Gemeente Amersfoort
Collegebesluit
Org. onderdeel: Opsteller: User-id:
MO/SZ/BE/BL mw. S.J. Meulemans MEUS
Tel:
5596
Onderwerp:
VERVOLG WIJKINTERVENTIETEAM SOESTERKWARTIER/ISSELT Toelichting:
Het eerste Amersfoortse wijkinterventieteam is actief geweest in het Soesterkwartier/Isselt van oktober 2011 tot augustus 2012. Met de resultaten van de activiteiten, een optelsom van belastingcorrecties, terugvorderingen, opgelegde boetes en besparingen aan niet toegekende of beëindigde uitkeringen is een bedrag gemoeid van ¿ 4.179.369,-. Ondanks dat er niet vooraf een doel gesteld is aan het wijkinterventieteam zijn de resultaten een succes te noemen. Samenwerking leidt tot efficiëntere handhaving, betere informatie-uitwisseling, lagere (administratieve) belasting van ondernemers en bewoners omdat er één controle in plaats van meerdere controles plaatsvindt. We willen deze aanpak daarom een vervolg geven.
Reg.nr. Datum
4432317 10-07-2013
Afdoening Motie / Toezegging
Uit Raad datum:
M nr. M-………………………. DOCS nr. besluitenlijst: T ………………………………
Het college besluit:
1. Een projectvoorstel bij de Landelijke Stuurgroep Interventieteams in te dienen voor een wijkinterventieteam in de binnenstad van Amersfoort; 2. integraal handhaven op lokaal niveau structureel te borgen in een gemeentelijk interventieteam; 3. de raadsinformatiebrief 'voorstel vervolg op wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt' vast te stellen.
Verantwoordelijk Ambtenaar
Datum
Paraaf
Afdelingshoofd Controller GMT …… Collegebehandeling agenderen voor datum: agendastuk hamerstuk geheim embargo
datum:
Verantwoordelijk Portefeuillehouder
tijd:
Datum
Paraaf Akkoord
burgemeester weth. Van den Berg weth. Buijtelaar weth. Van Eijk weth. Lubbinge weth. Van Muilekom weth. Van der Werff
Advies De Raad De Ronde
Collegebesluit d.d.: 09-07-2013
conform aangehouden vervallen
Het Besluit Raadsinformatiebrief geen
Peiling Voorbereiding besluit
Bijlagen Collegevoorstel Reg.nr. : 4432244
Gemeente Amersfoort
28 mei 2013
Datum :
Collegevoorstel Sector
:
Opsteller
:
Telefoon
:
User-id
:
MO mw. S.J. Meulemans (033) 469 55 96 MEUS
Reg.nr. :
4432244
Datum
28 mei 2013
:
Onderwerp
Vervolg wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt Voorstel:
1. Een projectvoorstel bij de Landelijke Stuurgroep Interventieteams indienen voor een wijkinterventieteam in de binnenstad van Amersfoort. 2. Integraal handhaven op lokaal niveau structureel borgen in een gemeentelijk interventieteam. 3. De raadsinformatiebrief ‘voorstel vervolg op wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt’ vast te stellen. AANLEIDING resultaten wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt In april 2011 heeft het college besloten een wijkinterventieteam te willen inzetten voor het bestrijden van fraude op het gebied van wonen, werken en ondernemen. Het eerste Amersfoortse wijkinterventieteam is actief geweest in het Soesterkwartier/de Isselt van oktober 2011 tot augustus 2012. In het wijkinterventieteam hebben Belastingdienst, SVB, UWV, inspectie SZW, (vreemdelingen)politie, woningbouwvereniging de Alliantie en de gemeente samen onderzoek gedaan naar fraude met belastingen, uitkeringen, toeslagen, premies en vergunningen en arbeidsomstandigheden. Daarnaast keek het team ook of bewoners en bedrijven gebruik maken van regelingen en toeslagen waar zij recht op hebben. Zo is er in dit project bijvoorbeeld € 348.896 euro aan teveel betaalde omzetbelasting terugbetaald aan ondernemers. In totaal werden 205 bewoners en 268 ondernemingen onderzocht. In het bijgevoegde eindrapport1 staan de resultaten beschreven. Met de opgevoerde belastingcorrecties, terugvorderingen van uitkeringen, opgelegde boetes en besparingen op beëindigde of niet toegekende uitkeringen is een bedrag gemoeid van € 4.179.369,-. Er is niet vooraf een doel gesteld aan het wijkinterventieteam, omdat de opbrengsten van fraudebestrijding sterk kunnen wisselen, afhankelijk van het aantal en de soort fraudesignalen. Toch zijn de resultaten van het wijkinterventieteam een succes te noemen. De onderzochte signalen hebben ruim 300 keer een resultaat opgeleverd. Daarnaast heeft de samenwerking geleid tot efficiëntere handhaving, onder andere door betere informatie-uitwisseling, en een lagere belasting van vooral ondernemers, die één controle hebben gekregen in plaats van aparte controles door de deelnemers. Ook zijn enkele zorgsignalen gevonden en doorgeleid naar de Stichting Welzijn Amersfoort/Welzin. We willen deze aanpak een vervolg geven. TOELICHTING
1) Projectvoorstel voor een wijkinterventieteam (WIT) in de binnenstad indienen In een tweede wijkinterventieteam willen we in de binnenstad samen handhaven met de landelijke partners. Voor het starten van een interventieteam conform het landelijk convenant2 dienen we een voorstel in bij het Regionaal Platform Fraudebestrijding en vervolgens bij de Landelijke Stuurgroep Interventieteams. Voor het wijkinterventieteam wordt door de deelnemers capaciteit vrijgemaakt om in korte tijd veel signalen op te pakken en zo een heel gebied te onderzoeken. Door deelname van landelijke partners als Belastingdienst (Toeslagen), inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie en SIOD), UWV en SVB kunnen misstanden op het hele terrein van werk en inkomen aangepakt worden. Denk concreet aan onderzoek naar:
1 2
Op 15 april 2013 goedgekeurd door de Landelijke Stuurgroep Interventieteams http://download.belastingdienst.nl/belastingdienst/docs/convenant_interventieteams_al9421z1ed.pdf
1
Bijlagen Collegevoorstel Reg.nr. : 4432244 Datum :
Gemeente Amersfoort
28 mei 2013
ondernemingen waar vragen gesteld kunnen worden over de correcte afdracht van belastingen in combinatie met het zwart laten werken van uitkeringsgerechtigden en/of de arbeidsomstandigheden van de werknemers. • uitkeringsgerechtigden die niet wonen waar ze ingeschreven staan en bijvoorbeeld een briefadres aanhouden in een pand met kamerbewoning. Kamerverhuur is daarnaast interessant in het kader van de huisvestingsverordening en (brand)veiligheid. Amersfoort werkt in de wijk ook met sociale wijkteams, gericht op de integrale aanpak van hulpvragen. Het wijkinterventieteam is gericht op handhaving en signaleert zorgbehoeftes. Hulpvragen zullen worden doorgeleid naar de wijkteams. •
2) Een gemeentelijk interventieteam (GIT) oprichten. Een gemeentelijk interventieteam is een structureel samenwerkingsverband tussen locale handhavingspartners: afdeling Sociale Zekerheid, afdeling Burgerzaken, afdeling Vergunningen, Toezicht en Handhaving, woningcorporaties en politie. Het GIT kan overal in Amersfoort snel en slagvaardig signalen van misstanden kan onderzoeken. Het gemeentelijke interventieteam opereert op casusniveau. Een wijkinterventieteam beperkt zich tot een afgebakend gebied en wordt opgezet als project, een gemeentelijk interventieteam kan te allen tijde in de hele stad op grond van een binnengekomen signaal een interventie plegen. Vergelijk bijvoorbeeld met het Bestuurlijk Interventieteam Eindhoven (BITE)3. BEOOGD EFFECT Fraudebestrijding draagt bij aan het terecht en niet langer dan noodzakelijk gebruik maken van voorzieningen en daarmee aan behoud van het draagvlak voor deze voorzieningen. Fraudebestrijding heeft daarnaast een preventieve kant, gericht op het verhogen van de nalevingsbereidheid van inwoners. Betere regelnaleving draagt bij aan een beter leefklimaat. Een interventieteam heeft naast de handhavingstaak aandacht voor zorgsignalen en voorlichting. Het tegengaan van niet-gebruik en toeleiden naar de juiste instanties helpt fraude voorkomen. Alle hulpvragen die het wijkinterventieteam tegenkomt worden doorgeleid naar de bevoegde hulpverleners. Omdat fraudesignalen een wisselende achtergrond en context kunnen hebben is het moeilijk in te schatten wat de concrete opbrengsten van een interventieteam zullen zijn. ARGUMENTEN Waarom multidisciplinair handhaven? Voor zowel een gemeentelijk interventieteam als een wijkinterventieteam geldt dat samen met andere disciplines handhaven een aantal voordelen oplevert: - Samen één gezicht laten zien en één onderzoek uitvoeren is minder belastend voor de klant. - Verschillende invalshoeken en bevoegdheden combineren verhoogt de pakkans. - Delen van informatie met korte lijnen tussen partijen verhoogt het inzicht in de situatie en de mogelijkheden. - Het op elkaar kunnen afstemmen van bestuurlijk-juridische maatregelen ontkokert. - We leren van elkaar. Deze voordelen zorgen voor het effectiever en efficiënter kunnen voorkomen en bestrijden van misbruik. 1. Waarom een wijkinterventieteam in de binnenstad? Met de binnenstad worden de wijken Stadskern en Zonnehof bedoeld. Hier wonen 6.500 mensen en er zijn 1450 ondernemingen.4 De diversiteit van de binnenstad maakt de wijk geschikt voor een multidisciplinaire aanpak. ‘Het uitgaansgebied, het kernwinkelgebied en de woonbuurten kennen een zeer verschillende signatuur en dynamiek. Ook in de woonbuurten zijn onderlinge verschillen te zien: sommige buurten kennen een bijna dorpsachtige uitstraling en sociale cohesie, in andere buurten heerst een veel anoniemere sfeer. De Binnenstad is naast woongebied belangrijk als uitgaans-, winkel-, en werkgebied. De druk op het gebied is in de afgelopen jaren toegenomen.’5 Er zijn vergeleken met de rest van Amersfoort veel ondernemingen en ook meer kamerverhuur en daarmee meer dan in andere wijken een risico op misstanden 3
Zie ook http://www.eindhoven.nl/stad/veiligheid/BITE.htm www.amersfoortincijfers.nl 5 Wijkagenda Binnenstad, juli 2012, http://www.amersfoort.nl/docs/Nieuwe_structuur/_wonen_wijken/_wijken/Binnenstad/wijkagenda_2012_nieuw_binn enstad.pdf 4
2
Bijlagen Collegevoorstel Reg.nr. : 4432244 Datum :
Gemeente Amersfoort
28 mei 2013
wat betreft arbeidsomstandigheden, zwart werk, adresfraude en veiligheid. De verscheidenheid aan mogelijke risico’s maken het gebied interessant voor aanpak onder de landelijke interventiestructuur. Ook de inwoners van de binnenstad zijn zeer divers qua leeftijd en inkomen. Op papier lijkt de wijk soms wat gemiddeld, in de praktijk is dat de optelsom van kinderloze huishoudens met een bovenmodaal inkomen en de centra voor de opvang van dak- en thuislozen. In het gebied worden op dit moment 163 WWB-uitkeringen en 456 WW/WIA/WAJONG-uitkeringen verstrekt.6 2. Waarom ook een gemeentelijk interventieteam? Een gemeentelijk interventieteam vult de beperkingen van het wijkinterventieteam aan: 1) Het GIT kan als er een concreet signaal binnenkomt snel en flexibel in actie komen. Het gaat om één of enkele casussen waarvoor niet eerst een project hoeft ingericht. 2) Het GIT kan overal in de gemeente in actie komen. 3) Er zit geen geplande einddatum aan het GIT. Het GIT kan bijvoorbeeld in het kader van nazorg de geadviseerde hercontroles uitvoeren in gebieden waar een wijkinterventieteam is geweest (bijvoorbeeld de Stadscamping). KANTTEKENINGEN
