met regelmatige controles en inspecties. Personeel en gedetineerden geven aan dat het gebruik van softdrugs daarnaast regelmatig wordt gedoogd.

25

Maart 2006


De Inspectie concludeert dat op het gebied van veiligheid er aan de meeste formele voorwaarden voldaan wordt. Echter, de geconstateerde kloof tussen het formele beleid en de materiële uitvoering vormt een veiligheidsrisico. 3.4 Reïntegratie Er is geen sprake van een structurele screening van mogelijkheden en belemmeringen tot reïntegratie van gedetineerden. Er is geen duidelijk beleid ten aanzien van de selectie van gedetineerden voor vormen van detentiefasering. Het detentieberaad functioneert slecht en heeft hierin geen duidelijke rol. Maatwerk in reïntegratie komt in individuele gevallen voor, maar er is geen structurele uitvoering van reïntegratie activiteiten gericht op de specifieke situatie van gedetineerden. De rol van de medewerker maatschappelijke dienstverlening staat nog in de kinderschoenen. Wel geven de stafdiensten aan dat een aantal ontwikkelingen zoals samenwerking met een gemeente en met zorginstellingen in de voorbereidende fase zitten. De Inspectie concludeert dat er van een systematische aanpak op het terrein van de reïntegratie van gedetineerden nog geen sprake is.

26

Maart 2006


4 Aanbevelingen

4.1 Aanbevelingen voor de locatie De Berg

Algemeen Op basis van de algemene conclusies beveelt de ISt de locatie aan om: 1. Door te gaan op de ingeslagen weg van stroomlijning van de werkprocessen, cultuurverandering en professionalisering van de medewerkers, maar meer aandacht te besteden aan de wederzijdse communicatie tussen management en werkvloer; 2. Het detentieberaad steviger neer te zetten en de communicatie tussen staf en piw’ers hierin te verankeren; 3. Werkoverleggen steviger neer te zetten en te benutten voor de communicatie tussen medewerkers en management. Rechtspositie Op het aspect rechtspositie beveelt de ISt de locatie aan om: 4. De huisregels pro-actief onder de aandacht brengen bij gedetineerden, ook in vreemde talen; 5. De netto-tijd van de wettelijke programmavereisten te waarborgen; 6. De toegang van advocaten tot de gedetineerden te waarborgen; 7. Beleid te ontwikkelen en te implementeren ten aanzien van bejegening van gedetineerden, waaronder het omgaan met ongewenst gedrag van gedetineerden; 8. Extra aandacht te hebben voor de bejegening van de arrestantenpopulatie binnen de mogelijkheden die er voor dit regime zijn.

27

Maart 2006


Veiligheid Op het aspect veiligheid beveelt de ISt de locatie aan om: 9. Te sturen op een betere registratie in Tulp; 10. Medewerkers sterker te sturen op het volgen van FIT KIT, danwel het onderhouden van hun fysieke vaardigheden; 11. Zorg te dragen voor herkenbaarheid van medewerkers door middel van het zichtbaar dragen van inrichtingskleding; 12. Integriteitsbeleid voor de instelling te ontwikkelen en te implementeren. Reïntegratie Op het aspect reïntegratie beveelt de ISt de locatie aan om: 14. Zorg te dragen voor een goede aansluiting op en samenwerking met gemeenten en hulpverlening, zodat zoveel mogelijk gedetineerden bij het verlaten van de inrichting over huisvesting, werk en eventuele zorg beschikken.

28

Maart 2006


Bijlage A: Afkortingen

BHV BSD DJI Gedeco IBT ISt mmd’er OAG PI piw’er PPO RISc RSJ Tulp

Bedrijfshulpverlening Bureau Selectie en Detentiebegeleider Dienst Justitiële Inrichtingen Gedetineerdencommissie Intern Bijstandsteam Inspectie voor de Sanctietoepassing Medewerker Maatschappelijke Dienstverlening Onderlinge Agressie & Geweld Penitentiaire Inrichting Penitentiair Inrichtingen Werker Praktisch Penitentiair Optreden Risico Inschattings Schalen Raad voor de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming Tenuitvoerlegging Preventief hechtenis

29

Maart 2006


Bijlage B: Bronnen

1e en 2e viermaandsrapportage 2005 Calamiteitenplan PI Arnhem, december 2005 Dagprogramma PI De Berg Dienstinstructies PI De Berg, september 2005 Disciplinair Straf- en maatregelenbeleid, oktober 2005 Huisregels PI Arnhem, Locatie De Berg, april 2005 Jaarplan 2005 Jaarverslag PI Arnhem 2004 Klachten Beklagcommissie 2005 Meldingen Bijzondere voorvallen 2004/2005 Protocollen PI De Berg Rapportage RSJ d.d. 1 juli 2004

