Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen

INSTITUUT VOOR MILIEUKUNDE

Studieopdracht: ‘Duurzaam wonen en bouwen als hefboom voor educatie voor duurzame ontwikkeling. Doorlichting van actoren, aanbod en omkadering en aanbevelingen voor het beleid’

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen

Universiteit Antwerpen - Instituut voor Milieukunde In opdracht van de Vlaamse Overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie

Oktober 2007

Onderzoeksmedewerkster: Veerle Arren Promotor: Eric de Deckere Universiteit Antwerpen - Instituut voor Milieukunde Campus Drie Eiken, D.P001, Universiteitsplein 1, B-2610 Wilrijk tel. *32 (0)3 820 2114 - fax. *32 (0)3 820 2128 - e-mail: [email protected]

Inhoud Lijst van tabellen ........................................................................................................................ 7 1.

Inleiding ........................................................................................................................... 13 1.1. Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) ........................................................ 15 1.2. Duurzaam wonen en bouwen (DuWoBo) ................................................................. 17 1.3. Doelstelling ............................................................................................................... 18

2.

Methodologie ................................................................................................................... 23 2.1. Deel A: Eerste inventarisatie, voorbereiding referentiekader en consultatieronde ... 23 2.2. Deel B: Uitgebreide inventarisatie d.m.v. consultatieronde met de actoren ............. 25 2.3. Deel C: Evaluatie van de inventaris en formulering van aanbevelingen .................. 26

3.

Formeel leren: inventaris van het huidige aanbod rond duurzaam wonen en bouwen .... 29 3.1. Secundair Onderwijs (SO) ........................................................................................ 29 3.1.1. Algemeen Secundair Onderwijs (ASO) ........................................................... 36 3.1.2. Technisch Secundair Onderwijs (TSO)............................................................ 36 3.1.3. Beroepssecundair Onderwijs (BSO) ................................................................ 37 3.1.4. Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs (DBSO) .............................................. 40 3.1.5. Kunstsecundair Onderwijs (KSO).................................................................... 43 3.1.6. Aanvraag Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen ....................... 43 3.1.7. Leertijd ............................................................................................................. 45 3.2. Hoger Onderwijs ....................................................................................................... 48 3.2.1. Professioneel gerichte Bacheloropleidingen .................................................... 49 3.2.2. Academische gerichte Bacheloropleidingen .................................................... 52 3.2.3. Masteropleidingen............................................................................................ 53 3.2.4. Postacademische opleidingen........................................................................... 55 3.3. Volwassenenonderwijs.............................................................................................. 67 3.3.1. Onderwijs voor Sociale Promotie (OSP) ......................................................... 67 3.3.2. Basiseducatie.................................................................................................... 77 3.3.3. Begeleid Individueel Studeren (BIS) ............................................................... 77 3.3.4. (Ondernemers)opleidingen aangeboden door Syntra Vlaanderen.................... 79 3.3.5. Stageovereenkomst Syntra ............................................................................... 95 3.3.6. Beroepsopleidingen aangeboden door VDAB ................................................. 97

4.

Niet-formeel leren: inventaris van het huidige aanbod rond duurzaam wonen en bouwen ........................................................................................................................... 107 4.1. Regionale volkshogescholen ‘Vormingplus’ .......................................................... 107 4.2. Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)......................................... 108 4.3. Edutec...................................................................................................................... 121 4.4. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) ............ 130 4.5. Bouwunie ................................................................................................................ 142 4.6. Vlaamse Confederatie Bouw (VCB)....................................................................... 150 4.7. Opleidingscentrum Hout (OCH) ............................................................................. 152 4.8. Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden (KVBG) ............................. 157 4.9. Nelectra ................................................................................................................... 159 4.10. Vormingscentrum van de elektrotechnische sector (Vormelek vzw) ..................... 162 4.11. Cedicol .................................................................................................................... 167 4.12. Koninklijke Technische Vereniging van de verwarming- en verluchtingsnijverheid en van de aanverwante takken (ATIC).................................................................... 170 4.13. Federatie van de technologische industrie (Agoria)................................................ 174

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen Inhoud

3

4.14. Ventibel ................................................................................................................... 175 4.15. Cevora ..................................................................................................................... 176 4.16. Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging – Technologisch Instituut (K VIV-TI) .............................................................................................................. 179 4.17. Vlaamse Ingenieurskamer vzw (VIK)..................................................................... 196 4.18. Nationaal Architectenverbond (NAV) .................................................................... 206 4.19. Orde van Architecten .............................................................................................. 213 4.20. Bond van Vlaamse Architecten vzw (BVA) ........................................................... 215 4.21. Vlaams Architectuurinstituut (VAi)........................................................................ 217 4.22. Vlaams Bouwmeester.............................................................................................. 220 4.23. Beroepsinstituut voor Vastgoedmakelaars (BIV) ................................................... 221 4.24. Vlaams Instituut Vastgoedopleiding (VIVO vzw).................................................. 223 4.25. Kluwer opleidingen ................................................................................................. 227 4.26. Vakbonden .............................................................................................................. 231 4.26.1. Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV)..................................................... 231 4.26.2. Socialistisch Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV) ............................... 232 4.26.3. Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België (ACLVB).............. 233 4.27. Arbeid en Milieu (A&M) ........................................................................................ 235 4.28. Provinciale overheden ............................................................................................. 237 4.28.1. Provincie West-Vlaanderen............................................................................ 237 4.28.2. Provincie Oost-Vlaanderen ............................................................................ 240 4.28.3. Provincie Antwerpen...................................................................................... 242 4.28.4. Provincie Vlaams-Brabant ............................................................................. 244 4.28.5. Provincie Limburg.......................................................................................... 246 4.29. Europees Centrum voor Restauratietechnieken (ECR vzw) ................................... 247 4.30. Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken (SLN).......................................................... 251 4.31. Levanto - Centrum Ecologische Opleidingen (CEON)........................................... 256 4.32. Fabrikantenopleidingen........................................................................................... 258 5.

Informeel leren: inventaris van het huidige aanbod rond duurzaam wonen en bouwen ........................................................................................................................... 263 5.1. Netwerken ............................................................................................................... 263 5.1.1. Transitiearena Duurzaam Wonen en Bouwen................................................ 263 5.1.2. Peterschapsprojecten Bouwunie..................................................................... 265 5.1.3. Eco-bouwpools (VIBE vzw) .......................................................................... 266 5.1.4. Peterschapsprojecten startende architecten (a+A).......................................... 268 5.1.5. Internetplatform voor milieubewuste architecten: Ecodesign........................ 269 5.1.6. Vlaams netwerk van ondernemingen (VOKA) .............................................. 270 5.1.7. Samenwerkingsprotocol VLAO en NAV ...................................................... 277 5.2. Educatieve (voorbeeld)projecten en NGO’s ........................................................... 278 5.2.1. EcoHuis Antwerpen (EHA!) .......................................................................... 278 5.2.2. Kamp C .......................................................................................................... 279 5.2.3. Centrum Duurzaam Bouwen (CeDuBo) ........................................................ 284 5.2.4. Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie (PIME) ....................................... 289 5.2.5. Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch bouwen en wonen (VIBE vzw) ......... 293 5.2.6. Passiefhuis-Platform (PHP)............................................................................ 299 5.2.7. Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg......................................................... 303 5.2.8. Dialoog vzw ................................................................................................... 307 5.2.9. Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen (BBL) .................................................... 311 5.2.10. Global Rivers Environmental Education Network (GREEN Belgium)......... 315 5.2.11. Milieuadvieswinkel (MAW) .......................................................................... 318


4

5.2.12. Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen (ODE-Vlaanderen) ........... 319 5.2.13. Tandem........................................................................................................... 320 5.2.14. Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling (VODO vzw) .............................. 323 5.2.15. Kristelijke Werknemersbeweging (KWB) ..................................................... 326 5.2.16. De Zonne-arc vzw .......................................................................................... 327 5.2.17. Solar 2002 (Mondo vzw)................................................................................ 328 5.3. Doe-het-zelf zaken .................................................................................................. 329 5.3.1. Gamma ........................................................................................................... 330 5.3.2. Brico ............................................................................................................... 332 5.3.3. Hubo ............................................................................................................... 334 5.4. Media....................................................................................................................... 336 5.4.1. Tijdschriften ................................................................................................... 336 5.4.2. Informatieve televisieprogramma’s................................................................ 337 6.

Lijst van gebruikte afkortingen ...................................................................................... 340


5


6

Lijst van tabellen Tabel 1: Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘formeel leren’ ............................... 19 Tabel 2: Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘niet-formeel leren’........................ 20 Tabel 3: Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘informeel leren’ ............................ 21 Tabel 4: Vakgebonden eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor het Secundair Onderwijs .. 32 Tabel 5: Vakoverschrijdende eindtermen voor het Secundair Onderwijs................................ 35 Tabel 6: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Technisch Secundair Onderwijs (TSO).............................................................................. 36 Tabel 7: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Beroepssecundair Onderwijs (BSO) .................................................................................. 37 Tabel 8: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Beroepssecundair Onderwijs, aangeboden als modulaire opleiding .................................. 39 Tabel 9: Rubrieken en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) ........................................................................ 40 Tabel 10: Rubrieken en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO), aangeboden als modulaire opleiding............. 42 Tabel 11: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Kunstsecundair Onderwijs (KSO)...................................................................................... 43 Tabel 12: Opleidingen ‘leertijd’ (Syntra) relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen (opgelijst per thema)................................................................................................................. 47 Tabel 13: Professioneel gerichte bacheloropleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ..................................................................................................................................... 50 Tabel 14: Academisch gerichte bacheloropleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ..................................................................................................................................... 52 Tabel 15: Academisch gerichte master-opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ..................................................................................................................................... 54 Tabel 16: Postacademische opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen........... 55 Tabel 17: Studiegebieden en opleidingen relevant voor duurzaam wonen en bouwen binnen het Onderwijs voor Sociale Promotie (OSP), op het niveau van secundair onderwijs ............ 68 Tabel 18: Studiegebieden en opleidingen relevant voor duurzaam wonen en bouwen binnen het Onderwijs voor Sociale Promotie (OSP), op het niveau van hoger onderwijs van het korte type ........................................................................................................................................... 70 Tabel 19: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Bouw, relevant voor duurzaam wonen en bouwen ............... 71 Tabel 20: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Hout, relevant voor duurzaam wonen en bouwen ................. 73 Tabel 21: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Koeling en Warmte, relevant voor duurzaam wonen en bouwen ..................................................................................................................................... 74

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen Lijst van tabellen

7

Tabel 22: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Mechanica-Elektriciteit (Elektriciteit), relevant voor duurzaam wonen en bouwen..................................................................................................................... 75 Tabel 23: Schriftelijke cursussen binnen het studiegebied ‘Techniek’ relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen in het cursusaanbod van Begeleid Individueel Studeren (BIS) ......................................................................................................................................... 78 Tabel 24: Regionale koepels en lesplaatsen van Syntra........................................................... 79 Tabel 25: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van lange opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Antwerpen-Brabant .................................................................................................................. 80 Tabel 26: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van korte opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Antwerpen-Brabant .................................................................................................................. 82 Tabel 27: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van lange opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Brussel . 83 Tabel 28: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van korte opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Brussel.. 84 Tabel 29: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van langlopende opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Limburg .................................................................................................................................... 84 Tabel 30: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van korte opleidingen bij Syntra Limburg ............................................................. 86 Tabel 31: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van ondernemersopleidingen bij Syntra Midden-Vlaanderen ............................... 89 Tabel 32: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van andere opleidingen bij Syntra Midden-Vlaanderen ........................................ 90 Tabel 33: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van opleidingen bij Syntra West ............................................................................ 91 Tabel 34: Bouwopleidingen georganiseerd door de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) i.s.m. het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) ....................................................................................................................................... 97 Tabel 35: Opleidingen van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen.......................... 98 Tabel 36: Opleidingen voor werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen aangeboden door externe organisatoren maar aangekondigd in de databank van VDAB ..... 100 Tabel 37: Opleidingen van Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor werknemers relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ............................. 101 Tabel 38: Opleidingen voor werknemers relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen aangeboden door externe organisatoren maar aangekondigd in de databank van VDAB ..... 102 Tabel 39: Opleidingen van Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor zelfstandigen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ........................... 103 Tabel 40: Regionale volkshogescholen ‘Vormingplus’ ......................................................... 107 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen Lijst van tabellen

8

Tabel 41: Opleidingsverstrekkers die vorming voor leerkrachten en/of leerlingen aanbieden via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) ............................................ 111 Tabel 42: Opleidingen van het Europees Centrum voor Restauratietechnieken (ECR vzw) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) ..................................................................................................................................... 111 Tabel 43: Opleidingen van Edutec voor leerkrachten en leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) ........................................................................... 112 Tabel 44: Opleidingen van het Europees Centrum voor Opleiding en Vervolmaking in Kunstambachten en Historische Restauratie (Eucora) voor leerkrachten en leerlingen via Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)........................................................ 113 Tabel 45: Opleidingen van het Opleidingscentrum Hout (OCH) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) ........................... 113 Tabel 46: Opleidingen van het Roof Training Centrum (RTC) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) ........................... 114 Tabel 47: Opleidingen van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)........................................................................................................... 114 Tabel 48: Opleidingen uit het vaste aanbod van Edutec relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ................................................................................................................................... 121 Tabel 49: Opleidingen van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) i.v.m. planningstechnieken en projectmanagement systemen (PMS)..................... 130 Tabel 50: Computergerelateerde opleidingen voor de bouwsector van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) ......................................................... 131 Tabel 51: Overzicht van cursussen die in de loop van 2006-2007 georganiseerd worden door of in samenwerking met het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB): ter illustratie op basis van de online agenda. ......................................................... 132 Tabel 52: Cursussen georganiseerd in de loop van 2006-2007 door Cobo Media met de medewerking van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB).................................................................................................................................. 132 Tabel 53: Technische Voorlichtingen, opgesteld door het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf .............................................................................................. 133 Tabel 54: Overzicht van de beschikbare WTCB-Dossiers, aangeboden door het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) ........................... 137 Tabel 55: Overzicht van de Infofiches die beschikbaar zijn via het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB).............................................................. 141 Tabel 56: Aanbod aan infosessies en – avonden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen, georganiseerd door, of in samenwerking met Bouwunie ....................................................... 143 Tabel 57: De externe opleidingen uit de opleidingscataloog van het Opleidingscentrum Hout (OCH), relevant voor duurzaam wonen en bouwen............................................................... 153 Tabel 58: De interne opleidingen uit de opleidingscataloog van het Opleidingscentrum Hout (OCH), relevant voor duurzaam wonen en bouwen............................................................... 155


9

Tabel 59: Overzicht van de vormingscentra die de opleiding ‘habilitatie van de aardgasinstallateur’ aanbieden ............................................................................................... 158 Tabel 60: Opleidingen van Nelectra voor elektriciens........................................................... 159 Tabel 61: Vormelek-opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen.................... 166 Tabel 62: Instroomopleidingen van Vormelek voor jongeren en werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ............................................................................................... 167 Tabel 63: Opleidingsinhoud van de erkenningscursus tot brandertechnicus van Cedicol..... 168 Tabel 64: Opleidingsinhoud van de erkenningscursus tot reservoirtechnicus van Cedicol ... 170 Tabel 65: Overzicht van de ATIC-lezingen voor 2007-2008 ................................................ 171 Tabel 66: Overzicht van ééndaagse ATIC-cursussen ............................................................ 173 Tabel 67: Opleidingen van Cevora voor bedienden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ................................................................................................................................... 176 Tabel 68: Opleidingen van Cevora voor bedienden i.s.m. Edutec en het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB), relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen .. 178 Tabel 69: Opleidingen van Cevora voor werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ................................................................................................................................... 179 Tabel 70: De genootschappen van het Technologisch Instituut (K VIV – TI) ...................... 182 Tabel 71: Overzicht van de activiteiten van het Technologische Instituut (najaar 2007)...... 184 Tabel 72: Overzicht van de opleidingen binnen de categorie ‘Technologie’ van de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) (najaar 2007).................................................................................... 197 Tabel 73: Aanbod van info- en vormingssessies en opleidingen van NAV, de Vlaamse Architectenorganisatie, relevant voor duurzaam wonen en bouwen...................................... 207 Tabel 74: Overzicht van de activiteiten vermeld op de kalender van de Bond van Vlaamse Architecten (BVA) voor het najaar van 2007 ........................................................................ 216 Tabel 75: Opleidingen die toegang geven tot het beroep van vastgoedmakelaar .................. 222 Tabel 76: Opleidingsaanbod van VIVO, gerangschikt per thema ......................................... 223 Tabel 77: De vakgebieden waarvoor Kluwer Opleidingen opleidingsprogramma’s verzorgt................................................................................................................................... 227 Tabel 78: Mogelijke thema’s voor de algemene vorming van ACLVB ................................ 234 Tabel 79: Opleidingen van OBAC relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen. 241 Tabel 80: Opleidingen van OVO vzw relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen ................................................................................................................................... 242 Tabel 81: Opleidingen van PIVO relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen .. 246 Tabel 82: Opleidingen van PLOT relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen.. 247 Tabel 83: De acht vakgebieden waarin ECR vzw opleiding aanbiedt voor werknemers ...... 251 Tabel 84: Overzicht van de opleidingen, werkervaringen of begeleiding van de lidorganisaties van het Steunpunt Lokale Netwerken voor de sector ‘Hout en Bouw’.................................. 252


10

Tabel 85: Overzicht van de opleidingen, werkervaringen of begeleiding van de lidorganisaties van het Steunpunt Lokale Netwerken voor de sector ‘Groen’, relevant voor duurzame ontwikkeling en/of duurzaam wonen en bouwen................................................................... 255 Tabel 86: Overzicht van de opleidingen, werkervaringen of begeleiding van de lidorganisaties van het Steunpunt Lokale Netwerken voor de sector ‘Metaal en Elektriciteit’, relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen ............................................................................................... 255 Tabel 87: Peterschapsprojecten van Bouwunie...................................................................... 265 Tabel 88: Overzicht van het aanbod van PIME voor leerlingen van het secundair onderwijs (schooljaar 2007-2008) .......................................................................................................... 291 Tabel 89: Infosessies die het Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch bouwen en wonen (VIBE vzw) aanbiedt.............................................................................................................. 294 Tabel 90: Overzicht van vorming voor bouwprofessionelen, georganiseerd door bouwpartners van VIBE vzw ........................................................................................................................ 297 Tabel 91: Overzicht van het Tandem-sprekersaanbod ........................................................... 321 Tabel 92: Overzicht van de Tandem-cursussen die relevant zijn voor duurzaam wonen en bouwen ................................................................................................................................... 323 Tabel 93: Overzicht van de klustips beschikbaar bij Gamma ................................................ 330 Tabel 94: Overzicht van de beschikbare Bricofiches............................................................. 332 Tabel 95: Overzicht van de tips beschikbaar bij Hubo .......................................................... 334 Tabel 96: Zendschema voor de rubriek ‘Natuurlijk wonen’ tijdens Huizenjacht (VT4) ....... 338


11


12

1. Inleiding De periode 2005 – 2014 werd door de Verenigde Naties uitgeroepen tot ‘Decennium van Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO)’. Ter uitvoering en concretisering van dit Decennium stelde UNESCO 1, als leidend agentschap, een internationaal 2 implementatieschema op. Daarnaast werd er door de UNECE een ‘Regionale Strategie voor Educatie voor Duurzame Ontwikkeling’ voorgesteld. In maart 2005 werd deze strategie door de ministers van Onderwijs en Leefmilieu van de UNECE-lidstaten aangenomen, als de Vilnius-strategie. Het is de bedoeling dat de lidstaten deze strategie aanpassen aan de specifieke lokale context en concretiseren via een regionaal implementatieplan voor educatie voor duurzame ontwikkeling, voorzien in drie fasen. Het engagement voor Vlaanderen wordt geconcretiseerd in het operationeel project ‘Educatie voor duurzame ontwikkeling’ in de Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling (VSDO). De UNECE-strategietekst werd hiervoor als basisdocument gebruikt. De UNECE-strategie wil de lidstaten aanmoedigen om EDO verder te ontwikkelen en ingang te doen vinden in hun formele onderwijssystemen, in alle relevante vakken en in niet-formele en informele educatie. Met als doel de kennis en handelingsbekwaamheid van mensen te verhogen ten voordele van een gezond en productief leven in harmonie met de natuur en met zorg voor sociale waarden, gendergelijkheid en culturele diversiteit, en dit zowel in hun persoonlijk als in hun professioneel leven. De EU-Strategie voor Duurzame Ontwikkeling werd recent herzien (juni 2006), waarbij in de beleidsrichtlijnen nogmaals gewezen wordt op het belang van educatie voor duurzame ontwikkeling. Vlaanderen moet een regionaal implementatieplan voor educatie voor duurzame ontwikkeling (EDO) uitwerken. Voor Vlaanderen wordt dit aangestuurd vanuit drie beleidsniveaus: (1) vanuit de Verenigde Naties via de UNECE Strategie, (2) vanuit het Europees beleidskader via de EU-Strategie voor Duurzame Ontwikkeling, en (3) vanuit het Vlaamse beleid met de Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling. Verder is EDO opgenomen als één van de twaalf operationele projecten van de Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling (VSDO) ‘Samen grenzen ver-leggen’. De eerste fase van de VSDO, de kadertekst, werd in juni 2006 definitief goedgekeurd door de Vlaamse Regering. In de tweede fase zullen voor elk van deze projectthema’s maatregelen en acties worden uitgewerkt. Hierbij dient het gecoördineerd en geïntegreerd werken binnen de overheid en met betrokken externe partners te worden gestimuleerd. De projecten dienen ook gefocust te worden op het opsporen van leemtes in het beleid of beleidstegenstellingen. De Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling stelt dat, om blijvende en geïnternaliseerde resultaten te boeken, educatie zowel in het reguliere onderwijs, in alle soorten van vorming als in het informele circuit een belangrijk instrument is (VSDO, p. 45). Naast educatie voor duurzame ontwikkeling zijn ondermeer ook volgende thema’s opgenomen voor de operationele projecten: - Duurzaam wonen en bouwen; - Maatschappelijk verantwoord ondernemen; - Duurzame landbouw; - Milieu en gezondheid; - Duurzame mobiliteit; 1

UNESCO: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization UNECE: United Nations Economic Commission for Europe, de Europese economische commissie van de Verenigde Naties

2

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 1. Inleiding

13

-

Duurzaam waterbeheer; Duurzame productie- en consumptiepatronen; Milieu, energie en tewerkstelling; Wetenschappelijk onderzoek en innovatiebeleid; Duurzame ruimtelijke ontwikkeling; Gender – gelijke kansen.

Momenteel is het educatieve aanbod dat aansluiting vindt bij Educatie voor Duurzame Ontwikkeling uitgebreid, maar zeer gefragmenteerd en daarom deels ongekend. Verschillende gemeenschappen en overheden op alle niveaus zijn betrokken, evenals middenveldorganisaties en de privé-sector, … waarbij EDO plaats vindt in de meest diverse formele, niet-formele en informele leercontexten. Naast het aanbod in het formele onderwijs dat aansluit bij eindtermen en leerplannen, is er een waaier aan ‘educaties’ (zoals ontwikkelingseducatie, gezondheidseducatie, mensenrechten, …) waarvan enkele beschikken over een eigen regelgeving (zoals het decreet Ontwikkelingseducatie, de samenwerkingsovereenkomst ‘Milieu als opstap naar duurzame ontwikkeling’). Duurzame ontwikkeling wordt hierbij vaak vooropgezet als prioritair transversaal thema. Veel van deze initiatieven of projecten hebben in mindere of meerdere mate hun basis in de principes van EDO, maar worden vaak niet als dusdanig benoemd en herkend. Bijgevolg dringt zich op korte termijn een inventarisatie op van EDO-initiatieven op Vlaams niveau, die moet toelaten inhoudelijke en methodologische lacunes op te sporen en de voornaamste netwerken in beeld te brengen. Dit biedt tevens de mogelijkheid voldoende in te spelen op lopende processen binnen de verschillende beleidsdomeinen en organisaties. Om met het Vlaams implementatieplan voor EDO van start te kunnen gaan, beveelt de UNECE-Strategietekst aan een actuele stand van zaken op te maken van wat de regio reeds onderneemt dat zou passen binnen de Strategie. Hierover zullen de ministers dan, in het najaar van 2007 te Belgrado op hun ‘Milieu voor Europa’-conferentie, verslag kunnen uitbrengen en hun engagement ten opzichte van de Strategie kunnen aantonen. Naast deze inventarisatie is het ook van belang een proces op gang te trekken om tot een concreet actieplan te komen. Daarom is ervoor gekozen te vertrekken vanuit een concreet, doch voldoende breed thema, waarbij vooral gepolst zal worden naar behoeften en opportuniteiten. Voor deze onderzoeksopdracht binnen EDO werd bijgevolg geopteerd voor het thema ‘Duurzaam wonen en bouwen’. Duurzaam wonen en bouwen betreft een belangrijke sector waar het Noorden (naast rechtstreekse steun aan ontwikkelingslanden) op eigen grondgebied en door eigen (sparend) gedrag een aanzienlijke bijdrage kan leveren aan een duurzaam klimaat- en grondstoffenbeleid. De afgelopen decennia is gebleken dat wonen en bouwen een behoorlijke impact heeft op diverse milieuproblemen. Het energiegebruik in gebouwen is onder meer een van de grote bronnen van CO2-emissie, onder meer het gevolg van onvoldoende isolatie. Om de milieuimpact van wonen en bouwen te beperken is er een groeiende behoefte aan een duurzaam kader, waarbij rekening wordt gehouden met drie belangrijke aspecten: namelijk energieextensivering, integraal ketenbeheer en kwaliteitsbevordering. De bouwsector is zich hier van bewust en tracht hier dan ook op in te spelen, maar is erg afhankelijk van een degelijke opleiding en vorming van de doelgroepen. Dit aanbod van vorming en opleidingen is divers, maar onvoldoende overzichtelijk wat betreft het totale aanbod en de kwaliteit hiervan.


14

1.1.

Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO)

Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) vormt een belangrijke voorwaarde voor de verwezenlijking van duurzame ontwikkeling en een essentieel instrument voor goed bestuur, geïnformeerde besluitvorming en de bevordering van participatieve democratie. Educatie voor duurzame ontwikkeling helpt om theoretische visies om te zetten in begrijpbare concepten en daarbij aansluitend, in een gemotiveerde gedragsverandering. Educatie voor duurzame ontwikkeling ontwikkelt en versterkt de mogelijkheden en capaciteiten van individuen, groepen, gemeenschappen, organisaties en overheden om deskundig te oordelen en om verantwoorde keuzes te maken ten voordele van duurzame ontwikkeling. EDO draagt bij tot een beter begrip van maatschappelijke dilemma’s en keuzes tussen mens, milieu en economie die zich op korte en lange termijn voordoen. Zij kan een verschuiving in de mentaliteit van mensen bewerkstelligen en hun handelingsbekwaamheid vergroten om hun leefomgeving veiliger, gezonder en welvarender te maken, met een lange termijnvisie voor ogen en met inzicht in de onderlinge betrokkenheid en samenhang tussen de geïndustrialiseerde en de ontwikkelingslanden. Educatie voor duurzame ontwikkeling gaat uit van een gelijkwaardige rol van overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, met respect voor ieders verantwoordelijkheden, zowel in de creatieve fase, het analyseren van het probleem en het bedenken van de oplossingen, als in de besluitvormingsfase. Duurzame ontwikkeling is per definitie sectoroverschrijdend en transdisciplinair, wat zich ook moet vertalen in de betrokken, of te betrekken, actoren in educaties voor duurzame ontwikkeling. EDO huldigt de dialoog en doet ten volle beroep op de specifieke sterktes, het initiatief en de ervaringsdeskundigheid van elk van deze actoren. Netwerking is daarom een essentieel gegeven, waarbij afstemming en het zoeken naar synergieën centraal staan, en waarbij de overheid deze synergieën faciliteert. Duurzame ontwikkeling is erop gericht win-win-situaties met een verantwoorde balans tussen sociale, milieu- en economische belangen tot stand te brengen. Win-win-situaties komen niet tot stand door compromissen of toegevingen op bestaande stellingnames, maar door constructieve stappen voorwaarts in een open en dynamisch proces naar consensus. Educatie zal mensen vooral de inzichten en de vaardigheden moeten aanreiken om deel te nemen aan, en de juiste toon te vinden bij, deze complexe onderhandelingsprocessen, en dit op alle maatschappelijke niveaus. Essentieel is echter dat educatie voor duurzame ontwikkeling nooit als een louter ‘instrument’ kan beschouwd worden. De klemtoon van (alle vormen van) educatie ligt immers op het leerproces zelf. 3 De UNECE-Strategietekst (Vilnius-Strategie) levert de voornaamste elementen om ‘Educatie voor duurzame ontwikkeling’ te omschrijven, want een strikte definitie voor EDO is moeilijk te geven. EDO is geen statisch of welomlijnd gegeven, maar veeleer een evoluerend denkkader, een richting waarin een vorming of opleiding zich beweegt en waarbij in mindere of meerdere mate de drie pijlers van duurzame ontwikkeling (economisch, sociaal en ecologisch) en de twee dimensies (lange termijn en mondiaal) aan bod komen.

3

Bron: de ontwerpprojectfiche voor project 4 ‘Educatie voor Duurzame Ontwikkeling’ bij de Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling.


15

Educatie voor duurzame ontwikkeling (EDO) wordt hier begrepen in zijn meest brede betekenis, als een vorm van ‘levenslang leren’. Het betreft een proces van levenslang en levensbreed leren, wat organisatorisch betekent dat het niet alleen toepasselijk is op het formele onderwijs (basis / secundair / hoger) en de formele vormingscontext, maar tevens op diverse contexten van het niet-formele en informele leren. Levenslang en levensbreed leren is een continu proces waarbij lerenden de nodige kennis en competenties verwerven om hun professionele, sociale en culturele taken in een snel veranderende samenleving beter aan te kunnen. Levenslang en levensbreed leren is ingebed in het leven zélf en sluit aan bij de ervaringen, vragen en educatieve behoeften van personen, organisaties en ondernemingen. Onder formeel leren worden alle vormen van leren verstaan binnen een gestructureerde reguliere en niet-reguliere leercontext, of het schools leren. Zoals alle onderwijs en vorming binnen het reguliere onderwijs, zowel basis, secundair (ASO / TSO / BSO / DBSO / KSO) als hoger onderwijs en opleidingen binnen het volwassenenonderwijs (onderwijs voor sociale promotie, opleidingen voor zelfstandigen, voor ondernemers, opleidingen van VDAB, Syntra, …) en basiseducatie. Niet-formeel leren omvat het buiten-schools maar intentioneel en gestructureerd leren. Zoals (na)vormingsprogramma’s voor diverse beroepsgroepen, vorming en opleiding op de werkvloer (door bedrijfswereld en vakbonden), vormingsprogramma’s binnen verenigingen, Kluweropleidingen, initiatieven van lokale besturen, … Informeel leren omvat het buiten-schools en spontaan leren, in contexten die niet expliciet rond leren zijn georganiseerd. Zoals de uitwisseling van informatie op een vergadering, educatieve projecten van NGO’s, netwerken van KMO’s of doe-het-zelfzaken, uitgeverijen, vakbladen en andere media, … Met betrekking tot het niet-formeel en informeel leren speelt het maatschappelijk middenveld een belangrijke rol, zoals het sociaal-cultureel werk voor jongeren en volwassenen, de nietgouvernementele organisaties, vakbonden, werkgevers, enz. De Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling hecht veel belang aan de betrokkenheid van het middenveld: “Zij zijn, door creatieve en innoverende initiatieven, vaak in de educatieve sfeer, soms ‘piloot’ in het uitwerken van duurzame initiatieven. […] Dit verhoogt het draagvlak voor duurzame ontwikkeling en is mede een basis voor het doen ontstaan van een mentaliteitswijziging bij de bevolking rond een aantal thema’s.” (VSDO, p. 41). Deze onderzoeksopdracht spitst zich toe op drie onderzoeksdomeinen die overeenkomen met de drie leervormen: formeel, niet-formeel en informeel leren.


16

1.2.

Duurzaam wonen en bouwen (DuWoBo)

Duurzame ontwikkeling steunt op drie pijlers: sociale rechtvaardigheid (People), economische efficiëntie (Profit) en milieuzorg (Planet). Duurzaam wonen en bouwen (DuWoBo) betreft bijgevolg het in balans brengen van economische welvaart, ecologische kwaliteit en het sociaal welzijn van mensen. Bouwen heeft een grote impact op het milieu. Door onder meer het energieverbruik bij de productie en het transport van bouwmaterialen, het gebruik van schaarse grondstoffen en water, het afval dat vrijkomt, het beslag op de schaarse open ruimte, … Bovendien hebben de gemaakte keuzes tijdens de (ver)bouwfase milieugevolgen op lange termijn. Een goede en veilige huisvesting is een kernvoorwaarde als het gaat over de vervulling van onze elementaire basisbehoeften. Kwaliteitsvol wonen houdt rekening met gezondheidsaspecten, comfort, ruimte, veiligheid, energieprestatie, toegankelijkheid, waterverbruik en gebruik van duurzame, gezonde bouwmaterialen en installaties. De verschillende aspecten moeten in een mondiaal perspectief bekeken worden en rekening houden met de ecologische voetafdruk en de sociale condities waaronder de verschillende materialen worden ontgonnen, geproduceerd en verwijderd hier en in het Zuiden. Ook het energievraagstuk moet op een mondiale basis bekeken worden waarbij de link met het klimaatbeleid belangrijk is. Duurzaam wonen en bouwen moet daarbij voldoen aan een aantal uitgangspunten. De woningen zijn kwalitatief van hoog niveau wat betreft bouw, onderhoud en gebruik. In de bouw, onderhoud en renovatie van gebouwen worden duurzame bouwconcepten gebruikt waarbij materialen en producten gebruikt worden die ethisch, sociaal, economisch en ecologisch verantwoord zijn over hun ganse levenscyclus. In eerste instantie dienen de fysieke stromen (o.a. van water, energie en materialen) van het wonen worden beheerst. Daarnaast wordt er zuinig omgegaan met de materialen, energie en water tijdens het bouwproces. De emissies en afvalproductie zijn radicaal teruggedrongen. Zowel het fysieke woningaanbod als de woondienstverlening zijn voor iedereen toegankelijk en op maat van zijn behoefte. Iedereen heeft een oppervlakte ruimte voor privé-gebruik, maar daarnaast is er een nieuwe invulling gegeven aan de multifunctionele gemeenschappelijke ruimte. Er is een juiste balans tussen privaat, semi-publiek en publiek gebruik. De bouwsector is economisch gezond en heeft veel aandacht voor en een groot aanbod van duurzame ruimtelijke concepten, bouwmaterialen, bouwconcepten, wooninstallaties en woondiensten. De bouwsector zelf functioneert op een maatschappelijk verantwoorde en verantwoordelijke wijze en steunt op degelijke vorming en opleiding. Er is ruimte voor innovatie en creativiteit. 4

4

Bron: naar de visie van de Transitiearena, ‘Vlaanderen in de steigers – visie op duurzaam wonen en bouwen in 2030 en actie voor nu’. Beschikbaar via http://duurzaambouwen.lne.be


17

1.3.

Doelstelling

Het doel van deze studieopdracht kan opgesplitst worden in twee, weliswaar samenhangende, delen. Een eerste doelstelling is het opstellen van de actuele stand van zaken (inventaris) omtrent de actoren, opleidingen, eindtermen, cursussen, initiatieven, projecten en materialen beschikbaar in het kader van educatie voor duurzame ontwikkeling voor het thema ‘duurzaam wonen en bouwen’. Een gedeelte van dit actuele overzicht (zoals bestaande beleidsmaatregelen, wettelijke en operationele raamwerken, financiële mechanismen, raamwerken van intergouvernementele samenwerking en partnerschappen met een ruime keur aan belanghebbenden, bestaand onderzoek, aanbod wat betreft het algemene concept ‘educatie voor duurzame ontwikkeling’) valt buiten het bereik van deze studieopdracht. Het actuele overzicht zal daarentegen wel inzichten aanreiken wat betreft - Onderbelichte inhouden m.b.t. duurzaam wonen en bouwen - De verdeling over deeldomeinen van onderwijs en vorming: waar gebeurt er (te) weinig of niets? - Overlappend materiaal, tekort aan materiaal of nood aan vernieuwing - Mogelijkheden m.b.t. samenwerking en netwerking tussen actoren - Suggesties voor verder wetenschappelijk onderzoek (niet-limitatief) - Innovatiegerichtheid – in hoeverre worden nieuwe evoluties in de vorming / lessenpakket opgenomen. De tweede doelstelling is het formuleren van aanbevelingen t.b.v. het milieu- en vormingsbeleid, én naar de diverse actoren in het werkveld. Deze aanbevelingen worden kritisch bekeken en in de mate van het mogelijke gerangschikt. Er kunnen drie onderzoeksdomeinen onderscheiden worden, in overeenstemming met de drie gangbare vormen van ‘leren’: formeel, niet-formeel en informeel leren. In plaats van te streven naar een kwantitatief volledige inventarisatie van het aanbod wat betreft duurzaam wonen en bouwen, is het de bedoeling na te gaan welke mogelijkheden er zijn om aspecten van duurzaam wonen en bouwen op een doelgroepspecifieke manier te integreren in de drie leercontexten. Er kunnen twee doelgroepen onderscheiden worden in verband met EDO in het kader van duurzaam wonen en bouwen. Enerzijds educatie gericht naar (toekomstige) professionelen in de bouwsector (de productiezijde als het ware), en anderzijds educatie naar de (potentiële) bouwer en verbouwer (de consumptiezijde als het ware). Deze studieopdracht richt zich enkel op de eerstgenoemde doelgroep, met name de (toekomstige) professionelen in de bouwsector. Bij de drie onderzoeksdomeinen (leercontexten) worden gelijklopende onderzoeksvragen vooropgesteld, enigszins aangepast aan de specifieke vorm van ‘leren’, zijnde formeel, nietformeel en informeel leren (zie respectievelijk Tabel 1, Tabel 2 en Tabel 3).


18

Tabel 1: Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘formeel leren’

Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘formeel leren’: 1. Waar heeft educatie voor duurzaam wonen en bouwen een plaats in de ontwikkelingsdoelen, vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen, leerplannen, handboeken, curricula, onderwijsprogramma’s en cursussen van het secundair technisch en beroepsonderwijs, hoger / universitair onderwijs en volwassenenonderwijs? 2. Wie zijn de belangrijkste actoren / aanbieders bij het formeel leren omtrent duurzaam wonen en bouwen? - Wie zijn de actoren? - Waar is er draagvlak voor? - Is er openheid betreffende de duurzaamheidsaspecten van het thema? - Wie betrekken om voorbij de kleine groep overtuigden te geraken? - Wie is tot actieve samenwerking bereid? - Is men mee betreffende innovatie rond duurzaam wonen en bouwen? - Hoe blijven de aanbieders op de hoogte i.v.m. nieuwe evoluties? 3. Heeft educatie voor duurzaam wonen en bouwen een plaats in de vormingsprogramma’s voor intermediairen zoals schooldirecties, pedagogische begeleidingsdiensten, nascholing voor leerkrachten, schoolteams, docenten hoger onderwijs, educatieve centra, vormingscentra inzake duurzaam wonen en bouwen? Wat is daar de aard, inhoud, kwaliteit, kwantiteit van? 4. In welke mate komt duurzaam wonen en bouwen voor in de diverse ‘educaties’ (zoals ontwikkelingseducatie, gezondheidseducatie, …) in het secundair technisch en beroepsonderwijs, via cursussen en projectwerk? Welke voorbeelden van geïntegreerde samenwerking of projecten zijn er? 5. Welke initiatieven of cursussen omtrent duurzaam wonen en bouwen zijn onlangs afgerond, lopen er momenteel of zijn gepland? Wat is er de status van: verplicht of optioneel? Wat waren de knelpunten en de mogelijkheden? 6. In welke mate zijn initiatieven of cursussen omtrent duurzaam wonen en bouwen verbonden aan de mondiale context van duurzame ontwikkeling en klimaatverandering? Is het LCA-denken hierbij opgenomen? 7. Welke educatieve materialen zijn er voorhanden inzake duurzaam wonen en bouwen? 8. Zijn er beroepen die in het kader van duurzaam wonen en bouwen noodzakelijk zijn waarvoor nog geen aangepaste opleiding bestaat? 9. Waar zijn er al praktijkvoorbeelden (van samenwerking, concrete acties, het doorgeven van nieuwe methodieken, …)? Hoe kan deze uitwisseling (via peterschappen, …) gestimuleerd worden? 10. Welke stimulansen en/of hinderpalen zijn er om educatie voor duurzaam wonen en bouwen in het formeel leren meer ingang te laten vinden (flankerend beleid)?


19

Tabel 2: Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘niet-formeel leren’

Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘niet-formeel leren’ 1. Wie zijn de belangrijkste actoren / aanbieders bij het niet-formeel leren omtrent duurzaam wonen en bouwen? - Wie zijn de actoren? - Waar is er draagvlak voor? - Is er openheid betreffende de duurzaamheidsaspecten van het thema? - Wie betrekken om voorbij de kleine groep overtuigden te geraken? - Wie is tot actieve samenwerking bereid? - Is men mee betreffende innovatie rond duurzaam wonen en bouwen? - Hoe blijven de aanbieders op de hoogte i.v.m. nieuwe evoluties? 2. Heeft educatie voor duurzaam wonen en bouwen een plaats in de vormingsprogramma’s voor intermediairen zoals architecten / aannemers / ploegleiders, energieadviseurs, verdelers, producenten van bouwmaterialen, personeel van milieuadvieswinkels, gemeenteambtenaren, …? Wat is daar de aard, inhoud, kwaliteit, kwantiteit van? 3. Welke initiatieven, cursussen of (peterschaps)projecten omtrent duurzaam wonen en bouwen zijn onlangs afgerond, lopen er momenteel of zijn gepland? Wat is er de status van: verplicht of optioneel? Wat waren de knelpunten en de mogelijkheden? 4. In welke mate zijn initiatieven, cursussen of (peterschaps)projecten omtrent duurzaam wonen en bouwen verbonden aan de mondiale context van duurzame ontwikkeling en klimaatverandering? Is het LCA-denken hierbij opgenomen? 5. Welke educatieve materialen zijn er voorhanden inzake duurzaam wonen en bouwen? 6. Zijn er beroepen die in het kader van duurzaam wonen en bouwen noodzakelijk zijn waarvoor nog geen aangepaste opleiding bestaat? 7. Waar zijn er al praktijkvoorbeelden (van samenwerking, concrete acties, het doorgeven van nieuwe methodieken, …)? Hoe kan deze uitwisseling (via peterschappen, …) gestimuleerd worden? 8. Welke stimulansen en/of hinderpalen zijn er om educatie voor duurzaam wonen en bouwen in het niet-formeel leren meer ingang te laten vinden (flankerend beleid)?


20

Tabel 3: Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘informeel leren’

Onderzoeksvragen voor het onderzoeksdomein ‘informeel leren’ 1. Wie zijn de belangrijkste actoren / aanbieders bij het informeel leren omtrent duurzaam wonen en bouwen? - Wie zijn de actoren? - Waar is er draagvlak voor? - Is er openheid betreffende de duurzaamheidsaspecten van het thema? - Wie betrekken om voorbij de kleine groep overtuigden te geraken? - Wie is tot actieve samenwerking bereid? - Is men mee betreffende innovatie rond duurzaam wonen en bouwen? - Hoe blijven de aanbieders op de hoogte i.v.m. nieuwe evoluties? 2. Heeft educatie voor duurzaam wonen en bouwen een plaats in de vormingsprogramma’s voor intermediairen zoals projectmedewerkers van NGO’s, verdelers, …? Wat is daar de aard, inhoud, kwaliteit, kwantiteit van? 3. Welke initiatieven, cursussen of (peterschaps)projecten omtrent duurzaam wonen en bouwen zijn onlangs afgerond, lopen er momenteel of zijn gepland? Wat is er de status van: verplicht of optioneel? Wat waren de knelpunten en de mogelijkheden? 4. In welke mate zijn initiatieven, cursussen of (peterschaps)projecten omtrent duurzaam wonen en bouwen verbonden aan de mondiale context van duurzame ontwikkeling en klimaatverandering? Is het LCA-denken hierbij opgenomen? 5. Welke educatieve materialen zijn er voorhanden inzake duurzaam wonen en bouwen? 6. Zijn er beroepen die in het kader van duurzaam wonen en bouwen noodzakelijk zijn waarvoor nog geen aangepaste opleiding bestaat? 7. Waar zijn er al praktijkvoorbeelden (van samenwerking, concrete acties, het doorgeven van nieuwe methodieken, …)? Hoe kan deze uitwisseling (via peterschappen, …) gestimuleerd worden? 8. Welke stimulansen en/of hinderpalen zijn er om educatie voor duurzaam wonen en bouwen in het informeel leren meer ingang te laten vinden (flankerend beleid)?


21


22

2. Methodologie De verschillende opleidingen en vorminginitiatieven rond duurzaam wonen en bouwen moeten in de eerste plaats geïnventariseerd worden. De op te lijsten kenmerken, voor elke opleiding, moeten het mogelijk maken in een later stadium de opleidingen en vormingsinitiatieven te evalueren. Meer specifiek zullen de betrokken actoren, het aanbod en de omkadering van educatie voor duurzame ontwikkeling (EDO) binnen het brede thema ‘duurzaam wonen en bouwen’ geëvalueerd worden. Aan de hand van de analyse en evaluatie van het aanbod, de actoren en de omkadering, en na het consulteren van verschillende betrokken actoren en sectoren, zullen aanbevelingen geformuleerd worden. De studieopdracht werd opgedeeld in 3 fasen. Deel A was de eerste inventarisatie op basis van toepasselijke documenten en websites. Ook de latere evaluatie werd voorbereid door het opstellen van een referentiekader waaraan het aanbod, de actoren en de omkadering getoetst kunnen worden. Gelijktijdig werd de consultatieronde voorbereid. Vervolgens werden de betrokken actoren en experten geconsulteerd in deel B. In deel C vond de evaluatie van de verzamelde gegevens plaats, waarna de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen geformuleerd werden. De verschillende methodieken worden hieronder meer gedetailleerd besproken voor de drie fasen van de studieopdracht. In bepaalde regio’s en bij bepaalde sectoren is al heel wat voorkennis voorhanden. De bottom-up aanpak garandeert de inbreng van de voornaamste actoren. De expertise van belangrijke actoren zal op deze manier meegenomen worden in de doorlichting van het aanbod en zeker bij het formuleren van aanbevelingen

2.1. Deel A: Eerste consultatieronde

inventarisatie,

voorbereiding

referentiekader

en

In eerste instantie werd er een uitgebreide literatuurstudie gedaan van alle aspecten rond educatie (voor duurzame ontwikkeling) op het vlak van duurzaam wonen en bouwen. Hiervoor werd vertrokken van de lijst met toepasselijke documenten en websites die aangereikt werden in het bestek van de studieopdracht. Bijkomende mogelijke bronnen werden voorgesteld door de stuurgroepleden tijdens de eerste stuurgroepvergadering (12 maart 2007). Op basis van deze literatuurstudie werd er enerzijds bekeken welke inhouden aan bod dienen te komen of verwacht kunnen worden m.b.t. duurzaam wonen en bouwen. Anderzijds werd er een overzicht gegeven van het huidige aanbod aan educatie rond duurzaam wonen en bouwen in Vlaanderen. In deze inventaris werd een onderscheid gemaakt tussen de drie onderzoeksdomeinen of leercontexten: formeel, niet-formeel en informeel leren, waarbij de verschillende karakteristieken van het betreffende aanbod worden weergegeven. Er werd geopteerd om met een referentiekader te werken voor de uiteindelijke evaluatie van het aanbod, de actoren en de omkadering. Hierdoor is het mogelijk objectief aan te geven waarop de beoordeling van de opleidingen, de actoren of de omkadering gebaseerd is. Het referentiekader werd ondermeer gebaseerd op de visietekst ‘Vlaanderen in de steigers’ van de Transitiearena Duurzaam Wonen en Bouwen, mits een vertaalslag naar de situatie voor opleidingen. Volgende documenten werden eveneens gebruikt bij het opstellen van het Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 2. Methodologie

23

referentiekader: het referentiekader van de VLIR-visitatie ‘Milieuwetenschappen’, beroepscompetentieprofielen, vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen (voor het secundair onderwijs). De opsomming van aspecten die binnen een opleiding rond duurzaam bouwen aan bod zouden moeten komen, werd ondermeer gebaseerd op de ‘Meetlat Duurzaam Bouwen’ van het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg. Het leeuwendeel van het referentiekader is van toepassing op de drie onderzoeksdomeinen, slechts een beperkt aantal aspecten en criteria zijn eerder specifiek voor een leercontext. Dit toetsingskader werd voorgelegd voor aanvullingen en suggesties aan de leden van de projectbegeleidingsgroep 5, de stuurgroepleden en aan de deelnemers van de klankbordgroepen. Dit referentiekader werd ook gebruikt bij (de voorbereiding van) de consultatieronde. Er werd gekozen voor een consultatieronde opgebouwd uit verschillende onderdelen. Een eerste onderdeel was het voorleggen van het (beknopt) overzicht van de verschillende opleidingen en vormingsinitiatieven rond duurzaam wonen en bouwen aan de betrokken actoren (tijdens de klankbordgroepen) en de stuurgroepleden (tijdens de tussentijdse stuurgroepvergadering). Daarnaast werd het referentiekader gebruikt om de actoren die nauw betrokken zijn bij de organisatie van één of meerdere opleiding- of vormingsinitiatieven te bevragen. Hierdoor kan de spreiding en kwaliteit van het aanbod en de omkadering van educatie rond duurzaam wonen en bouwen in kaart gebracht worden. Deze enquête werd enigszins gebaseerd op het referentiekader, voornamelijk op de opsomming van voor duurzaam wonen en bouwen relevante aspecten. Bij het opstellen van deze schriftelijke bevraging werd aandacht besteed aan het belang van een bottom-up benadering. Er werd getracht de vraagstelling relevant te houden voor de zeer verscheiden groep van bevraagde actoren om de respons te verhogen. Tevens werd de lengte van de vragenlijst zo veel mogelijk beperkt. Waar mogelijk werden eenvoudige invul- of aankruisvraagstellingen gebruikt, met een gering aantal meer tijdrovende vragen. Uiteraard was er steeds de mogelijkheid om bijkomende informatie te vermelden of opmerkingen en aanbevelingen te formuleren i.v.m. aspecten die de respondent belangrijk achtte. Naast het aftoetsen van de volledigheid van de eerste inventarisatie en het bevragen van de bij educatieve initiatieven betrokken actoren (a.d.h.v. het referentiekader) werd tijdens deel A een derde onderdeel van de consultatieronde voorbereid. Niet alle betrokken actoren konden binnen de tijdspanne van het project individueel geïnterviewd worden over hun visie en inzichten wat betreft het aanbod, de actoren en de omkadering van de educatie rond duurzaam wonen en bouwen in Vlaanderen. Om de efficiëntie te waarborgen werd geopteerd te werken met een brede schriftelijke bevraging (op basis van het bewerkte referentiekader, zie hoger) en een meer beperkt discussiemoment. Actoren met een bredere kijk op de problematiek - bv. verantwoordelijken van onderwijsnetten i.p.v. individuele scholen en directies – namen de rol van ‘bevoorrechte getuigen’ op tijdens drie klankbordgroepen. De gegevens uit de inventarisatie en schriftelijke bevraging brachten voornamelijk praktische informatie naar voren, terwijl de gesprekken met bevoorrechte getuigen eerder beoogden inzichten, visies, standpunten en (strategische) knelpunten bloot te leggen.

5

De studieopdracht werd ondersteund door een begeleidingsgroep: Prof.dr.ir Eric de Deckere (UA-IMK), Prof.dr. Ilse Loots (UA-IMK), Prof.dr. Peter Van Petegem (UA-Edubron), Lic. Monique Sys (UA-IMK), Ir-arch. Lucien Denissen (Hogeschool Antwerpen, dep. Ontwerpwetenschappen), Ir-arch. Johan De Walsche (HA-dep. Ontwerpwetenschappen)

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 2. Methodologie

24

Er werden twee klankbordgroepen gepland in juli 2007: een groep meer toegespitst op formeel leren en voornamelijk de architectuuropleidingen; een tweede groep met bevoorrechte getuigen binnen het brede kader bouwen en wonen. In september 2007 volgde dan een derde en laatste klankbordgroep die zich richtte op het secundair onderwijs, voornamelijk technisch en beroepssecundair onderwijs. Het einde van de eerste inventarisatie werd gerapporteerd in het tussentijdse rapport, wat voorgelegd werd tijdens de tweede stuurgroepvergadering (27 juni 2007).

2.2. Deel B: Uitgebreide inventarisatie d.m.v. consultatieronde met de actoren Volgend op de eerste inventarisatie door middel van literatuurstudie, werd gestart met de consultatieronde. Zoals aangehaald onder deel A i.v.m. de voorbereidingen, bestond deze uit drie onderdelen waarbij telkens vanuit een andere invalshoek andere actoren werden betrokken (enige overlap was echter niet uit te sluiten). Een beknopt overzicht van de verschillende opleidingen en vormingsinitiatieven rond duurzaam wonen en bouwen werd rondgestuurd naar verschillende expertgroepen ter zake: de leden van de begeleidingsgroep, de stuurgroepleden, de leden van de Transitiearena Duurzaam wonen en bouwen, en de deelnemers van de klankbordgroepen (a.d.h.v. tussentijds rapport). Met als doel het verzamelen van aanvullingen en opmerkingen op het voorlopige overzicht van beschikbare opleidingen en vormingsinitiatieven. Een tweede piste was het bevragen van de verantwoordelijken voor de reeds gebundelde opleidingen. De vragenlijst werd enigszins gebaseerd op het referentiekader zodat het aanbod getoetst kan worden aan dit kader. De respondenten konden bijkomende informatie, opmerkingen en aanbevelingen toevoegen, waarmee ze hun antwoorden konden nuanceren en duiden in een ruimere context. Naast informatievergaring leverde de bevraging zo ook inzichten in het bredere kader en kwamen reeds knelpunten of opportuniteiten naar voren. De derde piste binnen de consultatieronde was het raadplegen van een beperkt aantal bevoorrechte getuigen d.m.v. klankbordgroepen. De actoren die hiervoor uitgenodigd werden, werden geselecteerd op basis van de eerste inventarisatie en in overleg met de begeleidingsgroep en opdrachtgever. Er werden in totaal drie klankbordgroepen ingericht ten behoeve van de studieopdracht. Een eerste klankbordgroep richtte zich op de verantwoordelijken van de verschillende architectuuropleidingen in Vlaanderen (formeel leren, hoger onderwijs). Een architect bepaalt met zijn ontwerp in grote mate welke ‘duurzame’ aspecten opgenomen worden en hoe duurzaam een gebouw kan worden (de uitvoering van het ontwerp speelt hier ook een niet te verwaarlozen rol in). Het tweede overleg richtte zich op de verschillende actoren betrokken bij de bouwsector en de bijhorende opleidingen (niet- en informeel leren). Tijdens deze tweede klankbordgroep kon het aanbod aan opleidingen ook getoetst worden aan de behoeftes en eisen van de sector. De derde en laatste klankbordgroep was specifiek gericht op secundair onderwijs (formeel leren). De leerlingen van het secundair onderwijs (voornamelijk technisch en beroepssecundair onderwijs) vormen een belangrijke schakel in het proces naar een meer duurzaam wonen en bouwen omdat ze later na hun middelbare studies vaak de professionele uitvoerders van het bouwproces worden.


25

De informatie en inzichten, die verworven werden via de drie pistes van deze uitgebreidere inventarisatie, werden geïntegreerd in de resultaten van de eerste inventarisatie. Het overzicht van het huidige aanbod, de betrokken actoren en de omkadering levert de nodige gegevens voor de uiteindelijke analyse en evaluatie.

2.3.

Deel C: Evaluatie van de inventaris en formulering van aanbevelingen

Tijdens deze laatste fase werden de resultaten van de inventarisatie gebundeld en uitgebreid geëvalueerd met als doel inzicht te verkrijgen in volgende aspecten, zoals vermeld bij de doelstellingen van deze studieopdracht: - Onderbelichte inhouden m.b.t. duurzaam wonen en bouwen: Het opgestelde referentiekader geeft een overzicht van de verschillende aspecten en thema’s die aan bod zouden moeten komen bij de (objectief gezien) meest volledige ‘model-educatie’ rond duurzaam wonen en bouwen. De resultaten van de schriftelijke bevraging van de verantwoordelijken en van de uitgebreide inventarisatie worden vergelijken met dit referentiekader. In samenspraak met de begeleidingsgroep werd bekeken welke facetten binnen het thema ‘duurzaam wonen en bouwen’ onderbelicht zijn. -

De verdeling over deeldomeinen van onderwijs en vorming: waar gebeurt er (te) weinig of niets? Er wordt gekeken naar de balans tussen de onderwerpen die aan bod komen. De economische, maatschappelijke en technologische kanten worden beschouwd, evenals de verdeling over het formeel, niet-formeel en informeel educatief aanbod. Het aanbod wordt afgetoetst op doelgroepen- en competentiegerichtheid. - Overlappend materiaal, tekort aan materiaal of nood aan vernieuwing De ontwikkelingen rond duurzaam wonen en bouwen gaan momenteel zeer snel. In hoeverre is het educatief materiaal vernieuwd. In welke mate worden de innovaties opgevolgd door de actoren en verwerkt in hun nieuw aanbod? - Mogelijkheden m.b.t. samenwerking en netwerking tussen actoren Op de websites van diverse actoren zijn dikwijls links naar elkaar terug te vinden. Enkel links vermelden is echter geen structurele samenwerking. Daarnaast is er een inhoudelijke overlap in het cursusaanbod, maar door de geografische spreiding over Vlaanderen is deze behoefte er mogelijk wel. Er werd afgetoetst in hoeverre de actoren willen samenwerken en of er mogelijkheden zijn om te komen tot een structurele netwerking. Hiervoor werden suggesties geformuleerd. - Suggesties voor verder wetenschappelijk onderzoek (niet-limitatief) Een aantal aspecten rond duurzaam wonen en bouwen zijn vermoedelijk nog onvoldoende uitgeklaard. Op basis van de bevraging en gesprekken met de actoren werd duidelijk of er nood is voor het onderzoeken van bepaalde aspecten. De verschillende voorstellen of inzichten werden gebundeld tot een aantal suggesties voor wetenschappelijk onderzoek.


26

-

Innovatiegerichtheid – in hoeverre worden nieuwe evoluties in de vorming / lessenpakket opgenomen Onderwijsinnovatie is erg belangrijk in de huidige maatschappij. Zowel in de reguliere als in de aanvullende opleidingen is er behoefte aan de implementatie van onderwijstechnieken om vernieuwende aspecten van duurzaam wonen en bouwen over te dragen. Op basis van de resultaten van het onderzoek, werd er gekeken in hoeverre er in het huidige aanbod nieuwe onderwijstechnieken worden toegepast. Tot slot kan er een mogelijke suggestie gedaan worden tot het uitwerken van een innovatief onderwijsproject rond duurzaam wonen en bouwen. Op basis van de evaluatie van bovenstaande facetten werden er aanbevelingen geformuleerd ten behoeve van het milieu- en vormingsbeleid. In de mate van het mogelijke werden deze voorstellen kritisch bekeken en gerangschikt.


27


28

3. Formeel leren: inventaris van het huidige aanbod rond duurzaam wonen en bouwen Onder formeel leren worden alle vormen van leren verstaan binnen een gestructureerde reguliere en niet-reguliere leercontext, of het schools leren. Zoals alle onderwijs en vorming binnen het reguliere onderwijs, zowel basis, secundair (ASO / TSO / BSO / DBSO / KSO) als hoger onderwijs en opleidingen binnen het volwassenenonderwijs (onderwijs voor sociale promotie, opleidingen voor zelfstandigen, voor ondernemers, opleidingen van VDAB, Syntra, …) en basiseducatie. Bij formeel leren is er sprake van een gestructureerd plan, worden de resultaten veelal getoetst en wordt de lerende begeleid. Formeel leren speelt zich af in reguliere onderwijs- en opleidingsinstellingen en mondt uit in het verkrijgen van erkende diploma’s of getuigschriften.

3.1.

Secundair Onderwijs (SO)

Het secundair onderwijs is bedoeld voor jongeren van 12 tot 18 jaar. Het voltijds secundair onderwijs is sinds 1989 volgens de eenheidsstructuur georganiseerd. Deze eenheidsstructuur omvat graden, onderwijsvormen en studierichtingen. Het grootste deel van de lesuren gaat in de eerste graad naar de basisvorming 6. Vanaf de tweede graad worden vier verschillende onderwijsvormen onderscheiden: Algemeen Secundair Onderwijs (ASO), Technisch Secundair Onderwijs (TSO), Beroepssecundair Onderwijs (BSO), Kunstsecundair Onderwijs (KSO). De leerling kiest binnen één van deze onderwijsvormen voor een bepaalde studierichting. Een leerling behaalt het diploma secundair onderwijs na het met vrucht beëindigen van zes jaar ASO, TSO, KSO of zeven jaar BSO. Met een diploma secundair onderwijs, in om het even welke school, onderwijsvorm of studierichting behaald, heeft de jongere onbeperkt toegang tot het hoger onderwijs. Vanaf de leeftijd van 15 of 16 jaar kan de leerling overstappen naar een deeltijds onderwijssysteem. Jongeren kunnen hiervoor een opleiding volgen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO). Ze kunnen ook ingaan op het aanbod van de leertijd van het Syntra-netwerk of op een initiatief van de erkende deeltijdse vorming. Traditioneel worden er drie onderwijsnetten onderscheiden: - Het gemeenschapsonderwijs (GO) wordt door de openbare instelling ‘het Gemeenschapsonderwijs’ georganiseerd in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap. Het gemeenschapsonderwijs is door de grondwet verplicht tot neutraliteit. Dit wil zeggen dat de religieuze, filosofische of ideologische overtuiging van de ouders en de leerlingen gerespecteerd moet worden.

6

De basisvorming in de eerste graad secundair bestaat uit volgende vakken: Nederlands, Frans en eventueel Engels, wiskunde, geschiedenis, aardrijkskunde, artistieke opvoeding, wetenschappen, technologische opvoeding, lichamelijke opvoeding, godsdienst of zedenleer.

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

29

-

Het gesubsidieerd officieel onderwijs (OGO) omvat het gemeentelijk onderwijs, georganiseerd door de gemeentebesturen, en het provinciaal onderwijs, georganiseerd door de provinciebesturen. De inrichtende machten van dit onderwijs zijn verenigd in twee koepels: het onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG) en het Provinciaal Onderwijs Vlaanderen (POV). - Het gesubsidieerd vrij onderwijs (VGO) wordt door een privé-persoon of privéorganisatie ingericht. De inrichtende macht is vaak een vereniging zonder winstoogmerk (vzw). Het vrij onderwijs bestaat hoofdzakelijk uit katholieke scholen. Zij zijn verenigd in de koepel Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs (VSKO). Daarnaast zijn er ook protestantse, joodse, orthodoxe, islamitische, … scholen. Naast deze confessionele scholen zijn er ook scholen die niet aan een godsdienst gebonden zijn. Voorbeelden zijn de methodescholen (op basis van de inzichten van Freinet, Montesorri of Steiner) die specifieke pedagogische methoden toepassen. - Een klein aantal scholen in Vlaanderen is niet erkend door de overheid. Dit zijn de zogenaamde privé-scholen die de overheid niet financiert of subsidieert. Het onderwijs dat voor en door de overheid wordt georganiseerd (het gemeenschapsonderwijs en het gemeentelijk en provinciaal onderwijs), wordt officieel onderwijs genoemd. Erkend onderwijs uit privé-initiatief heet vrij onderwijs. 7 De eerste graad van het secundair onderwijs is opgedeeld in een A-stroom en een B-stroom. De B-stroom van de eerste graad van het secundair onderwijs omvat het eerste leerjaar B en het beroepsvoorbereidend leerjaar (BVL). Het eerste leerjaar B bereidt voor op het beroepssecundair onderwijs, of wordt georganiseerd als brugjaar naar het eerste leerjaar A. In de B-stroom zijn geen eindtermen vastgelegd maar ontwikkelingsdoelen voor de basisvorming. Ontwikkelingsdoelen zijn minimumdoelen op het vlak van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die de (onderwijs)overheid wenselijk acht voor een bepaalde leerlingenpopulatie en die de school (of het centrum voor basiseducatie) bij haar leerlingen (of cursisten) moet nastreven. Dit in tegenstelling tot vakgebonden eindtermen die moeten bereikt worden. Ontwikkelingsdoelen kunnen vakgebonden of vakoverschrijdend zijn. Eindtermen zijn minimumdoelen die de (onderwijs)overheid noodzakelijk en bereikbaar acht voor een bepaalde leerlingenpopulatie in het gewoon secundair onderwijs. Met minimumdoelen bedoelt men een minimum aan kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes, bestemd voor die leerlingenpopulatie. De eindtermen worden vastgelegd per graad en per onderwijsvorm (Algemeen Secundair Onderwijs, Technisch Secundair Onderwijs, Beroepssecundair Onderwijs, Kunstsecundair Onderwijs). Eindtermen kunnen vakgebonden en vakoverschrijdend zijn. Vakgebonden eindtermen worden geformuleerd voor de vakken van de basisvorming. Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot een vakgebied maar onder meer door middel van meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. 8 Deze eindtermen worden vertaald in de leerplannen van scholen. De Vlaamse scholen genieten echter een relatief grote autonomie, ondermeer wat betreft onderwijsmethode. Vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen hebben elk hun vooren nadelen.

7

Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 8 Bron: website Entiteit Curriculum, Secundair Onderwijs: http://www.ond.vlaanderen.be/DVO/secundair/index.htm Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

30

Zo zijn de vakgebonden eindtermen ‘afdwingbaar’ (behalve de ‘attitudes’ die op zich niet meetbaar zijn), aangezien de onderwijsinspectie deze eindtermen eenvoudig kan nagaan. Maar de vakgebonden eindtermen hebben dan weer het nadeel dat een probleem vaak slechts uit één bepaalde hoek belicht wordt waardoor de samenhang (of de overige dimensies van duurzame ontwikkeling) verloren kan gaan. Vakoverschrijdende eindtermen daarentegen kunnen als rode draad gebruikt worden om samenhang te creëren in het curriculum, op voorwaarde dat de desbetreffende school een goede visie op duurzame ontwikkeling heeft. Anderzijds bestaat voor dit type eindtermen enkel een inspanningsverplichting voor de scholen; de leerlingen worden dus niet gevat door deze verplichting. Aangezien er geen resultaatsverplichting geldt voor de vakoverschrijdende eindtermen en ze niet vakgebonden zijn, hoeven ze niet in de leerplannen te worden opgenomen. 9 Van bij het begin van de invoering van de eindtermen in het Vlaamse onderwijs werden een aantal ‘educaties’ zoals burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, enz. voor het secundair onderwijs als vakoverschrijdende thema’s aangeboden. De maatschappij van vandaag vereist van haar burgers echter andere competenties dan twintig jaar geleden. De vraag naar de invoering van andere educatie(s), zoals bv. Educatie voor Duurzame Ontwikkeling, is dan ook actueel. In deze context wordt de discussie gevoerd of EDO in het curriculum moet worden opgenomen als zelfstandige educatie, dan wel of de bestaande educaties ingangen kunnen vormen waarlangs duurzaamheidsvraagstukken kunnen worden benaderd. 10 Duurzame ontwikkeling, en duurzaam wonen en bouwen meer specifiek, worden nauwelijks vermeld bij de vakgebonden eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In het secundair onderwijs worden eindtermen m.b.t. duurzame ontwikkeling expliciet teruggevonden in de vakken aardrijkskunde en biologie. Het spreekt voor zich dat ook andere vakken, waar geen expliciete melding wordt gemaakt van duurzame ontwikkeling, een betekenisvolle bijdrage kunnen leveren. De bereidheid van een school om EDO een plaats te geven in het pedagogisch project, samen met de creativiteit van alle betrokkenen zijn wellicht doorslaggevend wat betreft het succes van de integratie van EDO in het curriculum. In wat volgt wordt een overzicht gegeven van de vakgebonden eindtermen en ontwikkelingsdoelen, geordend per vak, die bij de verschillende onderwijsvormen (ASO, BSO, KSO, TSO) duurzame en/of bouwgerelateerde aspecten wel vermelden (zie Tabel 4).

9

Bron: presentatie van Dhr. Willy Sleurs en verslag van de Hoorzitting Natuur- en Milieueducatie MiNa-raad van 22 maart 2006. Beschikbaar via www.minaraad.be 10 Bron: Rapport stand van zaken EDO1: ‘Educatie voor Duurzame Ontwikkeling in Vlaanderen: een stand van zaken’, objectieven en indicatoren. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

31

Tabel 4: Vakgebonden eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor het Secundair Onderwijs

Vakgebonden eindtermen en ontwikkelingsdoelen (Secundair onderwijs) Graad Eindterm/Ontwikkelingsdoel Aardrijkskunde Eindterm 11: De leerlingen kunnen in de eigen omgeving bouwmaterialen in verband brengen met gesteenten of de verwerking ervan. Eindterm 23: De leerlingen leren open ruimten als waardevol, duurzaam, maatschappelijk e 1 graad bezit waarderen. A-stroom Eindterm 27: De leerlingen kunnen milieueffecten en samenlevingsaspecten opnoemen die in verband kunnen gebracht worden met het stedelijk landschap. Eindterm 28: De leerlingen leren aandacht hebben voor en dragen bij tot de leefkwaliteit van de eigen omgeving. Eindterm 10: De leerlingen kunnen op een eenvoudige manier de natuurlijke en menselijke oorzaken van milieuproblemen in een gebied verklaren en er de 2e graad gevolgen voor mens, natuur en milieu uit afleiden. ASO, KSO, TSO Eindterm 22: De leerlingen houden in hun handelen rekening met duurzame ontwikkeling in tijd en ruimte. Eindterm 7: De leerlingen kunnen de invloed van menselijke activiteiten op het milieu zoals: broeikaseffect, natuurrampen, zure regen, waterbeheersing, bodemdegradatie en –verbetering met voorbeelden illustreren. Eindterm 10: De leerlingen kunnen productie en consumptie van voedsel en hulpbronnen in relatie brengen met demografische evolutie en welvaartsniveau in het kader van een duurzame ontwikkeling. Eindterm 13: De leerlingen kunnen met voorbeelden het belang van instrumenten van ruimtelijke ordening en van milieubeleid toelichten. Eindterm 15: 3e graad De leerlingen kunnen het belang duiden van natuurlijke en sociaalASO, KSO, economische componenten voor de ruimtelijke planning. TSO Eindterm 26: De leerlingen kunnen voorstellen aanbrengen voor het ruimtegebruik in het kader van duurzame ontwikkeling. Eindterm 27: De leerlingen zijn kritisch tegenover aangeboden informatie zoals die m.b.t. ontwikkelings-, welvaarts- en milieuproblemen. Eindterm 28: De leerlingen zien mogelijkheden om op een positieve manier te participeren in beleidsbeslissingen inzake milieubeleid en ruimtelijke ordening. Eindterm 29: De leerlingen zijn bereid om lokale problemen van milieu en samenleving in een globale context te plaatsen. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

32

Vakgebonden eindtermen en ontwikkelingsdoelen (Secundair onderwijs) Graad Eindterm/Ontwikkelingsdoel Maatschappelijke vorming (B-stroom) Ontwikkelingsdoel 27: De leerlingen kunnen verschillende woonvormen in tijd en ruimte situeren. Ontwikkelingsdoel 28: De leerlingen kunnen het wonen in functie van het klimaat, het 1e graad bouwmateriaal, het landschap, de samenlevingsvorm, de levensstijl en de B-stroom beroepsactiviteit verklaren. Ontwikkelingsdoel 31: De leerlingen hebben inzicht in de functies van een stad en kunnen de vooren nadelen van het stadsleven verduidelijken. Natuurwetenschappen (B-stroom) Ontwikkelingsdoel 26: 1e graad De leerlingen kunnen enkele praktische voorbeelden geven van B-stroom warmtetransport en warmte-isolatie. Natuurwetenschappen: Biologie Eindterm 19: De leerlingen kunnen voorbeelden geven waaruit blijkt dat de mens natuur en milieu beïnvloedt en dat hierdoor het biologisch evenwicht kan gewijzigd 1e graad worden. A-stroom Eindterm 20: De leerlingen kunnen voorbeelden geven van toepassingen van hun biologische kennis in het dagelijks leven. Eindterm B2: De leerlingen kunnen aantonen dat verantwoord handelen van individu en maatschappij noodzakelijk zijn voor het milieu. Eindterm B3: De leerlingen kunnen een kritisch oordeel formuleren over de wisselwerking e 2 graad ASO tussen maatschappelijke ontwikkelingen en het milieu. Eindterm B25: De leerlingen kunnen aan de hand van voorbeelden de wisselwerking tussen mens en milieu aantonen en verklaren. Eindterm B26: De leerlingen kunnen het belang van ‘duurzame ontwikkeling’ aantonen. Project Algemene Vakken (BSO) Eindterm 34: 2e graad BSO De leerlingen respecteren het leefmilieu. Eindterm 28: 3e graad BSO De leerlingen zien het belang in van levenslang leren. Bron: Vakgebonden eindtermen en ontwikkelingsdoelen secundair onderwijs – eerste, tweede en derde graad – informatiemap voor de onderwijspraktijk. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Dienst voor Onderwijsontwikkeling (2003).


33

Naast de vakgebonden eindtermen, zijn er ook vakoverschrijdende eindtermen gedefinieerd in het secundair onderwijs. Het begrip ‘duurzame ontwikkeling’ is aanwezig in sommige vakoverschrijdende eindtermen van het thema ‘milieueducatie’ (zie Tabel 5). In de eerste graad (A- en B-stroom) zijn er zes verschillende vakoverschrijdende eindtermen: (1) Leren leren, (2) Sociale vaardigheden, (3) Opvoeden tot burgerzin, (4) Gezondheidseducatie, (5) Milieueducatie en (6) ICT. Duurzame ontwikkeling en duurzaam bouwen komen niet expliciet aan bod bij de vakoverschrijdende eindtermen voor de eerste graad van het secundair onderwijs. In de tweede graad (ASO, BSO, KSO en TSO) zijn er grotendeels dezelfde vakoverschrijdende eindtermen gedefinieerd: (1) Leren leren, (2) Sociale vaardigheden, (3) Opvoeden tot burgerzin, (4) Gezondheidseducatie, (5) Milieueducatie en (6) Muzischcreatieve vorming. In het algemeen secundair onderwijs is nog een bijkomende thema: technisch-technologische vorming. Duurzame ontwikkeling en duurzaam bouwen wordt enkel aangehaald bij de vakoverschrijdende eindtermen ‘Milieueducatie’, meer bepaald bij eindterm 2. In de tweede graad leren leerlingen onder meer dat milieueducatie zich uit in zorgbekwaamheid voor het milieu, de natuur en de landschappen. Realisatie van deze zorg kan door onderzoekuitvoerende en probleemoplossende vaardigheden. Bovendien verhoogt deze zorgbekwaamheid de betrokkenheid bij de kwaliteit van het onderwijs. In de derde graad zijn dezelfde vakoverschrijdende thema’s aan de orde als in de tweede graad: (1) Leren leren, (2) Sociale vaardigheden, (3) Opvoeden tot burgerzin, (4) Gezondheidseducatie, (5) Milieueducatie en (6) Muzisch-creatieve vorming; en in het ASO ook bijkomend ‘Technisch-technologische vorming’. Net als in de tweede graad, wordt duurzame ontwikkeling (en duurzaam bouwen) enkel aangehaald bij de vakoverschrijdende eindtermen ‘Milieueducatie’, meer bepaald bij eindterm 4 voor de derde graad. Milieueducatie in de derde graad houdt rekening met een breder tijd- en ruimteperspectief en is gericht op een hogere maatschappelijke betrokkenheid en de groeiende verantwoordelijkheid van de leerlingen. De milieu-impact van het westerse samenlevingsmodel heeft lokale, regionale en mondiale dimensies. Bovendien wordt van leerlingen die het secundair onderwijs beëindigen verwacht dat zij een wezenlijke bijdrage kunnen leveren in het tot stand komen van een duurzame samenleving. Dit vergt een brede kennis, de nodige sociale en wetenschappelijke vaardigheden en verantwoordelijkheidszin. Het registreren en het interpreteren van natuur- en milieuaspecten vereist beheersing van een aantal technieken en methodes. Het hanteren van normen ter zake veronderstelt een weloverwogen keuze. Milieueducatie is geen afzonderlijk leervak maar bestrijkt de totaliteit van het onderwijsveld.


34

Tabel 5: Vakoverschrijdende eindtermen voor het Secundair Onderwijs

Vakoverschrijdende eindtermen (Secundair onderwijs) Milieueducatie Graad Eindterm Eindterm 2: 2e graad De leerlingen zijn bereid tot een duurzaam gebruik van grondstoffen, goederen, energie en vervoersmiddelen. Eindterm 4: De leerlingen hebben bij het kopen van goederen en verbruiken van diensten e 3 graad oog voor nieuwe, milieuvriendelijke alternatieven of kleinschalige alternatieven in het kader van een duurzame ontwikkeling. Bron: Brochure ‘Over de grenzen – vakoverschrijdende eindtermen in de tweede en derde graad van het secundair onderwijs’. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Dienst voor Onderwijsontwikkeling (2002).

Milieueducatie is gericht op een verhoging van het milieubewustzijn in de lijn van een bestendige aandacht voor duurzame ontwikkeling. Milieueducatie leert leerlingen kritisch en relatief zelfstandig deel te nemen aan de maatschappelijke discussies over natuur en milieu. Uit de vaak tegenstrijdige signalen rondom de milieuproblematiek leren ze goed geargumenteerde keuzes maken. In Agenda 21 11 wordt van de regeringen uitdrukkelijk gevraagd dat zij, in overeenstemming met hun eigen strategieën, maatregelen nemen opdat de ideeën van milieubewustzijn en duurzame ontwikkeling in alle onderwijsprogramma’s zouden worden verwerkt (Agenda 21, hoofdstuk 25). De kritische en wetenschappelijke benadering van begrippen over milieu en natuur houdt rekening met culturele, sociale, economische en ecologische aspecten. Bewust ecologisch handelen is gebaseerd op waardeontwikkeling waarbij een kritische houding wordt bijgebracht tegenover het eigen gedrag en dat van de medemens met het oog op het behoud of de realisatie van een duurzaam milieu. Door ervaringsgericht en participerend leren verhogen de motivatie, de beleving, het emotioneel engagement, het welbevinden, de effectiviteit van het leerproces en het ethisch bewustzijn. 12

De informatie voor het onderwijsaanbod binnen het secundair onderwijs is afkomstig van de Vlaamse onderwijsadministratie. Gegevens over het onderwijsaanbod binnen het Vlaamse secundair onderwijs zijn beschikbaar op volgende website: http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/SO/

11

Agenda 21 is het resultaat van de historische UNCED-conferentie (United Nations Conference on Environment and Development) in Rio de Janeiro in 1992 12 Bron: naar ‘Over de grenzen’ (2002). Vakoverschrijdende eindtermen in de tweede en derde graad van het secundair onderwijs. Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

35

3.1.1. Algemeen Secundair Onderwijs (ASO)

Het algemeen secundair onderwijs (ASO) legt de nadruk op een ruime algemene vorming die vooral een stevige basis biedt voor het volgen van hoger onderwijs.13 De verschillende studierichtingen binnen het algemeen secundair onderwijs zijn slechts in mindere mate relevant voor het thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’. Het ASO levert slechts indirect (toekomstige) professionelen voor de bouwsector. Afgestudeerden van het ASO zullen vermoedelijk een bijkomende opleiding aanvatten vooraleer ze mogelijk tewerkgesteld zullen worden in een sector die van belang is voor duurzaam wonen en bouwen. De leerlingen zullen via de verschillende educaties (bv. milieueducatie, gezondheidseducatie, …) wel inzichten aangereikt krijgen i.v.m. duurzame ontwikkeling en de noodzaak om meer duurzaam te wonen, te bouwen en te leven.

3.1.2. Technisch Secundair Onderwijs (TSO)

In het technisch secundair onderwijs (TSO) gaat de aandacht vooral naar algemene en technisch-theoretische vakken. Na het TSO kan de jongere een beroep uitoefenen of overstappen naar het hoger onderwijs. 14 Volgende tabel geeft een overzicht van de studiegebieden en studierichtingen binnen het technisch secundair onderwijs die relevant zijn voor het thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 6). Tabel 6: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Technisch Secundair Onderwijs (TSO)

Technisch Secundair Onderwijs Studiegebied Studierichting Bouw- en Houtkunde Bouw Bouwtechnieken Bouwconstructie- en planningstechnieken Handel Immobiliënbeheer Houttechnieken Hout Hout constructie- en planningstechnieken Koel en warmtechnieken Koeling en warmte Industriële koeltechnieken Mechanica – elektriciteit Mechanische technieken Elektrotechnieken Elektriciteit – elektronica Elektromechanica Industriële wetenschappen Elektrische installatietechnieken Elektronische installatietechnieken

Graad/leerjaar 2e en 3e graad 2e en 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 2e en 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 2e graad 2e graad 2e en 3e graad 2e en 3e graad 2e en 3e graad 3e graad 3e graad

13

Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 14 Bron: Rapport stand van zaken EDO1: ‘Educatie voor Duurzame Ontwikkeling in Vlaanderen: een stand van zaken’, objectieven en indicatoren. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

36

Kunststoftechnieken Mechanische vormgevingstechnieken Computergestuurde mechanische productietechnieken Industriële onderhoudstechnieken Mechanica constructie- en planningstechnieken Regeltechnieken

3e graad 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar

3.1.3. Beroepssecundair Onderwijs (BSO)

Het beroepssecundair onderwijs (BSO) is een praktijkgerichte onderwijsvorm waarin de jongere naast algemene vorming vooral een specifiek beroep leert. 15 Volgende tabel geeft een overzicht van de studiegebieden en studierichtingen binnen het beroepssecundair onderwijs die relevant zijn voor het thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 7). Tabel 7: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Beroepssecundair Onderwijs (BSO)

Beroepssecundair Onderwijs Studiegebied Studierichting Bouw Schilderwerk en decoratie Steen- en Marmerbewerking Bouwplaatsmachinist Ruwbouw Bouw Ruwbouwafwerking Dakwerken Decoratie en Restauratie schilderwerk Renovatie Bouw Restauratie Bouw Hout Houtbewerking Houtbewerking – snijwerk Hout Bijzondere schrijnwerkconstructies Industriële houtbewerking Interieurinrichting Centrale verwarming en sanitaire installaties Koelinstallaties Koeling en warmte Koeltechnische installaties Verwarmingsinstallaties

Graad/leerjaar 2e graad 2e en 3e graad 2e en 3e graad 3e graad 3e graad 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 2e graad 3e graad 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar

15

Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

37

Beroepssecundair Onderwijs Studiegebied Studierichting Basismechanica Elektrische installaties Kunststofverwerking Lassen-constructie Werktuigmachines Mechanica – elektriciteit Composietverwerking Computergestuurde werktuigmachines Fotolassen Industrieel onderhoud Industriële elektriciteit Pijpfitten-lassen-monteren

Graad/leerjaar 2e graad 2e en 3e graad 3e graad 3e graad 3e graad 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar 3e graad, 7e leerjaar

In het beroepssecundair onderwijs zijn er voor de verschillende studiegebieden ook modulaire opleidingen beschikbaar. Vanaf september 2000 zijn een aantal scholen gestart met het experimenteel invoeren van een modulair stelsel in het beroepssecundair onderwijs (voltijds en deeltijds). Deze modularisering wordt gezien als een instrument om het aantal niet-gekwalificeerden uit het leerplichtonderwijs te verminderen. Bij een modulaire (beroepsgerichte) opleiding wordt de leerstof onderverdeeld in een aantal verschillende kennis- en vaardigheidspakketten of modules, los van graden of leerjaren. Elke module bestaat uit een cluster van basiscompetenties. De eindtermen zijn binnen elke module geïntegreerd, evenals een aantal ‘sleutelvaardigheden’, bijvoorbeeld doorzettingsvermogen, leergierigheid, maar ook veiligheids- en milieubewustzijn. Door deze opdeling in modules kan de leerling of cursist zelf het studiepakket samenstellen en de duur van de studie bepalen. Per afgeronde module ontvangt de leerling of cursist een deelcertificaat. Dergelijk deelcertificaat kan toegang geven tot de arbeidsmarkt, of tot vervolgonderwijs. Een afgeronde opleiding wordt afgesloten met een certificaat. De uitbouw van de leertrajecten voor het doorlopen van de modules, en de inhouden van de modules werden afgestemd op de beroepsprofielen die zijn opgemaakt door de sociale partners. De Dienst Beroepsopleiding van het departement Onderwijs heeft als taak het experiment ‘modularisering’ te coördineren en ondersteunen. Volgende tabel geeft een overzicht van de studiegebieden en studierichtingen die binnen het beroepssecundair onderwijs relevant zijn voor het thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’, én worden aangeboden als een modulaire opleiding (zie Tabel 8).