Bij het wijkinterventieteam Soesterkwatier/Isselt bleek dat handhaven op wijkniveau gevoeld kan worden als stigmatisering van de wijk. Een interventieteam onder het landelijk convenant wordt afgebakend naar gebied of branche om het interventieteam als project te kunnen organiseren en de koppeling van persoonsgegevens te kunnen specificeren. Hieraan zal in de communicatie aandacht geschonken moeten worden. RANDVOORWAARDEN 1) Wijkinterventieteam binnenstad a. Landelijke planning Het interventieteam wordt ingepland in de regionale planning voor interventieteams in verband met de beschikbare capaciteit van de landelijke partners. Dit zal waarschijnlijk in 2014 zijn. b. Capaciteit Het wijkinterventieteam acteert aan de hand van een risico-analyse en binnengekomen signalen. De benodigde capaciteit zal gezien de aard van de signalen gevraagd worden van de afdelingen Sociale Zekerheid, Burgerzaken en Vergunningen, Toezicht en Handhaving. Het betreft reguliere handhaving vanuit bestaande bevoegdheden, die op een andere manier ingezet worden omdat men samen op pad gaat. c. Gegevensuitwisseling Om de effectiviteit van het interventieteam te maximaliseren kan de inspectie SZW een risicoanalyse met het systeem SyRI maken. Hiervoor worden databases van partijen gekoppeld. Dit betekent dat de gemeente gegevens aanlevert uit: • GBA: onder andere NAW, BSN, relatiegegevens, gegevens identificatiedocumenten • VTH: gegevens over milieuvergunningen, drank- en horecavergunningen, bouwvergunningen, omzettingsvergunningen en de overtredingen daarop • SZ: gegevens uitkeringen, frauderegistraties, bijzondere bijstand • Leerplicht: gegevens meldingen, kinderen, ouders • Belastingen: onder andere OZB-gegevens, kwijtscheldingsgegevens, hondenbelasting • Kadastrale gegevens Alle partijen zijn zelf verantwoordelijk voor maatregelen ter bescherming van de persoonsgegevens van hun klanten. Zij zijn daarnaast verantwoordelijk voor tijdige en complete levering van bestanden. Een melding aan het College Bescherming Persoonsgegevens wordt geregeld door het Regionaal Platform Fraudebestrijding. 2) Gemeentelijk interventieteam a. Capaciteit Het aantal onderzoeken dat het gemeentelijke interventieteam zal doen is moeilijk vooraf in te schatten, omdat het team opereert aan de hand van binnengekomen signalen. We denken aan 1 actiedag per maand m.u.v. de zomermaanden, dus 10 actiedagen per jaar. Partijen gaan mee als er signalen bij zijn die hun
6
Cijfers WWB 2013 en cijfers UWV 2011
3
Bijlagen Collegevoorstel Reg.nr. : 4432244 Datum :
Gemeente Amersfoort
28 mei 2013
bevoegdheden betreffen. Dit betreft reguliere handhaving vanuit bestaande bevoegdheden, die op een andere manier ingezet worden omdat men samen op pad gaat. b. Gegevensuitwisseling Na het collegebesluit om het GIT op te richten leggen we de werkafspraken vast in een lokaal convenant. In een convenant leggen partijen hun commitment vast (o.a. voor het inzetten van capaciteit), maar maken ook afspraken over het uitwisselen van en zorgvuldig omgaan met gegevens, die meestal persoonsgegevens zullen zijn. Bijvoorbeeld de mogelijkheid om ten behoeve van het controleren op onregelmatigheden bestanden te koppelen. We doen een melding aan het College Bescherming Persoonsgegevens. FINANCIËN Interventieteams werken met gesloten beurzen. Alle partijen brengen informatie en capaciteit in. Dit betreft handhaven vanuit bestaande bevoegdheden. Het verschil is dat er nu samen opgetrokken wordt en meer informatie beschikbaar is, waardoor een gerichtere aanpak mogelijk is. Dit geldt voor zowel het wijkinterventieteam als het gemeentelijk interventieteam. Financiële aspecten voor de gemeente zijn enige administratiekosten en kosten voor voorlichting. Deze worden begroot op € 5.000,- uit de bedrijfsvoeringskosten Sociale Zekerheid VERVOLG 1) Wijkinterventieteam 1. Indienen projectvoorstel bij Regionaal Platform Fraudebestrijding 2. Besluit voorstel Landelijke Stuurgroep Interventieteams 3. Risico-analyse door inspectie SZW 4. Operationele fase interventieteam 5. Afhandeling controles, nazorg, evalueren en eindrapportage 2) Gemeentelijk interventieteam 1. Opstellen lokaal convenant en melding CBP 2. Start GIT COMMUNICATIE 1) Wijkinterventieteam Het wijkinterventieteam wordt vooraf aangekondigd in de wijk. Dit kan via een huis-aan-huis brief of via een publicatie in een huis-aan-huis blad. De gemeentelijke coördinator wordt vermeld als aanspreekpunt bij vragen en meldingen. Voor het wijkinterventieteam organiseren we als dat nodig blijkt voorlichtingsbijeenkomsten voor bewoners en ondernemers. Actieve communicatie vooraf heeft naast een informatieve functie een preventieve werking en is nodig vanuit de Wet bescherming persoonsgegevens. Na afloop van het project worden de resultaten gepubliceerd. 2) Gemeentelijk interventieteam Voor de operationele start van wordt het team aangekondigd via een publicatie of persbericht in de Stadsberichten en op de website. De coördinator wordt vermeld als aanspreekpunt bij vragen en meldingen.
4
Gemeente Amersfoort
RAADSINFORMATIEBRIEF Van Aan Portefeuillehouder
: Burgemeester en Wethouders : Gemeenteraad : Wethouder C.J.M. van Eijk
Reg.nr. Datum Programma
: 4432251 : 9 juli 2013 : 11. Werk en inkomen
TITEL voorstel vervolg op wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt
KENNISNEMEN VAN De resultaten van het wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt en het collegebesluit om hier een vervolg aan te geven door: 1. Een projectvoorstel bij de Landelijke Stuurgroep Interventieteams in te dienen voor een wijkinterventieteam in de binnenstad van Amersfoort. 2. Integraal handhaven op lokaal niveau structureel te borgen in een gemeentelijk interventieteam.
AANLEIDING In raadsinformatiebrief 2012-81 over de verlenging van het wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt is aangegeven bij de eindrapportage met een vervolgvoorstel te komen. In het wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt hebben Belastingdienst, SVB, UWV, inspectie SZW, (vreemdelingen)politie, woningbouwvereniging de Alliantie en de gemeente samen onderzoek gedaan naar fraude met belastingen, uitkeringen, toeslagen, premies en vergunningen en arbeidsomstandigheden. Daarnaast keek het team ook of bewoners en bedrijven gebruik maken van regelingen en toeslagen waar zij recht op hebben. Zo is er in dit project bijvoorbeeld € 348.896 euro aan teveel betaalde omzetbelasting terugbetaald aan ondernemers. In totaal werden 205 bewoners en 268 ondernemingen onderzocht.. Met de opgevoerde belastingcorrecties, terugvorderingen van uitkeringen, opgelegde boetes en besparingen op beëindigde of niet toegekende uitkeringen is een bedrag gemoeid van € 4.179.369,-. De eindrapportage vindt u in de bijlage. Er niet vooraf een doel gesteld aan het wijkinterventieteam, omdat de opbrengsten van fraudebestrijding sterk kunnen wisselen, afhankelijk van het aantal en de soort fraudesignalen. Toch zijn de resultaten van het wijkinterventieteam een succes te noemen. De onderzochte signalen hebben ruim 300 keer een resultaat opgeleverd. Daarnaast heeft de samenwerking geleid tot efficiëntere handhaving, onder andere door betere informatie-uitwisseling, en een lagere belasting van vooral ondernemers, die één controle hebben gekregen in plaats van aparte controles door de deelnemers. Ook zijn enkele zorgsignalen gevonden en doorgeleid naar de stichting Welzijn Amersfoort/Welzin. We willen deze aanpak een vervolg geven.
KERNBOODSCHAP Het wijkinterventieteam Soesterkwartier/Isselt krijgt een vervolg door 1. Een projectvoorstel bij de Landelijke Stuurgroep Interventieteams in te dienen voor een wijkinterventieteam in de binnenstad van Amersfoort. Dit interventieteam wordt waarschijnlijk in 2014 actief. 2. Integraal handhaven op lokaal niveau structureel te borgen in een gemeentelijk interventieteam.
Inlichtingen bij:
mw. S.J. Meulemans, MO/SZ, (033) 469 55 96
Gemeente Amersfoort raadsinformatiebrief 4432251 pagina 2
TOELICHTING
1) Projectvoorstel voor een wijkinterventieteam (WIT) in de binnenstad indienen In een tweede wijkinterventieteam willen we in de binnenstad opnieuw samen handhaven met de landelijke partners. Voor het starten van een interventieteam conform het landelijk convenant1 dienen we een voorstel in bij het Regionaal Platform Fraudebestrijding en vervolgens de Landelijke Stuurgroep Interventieteams. Voor het wijkinterventieteam wordt door de deelnemers capaciteit vrijgemaakt om in korte tijd veel signalen op te pakken en zo een heel gebied te onderzoeken. Door deelname van landelijke partners als Belastingdienst (Toeslagen), inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie en SIOD), UWV en SVB kunnen misstanden op het hele terrein van werk en inkomen aangepakt worden. Denk concreet aan onderzoek naar: • ondernemingen waar vragen gesteld kunnen worden over de correcte afdracht van belastingen in combinatie met het zwart laten werken van uitkeringsgerechtigden en/of de arbeidsomstandigheden van de werknemers. • uitkeringsgerechtigden die niet wonen waar ze ingeschreven staan en bijvoorbeeld een briefadres aanhouden in een pand met kamerbewoning. Kamerverhuur is daarnaast interessant in het kader van de huisvestingsverordening en (brand)veiligheid. Amersfoort werkt in de wijk ook met sociale wijkteams, gericht op de integrale aanpak van hulpvragen. Het wijkinterventieteam is gericht op handhaving en signaleert zorgbehoeftes. Hulpvragen worden doorgeleid naar de wijkteams. 2) Een gemeentelijk interventieteam (GIT) oprichten. Een gemeentelijk interventieteam is een structureel samenwerkingsverband tussen locale handhavingspartners: afdeling Sociale Zekerheid, afdeling Burgerzaken, afdeling vergunningen, Toezicht en Handhaving, woningcorporaties en politie. Het GIT kan overal in Amersfoort snel en slagvaardig signalen van misstanden kan onderzoeken. Het gemeentelijke interventieteam opereert op casusniveau. Een wijkinterventieteam beperkt zich tot een afgebakend gebied en wordt opgezet als project, een gemeentelijk interventieteam kan te allen tijde in de hele stad op grond van een binnengekomen signaal een interventie plegen.