30

Maart 2006


Bijlage C: Geïnterviewden

Afdelingshoofd Bewakingsmedewerkers (3) Geestelijk verzorger Hoofd SKW/Activiteiten Leden gedeco (2) Leden commissie van toezic ht (2) Locatiedirecteur Medewerkers BSD Medewerker maatschappelijke Dienstverlening Piw’ers (3) Psycholoog Teamleider Arbeid Teamleider Beveiliging Unitdirecteur Unitdirecteur PTC Verpleegkundige

31

Maart 2006


Bijlage D: Toetsingskader

Rechtspositie Specifiek

Hoofdvraag

Aanzet tot norm en bron

Informatievraag

Justitiabele is op de

1. Worden de

De instelling informeert de

Ontvangt de gedetineerde bij

hoogte van zijn

gedetineerden

justitiabele bij binnenkomst

binnenkomst schriftelijke

rechten en plichten

geïnformeerd over de

en gedurende detentie in een

informatie (de huisregels)

regels waar zij zich

voor hem begrijpelijke taal

omtrent: de voorschriften voor

voor een goede

over zijn rechten en plichten.

bejegening van

uitvoering van de

(art. 41 lid 1 EPR en art. 56

gedetineerden, de categorie

vrijheidsbeneming

Pbw)

waartoe hij behoort, de

aan houden moeten?

Gedetineerde vreemdelingen

disciplinaire regels, de

worden in het bijzonder

toegestane methoden om

gewezen op het recht om de

informatie in te winnen en

consulaire vertegenwoordiger

klachten in te dienen en alle

van zijn land van zijn detentie

andere zaken die

te informeren

gedetineerden dienen te

toezichtcriterium

weten om hun rechten en plichten te begrijpen en zich aan te passen aan het leven in de inrichting? 2. Worden de

Gedetineerden worden bij

Ontvangt de gedetineerde bij

gedetineerden

binnenkomst en verdere

binnenkomst informatie

geïnformeerd over de

detentie gewezen op hun

(schriftelijk en mondeling)

klachtregeling voor

recht een bezwaar- of

over de bezwaar- en

gedetineerden?

verzoekschrift in te dienen,

klachtprocedure?

zich te wenden tot de

Staat in de huisregels

maandcommissaris, een

duidelijk en in begrijpelijke

klaag- of beroepschrift in te

taal waartegen, op welke

dienen. (art. 41 en 42 EPR en

wijze en in welke gevallen een

art. 56 Pbw)

verzoek - of bezwaarschrift, beklag- of beroepschrift kan worden ingediend?

32

Maart 2006


Rechtsbijstand; gedetineerde

Zijn er mogelijkheden om de

heeft recht op rechtsbijstand.

gedetineerde (juridische)hulp

(art. 18 Gw en art. 65 Pbw)

te bieden bij het indienen van een klacht en/of het bijstaan gedurende de klachtprocedure?

De inrichting draagt

3. Hoe wordt

Gedetineerden worden aan

Draagt de inrichting er zorg

zorg voor het

voorkomen dat op

geen andere beperkingen

voor dat de privacy gedurende

garanderen van de

rechten van

onderworpen dan die welke

celinspecties, bij het

rechten van de

gedetineerden geen

voor het doel van de

ontvangen van bezoek, bij

gedetineerde.

onnodige inbreuken

vrijheidsbeneming of in het

urinecontroles alsook inzage

worden gemaakt?

belang van de handhaving

van het penitentiaire dossier

van de orde of de veiligheid in

alleen bij uitzondering en zo

de inrichting noodzakelijk zijn.

min mogelijk wordt beperkt?

(art. 2 lid 4 Pbw)

Vinden inbreuken op de lichamelijke integriteit op grond van duidelijke voorschriften en alleen plaats in situaties waarbij een minder ingrijpend middel niet effectief is (gebleken) of niet voorhanden is?

Het nemen van

Zijn er richtlijnen met

sanctionerende en

betrekking tot sanctiebeleid?

geweldmaatregelen vindt na

Komt het sanctie- en

zorgvuldige afweging plaats

geweldbeleid overeen met

(proportioneel), niet

weten regelgeving?

willekeurig en met in

Is het sanctiebeleid duidelijk

achtneming van de

voor medewerkers?

voorschriften en door daartoe

Worden gedetineerden

bevoegde functionarissen (art.

voldoende op de hoogte

35 Pbw, art. 1, 4, 5 en 51 lid 4

gesteld van het sanctiebeleid?

EPR)

Op welke wijze wordt intern toezicht gehouden op het zorgvuldig en proportioneel toepassen van sanctionerende en geweldmaatregelen?