38

Tabel 8: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Beroepssecundair Onderwijs, aangeboden als modulaire opleiding

Beroepssecundair Onderwijs - Modulair Studiegebied Studierichting Ambachtelijk schilder Behanger – plaatser van wanden vloerbekleding Bekister Betonstaalvlechter Metselaar Bouw Metselaar siermetselwerk Polyvalent bouwvakman Schilder Schilder-decorateur Vloerder-tegelzetter Werfleider ruwbouw Binnenschrijnwerker Buitenschrijnwerker Hout Interieurbouwer Machinaal houtbewerker Werkplaatsschrijnwerker Airco-technieker Installateur centrale verwarming Installateur individuele gasverwarming Koelmonteur Koeltechnieker Koeling en warmte Loodgieter Monteur centrale verwarming Monteur klimatisatie Technieker centrale verwarming Technieker klimatisatie Buisfitter Hoeklasser Industrieel elektrotechnisch installateur Installateur domotica Lasser monteerder Lasser monteerder BMBE Mechanica - elektriciteit Lasser monteerder MIG/MAG Lasser monteerder TIG MIG/MAG-lasser Onderhoudselektricien Plaatlasser Residentieel elektrotechnisch installateur TIG-lasser


39

3.1.4. Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs (DBSO)

Naast het voltijds secundair onderwijs (ASO, TSO, BSO, KSO) bestaat voor jongeren vanaf de leeftijd van 15 of 16 jaar de mogelijkheid om over te stappen naar een deeltijds onderwijssysteem. Een van deeltijdse systemen in Vlaanderen is het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) dat georganiseerd wordt in de Centra voor Deeltijds Onderwijs (CDO) 16. Deze centra zijn steeds verbonden aan een gewone secundaire school. In het DBSO volgen de leerlingen 15 lesuren per week. Het is de bedoeling de opleiding aan te vullen met een tewerkstelling en werkervaring die liefst aansluit bij de opleiding in het centrum. Via deze onderwijsvorm is het mogelijk een kwalificatiegetuigschrift te behalen. De in het DBSO behaalde studiebewijzen zijn gericht op directe tewerkstelling. Ze zijn niet gelijkwaardig met het diploma dat wordt uitgereikt aan het einde van het voltijds beroepssecundair onderwijs. Sinds het schooljaar 2004-’05 is het zo dat leerlingen uit het DBSO onder bepaalde voorwaarden toch een getuigschrift kunnen behalen van de tweede graad van het secundair onderwijs, dat gelijkwaardig is. 17 Het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) is opgebouwd uit rubrieken, die op hun beurt verder zijn opgedeeld in opleidingen. Naast de vastgelegde opleidingen die onder deze rubrieken vallen, kan een Centrum voor Deeltijds Onderwijs ook nog andere opleidingen verstrekken wanneer daar behoefte aan bestaat. Het centrum moet hiervoor een voorstel indien bij het departement Onderwijs. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de rubrieken en opleidingen die binnen het deeltijds beroepssecundair onderwijs relevant zijn voor het thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 9). Tabel 9: Rubrieken en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO)

Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs (DBSO) Rubriek Opleiding Bekister Dakbedekker Dakwerker Kasseier Metselaar Bouw Steenhouwer Stukadoor Vloerlegger/wanden tegelzetter Voeger Werfbediener Industrieel isolatievakman: plaatwerker

16

Jongeren kunnen een deeltijdse opleiding volgen in (a) het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) in een Centrum voor Deeltijds Onderwijs (CDO), (b) het deeltijds secundair zeevisserijonderwijs, of (c) een vorming die erkend is in het kader van de deeltijdse leerplicht, zoals deeltijdse vorming of leertijd. Voor leertijd kunnen ze ingaan op het aanbod van het Syntra-netwerk. 17 Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Een brede kijk op het Vlaamse onderwijslandschap / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

40

Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs (DBSO) Rubriek Opleiding Schilder Decoratie Schilder-behanger Schilder-behanger-vloerbedekker Bedrader-bestukker in de elektronica Elektricien residentiële elektriciteit Elektriciteit - Elektronica Hulpelektricien residentiële elektriciteit Nijverheidselektricien Installateur Domotica Daktimmerman Houtbewerker Hout Machinale houtbewerker Schrijnwerker Schrijnwerker-timmerman Aluminiumschrijnwerker Bediener werktuigmachines Draaier-frezer Lasser Lasser-monteur Lasser-plaatbewerker Metaal en Kunststoffen Monteur sanitaire installaties Monteur verwarmingsinstallaties Onderhoudsmonteur machines Onderhoudswerker in de metaalnijverheid Installateur sanitaire installaties MIG/MAG-lasser TIG-lasser

Sinds het schooljaar 2000-’01 loopt een experiment modulair onderwijs in het DBSO. Het modulair onderwijs wordt georganiseerd per studiegebied. Deze modularisering wordt gezien als een instrument om het aantal niet-gekwalificeerden uit het leerplichtonderwijs te verminderen. Bij een modulaire (beroepsgerichte) opleiding wordt de leerstof onderverdeeld in een aantal verschillende kennis- en vaardigheidspakketten of modules, los van graden of leerjaren. Elke module bestaat uit een cluster van basiscompetenties. De eindtermen zijn binnen elke module geïntegreerd, evenals een aantal ‘sleutelvaardigheden’, bijvoorbeeld doorzettingsvermogen, leergierigheid, maar ook veiligheids- en milieubewustzijn. Elk studiegebied bundelt een reeks opleidingen, die elk uit één of meer modules bestaan. Door deze opdeling in modules kan de leerling of cursist zelf het studiepakket samenstellen en de duur van de studie bepalen. Per afgeronde module ontvangt de leerling of cursist een deelcertificaat. Dergelijk deelcertificaat kan toegang geven tot de arbeidsmarkt, of tot vervolgonderwijs. Een afgeronde opleiding wordt afgesloten met een certificaat. De uitbouw van de leertrajecten voor het doorlopen van de modules, en de inhouden van de modules werden afgestemd op de beroepsprofielen die zijn opgemaakt door de sociale partners. De dienst Beroepsopleiding (DBO) van het departement Onderwijs heeft als taak het experiment ‘modularisering’ te coördineren en ondersteunen.


41

Volgende tabel geeft een overzicht van de rubrieken en opleidingen die binnen het deeltijds beroepssecundair onderwijs relevant zijn voor het thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’, én worden aangeboden als een modulaire opleiding (zie Tabel 10). Tabel 10: Rubrieken en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO), aangeboden als modulaire opleiding

Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs (DBSO) - Modulair Rubriek Opleiding Behanger – plaatser van wanden vloerbekleding Bekister Dakdekker leien en pannen Dekvloerlegger Metselaar Bouw Schilder Schilder-decorateur Stukadoor Vloerder-tegelzetter Werfbediener bouw Hout Machinaal houtbewerker Industrieel isolatiewerker Koeling en warmte Plaatbewerker BMBE-lasser Bordenbouwer Buislasser Draaier-frezer Gassmeltlasser Hoeklasser Industrieel elektrotechnisch installateur Lasser monteerder Mechanica - elektriciteit Lasser monteerder BMBE Lasser monteerder MIG/MAG Lasser monteerder TIG MIG/MAG-lasser Monteur Plaatlasser Residentieel elektrotechnisch installateur TIG-lasser


42

3.1.5. Kunstsecundair Onderwijs (KSO)

Het kunstsecundair onderwijs (KSO) koppelt een algemene, ruime vorming aan een actieve kunstbeoefening. Na het KSO kan de jongere een beroep uitoefenen of overstappen naar het hoger onderwijs. 18 Enkel het studiegebied ‘Beeldende Kunsten’ bevat studierichtingen die relevant kunnen zijn binnen het thema ‘duurzaam wonen en bouwen’. De twee andere beschikbare studiegebieden in Vlaanderen (met name Ballet en Podiumkunsten) zijn niet relevant voor dit thema. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de studiegebieden en –richtingen binnen het kunstsecundair onderwijs die relevant zijn voor het thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 11). Tabel 11: Studiegebieden en -richtingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het Kunstsecundair Onderwijs (KSO)

Kunstsecundair Onderwijs Studiegebied Studierichting Beeldende en architecturale kunsten Beeldende en architecturale vorming Beeldende Kunsten Architecturale en binnenhuiskunst Architecturale vorming

Graad/leerjaar 2e graad 2e graad 3e graad 3e graad

3.1.6. Aanvraag Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen

Totnogtoe beschikten de Steinerscholen enkel over een ASO-richting, wat voor hen steeds een beperking geweest is: de Steinerscholen passen niet goed binnen de 'schotten' van ASOTSO-BSO-KSO. Door een samenloop van omstandigheden ziet de Federatie van R.Steinerscholen nu de kans om het onderwijsaanbod aan te vullen met een eigen meer praktische leerweg, tevens een oude vraag van veel ouders, naast de meer beschouwende die ze al hebben. In de huidige structuren wilt dit zeggen: een eigen BSO-richting voor de Steinerscholen. Er werd bij de eigen pedagogische bronnen te rade gegaan om eigen doelen voor het BSO te bepalen, in plaats van te doen wat andere al veel beter en langer doen. Deskundigen op het terrein die verwant zijn aan de Steinerachtergronden werden aangesproken en diverse organisaties werden bezocht. Zo kwam een visietekst tot stand die ook sterk gedragen wordt door de achterban. Vanuit de Steiner opvattingen over onderwijs en maatschappelijk leven betekent dit dan onder meer: uitstel van studiekeuze, zeer brede vorming voor alle jongeren (ook BSO), en bijdragen tot maatschappelijke vernieuwing (emancipatie, levenskwaliteit en duurzaamheid). De Federatie van R.Steinerscholen zou willen starten op 1 september 2008 met een integratie van componenten uit drie studiegebieden; bouw, personenzorg en land- en tuinbouw. Dit wordt door de Federatie omschreven als ‘wonen, zorg en groen’. Het werd een aanvraag voor een nieuwe studierichting in de 2e graad: “Duurzaam wonen en verzorgen”. 18


43

In het schooljaar 2006-2007 werd al gestart met een 1B-klas, en in september 2007 is er een beroepsvoorbereidend leerjaar bijgekomen (beiden in school ‘De Es’ te Berchem). In de leerplannen van de beroepenvelden (decoratie en verzorging/voeding) worden de principes van duurzaamheid al toegepast. Momenteel wordt er gewacht op een hoorzitting met een commissie van het Ministerie van Onderwijs en de inspectie. Daarna moet er een advies komen van de Vlaamse Onderwijsraad aan de minister, die het op zijn beurt dan eventueel voordraagt aan de Vlaamse Regering. Uiterlijk op 31 december 2007 kan er dan een beslissing komen van de Vlaamse Regering dat de Federatie van R.Steinerscholen de richting kan starten. Op 31 januari 2008 moeten alle leerplannen ter goedkeuring doorgestuurd worden. Er zijn nog heel wat stappen te zetten voor dat er effectief in september 2008 gestart kan worden met de studierichting “Duurzaam wonen en verzorgen”. Het nieuwe structuuronderdeel in het voltijds secundair onderwijs ‘Duurzaam wonen en verzorgen’ is een studiegebiedoverschrijdende multidisciplinaire richting met elementen uit ‘bouw’, ‘schilderwerk en decoratie’, ‘handel’, ‘personenzorg’ en ‘groenbeheer en – verfraaiing’. Het hoofdaccent ligt in het studiegebied Bouw. De onderwijsvorm past onder de noemer van het beroepssecundair onderwijs (BSO). De aanvraag beslaat het eerste en tweede leerjaar van de tweede graad secundair onderwijs. De Federatie van R.Steinerscholen heeft met de richting ‘Duurzaam wonen & verzorgen’ het volgende voor ogen: - een multidisciplinaire studierichting in de tweede graad SO, die breed opleidt, met het oog op ruime kansen op de arbeidsmarkt, namelijk zowel beroepsgericht aan de ene kant als cognitief en kunstzinnig aan de andere kant - zowel algemene als beroepscompetenties ontwikkelen. Naast een arbeidsattitude met onder meer stiptheid, aanpassingsvermogen, doorzettingsvermogen en contactvaardigheid, betekent dit ook teamgeest, onderzoeksgerichtheid, zin voor ondernemen, creativiteit, zelfreflectie en permanente zelfontwikkeling - daarom een definitieve studie- en beroepskeuze uitstellen tot in de derde graad - zich inzetten voor het ontwikkelen van individuele emancipatie, duurzame ontwikkeling, ecologische kwaliteit en sociale samenhang. Na de tweede graad wil de studierichting ‘Duurzaam wonen & verzorgen’ in de derde graad aansluiting bieden op de studierichtingen zoals ‘schilderwerk en decoratie’ en ‘etalage en standendecoratie’ of ‘verzorging’ en ‘gezinsmanagement‘ maar ook richtingen zoals ’verkoop’ of ’bosbouw’. Ook modulaire BSO richtingen zoals ‘ambachtelijk schilder’, ‘behanger/plaatser van wanden vloerbekleding’, ‘winkelbediende’, ‘interieurbouwer’, of ‘begeleider in de kinderopvang’ en ‘verzorgende’ kunnen afhankelijk van de talenten van de leerlingen in het verlengde liggen van deze tweede graad. Het is verder de bedoeling om zich later in een derde graad te richten op nieuwe ‘combinaties’ van twee beroepenvelden zoals: - zorg en welzijn - decoratie en duurzame technieken - groen en verzorging


44

De opleidingscomponent ‘zorg’ De component ‘zorg’ wordt hier ruim geïnterpreteerd. Duurzame zorg heeft betrekking op het sociale, maar ook op het milieu en de omgeving. Hier horen om te beginnen de basisprincipes van personenzorg met zijn psychische, fysieke en sociale elementen thuis. Dat vraagt om het verwerven van beroepsattitudes zoals warmmenselijkheid, inlevingsvermogen, contactvaardigheid, ondersteunen van zelfstandigheid en zelfredzaamheid, beroepsgeheim en teamwerking maar ook aandacht voor de veiligheid. Dit laatste kan een minimum aan technische kennis vragen van huishoudelijke toestellen allerhande als ook van computer, fiets en auto. In die zin hoort onderhoudsbekwaamheid, ook bij kleine defecten, bij het aspect zorg. Verder is de zorg voor de omgeving zoals het huis en de tuin ook van belang bij de component zorg. Daarom wordt er een link gelegd met twee andere componenten: ‘wonen’ en ‘groenbeheer’ De opleidingscomponent ‘wonen’ Deze component heeft betrekking op de afwerking en gezonde inrichting van een woning en alle technieken die daarbij van belang zijn (in de tweede graad uiteraard op eenvoudig niveau, namelijk van de handige doe-het-zelver): bezetten, schilderen, vloerbedekking, stofferen/garneren, houtbewerking (houten vloeren en lambriseringen, eenvoudige restauratie van meubelen, eenvoudig schrijnwerk), basisprincipes van elektriciteit en loodgieterij. Duurzaamheid, laag energieverbruik en functionaliteit staan hierbij voorop. Daartussen en daarnaast wordt aandacht besteed aan een aantal economische aspecten (ondernemerschap, basisprincipes van handel en boekhouding). Het uiteindelijke doel na een derde graad is dat de afgestudeerden onder meer ook zicht hebben op hoe ze een beroepsleven als zelfstandige zouden kunnen uitbouwen. De opleidingscomponent ‘groenbeheer’ Tuin- en landschapsbeheer zijn belangrijk als de kwalitatieve aspecten van de leefomgeving die het welzijn bevorderen. Groenbeheer kan gericht zijn op eenvoudig onderhoud van privéén openbaar groen (tuinen, parken, bos en natuurgebieden), op milieubeheer, maar evenzeer op ondersteunende taken in de recreatie- en de verzorgingssector: in RVT’s, kinderboerderijen, hoevetoerisme, zorgboerderijen, kortom in een combinatie van groen en personenzorg. 19

3.1.7. Leertijd

De gegevens i.v.m. de leertijd zijn gebaseerd op de folders ‘Wegwijs in de leertijd’ (Syntra, 2007) en ‘Kiezen voor leertijd…’ (Syntra, 2006). Bijkomende informatie is beschikbaar via de website http://www.syntra.be/leertijdloket. Leerlingen die een praktische opleiding wensen voor een beroep als zelfstandige (of werknemer) kunnen een leerovereenkomst afsluiten met een ondernemer-opleider binnen het systeem van de leertijd. De leerovereenkomst voorziet in 4 dagen praktijkopleiding bij een kleine of middelgrote onderneming (KMO) of zelfstandige, en in 1 dag theoretische algemene vorming per week in een Syntra-lesplaats. De opleiding in het bedrijf varieert van 1 tot 3 jaar. Het bedrijf waar de leerling leert, betaalt een leervergoeding. Wie op het einde van de 19

Bron: informatie verkregen via Mevr. Griet Van Raemdonck, beleidsmedewerkster Secundair Onderwijs (Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen vzw), ondermeer het aanvraagdossier voor de nieuwe studierichting. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

45

opleiding slaagt, ontvangt een getuigschrift ‘leertijd’. Haast alle beroepen (meer dan 200) kunnen via een leerovereenkomst aangeleerd worden; zoals schrijnwerker, sanitair installateur loodgieter, elektrotechnisch installateur, metselaar-betonwerker, dakdekker, tegelzetter, huisschilder, … De opleiding Leertijd stelt de leerling in staat om een beroep te leren, werkervaring op te doen en een getuigschrift te behalen. De jongere kan de in het Syntra-vormingscentrum opgedane kennis en vaardigheden inoefenen en uitbreiden op de werkvloer. De organisatie van de Leertijd gebeurt door het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming – Syntra Vlaanderen. Voor de algemene vorming (1 dag per week) zijn de Syntra-vormingscentra verantwoordelijk. Voor het praktische luik (4 dagen per week) is de leersecretaris het aanspreekpunt, de schakel tussen de ondernemer en de leerjongere. Voor leerovereenkomsten in het kader van opleidingen tot zelfstandige wordt doorverwezen naar Syntra (www.syntra.be). In Vlaanderen werken 5 regionale Syntra-koepels met samen 23 lesplaatsen. De leertijd is uitgebouwd als een alternerende opleiding. De praktijkopleiding bij een zelfstandige of in een KMO is gekoppeld aan theoretische vorming in een Syntraopleidingscentrum. Essentieel daarbij is dat de praktijkopleiding afgestemd is op de theoretische vorming en omgekeerd. De theoretische vorming omvat een maatschappijgerichte en een beroepstechnische vorming, die beantwoorden aan de deeltijdse leerplicht. Tevens kunnen aanvullende taalcursussen gegeven worden. - Maatschappijgerichte vorming: naast de algemene vormingsdoelen, die zowel in de praktijkoefening als tijdens de cursussen worden nagestreefd, beoogt deze vorming in het bijzonder maatschappijgerichte vormingsdoelen op de volgende gebieden: een verantwoorde zelfontplooiing, een verantwoord familiaal en beroepsleven, burgerschap en wereldburgerschap. - Beroepstechnische vorming: naast haar bijdrage tot de algemene vormingsdoelen beoogt deze vorming in het bijzonder een grondige, maar zeer praktische opleiding in “praktijk-theorie”. De cursussen zijn gericht op de technische leerinhouden die de opleiding in een zelfstandig beroep beogen en die een aanvulling zijn op de praktijkopleiding. Concreet: inzien waarom er op een bepaalde wijze wordt gewerkt, waarom met deze grondstof en niet met een andere, waarom in een bepaalde volgorde werken en niet andersom enz. - Aanvullende taalcursussen: de aanvullende taalcursussen zijn gericht op het verwerven van een basiskennis Nederlands voor anderstaligen of van een basiskennis van een vreemde taal om te omgang met het cliënteel in het bedrijf te bevorderen. - Aanvullende cursussen: zowel binnen de maatschappijgerichte als binnen de beroepstechnische vorming kunnen aanvullende cursussen worden georganiseerd. In het bijzonder dienen vermeld, de bijwerkingscursussen (“remediëring”) voor leerlingen met leerachterstand. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de opleidingen die gevolgd kunnen worden onder de formule ‘leertijd’ bij Syntra en relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 12). De mogelijkheden zijn ruimer in samenspraak met de regionale leertrajectbegeleider.


46

Tabel 12: Opleidingen ‘leertijd’ (Syntra) relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen (opgelijst per thema)

Opleiding Leertijd Thema

Hout en Bouwsector

Techniek en Elektro

Opleiding Aannemer-constructeur van aluminium ramen en deuren / aluminiumconstructeur Basis huisschilder Basis ruwbouw Basis ruwbouw/afwerkingsberoepen Bouw ruwbouw en ruwbouwafwerking Bouw polyvalent Dakdekker-plaatser van niet metalen dakbedekkingen / basis dakdekkers Dekvloerlegger Dichtingswerker-asfaltwerker (Elektrotechnisch installateur) Hout basis Hout polyvalent Huisschilder/wanden vloerbekleder Installateur centrale verwarming Kassei- en klinkerlegger Metaalconstructeur Metselaar betonwerker Parketvloerlegger Plaatser van systeemwanden Plafonneerder-cementwerker Polybouw Sanitair installateur Sanitair installateur loodgieter Sanitair installateur loodgieter-zinkwerker Sanitair installateur/installateur gasverwarming individuele toestellen Schilder- en behangwerk Schrijnwerker - timmerman Steenhouwer Steenhouwer – marmerbewerker Tegelzetter Voeger Wand- en vloerbekleder Basis elektriciteit Basis mechanica Elektriciteit polyvalent sterkstroom Elektriciteit polyvalent zwakstroom Elektrotechnisch installateur Elektro


47

3.2.

Hoger Onderwijs

Het structuurdecreet van 4 april 2003 heeft het hoger onderwijs in Vlaanderen grondig hervormd. Het decreet bevat drie grote krachtlijnen: (1) de invoering van de bachelormasterstructuur, (2) de associatie van een universiteit met een of meer hogescholen, en (3) de accreditatie van de opleidingen. Een associatie is een institutionele samenwerking tussen een universiteit en één of meer hogescholen. Associaties maken een betere wisselwerking mogelijk tussen onderwijs en wetenschappelijk onderzoek in de academische bacheloropleidingen en masteropleidingen aan de hogescholen. Er zijn vijf associaties in Vlaanderen: (1) de associatie Katholieke Universiteit Leuven; (2) de associatie Universiteit Gent; (3) de associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen; (4) de universitaire associatie Brussel; (5) de associatie universiteithogescholen Limburg. In het hele hoger onderwijs bestaat één systeem van interne en externe kwaliteitszorg. De hogescholen en universiteiten staan zelf in voor interne kwaliteitszorg op basis van zelfevaluatie. Daarnaast is er regelmatig een visitatie van hun opleidingen door een commissie van externe deskundigen, die uitmondt in een openbaar rapport. De visitatie peilt zowel naar de kwaliteit van het onderwijs als van de onderzoeksactiviteiten. Het betreft één opleiding of een cluster van verwante opleidingen. Ook verwante opleidingen in hogescholen en universiteiten kunnen gezamenlijk gevisiteerd worden. De Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) en de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) spelen een belangrijke rol in de coördinatie van deze visitatiecommissies. De VLIR en VLHORA stelden respectievelijk voor de universiteiten en hogescholen een tijdpad voor visitatie op. Ze ontwikkelden ook een gezamenlijk protocol als leidraad voor de visitatie van alle opleidingen hoger onderwijs. Het structuurdecreet verleent een bijkomende dimensie aan de kwaliteitszorg, nl. de accreditatie. Dit is een formele erkenning dat een opleiding beantwoordt aan minimale internationale kwaliteitsnormen. Deze accreditatie is nodig om opleidingen het label hoger onderwijs te laten dragen en de graden van bachelor en master te kunnen uitreiken. Voor Vlaanderen treedt het Nederlands-Vlaams Accreditatieorgaan (NVAO) op. Deze onafhankelijke instantie van deskundigen verleent accreditaties o.a. op basis van de visitatierapporten van de opleidingen. De accreditatie kan eventueel ook gebeuren door een accreditatieorgaan dat door het NVAO erkend is. Vanaf het academiejaar 2004 - 2005 verloopt kwaliteitszorg bij de hogescholen en universiteiten dus volgens een driefasenproces: (1) Interne kwaliteitszorg die resulteert in zelfevaluatie (2) Externe visitatie die resulteert in een openbaar rapport (3) Accreditatie die resulteert in de erkenning dat een opleiding voldoet aan de minimale internationale kwaliteitsnormen om het label bachelor of master te mogen dragen. Het structuurdecreet verleent aan de omgevormde opleidingen een tijdelijke overgangsaccreditatie, die uiterlijk op het einde van het academiejaar 2012 - 2013 vervalt. Dit houdt in dat alle opleidingen tegen dan met succes bovengaand driefasenproces moeten hebben doorlopen.


48

De hogescholen en de universiteiten voeren vanaf het academiejaar 2004-2005 gradueel de bachelor-masterstructuur in. Het hoger onderwijs volgens de bachelor-masterstructuur kent nog twee soorten onderwijs: het hoger professioneel onderwijs en het academisch onderwijs. Het hoger professioneel onderwijs bevat alleen bacheloropleidingen en wordt enkel georganiseerd aan de hogescholen. Het academisch onderwijs bevat bacheloropleidingen en masteropleidingen. Het academisch onderwijs wordt georganiseerd aan de universiteiten en aan de hogescholen binnen het kader van een associatie. Het hoger onderwijs omvat vanaf het academiejaar 2004-2005 volgende mogelijke opleidingen: - bacheloropleidingen, leiden tot de graad van bachelor, - masteropleidingen, leiden tot de graad van master, - doctoraatsopleidingen, leiden tot de graad van doctor - postacademische opleidingen (postgraduaatsopleidingen en de permanente vorming) Er zijn twee soorten bacheloropleidingen: de professioneel gerichte en de academisch gerichte bacheloropleiding. 20 Eindtermen worden enkel gedefinieerd voor leerplichtonderwijs (tot 18 jaar), de hogescholen en universiteiten worden hier niet door gevat en hebben dus een grotere vrijheid op dit vlak. Duurzaamheid en educatie voor duurzame ontwikkeling in deze onderwijssystemen ingang laten vinden, zal dus moeilijker liggen. 21 De informatie voor het onderwijsaanbod binnen het hoger onderwijs is afkomstig van Hogeronderwijsregister (HOR). Dit register met het opleidingsaanbod wordt jaarlijks geactualiseerd, en is raadpleegbaar via http://www.hogeronderwijsregister.be.

3.2.1. Professioneel gerichte Bacheloropleidingen

Enkel hogescholen bieden professioneel gerichte bacheloropleidingen aan. Deze opleidingen zijn in de eerste plaats gericht op de beroepspraktijk. Ze willen studenten algemene en specifieke kennis bijbrengen en competenties aanleren die nodig zijn voor de zelfstandige uitoefening van één specifiek beroep of een groep van beroepen. De professioneel gerichte bachelor kan zich onmiddellijk aanbieden op de arbeidsmarkt. Studenten die een professioneel gerichte bacheloropleiding beëindigen, kunnen nadien een bachelor-na-bacheloropleiding volgen. Deze vervolgopleiding is gericht op de verdieping of specialisatie van de competenties, verworven tijdens de bacheloropleiding. De studieomvang van een bacheloropleiding is ten minste 180 ECTS studiepunten. Dit komt overeen met drie jaar voltijds studeren. Om te starten met een bacheloropleiding of een bachelor-na-bacheloropleiding gelden bepaalde toelatingsvoorwaarden. Een bacheloropleiding en een bachelor-na-bacheloropleiding worden bekrachtigd met een diploma. 22 20

Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 21 Bron: presentatie van Dhr. Willy Sleurs en verslag van de Hoorzitting Natuur- en Milieueducatie MiNa-raad van 22 maart 2006. Beschikbaar via www.minaraad.be 22 Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

49

Volgende tabel geeft de professionele bacheloropleidingen weer die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 13). Tabel 13: Professioneel gerichte bacheloropleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Professioneel gerichte Bacheloropleidingen Opleiding Hogeronderwijsinstelling Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Hogeschool Sint-Lukas Brussel (LUKAS) Expertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving XIOS Hogeschool Limburg (XIOS) Bachelor in de Bouw Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) – aanvraag goedgekeurd door Vlaamse Regering. Indien procedure verder gunstig verloopt, zou de opleiding kunnen starten vanaf het academiejaar 2008-2009. Bachelor in de ArchitectuurHogeschool West-Vlaanderen (HoWest) assistentie 23 Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen (KATHO) Bachelor in de Elektrotechniek Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) Katholieke Hogeschool Limburg (KHLIM) Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen (KATHO) Karel de Grote-Hogeschool (KdG) Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO) Bachelor in de Elektromechanica Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) Katholieke Hogeschool Limburg (KHLIM) Plantijn-Hogeschool van de Provincie Antwerpen (PLANTIJN) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Hogeschool Antwerpen (HA) Bachelor in het Vastgoed Hogeschool Gent (HoGent) Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL)

De Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) wil in 2008 een bacheloropleiding voor de bouw opstarten met klemtoon op de klimatisatie van gebouwen. Bouwtechnici met kennis van klimatisatietechnieken zijn cruciaal in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Momenteel bestaan er al opleidingen voor bouwbachelor in Aalst (Katholieke Hogeschool Sint-Lieven), Diepenbeek (Expertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving XIOS Hogeschool Limburg) en Schaarbeek (Hogeschool Sint-Lukas Brussel). De opstart in 2006 van een opleiding Bouwbachelor door de XIOS Hogeschool Limburg was een succes met een 150-tal studenten. De drie bestaande opleidingen rekruteren amper uit de Provincie Antwerpen. De 23

Het Departement Simon Stevin van de Hogeschool West-Vlaanderen is de enige instelling in het Vlaams onderwijslandschap die een opleiding architectuur-assistentie aanbiedt. De driejarige opleiding omvat een praktisch deel (o.a. architectuurtekenen en maquettebouw), een technisch deel (o.a. bouwfysica, constructie- en sterkteleer) en een administratief deel (o.a. bureautica en bedrijfsbeheer). Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

50

bijkomende opleiding in Geel bij de Katholieke Hogeschool Kempen zal de bestaande opleidingen nauwelijks benadelen, maar wel voor een belangrijke instroom voor kaderleden in de bouw creëren. De Kempen beschikt over een aantal belangrijke technische en beroepssecundaire bouwscholen. Dat in hun buurt een hogeschool komt waar hun afgestudeerden nadien kunnen verder studeren, zal uiteindelijk ook het technisch en beroepssecundair bouwonderwijs in de Kempen ten goede komen. Met een opleiding tot Bouwbachelor in de buurt kunnen ook de Kempense secundaire bouwscholen een interessant toekomstperspectief bieden. 24 In juli 2007 gaf de Vlaamse Regering een eerste groen licht voor de oprichting van een bacheloropleiding Bouw aan de Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) in Geel. Een eerdere aanvraag had de Vlaamse Regering verworpen. Onder impuls van onderwijsminister Vandenbroucke hebben de KHK en de XIOS-Hogeschool Limburg uit Diepenbeek afspraken gemaakt voor een verregaande samenwerking. De twee betrokken hogescholen en hun associaties hebben duidelijke afspraken gemaakt over een samenwerkingsovereenkomst, die meer behelst van enkel de opleiding bouwbachelor. De instellingen zullen de bachelor Bouw organiseren op basis van een gemeenschappelijk opleidingsprofiel. In het derde jaar zal elke instelling een eigen specialisatie aanbieden, waar de studenten van beide instellingen naadloos kunnen instappen na het tweede jaar. Beide opleidingen plannen verder ook samen te werken met de twee andere professionele bouwopleidingen in Vlaanderen. Daarnaast kon de KHK overtuigend aantonen dat de opleiding een nieuw publiek kan aanboren. In Limburg werd met de bachelor Bouw (XIOS) een publiek bereikt van mensen die anders geen hoger onderwijs gevolgd zouden hebben. Studiewerk toont aan dat een dergelijk potentieel ook in de Provincie Antwerpen aanwezig is. De vooropgestelde specialisatie “duurzaam en energiezuinig bouwen” voldoet bovendien duidelijk aan een nood op de arbeidsmarkt en is duidelijk toekomstgericht. Als ook de volgende stappen in de procedure positief verlopen, kan de opleiding starten vanaf het academiejaar 2008-2009. De oprichting van nieuwe opleidingen in het hoger onderwijs is niet vanzelfsprekend. De overheid wil immers garanderen dat de onderwijsmiddelen zo efficiënt mogelijk ingezet worden. Daarom moet een hogeschool of universiteit eerst kunnen aantonen dat een nieuwe opleiding wel degelijk een leemte in het Vlaamse onderwijsaanbod invult én voldoet aan een reële behoefte op de arbeidsmarkt. Als dat goed bevonden is, onderzoekt de NederlandsVlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO) of het dossier de nodige garanties bevat dat de opleiding van een voldoende hoge kwaliteit zal zijn. Onderwijsminister Vandenbroucke sprak zich met volgende woorden uit over de aanvraag van de Katholieke Hogeschool Kempen: “Dit dossier draagt duidelijk bij tot de optimalisatie van het aanbod binnen het Vlaamse hoger onderwijs: hier wordt een verregaande samenwerking uitgebouwd, waarbij iedere instelling zich concentreert op haar kerncompetenties en deskundigheid en voor andere specialisaties netwerkt met een partnerinstelling over de grenzen van de associaties heen. Dit heeft tot gevolg dat de studenten kunnen kiezen uit een bredere waaier van mogelijkheden.” 25

24

Bron: Bouwen en Wonen – Het laatste nieuws, 18 juni 2007: ‘Regering moet bouwbachelor erkennen’– gebaseerd op bronnen van Confederatie Bouw. Beschikbaar via http://www.bouwenenwonen.net > nieuws 25 Bron: Persmededeling van de Vlaamse Regering, vrijdag 13 juli 2007. ‘Eerste groen licht voor ”duurzame” bachelor Bouw in Geel’. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

51

3.2.2. Academische gerichte Bacheloropleidingen

Zowel hogescholen (binnen het kader van de associatie) als universiteiten bieden academisch gerichte bacheloropleidingen aan. Deze opleidingen zijn erop gericht de studenten te laten doorstromen naar de masteropleiding. De studieomvang van een bacheloropleiding is ten minste 180 ECTS studiepunten. Dit komt overeen met drie jaar voltijds studeren. Om te starten met een bacheloropleiding (of een bachelor-na-bacheloropleiding) gelden bepaalde toelatingsvoorwaarden. Een bacheloropleiding (en een bachelor-na-bacheloropleiding) wordt bekrachtigd met een diploma. 26 Volgende tabel geeft de academische bacheloropleidingen weer die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 14). Tabel 14: Academisch gerichte bacheloropleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Academisch gerichte Bacheloropleidingen Opleiding Hogeronderwijsinstelling Hogeschool Antwerpen (HA) Bachelor in de Architectuur Provinciale Hogeschool Limburg (PHL) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Hogeschool Antwerpen (HA) Bachelor in de Interieurarchitectuur Provinciale Hogeschool Limburg (PHL) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Universiteit Gent (UGent) Bachelor in de IngenieursKatholieke Universiteit Leuven (KULeuven) wetenschappen: Architectuur Vrije Universiteit Brussel (VUB) Bachelor in de IngenieursVrije Universiteit Brussel (VUB) wetenschappen Bachelor in de Industriële Erasmushogeschool Brussel (EhB) wetenschappen Hogeschool Antwerpen (HA) Hogeschool Gent (HoGent) Expertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Bachelor in de Industriële Samenleving XIOS Hogeschool Limburg (XIOS) wetenschappen: Bouwkunde Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Bachelor in de IngenieursUniversiteit Gent (UGent) wetenschappen: Bouwkunde Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven) Bachelor in de IngenieursKatholieke Universiteit Leuven (KULeuven) wetenschappen: Elektrotechniek Universiteit Gent (UGent)

26


52

Academisch gerichte Bacheloropleidingen Opleiding Hogeronderwijsinstelling Groep T – Leuven Hogeschool (Groep T) Hogeschool Antwerpen (HA) Hogeschool Gent (HoGent) Expertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving XIOS Hogeschool Limburg (XIOS) Hogeschool West-Vlaanderen (HoWest) Bachelor in de Industriële wetenschappen: Elektromechanica Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Karel de Grote-Hogeschool (KdG) Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO) Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) Katholieke Hogeschool Limburg (KHLIM) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) 3.2.3. Masteropleidingen

De masteropleidingen worden aangeboden aan de universiteiten en hogescholen, binnen het kader van een associatie. Ze zijn altijd academisch gericht, hoewel sommige masteropleidingen ook professioneel kunnen georiënteerd zijn. De masteropleidingen willen studenten tot een gevorderd niveau van kennis en competenties brengen die eigen zijn aan het wetenschappelijk of artistiek functioneren in het algemeen en aan een specifiek domein van de wetenschappen of de kunsten in het bijzonder. Deze kennis en competenties zijn noodzakelijk voor het zelfstandig beoefenen van de wetenschappen of kunsten of voor het zelfstandig uitoefenen van een beroep of een groep van beroepen. Aansluitend op een masteropleiding kan als vervolgopleiding een master-na-masteropleiding georganiseerd worden. Deze opleiding is gericht op de verdieping of de specialisatie van de competenties die verworven werden tijdens de masteropleiding. De studieomvang van een masteropleiding is ten minste 60 ECTS studiepunten. Dit is het equivalent van één jaar voltijds studeren. Dit geldt ook voor een master-na-masteropleiding. Als algemene toelatingsvoorwaarde voor een masteropleiding geldt het diploma van een academische bacheloropleiding. Een professioneel gerichte bachelor kan een masteropleiding volgen na het voltooien van een schakelprogramma (minimum 45 en maximum 90 studiepunten). De toegang tot een master-na-masteropleiding vereist minimaal een diploma van een masteropleiding. Een masteropleiding en een master-na-masteropleiding worden bekrachtigd met een diploma. 27 Volgende tabel geeft de masteropleidingen weer die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 15).

27


53

Tabel 15: Academisch gerichte master-opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Masteropleidingen Opleiding Master in de Architectuur

Master in de Interieurarchitectuur Master in de Ingenieurswetenschappen: Architectuur

Master in de Industriële Wetenschappen: Bouwkunde

Master in de Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde

Master in de Industriële wetenschappen: Elektromechanica

Master in de Industriële wetenschappen: Elektrotechniek

Master in de Ingenieurswetenschappen: Elektrotechniek Master in de Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening Master in de Stedenbouw

Hogeronderwijsinstelling Hogeschool Antwerpen (HA) Provinciale Hogeschool Limburg (PHL) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Hogeschool Antwerpen (HA) Provinciale Hogeschool Limburg (PHL) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Universiteit Gent (UGent) Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven) Vrije Universiteit Brussel (VUB) Hogeschool Antwerpen (HA) Hogeschool Gent (HoGent) Expertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving XIOS Hogeschool Limburg (XIOS) Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Universiteit Gent (UGent) Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven) Vrije Universiteit Brussel (VUB) Groep T – Leuven Hogeschool (Groep T) Hogeschool Antwerpen (HA) Hogeschool Gent (HoGent) Expertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving XIOS Hogeschool Limburg (XIOS) Hogeschool West-Vlaanderen (HoWest) Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Karel de Grote-Hogeschool (KdG) Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO) Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) Katholieke Hogeschool Limburg (KHLIM) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Erasmushogeschool Brussel (EhB) Hogeschool Gent (HoGent) Hogeschool West-Vlaanderen (HoWest) Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO) Katholieke Hogeschool Limburg (KHLIM) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Universiteit Gent (UGent) Hogeschool Antwerpen (HA) Erasmushogeschool Brussel (EhB) Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Hogeschool Gent (HoGent)


54

In de architectuuropleidingen is duurzaamheid nog niet geïntegreerd. Sinds kort begint het in de meeste instituten aan bod te komen, eerder als iets optioneel naast de bestaande ontwikkelingen en dus niet als geïntegreerde ontwikkeling. Deze opleidingsinstituten hebben niettemin een belangrijke impact op de architecten van morgen en aldus op de toekomst van het bouwen. Innovaties worden evenwel binnen de muren gestimuleerd en geactiveerd, evenwel in een meester-leerling verhouding (stand van zaken 2005). 28

3.2.4. Postacademische opleidingen

Postacademische opleidingen beogen een verdieping of specialisatie van de competenties, verworven in de bachelor- of masteropleiding. Zowel de hogescholen als de universiteiten kunnen deze opleidingen organiseren. De studieomvang van een postacademische opleiding bedraagt ten minste 20 studiepunten. Om toegelaten te worden tot een postacademische opleiding is een bachelor- of masterdiploma vereist. De instellingen beslissen autonoom welke diploma’s toelating verlenen tot een bepaalde postacademische opleiding. Een postacademische opleiding wordt bekrachtigd met een getuigschrift. Permanente vorming bevat een brede waaier van nascholingen bijscholingscursussen binnen de context van levenslang leren. De studieomvang van deze cursussen is niet vastgelegd. De instellingen beslissen daar autonoom over, net zoals over de toelatingsvoorwaarden. De permanente vorming wordt bekrachtigd met een getuigschrift. 29 Onderstaande tabel geeft een overzicht van de postacademische opleidingen die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 16). Tabel 16: Postacademische opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Postacademische opleidingen Opleiding Manager in de bouw (Fellow bouwmanager) Werfcoördinator Postgraduaat in de Vastgoedkunde Specialisatie Verlichtingstechniek Energietechniek in gebouwen Energie-efficiëntie in de industrie

Hogeronderwijsinstelling Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) Expertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving XIOS Hogeschool Limburg (XIOS) Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven) – Dienst Permanente Vorming Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL) – Dienst Voortgezette Opleiding Universiteit Gent – Instituut voor Permanente Vorming, i.s.m. Technisch Instituut (KVIV), WTCB, KULeuven en VUB Universiteit Gent – Instituut voor Permanente Vorming (start januari 2008)

28

Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 29 Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

55

Postacademische opleidingen Opleiding

Postgraduaat Energiecoördinator

Hogeronderwijsinstelling Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen (KATHO), i.s.m. Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL), De Nayer Instituut (WENK), Katholieke Hogeschool Limburg (KHLIM) en Katholieke Hogeschool Kempen (KHK)

Fellow bouwmanager 30 Om aan de behoefte van een geïntegreerde kijk op de managementsopleiding in de bouw tegemoet te komen hebben de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK), de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB), het De Nayer Instituut en de Sint-Lucas Architectuur afdeling van de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) hun krachten gebundeld. Al enkele jaren organiseren zij samen het langlopend programma ‘Fellow Bouwmanager’. Naast het verwerven van theoretische inzichten, staat het praktiseren van een polyvalente managementopdracht in de bouw centraal in deze totaalopleiding. Het programma richt zich tot jonge ingenieurs, architecten en bedrijfsleiders die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij ‘managen van bouwactiviteiten’, hetzij als ontwerper, opdrachtgever, uitvoerder, leverancier of in een controlerende functie. De kandidaten hebben een universitair of gelijkgesteld diploma en/of dienen het bewijs voor te leggen van 5 jaar ervaring in het bedrijfsleven. De evaluatie van de deelnemers gebeurt aan de hand van de behaalde resultaten op de eindcase, de oefeningen tijdens het programma en de activiteiten tijdens de sessies. De opleiding wordt afgesloten met een individuele case door alle cursisten. Het certificaat ‘Fellow in bouwmanager – Masterclass-VIK-Certified®’ wordt na een positieve evaluatie uitgereikt. De volgende cursus zal in het najaar van 2008 van start gaan. Deze opleiding wordt in nauw contact met het beroepsveld ingericht en is modulair opgebouwd. De cursus loopt op vrijdagavond en zaterdagvoormiddag, en telt 180 lesuren verdeeld over 15 modules: - Algemeen strategisch management in de bouw - Organisatorische aspecten - Financiële aspecten - Milieu & duurzaam bouwen - Kwaliteitsbeleid in de bouw - Veiligheid - Aankoopbeleid - Commercieel beleid - Juridische aspecten - Bouwprojecten in een internationale context - Logistiek - Human resources - Management van bouwprojecten - Informatica aspecten - Werforganisatie

30

Bron: folder ‘Fellow Bouwmanager’, beschikbaar via de website van het De Nayer Instituut (WENK), http://www.denayer.wenk.be > onderwijs


56

Werfcoördinator 31 Het departement Industriële wetenschappen en technologie van de XIOS Hogeschool Limburg biedt de postgraduaatopleiding ‘Werfcoördinator’ aan. Coördinatie van een werf, en werking van een werf zijn belangrijke aspecten om een werf te doen slagen. Inzicht in de constructie, in de opeenvolging der werken, topografische bepalingen, de diverse technieken, de veiligheidsvoorschriften, de administratieve bepalingen, de planning zijn enkele van de elementen die aan bod komen tijdens deze modulair opgevatte opleiding. De opleiding wordt gespreid over één academiejaar en telt 41 studiepunten. Leren observeren, luisteren, overleggen, motiveren, onderhandelen, vergaderen en op basis van kennis de juiste beslissingen nemen, zijn de voornaamste competenties waarover een werfcoördinator dient te beschikken. De enige algemene toelatingsvoorwaarde is een diploma hoger onderwijs. Het volgen van deze opleiding leidt, na gunstige evaluatie, tot een postgraduaatgetuigschrift. Volgende elementen staan op het opleidingsprogramma: - Constructieleer - Sterkteleer - Betontechnologie (incl. aantal bedrijfsbezoeken om theorie aan de praktijk te toetsen) - Planlezen en uitzetten van gebouwen - Afwerking en interieur - Elektriciteit bouw - Centrale verwarming en sanitair - Calculatie en nacalculatie - Werforganisatie en –administratie - Planning - Sociale en communicatieve vaardigheden - Stage: alle opgedane theoretische en praktische kennis, vaardigheden en attitudes in praktijk brengen Postgraduaat in de Vastgoedkunde 32 Het programma ‘postgraduaat in de Vastgoedkunde’ biedt een grondig inzicht in de verschillende aspecten van de vastgoedkunde en richt zich tot al wie professioneel met vastgoed te maken heeft: vastgoedmakelaars, juristen, stedenbouwkundigen, economen, financiers, fiscalisten, accountants, ingenieurs, bouwpromotoren, projectontwikkelaars, aannemers, notarissen, advocaten, architecten, vastgoedconsultants, facility managers, landmeters-schatters, institutionele beleggers, vastgoedbeleggers, projectmanagers, leningmaatschappijen, … Het postgraduaat in de Vastgoedkunde wordt georganiseerd door de KULeuven (Faculteiten Economische en Toegepaste Economische Wetenschappen, Ingenieurswetenschappen, Rechtsgeleerdheid) en gecoördineerd door het Postuniversitair Centrum KULeuven Campus Kortrijk. Als toelatingsvoorwaarde wordt gesteld dat men houder moet zijn van een universitair diploma of diploma van het hoger onderwijs van het lange type. Enkele jaren praktijkervaring in de vastgoedsector genieten de voorkeur. Over de toelating tot het programma wordt beslist door het programmacomité (criteria: vooropleiding, relevante praktijkervaring, curriculum en volgorde van inschrijving).

31

Bron: website van XIOS Hogeschool Limburg, http://www.hogeschoollimburg.be > onderwijsaanbod > levenslang leren 32 Bron: website KULeuven – Campus Kortrijk, http://www.kuleuven-kortrijk.be/nl/KULAK > Postacademische vorming Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

57

De colleges gaan door op donderdagavond (16.00 tot 20.00 uur) en op zaterdagochtend (09.00 tot 12.00 uur). Deelnemers die de evaluaties van het postgraduaat succesvol beëindigen, ontvangen een decretaal erkend getuigschrift "Postgraduaat in de Vastgoedkunde", uitgereikt door de KULeuven. Het postgraduaat in de Vastgoedkunde wil inzicht bieden in de verschillende deelgebieden van de vastgoedkunde. Via een combinatie van wetenschappelijke theorievorming, praktijkgerichtheid en een interdisciplinaire aanpak richt deze opleiding zich tot wie zijn kennis op het vlak van de vastgoedkunde voor professionele doeleinden wil verruimen. De concrete doelstelling van deze opleiding is het aanbrengen en verruimen van inzicht en kennis op het vlak van de vastgoedkunde voor professionele doeleinden met nadruk op het bijbrengen van multidisciplinaire kennis, op een confrontatie met recente onderzoeksbevindingen en op een reflectie van de verworven kennis op de maatschappelijke en professionele relevantie. Het programma beoogt een kennismaking met, en (meer) inzicht in de deelgebieden van de vastgoedsector, de basisconcepten en denkwijzen, het vocabularium en de werkinstrumenten (analysemethodes, dataverzameling, ...) te realiseren binnen de verschillende deelgebieden van vastgoed. Het programma is in vier voor de vastgoedkunde relevante deelgebieden onderverdeeld en richt zich vanuit deze verschillende invalshoeken op de vele aspecten van vastgoed: de vastgoedmarkt, de financiële, juridische en bouwtechnische aspecten van vastgoed, vastgoedbeheer, -ontwikkeling en exploitatie, de verschillende actoren. Het programma omvat 4 blokken: - Blok 1: De vastgoedsector in België. Financiële aspecten o De Belgische vastgoedmarkt o Investeringsanalyse o Balansanalyse o Waarderingsprincipes en projectanalyse o Belegging in vastgoed o Financiering van vastgoed - Blok 2: Bouwtechnische aspecten en architectuur o Inleiding Projectontwikkeling en bouwtechniek in de beginfase (bouwteams) Architectuur en stedenbouw versus vastgoed Health en safety m.b.t. het bouwproces Bijzondere nieuwe bouwteam-actoren o Het bouwproces Inleiding algemeen Ruwbouw Installaties en afbouw o Diversen Evaluatie van gebouwen Waardebepaling en schattingen, technische evaluatie en expertise Duurzaam bouwen Digitale technische informatie via CD-rom en internet Werfbezoek (ruwbouw en afwerking) en studiebezoek


58

-

Blok 3: Juridische aspecten en fiscaliteit o Administratieve aspecten van vastgoed (*) Wetgeving ruimtelijke planning, ordening en stedenbouw Wetgeving sociaal-economische vergunning Wetgeving bescherming van monumenten en landschappen, staden dorpsgezichten, bossen, duinen, natuurbehoud Wetgeving milieu Beheer van overheidseigendommen en wetgeving overheidsopdrachten Overzicht van premies bij aankoop, bouwen, verbouwen en huren o Contractuele aspecten van vastgoed Wet Breyne (verkoop op plan) en bouwpromotie Koop Appartementsmede-eigendom Huur Erfpacht en opstal en timesharing Aanneming o Fiscale aspecten van vastgoed (*) Vlaamse Decreten inzake Leegstand Verkoop en verhuur van onroerende goederen Hypothecair krediet Onroerende leasing/erfpacht/opstal/vruchtgebruik Schenkingen van onroerende goederen (*) In gevolge de opeenvolgende staatshervormingen is deze materie in toenemende mate een regionale materie geworden. Tijdens de lessen wordt in hoofdzaak de reglementering voor het Vlaamse gewest toegelicht. Waar mogelijk wordt gewezen op de belangrijkste specifieke voorschriften voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

-

Blok 4: Vastgoed in de praktijk o Situering vastgoed-deelmarkten en internationaal perspectief Belichting van de vastgoedmarkten Internationaal vastgoed o Stedelijke ontwikkeling en ruimtelijk beleid Krachtlijnen van het ruimtelijk beleid in Vlaanderen (gewest, provincie en gemeente) en Brussel Brussels Hoofdstedelijk Gewest Stedelijke ontwikkelingen o Projectontwikkeling: privaat, publiek, publiek-private samenwerking (pps) 33 o Vastgoedmanagement Asset-, Property-, Facility- en Project Management Verzekeringsbeheer o Ethiek Zakenethiek en een link naar de vastgoedsector Ethiek en gedragsregels voor een Chartered Surveyor Voorstelling van een aantal cases o Statuut en inhoud van verschillende vastgoedberoepen o Excursie naar één of meerdere vastgoedprojecten

33

PPS: Publiek Private Samenwerking, een samenwerkingsverband waarbij overheid en bedrijfsleven, met behoud van eigen identiteit en verantwoordelijkheid, gezamenlijk een project realiseren op basis van een heldere taak- en risicoverdeling. Het doel van PPS is het realiseren van meerwaarde: een kwalitatief beter eindproduct voor hetzelfde geld, of dezelfde kwaliteit voor minder geld. Dit ligt binnen bereik als overheid en bedrijfsleven ieder datgene doen waar ze het best in zijn; er ontstaat zo een win-win situatie.


59

Specialisatie verlichtingstechniek 34 Deze specialisatiecursus van het Laboratorium voor Lichttechnologie van de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven speelt flexibel in op de verschillende noden die ontstaan omtrent verlichting. Nieuwe lichtbronnen (LED’s), regelgeving (EPR) en toepassingsdomeinen (therapie) vormen belangrijke uitdagingen. Innoveren is dus de boodschap. Dit veronderstelt echter voldoende lichttechnologische kennis en inzicht. In België is het aanbod voor een specifieke opleiding zeer beperkt, daar wil deze specialisatiecursus aan tegemoet komen. Deze tevens modulair te volgen cursus biedt een antwoord voor wie flexibel wil inspelen op de verschillende noden rond verlichtingstechniek. De lessen worden gegeven door specialisten met ervaring (zowel academische als industriële) in verlichtingstechniek, en afgewisseld met oefensessies, laboratorium- en bedrijfsbezoeken. Na het beëindigen van de specialisatie (en na het slagen in het specifiek examen) moeten de kandidaten in staat zijn om: (1) een algemeen inzicht in de verlichtingswetenschap te bezitten; (2) lichttechnische berekeningen en elementair armatuurontwerp te kunnen uitvoeren; (3) de elektrische en elektronische werking van diverse soorten lampen en de bijhorende voorschakelapparatuur te begrijpen; en (4) overweg te kunnen met de aangeboden verlichtingssoftware. De cursus omvat 70 uren en wordt ’s avonds gegeven. De cursus startte in oktober 2006 en werd gelijk verdeeld over 2 semesters. Deze cursus wordt tweejaarlijks georganiseerd, de volgende cursus zal dus in oktober 2008 starten. Een masterdiploma is een toelatingsvoorwaarde, bachelors kunnen ook toegelaten worden mits motivatie (afstudeergraad, nuttige beroepservaring, werkbranche, …). Deelnemers ontvangen na een geslaagde evaluatie een getuigschrift ‘Specialisatie Verlichtingstechniek’. Het programma bestaat uit 4 modules. Elke module omvat verschillende leseenheden (20 in totaal, en één leseenheid komt overeen met een contacttijd van 3u30). - Inleidingsles - Module 1: Licht en Verlichting: basiskennis (5 leseenheden) 1.1 Radio- en fotometrie 1 (spectrum, oogwerking, lichtstroom) 1.2 Radio- en fotometrie 2 (lichtsterkte, luminantie, relaties, interactie met materialen) 1.3 Colorimetrie (kleursystemen, kleurweergaveindex, kleurtemperatuur, metamerie) 1.4 Lichtmeting 1 (fotometers, spectrale metingen) 1.5 Lichtmeting 2 (goniometer, integrerende sfeer, laboratorium bezoek) - Module 2: (Werking van) lichtbronnen (4 leseenheden) 2.1 Algemeen overzicht (historiek, evolutie) 2.2 Fluorescentielampen 2.3 Gasontladingslampen (met bedrijfsbezoek Philips Turnhout) 2.4 LED’s - Module 3: Armatuurontwerp (4 leseenheden) 3.1 Armatuurontwerp via software 3.2 Materialen en productietechnieken 3.3 Veiligheid en regelgeving 3.4 Armatuureigenschappen en standaardisatie

34

Bron: folder ‘Specialisatie Verlichtingstechniek’, beschikbaar via de website van het Laboratorium voor Lichttechnologie van de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven, http://www.lichttechnologie.be > Navorming Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

60

-

Module 4: Verlichtingsontwerp (6 leseenheden) 4.1 Binnenverlichting 1 (ontwerp, uniformiteit, software, winkelverlichting) 4.2 Binnenverlichting 2 (daglicht, automatisatie, lichtcomfort) 4.3 Energie-efficiëntie in verlichting 4.4 Buitenverlichting 1 (basistechnieken, wetgeving, lichtpollutie) 4.5 Buitenverlichting 2 (tunnels, signalisatie, verkeer) 4.6 Noodverlichting (met bedrijfsbezoek Etap)

Energietechniek in gebouwen 35 De postacademische opleiding ‘Energietechniek in gebouwen’ startte in oktober 2006 en liep tot maart 2007. Deze cursus wordt georganiseerd door het Instituut voor Permanente Vorming van de UGent, het Technologisch Instituut van de KVIV en WTCB, met medewerking van KULeuven en VUB. De wetenschappelijke coördinatie werd verzorgd door Prof. dr. ir. arch. Arnold Janssens (Vakgroep Architectuur en Stedenbouw, UGent). Dit programma laat toe een getuigschrift van de Universiteit Gent te verwerven. De cursus wil voorzien in de behoefte aan kennis en inzicht die in de bouwsector bestaat in de context van de energieprestatie van gebouwen. Deze opleiding heeft tot doel om de noodzakelijke kennis over energietechnieken in gebouwen op een geïntegreerde manier samen te brengen, zodat de deelnemers inzicht verwerven in de verschillende deeldomeinen die een impact hebben op de energieprestatie van gebouwen (ontwerp van de gebouwschil, keuze van HVAC-systeem, kunstlichttoepassing, inzet efficiënte energieopwekking, …). De deelnemers verwerven inzicht in de kengetallen, de werking en ontwerpprincipes van energietechnieken in gebouwen, zowel bouw- (isolatie, beglazing, zonwering, passieve systemen) als installatietechnieken (verwarming, ventilatie, verlichting). Ze leren methodes aan om het energiegebruik en de energieprestatie van gebouwen te evalueren. Per thema besteedt de lesgever aandacht aan ontwerpmethodes, relevante normwijzigingen, technologie en energetische prestaties. Na het volgen van de opleiding zullen de deelnemers een degelijke basis hebben om te oordelen over de mogelijkheden en haalbaarheid van energiebesparende technieken in gebouwen. Deze postacademische opleiding richt zich tot de verantwoordelijken betrokken bij bouwprojecten die geconfronteerd worden met energieprestaties van gebouwen: architectenbureaus, adviesbureaus, systeemfabrikanten, administraties, promotoren, REGverantwoordelijken, … Het niveau van voorkennis is dat van een architect, industrieel of burgerlijk ingenieur met basiskennis in één van de deeldomeinen (architectuur/bouwkunde, werktuigkunde, elektrotechniek), die zich wil bijscholen in het brede domein dat verband houdt met energieprestaties van gebouwen. Deze postacademische opleiding was gespreid over 3 modules: (1) Basisbegrippen (2 dagen); (2) Bouwfysica en Ventilatie (5 dagen); (3) Installaties voor verwarming, koeling en kunstverlichting (4 dagen). Het programma van de drie modules wordt hieronder toegelicht. De eerste module ‘basisbegrippen’ reikt basisinformatie aan over de energieprestatiemethode, de wetgeving in een ruimere context, en de fysische principes van warmte- en massatransport in gebouwen. Het geheel wordt afgesloten met enkele praktische oefeningen. Deze module is 35

Bron: folder ‘Energietechniek in gebouwen’, beschikbaar via de website van het Instituut voor Permanente Vorming van de UGent, http://www.ivpv.ugent.be/index.htm (voor 2006-2007). Brochure ‘Energietechniek in gebouwen’ van de editie 2007-2008 beschikbaar via de online vormingskalender op de website van KVIV-TI, vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

61

vooral bedoeld voor diegenen die minder vertrouwd zijn met het begrip energieprestatie of een beperkte bouwfysische voorkennis bezitten. - Energieprestatie o Energieproblematiek o Berekeningsmethodes en indicatoren voor energiegebruik van gebouwen o Comfort en gezondheid: programma van eisen o Wetgeving - Fysische principes o Warmteoverdracht o Luchttransport o Vochttransport o Gevallenstudie De tweede module ‘Bouwfysica en ventilatie’ besteedt aandacht aan de technieken die de energievraag van het gebouw bepalen (de vraagzijde). Enerzijds zijn er de architecturale en bouwkundige technieken, zoals het ontwerp van de gebouwschil, de thermische isolatie van gebouwconstructies, de thermische en spectrale eigenschappen van beglazingen, de luchtdichtheid van het gebouw, … Anderzijds speelt de keuze en werking van natuurlijke en mechanische ventilatiesystemen met hun verschillende componenten een belangrijke rol. Bij dit alles gaat men uit van een globale ontwerpbenadering van prestatiegericht bouwen. De laatste lesdag van deze module staat in het teken van computerondersteunde technieken om laagenergie bouwconcepten te evalueren. De deelnemer krijgt verder de mogelijkheid om in functie van zijn noden computerervaring op te bouwen. Hij kan enerzijds een begeleide case uitwerken met behulp van de EPBsoftware die toelaat het potentieel van conventionele energiebesparende maatregelen te beoordelen. Anderzijds kan hij aan de slag met dynamische gebouwensimulatie, geschikt om meer innovatieve concepten te evalueren. - Bouwfysica o Bouwfysische prestatieanalyse van de gebouwschil o Thermische isolatie van gebouwconstructies o Meerdimensionaal warmtetransport: koudebruggen en warmteverliezen naar de grond o Luchtdicht bouwen o Beglazing en gevelsystemen o Zontoetreding, beschaduwing en zonwering o Daglichttoetreding o Begrippen i.v.m. dynamisch thermisch gedrag - Ventilatie o Luchtstroming in gebouwen o Ventilatiesystemen: normen en prestaties o Begrippen i.v.m. emissies en binnenluchtkwaliteit o Luchtverdeling in ruimten o Luchtdistributie en hulpenergie o Vraaggestuurde en hybride ventilatie o Warmteterugwinning o Case (oefening) - Ontwerp en beoordeling o Laagenergie bouwconcepten o Gebouwsimulatie o Praktijkoefening (EPB-software, of dynamische gebouwsimulatie) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

62

De derde en laatste module ‘Installaties voor verwarming, koeling en kunstmatige verlichting’ besteedt aandacht aan de installatietechnieken die het comfort in het gebouw moeten realiseren (de aanbodzijde). De keuze en het ontwerp van de installatietechnieken is mee bepalend voor het efficiënt gebruik van elektrische energie en brandstoffen in gebouwen. Het is de bedoeling om de basisprincipes van verschillende technieken uit te leggen, met aandacht voor nieuwe ontwikkelingen op het vlak van energie-efficiëntie. De nadruk ligt op de relatie tussen de gekozen techniek voor energieopwekking, het systeemontwerp en de uitvoering, en het potentieel voor energiebesparing. Een eerste deel geeft een overzicht van de huidige mogelijkheden op het vlak van energieopwekking. Het tweede deel behandelt de verdeling van de energie voor verwarming, koeling en verlichting. Hier gaat de aandacht naar distributie, afgifte en regeling van de installatie. Het laatste deel wil de kwaliteitsbewaking benadrukken die tijdens het ontwerpproces, de uitvoering en de oplevering nodig is om een correct werkende en energieefficiënte installatie te realiseren. - Energieopwekking o Verwarmingsketels o Koelmachines en warmtepompen o Alternatieve warmte- en koudeopwekking (WKK, warmte-koude-opslag, stadverwarming, …) o Dimensioneringsprincipes: pieklast, belastingscurves, … o Productie van sanitair warm water o Zon-thermische systemen (zonneboilers) o Fotovoltaïsche energie (PV) - Energieverdeling o Systeemrendementen en hulpenergie o Lage-temperatuursverwarming o Hoge temperatuurkoeling o Passieve koeltechnieken o Kunstmatige verlichting: technologie en dimensionering o Kunstmatige verlichting: energiebesparende technieken - Energiezorg o Commissioning o Case De tweede editie van deze cursus loopt van 24 oktober 2007 tot 23 april 2008, en bestaat uit 5 modules. Module 1 ‘basisbegrippen’ reikt de nodige informatie aan voor kennis van de basisbegrippen van bouwfysica en thermodynamica. Ze is bedoeld voor diegenen die minder vertrouwd zijn met de begrippen die later in de cursus worden uitgediept, of voor wie zijn basiskennis wil opfrissen. - Bouwfysische principes o Warmteoverdracht o Vochttransport o Energiebalans van gebouwen o Indicatoren voor energiegebruik van gebouwen - Technische thermodynamica o Warmtewisselaars o Verbranding o Koeltechniek


63

In de tweede module, ‘Bouwfysica en Ventilatie’, wordt aandacht besteed aan de technieken die de energievraag van het gebouw bepalen (de vraagzijde). Enerzijds zijn er de architecturale en bouwkundige technieken, zoals het ontwerp van de gebouwschil, de thermische isolatie van bouwconstructies, de thermische en spectrale eigenschappen van beglazingen, de luchtdichtheid van het gebouw, ... Anderzijds speelt de keuze en werking van natuurlijke en mechanische ventilatiesystemen met hun verschillende componenten een belangrijke rol. Bij dit alles gaat men uit van een globale ontwerpbenadering van prestatiegericht bouwen. - Bouwfysica o Prestatieanalyse van de gebouwschil o Thermische isolatie van bouwconstructies o Meerdimensionaal warmtetransport: koudebruggen en warmteverliezen naar de grond o Beglazing en gevelsystemen o Zontoetreding en zonwering o Dynamisch thermisch gedrag - Ventilatie o Emissies en binnenluchtkwaliteit o Luchtstroming in gebouwen o Ventilatiesystemen: normen en prestaties o Luchtdicht bouwen o Luchtdistributie en hulpenergie o Vraaggestuurde en hybride ventilatie o Warmteterugwinning o Ventilatie voor warmte-afvoer In module 3, ‘Verwarming en Koeling’, wordt aandacht besteed aan de installatietechnieken die het comfort in het gebouw moeten realiseren (de aanbodzijde). De keuze en het ontwerp van de installatietechnieken is mee bepalend voor het efficiënt gebruik van elektrische energie en brandstoffen in gebouwen. In de lessen wordt de relatie gelegd tussen de gekozen techniek voor energieopwekking, het systeemontwerp en de uitvoering, en het potentieel voor energiebesparing. Bij elke techniek komen de nieuwe ontwikkelingen op het vlak van energieefficiëntie aan bod. Een eerste deel geeft een overzicht van de huidige mogelijkheden op het vlak van energieopwekking. Het tweede deel behandelt de verdeling van de energie voor verwarming en koeling. Hier gaat de aandacht naar distributie, afgifte en regeling van de installatie. - Energieopwekking o Verwarmingsketels o Productie van sanitair warm water o Koelmachines en warmtepompen o Alternatieven warmte- en koudeopwekking o Dimensioneringsprincipes: pieklast, belastingscurves, … o Zon-thermische systemen o Fotovoltaïsche energie - Energieverdeling o Systeemrendementen en hulpenergie o Lage-temperatuurverwarming o Passieve en laagenergie koeltechnieken


64

In module 4 wordt aandacht besteed aan verlichting. Het elektriciteitsgebruik voor kunstmatige verlichting maakt een belangrijk deel uit van het energiegebruik van gebouwen, zeker in de tertiaire sector. Besparingsmogelijkheden situeren zich in een reductie van de vraag door bewust gebruik van daglicht, in het gebruik van efficiëntere kunstlichtbronnen en in aangepaste regeltechnieken. Omwille van de specificiteit van het onderwerp wordt de verlichtingsproblematiek behandeld in een afzonderlijke module. - Lichttechnische grootheden - Daglichttoetreding - Kunstmatige verlichting: technologie - Kunstmatige verlichting: energiebesparende technieken De vijfde module besteedt aandacht aan energieprestatie en ontwerp. Het ontwerpen en realiseren van een energetisch performant gebouw gebeurt via een proces van optimalisatie binnen de functionele, wettelijke en economische randvoorwaarden die aan het ontwerp worden opgelegd. Een combinatie van verschillende concepten en technieken die in modules 2 tot 4 besproken werden, kunnen een deeloplossing bieden voor het ontwerpprobleem. Deze afsluitende module behandelt in eerste instantie enkele randvoorwaarden bij het ontwerpproces: het programma van eisen en de wetgeving. Daarna komen modellen en voorbeelden van economische optimalisatie aan bod. Tot slot wordt de nadruk gelegd op de kwaliteitsbewaking die tijdens het ontwerpproces, de uitvoering en de oplevering nodig is om een correct functionerend en energie-efficiënt gebouw te realiseren. De laatste lesdag van de module staat in het teken van computerondersteunde technieken om laagenergie bouwconcepten te evalueren. De deelnemer krijgt de mogelijkheid om in functie van zijn noden computerervaring op te bouwen. Hij kan enerzijds een begeleide case uitwerken met behulp van de EPB-software die toelaat het potentieel van conventionele energiebesparende maatregelen te beoordelen. Anderzijds kan hij aan de slag met dynamische gebouwsimulatie, geschikt om meer innovatieve concepten te evalueren. - Ontwerprandvoorwaarden o Comfort en gezondheid: programma van eisen o Wetgeving o Economische optimalisatie o Kwaliteitsbewaking en energiezorg - Ontwerp en beoordeling o Laagenergie bouwconcepten o Gebouwsimulatie o Praktijkoefening (opgesplitst in 2 groepen: EPB-software/ dynamische gebouwsimulatie) Energie-efficiëntie in de industrie 36 In het kader van het algemeen beleid voor rationeel energiegebruik (REG), bereidt het Instituut voor Permanente Vorming van de UGent een opleiding voor onder de noemer ‘Energie-efficiëntie in de industrie’. Deze postacademische opleiding zal in januari 2008 van start gaan. De opleiding richt zich in hoofdzaak tot industriële bedrijven en zal speciale aandacht besteden aan nieuwe technologieën inzake recuperatie van ‘waste energy’. De opleiding is modulair opgebouwd, en omvat 4 modules, voorafgegaan door een module 0.

36

Bron: website van het Instituut voor Permanente Vorming van de UGent, http://www.ivpv.ugent.be/index.htm


65

Het programma van de opleiding ‘Energie-efficiëntie in de iindustrie’ is momenteel nog niet in detail gekend. De verschillende modules zijn al wel bekend: - Module 0: Basisbegrippen van thermodynamica, verbrandingstechniek en warmtewisselaars - Module 1: REG, Energiemanagement en beleidskader - Module 2: Warmteproductie en –transport - Module 3: Energierecuperatie - Module 4: Efficiëntieaspecten van elektrische energie Postgraduaat Energiecoördinator 37 Vanaf het academiejaar 2007-2008 starten een aantal partnerhogescholen van de associatie KULeuven een ‘Postgraduaat Energiecoördinator’. De cursus wordt inhoudelijk en didactisch ontwikkeld in samenwerking met zeven hogescholen: Katholiek Hogeschool Zuid-WestVlaanderen (KATHO), Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL), De Nayer Instituut (Hogeschool voor Wetenschap en Kunst WENK), Katholieke Hogeschool Limburg (KHLim), Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO) en Katholieke Hogeschool Kempen (KHK), Hogeschool Sint-Lukas Brussel. De overheid zal in de toekomst nog meer verplichtingen inzake ‘efficiënt energiebeheer’ invoeren en deze dwangmatiger dan heden opleggen. Hierdoor zal er een nood ontstaan aan mensen die de juiste kwalificaties en competenties bezitten om het energiebeleid en –ontwerp van gebouwen en productieprocessen in goede banen te leiden. Het postgraduaat Energiecoördinator zal mensen opleiden om tegemoet te komen aan deze nood. De doelgroep van dit postgraduaat zijn cursisten met minstens het diploma van een professionele bachelor. Ook voor wie geen bachelordiploma behaalde maar door ervaring een voldoende hoog competentieniveau haalt, is de cursus toegankelijk. De volledige cursus komt overeen met 20 studiepunten. Cursisten krijgen na een gunstige evaluatie het getuigschrift van ‘postgraduaat energiecoördinator’. De cursus bestaat uit 10 modules, verspreid over 21 lesdagen, gericht op het verwerven van volgende competenties: - De cursisten een degelijke technische kennis meegeven, waarop ze kunnen steunen om energiestromen in kaart te brengen, verspillingen op te sporen en oplossingen te zoeken. Ook de relevantie van die oplossingen toetsen en kunnen toezien op een correcte toepassing van de oplossing, maakt deel uit van deze modules. - De cursisten leren een beleid voeren dat energie bespaart in hun gebouwen, zonder aan comfort in te boeten, of de energiebesparende actoren te kiezen van het productieproces. - De cursisten wapenen om energiebesparende projecten uit te voeren. Een optionele module is mogelijk voor erkenning als externe energiedeskundige voor tertiaire gebouwen, in samenwerking met Syntra.

37

Bron: brochure Postgraduaat Energiecoördinator, ondermeer beschikbaar via de website van Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen http://www.katho.be > Opleidingen >Permanente Vorming > Industriële Wetenschappen en Technologie Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

66

3.3.

Volwassenenonderwijs

Het volwassenenonderwijs wordt in verschillende vormen aangeboden 38: - Het onderwijs voor sociale promotie (O.S.P.), dit omvat ook het vroegere tweedekansonderwijs. - De basiseducatie - Het afstandsonderwijs: o De cursussen van het begeleid individueel studeren (BIS) – wordt momenteel afgebouwd o De afzonderlijke cursussen of volwaardige universitaire opleidingen via de Open Universiteit (O.U.) o De hogeronderwijsinstellingen kunnen in principe hun aanbod ook aanbieden via afstandsonderwijs. Niet alle instellingen hebben vandaag op dat gebied volledige opleidingsprogramma’s uitgewerkt. - Het avondonderwijs van de hogeschool en universiteiten: een aantal instellingen voor hoger onderwijs organiseren bepaalde opleidingen ook in avondonderwijs of via verkorte studietrajecten. Het volwassenenonderwijs omvat verder onder meer ook de opleidingen van de volgende instanties: - De (ondernemers)opleidingen, aangeboden door het Vlaams Agentschap voor Ondernemersopleiding – SYNTRA Vlaanderen. - De beroepsopleidingen aangeboden door de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB). De vormingsdatabank ‘Word wat je wil’ is het meest volledige overzicht van cursussen en opleidingen in Vlaanderen. Deze databank bevat een overzicht van het aanbod van de door de Vlaamse overheid gesubsidieerde opleidingen vormingsaanbieders. Volwassenen kunnen hiervoor terecht op de website http://www.wordwatjewil.be voor het gezamenlijke aanbod van de centra voor volwassenenonderwijs (CVO), de academies voor deeltijds kunstonderwijs, de centra voor basiseducatie, Begeleid Individueel Studeren (BIS), de hogescholen en universiteiten, de opleidingscentra van VDAB, SYNTRA Vlaanderen en de organisaties van het sociaal-cultureel volwassenenwerk.

3.3.1. Onderwijs voor Sociale Promotie (OSP)

Met een bereik van ruim 250.000 cursisten is het onderwijs voor sociale promotie (OSP) de grootste poot binnen het volwassenenonderwijs. Het OSP staat naast of los van de initiële onderwijsloopbaan en wil cursisten kennis, vaardigheden en attitudes bijbrengen. Dit kan nuttig zijn voor het maatschappelijk functioneren, deelname aan verder onderwijs, uitoefening van een beroep of beheersing van een taal. De cursist kan door onderwijs voor sociale promotie te volgen een erkend diploma, getuigschrift of certificaat behalen. Deelnemers aan het onderwijs voor sociale promotie moeten hun voltijdse leerplicht beëindigd hebben. Voor bepaalde cursussen gelden meer specifieke toelatingsvoorwaarden. De cursist betaalt inschrijvingsgeld.

38

Bron: website onderwijsadministratie > onderwijsaanbod > volwassenenonderwijs http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/volwassen/default.htm Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

67

Het onderwijs voor sociale promotie wordt verstrekt in centra voor volwassenenonderwijs (CVO), die erkend en gefinancierd zijn door de overheid. Inrichters zijn zowel het gemeenschapsonderwijs, steden en gemeenten, provincies, als vzw’s. Het aanbod van het onderwijs voor sociale promotie is zeer divers en ruim. Het OSP wordt georganiseerd op twee niveaus: secundair onderwijs (studiegebieden) en hoger onderwijs van het korte type (categorieën). Er zijn lineaire opleidingen (ingedeeld in leerjaren) en modulaire opleidingen (modules). 39 De gegevens i.v.m. het onderwijsaanbod van het onderwijs voor sociale promotie zijn gebaseerd op de informatie beschikbaar via de website http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/osp/default.htm.

Volgende tabellen geven een overzicht van de opleidingen in het onderwijs voor sociale promotie (OSP) die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’: op het niveau van secundair onderwijs, en op het niveau van hoger onderwijs van het korte type (zie respectievelijk Tabel 17 en Tabel 18). Tabel 17: Studiegebieden en opleidingen relevant voor duurzaam wonen en bouwen binnen het Onderwijs voor Sociale Promotie (OSP), op het niveau van secundair onderwijs

Onderwijs voor Sociale Promotie – niveau ‘secundair onderwijs’ Studiegebied Opleiding Bouw Bouw BSO 2 Bouw BSO 3 Bouw TSO 3 Bijzondere bouwafwerkingstechnieken Bouwafwerkingstechnieken Bouwbedrijf Bouwtechniek CAD-bouwkundig tekenen Chappe- en pleisterwerken Dakdekker leien en pannen Bouw Dakdekker metalen dak Klusjesdienst Metselen en siermetselen Onderhoud en herstellingen BSO 3 Polyvalent bouwvakman BSO 2 Polyvalent dakdekker Ruwbouwafwerking BSO 2 Schilder- en decoratietechnieken Schilderwerken Steenkappen Vloeren en tegelzetten Woningdecoratie BSO 3 39


68

Onderwijs voor Sociale Promotie – niveau ‘secundair onderwijs’ Studiegebied Opleiding Handel* Bedrijfsbeheer TSO 3 Hout Hout en Bouw Hout Houtbewerking - schrijnwerkerij Schrijnwerkerij Schrijnwerkerij TSO 2 Aannemer niet metalen dakbedekking Aannemer zinkwerk, metalen dakbedekking Airco-technieker Centrale verwarming en sanitaire installaties Centrale verwarming BSO 3 Centrale verwarming - verbrandingscontrole Installateur centrale verwarming Installateur individuele gasverwarming Koeling en warmte Koelmonteur Koeltechnieker Loodgieter Monteur centrale verwarming Sanitair installateur Sanitaire installaties Loodgieter Technieker centrale verwarming Technieker klimatisatie Mechanica - Elektriciteit BMBE-lasser Bordenbouwer Buislasser Draaier-frezer Elektricien voor huishoudelijke installaties BSO 3 Elektricien voor industriële installaties BSO 3 Elektriciteit Elektrische installaties Elektromechanica Elektromechanica TSO 3 Elektromechanische onderhoudstechnieken TSO 3 Elektronica TSO 3 Gassmeltlasser Hoeklasser Industrieel elektrotechnische installaties Industriële elektrotechnieken Installateur domotica Installatie en onderhoud van alarmsystemen Lassen Lassen BSO 3 Lasser monteerder Lasser monteerder MIG/MAG Mechanica Mechanica TSO 3 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

69

MIG/MAG lasser Onderhoudselektricien Onderhoudsmechanicien Plaatlasser Residentieel elektrotechnisch installateur Slotenmakerij en beveiliging TIG-lasser Vlambooglassen * Opleiding bedrijfsbeheer vereist om in orde te zijn met vestigingswet. Tabel 18: Studiegebieden en opleidingen relevant voor duurzaam wonen en bouwen binnen het Onderwijs voor Sociale Promotie (OSP), op het niveau van hoger onderwijs van het korte type

Onderwijs voor Sociale Promotie – niveau ‘Hoger onderwijs van het korte type’ Studiegebied Opleiding Bouw- en houtconstructie Bouwkunde Elektriciteit Elektromechanica Industriële Wetenschappen en Elektronica Technologie Industriële elektronica Koel- en verwarmingstechniek Mechanica Mechanica-studiebureau Handelswetenschappen Bedrijfsbeleid en Bedrijfskunde Bedrijfsorganisatie Binnen het secundair onderwijs voor sociale promotie zijn er ook modulaire opleidingen mogelijk. Onderstaande tabellen geven een overzicht van de verschillende modulaire opleidingen voor de studiegebieden Bouw, Hout, Koeling & Warmte, en Mechanicaelektriciteit (zie respectievelijk Tabel 19, Tabel 20, Tabel 21 en Tabel 22). Deze modules zijn verplicht te volgen voor het behalen van een certificaat. Enkele modules zijn vrij te volgen, en dus niet nodig voor het behalen van een certificaat (bv. ‘Restauratie metalen daken’, en ‘plaatsing ophangsystemen en raambekleding’ voor het studiegebied Bouw).