BETROKKEN PARTIJEN Het wijkinterventieteam wordt vooraf aangekondigd in de wijk. De operationele start van het gemeentelijk interventieteam wordt aan de stad gecommuniceerd via een publicatie in de Stadsberichten en op de website. Burgemeester en wethouders van Amersfoort, de secretaris,
1
de burgemeester,
http://download.belastingdienst.nl/belastingdienst/docs/convenant_interventieteams_al9421z1ed.pdf
Eindrapport Wijkgericht Interventieteam Amersfoort Soesterkwartier / Isselt
1
Managementsamenvatting
1 t/m 3
2
Algemeen
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8
Aanleiding Populatie en doelgroepbeschrijving Projectdoelen Looptijd van het project De opdrachtgever Operationeel projectleider en bijbehorende organisatie Deelnemers en capaciteit Projectlocaties
3
Opzet en uitvoering van het project
3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.3 3.4
Risicoadressen Bestandskoppeling en risico-analyse Aanvullende risico-adressen op basis van bestanden Risico-adressen door tips en meldingen Resultaten / opbrengsten Controles en onderzoeken Communicatie en informatie
4
Bevindingen en resultaten (per deelnemer)
4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9
Algemene bevindingen Gemeente Amersfoort Hoofdafdeling Sociale zekerheid Afdeling VTH wonen Burgerzaken Gemeentelijke belastingen Overige gemeenten Belastingdienst UWV SVB Inspectie SZW team arbeidsmarktfraude Politie Woningbouwvereniging de Alliantie
5
Effectmeting en enquête
5.1 5.2
Effectmeting Enquête
16 t/m 18 16 16
6
Conclusies
19
Bijlagen 1 2 3
Afkortingen en begrippenlijst Financiële resultaten Casuïstiek
4 t/m 7 4 4 5 5 6 6 7 7 8 t/m 10 8 8 8 8 8 9 9 11 t/m 15 11 12 12 13 13 13 13 13 14 15 15 15 15
1
Managementsamenvatting
Dit eindrapport is een verslag van de voorbereiding, de werkzaamheden en resultaten van het interventieteam Soesterkwartier/ Isselt. Het project liep van april 2011 tot december 2012. In april 2011 besloot de gemeente Amersfoort het Kenniscentrum Handhaving RCF Midden Nederland te benaderen voor de inzet van een interventieteam. Het Soesterkwartier is een van de vier prioriteitswijken in Amersfoort, waar extra acties ingezet werden om de leefbaarheid te verbeteren. In het Soesterkwartier hadden in verhouding tot de andere wijken nog weinig acties plaatsgevonden. Wel werden in een groot deel van de wijk woningen verbeterd. Ook was de verloedering verminderd en voelden de bewoners zich veiliger. Maar er waren nog verbeteringen mogelijk op het gebied van wonen, werken, uitkeringen en ondernemen. Op het relatief oude bedrijventerrein de Isselt kreeg de openbare ruimte een stevige opknapbeurt om een impuls te geven aan het bedrijfs- en vestigingsklimaat. In de Isselt waren verbeteringen mogelijk op het gebied van fiscaliteit, illegale tewerkstelling en sociale zekerheid. Met de inzet van een interventieteam wilde Amersfoort hiermee starten. De verwachting van Amersfoort was dat na aftronding van het project de wijk beter in beeld is en Amersfoort gerichte vervolgacties kan inzetten. Op 28 april 2011 keurde de LSI het projectvoorstel goed waarmee de opdracht tot het uitvoeren van het project werd gegeven De concrete projectdoelstellingen waren: • Het voorkomen en bestrijden van belasting- en premiefraude, uitkeringsfraude, illegale tewerkstelling, onderbetaling, illegale verwerving van inkomen, illegale bewoning en daarmee samenhangende misstanden, huisvesting en uitbuiting van illegaal in Nederland verblijvende personen; • Vanuit het perspectief van integrale handhaving een bijdrage te leveren aan het tegengaan van verloedering en het versterken van een gevoel van veiligheid; • Het bevorderen van spontane nalevingbereidheid van wet- en regelgeving; • Het signaleren van zorgaspecten (armoedebestrijding) en deze signalen doorleiden naar de juiste instanties; In het interventieteam werd onderzoek gedaan naar belastingfraude, uitkeringsfraude, fraude met toeslagen, fraude met premies, arbeidsomstandigheden, fraude met vergunningen en woonfraude. Daarnaast keek het team ook of bewoners en bedrijven gebruik maken van regelingen en toeslagen waar zij recht op hebben. Hiervoor werden bijvoorbeeld startende ondernemers bezocht om het voor te lichten over wet- en regelgeving. Ook werden er met de politie drie gezamenlijke verkeerscontroles gehouden. Om te komen tot onderzoekswaardige ondernemingen / personen / adressen werd een risicoanalyse verricht door de Inspectie SZW team Onderzoek en Analyse. Daarnaast werd veel gebruik gemaakt van tips en meldingen. De controles werden zoveel mogelijk uitgevoerd in samenwerking tussen de partners, afhankelijk van het belang en het vooraf ingeschatte frauderisico. Vervolgonderzoeken en back-office activiteiten werden uitgevoerd door de partners zelf.
-1-
De resultaten zijn een overzicht van de tot 29 november 2012 afgehandelde zaken. Naar aanleiding van opgevoerde belastingcorrecties, aangetoonde fraude met uitkeringen, opgelegde boetes en besparingen op beëindigde of niet toegekende uitkeringen is een bedrag gemoeid van € 4.179.369. In totaal werden 473 signalen onderzocht, 205 bewoners en 268 ondernemers. Door beëindigde danwel niet toegekende uitkeringen bespaart de gemeente Amersfoort € 312.400 en het Rijk € 937.200. Daarnaast vorderde de gemeente Amersfoort € 472.863 aan teveel betaalde uitkering terug. Uit een analyse van de instroom in de bijstand bleek dat deze in het Soesterkwartier 21% lager was ten opzichte van de instroom in heel Amersfoort. Dit verschil werd vooral gemaakt door jongeren. De communicatie over handhaving heeft er mogelijk toe geleid dat minder jongeren een aanvraag tot bijstand hebben gedaan vanwege de ervaren pakkans bij fraude. De gemeente gaf aan 4 horecagelegenheden een waarschuwing met betrekking tot het gebruik van kansspelautomaten zonder vergunning. Er werden 29 panden bij de afdeling VTH van de gemeente Amersfoort gemeld waarin vermoedelijk kamerverhuur plaatsvindt en die getoetst moeten worden aan de huisvestingsverordening 2011. De resultaten hiervan zijn nog niet bekend. Bij de gemeentelijke basisadministratie zijn 61 onderzoeken naar verblijfadressen ingesteld naar aanleiding waarvan 55 mutaties zijn verwerkt. De feitelijke situatie was niet in overeenstemming met de administratieve situatie. Naar aanleiding van de controles konden 4 andere gemeenten een bijstandsuitkering beëindigen waarbij zij elk € 14.200 besparen en het Rijk nog eens € 170.400. Ten aanzien van huur- en zorgtoeslagen, uitgekeerd door de Belastingdienst, werd € 52.292 teruggevorderd. Met betrekking tot de loonheffing, omzetbelasting, inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting corrigeerde de Belastingdienst voor € 1.527.280 ten gunste van de Belastingdienst. Daarnaast legde de Belastingdienst voor € 33.860 aan boetes op. In 4 gevallen werd een correctie omzetbelasting toegepast ten gunste van de belastingplichtige. Zij ontvingen gezamenlijk in totaal € 348.896. Het UWV beëindigde 2 maal een uitkering op basis van deToeslagenwet. Daarnaast werden een Wajong en een WW uitkering beëindigd. Ten aanzien van de Wajong werd proces-verbaal opgemaakt en € 10.483 teruggevorderd. Met betrekking tot de WW werd € 2.025 teruggevorderd. Ook werd een herkeuring verricht bij een WAO gerechtigde. Het percentage arbeidsongeschiktheid werd naar beneden bijgesteld waardoor nu een lagere uitkering wordt verstrekt. Dat levert een besparing op van € 35.425 over de resterende periode tot de pensioengerechtigde leeftijd. De SVB beëindigde de kinderbijslag voor 2 kinderen. Uit onderzoek bleek dat het gezin niet meer in Nederland woonachtig was. Twee maal werd een Anw-uitkering beëindigd waarbij een bedrag van € 14.991 werd teruggevorderd. Ook werd 1 boete opgelegd van € 166. -2-
De Inspectie SZW team arbeidsmarktfraude maakte voor 4 ondernemingen een boeterapport op. Het voorgestelde boetebedrag bedraagt € 92.000 en had betrekking op 14 werknemers. De Vreemdelingenpolitie hield 3 vreemdelingen staande en stelde 1 vreemdeling in vreemdelingenbewaring. In 7 gevallen werd onrechtmatige bewoning vastgesteld wat leidde tot het terugvloeien van die woningen in de woonvoorraad van de coöperatie. Ondanks de positieve resultaten door de inzet van het interventieteam is het duidelijk dat de aanpak een zaak van lange adem is. De gemeente Amersfoort wil het integraal handhaven graag structureel borgen in de eigen organisatie en in de samenwerking met ketenpartners. De mogelijkheden om de succesvolle ervaringen uit het interventieteam te benutten worden op dit moment onderzocht. De voortzetting van deze handhavingacties sluit aan bij het advies van de LSI. De LSI raadt aan in de toekomst integrale handhaving binnen de gemeentestructuur op te nemen.
-3-
2 2.1
Algemeen Aanleiding
Het Soesterkwartier Het gebied Soesterkwartier/Isselt ligt aan de westkant van Amersfoort, tussen het spoor en de rivier de Eem. Het gebied wordt doorsneden door de Amsterdamseweg. Ten noorden van die weg ligt industrieterrein de Isselt, het oudste bedrijventerrein van Amersfoort. Ten zuiden van de weg ligt de woonwijk het Soesterkwartier, een gemêleerde wijk met ongeveer 10.000 inwoners. Het Soesterkwartier is een van de vier prioriteitswijken in Amersfoort. In deze wijken zet de gemeente extra acties in om de leefbaarheid te verbeteren. In het Soesterkwartier hadden in verhouding tot de andere prioriteitswijken nog weinig acties plaatsgevonden. Wel waren in een groot deel van de wijk woningen verbeterd. Ook was de verloedering verminderd en voelden de bewoners zich veiliger. Er waren nog verbeteringen mogelijk op het gebied van wonen, werken, uitkeringen en ondernemen. In het Soesterkwartier wonen iets meer dan 10.000 mensen, dat is ruim 7 % van de bewoners van Amersfoort. Hiervan hadden er bij de start van het project 1090 een uitkering van het UWV, 1417 mensen hadden een AOW of Anw uitkering van de SVB, voor 1592 kinderen werd kinderbijslag ontvangen en circa 260 bewoners ontvingen een bijstandsuitkering. De werkloosheid in het Soesterkwartier (4,5 % in 2009) ligt iets hoger dan gemiddeld in Amersfoort (3,5 % in 2009). In het Soesterkwartier waren bij de start van het project 772 organisaties bij de KvK geregistreerd, onderverdeeld in 656 ondernemingen en 116 stichtingen en verenigingen. Er waren signalen van zwart werk in de wijk, zoals het handelen in en klussen aan (onderdelen van) auto’s. Daarnaast waren er signalen van huisjesmelkerij in de kop van het Soesterkwartier. Hierdoor kunnen risico’s ontstaan met betrekking tot brandveiligheid, overbewoning, inschrijving in het bevolkingsregister en bewoning strijdig met het bestemmingsplan. De Isselt De Isselt is een bedrijventerrein met relatief veel MKB. Bij aanvang van het project stonden bij de KvK 971 organisaties geregistreerd, onderverdeeld in 886 ondernemingen en 85 stichtingen en verenigingen. Bij deze organisaties zijn ruim 6700 werknemers actief. Er is een hoge binding met Amersfoort en er werken veel Amersfoorters. Zo’n 25% van de 250 bewoners leeft op het sociaal minimum. Het oudste bedrijventerrein van Amersfoort kampt als gevolg van de veroudering van het terrein met problemen als leegstand, verloedering en onveiligheid. Na vaststelling van het definitief ontwerp voor “revitalisering bedrijventerrein de Isselt – fase 4” is er heel veel gedaan in de openbare ruimte: meer parkeerplaatsen, bredere rijbaan, verbeteren groenstructuur, verhogen verkeersveiligheid, verlichtingsplan en uitbreiding van het OV-netwerk. Er was nog weinig gedaan met de ondernemingen zelf. Stadscamping Aan het projectgebied grenst de camping en het vakantiepark Midland Parc. De camping werd aan het project toegevoegd. Er was onder andere sprake van illegale permanente bewoning en overlast. In bijlage 3 casuïstiek (casus 7) wordt hierop nader ingegaan.