33

Maart 2006


Wordt bij de toepassing van geweld achteraf de arts ingeschakeld om toe te zien op de conditie van de gedetineerde? 4. Waarborgt het

Levensovertuiging;

Worden gedetineerden

dagprogramma de

gedetineerden zijn in de

structureel in de gelegenheid

rechten van

gelegenheid om geloofs- of

gesteld om godsdienstige of

gedetineerden?

levensovertuiging te belijden.

levensbeschouwelijke

(art. 41 lid 4 Pbw en art. 46 en

bijeenkomsten bij te wonen

47 EPR)

en contacten met geestelijk verzorgers te hebben?

Contact onderhouden

Worden gedetineerden in de

buitenwereld: gedetineerden

gelegenheid gesteld om te

worden in de gelegenheid

telefoneren, post te ontvangen

gesteld om contact met de

en te versturen en bezoek te

buitenwereld te onderhouden.

ontvangen?

(art. 13 Gw, art. 36 t/m 40 Pbw

Houdt het dagprogramma

en art. 43 en 45 EPR)

rekening met het recht van gedetineerden om minimaal eenmaal per week met personen buiten de inrichting te telefoneren?

Toegang medische en

Hebben gedetineerden goede

psychische zorg; gedetineer-

toegang tot de medische en

den hebben de mogelijkheid

psychische zorg, in het

om een arts, psychiater,

bijzonder de inrichtingsarts,

psycholoog of tandarts te

psycholoog en tandarts?

consulteren. (art. 42 Pbw en art. 26, 27, 29 t/m 32 EPR) Onderwijs en kennisname

Kunnen gedetineerden

nieuws; gedetineerden

gebruik maken van

hebben met het oog op hun

onderwijsaanbod in en/of

reïntegratie recht op

buiten de inrichting?

deelname aan onderwijs en


het kennisnemen van nieuws.

gelegenheid gesteld om

(art. 48 lid 1 Pbw en art. 45, 77

dagelijks kennis te nemen van

t/m 82 EPR)

het nieuws?

34

Maart 2006


Worden zij in dit verband standaard in de gelegenheid gesteld de inrichtingsbibliotheek te bezoeken? Arbeid; gedetineerde heeft

Kunnen gedetineerden

recht op deelname aan de in

gebruik maken van het

de inrichting beschikbare

arbeidsaanbod in de

arbeid. (art. 47 Pbw en

inrichting?

art. 71 t/m 76 EPR) Recreatie/sport; gedetineerde

Houdt het dagprogramma

heeft recht op gebruik maken

rekening met de wettelijk

van sporten recreatie-

voorgeschreven uren voor

activiteiten. (art. 48 lid 2,

recreatie en sport?

49 Pbw en art. 83 t/m 85 EPR) Luchten; gedetineerde moet


dagelijks een uur in de

gelegenheid gesteld om

buitenlucht zijn. (art. 24, 49 lid

dagelijks een uur in de

3 en 55 lid 1 Pbw, art. 86 EPR)

buitenlucht te zijn?

Hygiëne; gedetineerde heeft

Is er voldoende ruimte voor

recht op persoonlijke hygiëne.

persoonlijke verzorging?

(art. 44 Pbw, art 18 t/m 24 EPR) Voedsel; de inrichting houdt

Wordt bij het aanbod van

rekening met geloof- en

voedsel aan gedetineerden

levensovertuiging bij het

rekening gehouden met

verstrekken van voedsel.

geloof- of levensovertuiging,

(art. 44 lid 1 Pbw) Bij het

en voldoende kwaliteit en

aanbod van voedsel wordt

kwantiteit?

rekening gehouden met, uit medisch oogpunt, goede kwaliteit en hoeveelheid. (art 25 EPR) Overleg en vertegenwoor-


diging: directie draagt zorg

gelegenheid gesteld

voor regelmatig overleg met

georganiseerd te overleggen

gedetineerden over detentie-

met de directie?

zaken. (art. 74 Pbw)

35

Maart 2006


5. Heeft de inrichting

De penitentiaire inrichting

Hoe komt gelijke behandeling

aandacht voor het

heeft aandacht voor het

en het verbod op discriminatie

voorkomen van

voorkomen van

in de bejegening van

discriminatie?

ongerechtvaardigd verschil in

gedetineerden tot

bejegening en het verbod op

uitdrukking?

discriminatie . (art. 1 Gw en art. 2 EPR) 6. Wordt bij het

Bij de samenplaatsing van

Op grond waarvan wordt

samenplaatsen van

gedetineerden wordt rekening

bepaald of er contra-

gedetineerden in één

gehouden met de contra-

indicaties zijn voor

verblijfsruimte

indicaties voor samen-

samenplaatsing?

rekening gehouden

plaatsing.

Wie besluit of er sprake is van

met de belangen van

(art. 16 lid 2 Pbw, art. 11a

contra-indicaties voor

de gedetineerden?

Regeling selectie, plaatsing en

samenplaatsing?

overplaatsing DJI)

Worden gedetineerden in de gelegenheid gesteld om hun voorkeur uit te spreken voor een celgenoot?