70

Tabel 19: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Bouw, relevant voor duurzaam wonen en bouwen

x

x

x

x

x

x

x

x x x x x x x x x x x x x x x

x

x

x

x

x

x

x


71

Behanger

x

Plaatser soepele vloerbekleding

x

Schilder

x

Schilderdecoratuer

x

Dakdekker metalen dak

x

Dakdichter

x

x

Dakdekker leien en panne

x x

x

Polyvalent dakdekker

x

Stukadoor

x

Tegelzetter

x

Dekvloerlegger

x

Betonhersteller

x

IJzervlechter

x

Bekister

Werfleider

Opgaand metselwerk Basis metselwerk Basis betonconstructies Funderingen op staal Betonconstructies Kelderconstructies en riolering A Kelderconstructies en riolering B Gevelwerk Systeembekisting Trapbekisting IJzervlechtwerk Betonherstelwerk Dekvloer Binnenbepleistering Buitenbepleistering Gipsblokwanden Gipskartonplaten 1 Gipskartonplaten 2 Vloeren wandtegels 1 Vloeren wandtegels 2 Basis dakbedekking Dakbedekking met leien Dakbedekking met pannen Bitumineuze dakdichting Synthetische dakdichting Dakgoten en afvoeren

Metselaar

Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie: Studiegebied Bouw Module Opleiding (certificaten) (deelcertificaten)

x

x

x

x

x

x

Behanger

x

Plaatser soepele vloerbekleding

Schilder

Dakdekker metalen dak

Dakdichter

Dakdekker leien en panne

Stukadoor

Tegelzetter

Dekvloerlegger

Betonhersteller

IJzervlechter

Bekister

Polyvalent dakdekker

x

Schilderdecoratuer

Metalen dak Specifieke metalen daken en aansluitingen Restauratie metalen daken (vrij te volgen) Basis schilderen behangwerk Decoratief schilderwerk Behangwerk Complex behangwerk Manueel dekkend schilderwerk A Manueel dekkend schilderwerk B Manueel nietdekkend schilderwerk Pistoolschilderwerk interieur Losse plaatsing soepele vloerbekleding Gelijmde en gespannen plaatsing soepele vloerbekleding Speciale schilderstechnieken Imitatieschilderwerk Plaatsing ophangsystemen en raambekleding (vrij te volgen)

Werfleider

Metselaar

Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie: Studiegebied Bouw Module Opleiding (certificaten) (deelcertificaten)

(x)


x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x (x)

( x )

(x)

72

( x )

Tabel 20: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Hout, relevant voor duurzaam wonen en bouwen

Plaatser parket

Interieurbouwer

Buitenschrijnwerker

Daktimmerman

Basis machinale houtbewerking Basis manuele houtbewerking Machinale houtbewerking Manuele houtverbinding Rechte en bordestrappen Plaatsing parket Plaatsing binnenschrijnwerk Plaatsing wanden en plafonds Plaatsing trappen Interieurelementen Binnenschrijnwerk Totale interieurinrichting Oppervlaktebehandeling hout Plaatsing buitenschrijnwerk Gevelbekleding Ramen en deuren Complexe ramen en deuren Repetitieve spanten Balklagen Traditionele daken Complexe daken Zelfdragend buitenschrijnwerk (vrij te volgen) Complexe trappen (vrij te volgen) Houtconstructiesystemen (vrij te volgen)

Binnenschrijnwerk

Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie: Studiegebied Hout Module (deelcertificaten) Opleiding (certificaten)

x

x

x

x

x

x x x x x x x x x x

x

x x x

x x x

x

x

x

x x x x x x x x x x x x x x x (x)

(x)


(x)

73

Tabel 21: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Koeling en Warmte, relevant voor duurzaam wonen en bouwen

Koelmonteur

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Industrieel isolatiewerker

Aircotechnieker

x

Technieker klimatisatie

Sanitair installateur

x

Monteur klimatisatie

Loodgieter

x

Installateur CV

Installateur individuele gasverwarming

x

Koeltechnieker

Technieker CV

Basis installaties Centrale verwarmingskachels Luchtkanalen en ventilatie Centrale verwarmingsleidingen en -lichamen Centrale verwarmingsinstallaties 1 Centrale verwarmingsinstallaties 2 Centrale verwarmingsinstallaties 3 Individuele gasverwarming 1 Individuele gasverwarming 2 Aansluiting sanitaire toestellen Wateren afvoerleidingen Specifieke sanitaire installaties Sanitaire installaties Waterbehandeling en pompen Gasbranders Controle en onderhoud stookolietanks (vrij te volgen) Industriële branders (vrij te volgen) Plaatsen koelinstallaties Airco en warmtepompen Klimatisatieinstallaties Stookoliebranders en – kachels 1

Monteur CV

Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie: Studiegebied Koeling en Warmte Module Opleiding (certificaten) (deelcertificaten)

x x x x (x)

(x)

x (x)

(x)

(x)

(x)

(x)

(x)

(x)

(x)

(x)

(x)

x

x

(x)

(x) x

x

x

x

x x

x

x


74

x

x

Industrieel isolatiewerker

Technieker klimatisatie

Installateur CV

Koeltechnieker

Koelmonteur

Aircotechnieker

Sanitair installateur

Loodgieter

x

Monteur klimatisatie

Stookoliebranders en – kachels 2 Plaatsen klimatisatieinstallaties Koelinstallaties A Koelinstallaties B Gastoestellen Isolatie-installaties

Installateur individuele gasverwarming

Monteur CV

Technieker CV

Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie: Studiegebied Koeling en Warmte Module Opleiding (certificaten) (deelcertificaten)

x

x x x

x

x

x

x x

Tabel 22: Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie voor het studiegebied Mechanica-Elektriciteit (Elektriciteit), relevant voor duurzaam wonen en bouwen

Installateur domotica

Installatie en onderhoud van alarmsystemen

PLC-techniekeer

Technieker aandrijvingssystemen

x

Onderhoudselektricien

x

Bordenbouwer

Hersteller witgoed

x

x x x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

Industrieel elektrotechnisch installateur

x

Residentieel elektrotechnisch installateur

Basis elektriciteit Basis lassen Basis metaal Elektrische opbouwinstallaties 1 Elektrische opbouwinstallaties 2 Elektrische comfortschakelingen 1 Elektrische comfortschakelingen 2 Elektrische comfortschakelingen 3 Elektrische inbouwinstallaties 1 Elektrische inbouwinstallaties 2

Hersteller bruingoed

Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie: Studiegebied Mechanica-Elektriciteit (Elektriciteit) Module (deelcertificaten) Opleiding (certificaten)

x x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x


75

Industriële elektriciteit Aansluiting elektrische borden 1 Aansluiting elektrische borden 2 Elektrisch onderhoud 1 Elektrisch onderhoud 2 Elektrisch onderhoud 3 Plaatsen en onderhouden van alarmsystemen 1 Plaatsen en onderhouden van alarmsystemen 2 Bedrading elektrische borden Montage elektrische borden PLC 1 PLC 2 PLC 3 Industriële installaties Aandrijftechnieken 1 Aandrijftechnieken 2 Aandrijftechnieken 3 Aandrijftechnieken 4 Domotica Initiatie elektronica Herstellen en installeren Audio Video Herstellen en installeren huishoudtoestellen 1 Herstellen en installeren huishoudtoestellen 2 Herstellen en installeren huishoudtoestellen 3 Visualisatie (vrij te volgen) Decentrale periferie (vrij te volgen)

x

x

x

x

x

x

Technieker aandrijvingssystemen

PLC-techniekeer

Installatie en onderhoud van alarmsystemen

Installateur domotica

Onderhoudselektricien

Bordenbouwer

Hersteller witgoed

Hersteller bruingoed

Industrieel elektrotechnisch installateur

Residentieel elektrotechnisch installateur

Overzicht van de modulaire opleidingen in het secundair onderwijs voor sociale promotie: Studiegebied Mechanica-Elektriciteit (Elektriciteit) Module (deelcertificaten) Opleiding (certificaten)

x x x x x x x

x

x x x x

x

x x x x x

x x x x x x


(x) (x)

76

3.3.2. Basiseducatie

Basiseducatie is een onderwijsvoorziening voor laaggeschoolde volwassenen 40. Er zijn 29 centra voor basiseducatie (CBE) in Vlaanderen en Brussel erkend en gefinancierd. Het aanbod van basiseducatie is een instrument in de strijd tegen de educatieve dualisering van de samenleving. Het terugdringen van de laaggeletterdheid en laaggecijferdheid is een kerntaak van de centra voor basiseducatie. De cursussen zijn gericht op het aanleren en verbeteren van de basiscompetenties die elementair zijn om te functioneren in de brede leef- en maatschappelijke wereld en/of om een verdere opleiding of vorming te kunnen volgen. Deze onderwijsvorm situeert zich hoofdzakelijk op het niveau basisonderwijs en eerste graad van het secundair onderwijs. Waar mogelijk wordt het levenslang en levensbreed leren gestimuleerd. Binnen de doelgroep ‘laaggeschoolde volwassenen’ worden diverse segmenten onderscheiden: laaggecijferde en laaggeletterde Belgen, migranten, nieuwkomers, gevangenen, werkzoekenden, kansarmen, werknemers, schoolverlaters, senioren, huisvrouwen, … Om de doelgroep maximaal te bereiken werd een toelatingssysteem ontwikkeld waarin de leervaardigheid, de vooropleiding en de einddoelen van basiseducatie belangrijke criteria zijn. Volgende opleidingen zijn opgenomen in het open aanbod: (1) Nederlands moedertaal (NT 1); (2) Nederlands voor anderstaligen (NT 2); (3) Alfabetisering in het Nederlands als tweede taal; (4) Wiskunde; (5) Maatschappijoriëntatie; (6) Informatie- en Communicatietechnologie (ICT); (7) Opstapcursussen Frans en Engels. Deze opleidingen helpen in eerste instantie de basiscompetenties van de cursisten uit te breiden. Ze dragen niet specifiek bij tot educatie rond duurzaam wonen en bouwen. De cursisten verwerven inzicht en vaardigheden die ze dagdagelijks nodig hebben. Verschillende jobs, onder meer in de bouwsector, vereisen deze vaardigheden. Specifiek aandacht besteden aan aspecten van duurzame ontwikkeling en duurzaam wonen en bouwen behoort niet tot de kernopdracht van de centra voor basiseducatie. 41

3.3.3. Begeleid Individueel Studeren (BIS)

Begeleid Individueel Studeren (BIS) maakt individueel studeren mogelijk. BIS overbrugt afstanden, is spreidbaar in de tijd en vooral zeer flexibel. De cursist heeft zijn/haar studietempo zelf volledig in handen. De BIS-opleiding maakt in hoofdzaak gebruik van een schriftelijke onderwijsformule, gedrukte cursussen aangevuld met het nodige didactische materiaal. Sinds oktober 2003 biedt BIS ook cursussen aan via het internet (voornamelijk taalcursussen). Een BIS-cursus bestaat uit een aantal lespakketten en huistaken. De huistaken worden verbeterd door een mentor, die waar nodig ook extra uitleg geeft. De tijd die nodig is om een cursus af te werken is afhankelijk van verschillende factoren: het aantal lespakketten per cursus, het volume per lespakket, de moeilijkheidsgraad van de leerstof, de studietijd waarover de cursist beschikt, … De maximumtermijn bedraagt echter drie jaar. 40

Laaggeschoolde volwassenen zijn “meerderjarigen voor wie een basisvorming noodzakelijk blijkt om maatschappelijk te functioneren of een verdere opleiding te volgen”. 41 Bron: website Basiseducatie, http://www.basiseducatie.be Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

77

De toegang tot het afstandsonderwijs is volledig vrij. Er zijn geen speciale voorwaarden qua leeftijd of behaalde diploma’s. Er moet alleen een bescheiden inschrijvingsgeld betaald worden, afhankelijk van het aantal lespakketten waaruit de cursus is opgebouwd. BIS omvat momenteel zeven studiegebieden: vreemde talen, Nederlands, informatica, economie, recht, menswetenschappen en techniek. Daarnaast zijn er nog enkele cursussen die niet behoren tot één van deze studiegebieden (bv. geheugentraining, preventie en bescherming op het werk). 42 Binnen het cursusaanbod van BIS zijn er een aantal schriftelijke cursussen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het studiegebeid ‘techniek’. De cursussen binnen de reeks ‘Elektriciteit voor de doe-het-zelver’ richten zich in de eerste plaats op de praktijk. Ook de cursussen binnen de reeks ‘Mechanica’ zijn op de praktijk(toepassingen) gericht. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de schriftelijke cursussen uit het cursusaanbod van BIS die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen (zie Tabel 23). Tabel 23: Schriftelijke cursussen binnen het studiegebied ‘Techniek’ relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen in het cursusaanbod van Begeleid Individueel Studeren (BIS)

Begeleid Individueel Studeren (BIS) Studiegebied Techniek Cursus (aantal lespakketten) Basiselektriciteit (6) Basiselektronica (2) Reeks ‘Elektriciteit voor de Basisvaardigheden en basisschakelingen: veiligheid (3) doe-het-zelver’ De elektrische huisinstallatie (2) (verdeeld over 6 cursussen) Comfortschakelingen (3) Domotica en programmeerbare relais (1) Mechanica theorie I (10) Mechanica theorie II (8) Reeks ‘Mechanica’ Mechanica: meettechniek en gereedschappen (2) (verdeeld over 6 cursussen) Mechanica: materialenleer (4) Mechanica: vormgeving I (4) Mechanica: vormgeving II (10) Momenteel wordt het afstandsonderwijs georganiseerd door BIS op korte termijn afgebouwd en overgedragen naar de opleidingsverstrekkers van het volwassenenonderwijs (bv. VDAB, CVO’s, Syntra, …). Inschrijvingen werden afgesloten in april 2007, het recht op drie jaar begeleiding door een mentor bleef behouden. Inschrijvingen na april 2007 kunnen geen aanspraak meer maken op een schriftelijke cursus, met uitzondering van die cursussen die voorbereiden op de examens van de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap. Voorlopig kan men nog wel terecht bij BIS Online (http://www.bisonline.be). 43

42

Bron: brochure ‘Onderwijs in Vlaanderen – Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop / 2005’, Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs, 2005 43 Bron: Begeleidende brief bij opgevraagde BIS-studiegids, van Mevr. Sigrid Callebert (projectleider van de Afdeling Volwassenenonderwijs), 13 maart 2007. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

78

3.3.4. (Ondernemers)opleidingen aangeboden door Syntra Vlaanderen

In Vlaanderen werken 5 regionale Syntra-koepels met samen 23 lesplaatsen (zie Tabel 24). Zij organiseren zelf het overgrote deel van de vorming van zelfstandigen, en verlenen eveneens onderdak aan vormingsactiviteiten van derden. De Syntra zijn autonome vzw’s, beheerd door professionele en interprofessionele verenigingen uit de regio. Zij zijn voor hun erkenning en subsidiëring aangewezen op het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming, kortweg Syntra Vlaanderen. Tabel 24: Regionale koepels en lesplaatsen van Syntra

De Syntra-koepels en bijhorende lesplaatsen (‘campussen’) Regionale koepel Lesplaatsen Metropool Antwerpen Mechelen Syntra Antwerpen-Brabant (AB) Kempen Turnhout Leuven Heverlee Kontich Ukkel Syntra Brussel Brussel (Tour & Taxis) Genk Hasselt Syntra Limburg Neerpelt Sint-Truiden Tongeren Aalst Oudenaarde Syntra Midden-Vlaanderen (MVL) Gent Sint-Niklaas Asse-Mollem Brugge Ieper Kortrijk Syntra West Oostende Roeselare Veurne Ondernemersopleiding (+ 18 j.): De ondernemersopleiding wordt op de website van Syntra (http://www.syntra.be) toegelicht: “Je bent minstens 18 jaar, je wilt een zaak starten of je als zelfstandige vestigen. Dan moet je kunnen terugvallen op een goede basis. De ondernemersopleiding van Syntra leert je hoe je een zaak opzet, leidt en uitbouwt. En dit met avondcursussen die perfect aansluiten op jouw voorkennis en ervaring. De ondernemersopleiding omvat enerzijds beroepsgerichte vorming waarin specifieke vakkennis centraal staat (‘beroepskennis’), en anderzijds bedrijfsbeheer waarin je alles leert over de beheersaspecten van je onderneming. De meeste opleidingen duren slechts 2 jaar. Meer praktijk opdoen kan via de stageovereenkomst. De ondernemersopleiding is erkend door de Vlaamse Gemeenschap. Indien je slaagt, ben je in orde met de vestigingswet en mag je als zelfstandige aan de slag. Daarnaast ontvang je een getuigschrift van de basiskennis van bedrijfsbeheer en voldoe je aan de Programmawet over de vereisten van bedrijfsbeheer.” Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

79

Volgende opleidingen uit het Syntra-aanbod zijn relevant voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’. Volgende Syntra-koepels komen respectievelijk aan bod: Syntra Antwerpen-Brabant, Syntra Brussel, Syntra Limburg. a) Syntra Antwerpen-Brabant Onderstaande tabellen geven een overzicht van de studiegebieden en opleidingen bij Syntra Antwerpen-Brabant die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen respectievelijk het aanbod van lange en korte opleidingen (zie respectievelijk Tabel 25 en Tabel 26). Tabel 25: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van lange opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra AntwerpenBrabant

Aanbod Syntra Antwerpen-Brabant: lange opleidingen met erkend diploma of getuigschrift Studiegebied Opleiding Bouw Technisch administratief bediende in de bouw Bouw Planlezen: vervolg Aannemer kassei-klinkerlegger Basisjaar ruwbouwafwerking Bouw - afwerking Tegelzetter Plafonneerder-cementwerker (stukadoor) Stukadoor – aannemer binnenbepleistering Aannemer dichtingswerken – platte daken / dakwerker platte daken Aannemer zinkwerken metalen daken / dakwerker metalen Bouw - daken daken Aannemer niet-metalen hellende daken / dakwerker hellende niet-metalen daken Aannemer installateur centrale verwarming (CV) Aannemer installateur individuele gastoestellen Aannemer sanitair installateur (loodgieter) Energiedeskundige Externe energiedeskundige publieke gebouwen Habilitatie van de aardgasinstallateur Bouw - installatietechnieken Hernieuwing habilitatie van de aardgasinstallateur Habilitatie voor propaan- en butaangas installateurs Technicus vloeibare brandstoffen (brandertechnicus) Hernieuwen certificaat brandertechnicus Onderhoud en controle van stookolietanks Hernieuwen attest onderhoud en controle stookolietanks Vorming voor de gehabiliteerde installateur Basisjaar ruwbouw Bouw – ruwbouw Metselaar-betonwerker (Aannemer kassei-klinkerlegger)


80

Aanbod Syntra Antwerpen-Brabant: lange opleidingen met erkend diploma of getuigschrift Studiegebied Opleiding Initiatiejaar huisschilder/wanden vloerbekleder Aannemer schilderwerken (huisschilder) Bouw – decoratie & Aannemer wanden vloerbekleder interieur Decoratieschilder Meester-fijnschilder Interieurinrichter Elektro Aannemer elektrotechnisch installateur Koeltechnicus – frigorist Residentieel elektrotechnisch installateur Elektro Technicus domotica Technicus elektronica Technicus klimaatbeheersing – airco Verlichtingsadviseur Bedrijfsbeheer Basiskennis bedrijfsbeheer (vestigingswet zelfstandigen) Basiskennis bedrijfsbeheer – versneld (vestigingswet Bedrijfsbeheer zelfstandigen) Bedrijfsbeheer anderstaligen / getolkt Meubel en houtbewerking Basisjaar houtbewerking Aannemer buitenschrijnwerk Aannemer binnenschrijnwerk Meubel en houtbewerking Parketvloerlegger Schrijnwerker-timmerman Trappenmaker Vastgoed Projectcoördinator onderhoud gebouwen Vastgoedexpert Vastgoed Vastgoedmakelaar Vastgoedpromotor Voertuigen en metaal Voertuigen en metaal Polyvalent lasser Bron: ‘lange opleidingen met erkend diploma of getuigschrift’ (folders Syntra AB 2006-2007 en 20072008) & website Syntra-AB: http://www.syntra-ab.be


81

Tabel 26: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van korte opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra AntwerpenBrabant

Aanbod Syntra Antwerpen-Brabant: korte opleidingen met erkend diploma of getuigschift Studiegebied Opleiding Bouw ERP bedrijfssoftware Planlezen: basis Bouw Technische administratie in de bouw: kostenraming Technische administratie in de bouw: meetstaat Beweging- en uitzettingsvoegen Klinkerleggen Bouw - afwerking Problematiek rond terras en balkonbetegeling Vochtproblematiek in betegelde natte cellen Decoratief schilderen van muren met ecologische verven Bouw – decoratie en Decoratief schilderen van muren met klassieke verven interieur Decoratieve schildertechnieken Initiatie in sanitaire technieken Onderhoud en reparaties van sanitaire installaties Sanitaire technieken voor gevorderden EPB – algemeen kader EPB – kantoren en scholen Bouw - installatietechnieken EPB – software EPB – transmissieverliezen EPB – ventilatie EPB – woongebouwen EPB voor installateurs Praktijk metselen – basis Bouw – ruwbouw Praktijk metselen – gevorderden Voegwerk Elektro Elektro Accumulatieverwarming Andere domoticasystemen: Contatto Basiselektriciteit in huis Bewegingsdetectoren Bliksem- en overspanningbeveiliging Brandbeveiliging CAD tekenen van elektrische schema's voor elektrotechnisch installateur Fotovoltaïsche cellen als energiebron van 220V net Inverters: 12/24v - 220v LED-verlichting zelf ontwerpen Lowbudget Domotica in residentiële woningen Residentiële basiselektriciteit Residentiële elektriciteit - opbouw bij renovatieprojecten Sleutels tot het maken van een goede sfeerverlichting Toegangscontrole Vloerverlichting Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

82

Waterlekdetectie Zonneboiler Groensector Groensector Voertuigen en metaal Voertuigen en metaal

Groendaken en daktuinen Lastechnieken

Bron: website Syntra-AB: http://www.syntra-ab.be

b) Syntra Brussel Onderstaande tabellen geven een overzicht van de studiegebieden en opleidingen bij Syntra Brussel die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen respectievelijk het aanbod van lange en korte opleidingen (zie respectievelijk Tabel 27 en Tabel 28). Tabel 27: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van lange opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Brussel

Aanbod Syntra Brussel: lange opleidingen met erkend diploma of getuigschrift Studiegebied Opleiding Bedrijfsbeheer Bedrijfsbeheer Bedrijfsbeheer voor KMO Bouw Tegelzetter Habilitatie aardgasinstallateur Bouw Hernieuwing habilitatie (technische bijscholing) Projectcoördinator onderhoud gebouwen Elektro Basis elektriciteit Elektro Basis elektronica – technicus bedrijfselektriciteit Elektrotechnisch installateur Interieur Initiatiemodule huisschilder-wandbekleder (basis schilderen behangwerk) Interieur Schilder decorateur Aannemer schilderwerken Interieurinrichter Socio-economische beroepen Socio-economische Vastgoedmakelaar beroepen Vastgoedpromotor Bron: website http://www.syntrabrussel.be/cursus/index.asp


83

Tabel 28: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van korte opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Brussel

Aanbod Syntra Brussel: korte opleidingen met erkend diploma of getuigschrift Studiegebied Opleiding Bouw Energieprestatieregelgeving Software training Elektro Initiatie Elektriciteit Bron: website http://www.syntrabrussel.be/cursus/index.asp

c) Syntra Limburg Onderstaande tabellen geven een overzicht van de studiegebieden en opleidingen bij Syntra Limburg die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen respectievelijk het aanbod van langlopende en korte opleidingen (zie respectievelijk Tabel 29 en Tabel 30). Tabel 29: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van langlopende opleidingen (met erkend diploma of getuigschrift) bij Syntra Limburg

Aanbod Syntra Limburg: langlopende opleidingen met erkend diploma of getuigschrift (‘ondernemersopleidingen’) Studiegebied Opleiding Bedrijfsbeheer Basiskennis bedrijfsbeheer Bedrijfsbeheer Versneld bedrijfsbeheer - distributieattest Superversneld bedrijfsbeheer – distributieattest Bouw Instapproef dakdekker Bouw - daken Initiatiejaar dakwerken Aannemer dakdekker Interieurinrichter Bouw - Decoratie & Interieurontwerper (inclusief bedrijfsbeheer) interieur Decoratieschilder Oude en nieuwe schildertechnieken Bouw - diensten Inleiding bouwtechniek Instapproef Hout Inleidend jaar Hout (basisjaar) Bouw - hout Parketvloerlegger Schrijnwerker-timmerman Houtdraaiwerk Bouw – huisschilder, Aannemer schilderwerken behanger, airbrush Huisschilder, wand en vloerbekleder: inleidende module Instapproef installateur Instapproef individuele gastoestellen Instapproef sanitair – loodgieter Bouw – installaties sanitair, Inleidende modules installaties CV/gas/Sanitair + basismodule CV, gas Installateur centrale verwarming Installateur individuele gastoestellen Installateur sanitair – loodgieter


84

Aanbod Syntra Limburg: langlopende opleidingen met erkend diploma of getuigschrift (‘ondernemersopleidingen’) Studiegebied Opleiding Instapproef metselaar Instapproef plafonneerder Instapproef tegelzetter Inleidend jaar Metselaar Bouw - ruwbouw Inleidend jaar ruwbouwafwerking plafonneerders Inleidend jaar ruwbouwafwerking tegelzetter Metselaar – betonwerker Aannemer plafonneerder-cementwerker Aannemer tegelzetter-vloerder Diensten Vastgoedmakelaar Vastgoedpromotor Vastgoedexpert Diensten - Vastgoed [basismodule, initiatie bouw, initiatie juridisch, plaatsbeschrijving, schadebepaling- en regeling, schattingen en waardebepaling] Elektro Technicus domotica zonder voorkennis Elektro - Domotica Technicus domotica met voorkennis Basisopleiding elektriciteit/elektronica Elektriciteit basis Elektrotechnisch installateur zonder voorkennis Elektrotechnisch installateur met voorkennis Elektro - Elektriciteit Herstellen elektrische huishoudtoestellen Industrieel onderhoudstechnicus Technicus bedrijfselektriciteit zonder voorkennis Technicus nieuwe energiewinningen Elektronica basis Elektronica monteur zonder voorkennis Elektronica monteur met voorkennis Elektro - Elektronica Technicus meeten regeltechniek Technicus industriële elektronica Toegepaste elektronica Basis koeltechniek zonder voorkennis Basis koeltechniek Elektro - Koeltechnieken Koeltechnicus – frigorist Technicus klimaatbeheersing - airco Voertuigen en metaal Decoratief lassen Inleidende module lassen (versneld) Voertuigen en metaal Polyvalent lassen (module) Lassen Polyvalent lasser Allround lasser Bron: http://www.syntra-limburg.be


85

Tabel 30: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van korte opleidingen bij Syntra Limburg

Aanbod Syntra Limburg: korte opleidingen Studiegebied Opleiding Bouw Bouw – Daken Solderen en bewerken van zink Tadelakt (Marokkaanse Pleistertechniek) Decoratieve lastechnieken Bouw – Decoratie & Interieurinrichting interieur Interieurinrichting specialisatie Muurschilderingen in acryl Oude schildertechnieken Bouwakoestiek i.s.m. WTCB Meestergast – ploegbaas Planlezen in de bouw Thermische isolatie en ventilatie i.s.m. WTCB Energiedeskundige Instapproef energiedeskundige EPB-software: avondopleiding Bouw – Diensten EPB-software: dagopleiding Energieprestatieregelgeving voor aannemers / installateurs Opleiding EPR (5 modules) (1) algemene sessie, (2) ventilatie, (3) energieprestatieberekening voor woongebouwen, (4) EPU-energieprestatieberekening voor kantoren en scholen, (5) transmissieverliezen in gebouwen Technisch-administratief bediende in de bouw Opleiding plaatser brandwerende deuren Bouw - Hout Herstellen van houten ramen en deuren Airbrush basisjaar Airbrush design- en sierspuiten Airbrush gevorderden Bouw – Huisschilder, Airbrush sierspuiten behanger, airbrush Behanger – plaatser van wanden vloerbekleding Herstellen van wand en vloer voor schilders Renovatietechnieken van gipsplaten en egaliseren van de ondervloer voor schilders Bouw – Kunststof en Aluminium en kunststof schrijnwerkerij aluminium Kromtrekken van gespoten kunststofproducten Ontwerp spuitgietproducten basis Ontwerp van grootvlakkige spuitgietproducten Ontwerpen van producten uit kunststof Vulling van een matrijs Werken met polyester


86

Aanbod Syntra Limburg: korte opleidingen Studiegebied Opleiding Controle van stookolietanks Hernieuwing certificaat “aardgashabilitatie” NBN B61-002 Hernieuwing certificaat controle stookolietanks Specialist technicus vloeibare brandstoffen Hernieuwing certificaat afstellen van branders Regeltechniek voor CV De warmtepomp 1: algemene werking (duurzame energie) De warmtepomp 2: praktische dimensionering (duurzame Bouw – Installaties sanitair, energie) CV, gas Ventilatietechnieken Gehabiliteerd propaangasinstallateur Aardgas en propaan habilitatie Afstellen en onderhoud van gasbranders Gasbrandertechnicus atmosferische ketels (module 1) Gasbrandertechnicus condenserende ketels (module 2) Gasbrandertechnicus ventilatorgasbranders (module 3) Watermanagement Gevel- en nieuwbouw-restauratie en renovatietechnieken Gevelrestauratie Bouw – Renovatie en Mergelbouw basistechnieken restauratie in de bouwsector Mergelbewerking module 1 Renovatie i.s.m. WTCB Restauratie en renovatie Bekister Bekisting van trappen Het leggen van klinkers en plaveien IJzervlechter bekister Klinkers en kasseien Leggen van kasseien Natuursteen: manueel kappen en bewerken Bouw – Ruwbouw Vochtbehandeling Metseltechnieken voor raam- en deuropeningen Strekken en bogen siermetselen Grootformaattegels Asbestverwijdering voor installateurs Asbestverwijdering voor dakdekkers Bijscholing voor coördinatoren in de bouw niveau B Elektro Elektro - domotica Domotica vervolmaking Elektro – elektronica LED-verlichting Groensector Groendaken: intensieve en extensieve daken Groensector Milieuvriendelijke onkruidbestrijding Regenwaterbeheer


87

Aanbod Syntra Limburg: korte opleidingen Studiegebied Opleiding Diensten Vastgoednoties: kennismaking met de vastgoedsector VIVO – aansprakelijkheid van de vastgoedmakelaar in vastgoedtransacties + rechtspraak VIVO – airconditioning voor gebruik in woningen, appartementsgebouwen en kantoren VIVO – Balkons, een zorgenkind? VIVO – Bouwschade Diensten - Vastgoed VIVO – Leegstandbelastingen: hoe ze vermijden, hoe erop reageren VIVO – Mede-eigendom VIVO – Ontbindende en opschortende voorwaarden VIVO – Overzicht van de milieurechtelijke aspecten bij de evaluatie van onroerende goed VIVO – Platte daken Voertuigen en metaal Aluminium-TIG lassen Expert lassen Halfautomatisch lassen Autogeen lassen Basis pijp-/buislassen TIG Basis technieken TIG-lassen Voertuigen en metaal Diverse lastechnieken basis Lassen Elektrode lassen Ferro en aluminium TIG-lassen Lassen en solderen Nabehandeling van lassen in RVS (roestvrij staal): schuren en polijsten Non-ferro TIG-lassen Bron: http://www.syntra-limburg.be

d) Syntra Midden-Vlaanderen Onderstaande tabellen geven een overzicht van de studiegebieden en opleidingen bij Syntra Midden-Vlaanderen die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen respectievelijk het aanbod van ondernemersopleidingen en andere opleidingen (zie respectievelijk Tabel 31 en Tabel 32).


88

Tabel 31: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van ondernemersopleidingen bij Syntra Midden-Vlaanderen

Aanbod Syntra Midden-Vlaanderen: ondernemersopleidingen Studiegebied Opleiding Bedrijfsbeheer & management Bedrijfsbeheer & Basiskennis bedrijfsbeheer management Basiskennis bedrijfsbeheer – versneld Bouw Aannemer platte daken – dichtingwerken van gebouwen Aannemer (dakwerken) hellende niet-metalen daken/dakbedekkingen Bouw – Ruwbouw & daken Aannemer van metselen betonwerken Aannemer van sloopwerken Aannemer zinkwerken/metalen dakbedekking Inleidende cursus CV en sanitair Aannemer installateur centrale verwarming Aannemer installatie individuele gastoestellen Bouw - Installaties Aannemer sanitair installateur-loodgieter Koeltechnicus – frigorist Installateur/technicus klimaatbeheersing – airconditioning Gasbrandertechnicus Inleidende cursus schilderen behangwerk Aannemer van schilderwerken Decoratieschilder Interieurinrichter Parketvloerlegger Bouw - Afwerking Pleisterwerken Schrijnwerker – timmerman (binnen/buiten) Stukadoor Tegelzetter Wand- en vloerbekleder Dienstverlening Vastgoedexpert Vastgoedmakelaar Dienstverlening Vastgoedmedewerker Vastgoed promotor-projectontwikkelaar Elektriciteit, elektronica en automatisatie Basiselektriciteit Elektriciteit en elektronica: inleidende cursus Elektrotechnisch installateur Residentieel elektrotechnisch installateur Elektriciteit, elektronica en Hersteller van elektrische huishoudtoestellen automatisatie Onderhoudstechnicus Technicus domotica Technicus elektronica Technicus industriële elektronica Verlichtingsadviseur


89

Aanbod Syntra Midden-Vlaanderen: ondernemersopleidingen Studiegebied Opleiding Kunst, ambacht, restauratie en creatief Kunst, ambacht, restauratie Steenhouwer – Marmerbewerker en creatief Motoren, voertuigen, vaartuigen en metaal Motoren, voertuigen, Polyvalent lasser vaartuigen & metaal Bron: http://www.syntra-mvl.be

Tabel 32: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van andere opleidingen bij Syntra Midden-Vlaanderen

Aanbod Syntra Midden-Vlaanderen: andere opleidingen Studiegebied Opleiding Bouw Metseltechnieken initiatie Bouw – Ruwbouw en Metselen van strekken en bogen constructie Metselen voor gevorderden Nieuwe tendensen in de betontechnologie Habilitatie voor de aardgasinstallateur Habilitatie voor de propaangasinstallateur Aard- en propaangashabilitatie voor de installateur Bijscholing habilitatie NBN B61-002 Centrale verwarmingsklusjes in huis Sanitaire klusjes in huis Technicus vloeibare brandstoffen Onderhoud en controle stookolietanks Hernieuwen certificaat brandertechnicus (vijfjaarlijks) Hernieuwing certificaat onderhoud en controle stookolietanks Technicus specialist condensatietechniek Energiedeskundige Energieprestatieregelgeving binnenklimaat [algemeen wettelijk kader, transmissieverliezen in gebouwen, Bouw - Installaties ventilatievoorziening in woon- en niet-residentiële gebouwen] Infosessie EPB-software Softwaretraining EPB-aangifte / EPB-softwaretraining Begeleiding EPB-verslaggever Lassen initiatie Elektrisch lassen Detecteren en herstellen van kleine pannes (elektriciteit en sanitair) Elektriciteit aan CV-installaties Koeltechnische ammoniakinstallatie Praktijkgerichte basiscursus loodgieterij Ventilatie: theorie en praktijk Warmtepompen met zonnepanelen Verplichte keuring drinkwaterinstallaties


90

Aanbod Syntra Midden-Vlaanderen: andere opleidingen Studiegebied Opleiding Praktijkgerichte basiscursus wanden vloertegels Toepassing van mozaïek in bouw en interieur Gieten van mouluren en gipsdecoraties Decoratief schilderen van muren met ecologische verven Decoratief schilderen van muren met klassieke verven Initiatie pleisteren plamuurtechnieken Workshop mozaïek in keukens en badkamers Bouw – afwerking en Mozaïek à la Gaudi decoratie Herstellen van houten ramen en deuren Veilig aan de slag met houtbewerkingsmachines Samenstellen en restaureren van fineerwerk (inlegwerk) Basistechnieken behangen Natlak Oppervlaktebehandeling van materialen Werken met gipskartonplaten Elektriciteit, elektronica en automatisatie Domotica & immotica Domotica: het nikobussysteem Elektriciteit, elektronica en Elektriciteitsklusjes in huis automatisatie KMO & industriële elektriciteit Meet- en regeltechnieken Praktische elektronica voor beginners Kunst, ambacht, restauratie en creatief Kunst, ambacht, restauratie Toepassing van mozaïek in bouw en interieur en creatief Bron: http://www.syntra-mvl.be

e) Syntra West Onderstaande tabellen geven een overzicht van de studiegebieden en opleidingen bij Syntra West die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen (zie Tabel 33). Tabel 33: Studiegebieden en opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen binnen het aanbod van opleidingen bij Syntra West

Aanbod Syntra West: opleidingen Studiegebied Opleiding Bedrijfsbeheer Bedrijfsbeheer voor KMO Bedrijfsbeheer Bedrijfsbeheer voor KMO – versneld Bouw Dakwerken: basis dakdekken Dakwerken: hellende daken Bouw – Dakwerken Dakwerken: metalen daken Dakwerken: platte daken


91

Aanbod Syntra West: opleidingen Studiegebied Opleiding Akoestiek – geluidsnormen Begeleiding van de EPB-verslaggever Duurzaam bouwen Energieboekhouding Energiedeskundige – energie-adviesprocedure Energiedeskundige – energie-adviesprocedure casestudy en software EPB: algemeen wetgevend kader Bouw – Duurzaam bouwen EPB: transmissieverliesberekeningen EPB: ventilatievoorzieningen in woongebouwen en nietresidentiële gebouwen EPB-software Houtskeletbouw, inclusief link naar EPB en passiefhuis Isolatie en ventilatie Luchtdichtheid van gebouwen Waterdichte spouwmembranen Basis houttechnieken Houten ramen en deuren: onderhoud en herstellingen Bouw – Hout Houten trappen: onderhoud en herstellingen Parketvloerlegger Aannemer metsel-betonwerken Aannemer van kassei-klinkerwerken Aannemer van sloopwerken – verkort programma Asbestverwijdering voor arbeiders Basis metselen betonwerk (theorie en praktijk) Bouwconducteur – werfleider Bouw - Ruwbouw Isolatie: techniek en praktische toepassingen volgens EPB Metselen van strekken en bogen Praktijk aanleggen van terrassen en paden: dagopleiding Topografie: meten is weten Trapbekisting: praktijk Zelfverdichtende beton als oplossing voor zichtbeton Aannemer tegelzetter – vloerder Basis tegelzetten en stucwerk: theorie & praktijk Grootformaattegels Bouw – Ruwbouwafwerking Plafonneerder - cementbewerker Tadelakt: de Marokkaanse sierpleister Tegelhandelaar Aluminiumconstructeur Basisopleiding aluminium Bouw - Schrijnwerk Schrijnwerker-timmerman Slotenmaker Bouw - Steen Steenhouwer-marmerbewerker Bouw – Techniek en Technisch en administratief bediende in de bouw administratie


92

Aanbod Syntra West: opleidingen Studiegebied Opleiding Basiskennis centrale verwarming Basismodule installateur Brander- en kacheltechnicus vloeibare brandstoffen Club energiedeskundigen Onderhoud & controle stookolietanks Depannage cv-installaties: praktijkcursus Elektriciteit voor de installateur sanitair en verwarming Gasbrandertechnicus atmosferische en gaswandkachels Gasbrandertechnicus condensatieketels Gasbrandertechnicus ventilatorkachels Gebruik auditsoftware voor energiedeskundigen Gehabiliteerde propaangasinstallateur Habilitatie van de aardgasinstallateur Hernieuwen attest controle stookolietanks Hernieuwen certificaat brandertechnicus Bouw - Installatie Hernieuwen certificaat habilitatie Hersteltechnieken met polyester en epoxy Inleidende module installatietechnieken Inleidende module verbindingstechnieken (staal – koper – kunststof) Aannemer installateur centrale verwarming Aannemer installateur individuele gastoestellen Instapproef algemene module installatie Onderhoud en herstelling sanitair Aannemer sanitair installateur loodgieter Sanitaire leidingen en toestellen: plaatsing en afwerking Ventilatietechniek Verwarming met pellets Warmtepompen: theorie en praktijk Zonne-energieprojecten Zwembadtechnieken Elektro Indienststelling residentiële elektrische installatie Elektro - Elektriciteit Basis industriële onderhoudsmechanica One-day-topic: Verlichting: soorten lampen Basis elektronica Elektro - Elektronica Technicus elektronica Technicus industriële elektronica Basis koeltechniek Koeltechnicus-frigorist Elektro – Koeltechniek en Service monteur koelen airco-installaties (koel en airco luchtbehandeling) Technicus klimaatbeheersing-airconditioning Elektro – Social profit Basis elektriciteit voor de openbare diensten


93

Aanbod Syntra West: opleidingen Studiegebied Opleiding Zonne-energie – Voltaïsche installaties Basis elektriciteit Communicatietechnologie voor de elektricien Elektrotechnisch installateur Hersteller van elektrische huishoudapparaten Technicus data bekabeling Elektro – Residentiële LED verlichting elektriciteit One-day-topic: keuze van materiaal: zekeringen, differentieel en kabel in functie van het vermogen Technicus brandbeveiligingssystemen Technicus domoticasystemen Tekenen van elektrische schema’s: residentieel Telefonie voor de installateur Verlichtingsdeskundige Groenvoorziening Groenvoorziening – Groendaken Tuinaanlegger, -verzorger Interieur Interieur – Airbrush en Airbrush gevorderden (designspuiten) belettering Leren artistiek airbrushen Aannemer schilderwerken Schilderwerken: aannemer huisschilder Initiatie schilder en behanger Meester fijnschilderen Interieur - Huisschilderen Decoratieschilder (7 modules): (1) Inleiding, (2) Marmerimitatie basis, (3) Houtimitatie, (4) Decoratie technieken, (5) Lijsten en ornamenten trompe l’œil, (6) Marmer- & houtimitatie gevorderden, (7) Marmerimitatie basis oude schildertechnieken Interieur – interieur Interieurinrichter decoratie Wand- en vloerbekleder Mechanica Basisopleiding draaien Inleiding lastechnieken Lassen en solderen Mechanica - Lassen Lassen van kunststoffen MIG/MAG lasser (halfautomatisch) Polyvalent lasser TIG-lasser Mechanica - Smeden Kunst- en Bouwsmid


94

Aanbod Syntra West: opleidingen Studiegebied Opleiding Socio-economische beroepen Modules basiskennis Vastgoed: juridisch & bouwkundig Problematiek van balkons en dakterrassen Ruimtelijke ordening en stedenbouw Socio-economische beroepen - Vastgoed Vastgoedexpert Vastgoedmakelaar Vastgoedpromotor (bouwpromotor – projectontwikkelaar) Bron: http://www.syntrawest.be

3.3.5. Stageovereenkomst Syntra

De gegevens i.v.m. de stageovereenkomst zijn gebaseerd op de folders ‘Wegwijs in de stageovereenkomst’ (Syntra, 2006) en ‘Word zeker van je zaak… met de stageovereenkomst’ (Syntra, 2006). Met de stageovereenkomst leert men een beroep in de dagdagelijkse praktijk van een onderneming. En twee avonden per week volgt men cursussen die zeer praktijkgericht zijn. De ondernemer die een stageplaats aanbiedt, helpt de stagiair een flinke stap vooruit naar de zelfstandigheid. Daarmee neemt de slaagkans toe van de toekomstige jonge ondernemer of van de medewerker in een bedrijf. De stageovereenkomst is een overeenkomst waarbij het ondernemingshoofd zich ertoe verbindt een cursist-stagiair een beroepstechnische opleiding te geven, en waarbij de cursiststagiair zich ertoe verbindt de techniek van het beroep te leren onder de leiding en het toezicht van het ondernemingshoofd, en de nodige cursussen (ondernemersopleiding) te volgen in een Syntra-campus. De overeenkomst wordt gesloten door een leertrajectbegeleider. Hij/zij staat centraal bij de begeleiding van de stageovereenkomst, de cursist-stagiair en het ondernemingshoofd. Na het sluiten van de stageovereenkomst volgt hij/zij de betrokkenen verder op. De geslaagde cursisten ontvangen het diploma ondernemersopleiding dat beantwoordt aan de eisen van de vestigingswetgeving. Ook deelgetuigschriften kunnen afgeleverd worden. Een stageovereenkomst is een overeenkomst van bepaalde duur. De stageovereenkomst moet beginnen tussen 1 juli en 30 november voor degenen die zonder deze stage de cursussen beroepstechnische vorming niet mogen aanvatten. Anderen kunnen ook na 30 november een stageovereenkomst sluiten. In ieder geval moet iedere cursist-stagiair de cursussen theoretische vorming ten laatste op de 6de cursusdag beginnen. De minimale duur van de overeenkomst is 6 maanden en is slechts schriftelijk verlengbaar. De uiterlijke einddatum van de stageovereenkomst is de einddatum van de ondernemingsopleiding zijnde 2 à 3 jaar naargelang de opgelegde duur van het opleidingsprogramma. De stageovereenkomst kan voltijds of deeltijds zijn. Een deeltijdse stageovereenkomst moet één kwart, de helft of driekwart van een voltijdse overeenkomst omvatten. Omgezet in uren komt dit overeen met 2/5, 3/5 en 4/5 van de voltijdse arbeidsduur in de sector, waarbij de lesdag meetelt voor 1/5. Voor stageovereenkomsten waarvan de ondernemersopleiding meer dan twee halve lesdagen per week bedraagt, geldt een aparte berekeningswijze van de arbeidsduur en het recht op inhaaluren. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

95

Een stageovereenkomst kan enkel worden gesloten voor de erkende opleidingen in een zelfstandig beroep of groep van beroepen, voor zover er voor het (de) beroep(-en) tegelijkertijd een cursus theoretische vorming tijdens hetzelfde cursusjaar loopt. Men kan slechts één ondernemersopleiding combineren met een stageovereenkomst. Er zijn tal van opleidingsmogelijkheden in de meest uiteenlopende sectoren, gaande van voeding, hout en bouw, metaal, persoonsverzorging, … tot een uitgebreid gamma van dienstverlenende beroepen. Aan de basis van de stageovereenkomst ligt de ondernemersopleiding. Het is een basisvorming die voorbereidt op het algemeen, technisch, commercieel, financieel en administratief uitoefenen van een zelfstandig beroep en het beheer van een kleine en middelgrote onderneming. De cursus ondernemersopleiding bestaat uit een cursus basiskennis bedrijfsbeheer en een cursus beroepskennis. Daarnaast kunnen nog aanvullende cursussen worden georganiseerd. De cursus ‘basiskennis bedrijfsbeheer’ bereidt de bedrijfsleider voor op het algemene, commerciële, financiële, administratieve en personeelsbeleid van een KMO. Daarnaast richt men zich op het specifieke, commerciële, financiële, administratieve en personeelsbeleid, hetzij op intersectoraal vlak, hetzij op sectoraal vlak. De cursus bedraagt 132 uren. In de ondernemersopleiding geven de cursussen ‘beroepskennis’ het werk van de zelfstandige bedrijfsleider een theoretische onderbouw. Daarom worden thema’s behandeld die in de meeste beroepen voorkomen zoals een verantwoorde keuze van grondstoffen, technieken en methodes, een functionele inrichting van de bedrijfsruimte, de kennis van de beroepswetgeving en van de marketingtechnieken. Bovendien worden moeilijke praktijkgevallen via demonstraties en workshops behandeld. De evolutie van het beroep inzake hulpmiddelen, technieken en methodes wordt op de voet gevolgd. Als een rode draad doorheen dit alles loopt de attitudevorming. Ze is gebaseerd op deontologie, veiligheid en hygiëne, zin voor verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. ‘Geïntegreerde cursussen’ zijn cursussen waarbij de twee cursusgedeelten - bedrijfsbeheer en beroepskennis - geïntegreerd zijn. Het gaat hier dan meestal om opleidingen in dienstverlenende beroepen. ‘Adaptatiecursussen’ kunnen worden georganiseerd in het kader van het bedrijfsbeheer, de beroepskennis en de geïntegreerde cursus. De adaptatiecursussen richten zich tot cursisten die niet voldoende voorkennis of ernstige problemen bij de verwerking van de cursus hebben. ‘Begeleidingscursussen’ kunnen worden georganiseerd voor cursisten die vrijgesteld zijn van een cursus of een gedeelte van een cursus over bedrijfsbeheer. Als integrale voorbereiding op de cursus bedrijfsbeheer, de cursus beroepskennis of de geïntegreerde cursus kan een ‘inleidende cursus’ georganiseerd worden voor cursisten die de nodige voorkennis en -opleiding missen om de cursussen aan te vatten.


96

3.3.6. Beroepsopleidingen aangeboden door VDAB

De gegevens i.v.m. de beroepsopleidingen van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) zijn gebaseerd op de informatie beschikbaar via de website van VDAB (http://www.vdab.be/opleidingen). De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) bestaat sinds 1989. VDAB staat onder toezicht van de Vlaamse minister die werkgelegenheid in zijn bevoegdheid heeft (de heer Frank Vandenbroucke, Vice-ministerpresident van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Werk, Onderwijs en Vorming). VDAB heeft een sociale en economische opdracht. Als sociale taak is het zijn eerste zorg werkgever en werkzoekende met elkaar in contact te brengen. VDAB engageert zich om elke werkzoekende optimaal bij te staan bij het vinden van een passende job. Op economisch vlak wil VDAB een betrouwbare partner zijn voor alles wat met personeelsbeleid te maken heeft. Het dienstenpakket rond training en opleiding valt hieronder. VDAB organiseert opleidingen voor: (1) werkzoekenden, (2) werknemers die op eigen initiatief vaardigheden en kennis willen verruimen, en (3) bedrijven. Deze bedrijven zijn enerzijds werkgevers die opleidingen zoeken voor hun werknemers, en anderzijds ook zelfstandig zaakvoerders. Om zo goed mogelijk bij de beroepsrealiteit aan te sluiten, lopen de opleidingen in nauwe samenwerking met de bedrijfswereld.

a) Bouwopleidingen georganiseerd door VDAB en FVB De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) en het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) organiseren samen verschillende bouwopleidingen. Zelfstandigen uit de bouwsector kunnen deze bouwopleidingen gratis volgen op voorwaarde dat men vergezeld wordt door één of meer van de arbeiders (eigen personeel). Arbeiders uit de bouwsector kunnen eveneens een gratis bouwopleiding volgen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de bouwopleidingen die worden georganiseerd door VDAB en FVB (zie Tabel 34). Tabel 34: Bouwopleidingen georganiseerd door de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) i.s.m. het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Aanbod Bouwopleidingen VDAB i.s.m. FVB Basisveiligheid bouw Bediener hijsmachines Bekister/ijzervlechter Bestuurder mobiele kraan Bestuurder zware vrachtwagen Binnenschrijnwerker Bouwplaatsmachinist Brandertechnicus Buitenschrijnwerker Constructielasser Dakdekker/schuine daken Dakafdichter (van platte daken) Daktimmerman Domotica - initiatiecursus Gevelrenovatie Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

97

Aanbod Bouwopleidingen VDAB i.s.m. FVB Heftruckbestuurder Industrieel schilder Informatica bouw basisopleiding Installateur centrale verwarming Installateur sanitair Interieurbouwer Loopkraanbestuurder Machinale houtbewerker Metselaar Natuursteenbewerker Nederlands op de opleidingsvloer Onderhoudsmecanicien Ploegbaas bouw Ploegbaas wegenbouw Productie-operator hout Residentieel elektrotechnisch installateur Schilder/decorateur Stellingbouwer Stukadoor Technicus industriële automatisering Technicus koeltechnieken Torenkraanbestuurder Vloerder - tegelzetter Wegenwerker Bron: http://bouwopleidingen.vdab.be/

b) Beroepsopleidingen voor werkzoekenden Volgende tabel geeft een overzicht van de opleidingen uit het opleidingsaanbod van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor werkzoekenden die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 35). Tabel 35: Opleidingen van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingsaanbod VDAB voor werkzoekenden Opleiding Assistent Werfleider Basiselektricteit Basiselektronica Basistechnieken houtbewerking Bekister-ijzervlechter Binnenschrijnwerker Bouwplaatsmachinist Brandertechnicus Buitenschrijnwerker Buizenfitter Buizenfitter - monteerder

Code 717020 265500 270100 016100 000200 016105 006000 190100 016103 132100 132120


98

Opleidingsaanbod VDAB voor werkzoekenden Opleiding Buizenfitter onderhoud Buizenfitter – voorbereider Constructielasser Dakafdichter van platte daken Dakdekker schuine daken Daktimmerman Elektriciteit basisbegrippen Elektrische schakeltechnieken Europees buislasser met elektrode Europees buislasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees buislasser met TIG Europees hoeknaadlasser met elektrode Europees hoeknaadlasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees hoeknaadlasser met TIG Europees plaatlasser met elektrode Europees plaatlasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees plaatlasser met TIG Industrieel elektrotechnisch installateur Industrieel hulpelektricien Initiatietechnieken bouw Installateur centrale verwarming Installateur sanitair Koeltechnisch installateur Machinale houtbewerker Metaal basistechnieken Metselaar Planlezen voor lassers Productie-operator hout Residentieel elektrotechnisch installateur Schilder / decorateur Stellingbouwer Stukadoor Technicus domotica Technicus koeltechnieken Vloerder – tegelzetter Werkplaatsschrijnwerker

Code 132400 132110 130100 020500 020100 017100 265501 267000 139300 139600 139900 139100 139400 139700 139200 139500 139800 036100 267500 004700 011000 012500 198010 016102 120100 000100 131100 017600 035100 010200 000310 010100 035213 198000 000400 016104


99

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de opleidingen voor werkzoekenden die georganiseerd worden door externe organisatoren maar aangekondigd worden in de databank van VDAB en relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen (zie Tabel 36). Tabel 36: Opleidingen voor werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen aangeboden door externe organisatoren maar aangekondigd in de databank van VDAB

Opleidingsaanbod voor werkzoekenden door externe organisatoren (vermeld in VDABdatabank) Opleiding Organisator Code Assistent werfleider CEVORA (lesplaats Hasselt) E01672 Basiselektriciteit Syntra Midden-Vlaanderen E06605 Basiselektriciteit praktijkleergang Syntra Midden-Vlaanderen E06668 Basisopleiding schilderbehanger De Loods (Aalst) E00208 Bouw & renovatie OCMW Sociaal atelier E03247 (Middelkerke) Bouw metselwerk CVO VTI Aalst / Liedekerke E04028 Dakdekker Roof Training Center E02808 (Kapelle-op-den-Bos) Elektriciteit basiskennis CVO DTL Herentals E06490 Elektrische opbouwinstallaties CVO DTL Herentals E06491 Finaliteitsopleiding (hulp)plaatser sanitaire Alternatief (Hasselt) E01322 installaties Gevel – voegen – dakdichten Europees Centrum voor E01581 Restauratietechnieken (ECR) (Heusden – Zolder) Handlanger bekisten met nevenschakeling De Bouwerij (Borgerhout) E03439 Nederlands Houtbewerking – schrijnwerkerij CVO VTI Aalst / Liedekerke E02223 Industriële elektrotechnieken CVO VTI Aalst / Liedekerke E04134 Industriële elektronica CVO VTI Aalst / Liedekerke E05781 Industriële schilderen decoratietechnieken CVO VTI Aalst / Liedekerke E02218 Inleidende cursus CV en sanitaire installaties Syntra Midden-Vlaanderen E06689 Installateur duurzaam energiegebruik CEON (Centrum E02168 Ecologische OpleidingeN) – BOM (Antwerpen) Lassen CVO VTI Aalst / Liedekerke E02227 Leer–werk project Bouw en Renovatie Bouw- en Renovatieproject E00240 (Beerst) Metaalopleiding (lassen) De Loods (Aalst) E00206 Metselaar – bekister (Bouw) Groep Intro (Brussel) E05311 Onderhoud van de woning: elektriciteit CVO Kisp (Zelzate) E06429 gevorderden Onderhoud van de woning: hout 2 CVO Kisp (Deinze) E06387 Opleiding bezetten met nevenschakeling De Bouwerij (Borgerhout) E00427 Nederlands Opleiding elektriciteit Steunpunt Tewerkstelling E00237 (Borgerhout) Opleiding lassen Steunpunt Tewerkstelling E00229 (Borgerhout) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

100

Opleidingsaanbod voor werkzoekenden door externe organisatoren (vermeld in VDABdatabank) Opleiding Organisator Code Oriëntatie bouw (meerkansenproject) JES (Sint-Jans-Molenbeek) E01476 Oriënterende opleiding algemeen bouw voor De Bouwerij (Borgerhout) E04366 taalzwakken Oriënterende opleiding Hout en bouw VOKANS Vilvoorde E04301 Oriënterende opleiding Lassen en elektriciteit Steunpunt Tewerkstelling E00218 (Borgerhout) Polyvalent handlanger/helper in de bouw Wonen en werken opleiding E00153 (Leuven) Polyvalent handlanger/houtbewerking Wonen en werken opleiding E00032 (Leuven) Polyvalent handlanger/stukadoor Wonen en werken opleiding E00154 (Leuven) PVC & Aluminium schrijnwerk Groep Intro E05314 (Schaarbeek/Anderlecht) Bouw- en Houtconstructies (Technisch hoger CVO VTI Aalst / Liedekerke E02215 onderwijs, korte type) Vloerder – tegelzetter Groep Intro (Brussel) E05310 Vooropleiding Bouw VDAB De Bouwerij (Borgerhout) E03897

c) Beroepsopleidingen voor werknemers Volgende tabel geeft een overzicht van de opleidingen uit het opleidingsaanbod van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor werknemers die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 37). Tabel 37: Opleidingen van Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor werknemers relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingsaanbod VDAB voor werknemers Opleiding Basistechnieken houtbewerking Basisveiligheid bouw Bekister – ijzervlechter Binnenschrijnwerker Brandertechnicus Brandertechnicus met attest oliebranders Brandertechnicus: hernieuwing attest Brandertechnicus: regeling en sturing Buitenschrijnwerker Buizenfitter Buizenfitter – monteerder Buizenfitter onderhoud Buizenfitter – voorbereider Dakafdichter (van platte daken) Dakdekker schuine daken Daktimmerman

Code 016100 580501 000200 016105 190100 190130 190110 190210 016103 132100 132120 132400 132110 020500 020100 017100


101

Opleidingsaanbod VDAB voor werknemers Opleiding Elektriciteit: basisbegrippen Europees buislasser met elektrode Europees buislasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees buislasser met TIG Europees hoeknaadlasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees hoeknaadlasser met TIG Europees plaatlasser met elektrode Europees plaatlasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees plaatlasser met TIG Industrieel schilder Installateur centrale verwarming Installateur sanitair Machinale houtbewerker Metselaar Planlezen bouw Planlezen voor lassers Ploegbaas bouw Productie-operator hout Schilder / decorateur Stellingbouwer Stukadoor Technicus gasbranders Vloerder – tegelzetter

Code 265501 139300 139600 139900 139400 139700 139200 139500 139800 010300 011000 012500 016102 000100 800102 131100 001600 017600 010200 000310 010100 190120 000400

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de opleidingen voor werknemers die georganiseerd worden door externe organisatoren maar aangekondigd worden in de databank van VDAB en relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen (zie Tabel 38). Tabel 38: Opleidingen voor werknemers relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen aangeboden door externe organisatoren maar aangekondigd in de databank van VDAB

Opleidingsaanbod voor werknemers door externe organisatoren (vermeld in VDABdatabank) Opleiding Organisator Code Basiselektriciteit Syntra Midden-Vlaanderen E06605 Basiselektriciteit praktijkleergang Syntra Midden-Vlaanderen E06668 Bouw CVO-VTI Brugge E04012 Bouw metselwerk CVO VTI Aalst / Liedekerke E04028 Certificaat gekwalificeerd technicus voor Katholieke Hogeschool E02631 stookoliebranders & brandertechnieker Zuid-West Vlaanderen (Kortrijk) Elektriciteit – basiskennis CVO DTL Herentals E06490 Elektriciteit- en schakeltechnieken VION (Gent) E05198 Elektrische opbouwinstallaties CVO DTL Herentals E06491 Elektronica (hoger onderwijs) CVO-VTI Brugge E03996 Energie-optimalisering en –management Open Universiteit E06162 Vlaanderen Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 3. Formeel leren

102

Opleidingsaanbod voor werknemers door externe organisatoren (vermeld in VDABdatabank) Opleiding Organisator Code Hernieuwing certificaat brandertechnieker Katholieke Hogeschool E05315 Zuid-West Vlaanderen (Kortrijk) Houtbewerking – schrijnwerkerij CVO VTI Aalst / Liedekerke E02223 Industriële elektrotechnieken CVO VTI Aalst / Liedekerke E04134 Industriële elektronica CVO VTI Aalst / Liedekerke E05781 Industriële schilderen decoratietechnieken CVO VTI Aalst / Liedekerke E02218 Inleidende cursus CV en sanitaire installaties Syntra Midden-Vlaanderen E06689 Lassen CVO VTI Aalst / Liedekerke E02227 Onderhoud van de woning: elektriciteit CVO Kisp (Zelzate) E06429 gevorderden Onderhoud van de woning: hout 2 CVO Kisp (Deinze) E06387 Bouw- en Houtconstructies (Technisch hoger CVO VTI Aalst / Liedekerke E02215 onderwijs, korte type)

d) Beroepsopleidingen voor zelfstandigen Volgende tabel geeft een overzicht van de opleidingen uit het opleidingsaanbod van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor zelfstandigen die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 39). Tabel 39: Opleidingen van Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor zelfstandigen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingsaanbod VDAB voor zelfstandigen Opleiding Sector: Hout en Bouw Basistechnieken houtbewerking Basisveiligheid bouw Bekister-ijzervlechter Binnenschrijnwerker Brandertechnicus Brandertechnicus met attest oliebranders Brandertechnicus: hernieuwing attest Brandertechnicus: regeling en sturing Buitenschrijnwerker Dakafdichter (van platte daken) Dakdekker schuine daken Daktimmerman Installateur centrale verwarming Installateur sanitair Metselaar Onderhoud en controle van stookolietanks Onderhoudsarbeider gebouwen Plaatsen van brandwerende deuren Planlezen bouw

Code 016100 580501 000200 016105 190100 190130 190110 190210 016103 020500 020100 017100 011000 012500 000100 190140 500007 018100 800102


103

Opleidingsaanbod VDAB voor zelfstandigen Opleiding Ploegbaas bouw Productie-operator hout Residentieel elektrotechnisch installateur Schilder / decorateur Stellingbouwer Stukadoor Technicus gasbranders Vloerder - tegelzetter Werkplaatsschrijnwerker Sector: Metaal, elektriciteit en autotechniek Basiselektriciteit Basiselektronica Bediening mobiele kraan – basis Bediening van hef- en hijsmachines Bestuurder mobiele kraan Brandertechnicus Brandertechnicus met attest oliebranders Brandertechnicus: hernieuwing attest Brandertechnicus: regeling en sturing Buizenfitter Buizenfitter – monteerder Buizenfitter onderhoud Buizenfitter – voorbereider Elektriciteit: basisbegrippen Elektrische machines Elektrische schakeltechnieken Elektrotechniek 1: basisprincipes Elektrotechniek 2: basisprincipes ac Elektrotechniek 3: basisprincipes drie fasen Europees buislasser met elektrode Europees buislasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees buislasser met TIG Europees hoeknaadlasser met elektrode Europees hoeknaadlasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees hoeknaadlasser met TIG Europees plaatlasser met elektrode Europees plaatlasser met halfautomaat (MIG/MAG) Europees plaatlasser met TIG Gekwalificeerd lasser Gestructureerde bekabeling basisopleiding (glasvezel) Gestructureerde bekabeling basisopleiding (koper) Gestructureerde bekabeling: meten, foutzoeken en certificeren (glasvezel) Gestructureerde bekabeling: meten, foutzoeken en certificeren (koper) Industrieel elektrotechnisch installateur

Code 001600 017600 035100 010200 000310 010100 190120 000400 016104 265500 270100 130277 130276 130270 190100 190130 190110 190210 132100 132120 132400 132110 265510 255000 267000 800305 800306 800307 139300 139600 139900 139100 139400 139700 139200 139500 139800 131200 035502 035500 035503 035501 036100


104

Opleidingsaanbod VDAB voor zelfstandigen Opleiding Informatica bouw basisopleiding Inleiding tot de meeten regeltechniek Installeren van gestructureerde bekabeling: koper Isometrie Koeltechnisch Installateur Loopkraanbestuurder Meet- en regeltechniek Meettechniek mechanica Metaal basistechnieken Metaalconstructeur Monteerder skeletbouw Omron fotocellen en benaderingsschakelaars Onderhoud en controle van stookolietanks Onderhoudsarbeider gebouwen Onderhoudselektricien Onderhoudselektromecanicien Onderhoudsmechanicien Planlezen mechanica Planlezen voor lassers Residentieel elektrotechnisch installateur Snijbrander Technicus gasbranders Vermogenselektronica Vermogenshydraulica Voorbereider metaalconstructeur Welding @ 01: kennismaking Welding @ 02: basistheorie hoeknaadlassen 1 Welding @ 03: basistheorie hoeknaadlassen 2 Welding @ 04: basistheorie hoeknaadlassen 3 Welding @ 05: basistheorie hoeknaadlassen 4 Welding @ 06: elektrisch vlambooglassen 1 Welding @ 07: elektrisch vlambooglassen 2 Welding @ 08: elektrisch vlambooglassen 3 Welding @ 09: elektrisch vlambooglassen 4 Welding @ 10: gassmeltlassen Welding @ 11: theorie snijden

Code 025100 280001 035530 132130 198010 130310 280000 120300 120100 130210 130240 274120 190140 500007 268000 268010 120500 120200 131100 035100 130600 190120 270200 253000 130220 800201 800202 800203 800204 800205 800210 800211 800212 800213 800216 800234


105


106

4. Niet-formeel leren: inventaris van het huidige aanbod rond duurzaam wonen en bouwen Niet-formeel leren omvat het buiten-schools maar intentioneel en gestructureerd leren. Zoals (na)vormingsprogramma’s voor diverse beroepsgroepen, vorming en opleiding op de werkvloer (door bedrijfswereld en vakbonden), vormingsprogramma’s binnen verenigingen, Kluweropleidingen, initiatieven van lokale besturen, … Niet-formeel leren gebeurt buiten de grote onderwijs- en opleidingsstructuren om. Het mondt niet noodzakelijk uit in het verkrijgen van officiële diploma’s of getuigschriften, maar vaak wordt toch een certificaat geleverd buiten het regulier onderwijs. Niet-formeel leren is vanuit het standpunt van de lerende een bewuste keuze.

4.1.

Regionale volkshogescholen ‘Vormingplus’

De dertien regionale volkshogescholen spelen een belangrijke rol in het organiseren, afstemmen, coördineren en communiceren van het niet-formele educatieve aanbod voor volwassenen in Vlaanderen. Deze nieuwe volkshogescholen werden begin 2004 opgericht onder de naam Vormingplus. Het netwerk van centra bestrijkt gans Vlaanderen. Het aanbod van de 13 Vormingpluscentra is terug te vinden op de website van de sociaal-culturele activiteitenkalender (http://www.prettiggeleerd.be). 44 Onderstaande tabel geeft de verschillende regionale volkshogescholen van Vlaanderen weer (zie Tabel 40). Tabel 40: Regionale volkshogescholen ‘Vormingplus’

Regionale volkshogescholen Vormingplus Midden en Zuid-West-Vlaanderen Vormingplus Halle-Vilvoorde Arch’educ Vormingplus Limburg vzw Vormingplus Antwerpen Vormingplus Regio Mechelen Vormingplus – vzw Volkshogeschool Regio Brugge Vormingplus – Volkshogeschool Oost-Brabant vzw Vormingplus – Volkshogeschool Waas-en-Dender Vormingplus – Volkshogeschool Vlaamse Ardennen-Dender Vormingplus – Volkshogeschool Gent-Eeklo Vormingplus – Volkshogeschool regio Oostende-Westhoek Vormingplus – vzw Volkshogeschool Kempen Citizenne – Brussel Vormingplus Professionelen behoren niet tot de doelgroep voor cursussen die georganiseerd worden door Vormingplus. De verschillende regionale volkshogescholen houden zich uitsluitend bezig met een niet-formeel vormingsaanbod. Binnen het aanbod van Vormingplus worden sporadisch vormingen georganiseerd met een link met duurzaam wonen en bouwen. Deze zijn echter afgestemd op geïnteresseerde burgers en niet op professionelen.

44

Bron: website Vormingplus, http://www.vormingplus.be

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

107

In theorie kunnen professionelen er aan deelnemen maar in de praktijk blijkt dit niet het geval te zijn. Zeker als het gaat over gespecialiseerde thema’s als bouwtechnieken etc. vinden professionelen hun gading niet in het aanbod van het sociaal-cultureel vormingswerk. Het aanbod is immers niet beroepsgericht en niet-gecertificeerd. In de praktijk worden vooral individueel geïnteresseerden bereikt, de particuliere bouwer-verbouwer. 45

4.2.

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

De gegevens i.v.m. de opleidingen van het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) zijn gebaseerd op de informatie beschikbaar via de website van FVB (http://www.debouw.be/). Dhr. Olivier Pepermans, kwaliteitsverantwoordelijke en adviseur bij de studiedienst van FVB, stelde een overzicht beschikbaar van de opleidingen die via FVB gevolgd kunnen worden door een bouwvakarbeider in Vlaanderen.

a) Structuur & opdracht Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB): Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) is een paritair opleidingsfonds voor bouwarbeiders dat bouwopleidingen adviseert, coördineert en subsidieert. Het FVB werd opgericht in 1965 met als opdracht de opleiding van de huidige en toekomstige arbeiders in de bouw te bevorderen en te ondersteunen en de kwaliteit en het resultaat van hun opleiding te waarborgen. Alles bij elkaar gaat het om meer dan 30 beroepen, want naast woningbouw (ruwbouw en voltooiing) omvat de sector ook industriebouw, burgerlijke bouwkunde en wegenwerken. Het Paritair Comité in de Bouw is de uiteindelijke opdrachtgever van het FVB. De werking van FVB wordt door de sector zelf gefinancierd via een bijdrage op de lonen. Naast een centrale dienst in Brussel wordt de FVB-structuur gekenmerkt door een sterke aanwezigheid op het terrein in Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Een team van opleidingsmedewerkers zorgt voor een nauw contact met scholen en opleidingscentra, aannemers, werkzoekenden, jongeren, enz. Het FVB werkt samen met opleidingspartners zoals het bouwonderwijs, VDAB, Edutec, en andere. Er is hierbij nauw overleg met de gehele bouwsector (werkgevers en werknemers), zowel op nationaal, gewestelijk als op lokaal niveau. Concreet is de werking van het FVB gebaseerd op 4 pijlers: - Onderzoek: Nagaan welke de kwalificatietekorten zijn van de bouwondernemingen en hoe die via opleiding het best kunnen verholpen worden. - Coördinatie: In samenwerking met de opleidingspartners er voor zorgen dat er goede en voldoende opleidingen worden aangeboden, op het juiste ogenblik en op de juiste plaats. - Informatie: Aannemers, jongeren, werknemers en werkzoekenden informeren over het aanbod aan opleidingen en hen motiveren om er op in te gaan. Het persoonlijk contact met de FVB-adviseurs is hierin zeer belangrijk - Financiering: het FVB neemt de eigenlijke opleidingskost en de loonkost van de cursist zoveel mogelijk over van de individuele onderneming. 45

Bijkomende informatie verkregen via Mevr. Emmeline Depoorter (Vormingplus Oost-Brabant vzw) en Dhr. Roel Verlinden (Vormingplus Vlaamse Ardennen – Denderstreek vzw) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

108

De bedoeling is dat werkgevers en werkzoekenden in de bouwsector elkaar vinden om zo de knelpuntberoepen aan te pakken. Werkzoekenden worden opgeleid en begeleid naar een job in de sector. Het FVB leidt niet zelf op, maar verzekert een goed functionerende opleidingsmarkt in de bouwsector. Het is de schakel tussen de opleidingsverstrekkers en de bedrijven en registreert opleidingsverstrekkers. Het overzicht van de opleidingen die via FVB gevolgd kunnen worden door bouwvakarbeiders in Vlaanderen is zeer uitgebreid. Dit overzicht kan digitaal opgevraagd worden bij de onderzoekers (Excel bestand) of rechtstreeks bij FVB.

Werkgevers & werknemers: Elk bouwbedrijf kan beroep doen op het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid voor opleidingen van zijn arbeiders. Het aanbod is breed en divers. Het FVB organiseert opleidingen van een halve dag tot bijscholingen die 300 uren duren, zijnde meer dan zeven weken. In het totaal biedt het FVB meer dan 3000 verschillende opleidingen aan. Net zoals andere sectorale opleidingsfondsen ontvangt het daartoe een deel van de loonkost van de werknemers van de sector. Elk bouwbedrijf stort 0,6 procent van de loonmassa aan het FVB om daarmee bouwopleidingen in te richten. Dat geld keert terug naar de bedrijven onder de vorm van opleiding die nagenoeg gratis is. Alle bouwbedrijven kunnen hun arbeiders bijscholingen laten volgen. De bijscholingen voor werknemers gebeuren steeds in nauw overleg met de onderneming, maatwerk is hier de regel. De vergoeding van het opleidingscentrum, maar ook de loonkost van de cursist voor de duur van de opleiding wordt quasi volledig door het FVB gedragen.

Werkzoekenden: Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid maakt werk van de opleiding van werkzoekenden tot bouwvakkers. De bouwsector kampt met een tekort aan arbeidskrachten en veel banen kunnen relatief snel geleerd worden. Dankzij een alternerende opleiding leren jongeren van 18 tot 25 jaar, die over geen enkele beroepskwalificatie in de bouwsector beschikken, een bouwberoep. De opleiding duurt 6 tot 18 maanden en wisselt praktijkopleiding in een erkend opleidingscentrum af met praktijkervaringen in een bouwonderneming. In de onderneming leert de jongere het vak van een geschoolde arbeider of van een zelfstandig patroon. De precieze inhoud van het opleidingsprogramma wordt vastgelegd in overleg met het FVB en de onderneming. Het peterschapsysteem mikt op de jeugd: pas afgestudeerde bouwvakkers, jonger dan 26 jaar en met maximum zes maanden werkervaring. Jongeren zonder werkervaring krijgen van een 'peter' begeleiding gedurende het eerste jaar in het beroep (peterschap). De peter is een geschoolde arbeider met de nodige beroepservaring. Hij neemt de jongere onder zijn hoede, maakt hem wegwijs en leert hem de knepen van het vak. De jongere is verplicht om tijdens zijn peterschap een bijkomende opleiding op maat te volgen van minimum 40 en maximum 180 uur. Het FVB betaalt de onderneming zowel de loonkost als de vergoeding voor het opleidingscentrum terug. Oudere werkzoekenden krijgen eveneens de kans om zich met een opleiding van het FVB bij of om te scholen. De 'versnelde beroepsopleiding' verstrekt de cursist in vier tot zes maanden een basisvorming in een gespecialiseerd opleidingscentrum. Ze vinden voor Vlaanderen plaats bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB), die daarvoor kan rekenen op financiële ondersteuning door het FVB. Aan het einde van de Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

109

opleiding bestaat de mogelijkheid om het gebrek aan praktijkopleiding weg te werken door met een ‘individueel beroepsopleidingscontract’ (IBO) aan de slag te gaan in een bouwonderneming. Dit stelsel lijkt op het peterschapsysteem voor jonge afgestudeerden: de omgeschoolde werkzoekende krijgt in een bouwbedrijf praktijkbegeleiding en opleiding van een ervaren vakman, ditmaal gedurende maximaal zes maanden.

b) Convenant onderwijsnetten ~ Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB): Door een algemeen convenant tussen de onderwijsnetten en het FVB kunnen de "bouwscholen" die dit wensen een bijzonder convenant onderschrijven waarin een tiental wederzijdse verbintenissen zijn vastgelegd. De afspraken in een convenant streven naar: - Meer praktijkervaring door het organiseren van stages tijdens de derde graad (5e, 6e en optionele 7e jaar) van het secundair bouwonderwijs; - Betere afstemming van het leerplan en opleidingsinhoud op de kwalificatievereisten van de werkgevers in de sector. Werkgevers willen dat de bouwscholen hun leerlingen de 'juiste' dingen onderwijzen. Belangrijk is dat de leerlingen de kennis en vaardigheden die ze nodig hebben op de werkvloer, aanleren; - Onderwijs met aangepaste leerboeken, infrastructuur en uitrusting. Een aangepast leerplan biedt op zich onvoldoende garantie voor een aangepaste vorming. Wie het vak moet leren met verouderde infrastructuur en uitrusting, wordt slecht voorbereid op de realiteit. Het FVB geeft daarom advies over een aangepaste infrastructuur en uitrusting en de scholen krijgen 75 % korting bij de aankoop van FVB-publicaties; - De vorming van leerkrachten. Een actueel leerplan en aangepaste infrastructuur en uitrusting zijn van geen betekenis wanneer de leerkracht de voeling met de realiteit verloren heeft. Daarom moeten scholen hun leerkrachten de mogelijkheid kunnen bieden en hen stimuleren om hun praktijkkennis op peil te houden via bijscholing. Het FVB betaalt bijvoorbeeld de kosten voor de door het FVB georganiseerde of erkende nascholingen van de leerkrachten; - De plaats van veiligheid in de opleiding. In de bouwsector neemt veiligheid op de werkvloer een steeds meer centrale plaats in. Vanaf hun eerste dag in een bedrijf moeten bouwvakkers er zich van bewust zijn dat veiligheid een kernthema is in elk bouwberoep. Al op de schoolbanken moeten jongeren hiervoor gesensibiliseerd worden.

c) Vorming leerkrachten uit het bouwvakonderwijs: Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) investeert in de nascholingen van leerkrachten en leerlingen uit het bouwvakonderwijs. Als een leerkracht of een groep leerlingen een nascholing wil volgen, wordt door de school contact opgenomen met de plaatselijke FVB-medewerker. Samen bekijken zij welke de mogelijkheden zijn, en afhankelijk van de agenda van het gekozen opleidingscentrum, worden de nodige afspraken gemaakt. Een groep leerlingen wordt steeds begeleid door een leerkracht. Als een opleiding vooraf goedgekeurd wordt door het FVB, staat het FVB in voor de betaling van de opleiding van de leerkrachten en leerlingen van de convenantscholen. Voor de leerlingen geldt er een beperking in aantal dagen nascholing, namelijk maximum 10 dagen per schooljaar per leerling voor het voltijds onderwijs, en maximum 4 dagen per schooljaar per leerling voor het deeltijds onderwijs. Voor de leerkrachten geldt er geen beperking. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

110

Volgende tabel geeft een overzicht van de mogelijke opleidingsverstrekkers voor vorming van leerkrachten en leerlingen (zie Tabel 41). Deze tabel wordt gevolgd door tabellen met de verschillende opleidingen per organisator, zijnde respectievelijk ECR vzw (zie Tabel 42), Edutec (zie Tabel 43), Eucora (zie Tabel 44), OCH (zie Tabel 45), RTC (zie Tabel 46) en VDAB (zie Tabel 47). Tabel 41: Opleidingsverstrekkers die vorming voor leerkrachten en/of leerlingen aanbieden via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Mogelijke opleidingsverstrekkers voor vorming voor leerkrachten en/of leerlingen ECR - Europees Centrum voor Restauratietechnieken http://www.ecrvzw.be Edutec – Innoverende opleidingen, gericht naar bouwvakkers http://www.edutec.be Eucora – Europees Centrum voor Opleiding en Vervolmaking in Kunstambachten en Historische Restauratie http://www.eucora.be OCH – Opleidingscentrum Hout http://www.och-cfb.be RTC – Roof Trainingcenter (Eternit) VDAB – Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding http://www.vdab.be

Tabel 42: Opleidingen van het Europees Centrum voor Restauratietechnieken (ECR vzw) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Opleidingsaanbod van ECR vzw voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Lkr Lln Gevelrestauratie x x Bitumineuze dakafdichting: koudlijmen, zelfklevende banen x Historische voegtechnieken x x Vochtbehandeling x Gevelrenovatie x x Kunststoffen EPDM x Bitumineuze afdichtingen: basistechnieken x x Betonherstelling x x Staffwerk x Vloeibare daken terrasafdichting x Historische leidektechnieken in de Euregio Maas-Rijn x Kunststoffen PVC: platte daken x Zink/koper/lood in de monumentenzorg x x Basisopleiding voor bouwvakkers - stellingbouw x x Dakornamenten in lood, zink en koper x x Historisch schrijnwerk x x Bitumineuze dakafdichting: tapbuizen, spuwers, dakdoorbreking x Bitumineuze afdichtingen: hoeken, aansluitingen x Kapconstructies en vakwerkbouw x Imitatietechnieken: houtimitatie/marmerimitatie x Restauratiemetselen x x Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

111

Opleidingsaanbod van ECR vzw voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Lkr Lln Ontmossen van daken x Historische schildertechnieken x x Historische pleistertechnieken x x

Tabel 43: Opleidingen van Edutec voor leerkrachten en leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Opleidingsaanbod van Edutec voor leerkrachten en leerlingen via FVB Thema Opleiding Bouwtechnieken Bevestigingstechnieken Brandveilig maken van constructies Algemeen Klein elektrisch handgereedschap Topografie Automatisatie Automatisatie – beveiliging Dak en gevel Metalen daken gevelelementen Glas Plaatsen van glas Betontechnologie Ruwbouw Huisriolering: waterzuivering en hergebruik van regenwater Sanitair CV Update gashabilitatie Bouwpathologie Colorimetrie Schilderen Karakteristieken van bouwconstructies m.b.t. verftechnologie Plaatsen van linoleum Toekomstige sierlijsttechnieken Aluminium schrijnwerk Schrijnwerk Isolatie en luchtdichtheid van houten constructies Plaatsen van parket Stukadoor Sierbepleistering en buitenisolatie Wegenbouw Bestrating Milieu Asbest Asbestherkenning Duurzame energie: zonne-energie Duurzame energie: condensatieketels Duurzame energie: warmtepompen Energiezuinig EPB Laagenergie woning (passief huis) Ventilatie van woningen en utiliteitsgebouwen Groene daken Recyclage Recyclage verfproducten Veiligheid Hoogte Veilig werken op hoogtes (nieuwe regelgeving) Product Werken met gevaarlijke producten Verplaatsen Manueel hanteren van lasten Werf Werfsignalisatie


112

Tabel 44: Opleidingen van het Europees Centrum voor Opleiding en Vervolmaking in Kunstambachten en Historische Restauratie (Eucora) voor leerkrachten en leerlingen via Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Opleidingsaanbod van Eucora voor leerkrachten en leerlingen via FVB Thema Opleiding Sier- en restauratiemetselen Historische voegtechnieken Staffwerk: traditionele afwerking van sierlijsten Mouleer- en boetseerwerk voor restauratie Bouw Manueel bewerken van natuursteen voor restauratie Gevelrenovatie Cementrustiek Historisch smeedwerk Historische gebinten en vakwerk Hout Historisch schrijnwerk, o.a. ramen en deuren,… Polymeerchemische balkkoprestauratie Historisch schilderwerk: imitatietechnieken Polychromeren, patines, vergulden en bronzeertechnieken Frescoschilderen en trompe l’œil Schilder/decoratie Initiatie historische wandbespanning in textiel Kennismaking met de problematiek van het vrijleggen van historische verflagen en vooronderzoek Kennismaking met de restauratieproblematiek van schilderijen

Tabel 45: Opleidingen van het Opleidingscentrum Hout (OCH) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Opleidingsaanbod van OCH voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Lkr Lln CNC Machinebediening x x CNC Programmatie ISO x x CNC Programmatie Xilog Plus - SCM x x CNC Programmatie Masterwood x x CNC Programmatie Biesse - HACO x x CNC Programmatie Reichenbacher x x Easycam v5.5 x x KeyCreator 2D (voorheen CadKey Workshop v21) x x KeyCreator 3D (voorheen CadKey Solids 3D) x x Instellen en bedienen vierzijdige schaafmachine x x Slijpen van profielmessen x x Basis houtbewerkingsmachines x x Instellen en bedienen formaatzaag x x Klassering naaldhout x x Afwerkingsproducten voor de houtsector x


113

Tabel 46: Opleidingen van het Roof Training Centrum (RTC) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Opleidingsaanbod van RTC voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Lkr Lln Lood en zink: basisopleiding x Lood en zink: vervolmakingopleiding x Vezelcementleien: basisopleiding x Vezelcementleien: vervolmakingopleiding (torens, Napoleonhoed, x schouwen...) Natuurleien: basisopleiding x Natuurleien: vervolmakingopleiding x Gebakken pannen: basisopleiding x Gebakken pannen: vervolmakingopleiding x Betonpannen: basisopleiding x Betonpannen: vervolmakingopleiding x Tegelpannen: basisopleiding x Tegelpannen: vervolmakingopleiding x 1-dag-opleiding: ronde kielgoten x 2-dag-opleidingen: basistechnieken van torens x 2-dag-opleidingen: basistechnieken van een napoleonhoed x 1-dag opleiding: plaatsen van golfplaten x Verwijderen van asbestcement x

Tabel 47: Opleidingen van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) voor leerkrachten en/of leerlingen via het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB)

Opleidingsaanbod van VDAB voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Modules Lkr Lln Basistechnieken metselaar – initiatie Gevelmetselwerk – initiatie x Basistechnieken bekisten voor metselaar Basistechnieken metselen - Binnenmuren Siermetselwerk (6 modules) Verlijmen van cellenbeton Verlijmen van silicaatsteen Zichtmetselwerk in betonsteen Metselaar Verlijmen van snelbouwstenen Huisriolering x x Renovatietechnieken Verlijmen van gevelstenen Planlezen en uitzetten van gebouwen Gevelmetselwerk – Puntgevels, schouwen & dakkapellen Basistechnieken vloerleggen voor metselaars Snelopbouwkraan x x Torenkraan Torenkraanbestuurder Aanslaan van lasten Monteren en demonteren SOK Arcomet T25A Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

114

Opleidingsaanbod van VDAB voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Modules Lkr Lln Basistechnieken bekisten/ijzervlechten Planlezen bekisten Traditionele skeletbouw Bekister - ijzervlechter Systeembekisting x x Rechte en bordestrappen IJzervlechten Draaitrappen Hulpmonteur x Monteur Toegangscontrole voor stellinggebruikers Basis stellingbouw voor bouwvakkers Stellingbouwer Aluminium rolstelling x x Adria kaderstelling Kaderstelling Blitz of SL70 Systeemstelling allround voor bouwvakkers Basistechnieken vloeren Bevloering in mortelbed Vloeren op natte chape Lijmen van vloeren Chape Vloerder - tegelzetter x x Lijmen van wandtegels Terrassen Trappen Natuursteenvloeren Cementeren in functie van wandtegels Initiatie ploegbaas bouw Planlezen ploegbaas bouw Uitzetten van gebouwen Leidinggeven ploegbaas bouw Ploegbaas bouw x Vervolmaking ploegbaas bouw Planlezen en uitzetten ploegbaas bouw Meettechnieken ruwbouw Assertiviteit Basistechnieken wegenbouw Klinkers Boordstenen/greppels Kasseien/mozaïek Metselen wegenbouw en huisaansluitingen Wegenwerker x x Sierbestrating Wegsignalisatie Herstellen van bestrating Rioolleggen met beschoeiing Werken met lage beschoeiing Ploegbaas wegenbouw x Uitzetten/Planlezen wegenbouw Ploegbaas wegenbouw Initiatie ploegbaas wegenbouw Screening ploegbaas wegenbouw


115

Opleidingsaanbod van VDAB voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Modules Lkr Lln Basistechnieken bouwplaatsmachinist Hydraulische graafmachine Bull Nivelleermachine Wiellader Bouwplaatsmachinist x x Minigraver Graaf-laadcombinatie Schranklader Dumper Rioolleggen met beschoeiing Verreiker Autolaadkraan Bediener hijsmachines x x Hoogwerker Schaarlift Manuele eenlaagse bepleistering x Manuele tweelaagse bepleistering Machinale bepleistering Buitenbepleistering Stukadoor Sierlijsten x x Herstellen binnenbepleistering Basistechnieken droge binnenbepleistering Vervolmaking droge binnenbepleistering Basistechnieken schilder/decorateur Stop-, herstel- en plamuurwerk Ambachtelijke schildertechnieken Basistechnieken patineren en polychromeren Houtimitaties x Harde vloerbekleding: linoleum en homogeen vinyl Zachte vloerbekleding: tapijt en verend vinyl Schilder / Decorateur Sociale vaardigheden Vernissen en lakken: synthetisch Vernissen en lakken: watergedragen Decoratieve technieken Spuittechnieken x x Basistechnieken vloerbekleding Behangtechnieken Plaatsen van sierlijsten Verspuiten van brandvertragende verven Vervolmaking straaltechnieken x Industrieel schilder Vervolmaking spuittechnieken Initiatie spuittechnieken x x Verspuiten van meerkleurenverven


116

Opleidingsaanbod van VDAB voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Modules Lkr Lln Stalen buizen: schroefdraadverbindingen Stalen buizen: warm buigen Stalen buizen: hydraulisch buigen Oxy-acetyleenlassen - Basis Vlambooglassen x Vervaardigen collectoren Installateur CV Koperen buizen Buis in buissysteem en diverse persfittingen Elektriciteit voor installateur centrale verwarming Huisaansluitingen gas Aansluiten van verwarmingsketels TIG lassen x x Oxy-acetyleenlassen in werfomstandigheden Basistechnieken installateur sanitair (Stalen buizen: schroefdraadverbindingen) (Stalen buizen: hydraulisch buigen) Buis in buissysteem (Koperen buizen) x Verwerken en plaatsen van polypropyleen Verwerken van PVC voor afvoerleidingen Persfittingen op verschillende materialen Installateur sanitair Aansluiten en onderhouden sanitaire toestellen Basistechnieken zink - lood - koper Metalen dakgoten en afleiders Lassen en plaatsen van kunststofleidingen Elektro- en stuiklassen x x Legionella Voorwandsysteem Slijpen van profielmessen Bediening en instelling formaatzaagmachine Bediening en instelling pennenmachine Bediening en instelling schaafmachines x Machinale Bediening en instelling verticale freesmachine houtbewerking Bediening en instelling lintzaagmachine Bediening en instelling langgatboormachine Bediening en instelling vierzijdige schaafmachine x x Plaatsen en uitbekleden van gevelbekleding en x dakranden in kunststof Houten opdekramen Buitendeuren Buitenschrijnwerker Plaatsen en uitbekleden van buitenschrijnwerk Raamconstructies: ramen in boogvorm x x Plaatsen en uitbekleden van alu- en kunststofschrijnwerk Raamconstructies: speciale raamtypes


117

Opleidingsaanbod van VDAB voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Modules Lkr Lln Certificaat plaatser brandwerende deuren x Lichte scheidingswanden in gipskartonplaat basis Lichte scheidingswanden in gipskartonplaat vervolmaking Binnenschrijnwerker Rechte steektrap x x Afhangen van binnendeuren Plaatsen van binnendeuren Plaatsen van verlaagde plafonds Trap met kwartdraai Kasten in plaatmateriaal (Lichte scheidingswanden in gipskartonplaat – basis) Interieurbouwer x x (Lichte scheidingswanden in gipskartonplaat – vervolmaking) Pistoolspuiten (i.s.m. OCH) Leidinggeven meestergasten Instructie geven - Bedrijfsinstructeur - Basis Probleemoplossend denken - probleemanalyse Leidinggeven Hout Leidinggeven en bedrijfsinstructeur x Persoonsgerichte vorming Instructie geven - Bedrijfsinstructeur Vervolmaking Klassering naaldhout (i.s.m. OCH) x Daktimmerman Dakspanten x x Dakkapellen en dakvlakvensters CAM met basisbegrippen CAD CAD Hout x CAM programmatie hout CNC-houtbewerkingsmachines initiatie Productie-operator Bediener CNC-houtbewerkingsmachines Hout CNC Basisprogrammatie ISO CNC Programmatie - Dialoog - Basis (software x x verschillende fabrikanten) CNC Programmatie - Dialoog - vervolmaking (software versch. fabrikanten) Vloeibare daken terrasafdichting x Kunststoffen EPDM - afdichting x x Kunststoffen PVC - afdichting Bitumineuze afdichtingen: basistechnieken Zink Dakafdichter (van Bitumineuze dakafdichting hoeken platte daken) aansluitingen Bitumineuze dakafdichting tapbuizen - spuwers dakdoorbreking Bitumineuze dakafdichting koudlijmen zelfklevende banen Koepels nieuwbouw - renovatie Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

118

Opleidingsaanbod van VDAB voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Modules Lkr Lln Kostprijsberekening x Dakvlak met dakpannen Dakvlak met leien Solderen van zink en basis zinkbewerking Gevels of boogdaken met dakpannen; leien of tegelpannen Zinken dakbedekking staande naad: basis Gendarmehoed of lucarne (ronde wangen) met leien of tegelpannen Dakvlak met tegelpannen Dakornamenten Dakrenovatie Onderdaken voor leien en dakpannen Dakdekker schuine Dakkapel: schoorsteen of dakvlakraam met daken x x dakpannen Dakkapel: schoorsteen of dakvlakraam met leien Dakkapel: schoorsteen of dakvlakraam met tegelpannen Kilgoot met leien (rond met schuintes) Hoekkeper met schuine leien Toren met hoekkepers met leien of tegelpannen Ronde toren met leien of tegelpannen Zinken dakbewerking staande naad: vervolmaking Maken en plaatsen bakgoot Hanggoten Regenwaterafvoerbuizen Basisvaardigheden PC voor bouwvakkers CAD bouw 2D CAD bouw 3D CAD bouw personalisatie CAD bouw presentatie Informatica bouw CAD bouw programmatie x basisopleiding Basis Autocad Basisvaardigheden Word voor bouwvakkers Basisvaardigheden Excel voor bouwvakkers Constructiedetails bouw met Autocad ADT (Architectual Desktop) Residentieel Basistechnieken installateur elektricien x elektrotechnisch TELECOM installateur Elektriciteit voor bouwvakkers x x Domotica initiatie Basistechnieken domotica x cursus Lassen met beklede elektrode volgens EN287.1 x Constructielasser Gekwalificeerd lasser Lassen voor bouwvakkers x x


119

Opleidingsaanbod van VDAB voor leerkrachten (Lkr) en/of leerlingen (Lln) via FVB Opleiding Modules Lkr Lln Basistechnieken industrieel isoleerder Isolatiemonteur Isolatievakman Industrieel isoleerder x Plaatwerker Opmeter Armaflex Elektriciteit voor installateur centrale verwarming x Gasbranders - atmosferische ketels en gasunits Brandertechnicus Regeling en sturing voor brandertechnicus x x Condenserende gasketels Aangeblazen gasbranders Technicus Basistechnieken koeltechnieken x x koeltechnieken Hydraulica Pneumatica PLC Technicus industriële PLC Modulair voor houtsector x automatisering ISDN Technisch bekeken Meet- en regeltechniek Elektriciteit Hoofdwerktuigkundige Basistechnieken industriële automatisatie Basistechnieken gevelrenovatie Gevelrenovatie x x Herstellen van beton Basistechnieken Natuursteenbewerker Manueel kappen Natuursteenbewerker x Machinaal kappen Renovatie Rugpreventie x Basisveiligheid Bouw Veilig werken met aanslagmateriaal x x


120

4.3.