2.2
Populatie en doelgroepbeschrijving
Onder het projectgebied voor de wijkgerichte aanpak Soesterkwartier / Isselt werd verstaan de woonwijk Soesterkwartier, het bedrijventerrein Isselt en camping Midland Parc. Onder de populatie vielen alle bewoners en ondernemers in dit gebied. -4-
Er werden twee doelgroepen voor de analyse gedefinieerd: 1. Bewoners in het projectgebied die a. een verhoogd risico hebben op onrechtmatig gedrag op het terrein van uitkeringen, belastingen/premies en toeslagen (onrechtmatige bewoning/woonfraude, wet- en regelgeving openbare orde en verborgen inkomen/vermogen) b. behoefte hebben aan ondersteuning of zorg 2. Ondernemers in het projectgebied die een verhoogd risico hebben op onrechtmatig gedrag op het terrein van arbeid, uitkeringen, belasting/premies en toeslagen.
2.3 •
•
• •
2.4
Projectdoelen Het voorkomen en bestrijden van belasting- en premiefraude, uitkeringsfraude, illegale tewerkstelling, onderbetaling, illegale verwerving van inkomen, illegale bewoning en daarmee samenhangende misstanden, huisvesting en uitbuiting van illegaal in Nederland verblijvende personen; Vanuit het perspectief van integrale handhaving van de rechtsregels ten aanzien van bovenstaande een bijdrage te leveren aan het tegengaan van verloedering en het versterken van een gevoel van veiligheid; Het bevorderen van spontane nalevingbereidheid van wet- en regelgeving; Het signaleren van zorgaspecten (armoedebestrijding) en deze signalen doorgeleiden naar de daartoe geëigende instanties.
Looptijd van het project
Fase Voorbereiding Uitvoering
Geplande periode Mei 2011 tot oktober 2011 Oktober 2011 tot mei 2012
Afronding
Mei 2012 tot juli 2012
Feitelijke periode Mei 2011 tot half november 2011 Ondernemingen : Oktober 2011 tot augustus 2012 Bewoners: Half november 2011 tot augustus 2012 Augustus 2012 tot december 2012
De start van de uitvoering van het project werd vertraagd door problemen met de bestandkoppeling in het Systeem Analyse Risico Indicatoren (SARI). Tijdens analyse door de Inspectie SZW, team onderzoek en analyse, bleken er herhaaldelijk fouten in de output te zitten. Om deze reden werd de koppeling enkele malen opnieuw uitgevoerd. De uiteindelijk gebruikte risicosignalen waren per 17 november 2011 beschikbaar. In oktober 2011 werd wel gestart met de bedrijfsonderzoeken. De latere oplevering van de risicoadressen leidde er ondermeer toe dat de uitvoerende fase met drie maanden werd verlengd. Overige redenen: het onderzoek rondom Midland Parc, nog openstaande signalen uit de analyse autohandel en nog te onderzoeken signalen betreffende natuurlijke personen en ondernemingen. De LSI werd per brief de dato 10 april 2012 hierover geïnformeerd door de voorzitter van het RPF Midden Nederland.
-5-
2.5
De opdrachtgever
De gemeente Amersfoort verzocht de Landelijke Stuurgroep Interventieteams (LSI) een interventieteam in te zetten. Op 28 april 2011 keurde de LSI het projectvoorstel goed waarmee de opdracht tot het uitvoeren van dit project werd gegeven.
2.5
Operationeel projectleider en bijbehorende organisatie
Het project werd uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de gemeente Amersfoort, Hoofdafdeling Sociale Zekerheid. De projectleiding werd neergelegd bij de manager van de ondersteuningsunit van het Regionaal Platform Fraudebestrijding Midden Nederland (RPF), het Regionaal Coördinatiepunt Fraudebestrijding Midden Nederland (RCF). De projectleiding en coördinatie bestond uit 5 medewerkers: • 1 uitvoerend (deel)projectleider vanuit Hoofdafdeling Sociale Zekerheid, gemeente Amersfoort, verantwoordelijk voor de signalen aangaande bewoners; • 1 uitvoerend (deel)projectleider vanuit de Belastingdienst; verantwoordelijk voor de signalen aangaande ondernemers; • 1 beleidsmedewerker vanuit Sociale Zekerheid, voor de voorbereiding van het project, communicatie (politiek/bestuurlijk) en voorlichting aan bewoners/bedrijven, aanspreekpunt vanuit de gemeente; • 1 teamleider vanuit Sociale Zekerheid, algemene begeleiding, voorlichting aan bewoners/bedrijven, aanspreekpunt vanuit gemeente, vraagbaak, klachten; • 1 algemeen projectbegeleider vanuit het RCF ten behoeve van de coördinatie van het project, aanspreekpunt vanuit ketenpartners.
-6-
2.6
Deelnemers en capaciteit
In het project werkte de gemeente Amersfoort samen met de in het landelijk convenant 2003 opgenomen partners zoals deze hieronder zijn benoemd. Daarnaast werkte de gemeente samen met de woningbouwverenigingen de Alliantie en op afstand Portaal. Portaal nam niet deel aan de bestandsvergelijking. Organisatie De Belastingdienst Utrecht Gooi (Blauw)
De Belastingdienst Toeslagen De Gemeente Amersfoort
De Inspectie SZW team analyse en onderzoek De Inspectie SZW team arbeidsmarktfraude
De politieregio Utrecht district Eemland zuid
De Vreemdelingenpolitie van de Regiopolitie Utrecht De Sociale Verzekeringsbank (SVB) Het Uitvoeringsinstituut Werknemers (UWV)
2.7
Capaciteit • een operationeel projectleider • 2 veldtoetsers • 1 administratief medewerker • 1 medewerker actualiteitsbezoeken • medewerkers in de back office • 1 uitvoerend projectleider • 1 sociaal rechercheur • 2 fraudeconsulenten • 2 medewerkers van de afdeling Vergunningen Toezicht en Handhaving (VTH) ten behoeve van controles in de horeca en kamerverhuur • medewerkers in de back office van diverse afdelingen: Sociale Zekerheid, Belastingen, Burgerzaken • 1 medewerker Afdeling Veiligheid en Wijken • 1 medewerker Amersfoort Vernieuwt • 1 analist risicosignalen • 1 dagdeel per week afwisselend 1 of twee inspecteurs. Zij werden ingezet tijdens geplande controles bij ondernemingen. • 3 wijkagenten • ter ondersteuning van de acties werden in overleg naar behoefte surveillancemedewerkers ingezet • 2 rechercheurs voor 1 dagdeel per week • • •
2 controleurs 2 inspecteurs back office medewerkers
Projectlocaties
Er werd vanuit twee hoofdlocaties gewerkt: • De Hoofdafdeling Sociale Zekerheid, gemeente Amersfoort, Stadhuisplein 3, Amersfoort • Het RCF kenniscentrum handhaving Midden Nederland, ’t Goylaan 127, Utrecht Medewerkers van de verschillende partners werkten ook vanuit hun eigen locatie. Gezamenlijk overleg vond plaats op het stadhuis van de gemeente Amersfoort. Briefings ten behoeve van de acties werden gehouden op het politiebureau in Amersfoort aan de Van Asch van Wijkstraat 45.
-7-
3
Opzet en uitvoering van het project
Voor dit project werd uitgegaan van een operationele doorlooptijd van 7 maanden. In verband met de niet tijdige oplevering van de risicosignalen en de omvang van de werkvoorraad, werd de uitvoerende fase met 3 maanden verlengd.
3.1
Risicoadressen
3.1.1 Bestandskoppeling en risicoanalyse Om te komen tot onderzoekwaardige personen en adressen met betrekking tot bewoners voerde de Inspectie SZW, team onderzoek en analyse, op basis van door hen bepaalde criteria, een risicoanalyse uit met behulp van bestandskoppeling in het SARI. Deelnemende ketenpartners en derden leverden daartoe data. Naar aanleiding van de analyse werden 68 signalen geleverd. Na administratieve controle werden 16 van deze signalen niet in onderzoek genomen vanwege onterechte score. De analyse op ondernemingen vond handmatig plaats. De (deel)projectleider van de Belastingdienst beoordeelde deze signalen op bruikbaarheid. 3.1.2 Aanvullende risicoadressen op basis van bestanden Naast de bovengenoemde output, voerde de analist op verzoek van de uitvoerend projectleiders aanvullende analyses uit. De verzoeken richtten zich op specifieke thema’s; bijvoorbeeld autohandel vanuit particulieren, kamerverhuur en onderverhuur. Deze thema’s kwamen onvoldoende aan de orde na de primaire bestandvergelijking, maar waren kenmerkend voor het onderzoeksgebied. Ook werd, als aanvulling op de ondernemersanalyse, om een lijst met risicosignalen verzocht ten behoeve van onderzoek naar werkgevers die werknemers in dienst hebben zonder tewerkstellingsvergunning, terwijl die voor de betreffende werknemers wel verplicht is in het kader van de Wet Arbeid Vreemdelingen (Wav). 3.1.3 Risicoadressen door tips en meldingen Onderzoeken werden ook verricht naar aanleiding van binnengekomen tips, meldingen en professionele intuïtie.
3.2
Resultaten / opbrengsten
De selectie van de te onderzoeken personen, adressen en ondernemers was gericht om te komen tot de volgende resultaten en/of opbrengsten: • Onrechtmatige uitkeringen beëindigen of aanpassen; • Onrechtmatige bewoning beëindigen; • Het signaleren van handelingen in strijd met (gemeentelijke) vergunningen; • Het opleggen van bestuurlijke maatregelen ten gevolg van dit handelen; • Het signaleren van misstanden ten aanzien van kamerverhuur, het informeren van verhuurders over nieuwe gemeentelijke regelgeving per augustus 2011 en het handhaven van deze regelgeving; • Correcties in verband met overtreding van fiscale en sociale wetgeving; • Het opleggen van boetes en bestuurlijke maatregelen; • Mutaties in de Gemeentelijke Basisadministratie; • Het beëindigen en terugvorderen van ten onrechte genoten toeslagen; • Signaleren van mogelijke overtredingen op het gebied van arbo- en milieuwetgeving; • Signaleren van zorgsignalen.
-8-
3.3
Controles en onderzoeken
Om tot bovengenoemde resultaten te komen werden twee werkstromen ingericht, te weten: 1. Activiteiten gericht op bewoners; 2. Activiteiten gericht op ondernemingen. Risicosignalen met betrekking tot persoons- of ondernemersonderzoek waarbij geen sprake was van gezamenlijke belangen, werden door de diverse organisaties zelfstandig opgepakt en afgehandeld. Bij onderzoeken waarbij bleek dat er alsnog een belang voor een andere partner ontstond, werd deze informatie alsnog aan de betreffende partij doorgegeven. De controles werden, waar er sprake was van samenloopsignalen, zoveel mogelijk gezamenlijk uitgevoerd. Naast individuele controles werden in totaal 12 gezamenlijke actiedagdelen georganiseerd ten behoeve van: • Integrale bedrijfscontroles; • Kamerverhuurcontroles, in het kader van toetsing aan de huisvestingsverordening 2011 • De stadscamping, in het kader van toetsing veiligheid en permanente bewoning. Tevens werden bij ondernemers ad hoc controles gehouden in de weken dat er geen geplande actiedagen waren. Naast bovenstaande activiteiten werden 3 verkeerscontroles georganiseerd waaraan de ketenpartners deelnamen met uitzondering van het UWV. Vervolgonderzoeken en back office activiteiten zijn opgepakt door de afzonderlijke diensten en afdelingen. Periodiek vond op uitvoeringsniveau casusoverleg plaats om informatie te delen en voortgang van de (back office) onderzoeken te bespreken.