De meerpersoonscellen

Zijn er afsluitbare kastjes voor

voldoen aan specifieke eisen

elke gedetineerde?

m.b.t. sanitair, ventilatie en

Is er een goede afgeschermde

verlichting. (art. 10 lid 2 en art

toilet- en wasgelegenheid?

12a, Regeling eisen verblijfsruimte penitentiaire inrichtingen, DJI) De privacy van de

Wordt er met een

gedetineerde bij samen-

wisselrooster gewerkt?

plaatsing wordt gewaarborgd. Op problemen die zich voor

Wordt adequaat gereageerd

doen bij samenplaatsing van

op problemen die zich

gedetineerden wordt

voordoen bij samenplaatsing

adequaat gereageerd.

van gedetineerden?

36

Maart 2006


Veiligheid Specifiek

Hoofdvraag

Aanzet t ot norm en bron

Informatievraag

Voorzieningen in het

7. Zijn de veiligheids-

De veiligheidsvoorzieningen

Hoe vaak worden de

kader van orde en

voorzieningen in de

worden regelmatig

technische voorzieningen als

veiligheid van de

inrichting steeds

onderhouden en

detectiepoorten, sloten e.d.

inrichting zijn te

operationeel en

gecontroleerd.

gecontroleerd?

allen tijde technisch

worden dagelijks alle

Is het beheer van

volledig bruikbaar en

handelingen verricht

geautomatiseerde systemen

worden voortdurend

om de veiligheid van

zodanig geregeld dat deze

volledig ingezet om

personeel en

alleen gemuteerd kunnen

de veiligheid te

gedetineerden te

worden door de bevoegde

waarborgen

waarborgen?

functionarissen?

toezichtcriterium

Is er een door de gemeente verstrekte gebruiksvergunning en worden de eisen daarvan regelmatig door een daartoe bevoegde instantie gecontroleerd? De medewerkers reageren

Zijn er interne regels die

altijd alert op meldingen en

voorschrijven hoe te handelen

onregelmatigheden met

in geval van het constateren

betrekking tot orde en

van afwijken van het vereiste

veiligheid van de inrichting.

veiligheidspatroon van de inrichting? Worden er alarmmeldingsoefeningen gehouden? Worden alarmmeldingen en de reacties daarop geëvalueerd? Hoe wordt gecontroleerd of het personeel alert reageert op de door de technische apparatuur geleverde informatie?

37

Maart 2006


Er is een calamiteitenplan dat

Is er een calamiteitenplan?

de organisatie in staat stelt

Welke onderwerpen worden

adequaat te reageren op

in dit plan geregeld?

ernstige incidenten en/of

Is het plan afgestemd met

rampen.

politie, brandweer, ambulancedienst en andere autoriteiten/voorzieningen? Worden er oefeningen gehouden met het plan?

Regelgeving gericht

8. Zijn medewerkers

De instructies gericht op het

Zijn er dienstinstructies

op handhaving orde

op de hoogte van en

beperken van de rechten van

gericht op handhaving van

en veiligheid wordt

getraind in het

gedetineerden en in het

orde en veiligheid

nageleefd.

hanteren van

bijzonder het toepassen van

beschikbaar?

beperkende regels /

geweld voldoen in ieder geval

Komt de inhoud van de

geweldmaatregelen?

aan de volgende eisen: − de instructies zijn conform de Geweldsinstructies penitentiaire inrichtingen. (art. 40 EPR en art. 35 lid 4 Pbw) − op papier of elektronisch beschikbaar voor de medewerkers − in voor het personeel begrijpelijke taal opgesteld − worden in geval van wijziging beleid (of instructies) geactualiseerd.

dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid overeen met weten regelgeving? Wordt de naleving van alle binnen de inrichting toegepaste regelingen en procedures door het management stelselmatig gecontroleerd, geëvalueerd en worden regelingen en procedures zonodig bijgesteld? Zijn de dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid bekend bij de medewerkers?

38

Maart 2006


Alle (executieve)

Worden alle (executieve)

medewerkers worden

medewerkers voldoende

structureel geschoold en

geschoold in de

getraind zodat er altijd

dienstinstructies gericht op

voldoende vaardigheid is in

handhaving van orde en

het toepassen van de

veiligheid?

instructies. Hierbij is aandacht

Worden alle (executieve)

voor proportionele toepassing.

medewerkers voldoende

(art. 40, 55 lid 2 en 63 lid 1

getraind in de

EPR)

dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid? Wordt voldoende getoetst of executieve medewerkers voldoende vaardigheid hebben in het toepassen van de dienstinstructies gericht op handhaving van orde en veiligheid? Is bij het scholen en trainen van medewerkers, gericht op handhaving van orde en veiligheid, voldoende aandacht voor proportionele toepassing?