Edutec

Edutec is een sectoraal opleidingscentrum met een opleidingsaanbod voor bouwvakarbeiders. Edutec is een zusterorganisatie van het FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid). Edutec biedt opleidingen aan met een innoverend karakter, gericht naar de bouwvakarbeiders (Paritair Comité 124) en het bouwonderwijs (leerlingen en leerkrachten). Op die manier wil Edutec de bouwsector de mogelijkheid bieden de nieuwste evoluties en technologieën in de sector op de voet te volgen. Het opleidingsaanbod is aanvullend aan het aanbod van de traditionele opleidingsverstrekkers zoals VDAB en Syntra. Edutec staat garant voor een snelle, persoonlijke service en streeft steeds naar de beste kwaliteit voor haar opleidingen. Het Edutec-team tracht steeds een gepaste oplossing te vinden voor de opleidingsbehoeftes van een bedrijf of school. Op de website van Edutec (http://www.edutec.be) worden een aantal opleidingen beschreven die behoren tot het vaste aanbod. Bepaalde opleidingen uit dit vaste aanbod vergen specifieke noden op vlak van infrastructuur en logistiek. Voor deze opleidingen werkt Edutec met vaste opleidingsplaatsen. Een groot deel van de opleidingen zijn niet gebonden aan een vaste locatie en kunnen in de eigen omgeving georganiseerd worden. Edutec biedt echter ook opleidingen op maat aan. De vermelde opleidingsinhouden kunnen ook aangepast worden aan specifieke noden van bedrijven of scholen. De sector ondersteunt de Edutec opleidingen voor arbeiders, leerlingen en leerkrachten. De terugbetaling van de loonkost en een tussenkomst in de opleidingskost is voor elke opleiding mogelijk. Hiervoor contacteert men de eigen FVB regio. De opleidingen kunnen ook gevolgd worden door bedienden, zaakvoerders en arbeiders niet-Paritair Comité 124; in dat geval is er geen tussenkomst van het FVB. In wat volgt wordt een overzicht gegeven van de verschillende opleidingen uit het vaste aanbod – relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen – die georganiseerd worden door, of in samenwerking met, Edutec (zie Tabel 48). Tabel 48: Opleidingen uit het vaste aanbod van Edutec relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingen van Edutec Opleiding Bouwpersoneel – leidinggeven Assistent werfleider module 1: betontechnologie Assistent werfleider module 2: topografie Assistent werfleider module 3: veiligheidsaspecten van werken in de grond Assistent werfleider module 4: lezen van plannen en technische bepalingen + PC Assistent werfleider module 5: consequente werforganisatie en kostprijsberekening Assistent werfleider module 6: communicatie, leidinggeven en coaching Ploegbaas (voor verschillende deelsectoren Ploegbaas schilder

Doelgroep

Ervaren bouwvakarbeiders die willen doorgroeien

Ervaren schilders die willen doorgroeien


121

Opleidingen van Edutec Opleiding Bouwtechniek – algemeen Autocad 2007 Bevestigingstechnieken Brandveilig maken van bouwconstructies Klein elektrisch handgereedschap Plaatsen van brandwerende plafonds en structuurbescherming Topografie voor uitvoerders Installatie van hardschuim-tegelelementen Bouwtechniek – automatisatie Automatisatie – beveiliging Bouwtechniek – dak en gevel Akoestische isolatie Monteur metalen daken gevelelementen Bouwtechniek – glas Glas module 1: opmeten en berekenen van de glasoppervlakte Glas module 2: materialenkennis Glas module 3: plaatsen van niet-geautomatiseerde deuren Glas module 4: veiligheid Glas module 5: snijden van glas Glas module 6: bewerken van glas Glas module 7: plaatsen van glas Glas module 8: geautomatiseerd snijden van glas tot de juiste maat Bouwtechniek - natuursteen Arduinbewerking Bouwtechniek – ruwbouw Betontechnologie

Doelgroep

(leerkracht)

(leerkracht)

Glaswerker schrijnwerker

Natuursteenbewerker Arbeiders uit deelsectoren van de bouw

Huisriolering IBA-installateur (algemene en systeemmodules) Individuele behandeling van afvalwater Nieuwe betonnormen Plaatsen van elementen in kalkzandsteen Zagen en boren in beton Bouwtechniek – sanitair/CV Ontwerpen en intekenen van sanitaire installaties met PC SIS “Sick Installation Syndrome” Update gashabilitatie Wetgeving en verplichte keuring drinkwaterinstallaties

Installateurs van systemen voor IBA (werknemers) (leerkracht) Kader en uitvoerend personeel betoncentrales Arbeiders PC 124 en bedienden PC 218 Ruwbouw

(leerkracht) Installateurs sanitair en technische verantwoordelijken


122

Opleidingen van Edutec Opleiding Bouwtechniek – schilderen Bouwpathologie Colorimetrie – spelen met kleur Karakteristieken van bouwconstructies m.b.t. verftechnologie Ondergrondanalyse schilderwerken Plaatsen van houtfineerbehang Plaatsen van linoleum Soepele vloerbekleding in vochtige ruimtes Toekomstgerichte sierlijsttechnieken Watergedragen lakken Bouwtechniek – schrijnwerk Afhangen van binnendeuren Aluminium schrijnwerk CNC Hout en montage / Woodwop CNC Ramen Constructie en uitslag van dakspanten Isolatie en luchtdichtheid van houten constructies / dakconstructies Plaatsen van binnendeuren Plaatsen van parket Plaatsen van parket / leerkrachten Plaatsen van ramen Top Solid Bouwtechniek – stukadoor Sierbepleistering en buitenisolatie Milieu – algemeen Milieubewust werken Milieu – asbest Asbestherkenning Asbestverwijdering basis Asbestverwijdering daken Asbestverwijdering daken: aanvullende module Asbestverwijdering herhaling arbeiders Asbestverwijdering herhaling werfleiders: module 1 Asbestverwijdering herhaling werfleiders: module 2 Asbestverwijdering sloopwerken

Doelgroep

(leerkracht) (leerkracht)

Schilder – plaatser soepele vloerbekleding (leerkracht) (leerkracht) Leerlingen richting houtbewerking (leerkracht) Leerlingen richting houtbewerking Schrijnwerkers, dakwerkers, afwerkingsbedrijven Leerlingen richting houtbewerking Leerkrachten Leerlingen richting houtbewerking (leerkrachten) (leerkracht) De ganse bouwsector Iedereen die met asbest in aanraking komt Werknemers asbestverwijderende bedrijven Dakwerkers Dakwerkers Werknemers asbestverwijderende bedrijven Werfleiders asbestverwijderende bedrijven Werfleiders asbestverwijderende bedrijven Arbeiders actief in afbraakwerken


123

Opleidingen van Edutec Opleiding Milieu – energiezuinig Duurzame energie: condensatieketels Duurzame energie: warmtepompen Duurzame energie: zonne-energie Energiebewust bouwen met leerlingen EPB en de gevolgen op de werf Laagenergie woning / passief huis Ventilatie van woningen Milieu – recyclage Groendaken Recyclage verfproducten Veiligheid – VCA Aanvullende veiligheidsopleiding (VCA leidinggevenden) VCA basisveiligheid VCA, hoe breng ik het naar mijn leerlingen? Veiligheid – hoogte Stellingbouw in de chemie en de industrie Veilig werken op hoogte – leerkrachten: theorie en praktijk Veilig werken op hoogte: module 1

Veilig werken op hoogte: module 2 Veilig werken op hoogte: module 3 Veiligheid – product Werken met gevaarlijke producten Veiligheid – verplaatsen Manueel hanteren van lasten Veilig laden en lossen voor de bouwchauffeur Veiligheid – werf Diefstalpreventie door efficiënte werforganisatie Signalisatie van bouwwerven

Doelgroep

Leerkrachten Alle bouwbedrijven Leerkrachten

Dakdekkers

Ploegbazen en assistentwerfleiders Leerkrachten Leerkrachten Arbeiders stellingbouw Leerkrachten Stellinggebruikers: arbeiders die op een stelling werken Arbeiders die een stelling helpen monteren, demonteren of aanpassen Stellinggebruikers – bevoegd persoon

Chauffeurs – beladers

Alle bouwsectoren


124

In wat volgt zullen ter illustratie een aantal opleidingen van Edutec, relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. De opleiding ‘Akoestische isolatie’ uit de categorie ‘Bouwtechniek – dak en gevel’ behandelt het belang van isolatie als basis voor het comfort van woningen en andere gebouwen (duur: 8 uur). Er zijn echter grote verschillen tussen thermische en geluidsisolatie, en manier van isoleren. De maatregelen om geluidshinder tegen te gaan zijn meestal zeer complex. Er zijn echter ook algemene richtlijnen, die nuttig zijn voor het behandelen van eenvoudige gevallen. Deze maatregelen vormen het onderwerp van deze opleiding. Volgende aspecten staan op het programma van deze opleiding: - Wat is geluid? - Wegnemen van oorzaken van geluidshinder - Invloed van de indeling van een gebouw - Geluidsabsorptie - Geluidsisolatie: isoleren tegen luchtgeluiden en tegen contactgeluiden Een andere opleiding ‘Watergedragen lakken’ behoort tot de categorie ‘Bouwtechniek – schilderen’ en duurt eveneens 8 uur. In de voormiddag gaat de lesgever van BOSS Paints in op het theoretische luik, in de namiddag volgt de praktijk. Volgende aspecten staan op het programma van deze opleiding: - De VOS 46-wetgeving, wat staat er ons te wachten? - De verschillende watergedragen lakken met hun troeven, toepassingen en verfsystemen - Waarop letten bij het gebruik van watergedragen lakken? - Welke hulpmiddelen bestaan er voor optimale verwerkbaarheid? Het praktijkgedeelte biedt de cursisten de mogelijkheid om de verschillende producten uit te testen met verschillende applicatiemethodes. De opleiding ‘Isolatie en luchtdichtheid van houten constructies’ is onderdeel van de categorie ‘Bouwtechniek – schrijnwerk’. Deze opleiding is gespreid over 24 uur en richt zich tot schrijnwerkers, dakwerkers en werknemers uit afwerkingbedrijven. Er zijn twee modules: een eerste module gericht op de isolatie en luchtdichtheid van dakconstructies, en een tweede module gericht op de isolatie en luchtdichtheid van houten constructies. Deze opleiding is een combinatie van theorie en praktijk en naargelang de module een focus op dak- of houten constructies. De theoretische aspecten worden afgewisseld met toepassing in de praktijk op een reëel model. De luchtdichtheid van gebouwen bepaalt in sterke mate de prestaties van de isolatie. In het kader van de nieuwe energieprestatieregelgeving is dit bijgevolg een essentieel aspect. Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma van deze opleiding: - Criteria voor de beoordeling van isolatie (theorie) - Basisgrootheden (theorie) - Isolatie volgens Belgische voorschriften (theorie) - Criteria beschermlaag isolatie (theorie) - Koudebruggen (theorie) - Opbouw van de bouwelementen (hellende daken, platte daken, buitenwanden, …) (praktijk) - Inbouw van schrijnwerken (ramen, dakramen, vloerplaten, …) - Kwaliteitscontrole (thermografie, luchtdichtingstest, …) 46

VOS: Vluchtige Organische Stoffen, bv. solventen


125

De opleiding ‘Milieubewust werken’ is een onderdeel van de categorie ‘Milieu – algemeen’. Deze opleiding is gespreid over 8 uur en richt zich tot de ganse bouwsector. Milieubewust en Rendabiliteit zijn twee woorden die iedereen graag in de mond neemt, twee begrippen die iedereen nastreeft. Op de bouwwerf kan zowel milieubewust als rendabel gewerkt worden door op een correcte manier om te gaan met het afval. Deze opleiding wil werknemers een duidelijk beeld geven van de afvalproblematiek. Enkel een goed ingelichte werkkracht zal op een effectieve wijze de afvalberg kunnen verminderen en het afval dat er toch is op een doordachte manier selecteren. Een goede selectie leidt dan weer tot lagere verwerkingskosten, wat de rendabiliteit enkel ten goede komt. Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het tweeledige programma van de opleiding ‘Milieubewust werken’: 1. Milieu en wat de bouw ermee te maken heeft - Hoe vuil is België? - Milieuwetgeving - Bouwen zonder het milieu te slopen - Acties op de bouwplaats - Zuinig omgaan met materiaal - Keuze van milieuvriendelijke materialen - Verminderen en scheiden van afval - Tips voor milieuvriendelijk werken op de bouwplaats 2. Bouwmaterialen en milieu - Bitumineuze dakbedekking - Isolatieschuimen - Kitten, lijmen en kunstharsen - Kunststoffen - Metalen - Grind - … De opleiding ‘Duurzame energie: condensatieketels’ is een onderdeel van de categorie ‘Milieu – energiezuinig’. Deze opleiding is gespreid over 16 uur. Aan de hand van een didactisch model worden enkele belangrijke items van de condensatieketels aangetoond. Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma van deze opleiding: - Principe van de condensatietechniek - Onderdelen van een condenserende gaswandketel - Voorraadsystemen voor combitoestellen - Rookgasaansluitingen - Instelling gasblok De opleiding ‘Duurzame energie: warmtepompen’ is eveneens een onderdeel van de categorie ‘Milieu – energiezuinig’. Deze opleiding is gespreid over 16 uur en wordt ingericht met medewerking van Syntra West (Oostende). A.d.h.v. een didactisch model worden enkele belangrijke items van de warmtepomp aangetoond.


126

Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma van de opleiding ‘Duurzame energie: warmtepompen’: - Natuurkundige begrippen - Koelmiddelen en koude dragers - Onderdelen van de warmtepomp - Compressoren, verdampers en condensoren - Soorten warmtepompen - Boorputten - Koeltechnische handelingen - Opstart van de installatie Ook de opleiding ‘Duurzame energie: zonne-energie’ is een onderdeel van de categorie ‘Milieu - energiezuinig’. Deze opleiding is gespreid over 8 uur en wordt gegeven door een lesgever van Izen (SunTechnics). Aan de hand van een didactisch model worden enkele belangrijke items van de zonne-energie en de zonneboiler aangetoond. Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma van deze opleiding: - Zonne-energie en duurzame ontwikkeling - Energie: eenheden, hoofdwetten, begrippen - Mogelijkheden van zonneaanbod in België - De verschillende types zonneboiler - Naverwarming - Kosten-baten analyse en marktperspectieven Een andere opleiding binnen de categorie ‘Milieu - energiezuinig’ is de opleiding ‘Energiezuinig bouwen met leerlingen’. Deze opleiding neemt 8 uur in beslag. De opleidingsmodule geeft een overzicht van de belangrijkste maatregelen in de bouwsector rond energiebewust / duurzaam bouwen. Het is de bedoeling een aantal tools aan te reiken om ook in de school met de leerlingen deze maatregelen te kunnen aantonen. Volgende onderwerpen komen aan bod tijdens deze opleiding: - Wat is de energieprestatieregelgeving? - Veranderingen voor de bouwvakker - Oplossingen De opleiding ‘EPB en de gevolgen op de werf’ is eveneens een onderdeel van de categorie ‘Milieu – energiezuinig’. Deze opleiding neemt 1 dag in beslag en richt zich in de eerste plaats tot alle bouwbedrijven, maar ook tot leerkrachten. Vanaf 1 januari 2006 moeten nieuwbouw- en verbouwde woningen waarvoor een bouwaanvraag werd ingediend, voldoen aan de energieprestatieregelgeving (EPB). Ze moeten een bepaald niveau van thermische isolatie en energieprestatie (verwarmingsinstallatie, ventilatie, zonne-energie …) halen. Veel bedrijven uit de bouwsector zijn medeverantwoordelijk voor het behalen van deze nieuwe normering. Hun kennis en kunde zijn van groot belang in het verhaal van de energieprestatieregelgeving, vandaar deze opleiding.


127

Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma van de opleiding ‘EPB en de gevolgen op de werf’: - Wat is EPB? - Veranderingen voor de bouwvakker - EPB-oplossingen - Isolatie - Binnenmuren - Ramen en deuren - Glas - Energie - Verwarming - Ventilatie De opleiding ‘Laagenergie woning / passiefhuis’ is ook onderdeel van de categorie ‘Milieu energiezuinig’. Deze opleiding is gespreid over 8 uur en wordt gegeven door een lesgever van Dialoog vzw. Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma van deze opleiding: - Concepten - Warmte en lucht - Isolatie - Ventilatie - Verwarming - Warm water - Ander energiegebruik - Passief huis - Energie Prestatie Besluit De opleiding ‘Ventilatie van woningen’ is een onderdeel van de categorie ‘Milieu energiezuinig’. Deze opleiding is gespreid over 8 uur en wordt gegeven door een lesgever van WTCB. Volgende onderwerpen komen aan bod tijdens deze opleiding: - Inleiding - Situering in EPB - Noodzaak - Principes - Opdeling residentieel – niet residentieel - Luchtdicht bouwen - Ventilatie in woningen - Bijlage V en norm NBN D50 001: principes en eisen - Toepassing van de eisen – producten en voorbeelden - Speciale aandachtspunten - Ventilatie in utiliteitsgebouwen - Bijlage VI en norm NBN EN 13779: principes en eisen - Toepassing van de eisen – voorbeeld met software - Speciale aandachtspunten - Kwaliteit en energie in ventilatie - Energiezuinige ventilatie – warmterecuperatie - Potentieel in EPB - Andere aandachtspunten (o.a. zomercomfort – akoestiek)


128

De opleiding ‘Groendaken’ is een onderdeel van de categorie ‘Milieu - recyclage’. Deze opleiding neemt 1 dag in beslag en richt zich tot dakdekkers. Groendaken is een verzamelnaam voor platte en hellende daken met begroeiing. Door subsidiëring van groendaken en het milieuconvenant rond wateropvang krijgt dit thema meer en meer aanhang. Groendaken nemen een deel van het regenwater op, wat overbelasting en overstort van het riool kan voorkomen. Het verlaagt tevens de kans op schade en verlengt de totale levensduur van een dakconstructie. Uiteraard heeft dit een invloed op het werk van de dakdekkers. Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma van deze opleiding: - Terminologie omtrent groendaken – daktuinen - Voordelen van groendaken - Technische informatie - Ontwerp en mogelijkheden - Soorten groendaken - Verschillende systemen - Aangepaste substraten - Beplanting - Praktische uitvoering


129

4.4.

Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB)

Het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) is een particuliere onderzoeksinstelling die in 1960 werd opgericht onder impuls van de beroepsorganisatie, met als doel het toegepast onderzoek in de industrie te bevorderen om het concurrentievermogen te verhogen. Het WTCB heeft volgende drie hoofdopdrachten: - verrichten van wetenschappelijk en technisch onderzoek ten behoeve van zijn leden; - verlenen van technische voorlichting, bijstand en advies aan zijn leden; - bijdragen tot de algemene innovatie en ontwikkeling in de bouwsector, d.m.v. contractonderzoek op aanvraag van de industrie en de overheid. Het merendeel van de statutaire leden van het WTCB, de 70.000 Belgische bouwondernemingen (algemeen aannemers, schrijnwerkers, glazenmakers, loodgieters, dakdekkers, vloerders, stukadoors, schilders enz…) zijn KMO’s. 47 Het WTCB is een belangrijke actor binnen de bouwsector en bereikt hoofdzakelijk de aannemers, en in mindere mate de ontwerpers. Zij werken regelmatig voor de overheid nieuwe reglementering en normen uit. Ze zijn beroepshalve voortdurend op zoek naar vernieuwing en verbetering binnen de bouwsector en volgen hiertoe de belangrijke binnenlandse en internationale trends. 48 De afdeling Technisch advies is ondermeer betrokken bij advies over keuzes van bouwmaterialen en/of –systemen, ontwerp van bouwwerken en detailleringen, kwaliteit van bouwwerken, gebruiksvoorwaarden, wijze en periodiciteit van onderhoud, het op punt stellen van doeltreffende herstel- of renovatiewerken, preventieve acties zoals het opstellen van technische publicaties en deelname aan studiedagen of bouwbeurzen, en ook het verstrekken van technisch-commerciële inlichtingen omtrent de op de bouwmarkt beschikbare producttypes, merken en firma’s.

Het WTCB biedt opleidingen aan betreffende planningstechnieken en het gebruik van projectmanagement systemen (PMS) (zie Tabel 49). Tabel 49: Opleidingen van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) i.v.m. planningstechnieken en projectmanagement systemen (PMS)

Opleidingen van WTCB: planningstechnieken en projectmanagement systemen Opleiding in planning en de planningtechniek PDM (tweedaagse cursus) Opleiding in de spoorplanningtechniek en het programma Tilos (een tweedaagse cursus) Basisopleiding in MS Project 2000, MS Project 2002 of 2003 (deze basisopleiding wordt gespreid over drie opleidingsdagen, à rato van één opleidingsdag per week) Basisopleiding in Suretrak versie 3.0b (deze basisopleiding wordt gespreid over vier opleidingsdagen, à rato van één opleidingsdag per week) Op aanvraag: opleiding in Primavera 47

Bron: website WTCB, http://www.wtcb.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 48


130

Opleidingen van WTCB: planningstechnieken en projectmanagement systemen Bijkomende specialisatiecursussen betreffende: Het beheer van hulpmiddelen in functie van bedrijfsplanningen In- en exporteren naar andere programma's, macro's en geavanceerde formules Risico Analyse Project Server Deze cursussen worden opgesteld door de afdeling Planningstechnieken. Deze afdeling biedt de cursusdeelnemers na afloop ook een helpdesk aan via telefoon of e-mail. Enkele maanden na de gevolgde opleiding volgt een ‘troubleshooting’ dag waarbij men ingaat op de mogelijke problemen waarmee de gebruikers in tussentijd werden geconfronteerd. Verder kunnen er vanaf 6 deelnemers ook bedrijfscursussen worden ingericht. De opleiding gebeurt dan eventueel op basis van door het bedrijf aangebrachte voorbeelden (praktijkgericht). Gelijkaardige cursussen worden eveneens ‘interbedrijven’ ingericht door WTCB of in samenwerking met beroepsverenigingen. Deze opleidingen zijn dan gebaseerd op algemene voorbeelden die opgesteld worden door de afdeling Planningtechnieken.

De afdeling Toegepaste informatica organiseert elk jaar, in samenwerking met de beroepsorganisaties, een reeks sectorgerichte PC-opleidingen met typische bouwvoorbeelden uit de dagelijkse praktijk (zie Tabel 50). Tabel 50: Computergerelateerde opleidingen voor de bouwsector van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB)

PC-opleidingen georganiseerd door WTCB Categorie

Bureel software

ICT opleidingen voor de bouwsector

Werken met Windows (Xp/2000) Efficiënt rekenen met een rekenblad MS Excel basis MS Excel gevorderden MS PowerPoint basis Internet en communicatie Efficiënt e-mailen (Outlook), prijsvragen Groupware, Projectportaalsites initiatie Moderne communicatiemiddelen (skype, portaalsites, ….)

Bouw software voor de BouwKMO

Bedrijfsbeheer

Theoretische aspecten bedrijfsbeheer, kostprijsberekening Bedrijfsbeheer m.b.v. Innocalc - basis Bedrijfsbeheer m.b.v. Innocalc – gevorderden


131

Vorming en opleiding vormen zowat de meest directe manier om de resultaten van onderzoek en studie te verspreiden onder het beroepspubliek. Daarom organiseert het WTCB vormingen zowel in eigen beheer als op aanvraag. Op basis van de agenda die beschikbaar is op de website van WTCB, worden hieronder ter illustratie een aantal cursussen van 2006-2007 aangehaald (zie Tabel 51). Tabel 51: Overzicht van cursussen die in de loop van 2006-2007 georganiseerd worden door of in samenwerking met het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB): ter illustratie op basis van de online agenda.

Cursussen georganiseerd door WTCB (2006-2007): Het optimaliseren van de kennis van het planningsprogramma MS Project 2003 Het planningsprogramma MS Project 2003 Risicomanagement in de bouw Corrosie van metallieke leidingen in open en gesloten watersystemen Vormingscyclus voor plaatsers van brandwerende deuren Benor-ATG Stabiliteit van taluds Uitgravingen & ophogingen Het gebouw Thermische isolatie en ventilatie Bouwakoestiek Cursussen waaraan WTCB zijn medewerking verleent (2007): Update normalisatie (studienamiddag ATIC) Risicobeheer in de geotechniek (studiedag Belgische Groepering voor Grondmechanica en Geotechniek

Het Wetenschappelijk en Technische Centrum voor het Bouwbedrijf verleent ook zijn medewerking aan studiedagen georganiseerd door Cobo Media (in samenwerking met andere partners). Op basis van de agenda die beschikbaar is op de website van WTCB, worden hieronder ter illustratie een aantal cursussen van 2006-2007 aangehaald (zie Tabel 52). Tabel 52: Cursussen georganiseerd in de loop van 2006-2007 door Cobo Media met de medewerking van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB)

Cursussen georganiseerd door Cobo Media met medewerking van WTCB (2006-2007): Energietechniek in gebouwen: Module 1: Basisbegrippen Module 2: Bouwfysica en ventilatie Module 3: Installaties voor verwarming, koeling en kunstmatige verlichting Bouwtechniek voor ontwerp en uitvoering - tweede jaar Certificatie - de stap naar een duurzame betonherstelling Basiscursus grondmechanica Het plat dak


132

Het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf biedt ook allerhande informatie en publicaties aan over alle bouwaspecten voor aannemers en bouwprofessionelen. WTCB biedt Technische Voorlichtingen, WTCB-Dossiers en Infofiches aan. De ‘Technische Voorlichtingen’ (TV) worden opgesteld onder leiding van de Technische Comités van het WTCB of hun werkgroepen, bestaande uit aannemers, medewerkers van het WTCB en/of externe medewerkers en een ingenieur-animator van het WTCB. De technische voorlichtingen vormen doorgaans leidraden voor de goede uitvoering en geven een gedetailleerde beschrijving van en welbepaald onderwerp uit het domein van de bouw: plaatsing van vensters, leien daken, houten vloerbedekkingen, … Onderstaande tabel geeft een overzicht, op basis van de lijst op de website van WTCB, van de verschillende publicaties die aangeboden worden als ‘Technische Voorlichting’ (zie Tabel 53). Tabel 53: Technische Voorlichtingen, opgesteld door het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf

Technische voorlichtingen opgesteld door WTCB Titel Technische voorlichting (TV) Herstelling en bescherming van beton (gebouwen en burgerlijke bouwkunde) Verhoogde vloeren Groendaken Natuursteen (interactieve en evolutieve Technische Voorlichting, ter vervanging van TV 205) Muurbetegelingen Onderhoud van brandwerende deuren Daken met golfplaten van vezelcement: Materiaal - Opbouw – Uitvoering Waterwerende oppervlaktebehandeling (vervangt TV 140) Draagvloeren in niet-industriële gebouwen Dimensioneren van schrijnwerk onder windbelasting Plaatsing van glas in sponningen (De TV 214 en 221 vervangen de TV 110 en 113) Belgische blauwe hardsteen of "Petit granit" uit het Tournaisiaanse geologische tijdperk (vervangt TV 156) Dakbedekkingen met leien: Dakdetails, opbouw en uitvoering Houten vloerbedekkingen: Plankenvloeren, parketten en houtfineervloeren (vervangt de TV 82, 103 en 117) Vlechtwerk voor gewapend beton (vervangt TV 78) Harsgebonden bedrijfsvloeren (vervangt TV 139) Het platte dak: Opbouw, materialen, uitvoering, onderhoud (vervangt TV 151 en 183) Glas en glasproducten - Functies van beglazing Binnenvloeren van natuursteen Leidraad voor de installatie van zonneboilers (+ Errata) Voorkomen en bestrijden van radon in woningen Vocht in gebouwen: Bijzonderheden van opstijgend vocht (vervangt TV 162) Buitenbepleisteringen

Publicatie Code 2007/09 TV 231 2006/12 2006/09 2006/06

TV 230 TV 229 TV 228

2003/03 2002/12 2002/09

TV 227 TV226 TV 225

2002/06 2002/03 2001/12 2001/09

TV 224 TV 223 TV 222 TV 221

2001/06

TV 220

2001/03 2000/12

TV 219 TV 218

2000/09 2000/06 2000/03

TV 217 TV 216 TV 215

1999/12 1999/09 1999/06 1999/03 1998/12

TV 214 TV 213 TV 212 TV 211 TV 210

1998/09

TV 209


133

Technische voorlichtingen opgesteld door WTCB Titel Technische voorlichting (TV) Opvoegen van metselwerk Kunststofbuissystemen voor de distributie van warm en koud water onder druk in gebouwen Mechanische inbraakbeveiliging van schrijnwerk en beglazing Cementgebonden bedrijfsvloeren (vervangt TV 122) Ventilatie van woningen. Deel 2: Uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen Daken met betonpannen. Opbouw en uitvoering Binnenbepleisteringen. Deel 2: Uitvoering Sanitaire installaties. Deel 1: Installaties voor de afvoer van afvalwater in gebouwen. Voorstel van sanitair reglement Binnenbepleisteringen. Deel 1 Houten trappen Gevelreiniging (vervangt TV 121) Balkons (vervangt TV 161) Daken met natuurleien. Deel 1: Opbouw en uitvoering Handleiding voor de plaatsing van soepele wandbekledingen Dekvloeren. 2de deel: Uitvoering Ventilatie van woningen. Deel 1: Algemene principes Het platte dak. Deel 2: Aansluitingen en afwerking Bescherming van ondergrondse constructies tegen infiltratie van oppervlaktewater Dekvloeren. Deel 1: Materialen - Prestaties - Keuring Plaatsen van buitenschrijnwerk Dampkappen en keukenventilatie Daken met tegelpannen: opbouw en uitvoering (+ Addendum 1997) Leidraad voor de goede uitvoering van brandwerend binnenschrijnwerk. (vervangt TV 141) Daken van koperen bladen en banen Vlekken op witte kalksteen en kalkhoudend marmer. Keuze van een geschikte mortel voor de plaatsing van binnenvloerbedekkingen Vereenvoudigde berekeningsmethode voor een vloerverwarmingssysteem Curatieve houtbescherming in gebouwen Harde vloerbedekkingen op verwarmde vloer Thermische isolatie van gevels Woordenlijst van de dekvloerlegger Glas in daken Daken met pannen in gebakken aarde. Opbouw - Uitvoering Elementaire begrippen over warmtetransmissie Beheer en berekening van de kostprijs voor ondernemingen van sanitaire installaties, gasverwarmingsinstallaties, loodgieterij, zinkbewerking en metalen dakbedekkingen Beheer en berekening van de kostprijs voor ondernemingen van dakwerken Beheer en berekening van de kostprijs voor ondernemingen van steenhouwerij en marmerbewerking

Publicatie Code 1998/06 TV 208 1998/03 TV 207 1997/12 1997/06 1997/03

TV 206 TV 204 TV 203

1996/12 1996/09 1996/06

TV 202 TV 201 TV 200

1996/03 1995/12 1995/09 1995/06 1995/03 1994/12 1994/09 1994/06 1994/03 1993/12

TV 199 TV 198 TV 197 TV 196 TV 195 TV 194 TV 193 TV 192 TV 191 TV 190

1993/09 1993/06 1993/03 1992/12 1992/09

TV 189 TV 188 TV 187 TV 186 TV 185

1992/06 1991/12

TV 184 TV 182

1990/09

TV 181

1990/06 1990/03 1989/12 1989/09 1989/06 1989/03 1988/12 1988/09

TV 180 TV 179 TV 178 TV 177 TV 176 TV 175 TV 174 TV 173

1988/06

TV 172

1988/03

TV 171


134

Technische voorlichtingen opgesteld door WTCB Titel Technische voorlichting (TV) Warmteafgifte en dimensionering van vloerverwarmingsinstallaties Gebruik van bladlood voor dakbedekkingen en gevelbekledingen Soepele vloerbedekkingen. Lexicon Houten binnenschrijnwerk. Leidraad voor de goede plaatsing rekening houdend met hygrothermische omstandigheden Leidraad voor de goede uitvoering van soepele vloerbedekkingen Eenheden, grootheden, symbolen. Toepassing op de bouwnijverheid. (vervangt TV 128) Gesteenten en mineralen. Bijlage 2: De steen van Vinalmont. (samen met de TV 163) Gesteenten en mineralen. Bijlage 1: De Doornikse steen. (samen met de TV 163) Gesteenten en mineralen Beheer en berekening van de kostprijs voor onderneming van schilderwerk, sieraadschilderwerk, muur- en vloerbekledingen Leidraad voor de goede uitvoering van schilderwerken (Gebouwen en burgerlijke bouwkunde). Ondergronden, systemen en schilderwerken Geluidsisolatie van binnenschrijnwerk. Leidraad voor de goede uitvoering Raming van de netto-energiebehoeften voor de verwarming van gebouwen Aanbevelingen voor het gebruik van koperen buizen voor de distributie van sanitair koud en warm water Vochthuishouding in gebouwen. Schadeoorzaken. Koudebruggen. Binnenklimaat. Gegevens voor ontwerp en uitvoering van gebouwen. Woonvoorwaarden van gebouwen Beheer en kostprijsberekening voor ondernemingen van schrijn- en timmerwerk. Deel 2. Algemene kosten Bedrijfsrendement van centrale verwarmingsketels voor eengezinswoningen. Werking van ketels met constante vertrektemperatuur Beheer en berekening van de kostprijs voor ondernemingen van vloerwerken Het lijmen van steen en marmer Funderingen van huizen. Praktische leidraad voor de opvatting en uitvoering van funderingen van kleine en middelgrote constructies Verticale buitenbekledingen van dunne natuursteenplaten (gedeeltelijk vervangen door TV 205 voor wat de proefmethoden en vorstbestendigheidscriteria aangaat) Aanbevelingen voor het gebruik van verzinkt stalen buizen voor de distributie van sanitair warm en koud water Slooptechnieken voor betonconstructies. Inventaris van de procédés Rolluiken voor woningen Beheer en berekening van de kostprijs voor ondernemingen van schrijn- en timmerwerk. Deel I: Berekening van de technische kostprijs

Publicatie 1987/12 1987/09 1987/06 1986/12

Code TV 170 TV 169 TV 168 TV 166

1986/09 1986/06

TV 165 TV 164

1986/03

1986/03 1985/08

TV 163.2 TV 163.1 TV 163 TV 160

1985/06

TV 159

1985/04

TV 158

1984/10

TV 155

1984/08

TV 154

1984/06

TV 153

1984/04

TV 152

1983/12

TV 150

1983/10

TV 149

1983/08 1983/06

TV 148 TV 147

1983/04

TV 146

1983/02

TV 145

1982/12 1982/10 1982/08

TV 144 TV 143 TV 142

1986/03


135

Technische voorlichtingen opgesteld door WTCB Titel Technische voorlichting (TV) De siliciumsamenstellingen. Vochtwerende producten in de massa en op de oppervlakte. Consolidatiemiddelen. Kitten Tegelwerken voor vloerbedekkingen. Leidraad voor de goede uitvoering Onderhoudsboekje voor houten buitenschrijnwerk Toelaatbare vervormingen in gebouwen Warmteafgifte van plaatradiatoren. Leidraad voor de regeling en uitbalancering van verwarmingsinstallaties Plaatsen van asfaltleien op daken Diepfunderings- en onderbouwprocédés Toelaatbare maatafwijkingen Bepaling van afmetingen in het bouwbedrijf. Praktische leidraad Kitvoegen tussen gevelelementen. Ontwerp en aanbrengen. (vervangt TV 107) Glijbekistingen Praktische toepassing van het Sanitair Reglement (T.V. 114) Berekening en uitvoering van verbindingen in geïndustrialiseerde bouwwerken. Praktische aanbevelingen Bekistingswoordenlijst Pressiometerproeven en exploitatie van hun resultaten Sanitair Reglement betreffende de bescherming van het drinkwater en de waterafvoer van gebouwen. (vervangt TV 94) Leidraad voor de goede uitvoering van schilderwerken (gebouwen en burgerlijke bouwkunde). Deel I: Woordenlijst van de schilder Automatische berekening van een luchtafzuig- en -stuwnet Eenpijpsinstallaties met horizontale ring

Publicatie Code 1981/09 TV 138 1981/09

TV 137

1980/12 1980/09 1980/06

TV 133 TV 132 TV 131

1980/06 1979/12 1979/09 1979/03 1979/03

TV 130 TV 129 TV 127 TV 125 TV 124

1978/12 1978/06 1978/03

TV 123 TV 120 TV 118

1977/12 1977/09 1977/06

TV 116 TV 115 TV 114

1976/09

TV 112

1976/06 1971/12

TV 111 TV 93

De ‘WTCB-Dossiers’ zijn langere technische artikels, waarvan een korte samenvatting terug te vinden is in het WTCB-Contact. Ze behandelen diverse onderwerpen, zoals: − De resultaten of staat van vordering van de onderzoeken en studies die uitgevoerd worden binnen het WTCB of elders. − De nationale en Europese normalisering en reglementering, evenals de producten uitvoeringsregels − De praktische problemen waarmee aannemers en architecten geconfronteerd worden − Allerhande technische thema’s die in de belangstelling staan. Onderstaande tabel geeft een overzicht, op basis van de lijst op de website van WTCB, van de verschillende WTCB-Dossiers die beschikbaar zijn (zie Tabel 54).


136

Tabel 54: Overzicht van de beschikbare WTCB-Dossiers, aangeboden Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB)

WTCB-Dossiers Titel Centrale verwarming met warm water. Een stand van zaken met betrekking tot de normalisatie in België (juni 2007) Wapeningscorrosie door de carbonatatie van beton voorkomen Risicomanagement in de bouw De brandstabiliteit van houten trappen CE-markering van tegellijmen. Keramische binnen- en buitenbetegelingen voor muren en vloeren ViBo: een uniek bouwsoftwareplatform TechCom: een te (her)ontdekken tool op Bepaling van het systeemrendement van verwarmingsinstallaties Geluidsisolatie van gevels Corrosie in sanitaire leidingen van gegalvaniseerd staal Dichtheid van ingegraven constructies uit gewapend beton Inventarisatie van contaminanten in te slopen gebouwen Duurzaam bouwen: bouwen aan de toekomst Keuzecriteria voor duurzame bouwmaterialen De warmtepomp: een duurzaam verwarmingssysteem Luchtdichtheid van gebouwen. Een casestudy Luchtdichtheidsmeting van gebouwen volgens de norm NBN EN 13829: enkele toelichtingen Doordacht duurzaam renoveren Evacuatie van personen met beperkte mobiliteit bij brand Ventilatie met warmteterugwinning in eengezinswoningen Duurzaam omgaan met water Industrieel flexibel en demontabel bouwen Toegankelijkheid van buitenschrijnwerk (deel 2) Gebouwen beter beschermen tegen diefstal Afval De aanpak van de Belgische octrooicellen Dekvloermortels en dekvloeren: eigenschappen en eisen De onderhoudsfactor van verlichtingsinstallaties Toegankelijkheid van buitenschrijnwerk (deel 1) Ultrahogesterktebeton: een veelbelovende technologie Staal in de bouw. Deel 1: Corrosiviteit van de milieus en staalsoorten Duurzaam bouwen binnen het Belgische Bouwplatform Dunne reflecterende producten: Rapport nr. 9 staat online! Virtueel bouwen ... weldra een realiteit Gebruik van roestvrij staal in beton Specifieke houteigenschappen en invloed op de afwerkingssystemen Principes voor de uitvoering van bouwputten Regenwaterafvoer op groendaken Trillingen veroorzaakt door werfactiviteiten: een casestudy Toegankelijkheidsbeleid: meer dan wetgeving Gebruik van gegalvaniseerd staal in beton CE-markering van geluidsschermen Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

door

het

Code Nr 2007/3.1 Nr 2007/3.2 Nr 2007/2.1 Nr 2007/2.2 Nr 2007/2.3 Nr 2007/2.4 Nr 2007/2.5 Nr 2007/2.6 Nr 2007/2.7 Nr 2007/2.8 Nr 2007/2.9 Nr 2007/1.1 Nr 2007/1.2 Nr 2007/1.3 Nr 2007/1.4 Nr 2007/1.5 Nr 2007/1.6 Nr 2007/1.7 Nr 2007/1.8 Nr 2007/1.9 Nr 2007/1.10 Nr 2007/1.11 Nr 2007/1.12 Nr 2007/1.13 Nr 2007/1.14 Nr 2006/4.1 Nr 2006/4.2 Nr 2006/4.3 Nr 2006/4.4 Nr 2006/4.5 Nr 2006/4.6 Nr 2006/4.7 Nr 2006/4.8 Nr 2006/4.9 Nr 2006/4.10 Nr 2006/4.11 Nr 2006/3.1 Nr 2006/3.2 Nr 2006/3.3 Nr 2006/3.4 Nr 2006/3.5 Nr 2006/3.6 137

WTCB-Dossiers Titel Bekistingsdruk bij zelfverdichtend beton De Belgische bouwsector wil Kashmir vanonder het puin helpen Het groendak is geen onbekende meer Het TC "Harde muur- en vloerbekledingen" CE-markering van ramen en deuren voor voetgangers Duurzaam grindgebruik in Vlaanderen Schilderwerken: grote veranderingen in zicht... Europese specificaties voor de duurzaamheid van buitenbepleisteringen Afwerkingsgraad en uitvoeringstoleranties van lichte wanden Houtskeletbouw: een systeem in volle ontwikkeling Het TIS-project "Inbraakbeveiliging" Uitbloeiingen op baksteenmetselwerk CE-markering van industriële, commerciële en residentiële poorten Beton voorschrijven volgens NBN B 15-001 en NBN EN 206-1 Onderhoud van houten buitenschrijnwerk Het TC "Dakbedekkingen" Bestaande gebouwen: een grote uitdaging op het vlak van energieverbruik Vrijwillige initiatieven op het vlak van de energieprestatie Schrijnwerk en beglazing: een modelpaar? Duurzaam energiegebruik in onze bebouwde omgeving Het energieverbruik van gebouwen Meer comfort ... met minder energie! De Energieprestatierichtlijn: de laatste evoluties Energetische doeltreffendheid van gebouwen: een beetje geschiedenis Energetische doeltreffendheid van gebouwen: toekomstperspectieven Ingegraven constructies isoleren en afdichten De muurvoet: een te isoleren knoop De houtfractie in hellende daken Condensatieketels besparen energie! Isolatie en binnenafwerking Fiscale stimuli voor wetenschappelijk onderzoek in bouwbedrijven Nieuwe behandelingen voor inheems hout Mechanische zon Zelfverdichtend beton: karakterisering en controle op de bouwplaats (wat leren ons de praktische proefmethoden voor vers beton?) Geelbruine verkleuring van witte marmers Staal-betonconstructies. Deel 3: controle van de gebruiksgrenstoestanden bij staalplaat-betonvloeren volgens Eurocode 4. Rekenvoorbeelden Akoestische normalisatie in België en Europa Betonnen wanden en platen voor vloeistofdichte toepassingen. Ontwerp en uitvoering volgens Eurocode 2 Opgelegde belastingen in gebouwen volgens Eurocode 1 Voor hellende daken met een betere luchtdichtheid CONNIE: Construction news and information electronically Het TC "Glaswerken" Innovatieve ontwikkelingen op het vlak van dakconstructies De Europese Energieprestatierichtlijn voor gebouwen Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

Code Nr 2006/3.7 Nr 2006/3.8 Nr 2006/3.9 Nr 2006/3.10 Nr 2006/2.1 Nr 2006/2.2 Nr 2006/2.3 Nr 2006/2.4 Nr 2006/2.5 Nr 2006/2.6 Nr 2006/2.7 Nr 2006/2.8 Nr 2006/2.9 Nr 2006/2.10 Nr 2006/2.11 Nr 2006/2.12 Nr 2006/1.1 Nr 2006/1.2 Nr 2006/1.3 Nr 2006/1.4 Nr 2006/1.5 Nr 2006/1.6 Nr 2006/1.7 Nr 2006/1.8 Nr 2006/1.9 Nr 2006/1.10 Nr 2006/1.11 Nr 2006/1.12 Nr 2006/1.13 Nr 2006/1.14 Nr 2005/4.1 Nr 2005/4.2 Nr 2005/4.3 Nr 2005/4.4 Nr 2005/4.5 Nr 2005/4.6 Nr 2005/4.7 Nr 2005/4.8 Nr 2005/4.9 Nr 2005/4.10 Nr 2005/4.11 Nr 2005/4.12 Nr 2005/4.13 Nr 2005/3.1 138

WTCB-Dossiers Titel De Energieprestatieregelgeving voor gebouwen: de laatste evoluties Welke oplossingen zijn er voor de recyclage van bouwafval? Vraag en antwoord Brandveiligheid van tunnels Ventilatie voor niet-residentiële gebouwen: een nieuwe norm Nieuwe normen voor beton (deel 2) Ontwikkeling van "akoestische" rolluikkasten Cementgebonden gietvloeren "Gesloten" verwarmingstoestellen B2C: "Business-to-Consumer"-toepassing Het TC "Plafonneer- en voegwerken" Hulpstoffen voor beton: recente ontwikkelingen Veiligheid en toegankelijkheid van gebouwen Resultaten van het PRESCO-netwerk Buitenschrijnwerk en de veiligheid van personen ten aanzicht van schokken De energieadviesprocedure weldra op de rails Een nieuwe norm ter bepaling van de sneeuwbelasting: NBN EN 1991-1-3 Identificeren van asbest in gebouwen Stabiliteit van tijdelijke bouwputten Dunne reflecterende producten. Welke thermische prestaties? Reflective thin products. What thermal performances? Het TC "Schrijnwerken" Schrijnwerk en glaswerk: welke verbeteringen? Het Europese octrooi en het Gemeenschapsoctrooi Geotechniek en funderingsprocédés Stortklaar en geprefabriceerd beton Metselwerk en gevelbekleding Lichte constructies in hout en hellende daken Dakafdichtingssystemen Verf en soepele vloerbekledingen Technische installaties Duurzame ontwikkeling en renovatie De nieuwe communicatie- en beheersmiddelen Gewestelijke, nationale en Europese steun voor innovatie Akoestische prestaties van dubbele geventileerde gevels (DGG) IFD-bouwen: beschrijving, voordelen en voorbeelden "Gelijmd" baksteenmetselwerk Toleranties op ter plaatse gestort beton: evolutie van de specificaties Vlak glas en veiligheid - Commentaren op de norm NBN EN 12600 Toegankelijkheid van trappen: Randbemerkingen bij § 2.4.2 van TV 198 Staal-betonconstructies. Deel 2: controle van de gebruiksgrenstoestanden volgens Eurocode 4 Verjongingskuur voor de STS 38 "Glaswerk" en 52 "Buitenschrijnwerk" De chemische aantasting van beton Ook uw waterinstallatie kan ten prooi vallen aan legionella! Vloeistofdichte betonvloeren: ontwerp en uitvoering Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

Code Nr 2005/3.2 Nr 2005/3.3 Nr 2005/3.4 Nr 2005/3.5 Nr 2005/3.6 Nr 2005/3.7 Nr 2005/3.9 Nr 2005/3.10 Nr 2005/3.11 Nr 2005/3.12 Nr 2005/2.1 Nr 2005/2.2 Nr 2005/2.3 Nr 2005/2.4 Nr 2005/2.5 Nr 2005/2.6 Nr 2005/2.7 Nr 2005/2.8 Nr 2005/2.9 Nr 2005/2.9 Nr 2005/2.10 Nr 2005/1.1 Nr 2005/1.2 Nr 2005/1.3 Nr 2005/1.4 Nr 2005/1.5 Nr 2005/1.6 Nr 2005/1.7 Nr 2005/1.8 Nr 2005/1.9 Nr 2005/1.10 Nr 2005/1.11 Nr 2005/1.12 Nr 2004/4.1 Nr 2004/4.2 Nr 2004/4.3 Nr 2004/4.4 Nr 2004/4.5 Nr 2004/4.6 Nr 2004/4.7 Nr 2004/4.8 Nr 2004/4.9 Nr 2004/4.10 Nr 2004/4.11 139

WTCB-Dossiers Titel Het TC "Ruwbouw" Het TC "Schilderwerk, soepele muur- en vloerbekleding" Milieu-impact van industriële bouwplaatsen De invloed van wanddoorvoeringen op de brandweerstand De gecombineerde CE-markering voor industriële, commerciële en residentiële poorten. Nieuwe normen voor beton. Deel 1: nieuwe versie van de norm NBN B 15001 Slijtage van harde vloerbedekkingen Medeco: hulpsoftware voor de selectieve afbraak van gebouwen De ventilatie van kantoorgebouwen De restauratie van het Martelarenmonument te Leuven De krimp van jong speciaal beton Innovatieve uitvoeringsmethoden voor performante monolithische bedrijfsvloeren Verlichting van buitenwerkplekken Nieuwe Europese richtlijnen voor de bescherming van werknemers Herstellen van beton met hydraulische mortels Akoestische invloed van de afwerking van muren uit metselwerk Dubbele geventileerde gevels. Deel 1: voorstelling van de gevelopbouw Projectportaalsites. Gezamenlijk beheer van elektronische documenten voor bouwprojecten Digitale tekeningen Beton nabehandelen De 8 principes van kwaliteitsbeheer Akoestische isolatie in houtskeletwoningen Mechanische bevestiging van de dakisolatie en de dakafdichting op stalen plooiplaten

Code Nr 2004/4.12 Nr 2004/4.13 Nr 2004/3.1 Nr 2004/3.2 Nr 2004/3.3 Nr 2004/3.4 Nr 2004/3.5 Nr 2004/3.6 Nr 2004/3.7 Nr 2004/2.1 Nr 2004/2.2 Nr 2004/2.3 Nr 2004/2.4 Nr 2004/2.5 Nr 2004/2.6 Nr 2004/2.7 Nr 2004/1.1 Nr 2004/1.2 Nr 2004/1.3 Nr 2004/1.4 Nr 2004/1.5 Nr 2004/1.6 Nr 2004/1.7

De benaming van de derde publicatiereeks, ‘Infofiches’, geeft de vorm en het doel ervan aan. Het betreft immers thematische en praktische fiches met technische informatie. Deze zijn doorgaans enkel beschikbaar in HTML-formaat en zijn bestemd voor raadpleging op scherm. Dankzij de verschillende dynamische links kan de lezer de manier waarop hij de artikels consulteert aanpassen aan zijn noden. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende Infofiches die beschikbaar zijn via de website van WTCB (zie Tabel 55).


140

Tabel 55: Overzicht van de Infofiches die beschikbaar zijn via het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB)

Infofiches Titel Thermische isolatie van zware vloeren Plaatsing van glas in sponningen ("interactieve" Infofiche online) Spouwdrainering ter hoogte van een dorpel Vlakheid en niveauverschillen bij gelijmde binnenbetegelingen: aandacht voor de ondergrond Mogelijke vlektypes op natuursteen Geelbruine verkleuring van witte marmers Afwerking van houten buitenschrijnwerk Onderhoud van houten buitenschrijnwerk Praktijkgeval: Ontstaan van kleurschakeringen op een gevel van silexbetonplaten na reiniging met chemische producten Reiniging van beton met zure fluoriden Condensatie in thermisch geïsoleerde hellende daken Binnenklimaatklassen Hechtsterkte van muurbetegelingen Loskomen van en/of scheurvorming in binnenbetegelingen, blootgesteld aan rechtstreekse besproeiing met water Slijtage van harde vloerbedekkingen: Aanbevelingen voor een verantwoorde keuze van vloertegels Infiltraties aan de voet van spouwmuren Theoretische begrippen inzake verlichting Oppervlaktecondensatie Hygroscopisch vochtgehalte van materialen Schimmelvorming in woningen Definities en principes uit de bouwakoestiek Dichtheid van buitendeuren

Publicatie 2007/06 2006/11 2006/09 2006/09

Code Nr 22 Nr 21 Nr 20 Nr 19

2006/09 2006/09 2006/05 2006/06 2005/10

Nr 18 Nr 17 Nr 16 Nr 15 Nr 14

2005/09 2004/12 2004/08 2004/08 2004/08

Nr 13 Nr 12 Nr 11 Nr 10 Nr 9

2004/08

Nr 8

2004/06 2004/06 2004/03 2004/03 2004/03 2004/03 2004/03

Nr 7 Nr 6 Nr 5 Nr 4 Nr 3 Nr 2 Nr 1


141

4.5.

Bouwunie

Bouwunie, of de unie van het KMO-bouwbedrijf, is een koepelorganisatie van bouwfirma’s. Naast de algemene belangenbehartiging van de bouwen aanverwante beroepen bij de overheid en de andere sociale partners, is voor Bouwunie de dienstverlening aan de zelfstandige ondernemers en KMO’s uit deze sectoren van prioritair belang. Leden kunnen zich te allen tijde richten tot het nationaal secretariaat van Bouwunie voor algemene dienstverlening. Leden kunnen zich informeren en laten adviseren over tal van bouwaangelegenheden, zoals sociale wetgeving, milieu, kwaliteitszorg, beroepsopleiding, startersproblematiek, beroepsaangelegenheden, … 49 Bouwunie is een representatieve werkgeversorganisatie die een belangrijke schakel vormt tussen de bouwcultuur en de bestuurlijke cultuur. Innovaties worden op de voet gevolgd en aspecten rond duurzaam bouwen worden meegenomen in de communicatie. Innovaties worden ondersteund indien dit ten goede komt aan de leden, en dus aan de winstmaximalisatie en werkzekerheid van de leden. 50 Bouwunie organiseerde in 2006 infoavonden ‘Energieprestatieregelgeving, concrete toepassingen voor de ruwbouw’ en ‘Ventilatie: de concrete uitvoering door de installateur’. Deze infoavonden kenden een enorme respons: een kleine 1000 aannemers namen eraan deel, georganiseerd over gans Vlaanderen. Met de reeks opleidingen wou Bouwunie tegemoet komen aan de grote opleidingsbehoefte. De infoavonden moesten ook leiden tot kwalitatief beter uitgevoerde werken, zodat de consument een duidelijke (financiële) meerwaarde krijgt. Elk gebouw, waarvan de stedenbouwkundige vergunning wordt ingediend vanaf 1 januari 2006, moet voldoen aan een E-peil: het geheel van voorwaarden inzake energetische prestaties, thermische isolatie, binnenklimaat en ventilatie. Uitvoerders hebben nog verschillende vragen over onduidelijkheden: is deze regelgeving haalbaar? Wat is de rol van de uitvoerder, en van de architect? Daarnaast is ook praktijkgerichte uitleg over de uitvoering van belang (zoals isolatiedikte, belang van correcte uitvoering. Deze aspecten kwamen aan bod tijdens de Bouwunie infoavonden. 51 Vanuit Bouwunie worden tal van zaken georganiseerd om de leden vorming te bieden, zoals infosessies. Zo is er bv. een infosessie voor al de leden over ‘duurzaam bouwen’ of over ‘REG-premies en subsidies’. Er worden ook infosessies georganiseerd voor specifieke subsectoren, bv. een infosessie ‘CV van de toekomst’ over warmtepompen en thermische zonne-installaties, of over superisolerend schrijnwerk en luchtdicht bouwen. Naast verschillende infosessies zijn er ook meer praktische workshops, zoals werken met watergedragen verf. Verder publiceert Bouwunie verschillende brochures, nieuwsbrieven (Bouwflash naar al de leden, en specifieke nieuwsbrieven per subsector) en magazines (Bouwnieuws en andere vakmagazines).

49

Bron: website Bouwunie, http://www.bouwunie.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 51 Bron: Bouwen en Wonen – Het laatste nieuws, 6 november 2006: ‘EPB: 1000 aannemers en installateurs scholen zich bij’ – gebaseerd op bronnen van Bouwunie. Beschikbaar via http://www.bouwenenwonen.net > nieuws 50


142

Bouwunie heeft ook een website rond duurzaam bouwen opgesteld: http://www.bouwunieduurzaambouwen.be. Deze website bespreekt duurzaam bouwen, de bijhorende wetgeving, mogelijke subsidies voor energiesparende investeringen. De website wil ook doorverwijzen naar aannemers met ervaring met duurzaam bouwen en naar waar men duurzame bouwmaterialen kan vinden. Daarnaast wil de website de bezoekers ook op de hoogte houden van de laatste nieuwe ontwikkelingen op het vlak van duurzaam bouwen en van gerelateerde activiteiten. 52 In wat volgt wordt een niet-limitatief en illustratief overzicht gegeven van de verschillende onderwerpen – relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen – die aan bod komen bij de infosessies en andere activiteiten georganiseerd door, of in samenwerking met, Bouwunie van bij benadering april 2007 tot eind 2007 (zie Tabel 56). Tabel 56: Aanbod aan infosessies en – avonden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen, georganiseerd door, of in samenwerking met Bouwunie

Aanbod infosessies en –avonden Bouwunie Activiteit Infoavond: ‘Energiezuinig timmer- en schrijnwerk’ – georganiseerd in Kontich (24 april), Bilzen (26 april), Gentbrugge (2 mei), Brugge (3 mei) en Grimbergen (8 mei) Infoavond: ‘Water is de toekomst! Bent u er al klaar voor?’ – georganiseerd in Kontich (14 mei), Waregem (15 mei), Oostakker (23 mei) en Hasselt (24 mei) Infoavond: ‘De cv-installatie van de toekomst, bent u er klaar voor?’ – georganiseerd in Gent (14 mei), Kortrijk (15 mei), Antwerpen (21 mei) en Hasselt (22 mei) Infosessie: ‘Labels in de hout en papiersector’ Introductiedag Eco-Bouwpools (zie verder) Infosessie: ‘PPS: niet in één vakje te stoppen’ Infosessie: ‘De juiste REG-premie’ – georganiseerd op 21 juni en 4 oktober. 6e Dag van de Installateur Rondetafel: Maatschappelijk verantwoord ondernemen: terugkomdag en stand van zaken Cursus: Vorming- en begeleidingsprogramma voor KMObedrijfsleiders (management) Stages in het bouwbedrijf Infoavond: ‘An inconvenient truth’ - KMOvoorKyoto Infoavond: Sarking, van spant tot pan. Een warm dak voor de (ver)nieuwbouw – georganiseerd in Wijnegem (15 oktober), Nazareth (24 oktober), Heusden-Zolder (25 oktober), Kortrijk (5 november) Infoavond: Bouwweek – dag van de schrijnwerker en interieurbouwer 52

Doelgroep

Datum

Schrijnwerkers Interieurbouwers

24/04/07

Schilders Decorateurs

14/05/07

Installateurs

14/05/07

Schrijnwerkers Interieurbouwers Algemeen KMO@Bouw

25/05/07 31/05/07

Algemeen

21/06/07

Installateurs

23/08/07

Algemeen

20/09/07

Algemeen

21/09/07

24/05/07

Algemene aannemers en 27/09/07 ruwbouwaannemers Algemeen 11/10/07 Aannemer Dakwerken

15/10/07

Schrijnwerkers Interieurbouwers

15/10/07

Bron: informatie verkregen via mevr. Bonnarens (Bouwunie)


143

Aanbod infosessies en –avonden Bouwunie Activiteit Infoavond: Bouwweek – dag van de installateur CV, sanitair en airco – Techniek van condensatieketels Infoavond: Bouwweek – dag van de aannemer – Akoestische normen en vochtproblematiek in natte cellen Energierenovatiekrediet Vlaanderens Verbouwbeurs in het teken van duurzaam bouwen, daken houtbouw (Waregem) Infoavond: Bouwweek – dag van de schilder en decorateur – Een blik op trends Week van het Duurzaam Bouwen | infoavond Schilders Technische voordracht WTCB rond dakopbouw en energieprestatie gebouwen Infoavond: Onderhoud van stookinstallaties – georganiseerd in Wijnegem (22 oktober), Hasselt (24 oktober), Brugge (29 oktober) en Gent (30 oktober) Week van het Duurzaam Bouwen | infoavond Stukadoors Week van het Duurzaam Bouwen | infoavond Algemene en Ruwbouwaannemers Week van het Duurzaam Bouwen | infoavond Schrijnwerkers en Interieurbouwers Infoavond: Bouwweek – dag van de elektrische installateur Nieuw Vlaams besluit betreffende onderhoud, nazicht en keuring van stooktoestellen – georganiseerd in Brugge (29 oktober), Gent (30 oktober 2007) Cursus: Imitatiecursus hout – marmer – trompe l’œil – reeks 1 start op 10 november 2007 en reeks 2 op 12 januari 2008 Trendweekend ‘Wonen in Stijl’ Tournée Générale met Bouwunie en Bulex Gevelisolatie bij renovatie bekeken vanuit het standpunt van de vochthuishouding in gebouwen Bouwlounge Antwerpen 07

Doelgroep

Datum

Installateurs

16/10/07

Algemeen

17/10/07

Algemeen

17/10/07

Algemeen

19/10/07

Schilders Decorateurs Schilders Decorateurs

20/10/07 22/10/07

Algemeen

22/10/07

Installateurs

22/10/07

Stukadoors 23/10/07 Algemene aannemers en 24/10/07 ruwbouwaannemers Schrijnwerkers 24/10/07 Interieurbouwers Algemeen

25/10/07

Installateurs

29/10/07

Schilders Decorateurs

10/11/07

Algemeen Installateurs

17/11/07 23/11/07

Algemeen

23/11/07

Algemeen

29/11/07

In wat volgt zullen ter illustratie een aantal initiatieven van Bouwunie, relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Infoavond ‘Energiezuinig timmer- en schrijnwerk’ 53 Veel bouwheren en architecten onderwerpen zich noodgedwongen aan de nieuwe K-45 eisen. Maar daarnaast is er een sterk groeiend aantal projecten waarbij men verder denkt, en bij de keuze van ontwerp, isolatie en schrijnwerk resoluut voor een K-30 (laagenergiebouw) of zelfs K-15 of beter (passiefhuisbouw) gaat. De tientallen passiefhuis-projecten die intussen in België worden gerealiseerd, zijn op een paar uitzonderingen na opgetrokken in 53

Bron: Website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=284661


144

houtskeletbouw of minstens met houten buitenwanden. De noodzakelijke materialen en technieken op de markt zijn nog onvoldoende gekend. De weinige firma’s die intussen de ervaring hebben opgebouwd, zijn overvraagd. Deze sector is inmiddels uit zijn niche gebarsten, andere bouwprofessionelen kunnen hierin meespelen. Samen met isoproC, Thermopane Benelux bvba en Passiefhuis-Platform nodigt Bouwunie schrijnwerkers en interieursbouwers uit voor een infoavond over energiezuinig timmer- en schrijnwerk. Het programma van deze avond biedt perspectieven voor schrijnwerkers die op zoek zijn naar projecten waarin ze hun vakkennis kunnen aanwenden voor de realisatie van toekomstgerichte hoogwaardige gebouwen. Op het programma staan volgende onderwerpen: − De reflex voor energiebewust bouwen en de mogelijkheden voor de schrijnwerker, door Passiefhuis-Platform (Dhr. Mlecnik) − Ramen en deuren voor energiezuinige woningen en passiefhuizen – ontdek het Ewitherm programma, door Thermopane Benelux bvba − Principes van isoleren bij energiezuinig bouwen. Aan de hand van voorbeelden wordt getoond waarom en hoe men daken en houtskeletbouwwanden wind- en luchtdicht, dampopen en koudebrugvrij kan isoleren, door isoproC. Infoavond ‘Water is de toekomst! Bent u er al klaar voor?’ 54 De Europese VOS-wetgeving die het gebruik van solventen in verf sterk zal reduceren, komt met rasse schreden dichterbij. Veel vooruitziende vakmensen wachten dit moment niet af maar willen nu al vertrouwd geraken met de nieuwe generatie watergedragen lakken. De laatste jaren kennen deze producten een sterk stijgende vraag van zowel opdrachtgevers als vakmensen. De voornaamste drijfveer hiertoe is niet enkel de wetgeving maar ook het gezondheidsaspect. Vele gebruikers hebben intussen een aantal belangrijke voordelen van deze milieuvriendelijke lakken ontdekt. Bouwunie Schilders-Decorateurs en Boss Paints nodigen de Bouwunie-leden graag uit op deze infosessie. Op het programma staan volgende onderwerpen: − Korte toelichting door provinciaal FVB-verantwoordelijke over de bestaande opleidingen voor schilders-decorateurs in het algemeen, en i.s.m. Boss Paints in het bijzonder. − De VOS-wetgeving vanaf 2007 − Productoverzicht BOSS Paints − Praktische tips voor het werken met acrylaatlakken − Demo met watergedragen lakken Infoavond ‘De CV-installatie van de toekomst, bent u er klaar voor?’ 55 Klanten zijn zich meer en meer bewust over het feit dat men een milieuvriendelijke en energiezuinige installatie moet gaan plaatsen in een bouwproject. Daarnaast hebben klanten ook al vernomen dat woningen moeten voldoen aan bepaalde energie-eisen (EPB). Niet alleen bij nieuwbouw maar tevens ook bij renovatieprojecten wensen klanten in vele gevallen op een alternatieve manier de woning te gaan verwarmen, zeker indien men hiervoor in aanmerking kan komen voor bepaalde premies, fiscale voordelen en/of subsidies. Hoe kan de installateur de klant hierbij helpen? Welke premies zijn er voor handen, en hoe moet de klant deze aanvragen? Hoe werken de verschillende verwarmingssystemen en hoe kan de installateur de klant overtuigen om deze te gaan toepassen in zijn specifiek project. Komt hij hierbij in aanmerking voor een belastingsvoordeel, en zo ja, hoe moet dit administratief opgevolgd 54 55

Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=289350 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=291113


145

worden? Om de installateurs een antwoord te geven op deze en andere vragen, organiseert Bouwunie-Installateurs deze informatieavond. Op het programma staan volgende onderwerpen: − Inleiding (door Dhr. Dedeyne, energieconsulent) o Welke installatiecomponenten zullen we binnenkort toepassen om te voldoen aan het maximaal E-peil? o Welke gegevens moet de installateur aan de verslaggever EPB bezorgen? o Een installatie bouwen die minder dan 1 ton CO2 per jaar uitstoot: fictie of nabije toekomst? − De CV-installatie van de toekomst o Condensatietechniek (door een vertegenwoordiger van Bulex) Waarom zijn condensatieketels zuiniger in verbruik dan klassieke ketels? Welke voordelen maken de condensatieketels zo succesvol? o Zonnepanelen (door een regionaal vertegenwoordiger van Junkers) Welke types zonnepanelen bestaan er, en wat zijn de opbouwmogelijkheden?) Praktische opstelling bij platte of hellende daken, gevels? Hoeveel energie bespaart men bij het gebruik van zonnepanelen? o Warmtepompen (door Dhr Seré, Buderus) Waar moet men aan voldoen voor het gebruik van een warmtepomp? Wat kan men met een warmtepomp? Hoe de juiste keuze maken? o Vloerverwarming (door een vertegenwoordiger van Giacomini) Welke systemen zijn er beschikbaar? (technische specificaties) Wat zijn de voordelen van vloerverwarming? Welke warmte- en koudebronnen kan met gebruiken bij een vloerverwarming? − Belastingsvermindering, premies en subsidies voor energiesparende maatregelen (door mevr. Bonnarens, ingenieur-adviseur Bouwunie) o Op welke premies, subsidies en fiscale voordelen heeft mijn klant recht? o Aan welke technische voorwaarden moet mijn installatie hiervoor voldoen? o Hoe maak ik mijn offerte en factuur correct op? Infosessie: ‘De juiste REG-premie’ 56 Wat houdt REG, of rationeel energiegebruik in voor het bouwbedrijf? Op welke manier kan een bouwbedrijf de klant ermee gelukkig maken? Zowel de Provincie Vlaams-Brabant, als het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hebben hun eigen premies waarmee ze hun inwoners willen motiveren om rationeel om te gaan met energie. Voor het bouwbedrijf is het uiteraard interessant om te weten van welke premies de klant kan genieten. Daarom organiseren Bouwunie Vlaams Brabant en UNIZO Vlaams-Brabant de infosessie ‘De juiste REG-premie’. Op het programma staan volgende onderwerpen: − Het belang en de voordelen van duurzaam ondernemen en energiezuinige renovaties, meten is weten! - door mevr. Verbeek, energieconsulente (UNIZO) − Hoe duurzaam bouwen − De REG-premies in Brussel - door Dhr Vantorre, REG-adviseur (Leefmilieu Brussel – BIM)

56

Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=310832


146

− −

De REG-premies in Vlaams-Brabant – door Dhr. Van Vaerenbergh, REG-adviseur (Eandis) Belastingsvermindering voor energiesparende maatregelen met casestudy – door mevr. Bonnarens, energie adviseur (Bouwunie)

Infosessie: ‘6e Dag van de Installateur’ 57 Deze 6e Dag van de Installateur wordt georganiseerd in samenwerking met Syntra MiddenVlaanderen. In de namiddag staan verschillende seminaries op de agenda, gevolgd door een beurs met meer dan 30 bedrijven die hun nieuwste producten aanbieden. Volgende onderwerpen staan op het programma: − Het nieuwe besluit van de Vlaamse regering voor Onderhoud van Stookinstallaties – wat moet je als vakman ondernemen om te voldoen aan deze nieuwe regelgeving? Toelichting en vraagstelling, door Dhr. Luc Brees, energiedeskundige − Het gebruik van aangepaste meettoestellen voor gasinstallaties, door Dhr. Philippe De Vlaminck (Testo) − De nieuwe mobiele ontharder Qualito Fill, door Dhr. Johan Baan (Pneumatex) Infoavond: ‘Sarking, van spant tot pan. Een warm dak voor de (ver)nieuwbouw’ 58 Samen met Recticel Insulation, Koramic, Velux en Ubbink nodigt Bouwunie de aannemers dakwerken uit op een infoavond met als thema Sarking. Men gaat dieper in op het waarom van een energiezuinige renovatie van een hellend dak, de isolatie, het inbouwen van een dakvlakraam of een ventilatiedakdoorvoer zonder koudebruggen. Volgende onderwerpen staan op het programma: − Duurzame isolatie van Recticel Insulation, door Recticel Insulation − Renovatie van daken met kleidakpannen – afwerking details, door Koramic − Velux montage kit BDX, door Velux − Dakdoorvoeren, door Ubbink nv − Het belang van koudebrugvrije dakconstructie. Hoe overtuigt u de klant?, door mevr. Bonnarens, ingenieur-adviseur Bouwunie Infoavond: ‘Bouwweek – dag van de schrijnwerker en interieurbouwer’ 59 Samen met Häfele Belgium nv nodigt Bouwunie Oost-Vlaanderen de schrijnwerkers en interieurbouwers uit op ‘dé ontmoetingsplaats voor ondernemers uit uw sector’. Dit netwerkmoment wordt voorafgegaan door de infosessie: ‘Kasten en 6 % btw, meer mogelijkheden dan u denkt… ’ Het programma ziet er als volgt uit: − Infomoment over 6 % btw (door Dhr Waeytens, secretaris-generaal Bouwunie) − Voorstelling van Häfele Belgium nv: historiek, commerciële werkwijze, technische voorstelling van de producten en vertegenwoordiging − Bezoek aan de Häfele showroom

57

Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=20373187 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=311406 59 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=309663 58


147

Infoavond: ‘Bouwweek – dag van de installateur CV, sanitair en airco’ 60 Samen met Bulex en VDAB nodigt Bouwunie Oost-Vlaanderen de installateurs uit op ‘dé ontmoetingsplaats voor ondernemers uit uw sector’. Dit netwerkmoment wordt voorafgegaan door de infosessie: ‘Welke voordelen maken condensatieketels zo succesvol?’ Het programma ziet er als volgt uit: − Techniek van condenserende ketels, door Bulex − Voorstelling en bezoek aan de installateursafdeling van het VDABcompetentiecentrum (Hamme) Infoavond: ‘Bouwweek – dag van de aannemer’ 61 Samen met Isover, Rosco en VTI Aalst nodigt Bouwunie Oost-Vlaanderen de aannemers uit op ‘dé ontmoetingsplaats voor ondernemers uit uw sector’. Dit netwerkmoment wordt voorafgegaan door de infosessie: ‘Bent u er klaar voor?’ Het programma ziet er als volgt uit: − Isoleren in functie van de nieuwe geluidsnorm september 2007, door Isover o Nieuwe geluidsnorm: eisen luchtgeluid – eisen contactgeluid o Toepassingen van Isover voor hellend vlak, spouw, gemene muur, scheidingswand en zwevende vloer − Vochtproblematiek in natte cellen, door Rosco Infoavond Schilder en Decoratie ‘Week van het Duurzaam Bouwen’ 62 Bouwunie Antwerpen heeft de week van 22 tot 26 oktober uitgeroepen tot de week van het Duurzaam Bouwen. De infoavond voor Schilders en decorateurs zal plaats vinden in Kamp C. Bouwunie organiseert deze infoavond in samenwerking met Sigma Kalon en met de steun van Kamp C. Een gedetailleerd programma is momenteel nog niet beschikbaar. Verder wordt er in de week van het Duurzaam Bouwen ook een infoavond voor stukadoors 63 en een voor algemene aannemers en ruwbouwaannemers 64 georganiseerd op Kamp C. En een infoavond voor schrijnwerkers en interieurbouwers i.v.m. hout in het EcoHuis Antwerpen. Infoavond: ‘Dakopbouw en energieprestatie gebouwen’ (technische voordracht WTCB) 65 De dakbewerkers van Bouwunie West-Vlaanderen organiseren in de marge van de (Ver)bouwbeurs Waregem hun jaarvergadering rond dakopbouw en EPB. De klant vraagt vandaag immers meer naar een accurate isolatie en luchtdichtheid. De voordracht wordt verzorgd door het WTCB, het Wetenschappelijk en Technologisch Centrum voor het Bouwbedrijf en Dhr. Dedeyne, energieconsulent van de Vlaamse Gemeenschap.

60

Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=309665 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=309667 62 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=310841 63 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=310848 64 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=310851 65 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=295724 61


148

Volgende onderwerpen staan op het programma van de infoavond ‘Dakopbouw en energieprestatie gebouwen’: − De normatieve voorschriften hellende daken: o NBN B 42-001: TV 175, daken met pannen in gebakken aarde. Opbouw en uitvoering o NBN B 41-001: TV 186, daken met tegelpannen. Opbouw en uitvoering o NBN B 42-002: het addendum aan TV 175 en TV 186. − Energieprestaties van de gebouwen met implicaties voor de dakopbouw: o EPB: definiëring, doelstelling o Samenstelling van het hellend dak o Berekenen U-waarden o EPB-software o Rekenvoorbeelden o Subsidiemogelijkheden − Aansluitend: vakbeurs met o.a. Isover, Lafarge Roofings, Renson, Eurabo, Unilin Systems, Velux, ... Infoavond: ‘Onderhoud van stookinstallaties’ Bouwunie organiseert op 4 locaties in Vlaanderen een infoavond over het nieuwe besluit van de Vlaamse Regering i.v.m. onderhoud van stooktoestellen voor de verwarming van gebouwen of voor de aanmaak van sanitair warm water. Volgende onderwerpen staan op het programma: − Algemene bepalingen − Hoe stookinstallaties correct onderhouden. − Keuring van stookinstallaties − Verwarmingsaudit − Erkenningsprocedures − Rekensystemen (meetlat en software) − Metingen Infoavond: ‘Bouwweek – dag van de elektrisch installateur’ 66 Samen met Nelectra en Cebeo nodigt Bouwunie Oost-Vlaanderen de elektrisch installateurs uit op ‘dé ontmoetingsplaats voor ondernemers uit uw sector’. Dit netwerkmoment wordt voorafgegaan door de infosessie: ‘Warmtepomptechnologie en EPB, hand in hand voor Kyoto’. Het gedetailleerde programma is momenteel nog niet beschikbaar. Cursus: ‘Imitatiecursus hout – marmer – trompe l’œil’ 67 Deze cursus omvat volgende programma’s: − Periode 1: zaterdag 10-17-24 november 2007 & 1-8-15 december 2007 o Cherfontaine marmer o Wengé hout o Leeuwenkop in trompe l’œil − Periode 2: zaterdag 12-19-26 januari 2008 & 16-23-1 februari/maart 2008 o Schilderen van luchten in acryl en olieverf o Plafondschildering met lucht en ornamenten

66 67

Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=310505 Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=311182


149

Infosessie: ‘Gevelisolatie bij renovatie bekeken vanuit het standpunt van de vochthuishouding in gebouwen’ 68 Bouwen Wonen Nu, Bouwunie en NAV organiseren een infosessie rond gevelisolatie bij renovatie, bekeken vanuit het standpunt van de vochthuishouding in gebouwen. Het inhoudelijke luik zal verzorgd worden door het WTCB. Een meer gedetailleerd programma is momenteel nog niet beschikbaar.

4.6.

Vlaamse Confederatie Bouw (VCB)

De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) profileert zich als ‘de wegwijzer van en naar het bouwbedrijf in Vlaanderen’. Bijna 9000 bouwbedrijven zijn in Vlaanderen aangesloten bij de Confederatie Bouw. Aldus is de Vlaamse Confederatie Bouw de meest representatieve beroepenorganisatie voor de bouwsector in Vlaanderen. VCB vertegenwoordigt zowel grote bouwbedrijven, als KMO’s en zelfstandigen. Het actieterrein van de Vlaamse Confederatie Bouw zijn al de bouwberoepen, niet alleen de algemene aannemers, de uitvoerders van infrastructuurwerken en de wegenbouwers, maar ook de voltooiings- en installatiebedrijven. In al haar acties verdedigt de Vlaamse Confederatie Bouw voluit het belang van de aannemer. Het beleid van de VCB wordt uitsluitend door aannemers bepaald. Ook door haar politieke ongebondenheid kan de VCB telkens voluit de stem van de aannemer laten horen. Voor de problemen van haar leden zoekt de Vlaamse Confederatie Bouw telkens naar een concrete oplossing op maat van het bouwbedrijf. Dankzij de structuur van de beroepsorganisatie met de lokale Confederaties Bouw ligt de deskundigheid van de VCB steeds binnen handbereik van de leden. Dankzij de beroepsfederaties krijgen de leden steeds informatie op maat van hun specifieke beroepsactiviteit (algemene bouwaannemers; schrijnwerkers; parketplaatsers; plaatsers van verlaagde plafonds, scheidingswanden en verhoogde vloeren; keukeninstallateurs; glazenmakers; dakdekkers; installateurs van centrale verwarming; elektriciens; vloeren tegelzetters). De VCB beschikt over bouwen praktijkgerichte expertise in de volgende domeinen: - Om milieugebied: over de milieu- en bouwvergunningen, de reglementering voor inert afval, gevaarlijk afval en verpakkingsafval, de sanering van vervuilde terreinen en de regeling voor de aan- en afvoer van grond. - Op fiscaal en economisch gebied: over de regionale bouwfiscaliteit, de regionale steunmaatregelen voor huisvesting en bedrijven, de premies en formaliteiten voor export, de invoering van zorgsystemen (VCA, ISO, enz.). - Op sociaal gebied: over de opleidingsmogelijkheden voor werklozen, arbeiders, bedienden en kaderleden, over de bemiddeling van werklozen en de inschakeling van buitenlandse arbeidskrachten. - Op juridisch gebied: over de toepassing van de wet op de overheidsopdrachten en van de erkenningsregeling door de gewestelijke en lokale overheden. Deskundigheid in bouwzaken vormt voor de Vlaamse Confederatie Bouw de belangrijkste troef. Voor de Vlaamse regering en de Vlaamse overheid is VCB de bouwexpert bij uitstek. De Vlaamse overheid is voor de bouwsector de voornaamste publieke opdrachtgever (ten gevolge van de regionalisering van de meeste openbare werken) en een belangrijke regelgever geworden. Dankzij de VCB kunnen de belangen van de aannemers bij de Vlaamse overheid maximaal worden verdedigd. 68

Bron: website Bouwunie, Kalender, http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?id=301747


150

Tegelijk vormt de Vlaamse Confederatie Bouw een stevig duo met de Confederatie Bouw die op nationaal vlak actief is. Door hun gedegen kennis van enerzijds de Vlaamse en anderzijds de federale bouwmateries versterken zij elkaar. Leden kunnen steeds rekenen op professioneel advies. Het lidmaatschap betekent tegelijk een uithangbord waarmee aannemers kunnen aantonen dat ze op de hoogte (willen) zijn van wat kan en mag in het beroep. 69 De Vlaamse Confederatie Bouw is een representatieve werkgeversorganisatie in de bouwsector die een belangrijke schakel vormt tussen de bouwcultuur en de bestuurlijke cultuur. Er wordt veel belang gehecht aan de belangenbehartiging van bouwen aanverwante beroepen bij de overheid en de andere sociale partners, en aan de dienstverlening aan de leden. Innovaties worden op de voet gevolgd en aspecten rond duurzaam bouwen worden meegenomen in de communicatie. Innovaties worden ondersteund indien dit ten goede komt aan de leden, en dus aan de winstmaximalisatie en werkzekerheid van de leden. 70 De activiteiten die op de website van de Vlaamse Confederatie Bouw worden aangekondigd, bevatten nauwelijks opleidingen of informatiesessies rond duurzaam wonen en bouwen. VCB organiseerde wel ondermeer een roadshow in het teken van toenemend bouwgrondentekort, woonmogelijkheden en –perspectieven in de verschillende Vlaamse provincies (eind 2005). Er werd ook een studiedag georganiseerd over de cruciale rol van maintenance (onderhoud) in projecten met alternatieve financiering (PPS, publiek-private samenwerking) (april 2006), en een studiedag over PPS voor de bouw van scholen (november 2006). VCB organiseerde verder ook een studiedag in samenwerking met de Bond van Vlaamse Architecten (BVA) over de toepassing van een publiek-private samenwerking op stadsvernieuwing (november 2006). Het aanbod van VCB is momenteel niet zo groot vermits er gedurende het jaar 2007 geen medewerker beschikbaar was om zich specifiek met energie bezig te houden. De Confederatie Bouw hoopt het aanbod sterk uit te breiden in 2008. In het najaar 2007 biedt de Confederatie Bouw twee energiegerelateerde cursussen aan. 71 Deze twee cursussen worden in wat volgt kort toegelicht: - EPB voor schrijnwerkers (7 november 2007 te Gent; 15 november 2007 te Heverlee; 22 november 2007 te Hasselt; 26 november 2007 te Antwerpen; 30 januari 2008 te Aalst) - EPB voor hellende daken (7 november 2007 te Gent; 30 januari 2008 te Aalst) EPB-normen schrijnwerk De EPB regelgeving en berekeningsprincipes voor schrijnwerk worden in deze opleiding toegelicht en door middel van rekenvoorbeelden geïllustreerd. De opleiding neemt een halve dag in beslag en richt zich op alle bedienden die actief zijn bij de thermische berekeningen van schrijnwerkgehelen. Ook studiebureaus en architecten zijn welkom.

69

Bron: website Vlaamse Confederatie Bouw, http://www.vcb.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 71 Bijkomende informatie verkregen via Mevr. Marienda Mollen, Vlaamse Confederatie Bouw 70


151

Volgende onderwerpen staan op het programma van de opleiding ‘EPB-normen schrijnwerk’: - Energieprestatieregelgeving - Wat is het E-peil (energieprestatie) van een woning? - Hoeveel mag het K-peil (totale isolatiepeil) zijn voor een woning? - Wat is de U-waarde van een raam en hoe bepaal je deze warmtedoorgangscoëfficiënt? - Toelichting software Vlaamse Schrijnwerkers (EPB-berekeningstool voor schrijnwerk) EPB-normen hellende daken De EPB regelgeving en berekeningsprincipes bij het bouwen van hellende daken worden in deze opleiding toegelicht en door middel van rekenvoorbeelden geïllustreerd. De opleiding neemt een halve dag in beslag en richt zich op alle bedienden die actief zijn bij het ontwerp van hellende daken. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze opleiding: - Energieprestatieregelgeving - Wat is het E-peil (energieprestatie) van een woning? - Hoeveel mag het K-peil (totale isolatiepeil) zijn voor een woning? - Wat is de U-waarde van een raam en hoe bepaal je deze warmtedoorgangscoëfficiënt?

4.7.

Opleidingscentrum Hout (OCH)

Het Opleidingscentrum Hout (OCH) werd in 1988 opgericht door de sociale partners van de sector Stoffering en Houtbewerking. In de aanvangsperiode trachtte deze vzw de instroom van werkkrachten in de sector te verbeteren, door samen te werken met het onderwijs en de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB). Zo werden modulaire basisopleidingen voor werkzoekenden georganiseerd in verschillende provincies. Enkele jaren laten, onder druk van de crisis, de technologische evolutie en de internationale concurrentie, kwamen de competenties van de werknemers onder vuur. Er moest worden gezocht naar her- en bijscholingen om het kapitaal aan arbeidskrachten niet te verliezen. In december 2000 sloot de bedrijfskolom Hout een akkoord met de Vlaamse Regering, onder impuls van toenmalig minister van Tewerkstelling Renaat Landuyt. Door dit akkoord werd het actieterrein van het Opleidingscentrum Hout uitgebreid met o.a. vacaturewerking. Het is de bedoeling om ook met de Waalse regering tot een soortgelijke samenwerking te komen. Het Opleidingscentrum Hout is erkend door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, als dienstverlener voor de pijler opleiding (vroegere opleidingscheques). Het Opleidingscentrum Hout streeft naar een zo groot mogelijk draagvlak voor zijn activiteiten. Daarom wordt er met alle betrokkenen samengewerkt: onder meer de sociale partners van de sector Stoffering en Houtbewerking, het Technisch Centrum der Houtnijverheid (TCHN), onderwijs, Syntra en interimkantoren. Het OCH kan bedrijven bijstaan bij het in kaart brengen en invullen van opleidingsbehoeften en ondersteunen bij het vinden van de geschikte werknemer. Naast opleidingen en bijscholingen van werknemers en werkzoekenden is OCH ook actief op het vlak van vacaturebegeleiding en outplacement. 72

72

Bron: website Opleidingscentrum Hout, http://www.och-cfb.be


152

Het uitwerken en beheren van het (technische) opleidingsaanbod uit de sector PC 126 (Stoffering en Houtbewerking) is toevertrouwd aan het paritair beheerde Opleidingscentrum Hout. Het rechtstreekse aanbod aan bouwopleidingen is eerder beperkt, aangezien deze sector zich niet in eerste instantie richt op de ‘bouwprofessional’ als dusdanig, maar eerder op de toelevering voor de bouwmarkt (constructie-elementen en andere). Er is bv. maar één opleiding opgenomen in het aanbod die zich rechtstreeks richt op de bouwprofessional: ‘plaatsen van brandwerende deuren’. Met de bouwsector werden er wel samenwerkingsakkoorden afgesloten door OCH en Fedustria (de Belgische federatie van de textiel-, houten meubelindustrie), zodat ook een onrechtstreeks aanbod ontstaat. Binnen het opleidingsaanbod kunnen de volgende aspecten van duurzaam bouwen aan bod komen: houtskeletbouw, werken met natuurlijke afwerkingsproducten, … De meeste on-thejob (interne) opleidingen binnen de sector hebben een luik ‘milieu en veiligheid’, waarin onderwerpen aan bod komen als het voorkomen en sorteren van afval. 73 Het Opleidingscentrum Hout biedt externe en interne opleidingen aan. 74 Externe opleidingen hebben als doel werknemers een training te geven in een erkende opleidingsinstelling. De doelgroep voor externe opleidingen zijn alle werknemers uit de sectoren ‘stoffering en houtbewerking’ en ‘bosexploitatie, zagerijen en houthandel’. Alle geïnteresseerde werknemers, ook uit andere sectoren, kunnen deelnemen aan de opleidingen. De opleiding is betalend, tenzij er een intersectorale overeenkomst afgesloten werd, zoals bv. met het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB). Alle opleidingen ‘in open aanbod’ zijn, door een combinatie van inspanningen van de houtsectoren, het Europees Sociaal Fonds en het Vlaamse hefboomkrediet, gratis voor de arbeiders van de bedrijven uit de sectoren "Stoffering & Houtbewerking" (PC 126) en "Bosexploitatie, Zagerijen en Houthandel" (PC 125). Voor de externe opleidingen heeft het Opleidingscentrum Hout volgende rollen: (1) opmaken van de programma’s; (2) opmaken van een trimestriële planning; (3) erkenning en begeleiding van de opleidingsverstrekkers en instructeurs; (4) afleveren van het getuigschrift van deelname; (5) desgevallend afleveren van het getuigschrift van regelmatige inschrijving voor de terugvordering via het betaald educatief verlof. De opleidingscataloog vermeldt de externe opleidingen die het Opleidingscentrum Hout aanbiedt. Onderstaande tabel bevat de externe opleidingen die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen (zie Tabel 57). Tabel 57: De externe opleidingen uit de opleidingscataloog van het Opleidingscentrum Hout (OCH), relevant voor duurzaam wonen en bouwen

Externe opleidingen van het Opleidingscentrum Hout (OCH) Omschrijving Code CNC Machinebediening 110 CNC Basisprogrammatie ISO 140 CNC Programmatie Dialoog 190 ICT Basisvaardigheden 200 CADkey Basis 210 CAM Hout 220 AutoCAD - Modulair 230 Houtkeurder structuurhout 300 Drogen van Hout 350 73 74

Bron: informatie verkregen via Dhr. Cammaert, sociaal adviseur Fedustria Bron: website Opleidingscentrum Hout, http://www.och-cfb.be


153

Externe opleidingen van het Opleidingscentrum Hout (OCH) Omschrijving Code Klassering loofhout 370 Leidinggeven voor meestergasten 610 Probleemoplossend denken - probleemanalyse 630 Bedrijfsinstructeur basis 650 Bedrijfsinstructeur vervolmaking 660 Bediening Basis Houtbewerkingsmachines 700 Bediening 4-zijdige schaafmachine 710 Slijpen van profielmessen 720 Heftruckchauffeur veiligheidscertificaat gevorderd 820 Heftruckchauffeur veiligheidscertificaat beginners 850 PLC Modulair 900 Op de website van het Opleidingscentrum Hout kan men via de kalender nagaan welke externe opleidingen uit het open aanbod reeds geprogrammeerd zijn (http://www.ochcfb.be/nl/kalender.asp). Interne opleidingen hebben als doel werknemers een vorming te geven op de werkplek zelf. De doelgroep voor interne opleidingen zijn nieuw aangeworven werknemers, werknemers die in een nieuwe of andere functie tewerkgesteld worden, werknemers die nieuwe taken dienen aan te leren, en werknemers die nieuwe machines in de productie dienen in te voegen. Deze opleidingen worden door eigen instructeurs gegeven. De procedure voor interne opleidingen verloopt in verschillende fasen: - Het bedrijf moet enige tijd voor het starten van de opleidingen een aantal gegevens aan het OCH doorgeven: o Ingevuld screeningsformulier per werknemer (geldt ook voor de instructeur), hierop wordt vermeld: Welke goedgekeurde opleiding de werknemer gaat volgen (uit de opleidingscataloog voor interne opleidingen) Begin- en einddatum van de geplande opleiding Naam van de door OCH goedgekeurde bedrijfsinstructeur die de werknemer gaat begeleiden o Een kopie van het verslag van het overleg op ondernemingsvlak (ondernemingsraad of syndicale delegatie) waarin de planning van de interne opleidingen omschreven staan - OCH meldt aan het Paritair Comité 136 dat de onderneming interne opleidingen gepland heeft. - OCH bevestigt aan de onderneming dat de opleidingen kunnen doorgaan. - Het bedrijf stuurt maandelijks de prestaties door aan het OCH: evaluatiefiche on-thejob (beschikbaar via de website van OCH, onder ‘downloads’ of op eenvoudige vraag verkrijgbaar) - Direct na afloop van de opleiding geeft het bedrijf de juiste uren van alle prestaties en een volledig evaluatieverslag door aan OCH. - OCH stuurt het bedrijf de nodige formulieren die bijgevoegd moeten worden aan de aangifte van de schuldvordering voor betaald educatief verlof.