3.4
Communicatie en informatie
Tijdens de voorbereidende fase werd besloten om communicatie als één van de middelen in te zetten voor het bereiken van de projectdoelen. Zowel de professionals als de de bewoners en ondernemers in het projectgebied werden vooraf geïnformeerd over de inzet van het interventieteam. De professionals werden onder andere betrokken bij een brainstormsessie ten behoeve van de effectmeting. Zie hoofdstuk 5. Voor zowel de bewoners als de ondernemers van het Soesterkwartier en de Isselt werden afzonderlijke informatiebijeenkomsten georganiseerd. De uitnodiging daartoe, die aan alle bewoners en ondernemers binnen het projectgebied werd verstuurd, gaf een korte uitleg over wat een interventieteam is en waarvoor het interventieteam dient. In de brief stond ook een telefoonnummer en mailadres van het interventieteam ten behoeve van het stellen van vragen. Het interventieteam was op deze wijze gedurende de gehele looptijd van het project rechtstreeks benaderbaar. Het aanschrijven van alle bewoners in het gebied zorgde voor een drietal krantenartikelen in het AD en een item op RTV Utrecht. Naar aanleiding van de brief belden 16 bewoners met het interventieteam en werden 4 mails met vragen ontvangen op
[email protected]. De informatieavond werd bezocht door ongeveer 50 bewoners.
-9-
Naar aanleiding van de voorlichtingsbrief die naar alle bedrijven in het gebied werd verstuurd, belden 40 ondernemers met vooral praktische vragen. Ongeveer 30 ondernemers bezochten de informatieavond.
Tijdens de bewonersbijeenkomst werd door de gemeente en de Belastingdienst informatie gegeven over de mogelijkheden tot (inkomens)ondersteuning via diverse regelingen zoals de Bijzondere Bijstand en Toeslagen. Bij de ondernemersbijeenkomst verzorgden de Belastingdienst en de Inspectie SZW team Arbeidsmarktfraude presentaties. De tijdens deze bijeenkomst verstrekte informatie richtte zich meer op de specifieke wet- en regelgeving waarop door een interventieteam wordt gecontroleerd. Het doel van de bijeenkomsten was zowel te informeren als ook het bieden van een platform voor vragen, kritiek en het uiten van zorgen. Naar aanleiding van de verzonden brief en de gehouden bijeenkomsten ontving de gemeente 33 meldingen van mogelijke fraude. Deze meldingen hadden vooral betrekking op (samen)woonfraude met diverse uitkeringen en zwarte inkomsten al dan niet in combinatie met een uitkering. Na een verkeerscontrole en de verlenging van het interventieteam werd een persbericht verzorgd. Bewoners die thuis werden bezocht, kregen aanvullende informatie verstrekt door middel van de uitgereikte folder “huisbezoek door medewerkers van het wijkinterventieteam”. Bij gecontroleerde bedrijven werd de folder “controle door een interventieteam” uitgereikt. De gemeente Amersfoort stuurde na afloop van de uitvoerende fase een enquête naar 400 aselect geselecteerde bewoners in het Soesterkwartier en 50 bedrijven in het Soesterkwartier en de Isselt. Deze enquête peilde de mening over de inzet van het interventieteam met betrekking tot de gestelde doelen. De resultaten zijn opgenomen in hoofdstuk 5 van dit rapport.
-10-
4
Bevindingen en resultaten (per deelnemer)
De resultaten zijn een overzicht van de tot 29 november 2012 afgeronde zaken. In totaal werden 473 signalen onderzocht, 205 in de werkstroom bewoners en 268 in de werkstroom ondernemers.
4.1
Algemene bevindingen
Met name bij de controles op kamerverhuur bleek in veel gevallen dat de feitelijke situatie niet in overeenstemming was met de gegevens in de GBA. Personen stonden beschreven op het adres maar verbleven er niet en/of personen verbleven er wel maar stonden daar niet ingeschreven. Deze situatie deed zich voor bij zowel woningen van particuliere verhuurders als woningen van woningbouwverenigingen. Hierdoor kunnen belangen van afnemers van de GBA worden geschaad. Opvallend was dat er aanzienlijk meer Oost Europese burgers in woningen werden aangetroffen dan verwacht aan de hand van de GBA registraties. Dit was het geval tijdens de controles kamerverhuur, maar bleek ook tijdens controles bij ondernemingen waar Oost Europeanen werden aangetroffen. Zij gaven aan ook in panden van de woningbouwvereniging te wonen, waar ze niet ingeschreven stonden. Het gaat vooral om Bulgaarse en Roemeense burgers, maar ook om enkele Polen. Deze groepen zijn slecht in beeld. De aangetroffen woonsituaties waren soms schrijnend. Een aantal Bulgaren en Roemenen verklaarden in hun levensonderhoud te voorzien door het verkopen van Straatnieuws. Zie bijlage 3,casus 5. Uit de risicoanalyse kwamen geen zorgadressen naar voren. Reden hiervoor was dat de scores op basis waarvan de selectie van de adressen plaatsvond zich richtten op fraude. De situaties waarbij wel sprake was van zorgbehoefte, kwamen via meldingen naar voren. In drie gevallen was sprake van individuele zorgsituaties. Deze personen zijn gemeld bij relevante instanties, zoals Amersfoort Vernieuwt, voor verdere begeleiding. Daarnaast werd bij de aanpak van de Stadscamping contact gezocht met Kwintes Amersfoort. Zij boden begeleiding aan de permanent op de camping verblijvende personen. Bij deze mensen was veelal sprake van complexe problematiek. Deelnemende collega’s die ook actief waren in andere interventieteams gaven aan dat zij de gevoerde communicatie ten aanzien van de bewoners en ondernemers positief vonden. Zij merkten dat aan reacties van gecontroleerde betrokkenen die op de hoogte waren van de inzet van het interventieteam “Oh, jullie zijn van die brief”. Door de professionals in de wijk werd opgemerkt dat mogelijk naar aanleiding van de communicatie en de operationele inzet van het interventieteam in een aantal gevallen “illegale praktijken” kennelijk waren stilgelegd of genormaliseerd. Er kwamen diverse meldingen en tips over vermoedens van fraude. Deze tips bevatten vaak informatie die niet uit de vergelijking van bestanden van de partners naar voren kwam. Tijdens het project kwamen meer tips en meldingen binnen dan gebruikelijk. Wellicht dat de toename in tips het gevolg is van de communicatie over de inzet van het interventieteam. Het samenwerken van de verschillende ketenpartners in een team, werd door alle betrokkenen als zeer positief ervaren. De samenwerking bood mogelijkheden om problemen vanuit verschillende invalshoeken aan te pakken. Informatie werd, binnen de wettelijke kaders, volop gedeeld en benut. De deelnemers kregen inzicht in elkaars (on)mogelijkheden. -11-
4.2
Gemeente Amersfoort
Voor de gemeente Amersfoort was dit de eerste deelname aan een interventieteam dat volgens de wijkgerichte aanpak was opgezet. Eerdere interventies hadden betrekking op de thema’s horeca en markten. De wijkgerichte aanpak van handhaven leverde nieuwe ervaringen en kennis op. Niet alleen de lijnen naar de andere deelnemende organisaties zijn verkort, maar deze aanpak zorgde ook voor intensievere samenwerking tussen verschillende afdelingen binnen de gemeente Amersfoort en nieuwe integrale werkwijzen. De mogelijkheden om deze werkwijzen binnen de organisatie te borgen en aan de hand van de opgedane ervaringen te verbeteren, worden op dit moment verder uitgewerkt. 4.2.1 Hoofdafdeling Sociale zekerheid Er werden 69 signalen in onderzoek genomen. Met betrekking tot de WWB werden 20 uitkeringen beëindigd, 18 op basis van fraude en 2 in verband met bemiddeling naar werk. Een aanvraag tot levensonderhoud werd 2 maal afgewezen. Reeds verstrekte voorschotten ter hoogte van € 650 werden teruggevorderd. De gemeente rekent per beëindigde of niet toegekende uitkering een besparing van € 14.200. Voor het Rijk geldt een besparing voor 3 jaar. De gemeente bespaart hierdoor € 312.400 en het Rijk € 937.200. Naast de beëindigingen vond 2 maal een normaanpassing plaats met een terugvordering van € 1.115 plaats. Er werd 4 maal een maatregel opgelegd met in totaal een verlagingsbedrag van € 462. Een proces-verbaal werd 3 maal opgemaakt. Vier maal werd een bedrag teruggevorderd zonder de uitkering te beëindigen. Het teruggevorderde bedrag bedraagt € 23.343. In totaal vordert de gemeente Amersfoort € 472.863 terug. In 1 geval kwam het voor dat er wel sprake was van fraude of misbruik, maar waren er zwaarwegende redenen om hieraan geen consequenties te verbinden in de vorm van een terugvordering of maatregel. In dit geval werd de situatie wel gecorrigeerd naar de feitelijke situatie. Er werd 3 maal een traject gestart om naar werk te bemiddelen. In 2 gevallen leidde dit tot uitstroom. Eén persoon is momenteel aan het werk met behoud van uitkering. Gedurende het project werd door de Hoofdafdeling Sociale Zekerheid onderzocht of het mogelijk is de effecten van het interventieteam op de bijstandspopulatie in het Soesterkwartier in kaart te brengen. In het Soesterkwartier was de instroom in de bijstand 21% lager dan gemiddeld over heel Amersfoort. Dit verschil werd vooral veroorzaakt door jongeren. Er zijn geen andere projecten bekend die zich specifiek op het Soesterkwartier richtten en het verschil kunnen verklaren. Mogelijke verklaring is dat de communicatie over het interventieteam een positieve bijdrage leverde aan de (door jongeren) ervaren pakkans.
-12-
4.2.2 Afdeling VTH gemeente Amersfoort Deze afdeling gaf een waarschuwing aan 4 horeca-inrichtingen met betrekking tot het gebruik van kansspelautomaten zonder vergunning. Eén woonsituatie die niet conform het bestemmingsplan was, werd opgeheven. Tevens werden 29 kamerverhuurpanden door het interventieteam doorgegeven om te toetsen aan de huisvestingsverordening. Resultaten hieromtrent zijn nog niet bekend. De stadscamping grenst aan het projectgebied. De problematiek betrof (permanente) bewoning van het in het bestemmingsplan als recreatiegebied aangemerkte terrein en overlast. Gezamenlijk met de uitvoerend projectleiders van het interventieteam, een medewerker van de Belastingdienst, de politie en de medewerker VTH is een plan van aanpak opgesteld en in uitvoering genomen. Zie bijlage3 casus 7. 4.2.3 Burgerzaken Naar aanleiding van ingestelde onderzoeken ontving de afdeling Burgerzaken 61 signalen ten behoeve van adresmutaties. Dit resulteerde 6 maal in een voorstel tot inschrijven, 24 maal een voorstel tot uitschrijven en 25 maal een voorstel tot overschrijven. In zes gevallen gaf het onderzoek onvoldoende aanleiding tot een adresmutatie. In drie van deze gevallen ging het met name om inschrijvingen van Oost Europese werknemers die niet ambtshalve uitgevoerd konden worden. 4.2.4 Gemeentelijke belastingen Drie maal werd een melding doorgegeven aan de afdeling Gemeentelijke Belastingen voor het opleggen van een aanslag hondenbelasting.
4.3
Overige Gemeenten
Naar aanleiding van ingestelde controles in het projectgebied werden 4 WWB uitkeringen beëindigd die door andere gemeenten werden verstrekt. Het betrof de gemeenten Barneveld, Dronten, Harderwijk en Utrecht. Hierdoor besparen deze gemeenten elk € 14.200. Het Rijk bespaart hierdoor € 170.400. Het Rijk en de 4 gemeenten in totaal € 227.200.