Er is een calamiteitenteam dat

Bestaat er een

getraind is om zorgvuldig en

calamiteitenteam?

proportioneel geweld toe te

Is het calamiteitenteam

passen. (art. 35 Pbw en art. 63

voldoende uitgerust om zijn

lid 3 EPR)

werkzaamheden te kunnen uitvoeren? Is het calamiteitenteam extra getraind op proportionele inzet?

39

Maart 2006


Er wordt samen-

9. Wordt er

Samenwerking bestaat

Vindt er regelmatig overleg

gewerkt met keten-

samengewerkt met

plaats met ketenpartners op

partners (om de

partners in de

gevolgen van inci -

strafrechts- en

denten te beheersen

veiligheidsketen?

tenminste uit: − er zijn randvoorwaarden gecreëerd zodat incidenten beheerst worden en calamiteiten zoveel mogelijk voorkomen worden. − er is sprake van periodiek overleg met de meest relevante ketenpartners.

en calamiteiten te voorkomen op het terrein van veiligheid)

het terrein van maatschappelijke veiligheid? Zijn er (schriftelijke) afspraken over samenwerking met ketenpartners op het terrein van maatschappelijke veiligheid?

Geweld, bedreiging

10. Is er open

Communicatie tussen

Biedt het dagprogramma

en intimidatie binnen

communicatie tussen

medewerkers en

mogelijkheden voor commu-

de inrichting wordt

gedetineerden en

gedetineerden wordt

nicatie tussen medewerkers

voorkomen.

medewerkers?

gestimuleerd, zodat

en gedetineerden en wordt dit

spanningen in omgang tussen

voldoende gestimuleerd?

gedetineerden en tussen

Is het klimaat van bejegening

gedetineerden en personeel

respectvol?

geconstateerd kunnen

Worden klachten m.b.t.

worden. (art. 52 en 56 EPR)

bejegening serieus opgepakt? Werkt de inrichting aan (verbetering van) de bejegening?

11. Waarborgt het

Bij de samenstelling van

Wordt er rekening gehouden

inrichtingsbeleid dat

groepen en groepsactiviteiten

met bekend zijnde beheers

onderling geweld,

wordt rekening gehouden met

en/of beveiligingsrisico´s van

bedreiging en

risicoprofielen van

gedetineerden?

intimidatie wordt

gedetineerden. (art. 11 en 12

Zijn procedures omtrent

voorkomen?

EPR)

winkeltegoeden, belmomenten, bestellingen winkel, ruilen goederen etc. beschreven? (Dit kunnen elementen zijn die vatbaar zijn voor intimidatie en bedreiging) Is er regelmatig over leg m.b.t. justitiabelen met functionarissen uit verschillende disciplines?

40

Maart 2006


Worden daarbij beslissingen m.b.t. groepssamenstelling genomen? Er is gerichte controle op de

Welke controles vinden in het

aanwezigheid van

kader van onderzoek op

contrabande ter vermijding

contrabande plaats?

van veiligheidsrisico’s. Personeelsinzet is afgestemd

Is op momenten van directe

op beheersrisico´s.

contacten tussen justitiabelen de personeelsinzet voldoende?

Incidenten worden

Worden voorkomende

geëvalueerd.

incidenten geëvalueerd? Leiden incidenten tot bijstelling van bestaand beleid?

Er wordt opgetreden

12. Heeft de inrichting

Er is een drugsbeleid dat

Is er een vastgesteld

tegen invoer van,

een samenhangend

voldoet aan de volgende

drugsbeleid?

handel in en gebruik

beleid gericht op

Zijn medewerkers bekend met

van drugs.

voorlichting,

eisen: − het is formeel vastgesteld. − medewerkers hebben kennis van de inhoud van het beleid. − er is samenhang tussen voorlichting. − ontmoediging, begeleiding en bestrijding. − het beleid sluit aan op het zorgbeleid voor verslaafden. − er is sprake van evaluatie en bijstelling van beleid.

begeleiding en bestrijding van drugs?

(Nota drugsontmoedigingsbeleid)

het drugsbeleid? Zijn de medewerkers betrokken bij het opstellen van het drugsbeleid? Is er voldoende samenhang in het beleid m.b.t. voorlichting, ontmoediging, bestrijding en zorg ten aanzien van verslaafden? Is actieve voorlichting een onderdeel van het vastgestelde drugsbeleid? Is er sprake van evaluatie van beleid wat kan leiden tot bijstelling van het beleid?

41

Maart 2006


13. Wordt er conform

Toepassing van het drugs-

Wordt het drugsbeleid

het vastgestelde

beleid behelst in ieder geval: − de gedetineerden worden geïnformeerd over de maatregelen die in het kader van drugsbeleid genomen kunnen worden. − verslaafden worden begeleid. − er vinden regelmatig (urine)controles plaats. − sancties worden consequent toegepast.

kenbaar gemaakt aan de

drugsbeleid gewerkt?

gedetineerden? Vinden in voldoende mate controles plaats? Wordt er consequent gesanctioneerd?

