€iologisch - dytamische landbouw, wat houdt dat in? ANNETTE VOORBIJ.LUITEN hekel aan hebben. Groenten op deze manier gekweekt bevatten meer vitaminen en mineralen en het bevat
oeding is essentieel in ons leven. Voor een lichamelijke opbouw, een goede gezondheid, voor levenskracht en vitaliteit. De conditie van ons voedsel is daarom van groot belang. ln dit stukje ga ik verder in op de biologisch-dynamische (BD) landbouw en op belangrijke verschillen met de biologische en met de gangbare
levenskracht.
De BD-landbouw gaat nog verder dan biologische landbouw
landbouw.
ln de gangbare landbouw wordt kunstmest gebruikt Kunstmest bevat chemicaliën die levensarm zijn: de grond wordt niet gevoed en raakt uitgeput. Het gevolg is dat er ziekten bij de plant ontstaan en als oplossing hiervoor gebruikt men bestrijdingsmiddelen ofwel gif, die de belagers doden. Deze aanpak zorgt er onder andere voor dat de natuurlijke weerbaarheid die eigenlijk bij de groeiontwikkeling van de plant hoort, ernstig wordt verstoord. En dan MoederAarde, zij moet heel hard werken om de anorganische stoffen kwijt te raken die in het milieu terecht zijn gekomen, om zo haar natuurlijke balans te hervinden. Dat kost veel tijd en energie.
Bij de biologische landbouw wordt natuurlijke mest gebruikt Hier in het westen is dat stalmest die gecomposteerd is. Dat is een ideale voeding voor de bodem. Het bevat talloze organische stoffen die de humuslaag van de grond in goede conditie houdt. Men spuit met natuurlijke middelen zoals extracten van planten, waar insecten een
Vrr*^rhting -
De grondlegger van de BDlandbouw, Rudolf Steiner, leerde om respectvol om te gaan met alles wat leeft. Hij vertelde dat de aarde een levend organisme is en legde de samenhang uit tussen mens, dier, plant, bodem en kosmos. Er wordt rekening gehouden met de beïnvloeding door kosmische krachten, zoals die van de zon, de maan, planeten en de sterren. Zo wordt er bijvoorbeeld bij het zaaien en oogsten van de gewassen gelet op welk sterrenbeeld (dierenriemteken) er achter de maan staat. De sterrenbeelden stralen hun krachten door de maan heen naar de aarde. leder sterrenbeeld heeft een geheel eigen invloed op de gewassen en daar houdt men rekening mee. Dit wil zeggen dat er rekening wordt gehouden met geestelijke krachten: de groepen engelen die achter deze beïnvloeding door de zon, maan, planeten en sterren liggen, maar ook met de geestelijke krachten in de aardesfeer en in de aarde, namelijk de elementaire wezens en natuurwezens. Men werkt op een zo goed mogelijke manier samen met al deze wezens die - geleid door Christus scheppende energieën ofwel levenskrachten voortbrengen.
16e iaargang nr 60 - september - novemb er
2All
Christus bracht 2000 jaar geleden (toen hij op aarde incarneerde) Zijn energie tot in het hart van de aarde. Vanaf die tijd is heel de aarde doordrongen van Zijn
Bij de biologische veeteelt worden de hoorns afgebonden zodat ze niet groeien en bij de snavels van de kippen wordt het scherpe puntje
energie, Zijn lichtl liefdeskracht. Je zou dus kunnen zeggen dat de BD-landbouw zich ook richt op het voeden van de innerlijke mens en dat de gangbare
verwijderd.
landbouw hieraan voorbijgaat en tevens niet het belang erkent van een energetisch lichaam dat gevoed dient te worden.
Een koehoorn is heel bloedrijk en bestaat uit bot en zenuwweefsel. Onthoornen is dan ook een pijnlijke ingreep. Het binnenste hoornbot staat in verbinding met de neusholte. Het idee leeft daarom dat een koe tot in zijn hoorns kan ruiken. Bij de kip komen in de snavel veel zenuwen samen. Al voelend zoekt en pikt ze met haar snavel wat ze nodig heeft.
Bij de BD-landbouw wordt de natuurlijke aanleg van het dier gerespecteerd
.
Bij de gangbare veeteelt wordt de koe onthoornd (ook de geit) en bij de kip de snavel afgeknipt of afgebrand.
Bij de BD-veeteelt behoudt de koe zijn hoorns en de kip zijn snavel.
d.r.:l.