4.4
Belastingdienst In totaal werden 106 actualiteisbezoeken verricht, onderverdeeld in 60 waarnemingen ter plaatse, 17 starterbezoeken en 29 bedrijfsbezoeken. Tevens werd 63 maal een boekenonderzoek ingesteld.
Bij de Belastingdienst meldde zich een inkeerder. Het betrof een ondernemer uit het projectgebied. Als reden voor het melden gaf hij aan dat hij besloten had open kaart te spelen wegens de aanwezigheid van het interventieteam en de intensieve controles en communicatie hierover in het gebied. Er vond een correctie plaats voor ruim € 650.000, opgebouwd uit correcties ten aanzien van omzetbelasting, loonheffing en vennootschapsbelasting.
-13-
In 6 gevallen werd een correctie in de loonheffing toegepast. De correctie bedroeg € 104.348. De omzetbelasting werd 12 maal gecorrigeerd voor totaal € 936.632. Twee maal vond een correctie plaats in de inkomstenbelasting ten bedrage van € 10.300. De vennootschapsbelasting werd 1 maal gecorrigeerd. De correctie bedroeg € 476.000. Een boete werd 7 maal opgelegd. Totaal boetebedrag bedraagt € 33.860. Een waarschuwing bewaarplicht werd 6 maal opgelegd en een waarschuwing administratieplicht 33 maal. Een werkrooster werd 13 maal uitgereikt. Er werden drie verkeerscontroles georganiseerd waarbij een ANPR auto werd ingezet. Ook werd een invorderingsactie gehouden. Bij deze acties werd 35 maal beslag gelegd op een voertuig ten behoeve van een invorderingsbedrag van € 109.590. Er werd 1 onbekende werknemer aangetroffen. Onbekende ondernemers werden niet aangetroffen. In 4 gevallen werd een correctie omzetbelasting toegepast ten gunste van de belastingplichtige. Het Totale correctiebedrag bedraagt € 348.896. Huur- en zorgtoeslag werd 13 maal teruggevorderd. Terugvorderingbedrag bedraagt € 52.292. Veel van de signalen voor Toeslagen die afkomstig waren uit het SARI, bleken te maken te hebben met overlap bij in- en uitschrijvingen GBA en (nog) niet bij de Belastingdienst gemelde of verwerkte verhuizingen. Deze signalen leidden niet of nauwelijks tot correcties. De meeste correcties werden verricht naar aanleiding van de fysieke controles (uit de acties kamerverhuur en geconstateerde fraude ten aanzien van uitkeringen). Het betrof Toeslagen die werden verstrekt aan onzelfstandig wonenden en ook Toeslagen die werden verstrekt aan verschillende personen die op hetzelfde adres stonden beschreven. Totaalbedrag aan te innen correcties, boetes en terugvordering bedraagt € 1.723.022 .
4.5
Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
Medewerkers stelden in totaal 85 onderzoeken in. Ondermeer leverden aanvullende risicosignalen uit de risicoanalyse inzake voertuighandel enkele onderzoeken op. Nieuw was een signaal naar aanleiding van de beoordeling van een lijst PGB inkomsten ontvangers van de Belastingdienst. Dit onderzoek loopt nog. De Toeslagenwet werd 2 maal beëindigd. Zowel een Wajong als een WW uitkering werd beëindigd. Ten aanzien van de Wajong werd proces-verbaal opgemaakt alsmede € 10.483 teruggevorderd. Met betrekking tot de WW werd € 2.025 teruggevorderd. Tevens werd een herkeuring verricht bij een WAO gerechtigde. Het percentage arbeidsongeschiktheid werd naar beneden bijgesteld waardoor nu een lagere uitkering wordt verstrekt. Dat levert in deze casus een besparing op van € 35.425 over de resterende periode tot de pensioengerechtigde leeftijd. Verder werd nog 4 maal een boete opgelegd voor totaal € 366. In 2 gevallen werd wel fraude geconstateerd maar werd geen terugvordering opgesteld in verband met de bijzondere omstandigheden van de betrokkenen. De uitkeringen werden wel aangepast naar de feitelijke situatie.
-14-
4.6
Sociale Verzekeringsbank
Uit de SARI analyse kwamen weinig tot geen risicoadressen naar voren ten behoeve van onderzoek door de SVB. Voornaamste reden hiervoor is dat er weinig risico-indicatoren zijn die gericht zijn op fraude met de AOW, AIO, Anw en de kinderbijslag. Er zijn 48 onderzoeken verricht aan de hand van meldingen en eigen ingebrachte risicoadressen. De kinderbijslag werd voor twee kinderen beëindigd. Uit onderzoek bleek dat het gezin niet meer in Nederland woonachtig was. De Anw werd 2 maal beëindigd waarbij een bedrag van € 14.991 werd teruggevorderd. Ook werd een boete opgelegd ten bedrage van € 166. Er vindt nog overleg plaats over een zaak of al dan niet proces-verbaal wordt opgemaakt danwel een boete wordt opgelegd.
4.7
Inspectie SZW team ArbeidsmarktfraudeInspectie SZW team arbeidsmarktfraude
De Inspectie SZW richtte zich met name op de bedrijfsbezoeken. Naast deze controles werd er bij de risicoanalyse dit keer ook een lijst geleverd met bedrijven die mogelijk personen in dienst hadden die niet werkzaam waren conform de Wav. Uit deze analyse kwam een grote zaak naar voren. De Inspectie SZW ervaarde deze risicoanalyse zeer positief. Voor vier ondernemingen werd een boeterapport opgemaakt en voorgelegd aan het boetebureau. Het totaal voorgestelde boetebedrag bedraagt € 92.000 en heeft betrekking op 14 werknemers.
4.8
Politie De (wijk)politie gaf aan het samenwerken in het interventieteam als positief te hebben ervaren. Op dit moment wordt door de gemeente Amersfoort contact gelegd om te bespreken hoe de samenwerking en het delen van informatie tussen politie en gemeente een meer structureel karakter kan krijgen.
Tijdens de verkeerscontroles en de kamerverhuurcontroles werden diverse boetes uitgeschreven en/of openstaande boetes geïnd. Omtrent aantal en bedrag werd geen registratie bijgehouden. De Vreemdelingenpolitie hield 3 vreemdelingen staande en stelde 1 persoon in vreemdelingenbewaring.
4.9
Woningbouwvereniging de Alliantie Daar waar mogelijk wisselde de gemeente Amersfoort gegevens met de Alliantie. Dit alles leidde er toe dat 7 woningen konden worden toegevoegd aan de woonvoorraad. Tevens werd nog een verzoek tot inwoning in behandeling genomen.
-15-
5
Effectmeting en enquête
5.1 Effectmeting De LSI heeft aangegeven bij wijkgerichte projecten de resultaten niet alleen in aantallen en geld uit te drukken maar ook te kijken naar de effecten van de inzet van een interventieteam. Het Landelijk Kenniscentrum Handhaving (LKC) ontwikkelde (ontwikkelt) daartoe een instrument dat daarbij behulpzaam is. Zij ondersteunden het project bij de uitvoering van de effectmeting. Het LKC stelde een rapportage effectmeting op. Een samenvatting van deze rapportage is hieronder weergegeven. De effectmeting is gebaseerd op de meningen / belevingen van 12 professionals, werkzaam in of betrokken bij de wijk. Zij namen deel aan een brainstormsessie waarbij zij een vragenformulier invulden. Zij deden dit voorafgaande aan de uitvoerende fase van het project (0-meting) en na afloop daarvan (1-meting). De samenstelling van de groep van de 1-meting was niet gelijk aan die van de 0-meting. Er waren 4 andere deelnemers. De vragenlijst bestond uit 9 thema's, de fysieke kwaliteit, de sociale kwaliteit, criminaliteit, objectieve veiligheid, subjectieve veiligheid, maatschappelijke participatie, nalevingbereidheid, vertrouwen in de overheid en intimidatieklimaat. Na vergelijking van de 0-meting en de 1-meting werd het volgende uit de meningen van de professionals geconcludeerd. Er zou sprake zijn van een verbetering op het gebied van woonoverlast en drank en drugs. Met name op het gebied van woonoverlast droegen de controlebezoeken aan kamerverhuurpanden en de stadscamping daar positief aan bij. Ten aanzien van andere vormen van overlast (prostitutie, zwervers en anders) werd aangegeven dat deze overlast toenam. De fysieke kwaliteit van de wijk (onderhoud openbare ruimte) zou zijn afgenomen. De criminaliteit zou zijn gestegen. Deze laatsten staan buiten de invloedssfeer van het interventieteam. Verder gaf men aan dat gedurende de operationele fase van het wijkinterventieteam "illegale praktijken" kennelijk waren stilgelegd. Na afloop van de operationele fase zouden deze activiteiten weer zijn toegenomen. Het op de hoogte zijn van rechten en plichten zou zijn toegenomen, terwijl de nalevingbereidheid minder zou zijn. De professionals gaven aan dat zij de indruk hadden dat bewoners "selectief" waren in de naleving. Verder gaven zij aan dat de zichtbare activiteiten van het interventieteam door de bewoners positief werden ervaren. Het vertrouwen in de overheid zou zijn toegenomen. Ten aanzien van bewoners die intimiderend gedrag vertonen zou geen verbetering zijn. Wel zou er een lichte verbetering zijn dat men elkaar op gedrag durft aan te spreken. 5.2 Enquête In aanvulling op de effectmeting stelde de gemeente Amersfoort een enquête op om de ervaringen en het draagvlak onder de bewoners en ondernemers in het projectgebied te meten. De gemeente verspreidde na afloop van de operationele fase de enquête aselect onder 400 bewoners en 50 ondernemers in het projectgebied. In totaal retourneerden 117 bewoners en 31 ondernemers de enquête. De uitvoerend projectleider van de gemeente Amersfoort inventariseerde de antwoorden en maakte hiervan rapport op. Een samenvatting van deze rapportage is hieronder weergegeven.
-16-
Beoordeling van de aanpak Zowel aan de bewoners als ondernemers werd gevraagd of ze het een goede zaak vinden dat fraude op deze manier wordt aangepakt. Van beide groepen gaf 88% aan het hiermee eens te zijn. Van de bewoners is zelfs 52% het hier helemaal mee eens. Een overgroot deel van de betrokkenen in het projectgebied staat dus achter de aanpak. Dit is een ander beeld dan bij de aanvang van het project was ontstaan naar aanleiding van de bewonersbijeenkomst en de reactie in de media. De antwoorden op de vraag of het interventieteam een positieve bijdrage levert aan de wijk bevestigt dit ook. 68% van de respondenten gaf aan te vinden dat de bijdragen positief is en 20% is neutraal. Stigmatisering Op de vraag of het interventieteam de wijk negatief in het nieuws bracht, gaf 19% van de respondenten aan het hiermee eens te zijn. 68% was het hiermee oneens of stond er neutraal tegenover. Wat interessant is, is het beeld dat ontstaat naar aanleiding van de ondernemersenquête. Bij de start van het interventieteam kwam er vanuit deze hoek nauwelijks commentaar over het onderwerp stigmatisering. Uit de enquête bleek echter dat 55% van de ondernemers die reageerden, aangaven dat het project voor negatieve publiciteit zorgde. Tegelijkertijd antwoordde 83% dat ze wel vinden dat het interventieteam een positieve bijdrage leverde aan de omgeving van hun onderneming. De ondernemers zijn dus over het algemeen blij met de aanpak, maar niet zo gelukkig met de berichtgeving hierover. Reden hiervoor kan zijn dat ze bang zijn voor negatieve spin off voor hun onderneming. Nalevingsbereidheid onder bewoners Een van de doelstellingen was het vergroten van de nalevingsbereidheid onder bewoners. In de enquête is hiernaar onderzoek gedaan door te vragen naar een inschatting van het gedrag van mensen om de respondent heen. Er zijn echter geen harde conclusies te verbinden aan deze resultaten. 50% procent van de respondenten stond neutraal tegenover de stelling of had geen mening. Het aantal mensen dat denkt dat nalevingsbereidheid is toegenomen is vervolgens even groot als het aantal dat denkt dat dit niet het geval is. Blijven controleren Naast de vraag of de nalevingsbereidheid is toegenomen, werd ook gevraagd of mensen denken dat zonder verdere controle misbruik en fraude weer zullen doorgaan. Deze vraag werd zowel aan de bewoners als ondernemers gesteld. Het blijkt dat de meerderheid van de respondenten denkt dat zonder blijvende controle misbruik en fraude doorgaat. Vertrouwen in de overheid Het vertrouwen werd in kaart gebracht met de vraag of bewoners door het project eerder bereid zijn fraude en misbruik in de omgeving te melden. Van de respondenten, gaf 27% aan fraude of misbruik eerder te zullen melden. 26% gaf aan niet eerder te zullen melden. Omdat toch meer dan een kwart van de respondenten aangaf eerder te zullen melden, lijkt het interventieteam een positief effect te hebben gehad op het vertrouwen in de overheid, voor zover het aanpakken van fraude betreft. Daarnaast werd aan zowel de bewoners als de ondernemers is gevraagd of ze fraude in hun omgeving überhaupt zouden melden. In de antwoorden zat een groot verschil.