154

Voor de interne opleidingen heeft het Opleidingscentrum Hout volgende rollen: (1) begeleiden van de onderneming; (2) opmaken van de programma’s; (3) erkenning en begeleiding van instructeurs; (4) aanvragen voorbereiden en indienen bij het PC 126; (5) afleveren van het getuigschrift van regelmatige inschrijving voor het betaald educatief verlof. De opleidingscataloog vermeldt de interne opleidingen die het Opleidingscentrum Hout ondersteunt. Onderstaande tabel bevat de interne opleidingen die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen (zie Tabel 58). Tabel 58: De interne opleidingen uit de opleidingscataloog van het Opleidingscentrum Hout (OCH), relevant voor duurzaam wonen en bouwen

Interne opleidingen van het Opleidingscentrum Hout (OCH) Omschrijving Code PLC voor onderhoudstechnici A00 Bediener paneelzaag A02 Bediener vierzijdige schaaf- en freesmachine A03 Bediener bandschuurmachine A04 Bediener breedbandschuurmachine A05 Pistoolspuiter A06 Pistoolspuiter vervolmaking A07 Onderhoudsmechanieker A08 Onderhoudselektricien A09 Smeerder A10 Slijper snijgereedschap A11 Kwaliteitscontroleur A17 Medewerker laboratorium A18 Medewerker technische dienst A19 Bediener - programmeur spuitrobot A20 Omsteltijdreductie SMED A21 (Fijn)Schuurder / Polierder A22 Chauffeur/begeleider transport (laden-leveren-lossen) A23 Fabrication de planchers pour maisons bois B01 Fabrication de parois verticales pour maisons bois B02 Opérateur pour centre d’usinage B03 Slijper snijgereedschap (PC 125.2) H01 Bediener / Insteller kantenherzaagmachine H03 Kwaliteitscontroleur (PC 125.2) H04 Bediener / Insteller kantrechtbank H06 Bediener / Insteller canter-quad H07 Bediener verniswals(giet)machine M01 Bediener meerspillige boormachine M02 Bediener CNC-bovenfrees M03 Bediener NC-boormachine M04 Bediener fineersnijmachine M05 Bediener fineervoegmachine M06 Bediener/insteller alleskunner, frees- en profileerstraat M07 Modelmaker M09 Bediener/insteller (CNC) kalibreermachine M10 Bediener/insteller boor- en drevelmachine M11 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

155

Interne opleidingen van het Opleidingscentrum Hout (OCH) Omschrijving Code Bediener/insteller pers(straat) M12 Bediener foliebekledings- of kantenlijmmachine M13 Vervolmaking bediener/insteller (NC) freesmachine M14 Bediener continupers S01 Bediener hoogfrequent lijmpers S02 Bediener drooginstallatie S03 Bediener verspanningsmachine S04 Kraanmachinist S05 Vormenbouw basis V01 Vormenbouw vervolmaking V02 Vormenbouw specialisatie - complexe modellen V03

Het Opleidingscentrum Hout heeft ook opleidingen voor werkzoekenden. De sector was één van de eerste om met VDAB een samenwerkingsakkoord af te sluiten. Werkzoekenden die een opleiding volgen in één van de Bedrijfsvakscholen Hout worden deskundig begeleid naar hun toekomstige functie. Voor werkzoekenden met weinig of geen beroepservaring start de opleiding steeds met algemene houtbewerking. De basisopleiding manuele houtbewerking wordt gevolgd door een basis machinale houtbewerking. Daarna wordt gespecialiseerd in interieurbouw, meubel, houthandel of een verdere specialisatie voor de bediening van houtbewerkingsmachines, in functie van de mogelijke tewerkstelling. De kandidaten worden gedurende het volledige opleidingstraject individueel begeleid. Op het einde van de opleiding wordt een bedrijfsstage voorzien. Voor werkzoekenden die tewerkgesteld worden in de sectoren "Stoffering & Houtbewerking", "Houthandel" of "Zagerijen" is een premie voorzien. Het Opleidingscentrum Hout wijst op volgende voordelen tijdens de opleiding: - De opleiding is volledig gratis - De opleiding wordt individueel afgestemd op de tewerkstellingsmogelijkheden - Behoud van de werkloosheidsvergoeding - Terugbetaling van de reiskosten - Vergoeding kinderopvang - Premie bij het gunstig beëindigen van de opleiding en tewerkstelling in de sectoren "Stoffering & Houtbewerking", "Houthandel" of "Zagerijen" De opleidingen Houtbewerking, Houthandel of Zagerijen kan men volgen bij VDAB T&O Wondelgem, VDAB T&O Tongeren, VDAB T&O Roeselare, VDAB T&O Mechelen. De opleidingen Stofferen kan men volgen bij VDAB T&O Peer en VDAB T&O Oudenaarde, maar deze zijn minder relevant voor duurzaam wonen en bouwen. Het Opleidingscentrum Hout ondersteunt leerkrachten in de houten meubelsector op verschillende vlakken: door het organiseren van studiedagen, bedrijfsbezoeken, bedrijfsstages, … Jaarlijks richt het OCH informatiedagen in voor leerkrachten over actuele thema’s. Hierdoor kunnen leerkrachten op de hoogte blijven van de evoluties binnen de sector. Tevens worden bezoeken georganiseerd aan interessante bedrijven in de houten meubelsector. Leerkrachten kunnen ook aansluiten bij het externe opleidingsaanbod voor werknemers.


156

Voor het schooljaar 2006-2007 werden er volgende nascholingen en bedrijfsbezoeken voor leerkrachten georganiseerd en vermeld op de website: - Nascholingen: o ‘Preventie in de houtverwerking’, door de Dienst Veiligheidsraad van het Technisch Centrum der Houtnijverheid (7 november 2006) o ‘Prowood 2006’ (8 november 2006) o ‘Basin’ over de afwerking van hout in theorie en praktijk (29 november 2006) o ‘Vanhoecke’ (7 maart 2007) - Bedrijfsbezoeken: o ‘Zetels Van der Straeten’, Buggenhout (13 maart 2007) o ‘Wycor’, Wetteren (productie van buitenschrijnwerk) (25 april 2007)

4.8.

Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden (KVBG)

De Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden (KVBG) verenigt de aardgasleveranciers en -netbeheerders die in België actief zijn. Ze staat ten dienste van de aangesloten leden-gasondernemingen. Maar ook derden kunnen een beroep doen op de KVBG. KVBG werd in 1877 opgericht om de gemeenschappelijke technische problemen van de Belgische gasnijverheid te bestuderen. Vandaag is zij belast met de technische aspecten in verband met het aardgas en in het bijzonder met het bevorderen van de veiligheid en een goede werking van de aardgasinstallaties stroomafwaarts van de gasmeter bij de klanten: dit gebeurt via de habilitatie van de aardgasinstallateurs, proeven op de gastoestellen en toebehoren, beheer van de merken HR+ en HR TOP die door de Gasgemeenschap toegekend worden, REG-acties, toekenning van het BGV-merk, actieve deelname aan de uitwerking van reglementen en normen, vorming, informatie, ... De KVBG staat, in samenwerking met de gasoperatoren, in voor de promotie van het imago van het aardgas door een institutionele communicatie (TV, radio, pers, sponsoring, deelname aan nationale beurzen, brochures, samenwerking met de Gasgemeenschap...), en desgevallend, voor de actieve verdediging van dit imago. De KVBG is een vereniging van personen, die twee categorieën leden verenigt: - werkende leden: aardgasleveranciers, aardgasvervoer- en distributienetbeheerders - toegetreden leden: bedrijven die actief zijn op het gebied van het aardgas evenals gasexperts. De Belgische aardgasnijverheid heeft niet gewacht totdat de bekommernis inzake duurzame ontwikkeling en aangepaste energiekeuzen gemeengoed werd om de energiebesparingen en het rationeel energiegebruik (REG) te promoten. Al in 1939 met de lancering van de label AGB was er sprake van kwaliteit en energiezuinige toestellen. In een context van de energiecrisis, is de gassector in 1982 één van de eerste industrietakken van het land die het rationeel energiegebruik bij alle gebruikers promoot. Dit uit zich in de lancering van de label HR (Hoog Rendement), gevolgd in 1996 door de label HR+. De KVBG ondersteunt ook de ontwikkeling van de huishoudelijke condenserende ketels en creëert in 1998 de label HR TOP. De REG boodschap heeft vaak centraal gestaan in de marketing van de gasondernemingen. Alle performante uitrustingen die de gassector gepromoot heeft, verbruiken minder energie en leveren toch dezelfde hoeveelheid warmte. 75 75

Bron: website KVBG, http://www.gasinfo.be > Professionelen > KVBG of Habilitatie


157

Aardgas is een gemakkelijke en veilige energiebron. Maar daarvoor is het wel belangrijk dat de installatie vakkundig wordt aangelegd. De aardgasmaatschappijen raden de klanten aan om de werken te laten uitvoeren door een "gehabiliteerd installateur". De KVBG beheert de ‘habilitatie van de aardgasinstallateur’. De habilitatie is een initiatief van de aardgassector met als doel de veiligheid te verhogen en het aantal gasgebonden ongevallen in de binneninstallaties (stroomafwaarts van de gasmeter) te verminderen. Dit kadert tevens in de openbare dienstverlening van de distributie netwerkbeheerders. In de praktijk is de habilitatie een kwaliteitslabel dat aardgasinstallateurs kunnen bekomen mits het volgen van een basisopleiding en jaarlijkse bijscholingen gericht op de reglementering en de veiligheid van aardgas binneninstallaties. Zowel voor de toekenning als voor de jaarlijkse verlenging gebeuren er steekproefsgewijs controles op de werken uitgevoerd door de installateurs. De habilitatie werd gelanceerd in 1999. In maart 2007 zijn er 2057 gehabiliteerde installateurs in België, dit is circa 50 % van de installateurs actief met het plaatsen van gastoestellen. KVBG stelt de opleidingsinhoud voor de habilitatie op. Hiertoe brengt zij een CD-rom uit met syllabus, powerpoint-presentaties, evaluatievragen, typeoefeningen, checklist enz. De KVBG zorgt voor de opleiding van de lesgevers en is aanwezig als jurylid bij de evaluatie na de opleidingen. 76 In België zijn er 23 erkende opleidingscentra voor de opleiding tot gehabiliteerde aardgasinstallateur. Volgende tabel geeft een overzicht van deze vormingscentra in Vlaanderen (zie Tabel 59). Tabel 59: Overzicht van de aardgasinstallateur’ aanbieden

vormingscentra

die

de

opleiding

‘habilitatie

van

de

Vormingscentra Habilitatie van de aardgasinstallateur Syntra Antwerpen – Brabant - Antwerpen - Leuven - Mechelen - Turnhout Syntra Midden-Vlaanderen - Aalst - Sint-Niklaas Syntra Limburg - Genk Syntra West - Oostende Syntra Brussel Technisch Instituut Sint-Jansberg (Maaseik) CVO Stad Gent VTI Roeselare ET Electrogas bvba (Melsbroek) Er is ook een habilitatie van de propaangasinstallateur mogelijk, via de Federatie Butaan Propaan (FeBuPro) en met medewerking van KVBG.

76

Bron: informatie verkregen via Dhr. Thomas (KVBG)


158

4.9.

Nelectra

Nelectra is de beroepsorganisatie voor de elektrobranche, de federatie van elektrotechnische installateurs en elektrohandelaars in België. Nelectra beoogt professioneel elektrotechnische installateurs en/of handelaars in elektrotoestellen alle noodzakelijke sectorinformatie aan te bieden. Deze elektrofederatie werd in 1960 opgericht, vanuit het NCMV (huidige Unizo). Nelectra stelt zich, als actieve zelfstandige ledenfederatie, tot doel een uitgebreide waaier aan diensten aan te bieden. Gekenmerkt door haar stevige regionale werking en sterke betrokkenheid in de belangenverdediging van de sector, streeft Nelectra er naar kwaliteitsadvies te garanderen op het ogenblik dat leden het nodig hebben. Nelectra organiseert regelmatig Technische Infoavonden over heel Vlaanderen met de meest actueel technische onderwerpen, deze provinciale avonden zijn gratis voor Nelectra leden. Op de website van Nelectra kan men onder ‘vorming’ de op stapel staande Nelectravormingsinitiatieven terugvinden. Daarnaast is Nelectra oprichter van Vormelek, het paritaire opleidingsfonds dat kwaliteitsopleidingen ontwikkelt voor arbeiders-elektriciens (zie verder). Verder kan men ook bijblijven op vlak van recente evoluties door de technische bedrijfsbezoeken die georganiseerd worden. 77 Volgende tabel bevat een overzicht van de opleidingen die door Nelectra gegeven worden aan de elektriciens (zie Tabel 60). Tabel 60: Opleidingen van Nelectra voor elektriciens

Opleidingen van Nelectra voor elektriciens Opleiding Vorm Certificering Koeltechnische Studieavond, voor Koelbedrijven: nieuwe wetgeving en en Vriesinstallateurs praktijk Incert: kwaliteitslabel inbraakbeveiliging

voor

Plaatsen van fotovoltaïsche cellen: praktijk en kwaliteit Energieprestatieregelgeving warmtepomptechnologie

en

Wijziging AREI – Industrieel 25-jarige herkeuring, eigendomsoverdracht + camerawetgeving Activiteit Distributie Witgoed (A+ toestellen): Documentaire ‘an inconvenient truth’ 77

Datum / plaats 25/09/07, Syntra Hasselt 01/10/07, VDAB Heist-opden-Berg 02/10/07, Syntra Kortrijk September 2007, MVH 2 sessies Louvain-La-Neuve (Bosec-Anpi) i.s.m. Eandis, ATV Solar 16/10/07, Eandis Brugge Technics (Roeselare), ODE-Vlaanderen Dag van de elektrieker 25/10/07, Eandis Sint-Niklaas 07/11/07, Infrax Torhout of Gaselwest Kortrijk 15/11/07, Interelectra Hasselt i.s.m. drie federaties Verplaatst naar 2008 2 avonden 04/09/07 en 13/09/07, Syntra Kortrijk Via ECS (Electrabel Consumer Solutions)

Bron: website Nelectra, http://www.nelectra.be en bijkomende informatie verkregen via Dhr. Rutten


159

Opleidingen van Nelectra voor elektriciens Opleiding Vorm Nieuwe Lichtbronnen VEI 78-Avondsessie

Vooruitziende Binneninstallatie voor telecommunicatietoepassingen (Belgacom)

Datum / plaats 24/09/07, Kortrijk 01/10/07, Gent 09/10/07, Antwerpen 11/10/07, Leuven 25/10/07, Hasselt Gepland: februari 2008

In wat volgt zullen ter illustratie een aantal opleidingen van Nelectra, relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Studieavond Certificering Koeltechnische bedrijven: nieuwe regelgeving + praktijk 79 Deze studieavond wordt door Nelectra georganiseerd voor koelen vriesinstallateurs, over de theoretische en praktische benadering van de nieuwe Vlaamse regelgeving. Deze regelgeving bepaalt dat uiterlijk tegen 01/01/2009 alle koeltechnische bedrijven en hun werknemers zich dienen te certificeren, in overeenstemming met het Vlaamse Besluit door de Vlaamse Regering uitgevaardigd op 8 december 2006. Dit besluit bepaalt dat een bedrijf- en persoonscertificatie noodzakelijk is wanneer het bedrijf in kwestie koelinstallaties plaatst met een nominale koelmiddelinhoud van 3 kg of meer die ozonafbrekende stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen bevatten. Volgende onderwerpen komen aan bod tijdens de studieavond: - Nieuwe wetgeving: Certificering van koeltechnische bedrijven – door Dhr. Claeys (Dep. LNE) o Praktische implementatie voor betrokken koelbedrijven o Uitbatingsvoorwaarden voor eigenaars van koelen airco-installaties en warmtepompen - Voorbereiding op het examen ‘Gecertificeerd koeltechnisch installateur’ – door opleidingsverantwoordelijke Syntra of VDAB o Praktische informatie omtrent opleiding - Competentiecertificeringtraject van Vormelek ‘Koeling’ + premiekrediet – door Dhr. Thys, Technisch Consulent (Vormelek) - AREI en uitwendige invloeden m.b.t. koeltechnische installaties – door Dhr. De Potter, Technisch Directeur (VEI) - Koudemiddelen: wetgeving en totaaloplossingen – door Dhr. Vande Velde (Dehon Service Belgium nv)

78

VEI: Vlaams Elektro Innovatiecentrum, meer informatie via http://www.vei.be Bron: website Nelectra, http://www.nelectra.be, rechtstreekse link: http://www.nelectra.be/viewobj.jsp?id=303224

79


160

Studieavond Plaatsen van fotovoltaïsche cellen: praktijk en kwaliteit 80 In 2006 werden een drietal studienamiddagen georganiseerd door Nelectra over het plaatsen van fotovoltaïsche cellen waarop massaal werd ingeschreven. Op algemene vraag van tal van West-Vlaamse leden werd besloten er een eenmalig vervolg aan te breien. Op deze studieavond krijgen deelnemers een gedetailleerd inzicht in de technische, financiële, productmatige en beleidsondersteunende aspecten van deze hernieuwbare energiebron. Volgende onderwerpen komen aan bod: - Principes, mogelijkheden en trends van fotovoltaïsche zonne-energie – door Dhr. Neyens (ODE-Vlaanderen) o Van licht naar stroom o Marktgroei en trends o Fotovoltaïsche toepassingen: opbouw en inbouwsystemen - Elektrische aspecten – door Dhr. De Coster (Eandis) o Netkoppeling o Procedures voor aanvraag netkoppeling o Netgekoppelde en autonome systemen o AREI-wetgeving - Kwaliteitsbewaking en subsidies - door Dhr. Neyens (ODE-Vlaanderen) o Leidraad voor de uitvoering van een goede installatie – samenwerking loont! o Steunmaatregelen: subsidies en groenestroomcertificaten - Productvoorstelling – door Dhr. Vanneste (ATV Solar Technics nv) o Praktische voorstelling van fotovoltaïsche systemen en hun specifieke montagetechnieken Infoavond Nieuwe Lichtbronnen 81 Sinds de uitvinding van de gloeilamp is het aanbod van elektrische witte lichtbronnen voortdurend uitgebreid. Zo ontstonden fluorescentielampen, halogeenlampen, hoge druk ontladingslampen enz. Elke categorie bezit een aantal specifieke eigenschappen zoals de kleurtemperatuur en de kleurweergave-index, de lichtstroom, het beschikbare gamma aan vermogen, de levensduur, de veiligheid, de dimbaarheid en de eventueel noodzakelijke voorschakelapparatuur. Vandaag wordt ook meer en meer aandacht besteed aan de energieefficiëntie van de lampen. Deze efficiëntie drukt uit hoeveel licht opgewekt wordt in verhouding tot het elektrische vermogen. Gloeilampen en halogeenlampen scoren wat dit betreft niet zo goed. Vandaar dat nieuwe lichtbronnen werden ontwikkeld die eventueel een alternatief kunnen vormen, ook voor de residentiële markt. Tijdens deze infoavond wordt dieper ingegaan op recente nieuwe producten: - LED’s - Koude kathode fluorescentielampen - Ontladingslampen met laag vermogen (20 W en 35 W) - Buitenverlichting Er wordt ingegaan op de werkingsprincipes van deze nieuwe lampen, hun voornaamste eigenschappen (elektrische karakteristieken, voorschakelapparatuur) en de vooren nadelen van deze nieuwe lichtbronnen

80

Bron: website Nelectra, http://www.nelectra.be, rechtstreekse link: http://www.nelectra.be/viewobj.jsp?id=303245 81 Bron: website Nelectra, http://www.nelectra.be, rechtstreekse link: http://www.nelectra.be/viewobj.jsp?id=303017 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

161

Vlaams Elektro Innovatiecentrum (VEI) 82 Nelectra is samen met twee andere beroepsfederaties voor elektro-installatiebedrijven (Fedelec en LVMEB-ANPEB) en de bedrijven Electrabel en Vinçotte lid van de vzw Vlaams Elektro-innovatiecentrum. VEI is het kenniscentrum voor de elektro-sector in Vlaanderen en werd opgericht in 1997. De doelstelling van het VEI is het competentieniveau van de elektro-sector verhogen door het organiseren van collectieve dienstverlening en het geven van individueel technologisch advies op maat. Hierbij hoort ook de kennisoverdracht in de sector. Om dit te verwezenlijken heeft VEI een aantal cursussen ontwikkeld op maat van de elektro-installateur. Deze cursussen zijn evenwel vrij toegankelijk voor iedereen die zich wil bijscholen. De cursussen worden enkel georganiseerd op aanvraag, bij voldoende belangstelling en deelnemers. Cursussen worden onder andere georganiseerd over volgende onderwerpen: - Verlichtingstechnieken - Power Quality - Zonneboiler - Overspanningsbeveiliging - Domotica

4.10. Vormingscentrum van de elektrotechnische sector (Vormelek vzw) Nieuwe technologieën, materialen en installatietechnieken verplichten de elektricien mee te evolueren, daarom is opleiden zo belangrijk. Ook de sociale partners zijn zich hiervan bewust en hebben daarom in 1991 Vormelek opgericht. Vormelek is er om bedrijven uit de elektrotechnische sector met raad en daad bij te staan in al hun opleidingsprojecten. Om dit te bekrachtigen leggen de sociale partners deze opdracht vast in een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO). In deze CAO wordt ook bepaald dat op de brutolonen van de arbeiders uit de sector 0,75 % wordt afgehouden om deze opdracht te kunnen realiseren. Dit budget tracht Vormelek zo goed mogelijk te beheren en maximaal om te zetten in o.a. het aanbieden van opleidingen die sectorrelevant zijn. Bedrijven die behoren tot het Paritair Subcomité 149.01 voor elektriciens: installatie en distributie en arbeiders tewerkstellen, kunnen een beroep doen op de diensten van Vormelek. De sector telt 3.900 ondernemingen waarin ongeveer 25.000 arbeiders tewerkgesteld zijn. Vormelek peilt continu naar de opleidingsbehoeften van de bedrijven uit de sector en formuleert hierop een passend antwoord. Zij waakt permanent over de bijscholing van de arbeiders uit de sector. Er worden stimuli uitgewerkt om de integratie van vakmensen in de sector te bevorderen en om ernstige opleidingsinspanningen te ondersteunen. Bovendien worden de Vormelek-opleidingen gratis aangeboden aan bedrijven die arbeiders uit de sector PSC 149.01 tewerkstellen. Een andere opdracht die aan Vormelek wordt toevertrouwd, is het opleiden van kansengroepen met het oog op een duurzame tewerkstelling in de sector. Vormelek werkt hiervoor nauw samen met andere beroepsopleidingscentra en onderwijsinstellingen.

82

Bron: website Vlaamse Elektro Innovatiecentrum, http://www.vei.be


162

De activiteiten van Vormelek zijn in 5 rubrieken onder te brengen 83: a) Onderzoek en ontwikkeling b) Certificatie c) Permanente vorming d) Voorlichting en advies e) Instroom a) Onderzoek en ontwikkeling Één van de opdrachten die tot het takenpakket van Vormelek behoort, is het op de hoogte zijn van de (technologische) evoluties in de elektrotechnische sector met als doelstelling de werking van Vormelek continu bij te schaven. In 1998 startte Vormelek met de ontwikkeling van een eigen opleidingsaanbod afgestemd op de arbeiders uit de elektrosector. Een Vormelek-opleiding wordt pas ontwikkeld wanneer uit onderzoek blijkt dat er effectief een opleidingsbehoefte is waar de opleidingsmarkt geen antwoord op biedt. De inhoud van de opleiding wordt bepaald door experten uit de sector met heel wat praktijkervaring, aangevuld met de knowhow van de bedrijven uit de sector. Het bestaande opleidingsaanbod wordt continu geëvalueerd, rekening houdend met de mening van de cursisten, hun werkgevers, de lesgevers en Vormelek. Sommige opleidingen uit het aanbod van Vormelek zijn losstaande opleidingen; anderen vertonen onderling een logische samenhang. Deelname veronderstelt een zekere voorkennis. Deze voorkennis kan de deelnemer al elders verworven hebben of verwerven door deel te nemen aan andere opleidingen. Aan een opleiding deelnemen met de juiste voorkennis verhoogt het leerrendement. Vormelek bouwde 4 opleidingstrajecten uit: - Veiligheid - Automatisering – PLC (programmeerbare logische circuits) - HVAC (koelmonteur) - Gestructureerde bekabeling Vormelek stelt verder mee beroeps- en opleidingsprofielen op. Een beroepsprofiel is een gedetailleerde beschrijving van de taken van een ervaren beroepsoefenaar, een opleidingsprofiel is wat een beginnend beroepsbeoefenaar moet kunnen en kennen. Deze profielen hebben tot doel de aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt te optimaliseren. b) Certificatie Naast algemene opleidingen is er ook nood aan meer specifieke, merk- of productgebonden opleidingen die niet in het aanbod van Vormelek terug te vinden zijn. Deze opleidingen zijn vaak duur, maar door de Vormelek premie aan te vragen, kan een deel van de opleidingskosten gerecupereerd worden. De opleidingen die beantwoorden aan de erkenningscriteria kunnen erkend worden. Alle facetten van de opleiding worden door de certificatiedienst van Vormelek grondig onderzocht. Wanneer deze kwaliteitsaudit positief is, wordt de opleiding erkend. Een erkenning wordt in principe toegekend voor 3 jaar. De opleidingen worden tussentijds geëvalueerd. Indien een opleiding niet meer beantwoordt aan de erkenningscriteria of indien er onregelmatigheden worden vastgesteld, kan een erkenning worden ingetrokken.

83

Bron: website Vormelek, http://www.vormelek-formelec.be/


163

De belangrijkste criteria voor erkenning zijn: - de aanvraag tot erkenning moet ten laatste 3 werkdagen voor het begin van de opleiding in het bezit zijn van Vormelek - een erkenning kan nooit retroactief worden toegekend - de opleiding moet minimum 7 uur duren, gaat overdag door en tijdens de werkweek - het gaat niet om een louter productgerichte verkoop- of informatiesessie - de opleiding moet sectorrelevant zijn - de opleiding moet open zijn en niet afgestemd zijn op 1 bedrijf - de voertaal van de opleiding moet de taal van de doelgroep zijn Naast deze criteria worden ook de infrastructuur, het didactisch materiaal, de lesgever, het cursusboek en de praktische organisatie van de opleiding getoetst aan de criteria van Vormelek. c) Permanente vorming Vormelek heeft in de loop der jaren een aantrekkelijk opleidingsaanbod samengesteld waarmee de elektricien de technologische evoluties op de voet kan volgen. De opleidingen van Vormelek voldoen aan de door de sector gestelde kwaliteitsnormen en worden bijgevolg ondersteund door een subsidieregeling in de vorm van premiekrediet (opleidingsbudget). Dit premiekrediet moet bedrijven extra stimuleren om te blijven investeren in het opleiden van hun arbeiders. Enkel de door Vormelek erkende opleidingen komen in aanmerking voor het premiekrediet. Vormelek heeft verschillende samenwerkingsakkoorden afgesloten i.v.m. opleidingen. Ondernemingen in de sector PSC 149.01 die een lopend aannemerscontract hebben met Eandis kunnen vanaf februari 2006 hun werknemers bij Vormelek inschrijven voor de opleiding 'Basisinstructies veiligheid elektriciteit (BA4)' van Eandis en genieten van de voordelen die Vormelek hen biedt. De opleiding 'Basisinstructies veiligheid elektriciteit' is vereist om in onderaanneming voor Eandis te kunnen werken. Vormelek organiseert deze opleiding in samenwerking met Eandis. Vormelek heeft ook een samenwerkingsakkoord met het Vormingsfonds voor Uitzendkrachten. Alle Vormelek opleidingen kunnen kosteloos aangeboden worden aan uitzendkrachten. Concreet houdt de samenwerking in dat Vormelek en het Vormingsfonds voor Uitzendkrachten elk de helft van de opleidingskosten van de uitzendkrachten tewerkgesteld bij een onderneming uit de sector PSC 149.01 dragen. Tot slot is er ook een samenwerkingsovereenkomst met Cevora. De elektrosector stelt zowel arbeiders (PSC 149.01) als bedienden (PC 218) tewerk. Sinds 2004 stellen zowel Cevora als Vormelek een aantal van hun opleidingen open voor beide doelgroepen. De financiering van de opleidingskost wordt door elk vormingscentrum voor zijn doelgroep ten laste genomen. De opleiding is dus kosteloos voor de onderneming. Om te kunnen genieten van de voordelen verbonden aan deze samenwerking, moet de Cevora-opleiding erkend worden door Vormelek. d) Voorlichting en advies Via de 3-maandelijkse nieuwsbrief Info Stroom, de semestriële opleidingsfolder, de bijeenkomsten van de beroepsfederaties en vakbondsorganisaties, de vakbeurs, … en via de persoonlijke bedrijfsbezoeken probeert Vormelek haar activiteiten bekend te maken. De CAO “Vorming en opleiding voor de sector elektriciens: installatie en distributie” verplicht de ondernemingen met een vakbondsafvaardiging een bedrijfsopleidingsplan op te stellen en dit aan Vormelek over te maken. Het bedrijfsopleidingsplan kan in de loop van het kalenderjaar worden gewijzigd of aangevuld. Ondernemingen zonder vakbondsafvaardiging zijn niet verplicht een bedrijfsopleidingsplan op te stellen. Ondernemingen die toch graag Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

164

worden begeleid bij het opstellen van het bedrijfsopleidingsplan kunnen hiervoor een beroep doen op Vormelek. Vormelek adviseert alle ondernemingen een bedrijfsopleidingsplan op te stellen. Een aantal jaren geleden kreeg Vormelek van de sociale partners bij CAO de opdracht een 'opleidingsplanner' te ontwikkelen afgestemd op de elektrosector. Het is een handig instrument dat rekening houdt met de verzuchtingen van de werkgever en dus bondig en duidelijk is gehouden. e) Instroom Ook het opleiden en vormen van jongeren en werkzoekenden met het oog op een duurzame tewerkstelling (instroom) in de elektrosector is een opdracht die aan Vormelek werd toevertrouwd. Deze instroomopleidingen zijn gericht op jongeren uit het deeltijds onderwijs, werkzoekenden, met werkloosheid bedreigde werknemers en andere zwakke werknemers. Vormelek levert speciale inspanningen om deze doelgroepen een kans te geven op een degelijke opleiding en een job in de sector. Sinds 1 december 2004 is de Tewerkstellingscel van Vormelek operationeel. De belangrijkste opdracht van deze cel is om vraag en aanbod in de sector beter op elkaar af te stemmen. Samen met de publieke diensten voor arbeidsbemiddeling en de overige partners van Vormelek wil deze Tewerkstellingscel een antwoord geven op zowel de vraag van werkzoekenden in de sector elektriciens als op de vraag van bedrijven naar werknemers. De Tewerkstellingscel richt zich vooral op arbeiders in de sector elektriciens die ontslagen zijn of met ontslag bedreigd worden, op volledig werklozen die recht hebben op een aanvullende vergoeding binnen het Fonds voor bestaanszekerheid voor de sector van de elektriciens en op de arbeiders die geconfronteerd zijn met herstructureringen binnen de sector. Voor de instroomopleidingen heeft Vormelek samenwerkingsovereenkomsten gesloten met diverse opleidingsverstrekkers. Vormelek organiseert in samenwerking met VDAB op permanente basis opleidingen voor werkzoekenden. De opleidingen zijn toegankelijk voor alle gemotiveerde werkzoekenden. De opleidingsprogramma's bevatten zowel een technisch als een informatief gedeelte. De opleidingen worden gecombineerd met een stage in een elektrobedrijf. Heel vaak volgt daarop tewerkstelling. Wanneer de stagiair wordt aangeworven door een bedrijf uit de sector PSC 149.01 met een contract van onbepaalde duur, ontvangt hij van Vormelek een werkkoffer ter waarde van € 371,84. Naast de publieke partner (VDAB) doet Vormelek ook een beroep op andere opleidingsverstrekkers die al een zekere traditie hebben in het opleiden van werkzoekenden in de elektrobranche. Vormelek heeft samenwerkingsakkoorden gesloten met: - Steunpunt Tewerkstelling Antwerpen - VDAB Kortrijk Alternerend leren is een systeem van opleiden waarbij jongeren, die nog deeltijds leerplichtig zijn om een beroep te leren in een opleidingcentrum maar ook in bedrijf. Er bestaan verschillende alternerende opleidingssystemen. Syntra, de Centra voor Deeltijds Onderwijs (CDO) en Vormelek werken samen om het alternerend leren uit te bouwen tot een volwaardig en kwalitatief opleidingssysteem. 26 opleidingscentra zijn betrokken bij de pilootprojecten van Vormelek en zijn partners, waarvan 14 in de Vlaamse Gemeenschap: 11 CDO’s en 3 Syntra-lesplaatsen (Asse, SintNiklaas en Gent).


165

Volgende tabel geeft een overzicht van de externe opleidingen uit het open aanbod van Vormelek die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 61). Tabel 61: Vormelek-opleidingen relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Vormelek-opleidingen Opleiding BA4 elektriciens BA4 niet-elektriciens BA5 elektriciens Basiselektriciteit voor installateurs Basisinstructies veiligheid elektriciteit (EANDIS) Basisopleiding sectorspecifieke bedrijfseerstehulp (EHBO) Bijscholing sectorspecifieke bedrijfseerstehulp (EHBO) Braseren Domotica Driefasige netten Elektrische motoren: schema's lezen en systematisch storingzoeken Elektrische motoren: technologie en systematisch storingzoeken Gestructureerde bekabeling: basisopleiding (glasvezel) Gestructureerde bekabeling: basisopleiding (koper) Gestructureerde bekabeling: meten, foutzoeken en certificeren (glasvezel) Gestructureerde bekabeling: meten, foutzoeken en certificeren (koper) Het AREI voor industrieel elektrotechnische installateurs Het AREI voor residentieel elektrotechnische installateurs Klimatisatie: basisprincipes comfort Klimatisatie: controle-elementen Klimatisatie: leveren van comfort Klimatisatie: regeltechniek voor pulsgroepen Klimatisatie: veiligheidselementen Koelmonteur (5 dagen, competentietest inbegrepen) Koeltechniek: basisprincipes Koeltechniek: componenten en parameters Koeltechniek: toegepaste koeltechniek Omgaan met een team en werkorganisatie Omgaan met klanten voor herstellers en installateurs Peter- en meterschap op de werkvloer (2 dagen) PLC: componenten voor installaties PLC: foutzoeken PLC: installatie Schema's lezen voor industrieel elektrotechnische installateurs Schema's lezen voor residentieel elektrotechnische installateurs Systematisch storingzoeken voor installateurs algemene elektriciteit VCA: basisopleiding veiligheid in de sector elektriciens


Code O2007/811 O2007/812 O2007/820 O2007/070 O2007/810 O2007/804 O2007/807 O2007/204 O2007/023 O2007/072 O2007/075 O2007/076 O2007/052 O2007/050 O2007/053 O2007/051 O2007/041 O2007/040 O2007/210 O2007/212 O2007/211 O2007/217 O2007/216 O2007/230 O2007/200 O2007/201 O2007/202 O2007/900 O2007/905 O2007/910 O2007/080 O2007/082 O2007/081 O2007/091 O2007/090 O2007/060 O2007/801

166

Volgende tabel geeft een overzicht van de instroomopleidingen uit het opleidingsaanbod van Vormelek voor jongeren en werkzoekenden die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 62). Tabel 62: Instroomopleidingen van Vormelek voor jongeren en werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Instroomopleidingen van Vormelek Opleiding

Duurtijd

Duurtijd Stage

Residentieel installateur elektriciteit

16 weken

4 weken

Industrieel installateur elektriciteit

36 weken

4 weken

Installateur gestructureerde bekabeling

16 weken

4 weken

Koeltechnieken

24 weken

4 weken

Technicus Domotica

32 dagen

4 weken

Oriënterende opleiding elektriciteit

275 uren

niet bepaald

Hulpelektricien

1000 uren

2 weken

Plaats VDAB Brugge, Gent, Antwerpen, Herentals, Hasselt, Brussel & Heverlee VDAB Brugge, Gent, Antwerpen, Herentals, Hasselt, Brussel, Heverlee & Vilvoorde VDAB Brugge, Gent, Antwerpen, Herentals, Hasselt, Brussel, Heverlee & Vilvoorde VDAB Heist-Op-Den-Berg & Brugge VDAB Brugge, Mechelen, Gent, Antwerpen, Herentals, Hasselt, Brussel, Heverlee & Vilvoorde Steunpunt Tewerkstelling Antwerpen Steunpunt Tewerkstelling Antwerpen

4.11. Cedicol Sinds 1961 is Cedicol het referentiecentrum voor verwarmingssystemen met vloeibare brandstoffen. Cedicol brengt de menselijke vaardigheid van de vakman inzake verwarming en de Optimaz gecertificeerde instrumenten samen. Het centrum bundelt en verspreidt de meest recente technische en wetenschappelijke kennis inzake het rationeel gebruik van mazout en de daaraan verbonden technieken. Het is als centrum erkend door het Ministerie van Volksgezondheid en Leefmilieu. Het infomeert de professionelen en is de gesprekspartner van de overheden bij het opstellen van normen en reglementeringen. Cedicol biedt een gemeenschappelijk platform aan alle spelers uit de branche van de verwarmingssystemen op stookolie. Met name de fabrikanten en invoerders (van stookketels, branders, convectoren, warmeluchtgeneratoren, reservoirs, schoorstenen, regel- en meetapparatuur en toebehoren); onderhouds- en installatiemaatschappijen; erkende keuringsorganismen, labo’s en studiebureaus; opleidingscentra; hogescholen en universiteiten.


167

Het permanent bijschaven van techniek is de enige garantie voor correcte uitvoering. Cedicol zorgt er voor dat brander- en reservoirtechnici hun techniek kunnen bijscholen in het Cedicol Training Center. Er worden vier cursussen onderscheiden: brandertechnicus en hernieuwing brandertechnicus (om de vijf jaar), reservoirtechnicus en hernieuwing reservoirtechnicus. In 2008 komen er drie extra cursussen bij voor de audit van een verwarmingsinstallatie < 100 kW, > 100 kW, en een inleidende cursus tot verwarmingsystemen (programma’s nog niet beschikbaar). Op aanvraag is het ook mogelijk een cursus op maat van een bepaalde doelgroep te organiseren. Een 30-tal docenten uit de belangrijkste firma's, specialisten met professionele praktijkervaring, maken de brug tussen de theorie en de praktijksessies. De Cedicol syllabus bundelt de meest recente kennis inzake verwarmingssystemen met mazout, zowel inzake technieken van verbranding, opslag als van de regelingen. De informatie die erin gebundeld is, koppelt onmiddellijk terug naar de praktijk. Cedicol levert attesten af die door de drie gewesten erkend zijn. Daarnaast wordt de theoretische kennis ook in de praktijk getraind op een brede waaier aan toestellen. Rond de 1.000 cursisten volgen jaarlijks één van de cursussen of bijscholingen die Cedicol organiseert. Hiermee is Cedicol marktleider in dit domein. Verder organiseert Informazout jaarlijks een infoavond voor de installateurs waarop Cedicol een toelichting over een technisch onderwerp geeft. Informazout richt zich als informatiecentrum tot de verbruiker in België, en zorgt voor de informatie en promotie van mazout. Informazout publiceert ook een technisch en informatief magazine ‘Verwarmingsinfo’ waarin de mogelijke combinatie van stookolie met duurzame energie aan bod komt, bv. de combinatie stookolie en zonne-energie. 84 Opleiding Brandertechnicus 85 De erkenningscursus tot brandertechnicus neemt 8 dagen (of 64 lesuren) in beslag. Jaarlijks worden er een vijftal sessies georganiseerd. Volgende tabel geeft de onderwerpen weer die aan bod komen tijdens deze opleiding (zie Tabel 63). Tabel 63: Opleidingsinhoud van de erkenningscursus tot brandertechnicus van Cedicol

Opleidingsinhoud Brandertechnicus Dag Onderwerp Dag 1 Aardolie Reservoirs Individuele verwarming Verbrandingsleer Dag 2 Brander- en ketelelektriciteit: basisbegrippen & elektrische componenten brander Praktijk elektriciteit Dag 3 Regeltechniek: automatische regeling & types branderautomaten Praktijk regeltechniek Dag 4 Verstuivingsbrander: studie van de componenten, gele, transparante en blauwe vlam Praktische studie stookoliebrander 84

Bron: website Cedicol, http://www.cedicol.be, bijkomende informatie verkregen via Dhr. Vercruysse Bron: website Cedicol, http://www.cedicol.be, rechtstreekse link: http://www.informazout.be/heat_expert/course_brandertechnicus/ 85


168

Opleidingsinhoud Brandertechnicus Dag Onderwerp Dag 5 Schoorsteen Standaard-, lage temperatuur-, gesloten- en condensatieketel Rendementsberekeningen Reglementering drie gewesten Onderhoudsattest Praktijk Dag 6 Tweetrapsbranders Logica ontstoring, hydraulisch en elektrische pannes Praktijk Dag 7 Praktijk Dag 8 Evaluatie Opleiding Hernieuwing Brandertechnicus 86 De cursus voor de hernieuwing van het attest van brandertechnicus neemt 1 dag (of 8 lesuren) in beslag. Jaarlijks worden er een dertiental sessies georganiseerd. Volgende onderwerpen komen aan bod: - Theorie o Herhaling wetgeving drie gewesten o Herhaling verbranding o Nieuwe brandertechnieken o Nieuwe keteltechnieken o Nieuwe en toekomstige wetgeving o Theoretische evaluatie - Praktijk o Controle meetapparatuur o Praktische evaluatie: Afregeling brander Invullen onderhoudsattest Opleiding Reservoirtechnicus 87 De erkenningscursus tot reservoirtechnicus neemt 2 dagen en een halve dag voor de bekwaamheidsproef (of 20 lesuren) in beslag. Jaarlijks worden er een drietal sessies georganiseerd. Volgende tabel geeft de onderwerpen weer die aan bod komen tijdens deze opleiding (zie Tabel 64).

86

Bron: website Cedicol, http://www.cedicol.be, rechtstreekse link: http://www.informazout.be/nl/heat_expert/course_hernieuwing_brander/ 87 Bron: website Cedicol, http://www.cedicol.be, rechtstreekse link: http://www.informazout.be/nl/heat_expert/course_reservoirtechnicus/ Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

169

Tabel 64: Opleidingsinhoud van de erkenningscursus tot reservoirtechnicus van Cedicol

Opleidingsinhoud Reservoirtechnicus Dag Onderwerp Dag 1 Eigenschappen van brandstoffen Reglementering Vlaanderen, Wallonië, Brussel Constructies en types reservoirs Dag 2 Accessoires reservoir Theorie methoden dichtheidscontrole Theorie metingen in en rond het reservoir Praktijk: - Dichtheidsproef o Onderdruk o Ultrasoon - Metingen tank Dag 3 Herhaling Evaluatie Opleiding Hernieuwing Reservoirtechnicus 88 De cursus voor de hernieuwing van het attest van reservoirtechnicus neemt een halve dag (of 4 lesuren) in beslag. Jaarlijks worden er een zestal sessies georganiseerd. Volgende onderwerpen komen aan bod: - Herhaling wetgeving Vlaanderen, Wallonië en Brussel - Nieuwe technieken o Stookoliereservoirs o Accessoires o Meetapparatuur - Nieuwe en toekomstige wetgeving - Evaluatie

4.12. Koninklijke Technische Vereniging van de verwarming- en verluchtingsnijverheid en van de aanverwante takken (ATIC) De Koninklijke Technische Vereniging van de verwarmings- en verluchtingsnijverheid en van de aanverwante takken (ATIC) verenigt personen die tijdens hun professionele activiteiten op het vlak van 'verwarming en klimaatregeling' betrokken zijn bij studiebureaus, administraties, scholen, research & development, controleorganismen of bij bedrijven die thermisch materiaal vervaardigen, installeren of verkopen. Sinds 1999 telt ATIC ook bedrijven onder zijn leden. Het doel van de vereniging is de vooruitgang van de techniek op het vlak van verwarming, koeling, verluchting, klimaatregeling en alles wat hierbij komt kijken, te promoten. Dit doet ATIC door technisch onderwijs, voordrachten, seminaries en congressen te organiseren, door prijzen uit te reiken en door de verdere wetenschappelijke ontwikkelingen te ondersteunen en begeleiden. Ook op het domein van de voorbereiding, uitwerking, en verdeling van normen is ATIC actief. Daarnaast wordt trimesterieel aan ATIC Newsletter uitgegeven die een korte samenvatting biedt van de activiteiten. 88

Bron: website Cedicol, http://www.cedicol.be, rechtstreekse link: http://www.informazout.be/nl/heat_expert/course_hernieuwing_brander/ Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

170

De activiteiten van ATIC worden gestuurd door een aantal werkgroepen (of commissies) die elk een bepaald onderdeel van de werking behartigen. De werkgroepen ‘voordrachten’ en ‘technisch onderwijs’ zijn relevant voor deze inventaris van educatieve initiatieven. Werkgroep Voordrachten De lezingen of voordrachten van ATIC gaan meestal door in de late namiddag. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de lezingen die georganiseerd worden voor het academiejaar 2007-2008 (zie Tabel 65). Tabel 65: Overzicht van de ATIC-lezingen voor 2007-2008

ATIC-lezingen 2007-2008 Voordracht Bevochtiging: de theorie en de verschillende technieken! F. Volko (CAREL/CAMAIR) Legionella in sanitaire installaties, wat zijn de nieuwigheden? Kris Deschuyffeleer (SECO) De toekomst van zonne-energie in de woning! Ivan Piette (ATIC) Moderne verwarmingsketels: wat zijn ze? Joris Mampaey (ATIC) Condensatieketels, hoe kunnen we ze efficiënt laten functioneren? Jacques Schietecat (WTCB)

Datum 04/10/07 22/11/07 17/01/08 24/04/08 19/06/08

Werkgroep Technisch onderwijs Het organiseren van vervolmakingscursussen in het vakgebied HVAC is één van de hoofdmissies van ATIC. ATIC is een erkend opleidingsverstrekker voor het Vlaams Gewest. ATIC organiseert vier cycli met vaste programma’s die regelmatig gegeven worden en steeds up-to-date gehouden worden. - Cyclus I: Thermisch comfort en warmteverliezen (basisprincipes) - Cyclus II: Verwarmingssystemen - Cyclus II: Klimatisatie (basisprincipes) - Cyclus IV: Klimatisatiesystemen (voor al wie wil schitteren in zijn vakgebied) Deze basiscursussen vormen een onmisbaar instrument voor iedereen die zich verder in het vakgebied wil bekwamen. Van de deelnemers wordt verwacht dat zij over basiskennis van gebouwentechniek, fysica en wiskunde beschikken. Deze kennis kan door opleiding of door ervaring binnen de sector zijn verworven. Medewerkers of projectleiders van private studiebureaus of openbare besturen, installatiebedrijven, en iedereen die behoefte heeft aan een grondige technische kennis in het vakgebied is welkom. Cyclus I: Thermisch comfort en warmteverliezen - basisprincipes Deze cyclus werd recent georganiseerd in het voorjaar 2006. De totale cursus neemt 33 lesuren in beslag en is gespreid over volgende 5 modules: - Warmtetransmissie (6 uur) - Thermisch comfort (3 uur) - Warmteverliezen (12 uur) - Energetische prestaties van gebouwen (9 uur) - Workshop (3 uur): theorie in een discussie toepassen op concrete voorbeelden Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

171

Cyclus II: Verwarmingssystemen Deze tweede cyclus bouwt voort op cyclus I. De grondbeginselen worden verder toegepast en uitgewerkt. Waarvoor gaan de warmteverliezen dienen? Hoe de theoretische noties van thermisch comfort praktisch tot leven laten komen? Cyclus II werd recent georganiseerd in het najaar 2006. De totale cursus neemt 42 lesuren in beslag en is gespreid over volgende 10 modules: - Wijze van afgifte en warmteverdeling (6 uur) - Dimensioneren van hydraulische installaties (6 uur) - Warmteproductie en energiebesparing (9 uur) - Automatische regelingen (6 uur) - Pompen (1,5 uur) - Expansievaten (1,5 uur) - Waterkwaliteit (3 uur) - Sanitair warm water (3 uur) - Reglementering federaal en regionaal (3 uur) - Workshop (3 uur): veelvoorkomende praktijkvoorbeelden oplossen Cyclus III: Klimatisatie - basisprincipes De derde cyclus is een theoretische lessenreeks in het vakgebied ‘klimatisatie’. De opgedane kennis van cyclus III is noodzakelijk om de toepassingen in cyclus IV tot een goed einde brengen. Cyclus III werd georganiseerd in voorjaar 2007. De totale lessenreeks neemt 42 lesuren in beslag en is gespreid over volgende 7 modules: - Thermodynamica (9 uur) - Klimatologie (3 uur) - Thermisch comfort (3 uur) - Warmtewinsten (12 uur) - Luchtbehandelingscycli (9 uur) - Akoestiek (3 uur) - Workshop (3 uur): praktijkvoorbeelden Cyclus IV: Klimatisatiesystemen – voor al wie wil schitteren in zijn vakgebied Cyclus IV ‘Klimatisatiesystemen’ is een ambitieus en praktisch lesprogramma. Er wordt ondermeer aandacht besteed aan koudeproductie, luchtbehandelingscentrales, eindeenheden, berekening van luchtkanalen, automatische regelingen enz. Het doel van de lessenreeks is de kwaliteit van alle werknemers in het vakgebied en het resultaat van hun werk aanzienlijk verbeteren. Cyclus IV wordt in najaar 2007 georganiseerd. De totale lessenreeks neemt 54 lesuren in beslag en is gespreid over volgende 8 modules: - Eindeenheden (12 uur) - Akoestiek en trillingen (3 uur) - Ventilatie en ontroking (3 uur) - Automatische regeling (6 uur) - Koudeproductie (6 uur) - Luchtbehandelingssystemen (12 uur) - Luchtkanaalberekening (6 uur) - Workshop (6 uur): praktijkvoorbeelden, oefeningen


172

Naast de vier vaste cursussen (cycli) heeft ATIC ook een variabel aanbod van ééndaagse cursussen (ook ‘gespecialiseerde modules’ of vervolmakingscursussen genoemd). Onderstaande tabel geeft een illustratief overzicht van ééndaagse cursussen die ATIC aanbiedt (zie Tabel 66). Tabel 66: Overzicht van ééndaagse ATIC-cursussen

Eendaagse ATIC-cursussen Cursus Waterkwaliteit in gesloten systemen Communicatiesystemen voor BACS (Building Automation and Control Systems) Grote zonne-installaties

Datum 08/12/07 27/01/07 16/09/06

Het programma voor de cursus ‘waterkwaliteit in gesloten systemen’ is momenteel nog niet in detail beschikbaar. De programma’s van de cursus rond gebouwenbeheerssystemen (BACS) en de grote zonneinstallaties zijn beschikbaar op de website van de ATIC-werkgroep ‘technisch onderwijs’. Gezien de relevantie voor duurzaam wonen en bouwen wordt ter illustratie het programma van de specialisatiecursus ‘grote zonne-installaties’ kort toegelicht. Specialisatiecyclus ‘Grote zonne-installaties’ Zonne-energie is een van de ecologische alternatieven voor fossiele brandstoffen. Meer en meer mensen zijn dan ook geïnteresseerd in deze energiebron om er een deel van hun energiebehoeften mee te bevoorraden. Buiten de invoerders en fabrikanten van zonnepanelen, zijn er nog maar weinig andere spelers in de bouwsector die over voldoende informatie beschikken om zelfstandig projecten uit te werken. Er moet dan ook stelselmatig op die leveranciers beroep worden gedaan zonder de voorgestelde oplossingen kritisch te kunnen analyseren. De gespecialiseerde ATIC-cursus ‘Grote zonne-installaties heeft als doel gegevens en middelen aan te reiken om projecten op een doeltreffende manier in te schatten en deze in een later stadium zelfstandig uit te werken of kritisch onder de loep te nemen indien de studie werd uitbesteed. Naast basisgegevens over zonne-instraling en paneel types zullen o.a. volgende punten worden behandeld: - De juiste collector kiezen in functie van de toepassing - Dekkingsgraad of zonnefractie versus zonne-opbrengst - Sanitair warm water dimensionering - Dimensionering van de zonne-installatie: panelen, buffervaten, leidingen, ... - Zonnepanelen en legionella: wat zijn de risico’s? - Opstelling van de zonnepanelen: waarop letten (afstand, gewicht, ...)? - Enkele praktische voorbeelden

Tot slot organiseert ATIC ook studiedagen. Zo is er op 18 oktober 2007 een studiedag in het Vlaams Parlement met als titel: ‘De warmtepomp in de woning, al dan niet omkeerbaar, de uitrusting van morgen?’. Warmtepompen behoren zonder meer tot de best presterende elektrisch aangedreven warmteopwekkingsinstrumenten. Maar wie verwarming zegt, zegt ook verwarming van sanitair warm water. En welke oplossingen garanderen de constructeurs van warmtepompen daarvoor vandaag? Wat is een zinnig gebruik van warmtepompen, al dan niet gebruik makend van hun omkeerbaarheid om ook te koelen? Wat zijn de echte prestaties van warmtepompen? Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

173

Hoe moet men warmtepompen selecteren en wat zijn hun begrenzingen? Hoe bekijkt de wetgever warmtepompen inzake de nieuwste regelgeving aangaande energieprestaties (EPB)? Gezien de vele vragen organiseert ATIC een studienamiddag over dit onderwerp om een stand van zaken op te maken bij bevoegde overheden, wetenschappers en andere specialisten in dit domein, dat nog steeds continu in evolutie is. Het onderwerp warmtepomp verdient de aandacht van ontwerpers, bouwheren, architecten en promotoren. 89

4.13. Federatie van de technologische industrie (Agoria) Agoria, of de federatie van de technologische industrie, is de partner van 1.500 ondernemingen uit de technologische industrie. Agoria is voor 13 technologische sectoren de bevoorrechte partner: automobiel, bouwproducten, contracting & maintenance, elektrotechniek, ICT, industriële automatisering, kunststofproducten, luchten ruimtevaart, mechatronica, metaalbewerking, metalen & materialen, montage & kranen, veiligheid & defensie. De medewerkers van Agoria ondersteunen de lidbedrijven op volgende domeinen: - Sociaal - Economie - Recht - Fiscaliteit - Internationaal - Opleiding - Technologie & Innovatie - Milieu - Welzijn - Energie - Business Development Wat betreft opleiding helpt Agoria zijn lidbedrijven ondermeer door het organiseren van opleidingen, al dan niet in samenwerking met sectorale opleidingsinstituten. De opleidingen die Agoria organiseert zijn enkel toegankelijk voor arbeiders en bedienden van PC 111 en PC 209, de paritaire comités van de metaalverwerkenden, elektrotechnische en kunststofverwerkende nijverheid in Vlaanderen. Agoria organiseert echter geen bouwopleidingen. Technische opleidingen zoals elektriciteit zijn toegespitst op toepassingen in grote industriële machines, er zijn geen raakvlakken met de bouw gezien de industriële klemtoon. Daarnaast ontwikkelt Agoria ook relaties en netwerken tussen onderwijs en industrie om het onderwijsaanbod (secundair en hoger onderwijs) af te stemmen op de noden van de industrie, en om vraag en aanbod aan stageplaatsen, bedrijfsbezoeken in overeenstemming te brengen. 90

89

Bron: website Koninklijke Technische Vereniging van de verwarming- en verluchtingsnijverheid en van de aanverwante takken, http://www.atic.be 90 Bron: website Agoria, http://www.agoria.be en bijkomende informatie verkregen via mevr. Taeymans, Adviseur onderwijs, vorming en arbeidsmarkt (Agoria) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

174

4.14. Ventibel Ventibel, de Belgische sectororganisatie voor ventilatie, wil een centraal informatiepunt over ventilatie zijn, voor alle belanghebbenden zoals overheden, de pers, fabrikanten, belangengroepen, voorschrijvers, installateurs, gebruikers en andere actoren. Ventibel streeft naar complete en correcte informatieverspreiding, zowel naar vorm als naar inhoud. Ventibel zal als vakvereniging diezelfde belanghebbenden sensibiliseren met als doel het realiseren van een gezond binnenklimaat in alle gebouwen. Ventibel wil dat alle in de markt geïnstalleerde systemen voor ventilatie steeds kwalitatiever en energiezuiniger worden en dat het comfort en de gezondheid van de gebruiker altijd centraal staan. De visie van Ventibel luidt als volgt: “Ventibel ziet een veranderende leefwereld met meer aandacht voor duurzaamheid, gezondheid, comfort en energiezuinigheid. Ventibel vindt dat de ventilatiesector een bevoorrechte plaats inneemt om deze trend te versterken.” Ventibel geeft zelf geen opleidingen maar ondersteunt wel telkens wanneer er zich initiatieven voor doen. De opleidingen voor ventilatie zijn weinig of niet gestructureerd en zijn meestal “ad hoc initiatieven”. Volgende opleidingen over ventilatie zijn bekend bij Ventibel en worden ondersteund: - Bij Syntra Limburg, Syntra West-Vlaanderen - Vlaamse huisvestingsmaatschappij: opleiding onder vorm van een evenement (gemiddeld 1 keer per jaar) - Bij seminaries van het Vlaams Energie Agentschap wordt telkens een hoofdstuk ventilatie behandeld - VEA-opleidingen voor architecten in 2006, bij de start van de energieprestatieregelgeving. Deze opleiding wordt (voorlopig) niet hernomen maar het opleidingspakket is raadpleegbaar via de website http://www.energiesparen.be - Verschillende WTCB-seminaries hebben een hoofdstuk over ventilatie - Ventilatieopleiding zit vervat in het opleidingspakket van het De Nayer Instituut (Hogeschool voor Wetenschap en Kunst, Sint-Katelijne-Waver). Ventibel heeft in samenwerking met WTCB, IWT en het De Nayerinstituut (WENK) basis opleidingspakketten beschikbaar, opgesplitst in pakketten: woningen, kantoren, scholen en horeca. Echter een structuur of een organisme die deze opleidingspakketten permanent en gestructureerd zou kunnen onderwijzen ontbreekt. Ventibel werkt in samenwerking met VEA, WTCB aan een kwaliteitslabel voor ventilatie. Dit project zit vervat in het orgaan Quest vzw 91. Quest vzw gaat in de toekomst labels toekennen aan installateurs die correct installeren en zal nood hebben aan een gestructureerde basisopleiding. Momenteel is er nog geen permanente erkende opleiding. 92

91

Quest vzw is een kwaliteitscentrum voor kleinschalige duurzame energiesystemen. Deze vzw werd op vraag van de Vlaamse Overheid opgericht met als missie een neutraal en onafhankelijk systeem voor kwaliteitsbewaking bij de toepassing van kleinschalige duurzame energiesystemen (hernieuwbare energie en restenergie) te ontwikkelen, in praktijk te brengen en te beheren. Quest staat voor Quality Centre for Sustainable Energy Technologies. De financiering steunt op een basissubsidie van de Vlaamse Overheid (Vlaams Energieagentschap). Stichtende leden: Belsolar, 3E, IMEC, De Nayer Instituut, ODE Vlaanderen, WTCB en Ventibel. (bron: http://www.ideg.info, ‘in de kijker’ 12 juni 2007) 92 Bron: website Ventibel, http://www.ventibel.be en bijkomende informatie verkregen via Dhr. Hendrik Daem (public relations & communicatiebureau) voor Ventibel. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

175

4.15. Cevora De gegevens i.v.m. de opleidingen van Cevora zijn gebaseerd op de informatie beschikbaar via de website van Cevora (http://www.cevora.be/). Cevora, of het opleidingscentrum van het Aanvullend Nationaal Paritair Comité van de Bedienden (ANPCB), is een paritair beheerd opleidingsfonds voor ondermeer de bouwbedienden uit de bouwsector. Cevora is opgericht door de sociale partners van de sector met als doel vorming en tewerkstelling te promoten. De acties worden gefinancierd dankzij een bijdrage van ieder bedrijf van de sector. Dit laat Cevora toe om de diensten kosteloos aan te bieden aan de ondernemingen en bedienden van de sector, evenals aan werkzoekenden.

a) Opleidingen voor bedienden Volgende tabel geeft een overzicht van de opleidingen uit het opleidingsaanbod van Cevora voor bedienden die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 67). Tabel 67: Opleidingen van Cevora voor bedienden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingsaanbod Cevora voor bedienden Opleiding Airconditioning – basisprincipes comfort Airconditioning – controle-elementen Airconditioning – leveren van comfort 3 Airconditioning – regeltechnieken voor pulsgroepen Airconditioning – veiligheidselementen Assertiviteit in de bouwsector Basisbeginselen van bouwrecht (snelcursus) Basiselektriciteit voor installateurs Basisopleiding gestructureerde bekabeling – koper Basisopleiding gestructureerde bekabeling – glasvezel Betontechnologie Bouwconstructies vanuit stabiliteitsoogpunt Bouwrecht – volledige traject (6 modules) Bouwrecht, module 1: sluiten van een aannemingsovereenkomst Bouwrecht, module 2: het uitvoeren van een aannemingsovereenkomst Bouwrecht, module 3: aansprakelijkheid van de aannemer Bouwrecht, module 4: omgaan met conflicten Bouwrecht, module 5: de gunning van overheidsopdrachten Bouwrecht, module 6: de uitvoering van overheidsopdrachten Commerciële opleiding voor de bouwsector Energie Prestatie Regelgeving en berekeningsprincipes voor hellende daken Energie Prestatie Regelgeving en berekeningsprincipes voor schrijnwerk EPB software voor schrijnwerkerij Installatie van PLC’s Internet en bouwdatabanken op het internet Internet en Communicatie – Bouw Koeltechniek: basisprincipes Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

Code BEK30 BEK32 BEK31 BEK34 BEK33 BSC07 BAD37 BEK14 BEK24 BEK15 BTE20 BTE12 BAD15 BAD32 BAD22 BAD23 BAD24 BAD25 BAD26 BSC11 BAD30 BAD21 BIU65 BEK05 BIU43 BIU12 BEK11 176

Opleidingsaanbod Cevora voor bedienden Opleiding Koeltechniek: componenten en parameters Koeltechniek: toegepaste koeltechniek Koeltechniek: braseren Leidinggeven op de werf: basis Leidinggeven op de werf: vervolmaking Milieuwetgeving Vlaanderen – overzicht Moderne communicatiemiddelen op de bouwplaats Modulaire opleiding Projectvoorbereiding voor algemene aannemingen: volledige opleiding Projectvoorbereiding, module 1: Analyse van contractstukken Projectvoorbereiding, module 2: Aankoopdienst Projectvoorbereiding, module 3: Werkbegroting; Kosten- en voortgangbewaking; financiële/ werkelijke werfopvolging Projectvoorbereiding, module 4: De planning Projectvoorbereiding, module 5: Het uitvoeringsproces Projectvoorbereiding, module 6: Informatie- en communicatiemiddelen Modulaire opleiding Werfleider (Hasselt): volledig traject Werfleider (H), module 1: Werforganisatie (Projectorganisatie) Werfleider (H), module 2: Communicatie- en onderhandelingsvaardigheden Werfleider (H), module 3: Betontechnologie Werfleider (H), module 4: De samenstellende onderdelen van kostprijsberekening & financiële en werkelijke werfopvolging Modulaire opleiding Werfleider (Brussel): volledig traject Werfleider (B), module 1: Juridische aspecten, overheidsopdrachten en openbare aanbestedingen Werfleider (B), module 2: De samenstellende onderdelen van kostprijsberekening; financiële en werkelijke werfopvolging; planning en risicoanalyse (en werkvoorbereiding) Werfleider (B), module 3: Veiligheid op de bouwplaats Werfleider (B), module 4: Het kwaliteitsplan op de bouwplaats: een noodzaak Werfleider (B), module 5: Milieuaspecten op bouwwerven Werfleider (B), module 6: Bouwpathologie; uitvoeringstechnieken Werfleider (B), module 7: Efficiënt vergaderen en communiceren Onderhandelen met derden – bouw Opstellen van een nood- en evacuatieplan op bouwwerven Parket- en laminaatvloeren Planlezen voor beginners Planlezen voor gevorderden Productkennis Hout Productontwikkeling in de houten meubelindustrie Product- en materiaalkennis voor commerciële medewerkers: houten plaatmaterialen Product- en materiaalkennis voor commerciële medewerkers: afwerkingtechnieken en –producten Product- en materiaalkennis voor commerciële medewerkers: schuim- en vulmaterialen Projectmanagement in de bouwsector Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

Code BEK12 BEK13 BEK20 BSC02 BSC03 BAD07 BIU47 PJV00 PJV01 PJV02 PJV03 PJV04 PJV05 PJV06 HWL00 HWL01 HWL02 HWL03 HWL04 BWL00 BWL01 BWL02

BWL03 BWL04 BWL05 BWL06 BWL07 BSC04 BVE23 HMG04 BTE09 BTE10 HMG03 HGM10 HGM12 HGM13 HGM15 BOR13 177

Opleidingsaanbod Cevora voor bedienden Opleiding Rekrutering, selectie en retentie in de bouwsector Samenwerking met buitenlandse arbeidskrachten in de bouw Schema’s lezen voor industrieel elektrotechnische installateurs Schema’s lezen voor residentieel elektrotechnische installateurs Sociale wetgeving: tewerkstelling van arbeiders in de bouwsector Systematisch storingzoeken voor installateurs algemene elektriciteit Topografie in woningen industriebouw Training, opleiding en begeleiding in de bouwsector Wijzigingen in de milieuwetgeving

Code BSC13 BAD28 BEK29 BEK28 BAD03 BEK26 BTE05 BSC14 BAD36

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de opleidingen van Cevora voor bedienden die georganiseerd worden in samenwerking met Edutec en FVB, en relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen (zie Tabel 68). Tabel 68: Opleidingen van Cevora voor bedienden i.s.m. Edutec en het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB), relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingsaanbod Cevora voor bedienden, in samenwerking Edutec en FVB Opleiding Code Asbestherkenning Asbestverwijdering – basisopleiding Asbestverwijdering – herhalingsopleiding Boormeesters Bouwpeters Gevelrenovatie - Diffusie en injectie Gevelrenovatie - Polymeerchemische balkonrestauratie Gevelrenovatie - Betonrenovatie: betonafwerking en –bescherming Gevelrenovatie - Gevelrenovatie Gevelrenovatie - Natuursteen- en baksteenherstel Gevelrenovatie - Industrieel vloerherstel EDU01 Heffen en tillen Milieubewust werken Vervolmaking wegenbouw Werken met gevaarlijke producten Duurzame energie - Condensatieketels Duurzame energie - Warmtepompen Duurzame energie - Zonneboilers Duurzame energie - Ventilatie en Isolatie Assistent werfleider - Betontechnologie/betonbouw Assistent werfleider - Constructieleer Huisriolering


178

b) Opleidingen voor werkzoekenden Volgende tabel geeft een overzicht van de opleidingen uit het opleidingsaanbod van Cevora voor werkzoekenden die relevant zijn voor het brede thema ‘(duurzaam) wonen en bouwen’ (zie Tabel 69). Tabel 69: Opleidingen van Cevora voor werkzoekenden relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingsaanbod Cevora voor werkzoekenden Opleiding Assistent werfleider Assistent calculator AutoCAD-tekenaar CAD-tekenaar Bouw CAD-tekenaar Bouw Expert calculatie en planning voor de bouwsector Polyvalent bouwbediende Technisch-administratief bediende (voor de bouwsector en aanverwante sectoren)

Code A.N.05.03 A.N.05.05 A.N.05.02 A.N.03.23 A.N.05.06 A.N.05.04 A.N.01.05 A.N.05.07

4.16. Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging – Technologisch Instituut (K VIV-TI) De Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (K VIV) is een ledenvereniging die een actieve bijdrage levert tot de welvaart en het welzijn van de maatschappij, door het bevorderen van technologie en techniek in het algemeen, en de ingenieurswetenschappen in het bijzonder (opgericht in 1928). K VIV wil ingenieurs ondersteunen en begeleiden. Deze onafhankelijke vereniging vertegenwoordigt alle universitair ingenieurs en telt momenteel 10.000 leden. Ze is bijzonder actief in tal van domeinen en verdedigt ook op Europees vlak de ingenieursbelangen via CLAIU-EU (Council of Associations of long cycle Engineers of a University or Higher School of Engineering of the European Union). Leden kunnen een beroep doen op de uitgebreide dienstverlening. De talrijke gevarieerde netwerkmogelijkheden maken een maximale ontplooiing mogelijk. De K VIV behartigt de belangen van haar leden bij overheden, politici, sociale partners, ... én behandelt thema's met een duidelijke maatschappelijke relevantie. Ze neemt standpunten in en verstrekt adviezen vanuit een brede technologische invalshoek. Zo biedt ze een duidelijke meerwaarde aan de zoektocht naar oplossingen en is ze, dankzij haar ledenaantal, een onmisbare gesprekspartner. De strategische doelstellingen van de K VIV zijn: - Behartigen van de ledenbelangen en ondersteunen van een netwerk: Het professioneel en sociaal netwerk dat leden kunnen uitbouwen dankzij de K VIV is een belangrijke aanvullende component tijdens de loopbaan. De K VIV helpt ingenieurs dit zo goed mogelijk uit te bouwen. - Promoten van de complementariteit van de twee ingenieursprofielen: De K VIV ijvert voor een duidelijk onderscheid tussen twee kwalitatief hoogstaande ingenieursprofielen: de meer praktisch ingestelde en de meer theoretisch onderbouwde opleiding. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

179

-

-

-

Ondersteunen van de alumniverenigingen van de ingenieursfaculteiten: De K VIV geeft een toegevoegde waarde aan de alumniverenigingen door hun gemeenschappelijke belangen te behartigen. De K VIV focust daarbij op ondersteuning en samenwerking. Actief initiëren en uitbouwen van het platform “technologie en maatschappij”: Technologie is een hoeksteen van onze samenleving. De K VIV geeft vorm aan een platform waar technologie en maatschappij elkaar ontmoeten. Samenwerken over de grenzen heen: De wereld is het werkveld van de ingenieur. De K VIV ondersteunt haar leden door actieve samenwerking met partners op nationaal en internationaal vlak.

K VIV-leden kunnen gebruik maken van een hele reeks diensten, speciaal ontwikkeld om ingenieurs voor, tijdens en na hun loopbaan op zoveel mogelijk manieren te begeleiden en ondersteunen. - Job- en studiedienst: Deze dienst vormt de schakel tussen de ingenieur enerzijds en werkgevers anderzijds. Het biedt een platform van mogelijkheden aan waardoor ingenieurs snel en uitstekend geïnformeerd op zoek kunnen gaan naar een (andere) job (bv. looninfo). Bovendien zorgt de studiedienst voor tal van studies over de arbeidsmarkt voor ingenieurs. Interessante lectuur die ook veelvuldig door de media gebruikt wordt. - Juridische dienst: Bij deze dienst kunnen leden persoonlijk advies krijgen over juridische problemen/vragen die ontstaan tijdens de beroepsuitoefening. Veelvoorkomende vragen houden verband met de inhoud van het arbeidscontract of de problematiek bij ontslag, faillissement, enz. K VIV-leden kunnen ook gratis advies inwinnen in rechtspositionele zaken, diplomagebonden materies, erkenningen in het buitenland, … - Publicaties: Naast specifieke publicaties van de job– en studiedienst en de juridische dienst geeft de K VIV in eigen beheer maandelijks het technisch-wetenschappelijk tijdschrift ‘Het Ingenieursblad’ uit. Hierin komt een brede waaier van ingenieursgebonden thema’s aan bod. Verder is er nog de K VIV-Direct met al het verenigingsnieuws en de K VIV-Ingenieursgids met o.a. het alfabetisch register van de K VIV-leden. - Vergaderservice: K VIV-leden kunnen gratis gebruikmaken van de vergaderfaciliteiten van het Ingenieurshuis in Antwerpen en de Vlerick Management School in Gent. Deze dienst komt tegemoet aan de toenemende vraag om op geografisch interessante locaties zakenpartners te ontmoeten. - Financiële voordelen: K VIV-leden kunnen genieten van een hele reeks financiële voordelen die het lidmaatschap extra interessant maken. Zo zijn er kortingen op activiteiten, opleidingen, reizen, tijdschriften, brandstof, … - Elektronisch netwerk: K VIV-leden kunnen gratis een eigen e-mailforward-adres aanmaken. Voordeel van een dergelijk e-mailadres is dat dit steeds hetzelfde blijft en de structuur voor alle leden identiek is ([email protected]). De verschillende geledingen van de K VIV zorgen voor talrijke socio-culturele en sportieve activiteiten, informatieve (loopbaan)sessies en professionele opleidingen om de technische kennis van geïnteresseerden verder uit te breiden. - Technologisch Instituut: Deze geleding van de K VIV verleent als opleidingsinstituut diensten aan geïnteresseerden in professionele opleidingen, voordrachten, informatieavonden en bedrijfsbezoeken die telkens vanuit technologische invalshoek georganiseerd worden. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

180

-

-

-

-

-

Loopbaan en Maatschappij (LoMa): Deze geleding volgt de invloed van de maatschappij op loopbaan vanaf de start tot de eindmeet en neemt acties die alle leden aanbelangen. LoMa werkt een jaarprogramma uit met activiteiten die de professionele ingenieur een betere kijk geeft op zijn of haar loopbaan. Gewestelijke Afdelingen (GA): Gewestelijke Afdelingen (GA’s) zijn actief in hun Provincie: West- of Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Limburg of Brabant. De besturen, bestaand uit K VIV-leden, organiseren allerlei soorten activiteiten in de omgeving zodat leden contacten kunnen onderhouden met andere leden uit de streek. K VIV-Jongeren en Senioren: Deze twee aparte geledingen bewerken beide een bepaalde leeftijdsgroep van de K VIV-leden. De K VIV-Jongeren zijn er speciaal voor de enkele duizenden leden onder de 30 jaar. Een ruime waaier van activiteiten staat op het menu, van culturele excursies en gevarieerde voorstellingen tot sportevenementen en uitdagende avonturen. De Senioren zorgen ervoor dat leden ook na hun pensioen actief betrokken blijven bij de K VIV. Groepering der Schoolverenigingen (GSV): De schoolverenigingen of alumniverenigingen stimuleren de banden tussen ingenieurs die aan eenzelfde faculteit zijn afgestudeerd. Zij houden het contact met de faculteit en universiteit levendig. Wie lid is van de K VIV, is automatisch ook lid van de alumnivereniging. Ingenieurs zonder Grenzen (IzG): IzG verleent overal ter wereld humanitaire hulp binnen het algemeen beroepsveld van de ingenieur. 93

Technologisch Instituut (TI): praktijkgerichte permanente vorming 94 Het Technologisch Instituut (TI) is in 1940 ontstaan als geleding van de Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (K VIV). Het TI staat binnen de K VIV-omgeving in voor de opleiding en vorming op wetenschappelijk, technologisch en algemeen vormend vlak. Het Technologisch Instituut gaat in op de nood aan professionele permanente vorming en technologische informatie voor de ingenieur, de wetenschapper, technicus en het kaderlid. Dit gebeurt via voordrachten en bezoeken, studiedagen en symposia, cursussen, internationale conferenties en tentoonstellingen. Het instituut is actief in alle vakdomeinen waar technologie en wetenschap een centrale rol spelen. De activiteiten situeren zich onder meer op het gebied van bouwkunde en infrastructuur, energie, akoestiek en trillingen, natuur en water. De volledige werking wordt gerealiseerd binnen het Technologisch Instituut vzw. Het Technologisch Instituut vervult een drieledige rol: 1. Het verzorgen van een ledenservice: Het organiseren van ledengerichte opleidingen vormingsactiviteiten. Deze programma’s zijn het individuele lid behulpzaam bij de uitbouw van de persoonlijke kennis en vaardigheden. 2. De maatschappelijke functie: Het verspreiden van kennis en het optreden als forum voor discussie omtrent maatschappelijke problemen waar technologie een sleutelrol in vervult. 3. De professionele vorming: Het beantwoorden van de vraag en de nood aan professionele permanente vorming en technologische informatie voor de ingenieur, wetenschapper, technicus en het kaderlid. Het TI vervult deze opdrachten via de synergie tussen genootschap en permanente staf. Een genootschap is een groep van experts binnen een bepaald vakdomein. Het genootschap is de kern en vervult de rol van wetenschappelijk technologisch forum. Het genootschap verricht 93 94

Bron: website Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging, http://www.kviv.be Bron: website Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be


181

creatief werk en neemt initiatieven tot het organiseren van opleiding-, informatie- en vormingsactiviteiten. De inzet van de actieve vrijwilligers, werkzaam in diverse vakdisciplines, wordt op organisatorisch, marketing en logistiek vlak door de groep van medewerkers van de permanente staf (professioneel verbonden aan het Technologisch Instituut) ondersteund. Tevens wordt de genootschapswerking op inhoudelijk en conceptueel vlak door de permanente staf ondersteund. De concepten van de activiteiten worden uitgewerkt door de genootschappen (30-tal in totaal). Samen met de permanente staf realiseren de leden van de genootschappen en de bestuursleden van het instituut de werking en de activiteiten. Het TI biedt een multidisciplinair platform aan waar iedere ingenieur ideeën voor praktijkgerichte opleidingen kan realiseren. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende genootschappen van het Technologisch Instituut (zie Tabel 70). Tabel 70: De genootschappen van het Technologisch Instituut (K VIV – TI)

De genootschappen van het Technologisch Instituut (TI) Sector Genootschap Architectuur Bouwfysica Civiele Techniek Bouw en Infrastructuur Grondmechanica & Funderingstechniek Haventechniek Mobiliteit & Transport BIRA Elektro en Energie Elektrotechniek Energie Informatietechnologie & Toegepaste Wiskunde IT en Telecom IT Management Telecommunicatie Materialen – Kunststoffen Materialen – Metalen Materialen en Machinebouw Materialen – Textiel Werktuigkunde & Vervoertechniek Landbouwtechniek Landbouw en Voeding Plantenproductie & Ecosfeer Voeding Biomedische Techniek & Gezondheidszorg Andere sectoren Chemische Techniek Lucht & Ruimtevaart Akoestiek & Trillingen Beheertechnieken Biotechnologie Sectoroverkoepelend: Technologie – Intellectuele Eigendom Beheer - Maatschappij Land, Natuur en Water Milieutechnologie Veiligheid Wetenschap, Techniek en Maatschappij


182

Het TI organiseert jaarlijks ruim 130 - 150 activiteiten. Niet alleen de ingenieursdisciplines komen aan bod maar ook management, beleid en persoonlijke vaardigheden. De TI-activiteiten nemen verschillende vormen aan: (1) professionele bijscholing en permanente vorming; (2) ledengerichte activiteiten waarbij de toepassing van technologie in een positief en breed daglicht wordt bekeken; (3) gratis toegankelijke avondvoordrachten en bezoeken. - Voordrachten en bezoeken hebben een informatieverstrekkende functie en richten zich ondermeer naar de jongere leden. - Studiedagen en symposia benaderen een actueel thema vanuit verschillende invalshoeken en geven een inzicht in de problematiek met oog voor het industrieel en economisch belang. - Cursussen brengen een praktische, grondige en gestructureerde studie over een gespecialiseerd onderwerp of een reeks van technieken, binnen een vooropgesteld concept. Een proef en een getuigschrift sluiten de cursus af. - Internationale conferenties zijn toonaangevend voor de stand van zaken van de wetenschap in een bepaald vakdomein, ze bevorderen de kennisoverdracht en creëren een netwerk tussen (internationale) experten. - Tentoonstellingen bieden productgerichte informatie en geven een overzicht van industriële realisaties en ontwikkelingen. Naast deze activiteiten neemt het TI nog volgende functies waar: (1) uitgever van diverse technische tekenbundels voor het secundair onderwijs, via de commissies technisch tekenen; en (2) organisator van internationale conferenties en symposia in opdracht van derden (Professional Conference Organiser). De activiteiten van het TI worden op jaarbasis bijgewoond door ruim 10.000 deelnemers, waarvan 50 % met een diploma van burgerlijk, bio- of landbouwkundig ingenieur, 25 % met een diploma van industrieel ingenieur en 25 % licentiaten en doctors. Professioneel is deze grote groep van deelnemers verbonden met 2.500 bedrijven en instellingen. Kenmerkend voor de activiteiten van het TI is het probleemoplossend vernieuwend en praktijkgerichte, maar toch wetenschappelijk onderbouwd karakter aangezien de concepten uitgewerkt worden door de genootschappen. Het TI bundelt de opleidingen en vormingen per periode en sector. Bovendien is er voor iedere activiteit een website die de meest volledige informatie bevat, inschrijvingen mogelijk maakt en snel toegankelijk is via een directe link. K VIV-leden en andere belangstellenden ontvangen geregeld een e-mailbericht met beknopte informatie over toekomstige activiteiten. Via de online vormingskalender (http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx) kan men een overzicht opvragen van de activiteiten van het Technologisch Instituut. Volgende tabel geeft een niet-limitatief en illustratief overzicht van de activiteiten die in het najaar van 2007 georganiseerd worden (zie Tabel 71).