C)Z.r*".hting - l6e )aargans nr 60 - september - novemb er 201I
E
Uit de praktijk Afgelopen voorjaar heb ik een BDboerderij bezocht. Een zorgboerderijl, waar boer Marcel Schoenmakers de verantwoording voor draagt. Het bedrijf heeft een moestuin, melkkoeien, vleeskoeien, varkens, kippen, schapen en voor de hobby nog wat geiten 'met hoorns'. Het is vroeg in de avond als ik op 'Boerderij De Hondspol' in Driebergen arriveer. Met een vrolijk vogelgetjilp word ik veruyelkomd. Het is werkelijk overal rondom mij te horen. Zoveel vogels op het terrein zegt me toch wel wat, namelijk een gezond leefmilieu. De koeien staan net op stal. Normaal blijven ze in deze tijd van het jaar dag en nacht buiten, maar vanwege de droogte is er te weinig gras en worden ze bijgevoerd. Er lopen een paar koeien tussen met zeer imposante hoorns. Lopen, ja, want ze staan niet hutje mutje, maar hebben de ruimte. lk kan ze goed bekijken en zij mij ook met hun grote donkere kijkers. Wat mij opvalt is dat deze ogen anders uitstralen dan de koeien van de gangbare landbouw waar ik zoveel verdriet in zie. Uit de ogen van deze koeien straalt vitaliteit. Boer Marcel is niet op een BDboerenbedrijf opgegroeid. Hij heeft eerst gewerkt bij een bedrijf waar de gewassen veel werden bespoten. En omdat hij dacht: 'Dit kan toch niet goed zijn' , stopte hij daar met werken en ging op zoek naar iets waar hij achter kon staan. Het werd de biologisch-dynamische landbouw. Daar werkt hij nu met hart en ziel en voelt zich verbonden met al wat leeft op de boerderij. Zo ook met de mensen die er werken. ln het begin had hij wel moeite met BD, want zo zei hij: ,,Het is toch weer een ander verhaal dan alleen maar biologisch." Preparaten vond hij in eerste instantie een indianengebeuren. Hij werkt er nu zeventien jaar en is gaan zien wat voor goeds die preparaten op het land
v
Wrr*^rhting - l6e jaargans
doen. (Verderop in dit stukje vindt u meer over preparaten.) Belangrijk vindt hij ook dat de koeien hun hoorns behouden. Zo was er onlangs een koe die een hoorn had verloren; voor een koe is dit een gemis. De hoorns werken namelijk als antennes die informatie uit de kosmos opvangen. Vanuit de hoorns stralen levenskrachten bij de koe naar binnen die tot in het diepste van het spijsverteringsorgaan dringen. Zo zijn ze van belang bij de vertering van het voedsel. leder jaar groeit de hoorn een stukje en komt er een ring bij. Als een koe heel ziek is geweest of een slecht jaar heeft gehad, is dit aan de ring te zien. Die is dan kleiner en als het heel goed gaat met de koe is hij groter. De gangbare sector heeft ze afgezaagd, omdatze dan meer koeien in een ruimte kunnen houden. Op het bedrijf van boer Marcel zitten ze op tien vierkante meter per koe. ln de gangbare sector is dit ongeveer drie tot vier vierkante meter. De koeien van boer Marcel hebben wel eens een schram. Daar ontkom je niet aan. Als hoorns heel scherp zijn, worden ze rond gevijld en bij aanschaf van een nieuwe koe wordt er op haar karakter gelet. Dankzij de hoorns weten de koeien precies de rangorde. Als er een jonge koe bij komt, dan 'vertellen' de koeien haar, datze achteraan moet sluiten. Oudere koeien krijgen meer respect, het zijn de bazen. Bovendien zorgen ze voor stabiliteit in de kudde. De kippen fokken ze zelfi daardoor vertonen ze minder pikgedrag, want een vreemde kip wordt niet zomaar getolereerd (belangrijk omdat ze hun snavels nog hebben). Ze hebben een ruime, gevarieerde omgeving waar ze kunnen scharrelen. Alleen in deze tijd van het jaar zitten ze in een ren, omdat ze anders de moestuin leegpikken. De varkens lopen overdag buiten. Ze zijn niet BD, omdat daar geen markt voor is, ze zijn EKO'?. Ze hebben hun tanden en nr 60 - september - novemb er
20ll
krulstaart nog. Bij de gangbare boerenbedrijven verwijderen ze deze, omdat ze door stress elkaars staarten afbijten. Dit kan ontstekingen geven. Belangrijk is wederom dat je ze afleiding en de ruimte geeft. Een varken wil met zijn neus in de aarde kunnen wroeten en dat kan hij niet op beton met een beetje stro.