(art. 29 Pbw) Er is aandacht voor

14. Is de organisatie

De organisatie is ingericht en

Kunnen medewerkers bij het

integriteit, op

ingericht om de kans

personeel wordt ingezet op

management terecht met

incidenten wordt

op integriteits-

een wijze waarop de kans op

integriteitskwesties?

adequaat

inbreuken te

het plaatsvinden van

Toont het management een

gereageerd.

minimaliseren?

integriteitsinbreuken is

voorbeeldfunctie op het

geminimaliseerd. Daarbij

gebied van integriteit?

hoort o.a.: − integriteit is structureel een onderdeel van het werkoverleg. − de organisatie kent zorgvuldige regels voor het omgaan met vertrouwelijke informatie waarover men beschikt.

Is integriteit een structureel onderdeel van werkoverleg, functioneringsgesprekken en opleidingen? Zijn VIR en WBP geïmplementeerd? Is er een vertrouwenspersoon met een duidelijke rol in het integriteitsbeleid?

15. Is er sprake van

Er is een integriteitsbeleid dat

Is er een vastgesteld

een integriteitsbeleid

tenminste voldoet aan: − het integriteitsbeleid is onderdeel van een bredere visie. − integrite it is ingebed in de organisatie. − het integriteitsbeleid draagt eraan bij dat medewerkers hun veiligheid, hun onafhankelijkheid en hun professionele rol t.o.v. gedetineerden handhaven.

integriteitsbeleid?

(art. 1, 51, 52, 54 lid 1, 55 lid 4

duidelijke, heldere normen en

en 56 EPR)

waarden?

Is het integriteitsbeleid een herkenbaar onderdeel van de visie van de organisatie? Zijn medezeggenschap en medewerkers voldoende betrokken bij het opstellen van dit integriteitsbeleid? Is er een gedragscode met

42

Maart 2006


16. Worden

Voldoende op de hoogte zijn

Zijn medewerkers op de

medewerkers

behelst in ieder geval dat

hoogte gebracht van de regels

geïnformeerd over

medewerkers beleid, protocol-

op het gebied van integriteit,

beleid en regelingen?

len, regelingen, gedragscode,

incl. de gedragscode?

ambtseed, regeling aannemen geschenken e.d. kennen. (art. 55 EPR) 17. Zijn doelstellingen

De organisatie heeft het

Is er een analyse van

en prioriteiten

integriteitsbeleid naar de

kwetsbare werkgebieden

vastgesteld en

eigen kenmerken van de

gemaakt?

worden o.g.v.

organisatie en de locatie

Tonen management en

gesignaleerde risico’s

vertaald.

medewerkers zich bewust te

maatregelen ingezet

zijn van de risico’s op het

om de doelstellingen

gebied van integriteit?

te beheersen?

Kent het integriteitsbeleid concrete, zo mogelijk meetbare, doelstellingen? Kent het integriteitsbeleid een duidelijke normstelling? Is er een overzicht van risicovolle functies? De organisatie heeft op de

Speelt integriteit een rol bij

voor de organisatie

het aannamebeleid en de

gesignaleerde

introductie van nieuwe

integriteitsrisico’s specifieke

medewerkers?

beheermaatregelen getroffen

Is er sprake van voldoende

op o.a. de volgende terreinen: − werving en aanstelling van personeel. − inzet medewerkers; − opleidingen voor de medewerkers. − beoordeling van functioneren van medewerkers.

functiescheiding bij risicovolle functies? Is er aandacht voor een evenwichtige samenstelling van de teams? Rouleren medewerkers periodiek tussen de afdelingen / teams? Rouleren de afdelingshoofden / teamleiders periodiek tussen de verschillende afdelingen / teams?

43

Maart 2006


Is integriteit een onderwerp in de opleidingsplannen van de medewerkers? Komt integriteit aan bod in het functioneringsgesprek? Zijn er maatregelen om de belemmeringen voor een open en transparante organisatie als gevolg van de aanwezigheid van verschillende bestemmingen in een locatie weg te kunnen nemen? Zijn er maatregelen om de belemmeringen voor een open en transparante organisatie als gevolg van de gebouwelijke structuur weg te kunnen nemen? Zijn er protocollen m.b.t. vertrouwelijke informatie? Stemt de inhoud van deze protocollen overeen met weten regelgeving (bv. VIR en WBP)? 18. Wordt de goede

Regelingen en procedures

Is er sprake van

uitvoering van beleid

worden nageleefd.

zelfcorrigerend vermogen

en beheersings-

door het uiten van kritiek,

maatregelen bewaakt

open communicatie, elkaar

en worden

aanspreken op (on)gewenst

integriteitsbreuken

gedrag en aanspreken door

adequaat aangepakt?

het management? Is er sprake van transparantie over afhandelingen van integriteitsinbreuken?