183

Tabel 71: Overzicht van de activiteiten van het Technologische Instituut (najaar 2007)

Activiteiten van het Technologisch Instituut (najaar 2007) Activiteit Type Isolatie en Energiezuinige Appartementsbouw 8e isolatiedag Studiedag Het gebruik van Computational Fluid Dynamics Workshop (CFD) 34e Hogere Cursus Akoestiek Cursus Zichtbeton: beheersing van de kwaliteit van het uiterlijk Ionische vloeistoffen 1st Strategic Forum on Chemistry in the 21st century 10e Basiscursus Europees Octrooirecht en –praktijk – 2e jaar Training for the European Qualifying Examination (EQE) (7 sessies) Waterzuivering (4 delen)

Studiedag

BIM: the next big change in construction (Building Information Modelling) Directie en kwaliteitsbeheerder: schijnhuwelijk? Brandveilig ontwerpen van gebouwen Cursus industriële marketing: van innovatie tot commercieel succes (3 avondsessies) Gevorderde cursus EHS Management (Environment, Health and Safety) (4 modules) R & D Management

Symposium

Studienamiddag Symposium Cursus Course Cursus

Studienamiddag Studiedag Cursus Cursus Course

Aankopen van gas en elektriciteit: wat is stand van de Studiedag vrije markt? Avondactiviteiten Software Testing 2007 (2 sessies) Avondvoordrachten

24/09/07 11/02/08 25/09/07

–

26/09/07 27/09/07 Sept ’07 – juni ‘08 Sept – Nov ‘07 02/10/07 – 04/12/07 03/10/07 03/10/07 05/10/07 08/10/07 22/10/07 08/10/07 14/04/08 08/10/07 11/10/07 09/10/07

– – –

en

efficiëntie

in Studienamiddag

en

19/10/07 17/05/08 2-daagse cursus 23/10/07 25/10/07 in Cursus 24/10/07 23/04/08 Studiedag, met 13/11/07 tentoonstelling Symposium 28/11/07

–

Avondvoordracht Cursus

uitvoerder Cursus

Postacademische opleiding: Energietechniek gebouwen (5 modules) Veiligheid in de procesautomatisering Mooi bedacht, nuttig toegepast

20/09/07

11/10/07 15/11/07 11/10/07 17/10/07 21/11/07 18/10/07

European Aviation Safety Agency Energietechniek en –besparingen (5 voormiddagen) Menging: verhoging van de mengprocessen Bouwtechniek voor ontwerper (8 modules) Project Portfolio Management

Datum 18/09/07


–

en –

184

In wat volgt zullen ter illustratie een aantal activiteiten van het Technologisch Instituut voor najaar 2007, relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Studiedag: ‘8e Isolatiedag - Isolatie en energiezuinige appartementsbouw’ 95 In het kader van de Vlaamse EPB welke de omzetting is van de EPBD (Europese Richtlijn 2002/91/EG 16.12.2002) over de Energieprestatie van gebouwen, is het nuttig stil te staan bij het belang van de isolatieprestatie binnen een geïntegreerde energiebenadering van een appartementsgebouw. Deze studiedag beoogt meer inzicht te brengen hoe men tot energiezuinige appartementsbouw kan komen. Een stand van zaken van de huidige Vlaamse appartementsbouw wordt gegeven en de verdere te verwachten evoluties in dat specifieke segment van de multifunctionele (steden)bouw. Er zal worden aangegeven hoe de moderne appartementsbouw binnen de Vlaamse Energie Prestatie Regelgeving is aan te pakken. Energiezuinige appartementen hebben zowel een laag K-peil als E-peil. Optimaal isoleren vereist wel een bijzondere aandacht voor de koudebrugarme detaillering. Energiezuinige appartementsbouw is meer dan isolatie alleen. Verwarming, ventilatie en sanitair warm water evenals het zomercomfort vormen belangrijke bijkomende aandachtspunten. De nieuwe akoestische norm wordt toegelicht. Er is geen conflict met thermische isolatie. Zowel bij nieuwbouw als renovatie komt de optimalisering van de thermische isolatie van de gebouwschil van appartementen vooral neer op het effectief realiseren van een lage U-waarde van dak en gevels. Bij gevels is de combinatie van een goede muurisolatie met een performante vensterisolatie, met aandacht voor akoestiek en zonwering, een must. Drie concrete renovaties van appartementsgebouwen komen uitgebreid aan bod: (1) de doorgedreven thermische renovatie van bejaardenflats, (2) het leefbaar maken met vernieuwbouw van woontorens, en (3) de duurzame modernisering van sociale appartementen. De studiedag wil tot de conclusie komen dat energiezuinige appartementenbouw best haalbaar is wanneer er een geïntegreerde aanpak voorzien wordt met oog voor de globale isolatieprestatie in combinatie met een doordacht installatietechnisch opzet. De studiedag richt zich tot ontwerpers, studiebureaus en fabrikanten en tot allen die te maken hebben met de praktische implementatie van de EPB-regelgeving. Het programma van deze studiedag ziet er uit als volgt: - Probleemstelling: isolatie ook belangrijk onderdeel van de Energieprestatie van appartementen, door Dhr. Timmermans (CIR Isolatie Raad) - Appartementenbouw in Vlaanderen – actuele trends, door Dhr. Dillen (VCB) - Moderne appartementsbouw in de EPB – een mix van EPU en EPW?, door Prof. Dr. Ir.Arch. Janssens (UGent) - K-peil en E-peil van appartementen – belangrijke invloeden van koudebruggen (IDEE), door Dhr. Ir. Standaert (Physibel en KULeuven) - Energiezuinige appartementsgebouwen: meer dan alleen isolatie – verwarming, ventilatie, sanitair warm water en zomercomfort, door B. De Meester (Arcadis Gedas) - De nieuwe akoestische norm – geen conflict met thermische isolatie!, door ir. Ingelaere (WTCB, afdeling Akoestiek)

95

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx of rechtstreeks via http://www.ti.kviv.be/isolatiedag2007 Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

185

-

-

-

Thermische isolatie gebouwschil appartementen – hoe lage U-waarden realiseren? o Platte en hellende daken - meer en beter isoleren bij nieuwbouw en renovatie, door R. Briers (CIR en Recticel) o Thermische isolatie van gevels – isolatieprestatie met aandacht voor akoestiek en zonwering, door ir. Raymaekers (VGI en Glaverbel) Energiezuinige (sociale) appartementsbouw o Renovatie 30 bejaardenflats – OCMW Mechelen, door Arch. Verlinden (Architectenbureau Praet-Verlinden) o Leefbaarheid in hoogbouw – project Silvertop Antwerpen, door ir. Arch.stedenbouwkundige L. Bekker (Architecten a33) o Energetische renovatie – project Sterrenveld Wezenbeek-Oppem, door ir. B. Wallyn (VMSW) Conclusies: energiezuinig appartementenbouw vereist een geïntegreerde aanpak, door Dr. Ir.-Arch. Wouters (WTCB, voorzitter TI-Genootschap Bouwfysica)

Cursus: ‘34e Hogere Cursus Akoestiek’ 96 De Hogere cursus Akoestiek wordt in 2007 voor de 34e maal ingericht door het Nederlands Akoestisch Genootschap (NAG), de Belgische Akoestische Vereniging (ABAV) en het TIGenootschap Akoestiek en Trillingen (AKOT). Deze cursus is ontstaan uit de behoefte aan een aanvullende opleiding op het vlak van de akoestiek. De akoestiek is immers een sterk ontwikkeld en levendig vakgebied. De fysische inzichten en de theoretische benaderingen zijn gebundeld in krachtige rekenhulpmiddelen die aan de ontwerpers aangeboden worden. Nauwkeurige en veelzijdige meetinstrumenten zijn ruim beschikbaar. De wetgeving heeft een sterke levensadem gegeven aan het advies- en controlewerk. Het is de bedoeling van de inrichters om universitair gevormden en afgestudeerden van industriële hogescholen een opleiding aan te bieden die in dit veld de nodige inzichten en informatie verschaft als basis voor het uitbouwen van de eigen vakkennis in één van de toepassingsgebieden. Daarom komen ook erg uiteenlopende aspecten aan de orde, gaande van de fysische inzichten in de geluid- en trillingsleer, over de menselijke geluidperceptie, meeten signaaltechnieken, industriële lawaai- en trillingsbeheersing, bouwakoestiek, elektroakoestiek tot de regelgeving. De docenten zorgen ervoor om in de voorziene lestijd de essentiële elementen, inzichten, principes, ervaringen, motivaties mede te delen vanuit hun eigen specialiteit. Zij zijn erkende experts uit België en Nederland, verbonden aan universiteiten, onderzoeksinstituten, bedrijven, adviesbureaus en ministeries. Aansluiting op de actuele stand van zaken is op deze wijze verzekerd. Deze akoestische opleiding steunt op een gedegen ervaring en is uitgegroeid tot een vaste waarde voor het betrokken bedrijfsleven en voor de overheid in Nederland en België. In dit verband wordt ook de mogelijkheid geboden om een diploma te bekomen na het succesvol afleggen van examens over de algemene vakken en over de vakken van één of meerdere van de richtingen: lawaaibeheersing, bouwakoestiek of elektroakoestiek De cursus is afgestemd op academici, afgestudeerden technisch/industrieel ingenieurs, die in hun studie niet voldoende met het vak werden geconfronteerd, en ook op alle personen die door hun ervaring een gelijkwaardige vorming hebben verworven. Voor de start van de cursus zal elke deelnemer een algemene wiskundige en natuurkundige inleiding ontvangen, teneinde zich voor te bereiden op deze lessencyclus. 96

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx of rechtstreeks via http://www.ti.kviv.be/akoestiek Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

186

De lessenreeks wordt in Antwerpen gedoceerd, steeds op maandag van 24 september 2007 tot 11 februari 2008. De algemene organisatie berust bij het Technologisch Instituut van de Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (TI-K VIV). Er wordt een uitgebreid tekstpakket ter beschikking gesteld als studie- en naslagmateriaal. In 16 modules komen volgende thema’s aan bod: - Grondbeginselen (7 lesuren) - Mechanische trillingen (4 lesuren) - Meettechnieken en apparatuur (7 lesuren) - Signaalverwerking: principes en toepassingen (4 lesuren)) - Geluidwaarneming (5 lesuren) - Elektroakoestiek (5 lesuren) - Bouwakoestiek (3+5+6 lesuren) - Zaalakoestiek (5 lesuren) - Industrielawaai (8 lesuren) - Industriële geluiddempers (2 lesuren) - Lawaai in gebouwen veroorzaakt door comfortinstallaties (3 lesuren) - Trillingsisolatie in de praktijk (3 lesuren) - Verkeerslawaai (6 lesuren) - Nederlandse Wetgeving Geluidhinder (1 lesuur) - Wetgeving Lawaai op de arbeidsplaats (1 lesuur) - Belgische Wetgeving (1,5 lesuren) De opleiding wordt afgesloten met een technisch bezoek (17e module) aan de KULeuven (Laboratorium Akoestiek) en LMS International nv; of aan de TU Delft (Labo voor Technische Natuurkunde). Studiedag: ‘Zichtbeton: beheersing van de kwaliteit van het uiterlijk’ 97 Beton heeft een veelheid aan eigenschappen die kunnen bijdragen tot de architecturale betekenis van een gebouw. Zijn plastisch vermogen en sterkte-eigenschappen laten toe om in allerhande vormen lasten te dragen en ruimten te overspannen en af te bakenen. Zijn textuur en kleur helpen bij het oproepen van bepaalde sfeerbeelden en het creëren van een bijzondere uitstraling. Deze interessante mix van eigenschappen zet alsmaar meer ontwerpers er toe aan om beton zichtbaar te laten. De mogelijkheden, zoals blijkt uit binnen- en buitenlandse projecten, zijn enorm. Uit het opvolgen van projecten en ook uit schadegevallen blijkt echter dat aanzienlijke kennis en een goede samenwerking tussen de bouwpartners nodig zijn om te komen tot een positief resultaat. Tijdens deze studiedag wordt de problematiek van het zichtbeton nader onderzocht en worden - waar mogelijk - oplossingen aangereikt voor gestelde problemen. Het onderwerp wordt benaderd vanuit verschillende invalshoeken. Achtereenvolgens geven een ontwerper, een betontechnoloog, een expert in ontkistingsmiddelen, een deskundige op het vlak van bekistingen en een aannemer hun visie. Ook het normatieve kader wordt behandeld. Vooral het zichtbaar gelaten ter plaatse gestorte beton komt aan bod. De techniek voor het vervaardigen van sierbeton of architectonisch beton (geprefabriceerd zichtbaar gelaten beton) is immers verschillend. Zo worden sierbetonelementen gemaakt in een afgesloten ruimte waar de weersomstandigheden veel minder vat hebben op het productieproces. Ook kunnen elementen vóór montage gekeurd worden. 97

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx of rechtstreeks via http://www.ti.kviv.be/zichtbeton Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

187

Deze studiedag richt zich naar architecten, studiebureaus, aannemers en betonproducenten. De Belgische Betongroepering (BBG) organiseert deze dag in samenwerking met TI-KVIV en met ondersteuning van FEBELCEM. Het programma van deze studiedag ziet er uit als volgt: - Inleiding – probleemstelling, door ir. R. Gheysens (BBG) - Zichtbeton is teamwork!, door ir. arch. G. Mouton (docent Hogeschool voor Wetenschap en Kunst, studieburo Mouton bvba) - Zichtbeton, gezien vanuit de sector van stortklaar beton, door ir. L. Christiaens (Federatie voor Stortklaar Beton) - Invloed van ontkistingsmiddelen op het uiterlijk van beton, door ir. arch. E. Annerel (UGent) - Invloed van bekisting, door ir. P. Van de Putte (Ingenieurs- en adviesbureau bvba Vdprojects) - Ervaringen op de werkvloer, door ir. G. Breyne (A. & P. Serck nv) - Zichtbeton – een blik op normering, door Dhr. Van Thielen (docent Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende) - Zichtbeton – een grenzeloze verleider, door ir.arch. G. Mouton (docent Hogeschool voor Wetenschap en Kunst, studieburo Mouton bvba) - Vraagstelling en synthese, door ir. J. Desmyter (WTCB) - Slotwoord, door ir. E. Hemerijckx (voorzitter Genootschap Civiele Techniek) Studiedag: ‘Brandveilig ontwerpen van gebouwen’ 98 Deze studiedag wordt georganiseerd door de Genootschappen Civiele Techniek en Veiligheid. Het doel van deze dag is de ontwerpers uit de bouwpraktijk op de hoogte te brengen van de laatste ontwikkelingen van de brandregelgeving, en de stand van de techniek voor de belangrijkste constructiematerialen en actieve brandbeveiliging. Bovendien worden een aantal interessante praktijkvoorbeelden gepresenteerd waarin de integrale aanpak van actieve en passieve brandbeveiliging naar voren wordt gebracht. Deze studiedag richt zich primair op de bouwkundig ingenieurs maar zal zeker ook zeer informatief zijn voor de brandweer, architecten, aannemers, bouwheren, verzekeraars en alle partners betrokken bij brandveiligheid in gebouwen. Volgende onderwerpen komen aan bod tijdens deze studiedag: - Ontwikkelingen in de wetgeving, door ir. Stefaan Maekelberg (FOD Binnenlandse Zaken) - Nieuw KB – Bijlage 6 voor industriegebouwen, door ir. Yves Martin (WTCB) - Structurele elementen, door ir. Wim Van de Voorde (Technum nv) - Evacuatie en bereikbaarheid, door ir. Guy Van de Gaer (BrandweerVereniging Vlaanderen) - Brandveilig ontwerpen van staal- en staalbetonconstructies, door ir. Rik Debruyckere (Seco) - Brandveilig ontwerpen van betonconstructies, door Prof. John Purkiss (Aston University, UK) - Valorisatie van actieve maatregelen, door François Asselman (ANPI) - Praktijkvoorbeeld: industriegebouwen, door ir. John De Gieter (Bodycote Warringtonfire Engineering) - Praktijkvoorbeeld: Hoogbouw, door ir. Henk Vanwalleghem (VK Engineering) - Praktijkvoorbeeld: Open en gesloten parkeergarages, door ir. Dieter Rabaut (Bohez)

98

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx


188

Cursus: ‘Gevorderde cursus EHS Management’ 99 Milieu, gezondheid en veiligheid (Environment, Health and Safety of EHS) zijn een belangrijk onderdeel van de dagelijkse bedrijfsvorming. EHS vormt tegenwoordig een van de belangrijkste groepen van bedrijfsrisico's in het kader van het dagdagelijkse bedrijfs(risico) management. Snel evoluerende wetgeving, toenemende publieke bewustwording, energie en product stewardship vormen slechts het topje van de ijsberg aan uitdagingen waarmee de EHS manager, de bestuurder van een onderneming en hun adviseurs dagelijks worden geconfronteerd. Deze gevorderde cursus heeft tot doel een leidraad te brengen in EHS management (zowel op groepsniveau als op het vlak van de individuele sites) en het geheel aan structuren, management systemen en nuttige instrumenten bij het beheer van daarmee geassocieerde aansprakelijkheden in het kader van internationaal EHS management nader toe te lichten, met voldoende ruimte voor interactie tussen de deelnemers en sprekers en uitwisseling van ervaringen terzake. Naast een structurele aanpak krijgen de deelnemers ook de hulpmiddelen aangereikt van een goed EHS management en de noodzakelijke verplichtingen hieromtrent. Daarnaast wordt tevens het internationaal EHS management gesitueerd binnen de initiatieven inzake duurzame ontwikkeling. De geselecteerde lesgevers bestaan uit een geheel van experten, die het EHS management waarnemen vanuit verschillende omgevingen: productie, industrie, financieel, consultancy, academisch en overheid. De doelgroep van deze opleiding omvatten (zowel op "site" als op "corporate" niveau): EHS managers, plant managers, externe of interne juridische adviseurs, consultants, overheid en interne of externe financiële adviseurs. De cursus omvat 20 lesavonden van elk 4 uur, verspreid over 4 modules. Er is ook de mogelijkheid om per module in te schrijven. Het examen is voorbehouden voor wie de gehele cursus volgt. De examenopdracht is het schrijven van een paper die specifiek ingaat op de inhoud van één van de vier modules. In een tweede deel worden ook elementen toegereikt uit twee andere modules. Deze paper gaat bij voorkeur in op praktijkgevallen in de werksfeer van de deelnemer. De invulling van de modules ziet er uit als volgt: - Module 1: Internationaal EHS Management o 1.1 Algemene inleiding tot internationaal EHS management Voldoen aan wetgeving Goede managementspraktijken EHS management als deel van bedrijfsrisicomanagement o 1.2 Voorbeelden van EHS management in bedrijven Case 1: transport en distributie Case 2: voedingsindustrie Case 3: materiaaltechnologie Case 4: bouwmaterialen Case 5: afvalstoffen Samenvatting o 1.3 Handhaving van EHS Management in nationale en Europese context – corporate standaarden versus lokale regelgeving Externe veiligheid Gezondheid en veiligheid 99

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx of rechtstreeks via http://www.ti.kviv.be/ehsmanagement Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

189

-

-

Module 2: Werkinstrumenten voor internationaal EHS Management o 2.1 Managementsystemen en –standaarden Managementsystemen: waarom? Overzicht van managementsystemen (kwaliteit, milieu, gezondheid, veiligheid) Auditing, consolidatie en verificatie: key performance indicatoren Voor- en nadelen van managementstandaarden o 2.2 Performantie in gezondheids- en veiligheidsmanagement Werknemers gezondheid en veiligheid Beslissingsprocessen Controles Benchmarking Voorbeelden o 2.3 Praktijkvoorbeelden in auditing – interactieve cursus Interviewtechnieken Plaatsbezoeken o 2.4 EHS communication Milieurapportering Duurzaamheidsrapportering Interne en externe EHS communicatie en crisis-communicatie o 2.5 Veilig gedrag Veranderende attitudes Risico perceptie Observatie- en feedbacksystemen Module 3: EHS en beheer van bedrijfsaansprakelijkheid o 3.1 Ontwikkeling en evolutie van de internationale EHS wetgeving Europese context Europese Richtlijnen terzake Overzicht van te verwachten evoluties en trends in het kader van het internationaal EHS Management (binnen de EU, vergelijking met gelijkaardige initiatieven buiten de EU) Actoren die betrokken zijn bij het opzetten van het wetgevend kader o 3.2 EHS en risico management o 3.3 Financiering Contract- en juridisch management Interactie met verzekeringen Productaansprakelijkheid o 3.4 EHS aansprakelijkheden Burgerrechtelijke en strafrechterlijke aansprakelijkheid Strafrechterlijke gevolgen o 3.5 Internationaal Claims Management


190

-

Module 4: Duurzame Ontwikkeling o 4.1 Duurzame Ontwikkeling – conceptueel kader o 4.2 Duurzame Ontwikkeling in een business context Duurzame ontwikkeling Product stewardship / Responsible Care o 4.3 Opportuniteiten in EHS Management Energie-efficiëntie in een procesomgeving Energie-efficiëntie in vastgoed beheer Productcommercialisatie en levenscyclusanalyse Brownfieldontwikkeling en beheer van vastgoed op het ‘corporate’ niveau o 4.4 Beheer van chemische stoffen Regelgeving van gevaarlijke stoffen REACh (Registratie, Evaluatie, Autorisatie van Chemische stoffen) Beheer van chemische stoffen in het kader van duurzame ontwikkeling

Cursus: ‘Energietechniek en –besparingen’ 100 Het TI-Genootschap Energie richt ook dit jaar de cursus ‘Industriële Energietechniek en – besparingen’ in. Sinds de start in 1980 is deze cursus al aan zijn 23e uitgave toe. De uitgave van dit jaar kadert tevens in de Maand van de energiebesparing - oktober 2007, die georganiseerd wordt door de Vlaamse Overheid. Energie is in het moderne industriële bedrijf een onmisbare productiefactor. Na een lange periode van lage energieprijzen zit de kostprijs van energie weer in een opwaartse trend. De snel stijgende energieprijzen en de steeds zwaardere druk op het milieu (CO2-emissies, opwarming van de atmosfeer, uitputting van de fossiele energievoorraden op lange termijn...) dwingen de industriële wereld tot onverminderde aandacht. Nieuwe technologieën, en de inventieve toepassing van oude beproefde technieken moeten de druk op de energiekosten en het milieu helpen verlichten. Een diepgaand en objectief inzicht in het volledige energiegebeuren is méér dan ooit een noodzaak. Enkel op die manier kan men voor het bedrijf een meer duurzame energievoorziening garanderen, aan de laagste bedrijfskost, en met respect voor het milieu. De liberalisatiegolf, de opkomst van de decentrale energievoorziening en van alternatieve energiedragers, het Kyotoprotocol, het energieconvenant en het energieplanningdecreet: alle factoren die het energiegebeuren ingrijpend beïnvloeden en wijzigen. Doel en opzet van de cursus is om aan de energieverantwoordelijken een solide en volledige basiskennis mee te geven, nodig om de energiestromen en -verbruiken in hun bedrijf te optimaliseren en de meest geschikte energiedragers te kiezen. De cursustekst biedt een uitgewerkt en overzichtelijk totaalbeeld over het energiegebeuren, vanaf de productie van energie onder al zijn vormen, via het efficiënte energiegebruik, tot en met herwinning van energie. De voorbije tweeëntwintig succesvolle edities van deze cursus staan mee borg voor een goedgefundeerde en direct bruikbare benadering van de energieproblematiek in het industriële midden. De cursus richt zich in hoofdzaak tot de technische verantwoordelijken voor de energievoorziening in grote en middelgrote bedrijven. Daarnaast is de aangeboden materie van onmiddellijk nut voor verantwoordelijken in studiebureaus en in de openbare diensten die zich rechtstreeks of zijdelings met de energieproblematiek bezighouden. Door het groeiende 100

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx of rechtstreeks via http://www.ti.kviv.be/energiebesparingen


191

belang van de energiedienstverlening aan de verbruikers is de cursus ook bedoeld voor de energiemanagers in de nutsbedrijven. Het praktische karakter van de cursus maakt deelname ook aantrekkelijk voor recent academisch afgestudeerden en voor docenten, die de brug willen slaan tussen de theorie en de praktijk. Deze cursus is gespreid over 5 voormiddagen. De opbouw van de cursus gebeurt geleidelijk, uitgaande van de algemene basiswetten en begrippen. De cursus steunt op talrijke praktijkvoorbeelden en uitgewerkte, praktische cijfergevallen. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze cursus: - 1. Algemene wetten en regels o 1.1 Energie mondiaal, in Europa en in België, te verwachten trends o 1.2 Thermodynamische wetten: praktische toepassing en regels o 1.3 Financieel-economische aspecten: rendabiliteit van energieprojecten, discounted cash flow, interne rentevoet, toepassing op praktijkgevallen o 1.4 Milieuaspecten: emissies, praktische regels - 2. Energieopwekking o 2.1 Opwekking van thermische energie: rendementen; stoom versus heet water of thermische olie; mogelijkheden voor rendementsverhoging o 2.2 Elektrische productie: basiscycli, centrales: eigenschappen, kosten van productie o 2.3 Warmtekrachtkoppeling: cycli; rendabiliteit; recente trends o 2.4 Koudeproductie: basisregels, mechanische koeling versus absorptiekoeling o 2.5 Perslucht: optimalisatie van opwekking en gebruik, keuze van compressor - 3. Energieverbruik o 3.1 Algemene thermodynamische en financiële regels voor optimaal gebruik van energie; vuistregels, optimalisatie van parameters o 3.2 Warmteverbruik: optimalisatie van bedrijfsparameters; keuze van de warmtebron (rechtstreeks versus onrechtstreeks); thermische energie versus elektrothermische energie; optimalisatie van deelprocessen (droging, destillatie) o 3.3 Elektrische energie: optimalisatie van het verbruik: toerentalregeling; keuze van compressoren, pompen en vacuümapparaten. - 4. Energieverbruik o 4.1 Optimalisatie van de herwinning: keuze van optimale delta t en van de recuperatieapparatuur o 4.2 Warmteherwinning: bespreking van de verschillende technieken voor warmteherwinning: warmtewisselaars, warmtepompen en recompressie o 4.3 Herwinning van arbeid: expansiemachines: toepasbaarheid, praktische voorbeelden - 5. Selected Topics o 5.1 Warmtekrachtkoppeling: recente trends, nieuwe technologieën, mini-wkk; absorptiekoeling en ‘trigeneratie’, recente tariefmaatregelen; wkk-clustering; wkk-certificaten o 5.2 Optimale warmteherwinning, ondersteund door recente technieken zoals pinch-pointanalyse, moderne technieken van warmtewisselaars o 5.3 Energieaudits; energieconvenanten o 5.4 Onderwerpen, gekozen door de deelnemers


192

Cursus: ‘Bouwtechniek voor ontwerper en uitvoerder’ 101 De Genootschappen Bouw & Infrastructuur van het Technologisch Instituut - K VIV, het WTCB en de Vlaamse universitaire wereld hebben voor de 2de maal de handen in elkaar geslagen voor de postuniversitaire bijscholing van bouwtechnologen. Een globaal overzicht van de huidige stand van de bouwtechnologie in alle domeinen van het bouwen wordt gebracht vanuit praktisch oogpunt door specialisten uit de bouwwereld, aangevuld met experten uit de academische wereld. Na de succesvolle 1ste uitgave (2005-2007) doorloopt deze vernieuwde en aangepaste editie in 8 modules het volledige technische proces van de realisatie van een gebouw, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. De ervaringsuitwisseling tussen de bouwspecialisten maakt integraal deel uit van de cursusonderdelen. Naast de technische kennis zal het netwerken tussen collega’s in de bouwwereld een verrijking betekenen voor de toekomstige ontwerpers en uitvoerders. Elke module bevat een herhaling van de wetenschappelijke achtergrond en besteedt aandacht aan de recentste evolutie van de techniek. De cursus wordt in 8 modules van 2 dagen opgebouwd. Uit de evaluatie van de eerste uitgave blijkt dat de cursus zich beter over een periode van één academiejaar uitstrekt. De cursus brengt globale gefundeerde informatie voor de ingenieur of architect met een ervaringsniveau van 5 jaar en die zich op een professionele wijze in de verschillende disciplines van het bouwen wil verdiepen. De cursus zal de ingenieur of architect, projectleider of ontwerper, wapenen om op niveau te kunnen communiceren met specialisten uit de diverse disciplines. Hij zal in staat zijn om de impact van de interactie tussen de verschillende bouwfasen in te schatten. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze cursus: - Module 1: Funderingen, grondwerken en kelders o Verwelkoming en situering van de cursus o Werfinrichting o Regelgeving m.b.t. veiligheid - veiligheidscoördinatie – ARAB – VCA – Wetgevend kader o Grondverzet – Grondonderzoek - Grondverbetering – Paalfunderingen o Werken naast en onder bestaande constructies o Grondwaterverlaging o Keerconstructies o Kelders o Pathologie - Module 2: Structuur en ruwbouw o Algemeen kader o Staal: structurele aspecten o Staal: conservering - pathologie o Ter plaatse gestort beton: algemene en structurele aspecten o Geprefabriceerd beton: algemene en structurele aspecten o Beton: technologische aspecten o Beton: conservering – pathologie o Dragend metselwerk o Hout

101

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx of rechtstreeks via http://www.ti.kviv.be/bouwtechniek2


193

-

-

-

-

-

Module 3: Gevels o Inleiding o Prestatie-eisen voor gevels en daken o Metselwerk: nieuwe technieken o Buitenbepleistering o Vliesgevels o Actieve gevels - dubbele glasgevels o Gevels voor laagenergie woningen en passiefhuizen o Slagregenbelasting en gevelvervuiling o Onderhoud van gevels Module 4: Daken o Inleiding o Hellende daken o Platte daken en metalen daken o Groendaken o Specifieke glastoepassingen o Afdichtingsmaterialen en plaatsingstechnieken o Beloop- en berijdbare daken o Infrastructuur op en door daken o Pathologie van daken Module 5: Binnenafwerking o Inleiding o De ruwbouw als afwerking o Dekvloeren o Tegels o Gipstoepassingen o Akoestiek en overspraak o Bijzondere concepten coördinatieproblemen o Uitvoeringsfouten Module 6: Elektriciteit – Datatransmissie – Beveiliging o Sterkstroom: Hoogspanning Verdeelsystemen en verdeelborden Verlichting Relighting en veiligheidsverlichting o Zwakstroom Brandbeveiliging Toegangscontrole en camerabewaking Gestructureerde bekabeling BMS-systemen en Domotica Module 7: HVAC en energiebeheer o Thermisch comfort, doelstellingen gebouw en installatie, impact gebouwconcept o Werkingsprincipes en algemene opbouw van HVAC-installaties o Productie van warmte en koude o Eindeenheden voor koeling & verwarming: technologieën & tendensen o Akoestiek en trillingen in HVAC-installaties o Uitvoeringsorganisatorische aspecten o Innovatie en duurzaamheid in HVAC-installaties o Impact EPB regelgeving op ontwerp en uitvoering van HVAC-installaties


194

-

-

Module 8: Speciale technieken en toestellen o Verticaal transport o Regenwaterafvoer o Rook en warmteafvoer (RWA) o Alternatieve energievormen (ECO, zonnepanelen) o Sanitaire technieken o Brandbeveiliging o Sprinklersystemen Evaluatie van de cursus en afsluiting

Postacademische opleiding: ‘Energietechniek in gebouwen’ Deze postacademische opleiding wordt elders toegelicht in dit document, namelijk in het hoofdstuk ‘Postacademische opleidingen’ (p. 55) bij het Formeel leren – Hoger onderwijs. Symposium: ‘Mooi bedacht, nuttig toegepast’ 102 Op 28 november nodigen de K VIV, het Technologisch Instituut, het WTCB, het OCW en de FABI alle ingenieurs, onderzoekers en bouwprofessionelen uit voor een uniek symposium in de Koninklijke Militaire School (Brussel). Naar aanleiding van het K VIV-jaarthema ‘Boeiend bouwen voor morgen’ worden Vlaamse, Brusselse en Waalse wetenschappers uitgenodigd hun onderzoekswerk naar nieuwe zaken voor de bouwsector te komen voorstellen. De bouwsector is geïnteresseerd om kennis te nemen van wat er onder de onderzoekers leeft. Men is er ook van overtuigd dat er ook buiten de traditionele bouwsector interessant werk gebeurd voor de bouw, of met spin-offs voor de bouwsector. De organisatoren willen alvast de netwerking tussen alle onderzoekers stimuleren en een kruisbestuiving realiseren. Het programma heeft twee delen: in de voormiddag tal van parallelle sessies en postersessies rond researchthema’s in en voor de bouw. In de namiddag volgt dan de 6e WTCBInnovatiedag, met keynote sprekers en rapportering van de parallelle sessies. Het gedetailleerde programma is momenteel nog niet beschikbaar. Volgende onderwerpen kunnen alvast aan bod komen: - De hele bouwcyclus wordt doorlopen: van concept, ontwerp, technische installaties, uitvoering, exploitatie, onderhoud tot de afbraak - Er is aandacht voor duurzaamheid, gezondheid, veiligheid, thermisch en akoestisch comfort, aanpasbaarheid, energie-efficiëntie, kwaliteit, … - De focus komt ook op technologie, nieuwe materialen, nieuwe combinaties van materialen, nieuwe berekeningen uitvoeringsmethodes, … - Vanuit de bouwsector is men ook benieuwd naar wat andere sectoren kunnen bijbrengen; van crossdisciplinair onderzoek wordt veel verwacht. Hierbij denkt men aan de nieuwe wendingen die er binnen de bouw kunnen komen met inbreng vanuit de micro-elektronica, telematica, biotechnologie en ruimtevaart.

102

Bron: vormingskalender Technologisch Instituut, http://www.ti.kviv.be/Subsite/OnlineActivities.aspx of rechtstreeks via http://www.ti.kviv.be/mooibedachtnuttigtoegepast


195

4.17. Vlaamse Ingenieurskamer vzw (VIK) De Vlaamse Ingenieurskamer vzw (VIK) is een non-profit organisatie. De vzw werd een halve eeuw geleden opgericht door en voor industrieel ingenieurs. De VIK wil de positie en het beroep van de industrieel ingenieur benadrukken vanuit de waarde die engineering voor een samenleving betekent. De technologiewereld evolueert sneller dan ooit. Permanente vorming is één van de belangrijkste opdrachten van de Vlaamse Ingenieurskamer. De Kamer heeft een eigentijds gebouwencomplex opgericht waar een eigen professioneel opleidingsinstituut gehuisvest is. Het departement Beroepsbelangen waakt permanent over het niveau en de kwaliteit van de opleiding. Via publicaties, weddenenquêtes en carrièreadvies worden de industrieel ingenieurs op de hoogte gehouden van alle evoluties binnen de beroepssector. Om de vernieuwing in de technologie te ondersteunen, reikt de VIK tal van prijzen uit aan innoverende eindwerken en heeft ze een aantal belangrijke society-events in het leven geroepen die door de top van de bedrijfswereld en de politiek worden gevolgd. Vermits de ingenieur van vandaag niet alleen tot een technisch onderlegde deskundige wordt opgeleid, maar zich ook als manager en specialist moet waarmaken, biedt de Vlaamse Ingenieurskamer een brede waaier van opleidingsmogelijkheden aan die beantwoorden aan de behoeften in de verschillende sectoren. De VIK beschikt hiervoor over een eigen vormingsinstituut - met ISO 9001 versie 2000 kwaliteitslabel - waarin specialisten uit industrie, management en onderwijs de recentste technologische ontwikkelingen leveren. De VIK wil het brede veld van sectoren en niveaus, waarin ingenieurs werkzaam zijn, op de voet volgen. Op die manier komt de Kamer tegemoet aan de verwachtingen van zowel de ingenieurs als aan de verzuchtingen van de industrie. De Kamer fungeert als gesprekspartner tussen hogescholen, universiteiten en industrie en levert zowel aan individuele ingenieurs als aan andere actoren in de ingenieurswereld een netwerk via haar studiegroepen, regionale afdelingen en centra. Via verschillende werkgroepen, zoals Ingenieurs zonder Grenzen (IzG) en European Young Engineers (EYE), onderhoudt de VIK banden met internationale ingenieursverenigingen. De VIK is het bindmiddel tussen de industrieel ingenieurs in Vlaanderen en kijkt met open vizier naar de wereld rondom ons en de wereld van morgen. De vormingsgids verschijnt twee maal per jaar en geeft telkens een overzicht van het vormingsaanbod voor de volgende twee semesters. Zowel de langlopende ‘Fellow’ opleidingen (masterclass VIK certified®), als de kortere cursussen worden erin voorgesteld en toegelicht. Gedetailleerde informatie per opleiding kan men raadplegen via de website. Sinds 1973 organiseert de Vlaamse Ingenieurskamer kennisoverdracht in de vorm van masteropleidingen (nu fellows), korte en langlopende cursussen, bedrijfsbezoeken en voordrachten in alle disciplines van engineering en techniek. Docenten werken vooral in de industrie, maar ook in het universitair onderwijs. Het cursusaanbod wordt voortdurend bijgestuurd volgens de behoeften. Er zijn avond-, dagen weekendopleidingen. Jaarlijks volgen meer dan 2000 cursisten de vormingsprogramma’s.


196

Het open aanbod van VIK-cursussen wordt onderverdeeld in 3 categorieën: Technologie, Bedrijfskunde en Vaardigheden. De categorie Technologie beslaat tien thema’s: (1) Bouwkunde, (2) Elektriciteit-Elektronica, (3) Energie-Koeltechnieken, (4) ICT, (5) Kunststoffen, (6) Mechanica, (7) Meet- en Regeltechniek, (8) Scheikunde, (9) VoedingBiotechnologie, en (10) Verbindingstechnieken. Via de online vormingskalender (http://www.vik.be/vik_WEB/NL/30/040.asp) vindt men een overzicht van de opleidingen van de Vlaamse Ingenieurskamer. Volgende tabel geeft een nietlimitatief en illustratief overzicht van de activiteiten die in het najaar van 2007 georganiseerd worden voor de categorie ‘Technologie’ (inclusief een aantal initiatieven in begin 2008 die momenteel al gepland zijn) (zie Tabel 72). Tabel 72: Overzicht van de opleidingen binnen de categorie ‘Technologie’ van de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) (najaar 2007)

Opleidingen ‘Technologie’ van de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) Opleiding Thema Bouwkunde / HVAC Energie Koeltechnieken Meet- en Procesinstrumentatie Regeltechniek Bouwkunde / Energieprestatierichtlijn in Vlaanderen Energie Koeltechnieken Betonbouw 1: berekenen van gewapend beton Bouwkunde Pompen, het kwetsbare hart van de installatie Mechanica Bouwprojecten plannen met MS Project 2003 Bouwkunde Praktijk van de geotechniek Bouwkunde Elektriciteit – Dimensioneren van elektromechanische aandrijfsystemen Elektronica VerbindingsInzicht in lastechniek technieken Aardingssystemen (TT, TN, IT) in industriële elektrische Elektriciteit installaties Elektronica Piping & Engineering Mechanica Algemene industriële afsluiters en andere appendages in de Mechanica praktijk Energie – Verwarmingstechnische calculaties Koeltechnieken Energie Basiscursus verwarmingstechnische calculaties Koeltechnieken Energie Energiebesparingen in de procesindustrie Koeltechnieken Voeding Intern auditor BRC/IFS Biotechnologie Richtlijn drukapparatuur (PED): praktische toepassing Mechanica MSDS: Material Safety Data Sheet Scheikunde Risicomanagement in de bouw Bouwkunde


Datum 05/09/07 05/09/07 10/09/07 12/09/07 27/09/07 01/10/07 02/10/07 03/10/07 08/10/07 08/10/07 09/10/07 10/10/07 10/10/07 10/10/07 12/10/07 15/10/07 15/10/07 18/10/07 18/10/07

197

Opleidingen ‘Technologie’ van de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) Opleiding Thema Elektriciteit Servosturingen Elektronica Meet- en Basisopleiding EEx Regeltechniek Elektriciteit Aandrijvingen Elektronica CE-markering: de nieuwe machinerichtlijn Mechanica Energie Werken met stoom Koeltechnieken Bruggenbouw Bouwkunde Meet- en Gevorderden cursus ATEX richtlijn Regeltechniek Meet- en OPC Regeltechniek Het bodembescherming- en -saneringsdecreet van 11.10.2006 Bouwkunde Drukvaten, warmtewisselaars en opslagtanks Scheikunde Meet- en Symposium Veiligheid in de procesautomatisering Regeltechniek Meet- en Automatisering Regeltechniek Voeding Microbiologische veiligheid van voedingswaren Biotechnologie Symposium Tot op het bot - Normen en wetgeving voor bouw Voeding en exploitatie in de vleesindustrie Biotechnologie Energie Gevorderden cursus verwarmingstechnische calculaties Koeltechnieken Veiligheidsbesturingen voor machines Mechanica Voeding HACCP - BRC - IFS Biotechnologie Plat Dak Specialist Bouwkunde [Bedrijfskunde Integraal waterbeheer (4 modules) Milieu] Betonbouw 2 Bouwkunde Mechanica / Basisbegrippen regel- en veiligheidskleppen Meet- en Regeltechniek Chemische procesengineering Scheikunde Energie Klimatisatie van gebouwen Koeltechnieken Elektriciteit Elektriciteit in de automatisatie Elektronica Energie Basiscursus industriële koeltechniek Koeltechnieken Energie Industriële koeltechniek Koeltechnieken Rubbertechnologie Kunststoffen IT-Projectmanagement ICT Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

Datum 22/10/07 25/10/07 25/10/07 05/11/07 05/11/07 05/11/07 08/11/07 12/11/07 12/11/07 13/11/07 13/11/07 15/11/07 20/11/07 20/11/07 21/11/07 03/12/07 04/12/07 15/01/08 11/02/08 13/02/08 13/02/08 15/02/08 15/02/08 18/02/08 20/02/08 20/02/08 23/02/08 05/03/08 198

Opleidingen ‘Technologie’ van de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) Opleiding Thema Het bestek bij bouwwerken Bouwkunde Hydraulica Mechanica Kaaimuren en aanlegsteigers Bouwkunde Bitumen - Asfalt: de link Bouwkunde Betonbouw 3 Bouwkunde Energie Gevorderden cursus industriële koeltechniek Koeltechnieken

Datum 08/03/08 07/04/08 07/04/08 08/04/08 16/04/08 07/05/08

Naast deze cursussen organiseert VIK ook Masterclasses (Fellow), zoals de Fellow Bouwmanager in samenwerking met het Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) – Campus De Nayer. Deze postacademische opleiding wordt elders toegelicht in dit document, namelijk in het hoofdstuk ‘Postacademische opleidingen’ (p. 55) bij het Formeel leren – Hoger onderwijs. In wat volgt zullen ter illustratie een aantal cursussen van de Vlaamse Ingenieurskamer voor najaar 2007 (en voorjaar 2008), relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Cursus ‘HVAC’ 103 (Technologie > Bouwkunde en Energie – Koeltechnieken) Heating, Ventilation en Air-Conditioning (HVAC) wordt tegenwoordig veelvuldig in gebouwen toegepast en wordt zelfs een must. Meer en meer mensen stellen zich de vraag of er met die energie wel nuttig wordt omgesprongen en, of de systemen die worden toegepast vooraf wel goed zijn gedimensioneerd. Aan de hand van praktische voorbeelden uit de praktijk wordt uitgelegd hoe men systemen berekent, welke systemen men kan toepassen én welke gevolgen dit kan hebben op het vlak van verbruik. Deze cursus richt zich tot allen die in hun professioneel leven te maken krijgen met HVAC en die meer wensen te weten over de fysische processen, de praktische realisatie én de rentabiliteit op langere termijn in functie van het toegepaste systeem. De cursus is gespreid over 5 avonden. Volgende onderwerpen staan op het programma: - Warmtewinstberekening van geklimatiseerde ruimten - Mollier-diagram - Berekening aan de hand van een praktisch voorbeeld - Opbouw van HVAC-systemen o Mogelijkheden o Praktische realisatie - Keuze van systeem in functie van de aankoopprijs en in relatie met verbruik op langere termijn o VRV o IJswaterinstallaties o Adiabatische koeling o … - Warmte-recuperatiesystemen o Kostprijsvergelijking 103

Bron: website VIK, online vormingskalender, http://www.vik.be/vik_WEB/NL/30/040.asp, of rechtstreeks via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/TENOHVAVJ06.asp Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

199

Cursus ‘Energieprestatierichtlijn in Vlaanderen’ 104 (Technologie > Bouwkunde en Energie – Koeltechnieken) De cursus benadert kort de wettelijke opzet van de energieprestatieregelgeving maar wil vooral de technische maatregelen en concepten van gebouwtechnieken uiteenzetten welke moeten resulteren in een optimalisering van het energiepeil. Deze richtlijn bepaalt het energiepeil van een woning of utiliteitsgebouw en is verplicht vanaf 1 januari 2006 met een overgangsperiode van 6 maanden. Deze cursus richt zich tot iedereen die betrokken is bij bouwprojecten, duurzaam bouwen en energiebesparing. In eerste instantie woningbouw, schoolgebouwen en kantoorgebouwen, maar ook in andere sectoren waar de EPR nog niet onmiddellijk van toepassing is maar waar energiebesparende concepten eveneens van toepassing zijn uit ecologische of economische overwegingen. De cursus is gespreid over twee avonden. Volgende onderwerpen staan op het programma: - Concrete toepassingen berekeningsvoorbeelden - Duurzame en vooruitstrevende technologieën o Warmterecuperatie in ventilatiesystemen o Gebruik van condenserende verwarmingsketels in combinatie met laag regime temperatuurverwarming o Energie-efficiënte koelsystemen o Warmtepompsystemen o Zonnecollectoren o PV toepassingen o … Cursus ‘Betonbouw 1, 2 en 3’ 105 (Technologie > Bouwkunde) De cursus ‘Betonbouw 1 – berekenen van gewapend beton’ wil de deelnemers vertrouwd maken met de standaardmethoden voor het berekenen van gewapend beton. Er wordt rekening gehouden met Eurocode 2 (EC2) en het aansluitend Nationaal Toepassingsdocument (NTD), opgenomen in NBN B15-002. Controleberekeningen worden uitgevoerd in de uiterste grenstoestanden (UGT) of in de gebruikstoestand (GGT), naargelang een van beide toestanden maatgevend is. Vermits uiterst economisch wordt gerekend, is een eenvoudige benadering van de doorbuiging en de scheurvorming ingelast. Het rekenwerk zal nu snel en trefzeker verlopen omdat een CD-rom ter beschikking gesteld wordt. De berekeningen worden zo uitgevoerd dat men de aansluiting met de theoretische achtergrond niet verliest. Deze cursus richt zich tot ingenieurs en technici die betrokken zijn bij ontwerp en controle van constructies in gewapend beton. Elementaire kennis van de sterkteleer volstaat om de cursus te volgen. De lessenreeks ‘Betonbouw 1’ is gespreid over 6 avonden.

104

Bron: website VIK, online vormingskalender, http://www.vik.be/vik_WEB/NL/30/040.asp, of rechtstreeks via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/TENOEPVNJ06.asp 105 Bron: website VIK, online vormingskalender, http://www.vik.be/vik_WEB/NL/30/040.asp, of rechtstreeks via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/TBOOBBWVJ07.asp voor Betonbouw 1, via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/TBOOBB2VJ08.asp voor Betonbouw 2, en via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/TBOOBB3VJ08.asp voor Betonbouw 3. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

200

Volgende onderwerpen staan op het programma bij de cursus ‘Betonbouw 1’: - Gegevens van ontwerp o Inleidende begrippen - Grondslagen van de berekening o Veiligheidsmarges, combinaties van belastingen o Grondbeginselen van de berekening in de UGT en de GGT o Enkelvoudige gewapende doorsnede o Controles om te komen tot een duurzame oplossing o Dubbel gewapende doorsnede o T-doorsneden: flensbalken, vloerplaatribben o Dwarskrachtwapening: beugels, ruimtelijke netten o Kolommen: centrische belasting, eenvoudige knikberekening - Toepassingen - Werking van het programma De cursus ‘Betonbouw 2 – Berekenen van gewapend beton: scheurgedrag – vervorming – bijzonder gevallen’ is een vervolg op de lessenreeks ‘Betonbouw 1’, waarin de deelnemers vertrouwd werden gemaakt met de standaardmethoden voor het berekenen. Niet alleen is het programma gesteund op EC2 maar ook op EC3 en EC4, omdat balken en kolommen met geïncorporeerde stalen profielen behandeld worden. Waar in het eerste deel empirische benaderingen volstonden voor het beoordelen van doorbuiging en scheurvorming, wordt nu dieper ingegaan op deze fenomenen en op de berekening. Zelfs voor de meer ingewikkelde problemen zal het rekenwerk eenvoudig verlopen, omdat een CD-rom toegevoegd is, die ook het geactualiseerde programma van deel 1 bevat. Bovendien vindt men op de CD-rom een reeks opgeloste vraagstukken, die aansluiten bij de vraagstukken in de tekst. De berekeningen worden zo uitgevoerd dat men de aansluiting met de theoretische achtergrond niet verliest. Deze cursus richt zich tot ingenieurs, architecten, bouwkundigen en technici die betrokken zijn bij ontwerp en controle van constructies in gewapend beton. Een elementaire kennis van de sterkteleer volstaat om de cursus te volgen. De lessenreeks ‘Betonbouw 2’ is eveneens gespreid over 6 avonden. Volgende onderwerpen staan op het programma bij de cursus ‘Betonbouw 2’: - Balken met willekeurige doorsnede en wapening, ook met staalprofiel - Scheurgedrag en vervorming - Wringing - Knik - excentrische druk - omsnoerd beton - Staalbeton kolommen – knik - Paalfunderingen - Plaatvloer – paddestoelvloer - Aanvullingen: consoles, wandliggers, hoekverbindingen in raamwerken - Werking van het programma De cursus ‘Betonbouw 3’ gaat dieper in op het berekenen van voorgespannen beton: de basisbegrippen, theorie en praktijk. Voorgespannen beton wint steeds meer veld in toepassingen voor gebouwen, bruggen, tunnels, enz. Het vergt niet alleen een gedetailleerd ontwerp, maar ook een zorgvuldige uitvoering door bedrijven die over de nodige kennis en ervaring beschikken. Beide aspecten komen aan bod. Deel 1 van de cursus behandelt grondbegrippen en materiaaleigenschappen. De voorspanning met nagerekt staal (post-tensioning) op de bouwplaats en met voorgerekt staal (pre-tensioning) bij de prefabricage wordt toegelicht. Ook zal worden gewezen op de delicate Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

201

punten van de duurzaamheid, waarbij een aantal malen wordt verwezen naar Betonbouw 4 over materiaalstudie, technologie, duurzaamheid en renovatie. Er wordt ook aandacht besteed aan preflexbalken en aanverwante toepassingen. Deel 2 gaat over het rekensysteem en is volledig in overeenstemming met EC2 en het Nationaal Toepassingsdocument (NTD) voor ons land. De rekenwijzen van voorgespannen en gewapend beton sluiten zo op elkaar aan, dat men gemakkelijk overgaat van zuivere voorspanning naar gewapend voorgespannen beton. Naast het dimensioneren in de UGT wordt ook de controle in de GGT behandeld i.v.m. randspanningen, scheurvorming en doorbuiging. De berekening van de dwarskrachtenwapening gebeurt dan weer in de UGT naar analogie van gewapend beton. De theorie zal worden verduidelijkt met een aantal toepassingsvoorbeelden. De soms langdradige berekeningen zullen steeds overzichtelijk verlopen met het programma op de toegevoegde CD-rom. Bovendien staan op de CD-rom de in de cursus opgenomen voorbeelden. Het programma werkt zodanig dat men de aansluiting met de theoretische achtergrond niet verliest. Deze cursus richt zich tot ingenieurs, architecten, bouwkundigen en technici die betrokken zijn bij ontwerpen, uitvoering en controle van prefab-elementen en constructies in voorgespannen beton. De lessenreeks ‘Betonbouw 3’ is eveneens gespreid over 6 avonden. Volgende onderwerpen staan op het programma bij de cursus ‘Betonbouw 3’: - Deel 1: Technologie en uitvoering o Mogelijkheden van de voorspanning o Soorten voorspanstaal o Krimp; kruip; relaxatie; corrosie o Voorgespannen beton met nagerekt staal, met voorgerekt staal o Bijzondere voorspansystemen met o.a. tuikabelbruggen en preflexbalken - Deel 2: Berekenen o Algemene gegevens Belastingscombinaties, rekenspanningen Vervormingen en spanningen onder UGT, GGT Onmiddellijke en langzame verliezen van de voorspanning Verloop van de voorspanelementen Spanningsresultanten van de voorspanning o Buiging Hypothesen en voorschriften Berekenen tegen buiging in de UGT Voorwaarden en conventies, inwendig evenwicht en dimensioneren in de GGT Doorbuiging o Stijfheid – Dwarskrachten Stijfheid en vormgeving Dwarse voorspanning Dwarskrachtenwapening Splijtwapening o Werking van het programma De vierde cursus Betonbouw staat momenteel niet op de opleidingsagenda.


202

Cursus ‘Plat Dak Specialist’ 106 (Technologie > Bouwkunde) De technologie van het dakafdichten heeft de voorbije 20 jaar een enorme evolutie doorgemaakt. Een doordacht ontwerp dat met de meest geschikte materialen wordt uitgevoerd door een professioneel aannemer geeft de beste garantie voor een kwaliteitsvol en duurzaam dak. Deze opleiding wil een overzicht geven van, en een duidelijk inzicht verschaffen in, de meest courante materialen en uitvoeringstechnieken bij de opbouw van platte daken. Normen, reglementen en wetgevingen die daar een invloed op uitoefenen evenals praktische oefeningen en case-studies, komen uitvoerig aan bod. Het programma richt zich tot aannemers bouwwerken en hun technisch leidinggevend personeel (in het bijzonder aannemers daken dichtingswerken), architecten, ingenieurs, docenten van onderwijsinstellingen, verantwoordelijken van technische diensten zowel in de openbare als in de privé sector. Wie rechtstreeks betrokken is bij het ontwerp, de realisatie en/of het beheer van platte daken zal zich aangesproken voelen door deze opleiding. De cursus sluit aan bij een opleiding hoger onderwijs van het korte type (professionele bachelor). Kandidaten zonder opleiding hoger onderwijs kunnen toegelaten worden op basis van hun motivatie en ervaring. De cursus bestaat uit 5 modules en neemt in totaal ongeveer één jaar in beslag (à rato van 1 avond per week). Volgende onderwerpen staan op het programma: - Module 1: Theorie o Platdakconstructies o Bouwfysica van het platte dak o Windbelasting - Module 2: De onderdelen o Dakvloer en afschot o Dampschermen, isolatie, dakafdichtingen, vloeibare afdichtingen en schutlagen o Verenigbaarheid van de diverse materialen - Module 3: Praktijkraadgevingen o Daktoebehoren o Dakdetails o Brandgedrag bij platte daken o Groendaken o Onderhoud o Pathologie o Renovatie of sanering - Module 4: Praktijkmanagement o Milieuaspecten afdichtingswerken o Juridische aspecten afdichtingswerken o Verzekeringen o Veiligheid o Normen en goedkeuringen - Module 5: Case-study

106

Bron: website VIK, online vormingskalender, http://www.vik.be/vik_WEB/NL/30/040.asp, of rechtstreeks via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/TPOLPLDNJ07.asp Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

203

Modulaire cursus ‘Integraal waterbeheer’ 107 (Bedrijfskunde > Milieu) Water wordt net als energie meer en meer een strategische grondstof voor vele bedrijven. Water kent in elke industrie vele toepassingsdomeinen en is vaak een belangrijke schakel in tal van utiliteitsinstallaties. Het verminderen van waterverbruik of sluiten van de watercyclus behoort bij vele bedrijven tot de strategische opdrachten. Om dit op een effectieve manier te doen is kennis van water en zijn uitdagingen een absolute noodzaak. De opleiding ‘Integraal Waterbeheer – van intake tot hergebruik’ behandelt de volledige levensloop van water doorheen het industriële proces met de nadruk op waterbehandeling, zuivering en hergebruik bij utiliteitstoepassingen. Mogelijke optredende problematieken, uitdagingen en oplossingen worden in detail toegelicht. In vier verschillende modules, die elk een specifiek domein behandelen, wordt aandacht besteed aan alle aspecten (praktische en theoretische) die belangrijk zijn om te begrijpen wat de uitdagingen en oplossingen zijn bij industrieel water gebruik. Deze cursus is geschikt voor mensen die geïnteresseerd zijn in industriewater. Deze interesse kan de ganse waterkringloop inhouden of deelgebieden zoals voedingswater, koelwater, ketelwater, afvalwater of kringloopsluiting. De cursus bestaat uit 4 modules en is in totaal gespreid over 15 avonden. Volgende onderwerpen staan op het programma: - Module 1: Water o Basisbegrippen water o Interpretatie waterparameters en – analyses o Verschillende types externe waterbehandeling Filtratie UF RO Demineralisatie Ontharding - Module 2: Industrieel watergebruik o Industrieel watergebruik in koelen stoomgeneratiesystemen en optredende problematieken Corrosie Afzettingen Microbiologie o Overzicht van gebruikte apparatuur en potentiële watergerelateerde uitdagingen bij de operatie ervan o Toelichten van mogelijke oplossingen Chemische en niet chemische benaderingen - Module 3: Waterzuivering o Waterzuivering Fysicochemische en biologische afvalwaterzuivering Nadruk op de onderliggende fundamenten Toepassingen naar de dagdagelijkse praktijk o Nadruk op de conceptkeuze Voor- en nadelen van de verschillende processen Microbiologische aspecten Analyses Troubleshooting 107

Bron: website VIK, online vormingskalender, http://www.vik.be/vik_WEB/NL/30/040.asp, of rechtstreeks via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/BMIOIWBVJ08.asp Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

204

-

Module 4: Hergebruik van water o Hergebruik van water Het sluiten van de watercyclus o Fundamenten en toepassingen o Voorwaarden en technologie voor verdergaande zuivering en hergebruik o Cases zullen besproken worden

Cursus ‘Klimatisatie van gebouwen’ 108 (Technologie > Energie – Koeltechnieken) Veel bedrijven en/of instellingen worden bij hun nieuwbouw, uitbreiding of renovatiewerken van hun gebouwen, opslagplaatsen en burelen geconfronteerd met moeilijkheden voor de bepaling van de warmtebehoefte, koellast en ventilatie. Tevens de keuze maken tussen de verschillende concepten is geen eenvoudige zaak. Werkplaatsen, magazijnen, frigoruimtes, computerlokalen, burelen, ... vragen telkens een andere aanpak. De comforteisen worden alsmaar hoger, de kosten (= investeringen) versus de baten (= exploitatiekost) worden alsmaar belangrijkere items. Een gebouw in eigen beheer of om te verhuren stelt totaal andere eisen aan de installatie. Om tot een correct gedimensioneerde en technisch verantwoorde installatie te komen is het echter van het grootste belang om eerst de uitgangsparameters correct te kunnen vastleggen. De cursus geeft vooral een praktisch inzicht in de capaciteitsbepaling en zijn parameters, hoe warmte- en koudeproductie geconcipieerd wordt, op welke end-users en roosters men moet letten, wat de energetische en comforttechnische impact van een bepaald concept is. Deze cursus wil vooral praktisch zijn, aan de hand van talloze voorbeelden. De cursus richt zich tot alle personen verantwoordelijk binnen hun organisatie voor nieuwbouw, uitbreidings- en of renovatiewerken, en iedereen die optreedt als externe adviseur. De cursus spreidt zich over 5 dagen. Volgende onderwerpen staan op het programma: - Wat zijn de comfortparameters? o Bepaling van de warmtebehoefte, koellast en nodige ventilatie o Samenstelling van de luchtbehandelingkast. Mogelijkheden tot besparingen op exploitatiekost o Invloed van de architectuur en kunstlicht op de bepaling van de energiebehoefte - Wat zijn de verschillende concepten van een technische installatie? o Dimensionering o Technische vergelijking o Kosten/baten En dit onderverdeeld voor: o Productie van koude, warmte: conceptbepaling o Luchtbehandeling: koelen, verwarmen, drogen en bevochtigen o Decentrale of centrale luchtbehandelinggroepen o Distributie van koude, warmte, lucht o End-users: ventilo's, koude balken, luchtroosters o Hydraulische en aerolische schema's o Sturing, soorten regelaars en analoge/digitale regeling o Energiekost van een gebouw, energiekostenbesparende ontwerpen en maatregelen o Gebouwenbeheerssysteem 108

Bron: website VIK, online vormingskalender, http://www.vik.be/vik_WEB/NL/30/040.asp, of rechtstreeks via http://www.vik.be/vik_WEB/Cursussen/TENOKLGVJ08.asp Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

205

4.18. Nationaal Architectenverbond (NAV) Het Nationaal Architectenverbond (NAV), of de Vlaamse Architectenorganisatie, is in 1953 ontstaan uit de vereniging van een aantal architecten en inmiddels uitgegroeid tot een volwaardige belangengroepering voor architecten. Momenteel beschikt NAV over meer dan 1850 leden en 5 afdelingen met een professionele structuur en een commerciële onderbouw, die het mogelijk maakt haar opdrachten te realiseren. NAV is actief op het Vlaams grondgebied, met afdelingen in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Limburg, Waasland en Vlaams-Brabant. De verschillende afdelingen worden in hun werking gesteund door een ‘nationaal’ secretariaat. Dit professioneel gestuurd secretariaat zorgt voor de dagelijkse werking van NAV nationaal, en de ondersteuning van de plaatselijke besturen die uit vrijwilligers – architecten bestaan. De afdelingsbesturen worden rechtstreeks verkozen, en zenden dan afgevaardigden naar de nationale Raad van Bestuur die op zijn beurt een Directiecomité kiest. NAV is een non-profit organisatie, intermediair tussen samenleving en architecten. Onder het motto ‘ruimte voor architecten’ streeft NAV ernaar de maatschappelijke rol van architecten te vergroten en haar leden te informeren over de diverse ontwikkelingen binnen de sector. Als partner van de Federatie van Vrije en Intellectuele Beroepen (FIVB) en Unizo behartigt NAV de gemeenschappelijke belangen van architecten in diverse beleidsdomeinen, zowel op gemeentelijk, gewestelijk als federaal niveau. NAV heeft daartoe vertegenwoordigingen in tal van beleidscommissies. 109 Het Nationaal Architectenverbond (NAV) is een van de organisaties die de belangen van architecten verdedigen. NAV informeert en sensibiliseert verder ook architecten zodat NAV ook een invloed uitoefent op de bouwcultuur. NAV heeft een meewerkende houding ten aanzien van vernieuwing, ze gaan zelf niet verregaand innoveren maar zullen wel de innovaties in de sector propageren. 110 De NAV seminaries worden geconcipieerd vanuit het perspectief van architecten en de problemen die zij ondervinden bij de uitoefening van het beroep. Anderzijds informeert het NAV haar leden via de seminaries over nieuwe wetten en actuele beleidskwesties. In 2002 werd NAV erkend als officiële opleidingsverstrekker door de Vlaamse Overheid. Er worden verschillende infosessies, vormingssessies en opleidingen georganiseerd door, of in samenwerking met, het NAV. Op basis van de online kalender wordt hieronder een niet-limitatief overzicht gegeven van de verschillende onderwerpen – relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen – die aan bod komen bij de info- en vormingssessies en opleidingen georganiseerd door, of in samenwerking met, het NAV (zie Tabel 73).

109

Bron: website NAV, de Vlaamse Architectenorganisatie, http://www.nav.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p.

110


206

Tabel 73: Aanbod van info- en vormingssessies en opleidingen van NAV, de Vlaamse Architectenorganisatie, relevant voor duurzaam wonen en bouwen

Aanbod info- en vormingssessies en opleidingen NAV Activiteit Transitions: Light on the move Infoavond ‘Sarking, van spant tot pan. Een warm dak voor (ver)nieuwbouw’ – georganiseerd in Wijnegem (15 oktober), Nazareth (24 oktober), HeusdenZolder (25 oktober) en Kortrijk (5 november). i.s.m. Bouwunie, zie hoger Een andere kijk op gevelbekleding – het totale overzicht – georganiseerd in Heusden-Zolder (4 oktober), Kortrijk (8 oktober), Gent (9 oktober) en Antwerpen (11 oktober) Cursus Roof Academy 2007: het hellend dak (Leuven, Gent) Architects @ Living Tomorrow – Infosessie EPB en exclusief bezoek aan Living Tomorrow Duurzame energie-installaties: thermische activering en ventilatie in gebouwen Informatiesessie: Energieprestatieregelgeving voor verslaggevers Living Tomorrow 3: infonamiddag Trend en Toekomst Cursus: basis elektriciteit voor de architect (2 avonden) – georganiseerd in Gent (5 en 12 juni) en Antwerpen (7 en 14 juni) Studievoormiddag: ‘PPS: niet in één vakje te stoppen…’ Stadvernieuwing: PPS op lokaal niveau. Cursus: Efficiënt koelen en verwarmen voor een beter E-peil: nieuwe installatiecomponenten (2 avonden) – georganiseerd in Leuven (29 en 31 mei), Gent (24 mei en 6 juni) en Antwerpen (23 en 30 mei) Leeruitstap: “Duurzaam en Sociaal Wonen”, Sint-Maartensdal Leuven Infoavond: Hoe hou ik mijn structuren in stand als het brand – georganiseerd in Heusden-Zolder (15 maart), Kortrijk (14 maart), Gent (6 maart) en Antwerpen (5 maart) Infosessie: Nieuwe prestatie-eisen akoestiek: een revolutie? – georganiseerd in Gent (12 maart), Heusden-Zolder (19 februari), Roeselare (17 februari), Antwerpen (7 februari) en Gent (6 februari) Gouden Baksteen 2007: wanneer glas goud wordt + uitreiking Bouwschoolaward (i.s.m. Bouwunie) Provinciale Stedenbouwkundige verordening toegankelijkheid WestVlaanderen (i.s.m. Provincie West-Vlaanderen) Themanamiddag: Slagen met roestvrijstaal in de bouw: meer dan het uitzicht alleen Infoavond: Veiligheidscoördinatie, weet u het nog? Een opfrissing – georganiseerd in Gent (14 december), Mechelen (12 december) Studiedag EPB, Ventilatie en Zonwering Ventilatie en EPB: Praktijk, interpretatie en berekening (voor de architect) – georganiseerd in Heusden-Zolder (17 oktober), Gent (9 oktober en 18 september), Antwerpen (21 september)


Datum 24/10/07 15/10/07

04/10/07 25/09/07 27/09/07 22/09/07 21/09/07 17/09/07 13/09/07 26/06/07 11/06/07 07/06/07 & 14/06/07 31/05/07 29/05/07 & 31/05/07 05/05/07 15/03/07

12/03/07 23/02/07 06/02/07 06/02/07 14/12/06 28/11/06 17/10/06

207

Aanbod info- en vormingssessies en opleidingen NAV Activiteit Ontwerpen voor aanpasbaarheid: creativiteit inbouwen door Industrieel, flexibel en demontabel bouwen – georganiseerd in Zwijnaarde (1 juni), Elewijt (31 mei) Colloquium: De architect: Overheidsopdrachten, Wedstrijden en PPS georganiseerd in Gent (12 mei), Leuven (5 mei)

01/06/06

Cursus Grond Grondig bekeken (2 avonden) – Georganiseerd in Wijnegem (9 en 17 mei), Gent (8 en 15 mei)

09/05/06 & 17/05/06

Infoavond Dekvloeren – Georganiseerd in Elewijt (27 april), Heusden-Zolder (26 april), Zwijnaarde (25 april), Brugge (19 april) Infoavond Plaatmaterialen in interieurinrichting – georganiseerd in Schoten (30 maart), Izegem (16 maart) De Glazen Baksteen – Disco Fever, i.s.m. Bouwunie Cursus: Facetten van water (2 avonden) – georganiseerd in Wijnegem (16 en 23 februari) en Gent (13 en 20 februari) Roadshow EPB – georganiseerd in Edegem (18 januari 2006), Leuven (15 december 2005), Sint-Niklaas (14 december 2005), Brugge (13 december 2005) Colloquium: Polyvalent en veilig ontwerpen Infosessie: Kan men als architect nog om airco heen? Infoavond: De gemene muur – georganiseerd in Zwijnaarde (16 november), Heusden-Zolder (15 november), Roeselare (26 oktober), Mechelen (24 oktober) Werfbezoek Concertencomplex ‘De Bijloke’ te Gent Publiek-Private Samenwerking: bedreiging of opportuniteit? Guesthouse Leuven 2005 (wandeling door Leuven) Infoavond: Plafondafwerking: wat hangt er boven je hoofd? – georganiseerd in Izegem (20 juni), Heusden-Zolder (16 juni), Gent (13 juni), Mechelen (8 juni) De Vlaamse Renovatiedag 2005 – 120 locaties in Vlaanderen Infoavond: De nieuwe veiligheidscoördinatie en zijn impact op de bouwsector – georganiseerd in Antwerpen (19 april), Hasselt (18 april), Gent (13 april), Kortrijk (12 april), Leuven (11 april) Hot items rond nieuwbouw en renovatie van appartementen – georganiseerd in Izegem (23 maart), Gent (21 maart), Heusden-Zolder (16 maart), Wijnegem (14 maart) Infoavond: het hellend dak

Datum

12/05/06

27/04/06 30/03/06 03/03/06 16/02/06 & 23/02/06 18/01/06 09/12/05 18/11/05 16/11/05 21/10/05 17/10/05 02/09/05 20/06/05 22/05/05 19/04/05

23/03/05 31/01/05

In wat volgt zullen ter illustratie een aantal initiatieven van NAV, gelinkt aan het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Evenement ‘Transitions: Light on the move’ (oktober 2007). De professionele verlichtingsindustrie staat meer dan ooit voor een ingrijpende tijd. Met name de LEDrevolutie geeft ons allen ongekende mogelijkheden om met licht te creëren. Tijdens deze innovatiedagen in Brussel, laat NAV gedurende het inspirerende lichtevenement “Transitions: Light on the move” zien, waar de nieuwe innovaties toe leiden. Toonaangevende architecten Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

208

en lichtontwerpers geven in zeecontainers hun creatieve visie op architecturale lichtoplossingen. Na de “Salone Internationale del Mobile” in Milaan, de architectuurdagen in Rotterdam “City of Architecture”, komt “Transitions: Light on the move” ook naar Brussel. Bovendien nodigt NAV de deelnemers uit om zelf de effecten van LED’s te testen in de LEDworkshop. De infosessie ‘Een andere kijk op gevelbekleding – het totale overzicht’ (oktober – november 2007). Het actuele gamma gevelbekledingen biedt quasi onbeperkte mogelijkheden om interessante architectuur te realiseren. Met deze infosessies wil NAV de ontwerper wegwijs maken in het huidige aanbod. In het eerste deel van de avond zal ir.-architect Filip Dobbels (WTCB) een theoretische basis aanreiken voor de optimale keuze en correcte toepassing van gevelbekledingen in projecten. Achtereenvolgens zullen de inwerkingen op gevels, de eigenschappen van de voornaamste types gevelbekledingsmaterialen en de plaatsingsrichtlijnen besproken worden. Ook de belangrijke aspecten i.v.m. geluidisolatie en brandveiligheid zullen aan bod komen. Bijzonder interessant wordt de analyse van een aantal vaak voorkomende pathologieën. Dit biedt de kans meer inzicht te verwerven in oorzaken en remedies, zodat men nog beter gewapend is om eigen ideeën vorm te geven. In een tweede deel zal prof. Ir-arch. De Lathouwer (KU Leuven, Artex) een panorama bieden van de voornaamste types gevelbekledingsproducten in hout, kunststof, composietmateriaal, metaal en keramische materialen. Na afloop kan men via een mini-beurs van fabrikanten met kennis van zaken het hedendaagse aanbod gevelbekledingen herontdekken en de eigen technisch-commerciële informatie updaten. Het programma ziet er als volgt uit: - Gevelbekleding uitgekleed – door Ir. Arch. Dhr. Dobbels, technologisch adviseur WTCB o Inwerkingen op gevels: mechanische belastingen, vocht, temperatuur, licht, geluid, brand o Types gevelbekledingen Naar materiaal: hout, kunststof, composietmaterialen, metaal, keramische materiaal, vezelcement Naar vorm: platen, cassettes, … planken (horizontaal, verticaal, schuin); kleine elementen (leien, shakes, shingles, tegels, …) o Eigenschappen van gevelbekledingsmaterialen, van belang voor mechanische belastingen, voor vochtweerstand, voor weerstand tegen extreme temperaturen, t.o.v. inwerking licht (UV), voor geluidsisolatie, bij brand, voor esthetische aspecten en onderhoud o Principes plaatsing gevelbekledingen: achterliggende constructie, onderconstructie, bevestiging gevelbekleding op onderconstructie, aansluitingsdetails: principes (platen / planken / kleine elementen), afwerking en duurzaamheid o Impact gevelbekleding op geluidisolatie o Brandveiligheid o Mogelijke pathologieën en remedies: problemen met materialen zelf; lekvorming en/of ongelijkmatige verkleuring; problemen met afwerking; vochtproblemen; thermische onvolkomenheden; onvoldoende bevestiging (afwaaien)


209

-

-

o Slot: verwijzing naar referentiedocumenten en ontwerp TV Buitenbekledingen in hout en plaatmaterialen op basis van hout (Technische voorlichting) Hedendaagse mogelijkheden – door Prof. Ir. Arch R. De Lathouwer (KULeuven, Artex) Een gevel bekleden kan eenvoudig lijken, maar schijn bedriegt. Een goede toepassing van deze techniek vergt een gedegen inzicht in esthetiek en techniek. Zij zijn aan elkaar gelinkt. Maar er zijn toch een aantal belangrijke technische bedenkingen te formuleren en dan hebben we het nog niet over de uitvoering gehad. De materiaalkeuze op zich heeft dan weer een nieuwe invalshoek gekregen: duurzaamheid en de daarbij horende onderhoudsvriendelijkheid. Bovendien komen bij hedendaagse architectuur nieuwe en innovatieve materialen op de markt die Prof. Ir. Arch. R. De Lathouwer via de sponsors zal integreren in zijn lezing. Op die manier passeren materialen de revue van Trespa, Eternit, Cras, Deceuninck, Rockpanel, Corus Colorcoat, Almet, Inter-Tegel, Rockwool en Wienerberger. Ook een aantal ‘schade-cases’ zullen aan bod komen Mini-beurs van fabrikanten

De cursus ‘Roof Academy 2007: het hellend dak’ (september 2007). Deze cursus geeft een overzicht van de nieuwste technieken voor isolatie, dakvensters en dakpannen. Bij een dak gaat het niet alleen over de mooie vorm, maar bovenal over de goede (af)werking. In deze cursus komen alle facetten van het hedendaags dakontwerp aan bod: (1) de nieuwste trends omtrent isolatie bij zowel renovatie- als nieuwbouwprojecten; (2) dakvensters met o.a. voorzieningen rond rook- en warmteafvoer (EPB-regelgeving); (3) gebruik van dakpannen bij creatieve dakvormen; (4) technische afwerking dakknopen. Elke spreker belicht een specifiek dakonderdeel, telkens met richtlijnen over het dakontwerp, geïllustreerd met projectvoorbeelden. De activiteit ‘Architects @ Living Tomorrow’ (september 2007) omvat een infosessie over EPB, gecombineerd met een exclusief bezoek aan Living Tomorrow. ‘Architects @ Living Tomorrow’ wil architecten tijdens een architectenforum laten kennismaken met innovatieve bouwen interieurpartners van Living Tomorrow. De infosessie ‘Ventilatie en de architect in het teken van EPB’ gaat concreet in op wat ventilatie in de praktijk betekent voor de architect. Aan de hand van een aantal cases wordt geschetst hoe men als architect ventilatie kan kaderen. Men gaat ook in op de pro’s en contra’s van de verschillende systemen, getoetst aan de praktijk. De infosessie wordt gegeven door Prof. ir. arch. De Lathouwer. Na de informatiesessies hebben de deelnemende architecten de gelegenheid om Living Tomorrow te bezoeken. Tijdens een gespecialiseerde rondleiding kan men kennis maken met innovatieve toepassingen, technieken en producten, die de architecten in hun toekomstige ontwerpen zullen kunnen implementeren. Er namen een 450 (interieur)architecten deel aan dit initiatief. De studiedag ‘Duurzame energie-installaties: thermische activering en ventilatie in gebouwen’ (september 2007) beoogt de verschillende partners van het bouwproces (architect, studiebureau, installateur en bouwheer) te informeren over de huidige mogelijkheden voor ontwerp, uitvoering en opvolging van duurzame energie-installaties in gebouwen. In de voormiddag wordt specifiek de techniek van betonkernactivering behandeld. De projectresultaten van het THERMAC-project worden hierbij toegelicht. Eerst wordt de vergelijking gemaakt in comfort tussen gebouwen met betonkernactivering en deze met Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

210

klassieke installaties. Hierna worden simulaties en metingen, uitgevoerd zowel op componentniveau als op gebouwniveau, toegelicht. Het voormiddagprogramma eindigt met de voorstelling van het THERMAC-handboek en de ventilatiegids/Code van goede praktijk ventilatie. Het namiddagprogramma wordt opgesplitst in 2 workshops. Een eerste workshop handelt over de ventilatiegids. Hierin wordt de brochure (woningen) en code van goede praktijk (scholen, kantoren) voor ventilatie voorgesteld. Deze worden toegelicht aan de hand van enkele casestudies. De tweede workshop toont realisaties met betonkernactivering, in een openbaar gebouw, een verzorgingstehuis en een kantoorgebouw. De cursus ‘Efficiënt koelen en verwarmen voor een beter E-peil: nieuwe installatiecomponenten’ (mei 2007). Deze cursus is gespreid over twee avonden en geeft een stand van zaken van de EPB-regelgeving, -aangifte en -software. De architect zal na afloop van deze opleiding zelf kunnen bepalen of zijn ontwerp beantwoordt aan de strenge eisen die opgelegd worden aan het jaarlijks energieverbruik. De opleiding belicht de nieuwste technieken en mogelijkheden van nieuwe installatiecomponenten en bereidt de architect voor op de vragen die milieubewuste bouwheren zullen stellen. In een tweetal sessies worden de basisprincipes van de condensatieketel, de warmtepomp, warmteterugwinapparaten, thermische zonnecollectoren voor sanitaire installaties en fotovoltaïsche zonnepanelen besproken. Daarnaast buigt men zich over de vraag ‘Heeft koeling een plaats in het EPB-verhaal?’. Men legt uit welke subsidies de bouwheer kan aanvragen. Verder is er ook een laatste stand van zaken in verband met de EPB-regelgeving, -aangifte en -software. Sprekers vertegenwoordigen NAV (Luc Dedeyne, energieconsulent), WTCB (Paul Van den Bossche), Integratie van Duurzame Energietoepassingen in Gebouwen (IDEG, Geert Matthys) en VITO (Hans Hoes). De leeruitstap “Duurzaam en Sociaal Wonen”, Sint-Maartendal (Leuven) wordt georganiseerd door NAV in samenwerking met WTCB en In-HAM 111 in het kader van het IWT-project ‘Toegankelijkheid, aanpasbaarheid en innovatie in de woningbouw’. Thema van de uitstap is duurzaam wonen met speciale aandacht voor het aspect toegankelijkheid en aanpasbaarheid van woonomgevingen voor ouderen en personen met een handicap. Een aantal projecten van Sociaal Wonen Arro Leuven en Dijledal worden van nabij bekeken en beoordeeld. Het onderwerp van aanpasbaarheid, toegankelijkheid en veiligheid wordt als een bijzonder relevant thema beschouwd gezien de recente maatschappelijke demografische evolutie. Het is immers zo dat ouderen en personen met een handicap een belangrijke groep van eindgebruikers van woningen is geworden. Volgende projecten worden bezocht: - Het sociaal huisvestingsproject Sint-Maartensdal met ADL-clusters (Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen): Een woontoren met ADL-centrale en ADLappartementen. De toren met trappen is omgebouwd tot een volledig toegankelijk complex voor ouderen en personen met een handicap. - La Vignette, sociaal huisvestingsproject in de Penitentienenstraat: een stadskernvernieuwingsproject waar men aan inbreiding heeft gedaan. Er werd een nieuwe verkeersvrije woonstraat gemaakt en via een hellend vlak overbrugde men het niveauverschil om de woningen rolstoeltoegankelijk te maken

111

In-HAM vzw: het innovatiecentrum voor Huisvesting van Aangepaste Middelen


211

-

-

-

-

School 4, appartementsgebouw voor personen met een handicap: Een oud schoolgebouw met ADL-centrale, ADL-appartementen en een lift voor rolstoelgebruikers. Het sociaal huisvestingsproject Groefplein – buitenaanleg in functie van toegankelijkheid: project oorspronkelijk daterend uit de jaren ’80 op een sterk hellend bouwterrein. De toegankelijkheid werd gerealiseerd via een doordachte omgevingsaanleg en semi-publiek toegankelijk plein. Het sociaal huisvestingsproject ‘Heuvelhof’, wonen voor ouderen: het ‘Fabioladorp’, herwerkt met een veel grotere densiteit, met rug-aan-rug gekoppelde woningen in een zeer verkeersarm geheel. Patiohuizen voor actieve senioren, palend aan het gemeentepark. Heidebergstraat: Inbreiding met aandacht voor de densiteit van stapelwoningen (‘duowoningen’). Veltem/Beisem: Kavels waarop vroeger 7 à 8 woningen werden gebouwd, herbergen nu 13 à 14 woningen, die op eengezinswoningen lijken maar in werkelijkheid gestapelde duo-woningen zijn.

De infoavond ‘Nieuwe prestatie-eisen akoestiek: een revolutie?’ (maart 2007) overloopt de nieuwe, strengere akoestische prestatie-eisen die in de loop van 2007 van kracht worden, voor onder meer appartementen en rijwoningen. Bouwakoestiek omvat meerdere technische deeldisciplines zoals de problematiek van gevelisolatie, geluidsabsorptie (zaalakoestiek), luchtgeluidsisolatie tussen ruimten, contactgeluidisolatie, akoestisch ventileren, enzovoort. Per aspect geeft de sessie een overzicht van de nieuwe eisen, en een samenvatting van de bestaande oplossingen. De studiedag ‘EPB, Ventilatie en Zonwering’ (november 2006) informeert over de energieprestatieregelgeving die vanaf januari 2006 van kracht werd en de gevolgen van deze wettelijke bepaling. Bij elke nieuwbouw of verbouwing dient men te voldoen aan de ventilatievoorziening volgens NBN D50-001 en het risico op oververhitting binnen in het gebouw te beperken. De infoavond ‘Ontwerpen voor aanpasbaarheid: creativiteit inbouwen door Industrieel Flexibel en Demontabel bouwen (IFD)’ gaat in op de nieuwste ontwikkelingen m.b.t. bestemmingswijzigingen bij gebouwen. Volgende elementen komen aan bod tijdens de infoavond. De structuur van de oorspronkelijke gebouwen is zelden voorzien op de toekomstige bestemming (nutsvoorzieningen, draagkracht, klimatisatie, …). Ontwerpers en producenten zijn actief bezig om deze problemen toekomstgericht op te vangen. Door op andere manieren met structuren om te gaan, kunnen immers heel wat problemen zonder veel extra kosten opgevangen worden bij een herbestemming van een gebouw. Men slaagt er zelfs in, in sommige gevallen, om in een zekere mate “demontabel” te werken, hierdoor stijgt de flexibiliteit. Deze nieuwe manier van werken is op termijn kostenbesparend. Ook vanuit de producentenhoek heeft men deze nieuwe manier van werken ontdekt. Vooral uit de hoek van de structuurbouw en de prefabwereld speelt men hier gretig op in, o.a. door ontwikkeling van vloertypes die ervoor zorgen dat integratie van technieken vlotter en meer gecontroleerd kan verlopen. Men ontwikkelde ook nieuwe vloertypes die door doordacht gebruik van materialen een belangrijke rol kunnen spelen in de klimatisatie van gebouwen. Door gebruik te maken van het accumulerend vermogen van beton en door betonkernactivering ontstaan heel wat nieuwe mogelijkheden. Ook het akoestisch aspect van vloersystemen wordt aangepakt met nieuwe ontwikkelingen. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

212

De infoavond gaat in op de praktische implicaties van deze ontwikkelingen, hoe moet de architect ermee omgaan, wat zijn de voordelen en beperkingen, welke producten worden op de markt gebracht. De cursus ‘Facetten van water’ (februari 2006) nam twee avonden in beslag. De reglementeringen betreffende de omgang met water wordt regelmatig aangepast, zoals de keuring van drinkwaterinstallaties, de invoer van een watertoets, legionellapreventie, het hergebruik van hemelwater, … Architecten worden geconfronteerd met de gevolgen hiervan: er moet bv. rekening gehouden worden met het dakoppervlak en de verharde oppervlakte buiten voor het afstemmen van de hemelwateropvangcapaciteit. Deze praktijkgerichte cursus behandelt de verschillende facetten van water in het ontwerp en waar de architect op moet letten. Dit gebeurt aan de hand van specifieke voorbeelden voor de goede praktijk: (1) beveiliging van drinkwaterinstallaties; (2) hergebruik regenwaterinstallaties; (3) Legionellapreventiebeleid; (4) water bestemd voor menselijke consumptie; (5) bemetering van appartementsgebouwen en projecten: voorschriften; (6) de watertoets; (7) individuele behandeling afvalwater (IBA). De ‘EPB-roadshow’ werd op 4 plaatsen georganiseerd (eind 2005 – begin 2006). Wanneer deze roadshows georganiseerd werden, ging de energieprestatieregelgeving bijna van start gaan. Deze nieuwe wetgeving is bijzonder belangrijk voor de ontwerper. Tijdens deze vormingsessies werd dieper ingegaan op de wetgeving, de berekening en technische elementen. Daarnaast moeten ontwerpers ook op de hoogte zijn van de bouwproducten die geschikt zijn om deel uit te maken van de maatregelpakketten. Hiertoe wordt de gelegenheid geboden om contacten te leggen met de deelnemende fabrikanten, en om de EPB-software uit te proberen.

4.19. Orde van Architecten De Orde van Architecten is de wettelijke instantie die bevoegd is voor het opstellen en het doen naleven van de deontologie en voor alle materies i.v.m. de toegang tot het beroep van architect in België. De Orde is een publiekrechtelijke instantie die in 1963 werd opgericht op initiatief van de minister van Middenstand ingevolge de vraag vanwege de beroepsverenigingen die destijds de architecten vertegenwoordigden. Om hun beroep te mogen uitoefenen in België moeten alle architecten ingeschreven zijn op de tabel van de Orde, of op de lijst van stagiairs. De Orde telt nu meer dan 12.000 ledenarchitecten. De hoofdopdracht van de Orde van Architecten werd in de wet van 1963 als volgt vastgelegd: “De Orde van Architecten heeft tot taak de voorschriften van de plichtenleer voor het beroep van architect te bepalen, en ze te doen naleven. Zij houdt toezicht op de eer, de discretie en de waardigheid van de leden van de Orde in de uitoefening of naar aanleiding van de uitoefening van hun beroep. Zij doet aangifte bij de gerechtelijke overheid van elke inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect.” De Orde van Architecten staat ook moreel garant voor de hoge ethische en beroepsmatige kwalificatie van haar leden. Ze ziet toe op de kwaliteit van de opleiding en de prestaties van de architecten en waak erover dat zij de culturele en architecturale waarden respecteren. Ingaande de evolutie binnen de sociaal-economische context sinds 1963 is de Orde van Architecten nauw betrokken bij de bezinning over de toekomst van het beroep. In hetzelfde kader heeft de Orde zich tot doel gesteld het belang van kwaliteitsarchitectuur voor onze Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

213

leefomgeving te benadrukken en erover te waken dat de onafhankelijkheid van de architect gerespecteerd wordt. 112 De Orde van architecten is een vrij rigide actor waar in de laatste jaren stilaan wat beweging komt en discussie omtrent de verantwoordelijkheid en de rol van de architect gevoerd wordt. Tevens is er een discussie omtrent het al dan niet opsplitsen in gewestelijke organisaties. 113 De bovenvermelde opdracht van de Orde van Architecten stelt dat de Orde toeziet op de kwaliteit van de opleiding van de architecten. De Orde van Architecten voorziet zelf geen opleiding of bijscholing voor architecten. Op haar website kondigt de Orde van Architecten wel sporadisch vormingsinitiatieven van anderen aan, zoals bv. een studie-uitstap van het Eco-bouwpoolsproject. De Orde van Architecten organiseert jaarlijks ‘Mijn Huis, Mijn Architect’, het openhuizenweekend waarbij Belgische kwaliteitsvolle architectuur centraal staat. In 2007 kan men rekenen op 200 te bezoeken projecten (weekend van 29 en 30 september 2007). Het doel van deze opendeur is het grote publiek, en meer in het bijzonder de toekomstige bouwheer, te informeren over de taak van de architect. Meer dan 230 inschrijvingen werden beoordeeld door een nationale jury, uiteindelijk werden er 200 projecten weerhouden. Deze projecten zijn zowel gelegen in Vlaanderen, in Brussel, als in Wallonië. Toekomstige (ver)bouwers kunnen de verschillende projecten tijdens het opendeurweekend bezichtigen. Bewoners en architecten zijn bereid hen rond te leiden en uitleg te geven. Volgens Dhr. Leyssens, voorzitter van de Nationale Orde van Architecten, vormt ‘Mijn Huis, Mijn Architect’ een prima visitekaartje om de meerwaarde van het beroep ‘onafhankelijk architect’ in de verf te zetten. Het opendeurweekend gaat ook gepaard met de uitgave van een catalogus waarin alle projecten beschreven zijn. 114 Tijdens de editie van 2007 werden de 200 woningen bezocht door zo’n 25.000 bouwlustigen. 115 Dit initiatief richt zich in de eerste plaats op particuliere bouwers en verbouwers. Gezien de laagdrempeligheid is het mogelijk dat ook professionelen in de bouwsector enkele projecten bezoeken tijdens het opendeurweekend.

112

Bron: website van de Orde van Architecten, http://www.ordevanarchitecten.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 114 Bron: Bouwen en Wonen – Het laatste nieuws, 2 augustus 2007: ‘29/30-9: Opendeurweekend ‘Mijn Huis, Mijn Achitect’. Beschikbaar via http://www.bouwenenwonen.net > nieuws. Informatie ook beschikbaar via de website van het openhuizenweekend: http://www.mijnhuismijnarchitect.be 115 Bron: Livios – Heet van de naald, 1 oktober 2007: ‘Succeseditie van ‘mijn huis, mijn architect’’. Beschikbaar via http://www.livios.be 113


214

4.20. Bond van Vlaamse Architecten vzw (BVA) De Bond van Vlaamse Architecten (BVA) verdedigt de belangen van de architecten. Daarnaast informeert en sensibiliseert BVA de architecten, hierdoor heeft BVA een invloed op de bouwcultuur. De Architectenunie (AU), de Architectenvereniging van Mechelen en Omstreken (AMO) en de Beroepsunie der Architecten (BUA) zijn verenigd binnen de Bond van Vlaamse Architecten (BVA). Architecten-belangorganisaties hebben een meewerkende houding ten aanzien van vernieuwing. Ze gaan niet direct zelf verregaand innoveren, maar de innovaties in de sector wel propageren. 116 De Bond van Vlaamse Architecten is een politiek neutrale vereniging met als doel: 1. De architecten te stimuleren en te ondersteunen bij hun professionele activiteiten met het oog op een kwalitatieve en competitieve dienstverlening in een regionale, nationale en internationale context. 2. De belangenverdediging van de architecten, met nadruk op de cultureelmaatschappelijke opdracht van de architect, met het oog op de bevordering van de architectuur, de stedenbouw, het milieu en de verdediging van de professionele, sociale en culturele belangen van de leden. 3. Een doorgedreven informatieve dienstverlening ten bate van de doelgroep, namelijk het systematisch informeren en voorzien van documentatie over de diverse facetten van het beroep. 4. Te voorzien in een systeem van netwerking met bestaande organisaties en verenigingen, met nadruk op samenwerking en/of additionele initiatieven; lokale verenigingen en/of afdelingen met relevantie voor de doelgroep structurele ondersteuning te bieden, door een geïntegreerde werking te garanderen, door het bewerkstelligen van een gecentraliseerde, professionele organisatie en coördinatie van hun doelstellingen en projecten. BVA is niet louter de koepel van ledenverenigingen (m.n. de Vlaamse architectenverenigingen van de Koninklijke Federatie van Architectenverenigingen van België of FAB) maar organiseert zelf ook activiteiten. Aandacht voor de kwaliteit van de architectuur en de wijzigende rol van de architect in het bouwgebeuren staan hierbij centraal. 117 Via de online kalender op de website van BVA kondigt men activiteiten aan van de Bond van Vlaamse Architecten zelf, en ook activiteiten van derden eventueel met medewerking van BVA. Volgende tabel geeft een niet-limitatief en illustratief overzicht van de activiteiten die in het najaar van 2007 op kalender van BVA staan (zie Tabel 74).