-17-
Van de ondernemers gaf 94% van de respondenten aan fraude of misbruik te zullen melden. Degenen die aangaven dat niet te doen, gaven als reden dat ze geen verrader willen zijn of dat het ervan afhangt waar het om gaat. Van de bewoners gaf 54% aan fraude te zullen melden. Dit is dus aanzienlijk minder. 38% gaf geen melding te zullen doen. Van deze laatste groep werd geïnventariseerd of zij ook aangaven waarom niet. Uit de inventarisatie bleek dat bijna 10% van het totaal aantal respondenten aangaf fraude niet te willen melden om redenen die te maken 11 Angst voor intimidatie hebben met intimidatie. Het is lastig 5 Wil geen verklikker zijn uitspraken te doen over de hoogte van dit Weet niet waar ik moet melden 2 percentage omdat het niet vergeleken kan Taak van de uitkeringsinstantie 3 worden met een 0-meting of andere 1 Er wordt te weinig met de informatie gedaan wijken. 5 Afhankelijk van de omstandigheden Het is daarom ook niet mogelijk om een 4 Ik weet niet wanneer er gefraudeerd wordt uitspraak te doen over de doelstelling of 1 Komt omdat mensen al in armoede leven het intimidatieklimaat is afgenomen.
-18-
6
Conclusies
Het Interventieteam Het werken met een interventieteam werd over het geheel genomen als zeer positief ervaren. De ervaringen maakten duidelijk dat er op het gebied van integraal en collectief handhaven allerlei kansen liggen om te komen tot effectievere en efficiëntere werkmethoden. Samenwerking Er werd goed samengewerkt tussen de verschillende collega’s in het interventieteam en de organisaties. Er blijft behoefte korte lijnen met de verschillende professionals te houden en kennis actief te blijven delen. Ook bij de gemeente Amersfoort intern, liet het interventieteam afdelingen met elkaar kennis maken en/of werd de samenwerking geïntensiveerd. Het interventieteam gaf een impuls om nieuwe samenwerkingsverbanden aan te gaan, die na afloop van dit project kunnen worden voortgezet. Naar voren kwam dat voor een goede samenwerking meer nodig is dan gedeelde belangen alleen. Capaciteit, goede werkafspraken en motivatie speelden hierbij een belangrijke rol. Communicatie De gevoerde communicatie richting de bewoners en ondernemers in de vorm van het versturen van een brief en het houden van voorlichtingsbijeenkomsten, werd door de deelnemers positief ervaren. De bekendheid van het interventieteam bij het publiek kwam de sfeer bij uitgevoerde controles ten goede. Dit werd door medewerkers nadrukkelijk aangegeven. Ook bleek er sprake te zijn van een verhoogd aantal ontvangen tips. Uit een analyse van de instroom in de bijstand bleek dat deze in het Soesterkwartier 21% lager was ten opzichte van de instroom in heel Amersfoort. Dit verschil werd vooral gemaakt door jongeren. De communicatie over handhaving heeft er mogelijk toe geleid dat minder jongeren een aanvraag tot bijstand hebben gedaan vanwege de ervaren pakkans bij fraude. Projectplanning Tijdens de afronding van het project kwamen nog signalen binnen waarvoor een integrale aanpak gewenst was. Opgepakte thema’s en deelprojecten bleken een langere looptijd te hebben dan voor het interventieteamproject werd uitgetrokken. Dit bleek onder andere uit de nog lopende procedure omtrent de Stadscamping. Er is veel bereikt in het Soesterkwartier en de Isselt, desondanks blijft er veel te doen na de afronding van dit project. Ten aanzien van de risicosignalen bleek dat er (te) veel tijd zat tussen het aanleveren van de data aan het Inlichtingenbureau door de organisaties, het moment dat een signaal beoordeeld kon worden en het uiteindelijke starten van het onderzoek door het interventieteam. Dit leverde vervuilde signalen op, zeker waar de mutatiegraad hoog is, bijvoorbeeld bij kamerverhuur.
-19-
BIJLAGE 1: AFKORTINGEN- EN BEGRIPPENLIJST ANPR:
Automatic Number Plate Recognition
ANW:
Algemene Nabestaandenwet
AOW:
Algemene Ouderdomswet
BKWI:
Bureau Keteninformatie Werk en Inkomen
IT:
Interventieteam
IVT:
registratiesysteem voor signalen en resultaten
LKC:
Landelijk Kenniscentrum Handhaving
LSI:
Landelijke Stuurgroep Interventieteams
RCF:
Regionaal Coördinatiepunt Fraudebestrijding
RPF
Regionaal Platform Fraudebestrijding
SARI
Systeem Analyse Risico Indicatoren
SVB:
Sociale Verzekeringsbank
UWV:
Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
VP:
Vreemdelingenpolitie
VTH:
(afdeling) Vergunningen, Toezicht en Handhaving gemeente Amersfoort
Wajong:
Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten
WAO:
Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering
Wav:
Wet Arbeid Vreemdelingen
WIA:
Wet Werk en Inkomen Arbeidsongeschiktheid
WID:
Wet Identificatieplicht
WML:
Wet Minimumloon
WW:
Werkloosheidswet
WWB:
Wet werk en bijstand
BIJLAGE 2: FINANCIËLE RESULTATEN Naam interventieteam Regio Periode Organisatie
: Soesterkwartier/Isselt Amersfoort : Midden Nederland : mei 2011 tot december 2012 omschrijving resultaat
Gemeente Amersfoort HSZ
Overige gemeenten GSD Rijk
Gemeente Amersfoort Burgerzaken
Gemeente Amersfoort VTH huisvesting
Gemeente Amersfoort VTH horeca
Zorgtraject
SVB
aantal
Boete/ maatregel
fraude / correctie
bedrag besparing
Afgewezen WWB aanvraag
2
€
650
€
28.400
Beëindigde WWB uitkering
18
€
447.755
€
255600
Proces-verbaal
3
Normaanpassing WWB uitkering
2
€
1.115
Maatregel
4
Terugvordering WWB
4
€
23.343
Beëindigd i.v.m. naar werk bemiddeld
2
€
28.400
Beëindigde WWB uitkering
4
€
56.800
Besparing op beëindigde / afgewezen WWB uitkering
26
Voorstel tot inschrijven
6
Voorstel tot uitschrijven
24
Voorstel tot overschrijven
25
Handhaving op bewoning niet conform bestemmingsplan
1
Nader onderzoek door VTH ten behoeve van toetsing kamerverhuur aan de huisvestingsverordening
29
Omzettingsvergunning
0
Omgevingsvergunning
0
Waarschuwing
4
Doorverwezen naar diverse instanties
3
Beëindiging Akw
2
Beëindiging Anw
2
€
462
€
1.500
€ 1.107.600
€
166
€
14.991
Organisatie Belastingdienst
Arbeidsinspectie
UWV
Vreemdelingenpolitie
Woningbouwvereniging De Alliantie
Subtotaal
Totaal
omschrijving resultaat
aantal
Boete/maatrege fraude / l correctie
Correctie Loonheffing
6
€
104.348
Correctie Omzetbelasting
12
€
936.632
Correctie Inkomstenbelasting
2
€
10.300
Correctie Vennootschapbelasting
1
€
476.000
Boete
7
Correctie Omzetbelasting ten gunste van ondernemers Waarschuwing bewaarplicht
4
€
- 348.896
6
Waarschuwing administratieplicht
33
WTP
60
Starterbezoek
17
Bedrijfsbezoek
29
Boekenonderzoek
63
Uitreiken werkrooster
13
Beslag op voertuigen in de verkeerscontrole en geïnde bedragen Terugvordering huur - zorgtoeslag
35 13
Overtreding WAV/WML
14
Beëindiging Toeslagenwet
2
Beëindiging Wajong
1
€
10.483
Beëindiging WW
1
€
2.025
Herkeuring WAO
1
Terugvordering
1
Proces verbaal
1
Boete
5
In bewaring gestelde vreemdeling
1
Staande houding ivm WID
3
woningen terug op voorraad
7
€
33.860
€ €
€
bedrag besparing
109.590 52.292
92.000
€
€
366
€
126.854
€
€
35.425
€
1.512.225
€
4.179.369
370
2.540.290
BIJLAGE 3: VOORBEELDEN CASUÏSTIEK Casus 1: Wav controles Inspectie SZW Op verzoek van de projectleiding verrichtte de analist van de Inspectie SZW onderzoek om ondernemingen te detecteren waar Oost Europese medewerkers werkzaam zijn die vanwege de Europese richtlijn niet gerechtigd zijn arbeid in loondienst te verrichten. Er werd gecontroleerd of de werknemers in het bezit waren van een tewerkstellingsvergunning. Naar aanleiding van deze analyse werd een onderneming in onderzoek genomen dat landelijk werkzaam is. Met betrekking tot deze onderneming werden tot dusver 9 boeterapporten opgemaakt voor in totaal € 72.000. Casus 2: Bijzondere Bijstand Bij de controles kamerverhuur, werd per adres waar kamerverhuur werd verondersteld, een overzicht samengesteld met de in GBA ingeschreven personen op dat adres. Aanvullend werd voor de personen beoordeeld of zij mogelijk op een ander adres verbleven en of dit consequenties had voor een uitkeringssituatie en/of toegekende toeslagen. Bij de bespreking van één van de personen bleek dat er bij het UWV in 2006 al een onderzoek had plaatsgevonden naar de samenwoning van deze persoon met iemand die ergens anders in het Soesterkwartier een woning huurde. Bij dat onderzoek van het UWV werd destijds een gezamenlijke huishouding vastgesteld. De betrokkene had zich toen niet bij zijn partner op het feitelijke verblijfadres ingeschreven. Deze betrokkene stond ingeschreven in een pand van kamerverhuur. Ook na het afgeronde onderzoek van het UWV schreef deze persoon zich niet in op het feitelijke verblijfadres. Naar aanleiding van deze informatie werd door de Hoofdafdeling Sociale Zekerheid (HSZ) van de gemeente Amersfoort een onderzoek ingesteld naar onterecht ontvangen bijzondere bijstand van de partner. In het gesprek met de betrokkenen verklaarden zij dat de eigenaar van het kamerverhuurpand maandelijks € 50,00 werd betaald voor het in GBA ingeschreven staan. De partner vroeg al die jaren diverse vormen van Bijzondere Bijstand aan bij de gemeente Amersfoort en ontving als alleenstaande (ouder) Toeslagen van de Belastingdienst. In totaal betrof het aan bijzondere bijstand een bedrag van ruim € 9.300,00 en enkele duizenden euro’s aan (huur)Toeslag. De ten onrechte verstrekte bijstand en toeslagen werden teruggevorderd. De medewerkers van HSZ, werkzaam in het interventieteam, zorgden ervoor dat de “kamerhuurder” zich tijdens het gesprek bij HSZ direct op het feitelijke verblijfadres adres inschreef via een inschrijvingsformulier van Burgerzaken. Casus 3: Herkeuring WAO Na het verzenden van de uitnodigingen voor de informatieavond over het interventieteam, kwam een melding binnen over een persoon die al lange tijd WAO ontving. De melding ging over het feit dat de klachten op grond waarvan de WAO werd ontvangen ernstig werden overdreven. Dit zou blijken uit alle werkzaamheden die, weliswaar zonder betaling, werden uitgevoerd. Uit onderzoek bleek dat er inderdaad op grote frequentie op werk gelijkende activiteiten werden uitgevoerd. Er vond naar aanleiding van deze constateringen een herbeoordeling plaats en het arbeidsongeschiktheidspercentage en daarmee de hoogte van de WAO uitkering werd naar beneden bijgesteld.