44

Maart 2006


Adequaat aanpakken van

Is de reactie op incidenten

incidenten houdt in ieder

conform het integriteitsbeleid?

geval in dat reacties op

Worden integriteitsinbreuken

incidenten conform het

achteraf geanalyseerd?

opgestelde integriteitsbeleid zijn. Bij een vrijheden- en

19. Op welke wijze

De wijze van besluiten nemen

Is er een vastgestelde

overplaatsingsbesluit

worden vrijheden- en

omvat tenminste het

procedure?

worden risico’s en

overplaatsingsbesluiten genomen?

volgende: − er is een vastgestelde procedure. − de gehanteerde procedure sluit aan bij de regelgeving. − bepaald is welke functionarissen bij een besluit betrokken dienen te zijn. − risico- en belangenafweging is een onderdeel van de procedure.

Sluit de gehanteerde

belangen zorgvuldig

( art. 13, 15 25, 26 en 52 Pbw)

Wat is de rol van het

afgewogen.

procedure aan op de regelgeving? Is de procedure duidelijk op het aspect risico - en belangenafweging? Is vastgelegd welke functionarissen bij een besluit betrokken dienen te zijn?

detentieberaad? 20. Vindt er een

Voor een zorgvuldige

Houden medewerkers zich in

zorgvuldige afweging

afweging is het van belang

de praktijk aan de procedure?

plaats van de risico’s

dat: − medewerkers zich houden aan de procedure. − medewerkers een goed zicht hebben op de risico’s en belangen.

Hoe wordt in de praktijk

en belangen bij de totstandkoming van een vrijheden- en overplaatsingsbesluit?

inzake het vrijhedenbeleid rekening gehouden met risico’s gelegen in de persoon van de gedetineerde? Zijn de besluiten voldoende gemotiveerd?

45

Maart 2006


Reïntegratie Specifiek

Hoofdvraag

Aanzet tot norm en bron

Informatievraag

Justitiabelen die op

21. Vindt er bij

De inrichting reageert bij

Is er een valide screening bij

grond van medische

binnenkomst

binnenkomst van de

binnenkomst?

of psychische

structureel screening

gedetineerde adequaat op

Wie heeft een rol in de

redenen, of op grond

van gedetineerden

signalen en vormen van

uitvoering van die screening?

van delictgedrag

plaats?

afwijkend en probleemgevend

Waar/door wie worden de

extra bescherming

gedrag.

uitkomsten van screening bij

behoeven worden

(art. 2 lid 2, 16 en 43 lid 2 en 3

binnenkomst besproken?

(vroegtijdig)

Pbw en art 26, 29 en 100 EPR)

toezichtcriterium

geïdentificeerd.

22. Worden de juiste

De inrichting reageert

Is er alertheid en aandacht bij

middelen door de

adequaat op signalen indien

uitvoerend personeel m.b.t.

inrichting ingezet,

gedetineerden tijdens hun

signalen van problematisch

wanneer individuele

verblijf in de inrichting

gedrag van gedetineerden?

gedetineerden

problematisch of gestoord

Weten uitvoerend

problematisch gedrag

gedrag gaan vertonen.

medewerkers hoe ze signalen

vertonen?

(art. 43 Pbw en art. 30 en 32

van problematisch gedrag aan

EPR)

de orde kunnen stellen? Is er structurele communicatie tussen uitvoerend personeel en staf?

Gedetineerden die

Worden individuele

problematisch of gestoord

begeleidingsplannen

gedrag vertonen krijgen een

opgesteld en gehanteerd?

passende begeleiding.

Is er binnen de inrichting een afdeling waar gedetineerden die bijzondere zorg behoeven worden opgevangen? Zijn de processen om gedetineerden in landelijke of regionale voorzieningen binnen of buiten het gevangeniswezen te plaatsen effectief?

46

Maart 2006


Omgeving en

23. Wordt bij het

Tenuitvoerlegging straf of

Is bij plaatsing rekening

programma sluiten

vaststellen van een

maatregel wordt zoveel

gehouden met

aan op risicofactoren

programma rekening

mogelijk dienstbaar gemaakt

vestigingsregio?

die bijgedragen

gehouden met

aan voorbereiding terugkeer

Wordt er in de opzet van

hebben aan het

aansluiting van

in de samenleving. (art. 2 lid 2

reïntegratieplannen overlegd

ontstaan van

reïntegratieplan en

Pbw)

met instellingen buiten de

crimineel gedrag:

noodzakelijke

De gang van zaken bij de

inrichting om aansluiting van

recidive beperkende

vervolg-

opneming van de

binnen naar buiten te

activiteiten.