116

Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 117 Bron: website Bond van Vlaamse Architecten, http://www.bondvlaamsearchitecten.be Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

215

Tabel 74: Overzicht van de activiteiten vermeld op de kalender van de Bond van Vlaamse Architecten (BVA) voor het najaar van 2007

Activiteiten van de Bond van Vlaamse Architecten (BVA) Activiteit Architectuurtrip "Rotterdam 2007 - City of Architecture" Designers weekend Informatieavond: Architectuur in staal – Brabant Studiedag “Zichtbeton. Beheersing van de kwaliteit van het uiterlijk” – Belgische Betongroepering i.s.m. TI-KVIV en Febelchem (zie elders) 4e Energiebesparingsforum (initiatief van CeDuBo, zie elders) Colloquium over architectencontracten (NCDAB) Uitnodiging Leerstoel Charles Vermeersch (UGent, Vakgroep Architectuur en Stedenbouw) Bezoek genomineerde projecten Awards Belgische Architectuur Informatieavond: Architectuur in staal – Limburg Driedaagse architectuurreis naar Berlijn

Datum 31/08/07 13/09/07 19/09/07 25/09/07 02/10/07 05/10/07 08/10/07 14/10/07 25/10/07 02/11/07

In wat volgt zullen ter illustratie een aantal activiteiten van BVA (of in samenwerking met BVA), gelinkt aan het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Informatieavond ‘Architectuur in staal’ De opdracht voor het Nearly New Car Center in Woluwe bestond erin een constructie te ontwerpen voor het showen van 120 wagens. De basiselementen zijn zeer eenvoudig, goedkoop en 'industrieel', maar toch is het gebouw meer dan zomaar een 'doos'. De keuze van staal als constructiemateriaal is voor de architecten bij dit project steeds evident geweest. Het liet toe om een zeer licht en expressief gebouw op te richten dat bovendien erg snel kon opgebouwd worden. De termijn vanaf de start van de plaatsing van de staalstructuur tot opening van het gebouw bedroeg slechts 4 maanden. Geïnteresseerden worden uitgenodigd op de informatieavond die plaats vindt op woensdag 19 september 2007 te SintLambrechts-Woluwe. Colloquium ‘Architectencontracten’ Op vrijdag 5 oktober vindt een colloquium van NCDAB (Nederlandstalig College van Deskundigen Architecten van België vzw 118) plaats over architectencontracten bij AkzoNobel te Vilvoorde. De volgende onderwerpen komen aan bod: - De architectenovereenkomst en de verantwoordelijken: een visie in de praktijk, door Ir. Arch. Jos Leyssens (voorzitter van de Orde van Architecten) - Europees overzicht - De architectenovereenkomst en de verantwoordelijken: een juridische benadering, door Mr. Wouter Neven - De verantwoordelijken en de architect: de verwachte evolutie in de rechtsspraak, door Mr. Frank Burssens - Hoe de verantwoordelijkheden inschatten van de architect? Door Arch. Steven Daelman (AR-CO) en door een spreker van Protect - XatraX: kantoormanagement ArchX, door dhr. Stefan Eerlingen 118

Het Nederlandstalig College van Deskundigen Architecten van België vzw (NCDAB vzw) organiseert binnen het beroep van architect opleidingen en bijscholingen betreffende de praktijk van het privé en gerechtelijk deskundigenonderzoek. Meer informatie via http://www.ncdab.be


216

Bezoek ‘Genomineerde projecten Awards Belgische Architectuur’ Ter gelegenheid van de Dag van de Architectuur organiseert de BVA op zondag 14 oktober 2007 een bezoek aan enkele van de markantste projecten uit de lijst van genomineerden voor de Awards van de Belgische Architectuur & Energieawards 2007. De deelnemers aan de rondrit krijgen daarbij de unieke gelegenheid om de projecten, een week voor de uitreiking van de Awards, in avant-première te leren kennen en enkele van de confraters die van kortbij betrokken waren bij ontwerp en realisatie te ontmoeten. Zij die het wensen kunnen aansluitend aan de Architectuurtrip deelnemen aan de lezing van architect Stéphane Beel te Gent. Deze Architectuurtrip richt zich specifiek tot de architecten (de Dag van de Architectuur zelf wordt opgezet voor het grote publiek). Het programma van de rondrit ziet eruit als volgt: - Bezoek aan het Sint-Pietersplein te Gent, o.l.v. Arch. Piet Van Cauwenberghe - Bezoek aan Floréac te Lochristi, o.l.v. Arch.-Stedenbouwkundige Luc Eeckhout - Bezoek aan het kantorencomplex “De Natie” te Antwerpen, o.l.v. Arch. Niklaas Deboutte - Luifel op het Kiel (geen genomineerd project) - Optioneel: lezing Stéphane Beel

4.21. Vlaams Architectuurinstituut (VAi) Het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) is het steunpunt voor eigentijdse architectuur dat zowel een breed publiek als professionelen, onderzoekers, de media en de overheid wil sensibiliseren voor kwalitatieve, eigentijdse architectuur. Het VAi verstrekt op allerlei manieren informatie over gebouwen, architecten, instellingen, opleidingen, publicaties, tijdschriften, wedstrijden en evenementen. Het VAi organiseert evenementen en activiteiten (de tweejaarlijkse Dag van de architectuur, rondleidingen, lezingen, workshops, tentoonstellingen, enz.). Hiervoor werkt het VAi zoveel mogelijk samen met lokale organisaties en partners uit de architectuurwereld. Daarnaast is het VAi een inhoudelijke gesprekspartner voor allerlei acties rond hedendaagse architectuur, zoals lezingen, debatten, publicaties, architectuurreizen, onderzoeken, acties voor jongeren en kinderen (architectuureducatie). De concrete invulling van de steunpuntfunctie voor het VAi wordt bepaald in de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid. Het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) is binnen de werking van het VAi ondergebracht. Het CVAa coördineert de opbouw van architectuurarchieven, de samenwerking tussen Vlaamse archiefinstellingen en initieert onderzoek en publieksactiviteiten in verband met architecturaal erfgoed. Het CVAa is binnen het VAi aanspreekpunt voor alles wat architectuurarchieven en architecturaal erfgoed aangaat. 119 Het Vlaams Architecteninstituut is een associatie voor de bevordering van architectuur. De voornaamste doelstellingen van het VAi zijn het op gang brengen van een gesprek tussen opdrachtgevers, architecten, gebruikers en geïnteresseerden, de kennis over architectuur in Vlaanderen vergroten, de krachten bundelen voor meer kwalitatieve architectuur, en de internationale uitstraling en bekendheid. Er is een grote bereidheid tot vernieuwing, maar met het nodige scepticisme. 120

119

Bron: website Vlaams Architectuurinstituut, http://www.vai.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p.

120


217

Hieronder worden een aantal evenementen, initiatieven en coproducties van VAi toegelicht die via de VAi-website worden aangekondigd. Dag van de Architectuur (14 oktober 2007) Na een succesvolle eerste (2002) en tweede editie (2004) organiseert het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) op zondag 14 oktober 2007 opnieuw de Dag van de Architectuur. Dit is een grootschalig evenement dat gelijktijdig op verschillende locaties in Vlaanderen en Brussel de focus legt op hedendaagse architectuur. De kernactiviteiten van de Dag van de Architectuur bestaan uit het bezoeken van gebouwen en een groot aanbod aan rondleidingen en stadswandelingen, bustours en fietstochten. Tijdens de Dag van de Architectuur worden 100 gebouwen opengesteld. De selectie van projecten bevat in hoofdzaak gebouwen van maximum 10 jaar oud. De projecten, nieuwbouw en verbouwingen, getuigen van een goed opdrachtgeverschap en zijn exemplarisch voor een degelijke en originele architecturale of stedenbouwkundige aanpak. In de opengestelde gebouwen worden architectuurrondleidingen georganiseerd. Het VAi stelt een gids ter beschikking: meestal de architect of de projectleider van het gebouw. De rondleiding behandelt steeds de eisen van de opdrachtgever, de ontwerpbeslissingen van de architect, en het gebruik en de beleving door de gebruikers. Zo komt het gesprek over architectuur tot stand tussen de professioneel en de geïnteresseerde. Aan de deelnemers aan de Dag van de Architectuur worden 30 stadsrondleidingen voorgesteld. Hier komen de achtergrond, de geschiedenis en het proces van de totstandkoming van spraakmakende gebouwen of ontwikkelingen in een stad aan bod. Een stadswandeling geeft ook de ruimte en de tijd voor een kritische evaluatie van een bepaalde realisatie en een gesprek hierover met de deelnemers. Projecten in ontwikkeling, planfase, werffase, of projecten waar veel publieke discussie rond bestaat, worden besproken. Steeds wordt de visie van de opdrachtgever, de stedenbouwkundige context en de architectuur toegelicht. In sommige steden kan aan de rondleidingen ook per fiets of per bus deelgenomen worden. In de periode rond 14 oktober 2007 worden door lokale architectuurverenigingen en culturele partners allerlei initiatieven opgezet, zoals debatten, lezingen, tentoonstellingen, workshops, … De Dag van de Architectuur is een initiatief van het Vlaams Architectuurinstituut, in coproductie met ‘Stad en Architectuur’, ‘Oostende werft’, ‘Architectuurwijzer’ en ‘Archipel’, en in samenwerking met de Stad Antwerpen, Stad Brugge, Stad Eeklo, Stad Gent, Stad Kortrijk, Stad Mechelen, Provincie West-Vlaanderen, Antwerpen Averechts, Ar-Tur (Turnhout), Atmosfeer vzw (Kortrijk), Brukselbinnenstebuiten (Brussel), Designregio Kortrijk vzw, Mechelenbinnenstebuiten (Mechelen), Stichting Interieur (Kortrijk), AG Vespa (Antwerpen), en de Vlaams Bouwmeester. Microtentoonstellingsreeks ’35 m² Jonge Architectuur’ Het VAi en deSingel realiseren voor het derde seizoen op rij de microtentoonstellingsreeks 35 m². In de reeks 35m³ Jonge Architecten komt een jonge generatie veelbelovende Belgische architecten aan bod. In een 35m³ grote volume kunnen zij hun praktijkwerk, hun aanpak, hun drijfveren en hun visie tonen. 35m³ Jonge Architectuur verwijst naar het volume (283 x 408 x 303 cm) waarbinnen de actuele productie of de papieren visie van een nieuwe generatie architecten wordt gepresenteerd. De zwarte monoliet, die binnenin afgewerkt is als een white cube, wordt in de wandelgangen van deSingel geplaatst in dialoog met de spiegelcontainer die de bibliotheek van Curating the Library bevat. Beide containers werden ontworpen door


218

kunstenaar Richard Venlet. Jonge veelbelovende architecten worden uitgedaagd creatief om te springen met de beperkingen van deze tentoonstellingsruimte. Dit seizoen organiseert VAi bij elke 35m³-presentatie een excursie. Onder begeleiding van de architecten worden hun realisatie(s) of een werf bezocht, telkens met maximaal 8 personen. Volgende bureaus zijn opgenomen in het programma voor het seizoen 2007-2008: - Ura architecten - Barak - Noa-architecten - Bavo ‘Informatie- en documentatiecentrum’ Het Vlaams Architecteninstituut heeft als opdracht een informatie- en documentatiecentrum uit te bouwen voor hedendaagse architectuur in Vlaanderen. In 2003 startte het VAi met het verzamelen van informatie. De documentatie en informatie wordt voor een deel ontsloten via de website (http://www.vai.be). In de toekomst zal deze informatie tevens te raadplegen zijn in het informatiecentrum. Concreet wil het VAi volgende documentatieactiviteiten uitbouwen: - het verzamelen van relevante publicaties over architectuur in België en relevante internationale voorbeelden; - het verzamelen van architectuurtijdschriften; - de aanleg van een projectenarchief, in functie van de activiteiten van het VAi, zoals het jaarboek en andere publicaties of de Dag van de Architectuur; - het verzamelen van studies, onderzoeken, rapporten die in Vlaanderen uitgevoerd worden door overheden of onderwijsinstellingen; - het centraliseren van informatie over architectuurbibliotheken, en het consulteerbaar maken van catalogi via het internet; - het verzamelen van informatie over de werking en activiteiten van allerlei professionele en niet-professionele architectuurorganisaties; - het maximaal bekend maken van bestaande informatie, documentatie- en promotiekanalen, en ze toegankelijker maken voor potentiële gebruikers.

De VAi-kalender of Architectuurkalender (http://www.vai.be/nl/architectuur/actua_archi.asp) geeft een overzicht van architectuuractiviteiten in binnen- en buitenland: tentoonstellingen, lezingen en colloquia of workshops, cursussen, architectuurreizen en –rondleidingen. De activiteiten die voor 2007 onder het thema ‘Vorming’ opgenomen zijn in de architectuurkalender zijn niet relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen. Onder het thema ‘Lezingen / Symposia, colloquia, workshops België’ zijn eveneens geen activiteiten van VAi voor professionelen opgenomen die relevant zijn voor het thema duurzaam wonen en bouwen. Op de website van VAi kan men ook terecht voor een overzicht van opleidingen in de vakgebieden architectuur, stedenbouw en ruimtelijke planning, monumenten- en landschapszorg, interieur- en landschapsarchitectuur, vormgeving en verwante vakgebieden. 121

121

Rechtstreekse link naar het overzicht van opleidingen: http://www.vai.be/nl/informatie/info_oplei.asp


219

4.22. Vlaams Bouwmeester In 1999 besliste de Vlaamse regering een eigen bouwbeleid uit te stippelen voor projecten van de Vlaamse Gemeenschap. Zowel de selectie van de ontwerpers als de kwaliteit van de bouwwerken wordt sindsdien aan strenge eisen onderworpen. Naar Nederlands voorbeeld riep toenmalig minister De Meester de functie van Bouwmeester in het leven. Na een grondige selectie door een extern bureau werd bOb Van Reeth in januari 1998 aangesteld tot eerste Vlaamse Bouwmeester voor een periode van 5 jaar. Deze termijn werd met een jaar verlengd tot 6 jaar maar op 1 juni 2005 werd Marcel Smets (Hoogleraar van de KULeuven) als 2de Vlaams Bouwmeester en opvolger van bOb Van Reeth aangesteld. Met haar architectuurbeleid wil de Vlaamse overheid een voorbeeldig opdrachtgever zijn, om zo ook een motor te zijn voor een positieve stedelijke ontwikkeling. De Vlaams Bouwmeester heeft als opdracht de kwaliteit van de bestaande en de toekomstige overheidsprojecten te maximaliseren, er over te communiceren en het architectuurdebat te stimuleren. Daarvoor heeft hij samen met zijn team diverse strategieën en werkmethodes ontwikkeld. Die gaan van het begeleiden van projecten over het uitschrijven van selectieprocedures voor architecten tot meer experimentele initiatieven als de Meesterproef en Kunst in Opdracht. Het is een van de doelstellingen van de Vlaamse Bouwmeester om het begrip ‘culturele duurzaamheid’ grondig te analyseren. Deze analyse is er niet op gericht een opsomming te krijgen van op te volgen ‘puntjes’ om projecten naar duurzaamheid te beoordelen. Het doel van de analyse is wel ‘culturele duurzaamheid’ bespreekbaar te maken. Het is een zoektocht naar indicatoren die het mogelijk maken om projecten naar duurzaamheid af te wegen ten opzichte van elkaar. 122 De Vlaams Bouwmeester heeft geen opleidingsfunctie maar heeft wel de mogelijkheid infosessies of studiedag te organiseren rond bouwprojecten. Zo werd er bv. op 6 juli 2007 een studienamiddag georganiseerd rond ‘energiezuinige scholen bouwen’. Studienamiddag ‘Energiezuinige scholen bouwen’ Als het van minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke afhangt, zal elk schoolgebouw dat na 1 januari 2008 gebouwd wordt, moeten voldoen aan de strenge E70-norm. Dat wil zeggen dat het 30 % energiezuiniger moet zijn dan wat de huidige E100-norm oplegt sinds januari 2006. De minister wil de strengere normen niet alleen opleggen voor de 211 projecten die de komende jaren via alternatieve financiering gebouwd worden, maar ook voor de projecten die de klassieke weg volgen. Bovendien lanceerde de minister op 29 mei 2007 een oproep voor de bouw van 4 passiefscholen. In Duitsland, Luxemburg, Oostenrijk en Zwitserland heeft men al heel wat schoolgebouwen in lage energiestandaard of passiefhuisstandaard gerealiseerd. Vlaanderen heeft nog maar weinig ervaring met energiezuinige gebouwconcepten. De geplande investeringen voor de inhaaloperatie in schoolgebouwen kunnen we zien als een kans om tegelijk een inhaalbeweging in duurzaam en energiezuinig bouwen te initiëren. Architecten zijn nu aan zet om de energiezuinige aanpak te vertalen naar nieuwe gebouwconcepten. De Vlaams Bouwmeester wil architecten en ontwerpers stimuleren om zich te verdiepen in energiezuinige concepten voor gebouwen, en nodigt hen daarom uit op de studienamiddag met twee praktijkvoorbeelden uit Vlaanderen. Dat ecologie en economie bij het bouwen 122

Bron: website Vlaams Bouwmeester, http://www.vlaams-bouwmeester.be


220

kunnen samengaan en bovendien een generator vormen voor een hedendaagse architectuurvormgeving toont de praktijk van het Oostenrijkse bureau ‘Baumschlager & Eberle’. Volgende lezingen staat op het programma van deze studienamiddag: - Inleiding in de problematiek door de Vlaams Bouwmeester - ‘Het havenbedrijf Gent: een duurzaam en passief kantoorgebouw’, door Luc Eeckhout (EVR-architecten bvba) - ‘De passiefschool “De Zande” in Beersem’, door Herman Jult en Jo Baeke (BURO II bvba) en Jan De Brandt (Cenergie bvba) - Voorstelling van de dienstverlening door het Passiefhuis-Platform, door Christophe Marrecau - ‘Low Energystandard in architecture’, door Prof. Dipl. Ing. Dietmar Eberle (Baumschlager & Eberle Ziviltechniker Gmbh) De Vlaams Bouwmeester heeft een website opgesteld om kandidaat bouwheren te informeren opdat ze goed voorbereid aan het plannen en bouwen van hun school beginnen: http://www.scholenbouwen.be. Het team van de Vlaamse Bouwmeester organiseert een aantal activiteiten om de schoolbesturen die betrokken zijn bij de inhaaloperatie in de scholenbouw te stimuleren en te ondersteunen, zoals de hierboven beschreven studienamiddag. De bouwcampagne ‘Scholen Bouwen’ ging van start met een studiedag op 20 november 2006 rond goede voorbeelden in recente schoolbouwprojecten in Vlaanderen en in het buitenland. Op het symposium werden sprekers uitgenodigd die verschillende aspecten van scholenbouw en architecturale kwaliteit kwamen toelichten. Diverse inspirerende voorbeelden en diverse wegen naar kwaliteit werden op die manier aan de vertegenwoordigers van de betrokken scholen, architecten en geïnteresseerden uit de bouwwereld meegegeven.

4.23. Beroepsinstituut voor Vastgoedmakelaars (BIV) Het Beroepsinstituut voor Vastgoedmakelaars (BIV) is een publiekrechterlijke beroepscorporatie met rechtspersoonlijkheid. Het instituut werd officieel geïnstalleerd op 1 maart 1993. De opdrachten van het instituut zijn bij wet vastgelegd (Kaderwet van 1 maart 1976 tot reglementering van de bescherming van de beroepstitel van de uitoefening van de dienstverlenende intellectuele beroepen, BS., 27 maart 1976). In hoofdzaak betreft dit: 1. Toezien dat de voorwaarden inzake toegang tot het beroep van vastgoedmakelaars worden nageleefd. 2. Opstellen van de voorschriften van de plichtenleer en van het stagereglement. 3. Opmaken en bijhouden van de lijst van de stagiairs en het tableau van de beoefenaars. 4. Waken over de toepassing van de voorschriften van de plichtenleer en uitspraak te doen in tuchtzaken ten opzichte van de leden. De website van BIV geeft een overzicht van de verschillende diploma’s die toegang geven tot het beroep van vastgoedmakelaar. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen specifieke vastgoedopleidingen, en andere diploma’s (zie Tabel 75).


221

Tabel 75: Opleidingen die toegang geven tot het beroep van vastgoedmakelaar

Opleidingen die toegang geven tot het beroep van vastgoedmakelaar Specifieke vastgoedopleidingen Andere diploma’s Bachelor in het vastgoed - Licentiaat of doctor in de rechten (3 jaar, voltijds) - Licentiaat in notariaat - Katholieke Hogeschool Sint-Lieven - Handelsingenieur - Hogeschool Gent - Licentiaat in de handelswetenschappen, - Hogeschool Antwerpen economische wetenschappen of in de toegepaste economische wetenschappen Ondernemersopleiding Vastgoedmakelaar - Burgerlijk ingenieur (3 jaar, twee sessies per week) - Landbouwkundig ingenieur Syntra centra: - Ingenieur voor de scheikunde en de - Antwerpen landbouwindustrieën - Asse - Licentiaat in bedrijfsbeheer - Brussel - Licentiaat in stedenbouwkunde en - Genk ruimtelijke ordening - Gent Licentiaat in de wetenschappen, groep - Kortrijk aardrijkskunde, optie landmeetkunde of - Leuven licentiaat in de geometrologie - Mechelen - Architect - Oostende - Technisch of industrieel ingenieur - St-Niklaas - Gegradueerde in vastgoed - Turnhout - Gegradueerde in bouwkunde of openbare werken / handelswetenschappen / rechten / boekhouding / topografie / architectuur - Meetkundige schatter van onroerende goederen, uitgereikt door de Centrale Examencommissie van de Staat - Binnenhuisarchitect - Diploma accountant Personen die over één van bovenvermelde ‘andere diploma’s’ beschikken, hoeven dus geen specifieke drie jaar durende opleiding te volgen tot vastgoedmakelaar en kunnen onmiddellijk hun stage aanvangen onder toezicht van een door het BIV erkende stagemeester. De stageperiode bedraagt 1 jaar. Het BIV organiseert zelf vormingen, via het e-learning platform van het Instituut (http://www.e-biv.be). Er zijn twee cursussen beschikbaar binnen het thema ‘juridisch’: (1) ‘De wet op de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument’, en (2) ‘Huurovereenkomsten’. Verder is er ook de cursus ‘Reglement van plichtenleer van de vastgoedmakelaar’. De cursussen binnen het thema ‘In-formatie’ zijn nog niet beschikbaar, maar volgende onderwerpen worden verwacht: (1) Handelspraktijken, (2) Fiscaliteit, (3) Varia, (4) Huur/Verhuur, (5) Urbanisme, en (6) Verkoop. 123 Geen van deze cursussen of cursussen in opbouw gaan dieper in op duurzaam wonen en bouwen.

123

Bron: website Beroepsinstituut voor Vastgoedmakelaars, www.biv.be


222

4.24. Vlaams Instituut Vastgoedopleiding (VIVO vzw) VIVO, het Vlaams Instituut Vastgoedopleiding van CIB 124, staat het hele jaar door borg voor een zeer ruim aanbod van opleidingen voor alle bouwen vastgoedprofessionals. Het aanbod strekt zich uit over heel Vlaanderen en zowel startende als doorwinterde makelaars vinden er gemakkelijk hun gading in. VIVO organiseert bijscholingen voor stagairs en cursussen in het kader van de verplichte permanente vorming van vastgoedmakelaars. VIVO doet beroep op een uitgebreid team van ervaren en gespecialiseerde docenten. Met de verschillende formules (korte opleidingssessies, studiedagen, congres, studiereis, ...) kan VIVO snel inspelen op de actualiteit en de wensen van haar klanten. Het KB van 27 september 2006 tot goedkeuring van het reglement van plichtenleer van het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars (BS 18 oktober 2006) voorziet in de verplichting tot het volgen van permanente vorming. Op basis van Artikel 36 is de vastgoedmakelaar verplicht 20 uren vorming te vormen, gespreid over 2 burgerlijke jaren (gemiddeld 10 uur per burgerlijk jaar) om te voldoen aan de vereisten van de Uitvoerende Kamer van het BIV. De opleidingen van VIVO voldoen aan deze vereisten. VIVO bezorgt haar cursisten jaarlijks een attest met de gevolgde opleidingen, waarop onderwerp, datum en aantal gevolgde lesuren vermeld staan. Het opleidingsaanbod van VIVO is verdeeld over volgende 8 thema’s: - Bedrijfsvastgoed - Bouwtechnisch en promotie - Commercieel - Fiscaal en juridisch - Management - Vastgoedbeheer - Schattingen - Andere Onderstaande tabel geeft het opleidingsaanbod van VIVO weer (zie Tabel 76). Tabel 76: Opleidingsaanbod van VIVO, gerangschikt per thema

Opleidingsaanbod van VIVO Thema Opleiding Bedrijfsvastgoed Bedrijfsvastgoed: waardebepaling in de praktijk Balkons: een zorgenkind? Vochtproblemen: detecteren, schade beperken & Bouwtechnisch en promotie oplossing Materiaaltoepassingen in gebouwen (basisopleiding) Basismodule commerciële training Commercieel Praktijkdag “succesvol verkopen!” Praktijkdag “succesvol inkopen!” Veiligheidscoördinatie en postinterventiedossier i.f.v. de verkoop Fiscaal en juridisch Veiligheidscoördinatie en postinterventiedossier voor de syndicus 124

CIB: Confederatie van Immobiliënberoepen


223

Opleidingsaanbod van VIVO Thema Opleiding Management Praktijktraining management Relocation voor de vastgoedmakelaar/vastgoedbeheerder? Vastgoedbeheer (Veiligheidscoördinatie en postinterventiedossier voor de syndicus) Mede-eigendom Praktijkschatting voor de vastgoedmakelaar Schattingen Plaatsbeschrijving in de praktijk (Bedrijfsvastgoed: waardebepaling in de praktijk) Budgettering en financiële functies in Excel Commercieel en assertief communiceren in het Frans Andere Commercieel en assertief communiceren in het Duits Assertieve communicatie voor frontliners In wat volgt zullen ter illustratie een aantal opleidingen van VIVO relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Opleiding ‘Balkon: een zorgenkind’ 125 (Bouwtechnisch) Vastgoedmakelaar, syndicus, promotor of vastgoedexpert worden vaak geconfronteerd met balkons die niet waterdicht zijn. In deze opleiding hoort men welke de meest voorkomende problemen zijn, hoe preventief kan worden opgetreden en welke de oplossingen zijn als dergelijke problemen zich toch voordoen. Ook renovatie komt hierbij aan bod. Volgende onderwerpen worden o.a. besproken: waterdichtheid balkonvloeren, aansluiting ramen en opgaande muren, vloerafwerking, randafwerking, balustrades, enz. Deze cursus wordt gegeven door het docententeam van de Katholieke Hogeschool SintLieven en neemt 3 lesuren in beslag. De cursus richt zich tot vastgoedmakelaars, vastgoedbeheerders, vastgoedexperten, vastgoedpromotoren, advocaten, architecten, aannemers, landmeters-experten, boekhouders-fiscalisten en hun medewerkers. Opleiding ‘Vochtproblemen: detecteren, schade beperken & oplossing’ 126 (Bouwtechnisch) Het herkennen van vochtproblemen is één zaak. Maar wat dan? Welke zijn de verschillende detectiemogelijkheden? Hoe zorgt men voor een snelle interventie en welke zijn de mogelijkheden voor bv. machines en parket? Hoe kunnen de oorzaak van het probleem en de symptomen worden weggenomen? Wat betekent thermisch drogen, condensatiedrogen en absorptiedrogen? Welke zijn de vooren nadelen van deze methodes? ... Deze opleiding neemt drie uur in beslag, en richt zich tot vastgoedpromotoren, vastgoedbeheerders, vastgoedexperten, vastgoedmakelaars, landmeters. In het najaar 2007 wordt deze cursus herhaald op drie namiddagen: 14 november 2007 te Antwerpen, 22 november 2007 te Gent, en 6 december 2007 te Oostende.

125 126

Bron: website VIVO, http://www.vivo.be, rechtstreekse link: http://www.vivo.be/vorming/kortlang/002/ Bron: website VIVO, http://www.vivo.be, rechtstreekse link: http://www.vivo.be/vorming/kortlang/091/


224

Opleiding ‘Materiaaltoepassingen in gebouwen (basisopleiding)’ 127 (Bouwtechnisch) Vastgoedmakelaars zijn geen bouwkundig ingenieurs. Maar het is wel belangrijk dat zij, vaak in functie van een waardebepaling of een plaatsbeschrijving, materialen kunnen herkennen en beoordelen. Deze technische praktijkcursus maakt hen wegwijs in de doolhof van materialen en de schades die eraan kunnen voorkomen. Volgende onderdelen worden besproken: muren en vloeren; daken; buitenschrijnwerk, beglazing en gevelbekleding; thermische en akoestische isolatie; en houtskeletbouw. De deelnemers leren materialen en hun eigenschappen herkennen en de juiste benamingen hanteren. Verder leren ze schade herkennen en de juiste en recente gegevens i.v.m. deze specifieke materialen opzoeken. De syllabus van deze opleiding wordt regelmatig volledig up-to-date gebracht, inclusief literatuur- en trefwoordenlijst. Deze opleiding neemt 20 uur in beslag, en richt zich tot vastgoedmakelaars, vastgoedbeheerders, vastgoedexperten, vastgoedpromotoren en hun medewerkers. Deze cursus wordt in het najaar van 2007 tweemaal ingericht: een eerste maal in Hasselt gespreid over 5 avondsessies (7, 14, 21, 28 november en 5 december 2007). In Hasselt wordt de cursus gegeven door een docententeam van de Provinciale Hogeschool Limburg (PHL). De tweede reeks gaat door in Aalst en wordt gegeven voor een docententeam van de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (KAHOSL). In Aalst wordt de cursus eveneens gespreid over 5 avondsessies: 13, 20, 27 november, 4 en 11 december 2007.

Naast de vermelde opleidingen organiseert VIVO ook actualiteitsgebonden studiedagen en dagseminaries. Voor het najaar van 2007 zijn volgende studiedagen en seminaries gepland: - Gewijzigde wetgeving m.b.t. akoestische isolatie (8 oktober 2007) - 100 duurzame materialen (12 oktober 2007) - Schijnzelfstandigheid in de vastgoedsector (15 en 25 oktober, 5 november 2007) - Bebouwing in buitengebieden (6 november 2007) - De vastgoedmakelaar en de witwaswetgeving (7 november 2007) In wat volgt zullen ter illustratie een aantal van de studiedagen en seminaries van VIVO relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, meer in detail besproken worden. Studienamiddag ‘Gewijzigde wetgeving m.b.t. akoestische isolatie’ 128 VIVO organiseert op 8 oktober 2007 een studienamiddag over de gewijzigde wetgeving m.b.t. geluidsisolatie (akoestische isolatie) tijdens het Bouw en Immosalon (BIS) te Gent. Men verwacht dat deze regelgeving van toepassing wordt vanaf het najaar 2007: wat verandert er precies? Welke normering zal men in acht moeten nemen bij het bouwen en verbouwen van woningen en andere panden? Worden er sancties voorzien bij niet-naleving? Deze studiedag zal bij benadering 2,5 uren les omvatten en richt zich tot vastgoedpromotoren, vastgoedbeheerders, vastgoedexperten, vastgoedmakelaars, landmeters. Volgende gastsprekers zullen aan bod komen tijdens de studienamiddag: Dhr. Ingelaere (WTCB), Dhr. Haegens (voorzitter CIB-Federatie Vastgoedpromotoren), Mevr. Van Overmeire (Technical Manager Xella BE) en Dhr. Speelman (AGC).

127 128

Bron: website VIVO, http://www.vivo.be, rechtstreekse link: http://www.vivo.be/vorming/kortlang/140/ Bron: website VIVO, http://www.vivo.be, rechtstreekse link: http://www.vivo.be/vorming/studiedagen/513/


225

Studienamiddag ‘100 duurzame materialen’ 129 Op 12 oktober 2007 wordt de studienamiddag ‘100 duurzame materialen’ voor bouwen vastgoedprofessionals georganiseerd tijdens het Bouw en Immosalon (BIS) te Gent. De nieuwste materialen voor de bouwsector moeten sterk zijn, mooi, uniek, slank, duurzaam en liefst hernieuwbaar of minstens recycleerbaar. Het WTCB geeft een toelichting bij de problematiek van duurzaam bouwen. Daarbij zullen een aantal lopende projecten worden belicht. Maar wat is nu duurzaam? En welke zijn de laatste ontwikkelingen op dat vlak? Tijdens deze studiedag krijgen de deelnemers de nieuwste en meest inspirerende voorbeelden van duurzame materialen: van beton met olifantengras, superisolerend glas, vissenleer, bioresins, kunststof van gerecycled kauwgom, flexibele folies met zonnecellen, huizen van papier, beton gemaakt door bacteriën en andere op natuur geïnspireerde voorbeelden. Aansluitend kan men de tentoonstelling "Green matter” van Materia bezoeken op het Bouw & Immosalon. Studienamiddag ‘Bebouwing in buitengebieden’ 130 Welke mogelijkheden biedt de huidige wetgeving voor herbestemming van kastelen, landerijen, oude hoeves, enz.? Deelnemers krijgen een praktijkgerichte bespreking van toepassingen van bebouwingen en beheer in buitengebieden (bos-, natuur- en agrarische gebieden). Er wordt specifiek voor het buitengebied nagegaan welke opportuniteiten zich aanbieden, gelet op de onderscheiden wetswijzigingen. Volgende onderwerpen komen o.a. aan bod en worden behandeld door gespecialiseerde ambtenaar, ingenieur en jurist terzake: - Optimalisatie zonevreemde verbouwingen - Financiële instrumenten van bosbeheer - Impact van de watertoets op financiering van bouwprojecten - Hoe organiseren van bestemmingswijziging van gewestplanzoneringen Deze studienamiddag richt zich tot vastgoedmakelaars, beslaat drie lesuren en gaat op 6 november 2007 door te Leuven.

Jaarlijks wordt het CIB-Vastgoedcongres georganiseerd met verschillende workshops op het programma. In 2007 staat het congres in het teken van ‘Hoe wonen betaalbaar houden’ (30 november 2007). Een van de workshops gaat over de energieregelgeving (‘energieregelgeving in de kijker’). Deze workshop wil de deelnemende vastgoedmakelaars een overzicht bieden van de controles waarmee ze te maken kunnen krijgen bij de verhuur, verkoop en bouw van vastgoed. Volgende onderwerpen komen o.a. aan bod: - Elementaire vereisten inzake veiligheid, gezondheid en bewoonbaarheid (verhuur) - Keuring van elektriciteit- en gasinstallatie - Energieprestatiecertificaten (doel, hoe worden ze opgesteld, EAP versus EPB, aankomende regeling voor het certificaat bij verkoop of verhuur van residentieel vastgoed, belang en gebruik van software bij het opstellen van dergelijke certificaten.

129 130

Bron: website VIVO, http://www.vivo.be, rechtstreekse link: http://www.vivo.be/vorming/studiedagen/517/ Bron: website VIVO, http://www.vivo.be, rechtstreekse link: http://www.vivo.be/vorming/studiedagen/516/


226

4.25. Kluwer opleidingen Kluwer Opleidingen maakt deel uit van het internationale concern Wolters Kluwer. Wolters Kluwer profileert zich als expert op het gebied van informatieservices voor professionals. Kluwer Opleidingen biedt ruim 1400 trainingen, opleidingen of seminaries aan. De opleidingsprogramma’s worden jaarlijks door 18000 deelnemers gevolgd. Het opleidingsaanbod bestrijkt een breed palet aan professionele vakdomeinen, binnen elk domein worden ook verschillende opleidingsniveaus aangeboden (studiemiddag, training, basisopleiding of specialisatietraining). De docenten van de opleidingen zijn praktijkexperts die weten waar behoeftes liggen, anticiperen op vragen en inpikken op situaties die de medewerkers regelmatig ervaren. Het aanbod van Kluwer Opleidingen bestaat uit meer dan 1400 open opleidingen en seminaries in 19 vakgebieden. Daarnaast is het ook mogelijk een incompany opleiding met een uitgewerkt programma op maat van het bedrijf of de organisatie aan te vragen. 131 Onderstaande tabel geeft de verschillende vakgebieden weer waarvoor Kluwer Opleidingen opleidingsprogramma’s verzorgt (zie Tabel 77). Tabel 77: De vakgebieden waarvoor Kluwer Opleidingen opleidingsprogramma’s verzorgt

Vakgebieden Leidinggeven en persoonlijke vaardigheden Bedrijfsmanagement Projectmanagement Human Resources Management Sociaal Recht Financieel beleid Bank en verzekeringen Accountancy en IAS/IFRS Fiscaliteit Juridisch Verkoop

Marketing en bedrijfscommunicatie Inkoop Logistiek, transport en douane Secretariaat en managementondersteuning Milieu, veiligheid en kwaliteit Informatica en software Overheid Non-profit Producttrainingen Kluwer Sociale verkiezingen 2008

Het vakgebied ‘milieu, veiligheid en kwaliteit’ is het enige vakgebied waarin enkele opleidingen of seminaries opgenomen zijn die relevant zijn voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen. Milieu De basisopleiding milieubeheer bestaat uit verschillende modules, waaronder de modules ‘Afval en secundaire stoffen’, ‘Geluid en trillingen’, ‘Bodem’, ‘Asbest in de praktijk’, ‘MER, Seveso, Klimaat en Energie’. De totale basisopleiding is gespreid over 11 dagen. Deze basisopleiding richt zich tot milieuverantwoordelijken, ook andere doelgroepen hebben er baat bij de actualiteitsseminaries in milieu bij te wonen: milieucoördinatoren, verantwoordelijken kwaliteit, verantwoordelijken veiligheid, algemeen directeuren & zaakvoerders, preventieadviseurs, bodemdeskundigen & verantwoordelijken R.O., (milieu/bedrijfs)juristen & advocaten, facility managers, ingenieurs, ambtenaren, stafmedewerkers en adviseurs, projectmanagers, projectleiders, product managers & service managers, technical managers, …

131

Bron: website Kluwer Opleidingen, http://www.klu.be


227

Basisopleiding milieubeheer – afval en secundaire grondstoffen Deze opleiding behandelt het wettelijk kader rond afval, en tips en adviezen uit de praktijk. Vlarea, een afvalregister, verwerver versus verwerker, val-i-pac en fost plus, milieuheffing en aanvaardingsplicht, afval of secundaire stoffen, en andere termen worden toegelicht. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze ééndaagse opleiding: - Afval – basisbegrippen juridische aspecten; - Afvalstoffenbeleid in het Vlaamse Gewest; - FAQ m.b.t. milieuheffing, brandbaar/niet-brandbaar; - Verbranding van afvalstoffen; - Afval vs. secundaire grondstof, gebruik als bouwstof, bodem … Basisopleiding milieubeheer – geluid en trillingen De gevolgen van geluidshinder worden heel dikwijls onderschat. Nochtans kan een basiskennis geluid, gekoppeld aan enkele praktische weetjes, veel problemen voorkomen. Want bij geluid en trillingen is voorkomen beter dan genezen. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze ééndaagse opleiding: - Toelichting van akoestiek via praktijkvoorbeelden en oefeningen; - 3D-modelleringen; - Geluidsfragmenten van zuivere tonen, witte ruis, isolatieverbeteringen, ...; - Meetapparatuur en meetdemonstraties; - Het vernieuwde wettelijke kader; - Voorbeelden van hoe het niet moet.

Basisopleiding milieubeheer – bodem Deze opleiding biedt de deelnemers een kritische blik op het nieuwe Bodemsaneringsdecreet en het vernieuwde hoofdstuk X van Vlarebo. Men verneemt wat de sleutelrol van OVAM is in dit complexe verhaal. Er wordt ook stilgestaan bij de gewijzigde wetgeving rond grondverzet en wat dit in de praktijk betekent. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze ééndaagse opleiding: - Bodem en grondwater: juridische aspecten; - De rol van OVAM; - Grondverzet: technische aspecten; - Case-study.

Basisopleiding milieubeheer – asbest in de praktijk Asbesthoudende producten komen nog steeds in grote hoeveelheden voor in woningen en bedrijfspanden. Omdat asbest een risico kan vormen voor de gezondheid, is het herkennen en het behandelen ervan uiterst belangrijk. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze ééndaagse opleiding: - Korte inleiding tot de regelgeving; - Wat is asbest?; - Herkenning van asbest; - Veilig bemonsteren; - Bescherm uzelf en uw omgeving; - Wat doet u zelf? Wat laat u doen?


228

Basisopleiding milieubeheer – MER, Seveso, Klimaat en Energie In deze opleiding verneemt men hoe een milieueffectrapport (MER), veiligheidsrapport (VR) of energiestudie (ES) in het kader van een vergunningsaanvraag moet worden opgesteld. Men verneemt welke informatie hiervoor nodig is en welke timingproblemen, valstrikken en andere moeilijkheden best vermeden kunnen worden. Tevens wordt dieper ingegaan op het thema 'klimaat en energie' en de beleidsontwikkeling binnen Vlaanderen. Volgende onderwerpen staan op het programma van deze ééndaagse opleiding: - Milieueffectenrapport; - Veiligheidsrapport en Seveso-kennisgevingsdossier; - Energiestudie; - Klimaat en energie.

Veiligheid Kluwer Opleidingen biedt eveneens een driedaagse opleiding aan om het certificaat ‘Veiligheid voor operationeel leidinggevenden in het kader van VCA’ te behalen. Verder ook een vierdaags seminarie over het AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties) en een tweedaagse opleiding ‘BA5’ (veiligheidsopleiding tot vakbekwame personen voor het werken aan elektrische installaties). Certificaat ‘Veiligheid voor operationeel leidinggevenden in het kader van VCA’ VCA staat voor Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers. Het is een systematiek die is ontwikkeld om veiligheidsbeheersystemen van aannemers / contractors op een objectieve en gestructureerde manier te toetsen en te certificeren. De basisgedachte is dat een VCA certificaat gerechtvaardigd vertrouwen geeft dat het bedrijf de activiteiten waarvoor het is gecertificeerd, 'veilig' kan en zal uitvoeren. Deze opleiding heeft tot doel de betrokken operationeel leidinggevenden de gelegenheid te geven om de nodige kennis inzake veiligheid te verwerven en deel te nemen aan het examen dat wordt vereist door punt 3.3 van de lijst, met als titel 'Veiligheid voor operationeel leidinggevenden in het kader van VCA'. Deze opleiding richt zich op elke medewerker die leiding moet geven aan de operationeel medewerkers (werknemers), zoals opzichters, ploegbazen, voormannen, … Volgende onderwerpen staan op het programma van deze driedaagse opleiding: - De veiligheidsfilosofie, de risico's en het beheer ervan (oorzaken, iceberg) en de preventie, die de identificatie van de gevaarlijke handelingen en situaties en het zich voordoen van ongevallen omvat - De wetgeving, de Europese richtlijnen, de reglementen, de controles en de ongevallenverslagen - De verantwoordelijkheid - De VCA-certificatie - De ergonomie - De organisatie - De methoden om veilig werken te bevorderen - De analyse van de aan de taak verbonden risico's - Het organiseren van toolbox meetings - De veiligheidsprocedures, de werkvergunning, … - De elektrische zonering - De noodplannen van de onderneming - Persoonlijke beschermingsmiddelen - Signalisatie - Ongevallenanalyse Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

229

-

-

De risico's en de preventiemaatregelen in verband met: gevaarlijke producten (materialen), asbest, brand en ontploffing, werken in besloten ruimten, werktuigen en machines (arbeidsmiddelen), het hanteren van lasten (hijsen, optillen, dragen), struikelen, uitglijden en vallen, werken in de hoogte, elektriciteit, lassen en aanverwante werkzaamheden, straling, geluid Beheer op bouwplaats en signalisatie

Het AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties) Dit is een seminarie voor de globale studie van het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties en van zijn toepassing bij het ontwerp, de uitvoering en het onderhoud van elektrische installaties. Rekening houdende met de complexiteit van het reglement (278 artikels en een hele reeks van besluiten) en zijn permanente evolutie, heeft het seminarie tot doel: (1) op een systematische manier de voorschriften van het AREI en de uitvoeringsbesluiten te bestuderen; en (2) de gebruiker te helpen om beter zijn weg te vinden in deze massa voorschriften. Dit seminarie richt zich tot allen die betrokken zijn bij de veiligheid en het correcte ontwerp van elektrische installaties. Volgende onderwerpen staan op het programma van dit vierdaagse seminarie: - Inleiding en algemeenheden: ontstaan van het AREI, toepassingsgebieden, structuur, normen, nieuwe begrippen - Bescherming tegen elektrische schokken bij rechtstreekse aanraking: beschermingsgraden IP, materiaalklassen, keuze van het materiaal, beschermingswijzen, praktische voorbeelden - Bescherming tegen elektrische schokken bij onrechtstreekse aanraking: actieve en passieve bescherming, aardverbinding, equipotentiële verbindingen, differentieelschakelaars, aardverbindingssystemen, isolatiebewaking en foutspanningsbeveiliging, beveiligde lengtes (berekening, grafieken en tabellen, personal computer) - Bescherming tegen overbelasting, kortsluiting, spanningsval, overspanning, verontreiniging (elektrische leidingen: keuze en montage, elektrisch materiaal: keuze en plaatsing, plichten van diverse personen in verschillende gevallen) - Adviezen met betrekking tot het gebruik van het AREI BA5 - Veilig werken aan elektrische installaties - 'vakbekwame' personen Interpretatie van BA5 in verband met werken: personen die door hun (schoolse) opleiding en/of hun ervaring de nodige basis bezitten om zelf de risico's te zien en te oordelen over de te nemen maatregelen. Ook voor een BA5 zal het bevoegdheidsdomein normaal in mindere of meerdere mate beperkt zijn in functie van de kennis en/of ervaring. De term BA5 is geen absoluut begrip. Bij de schoolse opleiding ligt het zwaartepunt in het algemeen op de regels in verband met de installaties en wordt de veiligheid van de personen belast met werken, onderhoud en soortgelijke, meestal niet systematisch behandeld. Voor kandidaten BA5 is een aanvullende veiligheidsopleiding dus zeker verantwoord. Waar de opleiding BA4 beperkt is tot specifieke regels voor bepaalde taken, moet de opleiding voor BA5 ruimer zijn: zij moet de basis verschaffen voor het zelf zien, interpreteren en beslissen. Na het volgen van deze opleiding beheerst men de veiligheidsregels en de praktische toepassing ervan bij het werken aan elektrische installaties door vakbekwame personen BA5. Deze opleiding is bestemd voor al wie bij het uitvoeren van zijn werk als elektricien of in een andere functie, blootgesteld is aan de gevaren van elektriciteit. Het veronderstelt een basiskennis van elektriciteit en elektrische installaties (sterkstroom).


230

Volgende onderwerpen staan op het programma van deze tweedaagse opleiding BA5: - Inleiding: doel en opvatting - Algemene informatie en regels om veilig te kunnen werken aan de elektrische installaties - Gevaren van elektriciteit i.v.m. werken aan de elektrische installaties - Regels voor het werken aan de elektrische installaties buiten spanning - Voorwaarden en regels voor het werken aan de elektrische installaties 'onder spanning' - Regels voor het werken aan de elektrische installaties in 'bijzondere omstandigheden' - Bespreking van voorbeelden van situaties waarmee de deelnemers in de praktijk worden geconfronteerd

4.26. Vakbonden Deze actoren zijn zowel sectoraal als geografisch georganiseerd. De nationale secretariaten hebben naast het verdedigen van de ‘economische’ belangen van de werknemers zich ook tot doel gesteld om hun algemene belangen te ondersteunen. De meeste organisaties werken vanuit onderlinge solidariteit aan de emancipatie en ontplooiing van alle werknemers; een betere rechtvaardige samenleving en duurzame ontwikkeling (economisch, sociaal en milieu). Daartoe verdedigen zij hun leden individueel en als groep voor hun arbeid, inkomen, sociale bescherming en kwaliteit van leven. 132

4.26.1. Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV)

Het Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV) is een christelijke vakvereniging en telt in totaal ongeveer 1.700.000 leden. Het ACV overkoepelt verschillende vakcentrales, de vakbonden per beroepsgroep. ACV Bouw en Industrie vertegenwoordigt ondermeer de arbeid(st)ers in de volgende sectoren: bouwsector, aanverwante sectoren bouw, hout, papieren grafische sector, en de beschutte en sociale werkplaatsen. Het ACV hecht veel belang aan vorming. Nationaal is er een vormingsdienst uitgebouwd die de vormingsmedewerkers in verbonden en beroepscentrales ondersteunt. Iedere ACVafgevaardigde in een ondernemingsraad of Comité Preventie en Bescherming op het werk krijgt van het ACV de kans om gedurende vier jaar een aantal dagen (basis)vorming te volgen. In deze vorming komen uiteenlopende onderwerpen aan bod: de analyse van de economische en financiële toestand van de onderneming, welzijn op het werk (veiligheid en gezondheid), wetgeving allerhande (ook via een schriftelijke cursus), onderhandelingstechnieken, ... Tijdens deze vorming is er ook ruimte om het gesprek rond bredere maatschappelijke thema's aan te snijden. Het uiteindelijke doel van de vorming is de afgevaardigden te wapenen voor hun opdrachten op de onderneming. Het ACV vormt niet alleen zijn afgevaardigden in de ondernemingen: ook vrijwilligers die actief zijn in de lokale ACV-werking kunnen jaarlijks rekenen op een vormingsaanbod. Het gaat in deze "interprofessionele vorming" dan bijvoorbeeld over lokale tewerkstelling. Ook voor de personeelsleden van het ACV zijn regelmatige vormingsmomenten voorzien, zowel rond de meer technische vaardigden (sociale wetgeving bijvoorbeeld), als informaticatoepassingen of brede maatschappelijke thema's.

132

Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p.


231

Ook voor ACV-leden is er heel wat vorming voorzien, echter vaak niet onder die noemer. Maar overal te velde organiseert het ACV infovergaderingen, infoavonden, ... voor het brede (leden)publiek rond nieuwe ontwikkelingen op het sociale vlak, lokale problemen, ... ACV Bouw en Industrie besteed in haar vormingsaanbod vooral aandacht aan het syndicale. Technisch-beroepsgerichte vorming komt weinig aan bod. ACV heeft in het verleden een vormingsweek rond milieu georganiseerd, dit zal in de toekomst herhaald worden. Verder is er ook een initiatief dat jaarlijks herhaald wordt, maar dat richt zich slechts tot een beroepsgroep, nl. de schilders, waar professionele aspecten aan bod komen. Binnen de centrale Bouw en Industrie wordt dan meestal samengewerkt met sectorale opleidingsfondsen die aan deze thema’s aandacht besteden. Vakbonden en werkgevers uit de bouwsector investeren bv. in opleidingen via het FVB (zie elders). 133 Het ACV organiseert heel wat vorming. Tot 2004 kwam het thema milieu niet sterk aan bod in de basisvorming. Door het groter aanbod milieuvormingspakketten, onder invloed van het intersyndicaal milieuproject, is dit sterk gestegen. Vanaf 2005 is milieuvorming opgenomen in het vormingsplan. Milieu komt aan bod in functie van de actualiteit en vragen vanuit bepaalde sectoren, zoals bv. Reach en Kyoto. Het personeel van het ACV krijgt de mogelijkheid om zich bij te scholen in milieuthema’s. In elk gewestelijk verbond en beroepscentrale krijgt één persoon immers de kans om extern een milieuvorming te volgen (milieucoördinator B of vergelijkbaar). Deze ‘milieudeskundigen’ staan in voor de milieuvorming, de begeleiding van militanten bij milieudossiers en vertegenwoordigingen. Er zijn echter onvoldoende opgeleide ‘milieudeskundigen’, maar 5 op de 13 regio’s. Milieu is een prioriteit in de vakbond, maar geen kerntaak. Milieu is tevens een moeilijk thema: hoogdrempelig, technisch en het komt bovenop een pak (meer) prioritaire taken. Milieu komt vaak in de actualiteit wat het mogelijk maakt om het thema bespreekbaar te maken. 134

4.26.2. Socialistisch Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV)

Het Algemeen Belgische Vakverbond (ABVV) is een socialistische vakbond en telt meer dan 1.300.000 leden. Als vakbond kan en moet ABVV bijdragen aan milieu. ABVV is er immers van overtuigd dat milieuproblemen en sociale problemen vaak onontwarbaar met elkaar verbonden zijn. Milieuvorming heeft een vaste stek verworven in het vormingsaanbod en het Vlaams ABVV bracht veel milieubrochures uit om de militanten meer houvast te geven. 135 Milieuvorming bij ABVV wordt enerzijds georganiseerd als gewestelijke/interprofessionele vorming. Dit is een basisvorming waarbij milieu marginaal aan bod komt. Na de basisvorming volgt de verdergezette vorming, met meer milieu. Er wordt ook geprobeerd de complementariteit tussen arbeidsomstandigheden en milieu duidelijk te maken.

133

Bron: website ACV, http://www.acv-online.be, en website ACV Bouw en Industrie, http://www.acvbi.be. Bijkomende informatie verkregen via Dhr. Patrick Franceus, diensthoofd studie- en vormingsdienst ACV Bouw en Industrie. 134 Bron: ‘Milieuvorming bij vakbonden en milieubeweging’, overleg Arbeid en Milieu 13/06/2006, verslag beschikbaar via http://www.a-m.be/actie/milieuvorming.htm 135 Bron: website ABVV, http://www.abvv.be en Vlaams ABVV, http://www.vlaamsabvv.be Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

232

In de vorming die de centrales organiseren komt ook regelmatig milieu aan bod zoals het thema klimaat en energie. Er is een intense verweving tussen de arbeidersproblematiek en de milieuproblematiek, bv. bij het werken met gevaarlijke producten. Syndicalisten moeten met die complementariteit leren omgaan. Zo kunnen ze wetgevende instrumenten uit de milieusector leren gebruiken om bv. gezondheidsproblemen in bedrijven aan te pakken. De ongelijkheid tussen Noord en Zuid zorgt voor nieuwe milieuproblemen. Vakbondsafgevaardigden moeten ook die samenhang leren zien. Milieuproblemen worden immers niet altijd samen gezien met de maatschappelijke processen die ervoor verantwoordelijk zijn (zoals de industriële revolutie bijvoorbeeld). Vakbondsmilitanten moeten duurzaamheid dan ook in hun vakbondsactie integreren. 136 ABVV wil zo vormen dat ze slagvaardige afgevaardigden kunnen worden én blijven. Vorming is echter niet beperkt tot weten en kunnen. Met de syndicale werking, dienstverlening en acties, geeft ABVV voortdurend vorm aan de waarden waar het ABVV als beweging voor opkomt: democratie, solidariteit, gelijkheid en verdraagzaamheid. Vaardigheden, inzichten en houdingen bijbrengen, gestoeld op de waarden van ABVV, zijn de doelen waarop men met de vorming wil scoren. Actieve leden kunnen vorming volgen in hun centrale of bij Vorming & Actie vzw, de vormingsinstelling verbonden aan het ABVV. Vorming & Actie verstrekt een vormingsaanbod in 13 regio’s. Het aanbod omvat programma’s op twee niveaus: - Basisniveau: een algemene inleiding over de maatschappij en het syndicaal actief zijn - Voortgezet niveau: een ruim gamma van modules met zowel brede maatschappelijke thema’s als thema’s over ondernemingswerking (veiligheid, gezondheid, milieu, personeelsbeleid, economische en financiële aspecten, sociale zekerheid, werkgelegenheid, de Europese Unie, anti-discriminatie, e.d.) ABVV voorziet in een basisvorming, vorming i.v.m. ondernemingsraad, comité voor preventie en bescherming op het werk, syndicale afvaardiging. Er zijn ook vormingen in informatica (bv. ABC van de PC). Onderwerpen i.v.m. (duurzaam) wonen en bouwen komen slechts sporadisch en niet in detail aan bod, zoals energie en gezondheid (materialen).

4.26.3. Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België (ACLVB)

De Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België (ACLVB) of de Liberale Vakbond is de derde vakorganisatie van België. De Liberale Vakbond vertegenwoordigt de belangen van meer dan 220.000 werknemers en sociaal verzekerden. De Liberale Vakbond heeft een eigen vormingsdienst ‘Werknemerswelzijn’, die door de Vlaamse Gemeenschap erkend is als vormingsinstelling. Het vormingsaanbod bestaat uit syndicale vormingen, gespecialiseerde vormingen, algemene vormingen, en vorming voor bijzondere doelgroepen. 137 De verschillende syndicale vormingen besteden geen aandacht aan duurzaam wonen of bouwen daar ze specifiek inspelen op de syndicale thema’s (Syndicale delegatie, Ondernemingsraad, Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk, Rechten en plichten 136

Bron: ‘Milieuvorming bij vakbonden en milieubeweging’, overleg Arbeid en Milieu 13/06/2006, verslag beschikbaar via http://www.a-m.be/actie/milieuvorming.htm 137 Bron: website ACLVB, http://www.aclvb.be Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

233

op de werkvloer, …). Het programma Ondernemingsorganen voor 2007-2008 zal naast de sociale verkiezingen ook aandacht besteden aan de klimaatsverandering en verpakkingsafval. De gespecialiseerde vormingen werden georganiseerd in 2006-2007 maar staan voor 2007-2008 niet op het programma. Deze cursussen gaan intensief in op een bepaald thema, zoals fiscaliteit, arbeidsrecht of informatica. Ook hier is duurzaam wonen en bouwen niet aan de orde. De algemene vorming draagt bij tot een volwaardig en actief burgerschap door te informeren over actuele thema’s van een heel uiteenlopende aard en te werken aan persoonlijkheidsontplooiing. Zo wordt er bv. aandacht besteed aan communicatie, politiek, gezondheid … In 2006-2007 was er het programma ‘Kennis-plus’ en in 2007-2008 ‘Kennisextra’. Tijdens deze algemene vormingen konden verscheidene thema’s uit volgende tabel aan bod komen (zie Tabel 78). Tabel 78: Mogelijke thema’s voor de algemene vorming van ACLVB

Mogelijke thema’s voor de algemene vorming van ACLVB Kennis-plus (2006-2007) Inleiding tot de bedrijfspsychologie Diverse verzekeringen Echtscheiding Jaarlijkse vakantie Sociale zekerheid Zwartwerk in België: economische en sociale gevolgen Arbeidsreïntegratie Arbeidsovereenkomst: de realiteit Jongeren en jeugdcriminaliteit Hoe omgaan met stress op een alternatieve wijze? Hoe bescherm ik mijn pc bij internetgebruik? Dagdagelijkse wetenschap Economisch taalgebruik Burn-out en depressie Statuut van de vrijwilliger Kennis-extra (2007-2008) Jeugdsanctierecht De moderne communicatie Zwartwerk in België Verkeersongevallen en hun afhandeling Sociale zekerheid Hoe omgaan met stress op alternatieve wijze? Statuut van de vrijwilliger Privacy in de onderneming PC-bescherming Stakingsrecht Sociaal verzekerden en de arbeidsrechtbank Politieke actualiteit Praktische vragen op de werkvloer Generische geneesmiddelen


234

De vorming voor bijzondere doelgroepen kan seniorenvorming en vorming voor werkzoekenden (sollicitatietraining) omvatten. Deze vormingen besteden eveneens geen aandacht aan duurzaam wonen en bouwen. Sporadisch wordt het thema duurzaam bouwen in de algemene vorming ingelast, bv. over de energieaudit. In het cursusjaar 2005-2006 werd een aantal keren een vorming georganiseerd over de ecologische voetafdruk waarbij gesproken werd over de bestaande verbouwingspremies. Bij de jaarlijkse syndicale vorming specifiek voor de delegés van de bouwsector komen eerder technische en syndicale thema’s aan bod, maar ook meer algemene onderwerpen die uiteraard verband houden met de bouwsector. De laatste jaren werd het accent gelegd op onder meer veiligheid, gezondheid (preventie van rugklachten bij bouwberoepen...), communicatietechnieken en werden er ook toelichtingen gegeven over de werking van het fonds voor beroepsziekten (FBZ). Wat de meer technische aspecten betreft, werd voor 2006-2007 bv. de energieprestatieregelgeving onder de loep genomen met technische tips rond het bouwen (of verbouwen) van een energiezuinige en gezonde woning. Een bezoek aan het WTCB liet in 2006 toe de meest actuele en vooruitstrevende bouwtechnieken van naderbij te onderzoeken. 138 Tijdens milieuvormingen maakt ACLVB gebruik van vormingspakketten die aangemaakt zijn door Arbeid en Milieu (milieu en gezondheid) of maken ze zelf een vormingspakket aan, bv. milieureglementering. ACLVB probeert zoveel mogelijk ruimte te laten voor discussie en oefeningen. Ook de actualiteit komt aan bod. Thema’s die de laatste jaren behandeld zijn: Kyoto-protocol, milieu en gezondheid, ruimtelijke verweving en milieuhinder, milieureglementering, energiezuinig wonen, ... Om de interesse in milieu vast te houden blijft men zo dicht mogelijk bij de realiteit van de bedrijven en wordt er met praktijkvoorbeelden gewerkt, de leefwereld van de militanten. 139

4.27. Arbeid en Milieu (A&M) Arbeid & Milieu (A&M) is in 1985 ontstaan als een werkgroep binnen Elcker-Ik Antwerpen. Deze werkgroep bestond oorspronkelijk uit individuele geïnteresseerden (uit de vakbonden, de sociale- en de milieubewegingen) die samenkwamen om te discussiëren over actuele thema’s. Men besliste na verloop van tijd om een echte vereniging op te richten, met statuten en betaald personeel. In 1987 werd Arbeid & Milieu daarom een vzw. Sinds september 2003 zijn de drie Vlaamse vakbonden allemaal toegetreden tot A&M, hiermee is de representativiteit van A&M aan arbeiderszijde maximaal. Arbeid & Milieu is een samenwerkingsverband tussen de milieubeweging (Bond Beter Leefmilieu) en de vakbewegingen (ABVV, ACLVB en ACV) in Vlaanderen. Arbeid & Milieu wil bijdragen aan een sociaal en ecologisch verantwoorde economie en samenleving. Dit wordt gedaan door contact en begrip tussen de vakbonden en de milieubeweging te bevorderen. Concreet worden er overlegmomenten georganiseerd, informatie verspreid (sensibiliseren) en onderzoek gedaan waarin de invalshoeken van de vakbonden en de milieubeweging gecombineerd worden. Het globale kader is duurzame ontwikkeling.

138

Bijkomende informatie verkregen via Mevr. Katrien Allaert, Coördinator Werknemerswelzijn (ACLVB) en Mevr. Patricia Ansion, verantwoordelijke sectorale vorming (ACLVB) 139 Bron: ‘Milieuvorming bij vakbonden en milieubeweging’, overleg Arbeid en Milieu 13/06/2006, verslag beschikbaar via http://www.a-m.be/actie/milieuvorming.htm Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

235

Arbeid & Milieu organiseert regelmatig debatten, studiedagen en rondetafels over allerhande sociale en milieuthema’s. De thema’s die aan bod komen zijn niet specifiek gericht op (duurzaam) wonen en bouwen maar kunnen wel ingaan op het globale kader van duurzame ontwikkeling. Zo is er bv. een infoavond ‘De aarde warmt op!’gepland op 4 oktober 2007, met klimaatinformatie op maat van de vakbondswerking. Op de website van A&M staat verder ook een overzicht van de activiteiten die Arbeid & Milieu in het verleden georganiseerd heeft. Hieruit werden een aantal activiteiten opgelijst die relevant zijn voor de thema’s duurzame ontwikkeling, en duurzaam wonen en bouwen. - Studienamiddag ‘Draagvlak voor een rationeel energiebeleid in een vrijgemaakte markt’ (22 november 1999) - Studievoormiddag ‘Duurzame milieujobs voor risicogroepen’ (27 maart 2002) - Provinciale rondetafels ‘Werk maken van duurzaam, energiezuinig wonen’ o Kortrijk, 25 mei 2004 o Leuven, 3 juni 2004 o Gent, 11 juni 2004 o Heusden-Zolder, 22 juni 2004 o Berchem, 30 juni 2004 - Politiek debat over milieu en tewerkstelling ‘200.000 groene jobs?’ (8 juni 2004) - Infomarkt ‘Duurzame Doe-tips’ – Gent (29 september 2005) o Workshops: Duurzaam woon-werkverkeer; Ruimtelijke zorg - Infomarkt ‘Duurzame Doe-tips’ – Kortrijk (16 april 2006) o Workshops: Integraal waterbeleid; Tewerkstelling van ouderen - Infomarkt ‘Duurzame Doe-tips’ – Leuven (24 april 2006) o Workshops: Diversiteit; Duurzaam aankoopbeleid - Infomarkt ‘Duurzame Doe-tips’ – Hasselt (3 mei 2006) o Workshop: Mobiliteit - Infomarkt ‘Duurzame Doe-tips’ – Wilrijk (17 mei 2006) o Workshops: Mobiliteit; Gevaarlijke stoffen - Studienamiddag ‘Milieuvorming bij vakbonden en milieubeweging’ (13 juni 2006) - Infoavonden ‘Kyoto laat ons niet koud’ o Leuven (29 mei 2007) o Brugge (5 juni 2007) - ‘Alle milieuclichés op een stokje! – Hoe ga je als vormingswerk(st)er het best met die gekheid om?’ (19 juni 2007) Van maart tot en met september 2004 heeft Arbeid & Milieu een project uitgewerkt, met als titel: ‘Werk maken van duurzaam, energiezuinig wonen’. Het gaat uit van het principe dat het energiezuiniger maken van woningen, via isolerend glas, dakisolatie, gebruik van elektrische toestellen met A-label, enzovoort – zowel banen oplevert, als positief is voor het milieu. In de praktijk blijkt dat er een aantal hinderpalen weggewerkt moeten worden om deze win-win situatie te verwezenlijken. Vaak is de oorsprong van deze obstakels een gebrekkige kennis, of een ontoereikend opleidingsaanbod, zowel bij werkgevers, consumenten als werknemers. Zo zijn niet alle werknemers geschoold om bijvoorbeeld fotovoltaïsche zonnepanelen of dakisolatie te plaatsen. Ook bij aannemers en architecten ontbreekt soms de kennis betreffende energiezuinige maatregelen of doen ze te weinig moeite om energiezuinige maatregelen aan hun klanten aan te prijzen. Soms zijn de particulieren niet geïnteresseerd omdat ze er van uit gaan dat energiezuinig renoveren gelijk staat aan een meerkost. Via rondetafelgesprekken (eind mei en juni 2004) in alle Vlaamse provincies heeft Arbeid & Milieu de verschillende actoren (vakbonden, opleidingscentra, bouwactoren, milieubeweging Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

236

en overheid) rond de tafel gebracht om die hinderpalen te inventariseren en mogelijke oplossingen te bespreken. De verslagen van deze rondetafelgesprekken zijn beschikbaar via de website http://www.a-m.be/energiewonen2.htm. De eerste doelstelling van de rondetafels was om de verschillende instanties die werken rond energiezuinig wonen, rond de tafel te krijgen. Per rondetafel was er telkens een vertegenwoordiger van de distributienetbeheerders (Interelectra, Gedis, …), de educatieve centra (VIBE vzw, CeDuBo, Passiefhuis-Platform, Dialoog vzw, Kamp C, …), de opleidingscentra (Syntra, FVB, Edutec, Ceon, VDAB), de overheid (ANRE, provincie-, staden gemeentebesturen), de beroepsfederaties (architecten, Bouwunie, Confederatie Bouw, glasindustrie, isolatiesector, Belsolar, Informazout, …) en sociale projecten (sociaal verhuurkantoor, sociale huisvestingsmaatschappijen, De Sleutel) aanwezig. De vakbonden (ACV, ABVV, ACLVB) en de milieubeweging (BBL, Greenpeace, Natuurpunt, …) waren aanwezig vanuit het Arbeid & Milieu samenwerkingsverband. Volgende thema’s kwamen aan bod op de rondetafels: de rol van de overheid; bouwsector; tewerkstelling en sociale tewerkstelling; opleidingen; particulieren; en de vakbond. Voor het thema ‘opleidingen’ ging men uit van volgende vraagstelling: “Er is nood aan terdege opleiding rond energiezuinig, duurzaam wonen voor zowel de architecten, aannemers, installateurs als scholen. Bevinden er zich al opleidingscentra op deze markt? Welke instanties zijn het best geschikt om deze opleidingen te voorzien?”. De verslagen van de verschillende rondetafels en het eindverslag zijn eveneens beschikbaar via bovenvermelde website. 140

4.28. Provinciale overheden 4.28.1. Provincie West-Vlaanderen

De provinciale dienst ‘Milieu-, Natuur- en Waterbeleid’ (MiNaWa) bestaat uit verschillende secties, waaronder de sectie ‘duurzame ontwikkeling en interne milieuzorg’ (DO/IMZ). Deze dienst is binnen de Provincie West-Vlaanderen het aanspreekpunt voor volgende onderwerpen: - Samenwerkingsovereenkomst cluster “vaste stoffen - milieuverantwoord productgebruik” - Duurzame Ontwikkeling - Interne Milieuzorg - Adviseren bij projecten m.b.t. duurzaam bouwen - Pesticidenreductieplan - Week van de biologische landbouw Deze provinciedienst organiseert verschillende vormingen bijscholingsinitiatieven. Tweejaarlijks wordt de cursus ‘Duurzaam Bouwen voor professionelen’ ingericht. Verder worden er ook verschillende informatie- en studiemomenten rond thema’s in verband met milieuverantwoord productgebruik, duurzame ontwikkeling, ecologische voetafdruk, duurzaam bouwen, enz. georganiseerd. Daarnaast worden er ook voordrachten gehouden, ondermeer over duurzame ontwikkeling, duurzaam bouwen of de ecologische voetafdruk; en toelichtingen over het opstarten van interne milieuzorg. De brochure ‘Bewust duurzaam bouwen’ kan via de Provincie West-Vlaanderen bekomen worden. Deze brochure werd samen uitgegeven door de Vlaamse provincies. 141 140 141

Bron: website Arbeid & Milieu, http://www.a-m.be Bron: website Provincie West-Vlaanderen, http://www.west-vlaanderen.be


237

De Provincie West-Vlaanderen organiseerde in 2006 i.s.m. Dialoog vzw, VIBE vzw en De Zonne-arc reeds voor de vierde keer een cursus duurzaam bouwen voor professionelen: ‘Duurzaam Bouwen, in Theorie en Praktijk’. Deze cursus was gespreid over 10 namiddagsessies (maart – juni 2006). Doelgroep zijn zowel bouwheren, architecten, als aannemers en leerkrachten (afdeling bouw). In het bijzonder is de cursus gericht op architecten en op personen die binnen hun administratie of organisatie belast zijn met het ontwerp of het beheer van gebouwen: ambtenaren van lokale overheden (OCMW's, steden en gemeenten, provinciebesturen), werknemers bij intercommunales, huisvestingsmaatschappijen. Medewerking werd verkregen van sprekers die op de diverse deelterreinen specialisten mogen worden genoemd. Bij de samenstelling van het programma werd specifieke aandacht geschonken aan de betrokkenheid van en interactie met de deelnemers. Tevens wordt de theorie geïllustreerd aan de hand van duidelijke praktijkvoorbeelden en een plaatsbezoek aan een recent voorbeeldproject. Volgende onderwerpen zijn opgenomen in het programma: - Algemeen (28 maart 2006) o Inleiding: visie duurzaam bouwen in het kader van duurzame ontwikkeling – door Jef Bevers (Provincie West-Vlaanderen) o Ecologische stedenbouw en ontwerpen in de stad – door Erik Rombaut (SintLucas, Gent/Brussel en KaHo Sint-Lieven, VIBE vzw) - Materialen (20 april 2006) o Levenscyclusanalyse en materialenclassificatie – door Peter Thoelen (VIBE vzw) o Hout: FSC, fair timber en verduurzaming – door Bart Holvoet (WWF/Fair Timber, VIBE vzw) - Water (25 april 2006) o Rationeel watergebruik en –besparing. Gebruik van hemelwater – door Horia Bali (EH2O, VIBE vzw) o Kleinschalige waterzuivering - door Dominique Huits (Proclam – WestVlaanderen) - Energie (2, 9, 16, 22, 30 mei en 6 juni 2006) o Wetgeving: stand van zaken (EPB) – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) o Isoleren in de bouwpraktijk en problematiek van de koudebruggen – door Paul Eykens (VIBE vzw) o Ventilatie van gebouwen. Principes en realisatie: noodzaak van luchten winddichtheid – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) o Gebouwen energiezuinig koel houden – door Luk Vandaele (WTCB, Dialoog vzw) o 10 eenvoudige geboden voor een haalbaar en betaalbaar energiezuinig concept – door Willy Lievens (De Zonne-arc) o Verwarmingsconcepten in laagenergie woningen: lage temperatuur, duurzame technieken, duurzaam comfort voor laagenergie woningen – door Willy Lievens (De Zonne-arc) o Energiezuinige verlichting – door Bruno Motten (Cenergie, De Zonne-arc) o Energie-adviezen voor bestaande woningen – door Wim De Groote (E-ster, De Zonne-arc) o Biomassa: HR-houtverbranding, stoken met hout en pellets – door Willy Lievens (De Zonne-arc) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

238

-

o Alternatieven: gebruik van zonne-energie (sanitair en PV) – door Marleen De Roye (ODE-Vlaanderen, Dialoog vzw) o Passief huis concept – door Bart Cobbaert (PHP, Zonne-arc) o Energie: van een goed ontwerp tot warmterecuperatie. EPB: valoriseren van duurzame technieken – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) Bezoek aan een passief kantoorgebouw: Havenbedrijf Gent (13 juni 2006) o Energiezuinig kantoorgebouw – door Jan De Brandt (Cenergie, De Zonne-arc) o Havenbedrijf Gent: uitwerking en rondleiding – door Luc Eeckhout (EVR, VIBE vzw)

Voor deze vierde editie werden meer dan 60 inschrijvingen genoteerd door de Provincie West-Vlaanderen. De vijfde editie van de cursus duurzaam bouwen voor professionelen zal doorgaan in het voorjaar 2008. 142 In het najaar van 2007 staat er een infovergadering die relevant is voor het thema duurzaam wonen en bouwen op de agenda: ‘Duurzaam houtgebruik en duurzame jeugdinfrastructuur’ (5 oktober 2007). De infonamiddag wordt georganiseerd door de Provincie West-Vlaanderen en richt zich op duurzaamheids- en milieuambtenaren, jeugddienst, technische diensten van steden en gemeenten. Volgende onderwerpen staan op het programma: - FSC in bestekken, door WWF - Hout zonder preventieve chemische verduurzaming, door VIBE vzw en Tandem - Duurzame jeugdwerkinfrastructuur, door VIBE vzw

SBR – School voor Bestuursrecht De School voor Bestuursrecht van de Provincie West-Vlaanderen biedt vorming en opleiding aan de lokale besturen uit de Provincie West-Vlaanderen (gemeenten, OCMW's en provincie). De doelgroep van de School voor Bestuursrecht bestaat uit ambtenaren, kandidaatambtenaren en alle geïnteresseerden die kennis willen verwerven om effectief en efficiënt te functioneren in een openbaar bestuur, die willen voldoen aan de vormingseisen voor de functionele loopbaan bij de overheid of die zich persoonlijk wensen bij te scholen in een snel evoluerende kennismaatschappij. Het open aanbod van de School voor Bestuursrecht omvat een module ‘Gebouwen’. Deze module neemt in totaal 50 lestijden in beslag. De cursus bestaat uit 3 vakken: duurzaam bouwen (14 lestijden), gebouwen (28 lestijden), en werfbezoek (8 lestijden). Duurzaam bouwen gaat niet over ver doorgedreven keuzes inzake materialen of inzake futuristische technologieën. Het gaat in de eerste plaats over het opnemen van milieuoverwegingen (integraal ketenbeheer, energie-extensivering, binnenhuiskwaliteit) in de dagelijkse bouwactiviteiten. Dit vak wordt gegeven door 4 docenten: Chris Bogaert, Ivan Demeyer, Willy Lievens en Renaat Vanlerberghe. In het tweede gedeelte wordt een overzicht gegeven van de opbouw gaande van enkele funderingstechnieken tot aan de dakopbouw. De problematiek van het isoleren en ventileren staat centraal in de volgende hoofdstukken. Het vak gebouwen wordt gegeven door twee docenten: Herman D’Alleine en Dany Willaert. De cursus wordt beëindigd met een bespreking van de brandveiligheidsnormen, de technische installaties in het algemeen en de voornaamste aspecten in verband met de organisatie van het 142

Bron: informatie verkregen via Jef Bevers, Duurzaamheidsambtenaar Provincie West-Vlaanderen


239

onderhoud. Een werfbezoek verduidelijkt de besproken thema’s. Het laatste vak tot slot wordt geleid door Dhr. Werner Vandemaele.

4.28.2. Provincie Oost-Vlaanderen

De Provincie Oost-Vlaanderen besteedt aandacht aan duurzaam (ver)bouwen onder het thema wonen. Via de provinciale website kan men de brochure ‘Bewust duurzaam bouwen’ online raadplegen of een gedrukt exemplaar aanvragen. De Provincie Oost-Vlaanderen organiseert ook een lessenreeks over duurzaam bouwen voor lokale besturen, intercommunales en huisvestingsmaatschappijen. De lessenreeks ‘Duurzaam bouwen voor lokale besturen, intercommunales en huisvestingsmaatschappijen’ van de Provincie Oost-Vlaanderen, is gericht op mensen die binnen hun administratie of organisatie belast zijn met het ontwerp of het beheer van gebouwen, ambtenaren van lokale overheden (provincie, steden en gemeenten, OCMW’s), intercommunales en huisvestingsmaatschappijen. Daarnaast zijn ook architecten of studentarchitecten welkom. Deze cursus werd gespreid over vijf dagen: 16 en 23 april 2007, 3, 7 en 14 mei 2007. Het provinciebestuur werkte voor deze cursus samen met organisaties met expertise over duurzaam bouwen: VIBE vzw, Dialoog vzw en de Milieuadvieswinkel. De sprekers die hun medewerking verleenden aan deze lessenreeks zijn specialisten op de diverse deelterreinen. Volgende onderwerpen stonden op het programma: - Duurzaam bouwen = keuzes maken (16 april 2007) o Waarom kiezen voor duurzaam bouwen? – door Provincie Oost-Vlaanderen o Duurzaam bouwen en ontwerpen – door Alexis Versele (VIBE vzw) o Ecologische stedenbouw – door Erik Rombaut (docent Sint-Lucas en KaHo Sint-Lieven, VIBE vzw) - Materialen – Water (23 april 2007) o Hoe bouwmaterialen beoordelen op vlak van milieu en gezondheid? – door Peter Thoelen (VIBE vzw) o Hout uit duurzaam beheerde bossen – door Bart Holvoet (Fairtimber, VIBE vzw) o Gebruik van natuurverf – door Guido Everaert (Dienst Monumentenzorg – Stad Gent) o Duurzaam watergebruik – door Kris Bruneel (Bbouwadvies, VIBE vzw) o Infiltratie en groendaken – door Eveline Hepp (VIBE vzw) - Energie (3 en 7 mei 2007) o Wetgeving, energieprestatieregelgeving – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) o Van een goed ontwerp tot warmterecuperatie – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) o Ventilatie van overheidsgebouwen – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) o Verwarmingsconcepten in scholen en kantoren – door Eddy Janssen (docent Karel de Grote-Hogeschool, Dialoog vzw) o Goed isoleren! – door Paul Eykens (VIBE vzw) o Energiezuinige verlichting – door Catherine Lootens (Groen Licht, VIBE vzw) o Gebouwen energiezuinig koel houden – door Hilde Breesch (Dialoog vzw) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

240

-

o Zonneboiler en actieve zonne-energie – door Marleen De Roye (ODE Vlaanderen, Dialoog vzw) Duurzaam bouwen in de praktijk (14 mei 2007) o Het VMM-gebouw: het idee, het proces, de uitvoering – door Jos De Winne (Bouwcoördinator Vlaamse Milieumaatschappij) o De bouwwijzer in de praktijk getoetst aan het VMM-kantoorgebouw – door Stephan Van Antwerpen (Milieuadvieswinkel) o Rondleiding in het VMM-gebouw

De presentaties die gegeven werden tijdens deze lessenreeks zijn beschikbaar via volgende website: http://www.oost-vlaanderen.be/lessenduurzaambouwen/

OBAC – Oost-Vlaamse Bestuursacademie De Oost-Vlaamse Bestuursacademie (OBAC) is een provinciale instelling die vorming en opleiding wil bieden aan ambtenaren van de Oost-Vlaamse openbare besturen (gemeenten, OCMW's en provincies). OBAC wil alle ambtenaren de kans bieden hun kennis en competenties te ontplooien en te verruimen via het volgen van vorming. Zij wil mogelijkheden scheppen tot levenslang leren en het verrijken van de eigen loopbaan. Het vormingsaanbod in kader van de functionele vorming bevat enkele thema’s met opleidingen die relevant zijn voor het brede thema (duurzaam) wonen en bouwen. Opleidingen voor technisch uitvoerend personeel die relevant zijn voor (duurzaam) wonen en bouwen worden weergegeven in volgende tabel (zie Tabel 79). Op de website van de OostVlaamse Bestuursacademie kan men de gedetailleerde vakfiches raadplegen. 143 Tabel 79: Opleidingen van OBAC relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingen van OBAC relevant voor wonen en bouwen Elektriciteit-basis Elektrische installaties - gewaarschuwde personen 'BA4' Elektrische toestellen foutopsporing en onderhoud Houtschrijnwerk: onderhoud en herstellen Lassen-basis: booglassen met beklede elektroden Lassen-basis: MIG/MAG lassen Lassen-basis: autogeen lassen/gassmeltlassen Lassen aluminium - basis Lassen aluminium – gevorderden Plaatsen van gipskartonplaten - basis Plaatsen van gipskartonplaten - gevorderden Polyvalent onderhoudstechnicus - bouw Sanitair - basis Sanitair - gevorderden Sanitaire leidingen en toestellen, plaatsen en onderhoud Schilderen - basis Schilderen - gevorderden: decoratietechnieken Schilderen: werken met watergedragen producten

143

Bron: website Provincie Oost-Vlaanderen, http://www.oost-vlaanderen.be


241

4.28.3. Provincie Antwerpen

De Provincie Antwerpen besteed aandacht aan duurzaam wonen en bouwen via het Provinciaal centrum Kamp C. Ook het Provinciale Instituut voor Milieu Educatie (PIME) heeft een aantal activiteiten rond duurzame ontwikkeling en/of duurzaam bouwen in hun aanbod voor scholen en geïnteresseerde volwassenen. Er wordt doorverwezen naar de respectievelijke hoofdstukken elders in dit document: Kamp C (p. 279) en PIME (p. 289).

OVO vzw – Opleiding- en Vormingsinstituut voor Overheidspersoneel Het Opleiding- en Vormingsinstituut voor Overheidspersoneel (OVO vzw) werd in 1989 opgericht op initiatief van de Provincie Antwerpen. Diverse lokale besturen drongen hiervoor aan bij het provinciebestuur, omdat er toen geen geschikt aanbod aan opleidingen was voor de medewerkers van de lokale besturen. OVO vzw vervult de rol van provinciale vormingsinstelling. De missie van het OVO vzw bestaat uit de ontwikkeling van een effectief vormingsaanbod vanuit het oogpunt van permanente vorming voor alle categorieën van medewerkers van de gemeenten en voor een aantal categorieën van medewerkers van de OCMW’s (technisch en administratief kaderpersoneel) in de Provincie Antwerpen. Er wordt een onderverdeling gemaakt tussen opleidingen voor het leidinggevend personeel enerzijds en het uitvoerend personeel anderzijds. Bij de opleidingen voor het technisch personeel zijn er een aantal relevant voor het brede thema (duurzaam) wonen en bouwen, deze worden weergegeven in volgende tabel (zie Tabel 80). Meer informatie over de cursusinhoud en dergelijke is beschikbaar via de educatieve databank op de website van de Provincie Antwerpen (ook beschikbaar via het vormingsaanbod van OVO vzw). 144 Tabel 80: Opleidingen van OVO vzw relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingen van OVO vzw relevant voor wonen en bouwen Elektriciteit: bekwaamheid van personen BA4 (gewaarschuwde personen) Functiespecifieke module: elektriciteit - Bekwaamheid van personen BA5 Functiespecifieke modules: metselaar - Metselen basistechnieken - Metselen van penanten en hoeken - Blokkenmetselwerk: snelbouw - Blokkenmetselwerk: cellenbeton - Huisriolering - Renovatietechnieken Functiespecifieke modules: stukadoor - Manuele éénlaagse bepleistering - Basistechnieken droge binnenbepleistering Functiespecifieke modules: lassen - Lassen van binnenhoeken - Lassen van V-naden - Lassen van buizen - Hoeknaden lassen met halfautomaat - Hoeknaden lassen met TIG

144

Bron: website Provincie Antwerpen, http://www.provant.be


242

Opleidingen van OVO vzw relevant voor wonen en bouwen Functiespecifieke modules: sanitair - Koperen leidingen - Verwerking van kunststoffen - Lood- en zinkverwerking Functiespecifieke modules: schilder - Schuren en plamuren - Vernissen en lakken - Schilderen van metaal Functiespecifieke modules: vloerlegger/ tegelzetter - Basistechnieken - Lijmen van vloeren - Lijmen van wandtegels Leerstoel Universal Design 145 Vanaf het academiejaar 2007-2008 financiert de Provincie Antwerpen een Leerstoel Universal Design aan het departement Ontwerpwetenschappen van de Hogeschool Antwerpen. Deze leerstoel moet toekomstige ontwerpers en architecten inwijden in de principes van ‘ontwerpen voor iedereen’. Daarnaast doet de provincie extra inspanningen om gemeenten te ondersteunen bij het toegankelijk maken van voor het publiek toegankelijke gebouwen. Momenteel maakt ongeveer 2/3 van de gemeenten van de provincie gebruik van dit gratis aanbod (het Centrum voor Toegankelijkheid van de Provincie Antwerpen). Uit de resultaten blijkt dat slechts 4 % van de bouwaanvragen voldoet aan de toegankelijkheidsnormen. Dit toont de nood van een opleiding rond toegankelijkheid en ‘Universal Design’ 146 van architecten aan. De studenten uit het tweede bachelor architectuur zullen een cursus krijgen over Universal Design. Deze cursus omvat hoorcolleges aangevuld met werkcolleges omdat de koppeling met de praktijk zeer belangrijk is. Mensen met een handicap zelf zullen de studenten feedback geven op hun ontwerpen. Omdat zelf ervaren van handicapsituaties zeer belangrijk is bij de bewustwording van ontwerpers, wordt er ook gedacht aan het inrichten van een labo waar simulaties op ware grootte kunnen gemaakt worden. Op die manier kunnen studenten bijvoorbeeld ervaren op welke wijze een rolstoelgebruiker omgaat met ‘drempels’ zoals deuren, gangen, hellingen, niveauverschillen, … Ook bij de beoordeling van hun eindproject zullen de studenten beoordeeld worden op de toegankelijkheid en ‘Universal Design’ van hun projecten.