-1-
Casus 4: Verblijf onbekend Een jongere ontving een uitkering Anw en reageerde niet op oproepen van de SVB. Er werd herhaaldelijk geprobeerd zowel onaangekondigd als aangekondigd een huisbezoek af te leggen, maar er werd niemand aangetroffen. Ook een zus waarmee de betrokkene stond ingeschreven op het adres reageerde niet. Uiteindelijk werd de Anw uitkering ingetrokken wegens het niet reageren en het niet op andere wijze kunnen vaststellen van de situatie van betrokkene. Tevens werd een mutatie in de GBA aangebracht. Casus 5: Straatartiesten, Verkoop "Straatnieuws" en huisvesting Oost Europeanen Aan de hand van de controles kamerverhuur en ondernemingscontroles werd door de gemeente in samenwerking met de Belastingdienst een pand bezocht. Op het adres stond een onderneming geregistreerd, maar stonden ook 6 Bulgaren in GBA ingeschreven. Daarnaast ontvingen in ieder geval 4 van de bewoners huurtoeslag voor dat adres. De genoemde feiten konden qua bestemmingsplan en de bepalingen ten aanzien van het recht op huurtoeslag niet samengaan. Er werd onderzoek ingesteld naar de feitelijke situatie. In het pand werden 10 personen aangetroffen, waarvan er 4 op het adres stonden ingeschreven in het GBA. Het pand was niet geschikt als woning omdat het was ingericht voor bedrijfsmatige doeleinden. Ruimtes en bedden werden afgeschermd met dekens en gordijnen. 9 personen verklaarden in Nederland te verblijven. Eén persoon gaf aan zijn zoon te bezoeken en taxichauffeur te zijn in Bulgarije. Na verificatie bleek dat 5 van de aangetroffen personen huurtoeslag op dit adres hadden aangevraagd en gekregen. Dit terwijl ze daar op basis van hun onzelfstandige woonsituatie geen recht op hadden. Tevens bleek dat op dit adres nog een huurtoeslag werd uitgekeerd aan een persoon die niet meer in Nederland verbleef. De 9 verklaarden allemaal de daklozenkrant "Straatnieuws" te verkopen of straatmuzikant te zijn. Ze verdienden hiermee naar eigen zeggen € 150,00 tot € 200,00 per week. Eén van de personen liet een pasje van "Straatnieuws" zien. Hij verklaarde de kranten op te halen, te verdelen en dat ieder een deel verkocht. Eén van de personen gaf aan in Den Bosch het "Straatnieuws" te verkopen en in Dordrecht te wonen. Verkopers kopen "Straatnieuws" in voor € 1,10 en verkopen deze voor € 2,00. Het verschil mogen zij behouden. De inkomsten / omzet werden niet opgegeven aan de Belastingdienst. Uit de verklaringen bleek dat één van de personen gezien kon worden als “voorman”. Hij inde wekelijks geld bij de anderen voor het betalen van de huur van het pand. Hij was ook degene die regelde dat mensen uit Bulgarije hierheen konden komen en verzorgde het vervoer met een busje (tegen betaling). Tevens bracht hij dagelijks mensen in Amersfoort naar en van hun “werkplek”. Deze voorman was ook degene in het bezit van een"Straatnieuws" verkoperspas. Uit de verklaringen van de betrokkenen bleek dat men in Bulgarije niet dakloos is en dat men betaalde om naar Nederland te komen. De voorman regelde “huisvesting” en men startte direct als "Straatnieuws "verkoper of muzikant. Het is dus niet zo dat deze mensen in Nederland bijvoorbeeld als ZZP-er werkzaam waren, dakloos werden en vanuit die omstandigheden in deze situatie belandden.
-2-
Naar aanleiding van deze controle werd telefonisch contact opgenomen met "Straatnieuws". Er werd gesproken met de persoon die de distributie mede in Amersfoort verzorgde. Hem werd de vraag gesteld of hij bekend was met het feit dat de verkopers niet dak- of thuisloos zijn, de wijze waarop mensen hierheen werden gehaald, de schrijnende omstandigheden waaronder zij hier verblijven en of zij bewust aan deze mensen verkoperspassen verstrekten. De reactie was dat deze situatie bekend is en dat het inderdaad kan zijn dat men een pas krijgt. Als reden hiervoor werd gesteld: “De omstandigheden in Bulgarije zijn schrijnender”. Naar aanleiding van de controle van het adres waar de 10 Bulgaren werden aangetroffen werden mutaties aangebracht in de GBA. Naast het adres dat in deze casus werd beschreven, werden ook op andere adressen personen aangetroffen die niet stonden ingeschreven en verklaarden onder dezelfde omstandigheden naar Nederland te zijn gekomen. Het beeld in de stad Amersfoort is dat het "Straatnieuws" niet langer wordt verkocht door de “lokale” dak- en thuislozen. De verkopers waren niet aan te merken als dak- en thuisloos. Het doel waarmee de krant in het verleden is gestart is dan ook niet van toepassing op deze groep verkopers. Het casus- en teamoverleg besprak of het interventieteam kon handhaven op de aanzuigende werking van mensen zonder (regulier) arbeidsperspectief. Soortgelijke situaties komen landelijk voor. De inspectie SZW arbeidsmarktfraude ziet onder de huidige regelgeving geen mogelijkheden tot handhaving omdat het verkopen van het Straatnieuws tot op heden niet wordt aangemerkt als een werkgevers / werknemers relatie. Er is vanuit de gemeente op dit moment geen regelgeving omtrent de verkoop van "Straatnieuws". De verkoop van kranten valt onder de vrije meningsuiting en mag vrij plaatsvinden. Straatartiesten kunnen onder voorwaarden vrij optreden. Het "Straatnieuws" zelf lijkt niet bereid om beleid te wijzigen. Er waren voor het interventieteam in deze omstandigheden geen juridische mogelijkheden om een actie te ondernemen. Casus 6: Van belasting naar bijstand Een pand in het Soesterkwartier kwam naar voren omdat het scoorde op verschillende risicoindicatoren. Er was onder andere een vermoeden van onderhuur en belastingfraude door een gevestigd startend bedrijf. Bij het bedrijf werd een bedrijfsbezoek verricht. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de onderneemster het bedrijf startte omdat zij vanwege haar nationaliteit niet gerechtigd was in Nederland arbeid in dienstbetrekking te verrichten. Het bedrijf was gevestigd in een woning van de woningbouwvereniging. De onderneemster huurde de woning onder. De onderneemster werd gevraagd hoe ze rond kan komen van de opgegeven inkomsten uit het bedrijf. Zij verklaarde dat ze inderdaad niet rond kon komen van alleen de inkomsten uit het bedrijf, maar dat haar schoonouders financieel bijsprongen. Nader onderzoek wees uit dat de schoonouders van de onderneemster een bijstandsuitkering ontvingen van de gemeente Amersfoort en inkomsten genoten uit werkzaamheden die niet werden opgegeven. Een strafrechterlijk onderzoek werd ingesteld. Naar aanleiding van dat onderzoek werd de bijstandsuitkering beëindigd. Het signaal van onderhuur werd doorgegeven aan de woningbouwvereniging en is nog in behandeling.
-3-
Casus 7: De Stadscamping Midland Parc Op een deel van Midland Parc bevindt zich de camping, op het andere deel de vakantiehuisjes. Op geen van beide terreinen mag permanente bewoning plaatsvinden. Het interventieteam richtte zich op het terrein dat de camping beslaat. De reden hiervoor was dat over dit terrein overlastmeldingen bij de gemeente binnen kwamen en de veiligheid van het terrein (met name de gebouwen) in twijfel werd getrokken. Op het terrein van de vakantiehuisjes Midland Parc houdt de afdeling VTH toezicht. De primaire problematiek die speelde had betrekking op overlast door het verblijf van een groep Travelers en permanent verblijf op de camping in stacaravans van een aantal bewoners met complexe sociale problematiek. Ook over deze laatste groep komen overlast meldingen binnen bij de gemeente, onder andere van de vereniging van eigenaren van de vakantiewoningen die hun verhuurmogelijkheden in het geding zien komen. De gemeente wil dat de camping de functie heeft waarvoor het ook bestemd is, namelijk als recreatieplek voor toeristen in Amersfoort. Voordat het interventieteamvan start ging, werd de camping niet conform bestemmingsplan geëxploiteerd. In een overleg met de Belastingdienst, de gemeente en de politie is een gezamenlijk plan van aanpak opgesteld en zijn een aantal stappen ondernomen. • De politie ontving informatie dat de Travelers in mei 2012 het terrein zouden verlaten. Dit in verband met de start van het zomerseizoen. Dit was slechts een week na het eerste overleg. Besloten werd dat moment af te wachten en nog geen gezamenlijke actie in te stellen. De Travelers vertrokken zoals verwacht. • De Belastingdienst stelde een bedrijfsbezoek in op de camping en is met de beheerders in gesprek gegaan over de bedrijfsvoering, boekhouding en de te volgen regels. • De politie voerde samen met de brandweer een controle uit op het campingterrein. Er werden een aantal aanwijzingen gegeven met betrekking tot aan te brengen verbeteringen die bijdragen aan een veilige exploitatie van het terrein, maar ook aan de uitstraling van de camping. • De politie schakelde Kwintes in. Kwintes is een organisatie die persoonlijke begeleiding biedt aan mensen met een psychische of sociale kwetsbaarheid. • Medewerkers van de Belastingdienst, gemeente Amersfoort en de politie voerden een gesprek met de beheerders van de camping. Alle betrokken partijen, ook de beheerders, bevestigden dat de camping op dat moment niet volgens het bestemmingplan werd geëxploiteerd. De beheerders gaven aan dat ze van de camping graag een camping willen maken dat als visitekaartje van Amersfoort kan dienen. Zij ervaarden wel een tegenstrijdigheid in het belang de permanente verhuur te stoppen en hun broodnodige inkomsten. Tijdens dit gesprek werden afspraken gemaakt om in de toekomst de camping volgens het bestemmingsplan te exploiteren. • De gemaakte afspraken zijn door VTH schriftelijk bevestigd in een brief. In deze brief werd een termijn gesteld om de bewoning en de camping op orde te brengen. De datum dat alles op orde dient te zijn is 1 januari 2013. • In 2013 is de camping door de afdeling VTH bezocht. De eerste signalen zijn dat er inderdaad aan het verbeteren van de camping wordt gewerkt en de permanente bewoning is afgenomen. De situatie wordt gevolgd om hierover een definitief oordeel te geven. De beheerders van de camping ervaarden de aandacht van de overheid als positief, een steuntje in de rug. om zelf beter te kunnen optreden tegen ongewenste campinggasten.
-4-