voorzieningen?

gedetineerden in de inrichting

realiseren?

dient in overeenstemming te zijn met de grondbeginselen van de wet, en dient erop gericht te zijn de gedetineerden bij te staan bij de oplossing van dringende persoonlijke problemen. (art. 9 EPR) 24. Wordt er gewerkt

Zo spoedig mogelijk na

Vindt er bij binnenkomst

met een

binnenkomst dient, ter

selectie plaats t.b.v.

reïntegratieplan?

voorbereiding op

reïntegratiebegeleiding?

invrijheidsstelling, een volledig

Welke functionarissen zijn

verslag met relevante

betrokken bij de selectie?

informatie omtrent de

Wordt er een reïntegratieplan

persoonlijk omstandigheden,

opgesteld?

alsmede een reïntegratieplan

Wat is de tijdsduur tussen

te worden opgesteld voor

binnenkomst en het opstellen

iedere gedetineerde die is

van het reïntegratieplan?

veroordeeld tot een straf

Welke elementen (bijv.

waarvan de duur zich hiervoor

onderwijs, trainingen, zorg

leent.

e.d.) worden in het plan

(art 10 lid 1 EPR)

opgenomen? Wordt het reïntegratieplan tussentijds geëvalueerd en bijgesteld? Is er een wachttijd voor deelname aan reïntegratieprogramma’s?

47

Maart 2006


Kunnen de reïntegratie programma’s op de locatie worden aangeboden? Justitiabelen worden

25. Bieden de

Voor zover de lengte van de

Is er een fysieke ruimte

aangemoedigd om

faciliteiten (omgeving

straf het toelaat wordt het

waarbinnen gedetineerden

zelf

en dagprogramma’s)

verantwoordelijkheidsbesef

vrijelijk kunnen verblijven en

verantwoordelijkheid

ruimte tot

van gedetineerden ontwikkeld

met elkaar kunnen omgaan?

te nemen voor de

zelfontplooiing?

en wordt hun een houding en

Hebben gedetineerden

oplossing van hun

vaardigheden bijgebracht die

invloed op de samenstelling

problemen.

hen bij hun terugkeer in de

van het dagprogramma?

maatschappij na ontslag

Zijn er belemmeringen bij

zoveel mogelijk kansen zullen

keuzes tussen soorten

bieden om gezagsgetrouw te

activiteiten?

leven en in eigen behoeften te voorzien. (art. 3 EPR en art. 47, 48 en 49 Pbw) 26. Stimuleren

Het stimuleren van eigen

Komt het stimuleren van

medewerkers het

verantwoordelijkheid van

eigen verantwoordelijkheid tot

nemen van eigen

gedetineerden is een heldere

uiting in een door medewer-

verantwoordelijk door

doelstelling van de

kers gedragen grondhouding?

de justitiabelen?

organisatie. (art. 3 EPR)

Heeft de inrichting een heldere visie op die grondhouding?

De instelling werkt

27. Sluit de keuze van

De inrichting werkt samen

Beschikt de inrichting over

samen met relevante

samenwerkingspartne

met relevante organisaties op

een actuele analyse van

ketenpartners op het

rs aan bij de

het terrein van de

kenmerken van de

terrein van

doelstellingen van

maatschappelijke

uitstromende gedetineerden,

reïntegratie.

reïntegratie?

dienstverlening, onderwijs,

die van belang zijn in verband

(gezondsheids-)zorg en GGZ.

met hun terugkeer in de

(art. 2 lid 2 Pbw)

samenleving? Zijn er convenanten of contracten met partnerorganisaties? Sluiten de gekozen samenwerkingsverbanden aan op de reïntegratiebehoeften van gedetineerden?

48

Maart 2006


Bijlage E: Commentaar PI De Berg

De directie van PI De Berg is in de gelegenheid gesteld een reactie te geven op het conceptrapport en heeft hiervan gebruik gemaakt. De directie deelt het oordeel van de Inspectie over de communicatie tussen leidinggevenden en de werkvloer en (het gebrek aan) betrokkenheid van de medewerkers bij het nieuwe beleid niet. Een aantal andere opmerkingen van de directie heeft geleid tot bijstellingen van de tekst in het definitieve rapport.

49

Maart 2006


50

Justitie werkt aan een veiliger samenleving

Justitie voorkomt en bestrijdt criminaliteit. Adequate opsporing, snelle berechting en consequente uitvoering van straffen en maatregelen zorgen dat Nederland veiliger wordt.

Uitgave Maart 2006, Ministerie van Justitie, Inspectie voor de Sanctietoepassing, Postbus 20301, 2500 EH Den Haag

IST. PI Arnhem. locatie De Berg. Inspectierapport. Doorlichting

Recommend Documents