Er worden homeopathische middelen gebruikt, als een dier ziek is. Antibiotica wordt alleen gegeven in uitzonderlijke gevallen. Compost en preparaten maken ze zelf . Preparaten ondersteunen de vitaliteit van de bodem en van de gewassen. Voor een koemestpreparaat wordt er koemest in afgevallen hoorns gedaan op St. Michaëlsdag (29 september, tevens de dag van de oogst). Daarna worden ze in de aarde gelegd en afgedekt. De hoorns trekken de omringende kosmische krachten naar binnen. ln de aarde, die in het winterseizoen de meeste levenskracht bevat, wordt de mest dan verteerd. ln het voorjaar wordt de ingedroogde levenskrachtige mest uit de horens geklopt en een uur lang in bakken water geroerd. Een klein beetje mest per bak. Door de manier van roeren maakt men het water energetisch krachtig. Daarna zeeft men dit mengsel en sprenkelt deze subtiele krachten over het land. Met het mineraal kiezel wordt dit net zo gedaan, maar dan aan het begin van de zomer op St. Jansdag: 24 iuni. Hierbij worden de hoorns gedurende de zomermaanden in de grond gelegd en in het najaar het water over het land gesprenkeld. Stalmest composteren ze zelf. Aan de mest worden compostpreparaten toegevoegd zoals onder andere gedroogde brandnetel, kamille en paardenbloem. Deze flora geeft een extra kwaliteit aan de compost, omdat het voor een betere vertering van
de mest zorgt. Boer Marcel: ,,Dit voorjaar waren er vanwege de droogte wel erg veel
Wrr*^rhting - l6e jaargane
paardenbloemen, de gangbare boeren hebben gespoten... alles dood. Wij doen er wat tegen met natuurlijke middelen, alleen dat gaat niet zo snel. Aan de andere kant is die vegetatie weer belangrijk voor de koeien, die het lekker vinden." Ze zaaien weidebloemen en kruiden in. Dit blijkt hun weerstand te vergroten. Klaver is bijvoorbeeld goed voor de eiwitten. ln de gangbare boerenbedrijven spuiten ze vaak preventief, voordatze er wat op verbouwen. Hierdoor sterft de humuslaag, tenruijl het bodemleven de grond juist gezond houdt. Boer Marcel: "Op een bijeenkomst waar veel gangbare boeren waren zei een van die boeren: ,,Wat weten de biologische boeren toch veel over grond. Wij spuiten en mesten, rijden er kunstmest op en dan moet het gewoon groeien." Er is een ruime vruchtwisseling waardoor er minder ziekten voorkomen (ruime vruchtwisseling hoort bij de BD-landbouw en wil zeggen dat een gewas niet steeds op dezelfde grond mag worden verbouwd . Daar dient wel zo'n vijf tot zeven jaar tussen te zitten, waardoor de grond niet uitgeput raakt). De gewassen krijgen de ruimte om op hun natuurlijke manier te rijpen en te groeien. Er wordt volgens een BD-zaaikalender gewerkt. Een groente, ingezaaid'in gezonde grond' volgens de zaaikalender, ontwikkelt zich beter, er is minder kans op ziekten en het uiteindelijke product is smaakvoller. Het bedríjf is bijna zelfvoorzienend. Er is een goed contact met andere BDboerenbedrijven, zodal ze kunnen aanvullen wat nodig is en het een gezond BD-bedrijf blijft. Bedríjfsindividualiteit is ook belangrijk in de BD-boerenbedriiven. Zokan de boer zijn passie erin leggen en heeft ieder bedrijf zijn eigen karakter. Een deel van de graanoogst wordt gebruikt als voer voor eigen koeien en kippen. Een deel van de eigen melk wordt verzuiveld, nr 60 - september - novemb er 2017
E
waarbij alleen natuurlijke extracten als toevoegingen worden gebruikt. BD-melk wordt niet gehomogeniseerd, dit betekent dat deze melk romiger, voller van smaak is. De melkproducten en ook vlees en groenten van eigen bedrijf worden in de winkel op het terrein verkocht. Alles
lOp een zorgboerderijwerken mensen mee met een psychische aandoening of een verstandelijke beperking, op therapeutische basis. 'zEKO is het keurmerk van de Nederlandse
biologische landbouw. Voor meer informatie zie
www.eko-keurmerk.nl. Dit logo zal geleidelijk worden vervangen door het: EU bio.logo van de
Demete13.
Europese Unie. 3Demeter is wereldwijd het keurmerk van de BD-
Onderzoeken Er is een onderzoek gedaan op zijn bedrijf bij een jongen die allergisch was voor koemelk. Zes weken lang heeft hij rauwe BD-melk gedronken van één koe en hij had helemaal geen last van de melkallergie. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat moedermelk afkomstig van vrouwen die biologische melk consumeren meer gezonde vetzuren bevat. Onderzoeken worden onder andere gedaan door het Louis Bolk lnstituut.
landbouw. Aan Demeter-bedrijven stelt men de hoogste eisen aan het uitsluiten van genetisch gemanipuleerde organismen (GMO's). Gebruikte bronnen: Boek: Voeding en spiritualiteit van Fons Delnooz en Patricia Martinot Website van Demeter: www.demeter-bd.nl Website: www.warmonderhof. nl Website: www.bdveren iging.nl
Annette Voorbij-Luiten is Raja yoga-docente en is regressie-
e
n reï n c a r n ati et h e ra p e u te :
P ra kt ij k
Akasha-AVL. Zij is tevens een van de drie gastvrouwen op de themadagen van Hans Stolp in Amersfoort. Voor meer informatie zie: www.
ann
ettevoo rb ij -l u ite
n. n l.
Johannes, Patmos
E
Wrr*^rhting -
I6e iaaryang nr 60 - september - novemb er 2011