145

Bron: Bouwen en Wonen – Het laatste nieuws, 4 oktober 2007: ‘Leerstoel Universal Design’ – gebaseerd op bronnen van de Provincie Antwerpen. Beschikbaar via http://www.bouwenenwonen.net > nieuws 146 Universal Design staat voor het gebruiksvriendelijk en toegankelijk ontwerpen van de dagelijkse dingen in de omgeving voor een zo groot mogelijke groep gebruikers. Universal Design gaat een stap verder dan toegankelijkheid. Terwijl toegankelijkheid uitgaat van een minimum niveau van toegankelijkheid voor mensen met een handicap, staat Universal Design voor de kunst en praktijk van het ontwikkelen van producten en omgevingen die toegankelijk en bruikbaar zijn voor de grootst mogelijke verscheidenheid van mensen gedurende hun volledige levensloop. Met de toenemende vergrijzing zal Universal Design de komende jaren alleen maar aan belang winnen. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

243

4.28.4. Provincie Vlaams-Brabant

De Provincie Vlaams-Brabant organiseerde in voorjaar 2007 i.s.m. VIBE vzw en het EcoHuis Antwerpen (EHA!) een aantal lezingen om geïnteresseerden (professionelen uit de bouwsector en particuliere (ver)bouwers) wegwijs te maken in de wereld van ‘duurzaam wonen en (ver)bouwen’. Hierbij stonden verschillende infosessies van VIBE vzw op het programma: - Inleiding in gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen (2 mei 2007) - Naar een gezond binnenmilieu (18 april 2007) - Goed isoleren! (29 mei 2007) De Provincie Vlaams-Brabant organiseert eveneens op regelmatige tijdstippen een cursus duurzaam bouwen. Deze vierdaagse cursus is een organisatie van het Provinciaal Instituut voor Vorming en Opleiding (PIVO) i.s.m. het provinciaal samenwerkingsverband (provincie Vlaams-Brabant, Interleuven, Haviland en IGO Leuven). Deze cursus vond plaats op 16, 23 en 30 maart en 18 april 2006. Verschillende milieuaspecten komen aan bod (energie, water, materialen ...) tijdens deze cursus. De lesgevers werden geselecteerd uit volgende organisaties: Dialoog vzw, ODE Vlaanderen, Kenniscentrum IDEG (Integratie van duurzame energie in gebouwen), VIBE vzw, WWF, de Milieuadvieswinkel en CEON. Doelgroep zijn zowel architecten, aannemers, leerkrachten als personen die binnen hun administratie of organisatie belast zijn met het ontwerp of het beheer van gebouwen: ambtenaren van lokale overheden (OCMW's, gemeenten, provincie), werknemers bij intercommunales, huisvestingsmaatschappijen enz. Volgende onderwerpen stonden op het programma van de cursus duurzaam bouwen: - Duurzaam en energiezuinig bouwen (16 maart 2006) o Inleiding door het provinciebestuur van Vlaams-Brabant o De Vlaamse Bouwmeester en Culturele Duurzaamheid - door Edwin Deceukelaire (Team van de Vlaamse Bouwmeester) o Ecologische stedenbouw en ontwerpen in de stad – door Erik Rombaut (Sint Lucas, Gent/Brussel) o Isolatie en bijzondere aandachtspunten (koudebruggen en luchtdichtheid – door Bart Cobbaert (architect, Dialoog vzw) o Ventilatie in woningen – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) - Energieconcepten (23 maart 2006) o Energieconcepten in laagenergie woningen – door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) o Gebouwen energiezuinig koel houden - door Luk Vandaele (Kenniscentrum IDEG-WTCB) o Alternatieven: Warmtepompen - Warmtekrachtkoppeling - Warmte + Koude opslag - door Maarten Sourbron (Kenniscentrum IDEG- De Nayer instituut) o Alternatieven: gebruik van zonne-energie - door Marleen De Roye (ODE Vlaanderen) - Duurzaam energieverbruik / duurzaam waterverbruik (30 maart 2006) o Energieprestatieregelgeving (EPB) - Energieadviezen voor bestaande woningen (EAP) - door Paul Van den Bossche (Dialoog vzw) o Energiezuinige verlichting - door Bruno Motten (Cenergie) o Rationeel waterverbruik en –besparing – door Peter Van Houttegem (Dialoog vzw) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

244

-

-

o Gebruik van regenwater – door Peter Van Houttegem (Dialoog vzw) o Infiltratie van hemelwater – door Peter Van Houttegem (Dialoog vzw) o Kleinschalige waterzuivering – door Peter Van Houttegem (Dialoog vzw) o Groendaken – door Peter Van Houttegem (Dialoog vzw) Materialen (18 april 2006) o Levenscyclusanalyse en materialenclassificatie - door Peter Thoelen (VIBE vzw) o Milieuvriendelijke verven - door John Vervoort (CEON) o Duurzaam houtgebruik - door Sabien Leemans (WWF) o Voorstelling Bouwwijzer, checklist duurzaam bouwen voor gemeenten - door Stephan Van Antwerpen (Milieuadvieswinkel) Aansluitend op de cursus duurzaam bouwen werden een aantal plaatsbezoeken georganiseerd.

In het najaar van 2007 staat er een infovergadering die relevant is voor het thema duurzaam wonen en bouwen op de agenda: ‘FSC in bestekken’ en ‘Jeugd en duurzaam bouwen’ (4 oktober 2007). Deze infonamiddag wordt georganiseerd door de Provincie Vlaams-Brabant en richt zich op duurzaamheids- en milieuambtenaren, jeugddienst, technische diensten van steden en gemeenten. Volgende onderwerpen staan op het programma: - FSC in bestekken (technische bestekvoorschriften en aanbestedingsprocedures voor duurzaam geëxploiteerd hout), door WWF - Hout zonder preventieve chemische verduurzaming (subsidiereglement en samenwerkingsproject), door VIBE vzw en Tandem - Duurzame jeugdwerkinfrastructuur: ‘Jeugd en duurzaam bouwen gaan samen’, door VIBE vzw

PIVO – Provinciaal Instituut voor Vorming en Opleiding Het Provinciaal Instituut voor vorming en Opleiding (PIVO) organiseert vorming, training en opleiding voor personeelsleden en mandatarissen van de Vlaams-Brabantse lokale en streekbesturen. De technische opleidingen omvatten een aantal opleidingen die relevant zijn voor het brede thema (duurzaam) wonen en bouwen, deze worden weergegeven in volgende tabel (zie Tabel 81). Meer informatie over de cursusinhoud is beschikbaar via de website van PIVO (http://www.vlaamsbrabant.be/pivo).


245

Tabel 81: Opleidingen van PIVO relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingen van PIVO relevant voor wonen en bouwen Bouwplaatsmachinist - werken met de graaf-laadcombinatie Centrale verwarming: brandertechnieken en installatie CV Elektriciteit Metaal bewerken Metselen-bekisten Onderhoudsmedewerker-klusjesman Pleisteren-stukadoor Sanitair Schilderen-behangen Schrijnwerkerij Stalen tip basisveiligheid VCA Vloeren

4.28.5. Provincie Limburg

De Provincie Limburg gaat voor haar provinciale milieubeleid uit van duurzame ontwikkeling. Duurzaam bouwen, rationeel watergebruik, rationeel energieen grondstoffengebruik, het behoud van de Limburgse biodiversiteit, interne milieuzorg … zijn slechts enkele van de vele projecten en thema’s van het provinciale duurzame (milieu)beleid. De Provincie Limburg wil de gangbare manier van bouwen en wonen in een meer duurzame richting sturen. De Provincie Limburg informeert burgers over duurzaam bouwen, werkt samen met de bouwsector, voorziet bepaalde subsidies en probeert het goede voorbeeld te geven. Het provinciebestuur heeft de voorbije jaren belangrijke initiatieven genomen onder de noemer “duurzaam bouwen en wonen”. Er werd gesleuteld aan een eigen bouwbeleid, er groeide een samenwerking met belangrijke partners en er werden projecten en samenwerkingsverbanden ondersteund die informatie en vorming verzorgen. Eén van die projecten is de brochure “Hout is voor het leven”. Ze bevat tal van tips over houttoepassingen, over de houtsoorten die hiervoor bruikbaar zijn én of er toepassingen met het FSC-label beschikbaar zijn (brochure kan besteld worden via de provinciale website). Het Limburg Milieuoverleg (LIMO) is een overlegplatform voor beleidsverantwoordelijken, ambtenaren en voorzitters van de MINA-raden. Op dit overleg worden toelichtingen gegeven over nieuwe beleidsinitiatieven en over de verschillende clusters van de samenwerkingsovereenkomst. Ook wordt er het Vlaamse beleid opgevolgd en vindt er overleg en afstemming van initiatieven van de verschillende beleidsniveaus plaats. Naast het LIMO worden ook vormingsdagen ter ondersteuning van de lokale besturen, georganiseerd voor een meer specifieke doelgroep, waar een bepaald thema dan verder wordt uitgediept. Zowel onderwerpen uit de samenwerkingsovereenkomst ‘Milieu als opstap naar duurzame ontwikkeling’ als uit het gemeentelijke milieubeleid komen hiervoor in aanmerking. 147

147

Bron: website Provincie Limburg, http://www.limburg.be en deelsite ‘duurzaam bouwen’, http://www.limburg.be/duurzaambouwen


246

PLOT – Provincie Limburg Opleiding en Training (Provinciale Bestuursschool) 148 De Limburgse Bestuursschool biedt vorming aan met het accent op de overheidscontext. Ze ontwikkelt vooral opleidingen aangepast aan het personeel van lokale en provinciale besturen, OCMW’s, rust- en verzorgingsinstellingen en overheidsbedrijven. Het opleidingsaanbod voor uitvoerend personeel bevat een aantal opleidingen, relevant s voor het brede thema (duurzaam) wonen en bouwen. Deze opleidingen worden weergegeven in volgende tabel (zie Tabel 82). Meer informatie over de opleidingen en de vakinhouden is beschikbaar via de website van PLOT. Tabel 82: Opleidingen van PLOT relevant voor het thema (duurzaam) wonen en bouwen

Opleidingen van PLOT relevant voor wonen en bouwen Thema: Onderhoud en herstellingen Basis elektriciteit Klusjes opknappen Onderhoudscursus Reinigen en onderhouden op een milieuvriendelijke wijze Thema: Vaardigheden Plan lezen: grondplan Plan lezen: hoogtemeting Thema: Veiligheidsopleidingen Veiligheid voor ploegbazen (leidinggevenden) Veilig omgaan met ladders en stellingen (uitvoerend personeel) Veiligheid voor arbeiders (uitvoerend personeel) Veiligheid voor klusjespersoneel (uitvoerend personeel)

4.29. Europees Centrum voor Restauratietechnieken (ECR vzw) Historisch waardevolle gebouwen en hun interieur vertegenwoordigen een belangrijk aspect van de erfenis die de vorige generaties ons achterlaten. De renovatie- en restauratiebehoefte in de bouwsector ontwikkelt zich erg snel. Om de overgang van de nieuwbouwmarkt naar de renovatie- en restauratiemarkt vlot te laten verlopen, is het noodzakelijk om de bouwsector te motiveren en te kwalificeren voor de renovatie- en restauratiesector. De vzw Europees Centrum voor Restauratietechnieken, afgekort ECR, heeft hiervoor in de loop der jaren een uitgebreid opleidingen tewerkstellingsaanbod uitgewerkt. Dit aanbod bestaat uit: (1) een basisopleiding en werkervaring voor werkzoekenden; (2) bijscholing en vervolmaking voor werknemers, zelfstandigen en leerkrachten; en (3) seminaries voor architecten en geïnteresseerden in de monumentenzorg. Op basis van de opgebouwde ervaringen m.b.t. diverse doelgroepen, opteert ECR vzw bewust voor de integratie van 3 doelgroepen in éénzelfde organisatie. Dit heeft vele voordelen: de kwaliteit van de programma's blijft up-to-date, en nieuwe inzichten die tijdens seminaries worden voorgesteld, worden toegepast in de opleidingsprogramma's. En omgekeerd beïnvloeden de praktijkervaringen de inhoud van de seminaries. Werkgevers vinden niet alleen werknemersopleidingen bij ECR vzw maar ook kandidaat-werknemers.

148

Bron: website Provincie Limburg Opleiding en Training, http://www.limburg.be/plot


247

ECR vzw vervult belangrijke functies ten aanzien van diverse maatschappelijke sectoren. Allereerst is er de economische functie ten aanzien van de bouwsector, namelijk de toelevering en bijscholing van werknemers. Vervolgens is er de culturele functie, namelijk het bewaren van het historische erfgoed en de overdracht van oude technieken. Ten derde vervult ECR vzw een sociale functie, met name de opleiding en/of tewerkstelling van (laaggeschoolde) (langdurig) werkzoekenden. Ook de ecologische functie is van belang geworden voor ECR vzw. Vanuit de voormalige elektriciteitscentrale van de steenkoolmijn van Heusden-Zolder, ontwikkelt ECR vzw samenwerkingsverbanden met 'milieupartners' op het duurzaam bedrijventerrein ‘De Schacht’: Kringwinkel, TSAP, Ecowatt, Centrum Duurzaam Bouwen en Cenergie. ECR vzw is zich er van bewust dat het verbinden van deze functies, doelgroepen en maatschappelijke sectoren een moeilijke opdracht is, maar dat dit belangrijke meerwaarden creëert. ECR vzw kiest ervoor om in de onmetelijke zee van de huidige economische, culturele, sociale en ecologische noden een koers te varen met een duidelijke missie: ‘kwaliteitsvolle bouw-, renovatie- en restauratietechnieken overdragen aan professionelen of kandidaatprofessionelen en dit zowel in het belang van de deelnemer, van de bouwsector, van het monument als van haar bredere omgeving’. ECR vzw werkt nauw samen met tal van privé- en overheidspartners uit de sectoren van bouw, monumentenzorg, cultuur en welzijn, zoals het WTCB, de Confederaties Bouw, Bouwunie, ACV Bouw en Industrie, Algemene Centrale, Afdeling Monumenten Landschappen, Monumentenwacht, ... Het centrum is ingeschakeld in een Europees netwerk van gelijkaardige initiatieven en engageert zich in meerdere projecten met het oog op de overdracht van restauratie- en renovatietechnieken. 149 ECR vzw leidt werkzoekenden met snelle, doeltreffende trainingen en met bemiddeling bij bedrijven naar jobs in de bouwsector. Werkzoekenden die verder van de arbeidsmarkt afstaan, worden geactiveerd door middel van een werkervaringscontract. Hier bestaat de deskundigheid van ECR vzw in de combinatie van technische en sociale begeleiding. ECR’s ruimere doelstelling is om een meerwaarde te creëren door in concrete projectuitvoeringen tegelijk sociaal, ecologisch, cultureel en economisch nut op te leveren. Andere activiteiten behelzen tewerkstelling in buurt- en nabijheidsdiensten, een meer gespecialiseerd aanbod van opleidingen en seminaries voor diverse doelgroepen zoals werknemers, zelfstandigen, bouwbedrijven, architecten… 150 Het opleidingen tewerkstellingsaanbod van ECR vzw is uitgewerkt op drie niveaus: voor werkzoekenden, voor werknemers, en voor deskundigen in de monumentenzorg.

149 150

Bron: website Europees Centrum voor Restauratietechnieken vzw, http://www.ecrvzw.be Bron: Repertorium Limburg, raadpleegbaar via http://www.sln.be


248

a) Werkzoekenden Het aanbod voor werkzoekenden bestaat uit beroepsopleidingen, werkervaring en buurt- en nabijheidsdienst. De beroepsopleiding ‘Gevelrestauratie, voegen en dakdichten’ is een zeer gevarieerde en praktijkgerichte opleiding die diverse technieken omvat, zoals gevelreiniging, voegwerken, metseltechnieken, steigerbouw, leidekken, cementeren, natuursteenherstelling, dakdichten ... De voorwaarden voor deze opleidingen zijn: ingeschreven als vrije werkzoekende, lichamelijk geschikt zijn, in de bouw-, monumentenzorg- of onderhoudssector willen werken en Nederlands begrijpen. ECR vzw biedt de deelnemers een snelle, doeltreffende en jobgerichte training op het vlak van gevelrestauratie, voegen en dakdichten, en bemiddelt haar cursisten bij bedrijven. De opleidingen omvatten theorie, een praktijktraining in atelier en op historisch waardevolle sites, en ervaringsstages in bedrijven. Zo komen cursisten al snel met de realiteit in contact en verhoogt hun tewerkstellingskans. De duur is afhankelijk van de capaciteiten van de cursist, maar loopt van minimum 2 tot maximum 12 maanden. onderhoudsmedewerker Bouw, en Er zijn twee werkervaringsprojecten: onderhoudsmedewerker Interieur. Onderhoudsmedewerker Bouw omvat instandhouding- en herstellingswerken aan monumenten met zeer praktijkgerichte opleiding in metselen, voegen, vloeren ... Onderhoudsmedewerker Interieur omvat onderhoudswerken, algemeen poetswerk, ervaring opdoen bij het opknap- en klein herstelwerk in kerken, musea, werken aan meubilair en koperen zilverwerk ... De voorwaarden voor deze werkervaringen zijn: twee jaar werkloos en 12 maanden leefloon genieten of gerechtigd zijn op financiële maatschappelijke hulp, deeltijds lerende, en interesse en motivatie om te werken (aan monumenten). ECR vzw biedt een arbeidscontract van 1 jaar (WEP+), begeleiding bij het zoeken naar een nieuwe job, mogelijkheden tot bijscholing in restauratietechnieken, en de nodige werkkledij en gereedschappen. Met het tewerkstellingsproject (WEP+) Onderhoudsklusjes Bouwkundig Erfgoed heeft ECR vzw een deskundigheid opgebouwd die bestaat uit technische en sociale begeleiding van kansengroepen op de arbeidsmarkt. Op de opleidingswerven voert ECR vzw met werkzoekenden beperkte onderhoudswerken uit aan historische waardevolle gebouwen. ECR vzw verricht met 3 ploegen onderhoudswerken aan historisch en cultureel waardevol erfgoed. Sinds kort biedt ECR vzw ook een buurt- en nabijheidsdienst (BND) aan in Heusden-Zolder en omgeving. Hierin engageren werkzoekenden zich met een activa-, sine- of art. 60-contract in het interieuronderhoud van de gebouwen, het groenonderhoud en in de logistieke ondersteuning van publieke activiteiten. Het doel van de buurt- en nabijheidsdienst is werkgelegenheid te creëren voor kansengroepen op de arbeidsmarkt. De diensten die aangeboden worden omvatten het ondersteunen van publieke activiteiten die georganiseerd worden in de historisch waardevolle gebouwen, onderhoudswerk aan deze historisch waardevolle gebouwen en het verlenen van logistieke hulp bij de huisvestingssituatie van OCMW-cliënteel. ECR vzw is met de buurt- en nabijheidsdienst actief in Heusden-Zolder, HouthalenHelchteren, Beringen, Hasselt en Sint-Truiden. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

249

De BND wordt gesteund door de Cel Sociale economie van de federale overheid, door de Vlaamse overheid, provinciebestuur Limburg en hogervermelde gemeente- en OCMWbesturen. Het eerste is een collectieve dienstverlening voor gemeentebesturen en voor organisaties die buurtgerichte en publieke activiteiten opzetten. Zij doen beroep op de buurt- en nabijheidsdienst voor logistieke ondersteuning bij de voorbereiding, uitvoering en nazorg van deze activiteiten, bv. opbouwen tentoonstellingen, klaarzetten publieke ruimten, signalisering, onthaal, buffethulp, afbouw, opruim, recyclage van afval en transport naar containerpark, … De BND biedt bv. logistieke ondersteuning bij de tweewekelijkse multiculturele markt op het voormalige mijnterrein van Zolder. Daarnaast worden ook onderhoudsklussen uitgevoerd in historische waardevolle gebouwen zoals in het voormalige hoofdgebouw (Lokale Werkwinkel), in de voormalige badzaal (Centrum voor Duurzaam Bouwen), in de voormalige elektrische centrale (ECR vzw, Cenergie, ...), in musea, kerken ed. In 2006 werd deze opdracht uitgebreid naar het voormalige mijnterrein van Beringen. Doel is om in samenwerking met het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed en het Vlaams Mijnmuseum onderhouds- en opknapwerken uit te voeren in de gebouwen die voor het publiek ontsloten worden. Een derde aanbod van de buurt- en nabijheidsdienst is een individuele dienstverlening voor OCMW-cliënteel en andere risicogroepen op de huisvestingsmarkt. Hiervoor biedt de BND ondersteuning bij dringende klussen of opknapwerken van woningen die via het OCMW of een andere sociale instantie gesignaleerd worden (onderhoudsklussen, opruimwerken, schilderwerken, groenonderhoud).

b) Werknemers ECR vzw heeft ook bijscholingen voor werknemers, zelfstandigen en leerkrachten. ECR vzw richt zich naar iedereen die actief is of wil worden in de sector van de bouw of de monumentenzorg. Vanuit deze verschillende hoeken krijgt men hierdoor een samensmelting van kennis en knowhow. ECR vzw staat al jaren zeer sterk in praktijkgerichte opleidingen met docenten die in hun discipline al jarenlang ervaring hebben. Vele technieken verdwijnen omdat ze nog weinig gebruikt worden. Zelfs de gereedschappen zijn niet courant te krijgen. De docent, stielman, legt met veel kennis en beroepseer zijn vak uit. Zo geraakt een moeilijk uitvoerbare werf toch uitgevoerd en de stiel gaat verder op jongere mensen. Naast de vastgelegde opleidingen, verdeeld over 8 vakgebieden, is het ook mogelijk om een eigen cursus specifiek voor het eigen bedrijf aan te vragen. De vastgelegde opleidingen worden niet altijd allemaal aangeboden, er is enige afwisseling en roulatie. Het aanbod en programma kunnen bekeken worden op de website van ECR vzw en wordt geregeld aangepast. De vakgebieden waarin ECR vzw opleidingen aanbiedt zijn weergegeven in volgende tabel (zie Tabel 83).


250

Tabel 83: De acht vakgebieden waarin ECR vzw opleiding aanbiedt voor werknemers

Vakgebieden voor ECR-opleidingen Gevel Dak Hout Bepleistering Schildertechnieken Interieur Beton Smeden

c) Seminaries en studiedagen voor deskundigen ECR vzw organiseert seminaries voor architecten, ingenieurs, bouw-, kunsthistorici en andere deskundigen in de monumentenzorg. Bij dit vormingsaanbod opteert het ECR vzw voor de formule van een reeks praktijkgerichte dagseminaries. De concrete toepassing van renovatie- en restauratietechnieken wordt door vaklieden en wetenschappers toegelicht en gedemonstreerd in atelier en op sites. ECR vzw streeft naar seminaries waar in een collegiale sfeer ontwerpers, uitvoerders en wetenschappers met elkaar dialogeren met het oog op praktijkgerichte oplossingen. Ter illustratie, in 2006 stonden volgende studiedagen op het programma: − Brandpreventie in historische gebouwen − Bouwhistorisch onderzoek − Restauratie van kapconstructies

4.30. Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken (SLN) Het Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken, kortweg SLN, is de koepelorganisatie van de 'derden' in Vlaanderen: de niet-commerciële aanbieders van begeleidingstrajecten naar werk. De derden richten zich tot werkzoekenden (én werknemers) die baat hebben bij extra begeleiding. Hun activiteiten spitsen zich toe op de opleidingen en (individuele) begeleiding van personen die, omwille van allerlei mogelijke redenen (afkomst, scholingsniveau, gezondheid, …) een grote afstand ervaren tot de arbeidsmarkt en een duurzame tewerkstelling. Het Steunpunt Lokale Netwerken is actief sinds 1991, en werd opgericht om de derden te ondersteunen en hen te vertegenwoordigen op Vlaams, lokaal en subregionaal niveau. SLN is erkend door de Vlaamse overheid en treedt op als representatieve gesprekspartner voor de sector. Vandaag telt SLN een 140-tal leden. Via de website (http://www.sln.be) kunnen werkgevers, werknemers, werkzoekenden en alle andere geïnteresseerden informatie vinden over opleiding, begeleiding en werkervaring in Vlaanderen. SLN biedt haar leden verschillende diensten. Naast vertegenwoordiging en belangenbehartiging op de verschillende beleids- en overlegniveaus staat SLN ook in voor een goede informatiedoorstroming, voor visieontwikkeling en voor het opvolgen van actuele thema’s die van belang zijn voor de sector. Ook op lokaal niveau wordt er ondersteuning geboden. De provinciale stafmedewerkers zijn het aanspreekpunt voor de derden uit de representievelijke regio’s en bieden praktische en inhoudelijke ondersteuning voor de subregionale samenwerkingsverbanden. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

251

SLN wordt voor het uitvoeren van haar opdrachten en doelstellingen gesubsidieerd vanuit de Vlaamse overheid, maar treedt op als een onafhankelijke organisatie. Ten opzichte van het beleid speelt SLN zowel een signaalfunctie als een belangrijke informerende rol. Tegelijk is SLN het aanspreekpunt voor de overheid. De leden van SLN (de derden) zijn niet-commerciële organisaties die opleiding-, begeleidingen werkervaringsprojecten organiseren in Vlaanderen. De initiatiefnemers van deze begeleidingstrajecten naar werk zijn voornamelijk vzw's en in een aantal gevallen ook lokale besturen. Ze ontwikkelen activiteiten binnen verschillende sectoren, zoals horeca, bouw, tuinhulp, kinderopvang, administratie, onderhoud en schoonmaak, verzorging, herstellingen en assemblages … De belangrijkste doelgroepen zijn laaggeschoolde langdurig werkzoekenden, leeflooncliënten, jongeren, allochtonen, personen met een (arbeids)handicap, vrouwen, oudere werkzoekenden, herintreders en vluchtelingen. De derden ontwikkelen een belangrijk aanbod naast dat van VDAB en andere opleidingsverstrekkers. Ze hanteren hiervoor een brede waaier aan instrumenten: arbeidsmarktgerichte opleidingen, werkervaringsprojecten, stages, begeleiding naar werk en op de werkvloer, attitudetraining, … Op die manier dragen zij bij tot het dichten van de kloof tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt en werken zij actief mee aan de opbouw en realisatie van het Vlaamse werkgelegenheidsbeleid. Voor een overzicht van de ledenorganisaties en hun aanbod, kan men het ‘Vlaams repertorium opleiding, begeleiding en werkervaring’ raadplegen met een volledig overzicht van de aangesloten organisaties per provincie en hun aanbod. Via de online zoekmachine kan men het databestand doorzoeken en het aanbod thematisch en per regio bekijken. 151 Het aanbod voor de sector ‘Hout en Bouw’ omvat volgende opleidingen, werkervaringen of begeleiding bij de lidorganisaties in de Vlaamse provincies. In Tabel 84 wordt hiervan een overzicht gegeven. Tabel 84: Overzicht van de opleidingen, werkervaringen of begeleiding van de lidorganisaties van het Steunpunt Lokale Netwerken voor de sector ‘Hout en Bouw’

Steunpunt Lokale Netwerken - Opleiding, werkervaring of begeleiding Sector Hout en Bouw Regio Antwerpen Leerwerkproject renovatiewerken (Rzoezie - Steunpunt Tewerkstelling) Opleiding bekisten (De Bouwerij) Opleiding bezetten (De Bouwerij) Opleiding bodemsanering (Buurtontwikkelingsmaatschappij – BOM) Opleiding grondwerker (Buurtontwikkelingsmaatschappij - BOM) Opleiding industrieel schilderen (Werkvormm) Opleiding leembezetten (Buurtontwikkelingsmaatschappij - BOM) Opleiding metselen (De Bouwerij) Opleiding sanitair installateur zonnepanelen en regenwaterinstallaties (Buurtontwikkelingsmaatschappij - BOM) Opleiding schilderen met duurzame materialen (Buurtontwikkelingsmaatschappij - BOM) Opleiding zandstralen (Werkvormm) Vooropleiding Bouw (De Bouwerij) Werkervaringsproject bouwen met aandacht voor ecologische aanpak (De Bouwerij) 151

Bron: website Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken, http://www.sln.be


252

Steunpunt Lokale Netwerken - Opleiding, werkervaring of begeleiding Sector Hout en Bouw Werkervaring en opleiding tot meubelbewerker of meubelrestaurateur (Web) Werkervaringsproject nieuwe en ecologische bouwtechnieken (Buurtontwikkelingsmaatschappij - BOM) Werkervaring restauratie van een lichtschip (Werkvormm) Werkervaringsproject schilderen en behangen (Buurtontwikkelingsmaatschappij - BOM) Werkervaringsproject schilderen verfraaiingswerken (De Bouwerij) Werkervaringsproject: sociale scheepswerf (Werkvormm) Regio Limburg Brugproject houtbewerking (Maatwerk) Brugproject houtbewerking (De Sluis) Brugproject houtbewerking (Noord-Limburgs Open Atelier) Brugproject schrijnwerkerij (Noord-Limburgs Open Atelier) Oriënterende opleiding houtbewerking (De Sluis) Opleiding houtbewerking (De Sluis) Opleiding gevelvoegen en dakdichten (ECR) Opleiding hulpplaatser sanitaire installaties (Alternatief) Werkervaring houtbewerking (De Sluis) Werkervaring houtbewerking (Maatwerk) Werkervaring houtbewerking (Noord-Limburgs Open Atelier) Werkervaring speelpleinrenovatie (Alternatief) Werkervaring onderhoudsmedewerker interieur (ECR) Werkervaring onderhoudsmedewerker bouw (ECR) Werkervaring renovatie en bouw (Team) Werkervaring schilderwerken (Sociaal Bedrijvencentrum) Werkervaring schrijnwerkerij (Noord-Limburgs Open Atelier) Regio Oost-Vlaanderen Beroepsgerichte vorming metselen (De Werf) Beroepsgerichte vorming binnenhuisinrichting (De Werf) Beroepsgerichte vorming hout (De Werf) Brugproject bouw (OTC Spoor Twee) Brugproject renovatie in leerwerkbedrijf (Groep Intro Regio Oost-Vlaanderen) Introductiemodule behangen (OTC - OCMW Gent) Introductiemodule decoratietechnieken (OTC - OCMW Gent) Introductiemodule houtbewerking (OTC - OCMW Gent) Introductiemodule schilderen (OTC - OCMW Gent) Opleiding schilder-behanger (De Loods) Werkervaring bouw (Groep Intro Regio Oost-Vlaanderen) Werkervaring bouw (OTC Spoor Twee) Werkervaring handlanger bouw (LWB Gent) Werkervaring houtbewerking (Groep Intro Regio Oost-Vlaanderen) Werkervaring houtatelier (Groep Intro Regio Oost-Vlaanderen) Werkervaring schrijnwerkerij (OTC - OCMW Gent) Werkervaring renovatie (Groep Intro Regio Oost-Vlaanderen) Werkervaring renovatie (De Wissel) Werkervaring renovatie (De Sleutel) Werkervaring renovatiearbeider (Meetjeslandse Leerwerkbedrijven) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

253

Steunpunt Lokale Netwerken - Opleiding, werkervaring of begeleiding Sector Hout en Bouw Werkervaring schildertechnieken (De Wissel) Werkervaring vervaardigen van speeltuigen (Groep Intro Regio Oost-Vlaanderen) Regio Vlaams Brabant Opleiding renovatie (Groep Intro Regio Vlaams-Brabant) Oriëntatie hout en bouw (Vokans Halle-Vilvoorde) Polyvalent handlanger in bouw (Wonen en Werken - Leuven) Polyvalent handlanger hulpschrijnwerker (Wonen en Werken - Leuven) Polyvalent handlanger stukadoor (Wonen en Werken - Leuven) Werkervaring bouw (IGO Leuven) Werkervaring kleine herstellingswerken (CEBOB - De Link) Werkervaring meubelrenovatie en montage (Pluspunt) Werkervaring renovatie gebouwen (De Vlaspit) Werkervaring renovatie (Groep Intro Regio Vlaams-Brabant) Werkervaring schilderen en behangen (CEBOB - De Link) Werkervaring schilderen en behangen (Wonen en Werken - Leuven) Regio West-Vlaanderen Opleiding basiskennis houtbewerking (Groep Intro Regio Brugge-Oostende) Opleiding bouw en renovatie (Leer-Werk Project) Opleiding bouw (Sociaal Atelier Middelkerke) Opleiding schilder (Sociaal Atelier Middelkerke) Oriënterende opleiding bouw (De Poort / Werk.Punt) Werkervaring elektriciteit (De Poort / Werk.Punt) Werkervaring bouw (Sociaal Atelier Middelkerke) Werkervaring bouw en renovatie (Leer-Werk Project) Werkervaring bouw en renovatie van traditionele schepen (Sociale Economie Oostende) Werkervaring renovatie (Izegemse Huisvestingsmaatschappij) Werkervaring renovatie woningen (Variant) Werkervaring ruwbouw (De Poort / Werk.Punt) Werkervaring sanitair (De Poort / Werk.Punt) Werkervaring schilder (Sociaal Atelier Middelkerke) Werkervaring schilderen decoratiewerken (De Poort / Werk.Punt)

Het aanbod voor de sector ‘Groen’ omvat een aantal initiatieven relevant voor de thema’s duurzame ontwikkeling en/of duurzaam wonen en bouwen bij de lidorganisaties in de Vlaamse provincies. In Tabel 85 wordt hiervan een overzicht gegeven.


254

Tabel 85: Overzicht van de opleidingen, werkervaringen of begeleiding van de lidorganisaties van het Steunpunt Lokale Netwerken voor de sector ‘Groen’, relevant voor duurzame ontwikkeling en/of duurzaam wonen en bouwen

Opleiding, werkervaring of begeleiding Sector Groen Regio Antwerpen Opleiding duurzame ontwikkeling op de werkvloer - (Buurtontwikkelingsmaatschappij BOM) Werkervaringsproject milieuploeg (Buurtontwikkelingsmaatschappij - BOM) Werkervaring recyclagetechnieken (Educar) Regio Limburg Werkervaring tuinen klusjesdienst (Team) Werkervaring zwerfvuilopruiming (Sociaal Bedrijvencentrum) Regio Vlaams-Brabant Groendienst en klussen (CEBOB - De Link) Het aanbod voor de sector ‘Metaal en Elektriciteit’ omvat verschillende opleidingen, werkervaringen of begeleiding bij de lidorganisaties in de Vlaamse provincies. In volgende tabel wordt een overzicht gegeven van de initiatieven relevant voor duurzaam wonen en bouwen (zie Tabel 86). Tabel 86: Overzicht van de opleidingen, werkervaringen of begeleiding van de lidorganisaties van het Steunpunt Lokale Netwerken voor de sector ‘Metaal en Elektriciteit’, relevant voor (duurzaam) wonen en bouwen

Opleiding, werkervaring of begeleiding Sector Metaal en Elektriciteit Regio Antwerpen Opleiding elektricien (Steunpunt Tewerkstelling Antwerpen) Opleiding metaal-lassen (Werkvormm) Opleiding lasser (Steunpunt Tewerkstelling Antwerpen) Werkervaring lastechnieken (Educar) Regio Limburg Brugproject elektriciteit (Noord-Limburgs Open Atelier) Brugproject metaalbewerking (Noord-Limburgs Open Atelier) Brugproject metaalbewerking (Maatwerk) Werkervaring elektriciteit (Noord-Limburgs Open Atelier) Werkervaring herstelling electro-apparaten (Hergebruikcentrum Limburg) Werkervaring metaalbewerking (Noord-Limburgs Open Atelier) Werkervaring metaalbewerking (Maatwerk) Werkervaring metaalbewerking (Top) Regio Oost-Vlaanderen Introductiemodule elektriciteit (OTC - OCMW Gent) Introductiemodule grote elektrische huishoudtoestellen (OTC - OCMW Gent) Introductiemodule kleine elektrische huishoudtoestellen (OTC - OCMW Gent) Opleiding metaal-lasser (De loods) Werkervaring elektriciteit (De Sleutel) Regio West-Vlaanderen Opleiding basiskennis elektriciteit (Groep Intro Regio Brugge-Oostende) Vooropleiding mecanicien (Fietsrijk / Kant-Werk) Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

255

4.31. Levanto - Centrum Ecologische Opleidingen (CEON) Levanto is ontstaan door een fusie van Vitamine W, de Buurtontwikkelingsmaatschappij, de Bouwerij en Werkatelier Binnenstad. Ceon is momenteel een afdeling van Levanto-bouw & milieu. Zij bieden werkzoekenden en kansengroepen een ruime waaier van arbeidsmarktgerichte opleidingen en werkervaring aan. De klemtoon van dit aanbod ligt op ecologie, milieu en duurzaamheid. CEON was voor de fusie een project van de Buurtontwikkelingsmaatschappij (BOM) vzw. Levanto creëert de nodige ruimte opdat mensen met minder kansen hun werk-, woon- en leefsituatie zelf in handen mogen, willen en kunnen nemen. Met respect voor hun diversiteit stimuleert Levanto mensen om hun mogelijkheden en vaardigheden te ontwikkelen zodat hun kans verhoogt om werk te vinden en te houden. Levanto speelt in op lokale kansen en behoeften zodat de leefbaarheid van aandachtswijken in de stad Antwerpen toeneemt. Om tot duurzame oplossingen te komen, kiest men voor samenwerking met iedereen die zich hiervoor mee wil inzetten: de doelgroepen, bedrijven, overheden, aanverwante organisaties, onderzoeksinstellingen en anderen. Deze missie wordt concreet gerealiseerd door: − Kansen in stedelijke aandachtswijken te creëren met buurtontwikkelingsprojecten − Werkzoekenden met minder kansen aan het werk te helpen via o Integrale trajectbegeleiding en bemiddeling naar een job o Werkervaring o Opleidingen o Sociale werkplaatsen o Werknemers loopbaanbegeleiding aan te bieden o Adviesverlening, opleiding en een human resourcesbeleid voor organisaties die met onze doelgroepen aan de slag gaan o Creatie van nieuwe vormen van werkgelegenheid die een antwoord geven op hedendaagse behoeften en tewerkstelling van de doelgroepen CEON CEON had een aanbod gericht op werkzoekenden met verschillende opleidingen in de milieusector die relevant zijn voor het thema duurzaam wonen en bouwen. De activiteiten van CEON zijn opgenomen in het aanbod van Levanto, en worden in de databank van het Steunpunt Lokale Netwerken onder het aanbod van BOM (de BuurtOntwikkelingsMaatschappij) geplaatst. − Opleiding schilderen met duurzame materialen: Cursisten krijgen, gedurende 15 weken, een opleiding in vaktechniek en vakvaardigheden. De kennis en het werken met duurzame producten is de rode draad doorheen de opleiding. − Upgrade schilderen met duurzame materialen: cursisten, die beschikken over basisvaardigheden schilderen volgen een kortlopende module (100 uur) ‘kennis en vaardigheden van duurzame producten en materialen’ − Opleiding leembezetten: Cursisten krijgen, gedurende 16 weken, de vaktechnische basiskennis en de vakvaardigheden van bezetten. De kennis van het werken met duurzame materialen geeft een meerwaarde bij het zoeken naar een gepaste baan. − Opleiding installateur duurzaam energiegebruik: Deze opleiding vertrekt vanuit een goede vaktechnische voorkennis. Gedurende 24 weken leren cursisten de vakkennis en –vaardigheden voor het installeren van diverse energiesystemen en -bronnen. (zie verder) − Opleiding sanitair installateur, zonnepanelen en regenwaterinstallaties Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 4. Niet-formeel leren

256

− − −

Opleiding bodemsanering Opleiding grondwerker Opleidingsmodule duurzaam handelen op de werkvloer / duurzame ontwikkeling op de werkvloer.

Het CEON-aanbod gericht op werkenden: − Opleidingsmodule & Campagne duurzaam handelen op de werkvloer. o ‘Vandaag werken aan morgen’: Deze kortlopende flexibele module & campagne draagt bij tot het verwerven van de vaardigheden met betrekking tot duurzaam handelen en duurzame handelingen op de werkvloer. − Bijscholing/Upgrade ‘Werken met duurzame producten en materialen’ − Studie- en informatiedag ‘Betaalbare duurzame energie-installaties’ (najaar 2004) − Duurzame energie: isolatie en ventilatie – opleidingsmodule gericht naar architecten en aannemers (winter 2004-2005) − Duurzame energie: isolatie en ventilatie – opleidingsmodule gericht naar uitvoerders (winter 2004-2005) Levanto Bouw & Milieu In de werkervaringsprojecten van Bouw & Milieu kunnen laaggeschoolde, langdurig werklozen praktische beroepsvaardigheden aanleren op de werkvloer. De deelnemers werken er gedurende een jaar met een arbeidsovereenkomst. Onder begeleiding van een ervaren vakman-instructeur werken ze mee aan de renovatie of nieuwbouw van woningen of aan schilderwerken. Levanto bouwt en renoveert jaarlijks woningen in opdracht van het Antwerpse stadsbedrijf Vespa. In een aangepast werkritme doen de deelnemers beroepen gedragservaring op om in aanmerking te komen voor een job als ‘handlanger bouw’. Met geïntegreerde bouwopleidingen wil Levanto de tewerkstellingskansen in de bouwnijverheid verhogen voor werkzoekenden met een beperkte kennis van het Nederlands. Het gaat bv. om beroepsopleidingen tot bezetter, bekister en metselaar, aangevuld met lessen Nederlands. Voor kandidaten met onvoldoende basisscholing is er een vooropleiding waarin ze, naast een cursus beroepsgericht rekenen, een beroepenoriëntatie bouw kunnen volgen en een intensieve cursus Nederlands. De cursisten kunnen nadien doorstromen naar vervolgopleidingen zoals van VDAB. Daarnaast zijn er arbeidsmarktgerichte milieuopleidingen voor kansengroepen. Hierbij gaat het ondermeer over opleidingen in bodemonderzoek, installateur duurzaam energiegebruik, tuinaanleg en -onderhoud. Ook hier zijn er werkervaringsprojecten, waarbij de werknemers worden opgeleid tot groenarbeiders. Bij Levanto-milieu kan men terecht voor een oriënterende module groen, drie beroepsgerichte opleidingen en een job als groenarbeider in het werkervaringsproject. Een van deze beroepsgerichte opleidingen is relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen, namelijk de opleiding ‘Installateur Duurzaam Energiegebruik’ (andere beroepsgerichte opleidingen: ‘Tuinaanleg en -onderhoud’ en ‘Veldmedewerker bodemonderzoek’). Tijdens dergelijke beroepsgerichte opleidingen worden de nodige basiskennis en –vaardigheden aangeleerd om de eerste stappen in de nieuwe job te kunnen zetten.


257

De beroepsgerichte opleiding ‘Installateur duurzaam energiegebruik (IDEG)’ is een langlopende opleiding, opgesplitst in 6 maanden opleiding en 2 maanden onbezoldigde bedrijfsstage. Tijdens de cursus leert men de basisvaardigheden en –kennis om als installateur centrale verwarming en/of sanitair aan de slag te gaan. Het duurzame en ecologische aspect loopt als een rode draad doorheen de opleiding. 152 Volgende onderwerpen komen aan bod: − Duurzaamheid − Eenheden − Warmteverlies in de woning − Technisch tekenen en plan lezen − Gasnormering en –debet − Thermische en fotovoltaïsche zonnepanelen − Materialenkennis − Het aansluiten van ketels − Het plaatsen van sanitaire en CV-toestellen − … Na een screening waarbij de voorkennis, de interesse en de motivatie van de kandidaat nagegaan worden, volgt een gesprek met een vakman van Levanto die bepaalt of de kandidaat toegelaten wordt om deel te nemen, afhankelijk van de opleiding, aan één of meerdere praktijkdagen. Tijdens deze praktijkdagen worden de voorkennis en de praktische vaardigheden van de kandidaat onder de loep genomen. Hierna wordt beslist of de persoon toegelaten wordt tot de opleiding. Tijdens de opleiding, die zich voornamelijk toespitst op de praktijk, wordt de cursist een aantal maal geëvalueerd opdat Levanto en de cursist een goed beeld zouden krijgen van zijn competenties. Tijdens een onbezoldigde stage binnen een bedrijf worden deze kennis en vaardigheden verder vervolmaakt en wordt een stage-evaluatie opgesteld. Via deze aanpak wordt de cursist op verschillende tijdstippen geëvalueerd en kan er een goed beeld gevormd worden van zijn leerproces.

4.32. Fabrikantenopleidingen Verschillende fabrikanten uit diverse sectoren van de bouw bieden ook opleidingen aan, soms in samenwerking met het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid. Binnen deze studieopdracht is het niet opportuun alle mogelijke producenten en fabrikanten van bouwgerelateerde producten te screenen of (1) ze opleidingen of vorming aanbieden, en (2) of ze daarin duurzaamheidsaspecten in opnemen. Vaak zijn deze opleidingen eerder ad hoc en niet structureel ingebed in de werking van het bedrijf. Bij wijze van illustratie worden een aantal voorbeelden van fabrikantenopleidingen aangehaald.

152

Bron: website Levanto, http://www.levanto.be


258

Boss Paints 153 Boss Paints biedt een uitgebreid pakket opleidingen aan over ondermeer volgende onderwerpen: - Recyclage - Watergedragen lakken o VOS – wetgeving, wat staat er ons te wachten o Troeven van watergedragen lakken o Aandachtspunten bij gebruik watergedragen lakken o Hulpmiddelen bij verwerkbaarheid - Opleiding Repair Care (nieuwe naam Window Care) o Inspecteren ondergrond o Herkennen van de ondergrond o Applicatietechnieken o Kwaliteitscontrole Sigma 154 Sigma biedt tal van praktijkgerichte opleidingen aan onder de noemer SigmaTraining. SigmaTraining heeft 4 categorieën standaardopleidingen, waarbij volgende cursussen worden aangeboden: - Verftechnologie o Algemene verftechnologie, deel 1 - Kleurenleer o Colorimetrie en NCS o Pigmenttechnologie - Productkennis o Histor productenassortiment o Praktijksituaties met Sigma producten o Sigma productenassortiment - Ondergrondkennis o Bescherming van metalen o Gevelschilderwerken o Schilderwerken op binnenmuren o Schilderwerken op hout Voor dezelfde vier categorieën heeft Sigma ook verschillende gevorderde opleidingen: - Verftechnologie o Algemene verftechnologie, deel 2 o Applicatiecondities voor verfsystemen o Verven en lakken conform de VOC-wetgeving 2010 (watergedragen verven) - Kleurenleer o Dispensertechnologie o Kleuradvies met meerwaarde, deel 1 en 2 o KleurGevoel - Productkennis o 2 componenten verven o Decoratieve afwerkingen met Sigmaproducten o Het Sigmasiloxan concept en systemen o Kleurconcept en toepassingen met Histor 153 154

Informatie verkregen via mevr. Bonnarens (Bouwunie) Bron en meer informatie: website Sigma, http://www.sigma.be/nl/kennis/sigmatraining/opleiding/index.cfm


259

-

o Vloerschilderwerken Ondergrondkennis o Eigenschappen van bouwmaterialen versus verftechnologie o MDF-houtvezelplaten versus schilderwerken o Soepele gevelbekledingen o Voorbehandeling en voorbereiding van ondergronden

Tot slot biedt Sigma ook 8 specialisatie cursussen aan: - Behandeling van vochtproblemen - Brandvertragende verfsystemen - Egalisatie van vloeren - Schilderwerken in de verzorgingssector - Spuittechnologie - Technologie en plaatsing van sierlijsten - Technologie van schuren en schuurmaterialen - Veiligheidsaspecten bij schilderwerken

Verder is er ook een legcursus van Forbo (vloeren) voor beginners en een voor gevorderden. NMC biedt vorming aan rond het verzagen en plaatsen van sierlijsten. Ardex geeft opleidingen rond plamuren en egaliseren. Deze opleidingen zijn vaak niet specifiek gericht op duurzaam wonen en bouwen, maar het thema kan er in opgenomen zijn of worden in de toekomst, bv. rond milieuaspecten van soepele vloerbekledingen, werken met watergedragen parketvernissen en –oliën, milieuaspecten van lijmen en watergedragen lijmen, vulproducten bij plaatsen van sierlijsten, watergedragen verven, … 155 Recticel Insulation 156 Recticel Insulation levert als isolatieproducent grote inspanningen om bij iedereen het bewustzijn te verhogen en zowel bij het bouwen of verbouwen steeds energiezuinige toepassingen in te zetten. Concrete acties en diverse tegemoetkomingen via Recticel Insulation moeten ervoor zorgen dat alle bouwers, verbouwers, architecten, aannemers en verdelers doordacht kiezen voor duurzame bouwoplossingen. Recticel Insulation en enkel andere marktleiders uit de bouwsector slaan de handen in elkaar en bouwen in de nabije toekomst zelf een woning met een zeer laag energieverbruik. Hiermee wensen ze aan te tonen dat dit voor iedereen een haalbare kaart is. Dit project zal als voorbeeld dienen voor vele Belgen die bewust willen investeren in een energiezuinige woning. Recticel Insulation blijft continu zoeken naar innovaties in de bouwsector om energieverliezen te beperken of zelfs volledig uit te sluiten. Hierbij worden ook alle details voor een goede afwerking van deze hoogwaardige isolatie bestudeerd. Want niet enkel het bouwproduct is belangrijk: hoe het geplaatst wordt, en de effectieve uitvoering ervan, zijn van even groot belang, bv. voor het vermijden van koudebruggen. Recticel Insulation zal in het najaar van 2007 infoavonden organiseren voor architecten en aannemers. Zodat zij op de werf een goede uitvoering en oplevering kunnen garanderen. 155

Informatie verkregen via mevr. Bonnarens (Bouwunie) Bron: website Recticel Insulation, http://www.recticelinsulation.be, en het Partnerbericht Recticel Insulation, beschikbaar via Livios: http://www.livios.be

156


260

Zo worden er bv. infoavonden georganiseerd over het hellende dak voor architecten en aannemers van dakwerken. Deze infoavonden worden ondermeer georganiseerd met NAV. De Roof Academy 2007 is een cursus met de nieuwste technieken voor isolatie, dakvensters en dakpannen. Deze cursus wordt toegelicht bij het hoofdstuk over NAV (p. 206). Ook tijdens de infoavonden ‘Sarking, van spant tot pan – een warm dak voor de (ver)nieuwbouw’ komen alle aspecten van het hellende dak uitgebreid aan bod. Deze uiteenzetting voor aannemers van dakwerken komt tot stand in samenwerking met Bouwunie. Deze infoavonden worden toegelicht bij het hoofdstuk over Bouwunie (p. 142). Zo wil Recticel de voorschrijvers van de producten én de aannemers van dakwerken zo goed en uitgebreid mogelijk informeren. Belgische Bouwmaterialen Producenten (BMP) In 1989 besloten meerdere federaties die bouwmaterialenproducenten vertegenwoordigen, zich te verenigen. De BMP is de vereniging van de federaties van de Belgische bouwmaterialen producenten met als doel hun gemeenschappelijke belangen te verdedigen en hun eigenheid te doen gelden bij de autoriteiten en alle andere instanties die een rol spelen in de bouwen wegensector. Deze 12 federaties vertegenwoordigen de volgende sectoren: prefab beton, keramiek, plastiek, cement, gips, vezelcement, mijnbouw, baksteen, glas, stortklaar beton, bitumineuze producten en minerale wol. 157 Eén van hun belangrijkste bekommernissen is het aanmoedigen van certificatie van de kwaliteit van hun producten door competente en onpartijdige organismen. 158 BMP biedt als federatie van bouwmaterialen producenten geen vorming of opleiding aan. Izen – SunTechnics 159 SunTechnics ontwikkelt, produceert en verkoopt zonlichtsystemen voor de productie van warmte en elektriciteit; en warmtepompen voor ruimteverwarming. SunTechnics organiseert ook verschillende activiteiten, zoals opendeurdagen, beurzen, en infoavonden. SunTechnics organiseert gratis infosessies, zowel voor particulieren als professionelen. Particulieren Er worden maandelijkse infosessies georganiseerd voor 25 particulieren die hun eerste informatie willen verzamelen over hernieuwbare energie, de toepassingen en de installaties. Volgende infosessies worden regelmatig geprogrammeerd: - Hernieuwbare energie - Warmtepomp - Windenergie - Zonneboiler - Zonnestroom Voor gemeentebesturen, verenigingen is het ook mogelijk om een SunTechnics-spreker een voordracht op locatie te laten geven.

157

Bron: website Belgische Bouwmaterialen Producenten, http://www.bmpmc.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 159 Bron: website SunTechnics, http://www.izen.be en SunTechnics Professioneel, http://pro.izen.be 158


261

Professionelen SunTechnics organiseert doelgroepgerichte opleidingen en themadagen. Op die manier kan SunTechnics het aanbod op maat van diverse beroepsgroepen afbakenen. Zo wordt men steeds opgeleid in zonne- en hernieuwbare energieën in functie van de eigen noden en behoeften. SunTechnics verleent ook zijn medewerking aan opleidingen of colloquia die door derden georganiseerd worden. In 2007 werden volgende opleidingen georganiseerd. De opleidingen voor 2008 zijn momenteel nog niet gekend. 160 - Fotovoltaïsche zonne-energie voor gemeentebesturen in Wallonië (19 maart 2007) - Thermische zonne-energie voor architecten (20 april 2007) - Zonne-energie in projecten voor accountmanagers banksector (15 mei 2007) Bouwen met Aarde 161 Bouwen met Aarde (Wilsele, opgericht in 1993) is een bouwonderneming die ernaar streeft om bio-ecologische projecten uit te voeren. De specialisaties zijn leembouw en houtskeletbouw. De realisaties gaan van winddichte nieuwbouw over assistentie van zelfbouwers bij de bouw van hun eigen woning tot begeleiding van buitenlandse projecten. Bouwen met Aarde wil een bedrijf zijn waar respect voor de mensen en het milieu centraal staat. Vanop deze basis streven ze ernaar om een financieel rendabele werking te bekomen. In de werkmethodes wordt voortdurend gestreefd naar de toepassing van de meest milieuvriendelijke oplossing. Tweemaal per jaar wordt, in samenwerking met VIBE vzw en Terra Morpho, een cursus leembouw ingericht door Bouwen met Aarde. Ecomat 162 Ecomat werd opgericht in 1989 en is inmiddels uitgegroeid tot een bouwhandel waar men zowat het hele gamma bio-ecologische materialen vindt. Er worden verschillende Ecomat cursussen georganiseerd. Deze cursussen richten zich voornamelijk op particuliere bouwers en verbouwers die zelf aan de slag willen. Zo worden bijvoorbeeld volgende cursussen ingericht: - Workshop leem (halve dag) - Meubelschilderen, vergulden, craqueleren, tamponeren, duurschuren, oud maken van meubels… in de praktijk (volledige dag) - Muurschilderen, natuurverven (volledige dag) - Workshop tadelakt (volledige dag) – deze workshop is bedoeld voor beroepsmensen of gedreven doe-het-zelvers - Kleur in interieur (volledige dag)

160

Bron: bijkomende informatie verkregen via Dhr. Xavier Eelen, Head of Marketing, SunTechnics Bron: website Bouwen met Aarde, http://www.bouwenmetaarde.be > Vorming en activiteiten 162 Bron: website Ecomat, http://www.ecologischbouwen.be > Cursussen 161


262

5. Informeel leren: inventaris van het huidige aanbod rond duurzaam wonen en bouwen Informeel leren omvat het buiten-schools en spontaan leren, in contexten die niet expliciet rond leren zijn georganiseerd. Het is een niet-gestructureerde vorm van leren waarbij de lerende bewust of onbewust leert in situaties die niet specifiek op leren gericht zijn. Zoals de uitwisseling van informatie op een vergadering of binnen netwerken, educatieve projecten van NGO’s, netwerken van KMO’s of doe-het-zelfzaken, uitgeverijen, vakbladen en andere media, …

5.1.

Netwerken

5.1.1. Transitiearena Duurzaam Wonen en Bouwen

Het project ‘Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: casus transitie naar een duurzaam wonen en bouwen in Vlaanderen’ startte in 2004 in Vlaanderen. Het project werd geïnitieerd door AMINAL (sinds 1 april 2006 het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie) van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Het project werd uitgevoerd door TNO-STB (NL) in samenwerking met het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO-UGent), ICIS (NL), Kenniscentrum duurzame systeeminnovaties en transities (NL) en Pantopicon (Antwerpen). Met de casus duurzaam wonen en bouwen wil de Vlaamse overheid in een periode van twee jaar (januari 2005 – december 2006) ervaring met transitiemanagement opbouwen. Een inhoudelijke doelstelling betreft het formuleren van visie en experimenten in de context van duurzaam wonen en bouwen (DuWoBo) in Vlaanderen. De transitie-methodiek gaat uit van het inzicht dat duurzaam wonen en bouwen een systeem is en dat fundamentele veranderingen in een systeem kunnen worden bewerkstelligd door een transitie. Na een eerste probleemverkenning werd een transitiearena opgericht met vertegenwoordigers van kennisinstellingen, overheden, maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en intermediaire partners. Gedurende 2 jaar hebben een 80-tal deelnemers, afkomstig uit een brede waaier van organisaties, gewerkt aan een transitieagenda. Via tweemaandelijkse workshops kwam men zo eind 2006 tot een eindrapport met adviezen aan de overheid over het transitiemanagement in Vlaanderen in het algemeen, en specifieker over de transitie naar duurzaam wonen en bouwen: de transitieagenda. De transitie-agenda “Vlaanderen in de steigers - Visie op duurzaam wonen en bouwen in 2030 en actie voor nu”, omvat een analyse van het huidige systeem, streefbeelden voor 2030 en strategieën om in de richting van deze streefbeelden te evolueren. Ook zijn een tiental projecten gedefinieerd. Belangrijk is erop te wijzen dat deze tekst tot stand is gekomen in een consensus tussen zeer diverse partijen, gaande van milieubeweging over overheden en onderzoekscentra tot betrokken industriële sectoren als het uitvoerend bouwbedrijf, bouwmaterialen producenten, vastgoedsector. In dit project is een dynamiek ontstaan, die enorme kansen inhoudt voor Vlaanderen, om tot een duurzamer gebouwd en bewoond Vlaanderen te komen. Er zijn ook engagementen ontstaan om deze weg in te slaan. Slagen in dit opzet betekent een grote stap zetten in het behalen van de Kyoto doelstellingen, maar betekent ook dat de bouwsector, die toch een belangrijke economische sector voor Vlaanderen is en voor zeer veel tewerkstelling zorgt Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

263

(ook voor lager geschoolde werknemers), nieuwe impulsen zal krijgen en belangrijke stappen zal zetten in de richting van het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarenboven zal het proces ook gunstige gevolgen hebben voor andere industriële sectoren zoals metaalverwerking, kunststofindustrie, of ook bos- en landbouw. De dynamiek en de dialoog, die in dit project zijn tot stand gekomen, vormen ook kansen voor kruisbestuiving tussen actoren. Op die manier is een platform ontstaan dat, mits het verder goed gestructureerd wordt, een zeer grote troef kan worden voor Vlaanderen. Het objectief van dit project is de verdere uitbouw van de arena DUWOBO onder de vorm van een vernieuwingsplatform duurzaam wonen en bouwen. In dit platform kan de kennis inzake duurzaam bouwen, die in de verschillende organisaties aanwezig is, bijeen worden gebracht. Uiteraard zal dit platform zich ook naar andere gewesten en naar het buitenland moeten richten. Het platform bestaat uit stakeholders als banken en andere financiers, de woonproducenten, de overheid, NGO’s, kenniscentra en onderzoeksinstellingen rond bouwen en wonen, federaties en producentenorganisaties. Het platform is zeer interactief ingericht en heeft in eerste instantie tot taak een innovatietraject uit te stippelen voor de komende 20 jaar op het vlak van duurzaam wonen en bouwen waarbij duidelijk wordt welke veranderingen op vlak van duurzaam wonen en bouwen (onder meer van de overheid) te verwachten zijn de komende 20 jaar. Dit platform kan de functie opnemen van kenniscentrum en draaischijf, voorstellen lanceren voor de overheid en complementaire acties stimuleren op het vlak van duurzaam wonen en bouwen. Het platform kan veelomvattende vernieuwingen stimuleren, initiëren en realiseren. Complexe maatschappelijke problemen kunnen in de meeste gevallen alleen duurzaam opgelost worden als meerdere partijen actief meewerken om deze vernieuwing gestalte te geven. Het vernieuwingsplatform kan actoren uit het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, wetenschap en overheid bij elkaar brengen en informatie verschaffen via publicaties, overleg en de media. Specifieke vernieuwingsprojecten kunnen opgevolgd worden door het platform door in een vroeg stadium actoren te benaderen die een belangrijke rol kunnen spelen bij de uitvoering van een idee. De overheid kan via dit platform ook het beleid rond duurzaam wonen en bouwen, dat momenteel versnipperd is over verschillende beleidsdomeinen, beter op elkaar afstemmen. Een belangrijke taak is ook het proces mee te sturen van opbouw, toegankelijk maken en gebruiken van de kennis rond duurzaam wonen en bouwen. Dergelijk kennisplatform zal ook een instrument zijn om één van de belangrijkste knelpunten voor duurzaam bouwen in Vlaanderen, vooral de versnippering van zowel kennis en als van bevoegdheidsdomeinen, weg te werken. 163 De doelstellingen van het kennisplatform kunnen als volgt worden samengevat: - Het proces naar een duurzaam bebouwd Vlaanderen coördineren en begeleiden o De dynamiek die ontstaan is in de transitiearena niet enkel gaande houden maar tevens aanzwengelen o Bewaken en bijsturen van de lange termijnvisie o Coördinatie brengen in de acties die rond duurzaam bouwen worden opgestart o Aanspreekpunt zijn voor overheden, sectoren en andere actoren - Versterken van het innovatievermogen van de bouw meer bepaald op vlak van duurzame ontwikkeling - Kennis verzamelen en verspreiden rond duurzaam bouwen o Uitbouw van een kennisdatabank o Bewaken van de wetenschappelijke gefundeerdheid van de kennis 163

Bron: website Transitiearena DuWoBo, http://www.vernieuwingsplatformduurzaamwonenenbouwen.be

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

264

-

Kruisbestuiving tot stand brengen tussen de verschillende actoren Verschillende gecoördineerde initiatieven opvolgen en werkgroepen hierover opzetten. Het platform dient dan als draaischijf.

Vanuit de transitiearena zijn vier werkgroepen opgericht, geënt op de transitiepaden uit de transitieagenda. De onderlinge verhoudingen en aflijning van deze werkgroepen is een dynamisch gegeven. In september 2007 waren volgende vier werkgroepen actief: - Sluit de kring – materialen - Sluit de kring – energie - Samen leren en innoveren - Wonen voor het leven – levende kernen

5.1.2. Peterschapsprojecten Bouwunie

De bouwsector is permanent in beweging. Dagelijks worden ondernemers geconfronteerd met toenemende concurrentie, met nieuwe wetten en lasten, maar ook met talrijke opportuniteiten. Actuele kennis van zaken, nuttige tips en nauwe contacten met collega’s en andere bouwpartners zijn tegenwoordig cruciaal om de marktevoluties te kunnen volgen. Om ondernemers daarbij maximaal te ondersteunen, lanceert Bouwunie een nieuw initiatief van peterschapsprojecten. Anders dan de klassieke opleidingen, ligt de focus op kennisverwerving door ervaringsuitwisseling. Ervaren ‘peterbedrijven’ en externe experts zullen de kleine, hechte groepjes coachen over praktijkgerichte onderwerpen die zelfstandige ondernemers uit de bouwsector nodig hebben om hun bedrijfsresultaten te verbeteren. De groepen worden ingedeeld volgens de deelsectoren van de bouw (geen directe concurrenten bij elkaar) en het aantal jaren ervaring als bedrijfsleider. Momenteel zijn er zes peterschapsprojecten van Bouwunie in Vlaanderen, deze worden weergegeven in Tabel 87. 164 Tabel 87: Peterschapsprojecten van Bouwunie

Regio Limburg West-Vlaanderen Oudenaarde – Aalst Sint-Niklaas – Dendermonde Antwerpen Vlaams – Brabant

Peterschapsproject Bouwcampus Bouwcoach OVO Bouw OVO Bouw OVO Bouwcoach OVO Bouwcoach

Website http://www.bouwcampus.be http://www.bouwcoach.be http://www.ovonet.be http://www.ovonet.be http://www.ovonet.be http://www.ovonet.be

Ter illustratie wordt het peterschapsproject van Bouwunie Limburg (BouwCampus) meer in detail besproken.

164

Bron: website Bouwunie, http://www.bouwunie.be en informatie verkregen via mevr. Bonnarens (Bouwunie)


265

BouwCampus is een hoogstaande en goedkope opleidingscyclus in bouwmanagement voor alle ondernemers uit de bouwsector. Het is een uniek peterschapsproject in de Limburgse bouwsector. De nadruk ligt zowel op kennisverwerving, ervaringsuitwisseling als netwerking. Om ondernemers daarbij te ondersteunen, lanceerde Bouwunie Limburg het initiatief BouwCampus. BouwCampus is een zeer praktijkgericht en interactief kennis- en netwerkplatform. Verspreid over 8 maanden komen de deelnemers één avond per maand samen en bespreken onder leiding van een expert ter zake een belangrijk en interessant onderwerp. Tijdens een 8-tal inhoudelijke sessies en tal van vrijblijvende ontmoetingsmomenten wordt tevens de onderlinge netwerking gestimuleerd. BouwCampus richt zich tot alle zelfstandige ondernemers uit de bouwsector of nauw verwante sectoren: alle soorten aannemers (ruwbouw- en afwerkingssectoren), architecten, veiligheidscoördinatoren, ingenieurs, landmeters, enzovoort. Hun bedrijf bevindt zich in Limburg en telt maximaal 150 werknemers. 165 Tijdens de BouwCampus van 2006-2007 kwamen volgende onderwerpen aan bod tijdens de sessies: - Do’s en don’ts bij faillissementen (Wat moet ik wel en niet doen indien een zakenrelatie/ leverancier/ klant failliet gaat?) - Time-management! - Alles wat u wilde weten over expertises - Ikzelf ben de beste reclame voor mijn bedrijf! - Hoe verzeker ik mezelf en mijn onderneming optimaal tegen alle bouwplaatsrisico’s? - Elke klacht is een buitenkans! Hoe omgaan met klachten van klanten? - Hoe behaal ik online succes? - Hoe levert mijn boekhouder mij geld op? De onderwerpen die aan bod komen tijdens de inhoudelijke sessies zijn voornamelijk gericht op management. BouwCampus is echter ook een netwerkplatform zodat de ondernemers onderling wel informeel informatie en ervaringen over duurzaam wonen en bouwen kunnen uitwisselen en zo kunnen leren van elkaar.

5.1.3. Eco-bouwpools (VIBE vzw)

Het Eco-bouwpool-project wil klassiek geschoolde aannemers en architecten wegwijs maken in de bouwmaterialen en technieken uit de groeiende niche van het bio-ecologisch bouwen, onder het motto: ‘energiezuinig bouwen is goed, ecologisch bouwen is beter’. Het doel van dit project is aan marktverbreding rond bio-ecologisch bouwen en verbouwen doen. Het Eco-bouwpool-project brengt daarvoor bouwprofessionelen uit de traditionele bouwsector die interesse hebben voor de meest integrale vorm van ‘duurzaam bouwen’ samen met doorgewinterde bio-ecologische bouwers en aannemers (VIBE-bouwpartners) in ‘EcoBouwpools’. Via vorming (theorie en praktijk), demonstraties, voorbeeldprojecten en ervaringsuitwisseling zullen meer ‘klassieke’ bouwfirma’s, architecten en andere bouwprofessionelen leren werken met bio-ecologische materialen en technieken. VIBE vzw zal in dit project per provincie ‘pools’ oprichten. 165

Bron: website BouwCampus, http://www.bouwcampus.be


266

De professionelen die aangesproken worden om deel te nemen vallen uiteen in twee groepen: architecten enerzijds, en aannemers anderzijds. Omdat deze doelgroepen elk een andere aanpak vereisen, worden ze op een andere manier geïnformeerd, aangepast aan hun specifieke behoeften. Tijdens de projectactiviteiten (lezingen, workshops, werfbezoeken, themadagen…) wordt de bestaande kennis rond deze mensen milieuvriendelijke discipline gedeeld en komt er een dialoog op gang. Er wordt dus gedoeld op kennisoverdracht en ervaringuitwisseling. Dit om de bio-ecologische bouwmarkt te verbreden en de netwerking in de sector te ondersteunen. Firma’s en architecten met voldoende bio-ecologische bagage kunnen een erkenning bij VIBE vzw of het VIBE-label (met 1, 2 of 3 sterren) aanvragen. Dankzij het getrapte systeem hoeft hun gamma niet helemaal bio-ecologisch te zijn. Zo gauw een deel van de materialen, technieken of ontwerpschema’s die verhandeld of gebruikt worden, bio-ecologisch zijn en toegepast worden volgens goede praktijken, is een VIBE-erkenning mogelijk. Dit wordt nagegaan door het onafhankelijke studiebureau Ecolas. Via de kennisvermeerdering en ervaringsuitwisseling creëert het Eco-bouwpools-project extra adressen (met een VIBE-label) waar de consument met zijn bio-ecologische wensen terecht kan. Samen met de bekendmaking van het bestaande aanbod via het VIBE-label, zorgt deze evolutie ervoor dat de doelstelling van het project – de verbreding van de bio-ecologische bouwmarkt – een feit wordt. Dit is een project van VIBE vzw dat ondersteund wordt met financiering door de Cel Duurzame ontwikkeling van het kabinet van de Vlaamse minister-president. Volgende koepelorganisaties staan VIBE vzw als structurele partners bij in de communicatie en organisatie van de projectactiviteiten: Meester-Vakman, Passiefhuis-Platform, Bouwunie, Wonen & Werken, Renoforum, Bouwunie Limburg, Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg, Kamp C, Architectenhuis Limburg, Fair Timber / FSC, de Vlaamse Confederatie Bouw, Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (Departement Bouwkunde), Syntra Limburg, Arch-Index, Architecten-Bouwers en Bond van Vlaamse Architecten. Het Eco-bouwpools project werd gelanceerd op Batibouw (26 februari 2007), met een voorstelling en inleiding. Tevens werden op die lanceringsdag de ervaringen van een aantal organisaties met een gelijkaardige werkwijze, uit de doeken gedaan. Uit Wallonië werd daarom de Cluster Eco-construction voorgesteld. Ook het Renoforum uit het Gentse kwam zijn doelstellingen en werkwijze toelichten, net als het Passiefhuis-Platform. Deelnemers aan deze lanceringsdag kregen de mogelijkheid in te stappen in het project. Het project ging van start met de introductiedag ‘Duurzaam bouwen voor bouwprofessionelen – Eco-Bouwpools’ (25 mei 2007). Tijdens deze namiddag konden ecologisch gezinde bouwprofessionelen een aantal lezingen volgen die hen inwijdden in enkele basisprincipes van de bio-ecologische bouw en werden het belang en de marktkansen besproken. Na deze inleiding in duurzaam of bio-ecologisch bouwen, werd er dieper ingegaan op efficiënt isoleren en luchtdicht bouwen. Daarna kregen de twee doelgroepen een aangepaste infosessie. Aannemers kregen informatie over het optrekken van bio-ecologische gebouwen, en de architecten werden ingelicht over het ontwerpen van bio-ecologische gebouwen. Na afloop van de infosessies was het mogelijk mee in het Eco-bouwpool-project te stappen en kon men terecht op de bouwmarkt met (17) infostands met producten, diensten en systemen. Er waren een zeventigtal deelnemers op deze introductiedag.


267

De website die het project ondersteunt (http://www.eco-bouwpools.be), werd in augustus 2007 gelanceerd. Op deze website staat alle informatie die beschikbaar is rond het project ‘Eco-bouwpools’, o.a. de geplande activiteiten. Ook de gegevens van alle partijen die bij het project betrokken zijn, worden op de website geplaatst om zichtbaarheid te creëren voor hun inzet (begeleiders, deelnemers en projectpartners). Dit geeft deelnemers de mogelijkheid om een gesprekspartner op te sporen of contact te nemen met een standhouder of spreker. Dit draagt bij aan de functie van de Eco-bouwpools als een platform voor netwerking. Na de introductiedag in Brussel was de Provincie Limburg als eerste aan de beurt. Op 21 augustus 2007 werd een aantal Limburgse werven bezocht in samenwerking met het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg: o.a. een ecologisch verbouwd openbaar ontmoetingscentrum, en een woning in houtskeletbouw, beiden gesitueerd in Peer. Er werd ook een demonstratie gegeven van een uitvoerige luchtdichtingsproef met de Blower-doortest. Hieraan namen een 50-tal professionelen uit de bouwsector (architecten en aannemers) deel. Om de ontwikkelingen in Limburg richting te geven, werd een stuurgroep opgericht, waarin zowel VIBE vzw als regionale projectpartners (zoals het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg) zetelen. In Limburg zou men zich willen concentreren op drie doelgroepen: architecten, schrijn- en dakwerkers, en schilders. Daarna was regio Oost- en West-Vlaanderen aan de beurt. Op 5 september 2007 konden de deelnemers een aantal bio-ecologische werven bezoeken. In Kuurne werd de verbouwing van de toonzaal van ‘Stroomop’, een handelaar in pellet- en ventilatiesystemen bezocht, inclusief een stukje theorie. Na de middag werd een bezoek gebracht aan een gezinswoning in Tielt (arch. Alexis Versele), en een (laagenergie)woning in opbouw in Oudenaarde (Christophe Debrabander). Een bezoek aan een passiefhuis in de omgeving was ook mogelijk. Bij de werven en afgewerkte woningen werd telkens concreet ingegaan op het bouwproces en de gebruikte materialen. Voor deze studie-uitstap per bus mikte men op alle Vlaamse bouwprofessionelen met interesse voor bio-ecologisch bouwen.

5.1.4. Peterschapsprojecten startende architecten (a+A)

Met de steun van de Vlaamse Gemeenschap startten de Vlaamse beroepsfederaties van architecten (NAV, BVA & KBKW 166) in 2005 een project waarbij beginnende architecten via peterschapsprojecten worden geholpen en ondersteund tijdens de eerste moeilijke jaren. Het is als jonge architect niet eenvoudig om een eigen praktijk op te starten. Men wordt als starter geconfronteerd met een hoop administratie en probleemsituaties waar men niet altijd onmiddellijk een sluitend antwoord op kent. Een begeleidende hand van een ervaren architect, is in deze fase van de beroepsloopbaan meer dan welkom. Op de twee projecten werden meer dan 150 architecten verwelkomd die in maandelijkse sessies ervaringen konden delen met peters-architecten. Eind juni 2007 werden de beide projecten met tevredenheid afgerond. Uit de getuigenissen van de deelnemers kon besloten worden dat een dergelijk project een essentieel traject is om vlot van start te kunnen gaan: geen belerende vinger maar tips uit de praktijk. De recent georganiseerde peterschapsprojecten a+A en a+A² stellen zich tot doel, startende architecten te begeleiden bij de opstart van hun eigen onderneming.

166

KBKW: Koninklijke Bouwmeesterskring van West-Vlaanderen


268

Op maandelijkse basis werden bijeenkomsten georganiseerd met collega starters-architecten, met telkens een centraal thema. De thema’s sluiten steeds nauw aan met de praktijk van de architect: efficiënt werfoverleg, het ereloon, leidinggeven op de werf, boekhoudkundige tips, mogelijke samenwerkingsvormen, omgaan met lastige klanten of juridische valkuilen… Cruciaal in het opzet is de aanwezigheid van de peters tijdens deze avonden. Peters zijn ervaren architecten die de klappen van de zweep kennen, en hun ervaringen en tips graag met de deelnemers delen. Tijdens deze bijeenkomsten kregen de jonge architecten ook een peter of meter toegewezen. Bij deze architect met verschillende jaren praktijkervaring kon de starter terecht met zijn vragen. Uit de evaluaties van de deelnemers kon worden opgetekend dat het project bijzonder waardevol is. Men omschrijft de peterschapsprojecten als een uniek netwerk, waar een pak ervaringen en informatie op een informele wijze worden uitgewisseld. Unaniem raden zij alle startende architecten aan in te tekenen op toekomende peterschapsprojecten. De organiserende partijen hebben dan ook opnieuw de vraag gericht aan de Vlaamse Overheid om volgend jaar een nieuwe lichting starters te mogen begeleiden. 167

5.1.5. Internetplatform voor milieubewuste architecten: Ecodesign

De website ‘http://www.ecodesign.be’ kadert in het onderzoek ‘Ecodesign voor interieur- en meubelontwerpers’, dat wordt uitgevoerd aan het Interieur en Design departement van de Katholieke Hogeschool Mechelen. Het project is gericht op het bewustmaken en informeren van ontwerpen rond ecodesign, met specifieke aandacht voor interieur- en meubelontwerpen. Het gebruik van materialen is binnen deze sector van groot belang. De focus is gelegd op enkele aspecten, enerzijds op het aanbieden van informatie rond de milieu-impact van allerhande materialen die specifiek in de interieur- en meubelsector worden toegepast, en anderzijds op het informeren en ondersteunen van materiaal- en andere keuzes die ontwerpers moeten maken tijdens het ontwerpproces en die een invloed hebben op de milieu-impact van het volledige ontwerp. Met bovenstaande website wil men een gespecialiseerd virtueel platform aanbieden waarop ontwerpers, ecodesigners, ontwerpstudenten en andere geïnteresseerden in ecodesign terecht kunnen voor informatie, inspiratie, kennis, nieuwe (ecologische) materialen en andere gerelateerde onderwerpen; en tegelijk ook hun eigen mening over diezelfde onderwerpen kwijt kunnen (forum-functie). Dit virtueel platform is in de eerste plaats gericht op het maken van weloverwogen materiaalkeuzes waarbij men oog heeft voor de milieu-impact van het materiaal en het uiteindelijke ontwerp. Aangezien men voornamelijk interieur- en meubelontwerp gerelateerde materialen en ontwerpen behandeld, is het platform minder relevant voor duurzaam wonen en bouwen. Toch is dergelijk interactief en informeel netwerk rond bewuste materiaalkeuzes een belangrijk initiatief wat betreft informeren en sensibiliseren.

167

Bron: Bouwen en Wonen – Het laatste nieuws, 22 juni 2007: ‘Peterschapsprojecten startende architecten een succes’ – gebaseerd op bronnen van NAV. Beschikbaar via http://www.bouwenenwonen.net > nieuws Bijkomende Informatie over de a+A Peterschapsprojecten via http://www.architectplusarchitect.be


269

5.1.6. Vlaams netwerk van ondernemingen (VOKA)

VOKA is het Vlaams netwerk van ondernemingen. Het bestaat uit Voka - Vlaams Economisch Verbond en Voka – Kamers van Koophandel. Voka vertegenwoordigt 17.500 ondernemingen, in totaal gaat het om meer dan 900.000 mensen. Voka werkt samen met 24 sectoren. Voka zorgt voor een ondernemingsvriendelijk klimaat en voor het algemeen belang van de ondernemingen. Voka vertegenwoordigt de belangen van de ondernemingen in tal van beleid- en adviesorganisaties. Het Vlaams netwerk van ondernemingen is de kortste weg naar Brussel, en de kortste weg naar het lokale bestuursniveau, voor al zijn leden. Voka – Vlaams Economisch Verbond staat voor standpuntbepaling, belangenbehartiging en netwerking. Dit wordt ondersteund door een kenniscentrum. Het Voka-kenniscentrum wordt aanzien als een competentiecel voor toonaangevende beleidsstimulering in Vlaanderen. Het kenniscentrum ontwikkelt op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde visies, standpunten en acties, met de ambitie om hun voortrekkersrol via een toonaangevende werking, visie en strategie waar te maken. De werkvelden van het kenniscentrum omvatten de globale omgeving van de ondernemingen, zowel op regionaal, federaal als Europees vlak. Het kenniscentrum schat maatschappelijke evoluties in en analyseert de macro- en micro-sociaal-economische omgeving. Vanuit deze analyses wordt dan het beleid van de overheid, ondernemingen en sociale partners gestimuleerd. Om de standpunten en strategie mee voor te bereiden, brengt het kenniscentrum ondernemingsleiders samen in stuur- en werkgroepen. Die spelen een centrale rol in de interactie en communicatie tussen Voka en het bedrijfsleven. De acht Voka – Kamers van Koophandel staan op hun beurt voor netwerking, en een sterke dienstverlening (ondernemingsloket, opleidingen, vorming, training, infosessies, werkgelegenheidsinitiatieven, informatie, …). Energie, klimaat en vooral energiebesparing behoren in toenemende mate tot de belangrijke thema’s voor ondernemingen. Voka investeert daarom in een degelijk advies voor zijn ledenbedrijven op het vlak van energiebesparing. Voka doet dit via een energieconsulent, die de bedrijven begeleidt bij het nemen van energiebesparende maatregelen. De energieconsulent geeft ondernemingen eerstelijnsadvies over rationeel energiegebruik en begeleidt hen bij het registreren, opvolgen en interpreteren van energieverbruik. De energieconsulent vormt ook een brug tussen bedrijven en overheid, bedrijven kunnen er ook terecht voor informatie over bijvoorbeeld steunmaatregelen op gewestelijk en federaal vlak. Er worden ook regelmatig energietips in de maandelijkse Voka-publicaties opgenomen. Op de Voka-website kunnen ondernemingen en andere geïnteresseerden een aantal dossiers raadplegen over belangrijke energiethema’s zoals ‘rationeel energiegebruik’, ‘hernieuwbaar energie gebruik’, ‘energieboekhouding’ en ‘steunmaatregelen energie’. 168 De verschillende Voka - Kamers van Koophandel nemen verschillende milieugerichte initiatieven. In wat volgt wordt een niet-limitatief exemplaristisch overzicht gegeven. Deze projecten en/of diensten zijn nauwelijks toegespitst op aspecten van duurzaam bouwen en wonen. Energiebesparing en rationeel energiegebruik komen wel regelmatig aan bod.

168

Bron: Website Vlaams netwerk van ondernemingen (VOKA), http://www.voka.be


270

Voka – Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen Het Lerend Netwerk ‘Ondernemers voor Groene Energie’ van de Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen zal kennis opbouwen, ervaringen uitwisselen en nieuwe ideeën ontwikkelen rond groene energie en CO2-reductie. Het project ‘Ondernemers voor Groene Energie’ richt zich naar ondernemingen die initiatieven willen nemen inzake groene energie en hierover informatie willen inwinnen en ervaringen uitwisselen. Alle deelnemers worden vooraf gescreend via een intakegesprek. Voor elk deelnemend bedrijf wordt een vaste vertegenwoordiger gevraagd, die in de onderneming de verantwoordelijkheid inzake energiegebruik draagt en die een beslissingsbevoegdheid of adviserende bevoegdheid heeft. Gedurende het opstartseminarie (mei 2007) werden de behoeften van de groep geanalyseerd en werd een aanzet gegeven voor het programma van de groepsessies. In de periode juni 2007 – juni 2008 worden op regelmatige basis groepsessies georganiseerd onder leiding van twee vaste begeleiders (Volvo Europe Truck nv, en Electrabel). Een eerste reeks van informatieve sessies laat toe kennis te verwerven, ervaringen uit te wisselen en nieuwe ideeën te ontwikkelen. De kennis wordt aangereikt door gastsprekers, leveranciers van technologieën en ‘ervaringsdeskundigen’. Rationeel energiegebruik, windenergie, biomassa en zonneenergie zijn thema’s die aan bod zullen komen, alsook de fiscale, financiële en juridische aspecten inzake groene energie. Tijdens een tweede reeks sessies kunnen gemeenschappelijke groene energieprojecten uitgewerkt worden. Naast de sessies staan ook enkele bedrijfsbezoeken aan groene-energieprojecten en best practices (goede praktijken) op de agenda. De Voka – Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen beschikt over een milieucel, aangezien milieubewust en energiezuinig ondernemen immers onvermoede perspectieven opent. De milieucel biedt een waaier van opportuniteiten aan: - Het Milieucharter Oost-Vlaanderen – een project waarmee Voka – Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen, in samenwerking en met de steun van de Provincie Oost-Vlaanderen, bedrijven wil aanzetten tot het opzetten of verder uitbouwen van specifieke milieuacties. Deelname aan het Milieucharter Oost-Vlaanderen houdt in dat het bedrijf de beleidsprincipes en doelstellingen ervan onderschrijft. Het bedrijf formuleert op basis van deze doelstellingen een aantal concrete acties die binnen het bedrijf gerealiseerd zullen worden. Op het einde van het actiejaar worden de milieuprestaties van het bedrijf geëvalueerd door een commissie van onafhankelijke deskundigen. Bij een positieve beoordeling ontvangt het bedrijf het Milieuchartercertificaat. Dit mag dan gedurende de toekenningsperiode vermeld worden in de interne en externe communicatie van het bedrijf en is een symbool voor het milieuvriendelijk imago van het bedrijf. Bovendien kan Milieucharter OostVlaanderen een belangrijk instrument zijn bij de verdere uitbouw van het milieubeleid, ondermeer als hulpmiddel om het personeel te sensibiliseren. De aanvraag tot deelname aan het Milieucharter Oost-Vlaanderen wordt beoordeeld door een evaluatiecommissie. - KamerAcademie: praktijkgerichte milieuopleidingen voor beginners en gevorderden. Er worden ook regelmatig actualiteitseminaries georganiseerd, zoals bv. over nieuwe wetgeving. - Milieuforum – maakt deel uit van het Lerend Netwerk van milieucoördinatoren en milieuverantwoordelijken. Hierbij ligt de klemtoon op ervaringsuitwisseling en het opdoen van praktische nieuwtjes over milieuzorg en de milieuwetgeving. Milieuforumsessies worden in de mate van het mogelijke gekoppeld aan een Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

271

-

bedrijfsbezoek. Zowel Milieuforumsessies als actualiteitsseminaries (KamerAcademie) komen in aanmerking voor de verplichte opleiding van de milieucoördinator. Attesten worden na afloop van elke sessie afgeleverd. Advies en begeleiding – de helpdesk van de milieucel gidst de bedrijven door de verschillende milieuproblematieken (vergunningen, wetgeving, bodemverontreiniging, afval, …). Ondernemers kunnen er ook terecht voor milieuadvies en begeleiding bij het opstellen van vergunningsaanvragen.

De dienst Advies en begeleiding subsidies van de Voka – Kamer van Koophandel OostVlaanderen ondersteunt bedrijfsleiders inzake subsidies, zoals subsidies voor de renovatie van een bedrijfspand of i.v.m. energievriendelijke investeringen in het bedrijf.

Voka – Kamer van Koophandel Mechelen Bedrijven met vragen over ‘energie’ kunnen terecht bij de energiecel van Voka – Kamer van Koophandel Mechelen. Deze energiecel werkt samen met Electrabel en biedt gratis een eenvoudige globale energie-audit en een screening van de energiefacturen aan. De energiecel geeft verder gratis advies over ecologiesteun, REG-premies van de intercommunales, verhoogde investeringsaftrek en specifieke steunmaatregelen. In het kader van rationeel energiegebruik worden ondernemingen ook doorverwezen naar de informatie die men kan terugvinden in de handleidingen van de Presti5-projecten: Steek watt in je zak (http://www.steekwattinjezak.be) en Mappen is snappen (http://www.mappenissnappen.be). De Voka – Kamer van Koophandel Mechelen beschikt ook over een milieucel. De werking van deze milieudienst richt zich zowel op het informeren als het begeleiden. De informatieverstrekking gebeurt via het magazine ‘Ondernemers’ en door de organisatie van ‘milieuseminaries’. De begeleiding van de milieudienst situeert zich op vier vlakken: - milieu en wetgeving: o.a. opvolgen van de milieuwetgeving, bevorderen van contacten tussen de overheid en de onderneming - milieu en administratie: o.a. invullen van milieuvergunningsaanvragen, uitvoeren van audits, opstellen van subsidiedossiers - milieu en procesvoering: o.a. adviesverlening inzake procesaanpassingen en/of zelfzuivering, opvragen van offertes voor analyses, bodemonderzoeken, … - milieu en management: o.a. begeleiden van milieucoördinatoren, uitwerken van een milieubeleid binnen de bestaande beleidsvoering. De Voka – Kamer van Koophandel Mechelen is verder ook initiator van, of verleent actieve medewerking aan, volgende milieuprojecten: - Presti 4 (staat voor preventie stimulerende projecten) – draait rond de verbetering van de milieuprestaties en spoort aan extra inspanningen te leveren bovenop de wettelijke milieuvoorschriften. Dit door ondermeer het invoeren van een gestandaardiseerd bedrijfsintern milieuzorgsysteem. Acties rond volgende thema’s: reductie van watergebruik, de vermindering van afvalproductie en de interne en externe communicatie verbeteren.


272

-

Presti 5: o Steek Watt in je zak! – een project rond energiebesparing, uitgewerkt door de milieucellen van vijf Voka – Kamers van Koophandel, onder coördinatie van de Voka – Kamer van Koophandel Mechelen. Het werk bestrijkt zowat alle terreinen waarop een bedrijf energie verbruikt. Telkens staat uitgelegd hoe dat gebeurt, hoe bepaalde mechanismen in hun werk gaan, en wat de alternatieven zijn. Praktische voorbeelden van energiebesparing zijn zeer herkenbaar en zullen aansporen om in de eigen (bedrijfs)omgeving het energieverbruik bewust te evalueren. Het werk besteedt ook aandacht aan de wetgeving terzake. Zoals hoger reeds vermeld, kan men de handleiding voor de bedrijfsleider vinden op de website http://www.steekwattinjezak.be. o Mappen is Snappen – milieukosten reduceren = milieurisico’s inventariseren. De systematiek “Mappen is Snappen” biedt de bedrijfsleider een hulpmiddel om op een praktische, snelle en tevens eenvoudige manier milieurisico’s en milieuproblemen te identificeren, te visualiseren en te analyseren. Om deze milieurisico’s en –problemen vervolgens in de toekomst te kunnen beheersen. Men krijgt zo een betrouwbaar en actueel beeld omtrent de situatie rond milieurisico’s. Dit leidt tot een continue verbetering van het milieubeheer in al zijn aspecten. De inventarisatie van de Afval Emissie en Preventie (AEP) opportuniteiten laten toe om prioriteiten te stellen in de aanpak van de problemen en de risico’s binnen het bedrijf. Na de inventarisatie van de risico’s en problemen kan een milieuzorgprogramma worden opgesteld. Bovendien zal dit hulpmiddel bijdragen om op termijn een milieuzorgsysteem zoals EMAS of ISO 14001 in kleinere bedrijven in te voeren. Zoals hoger reeds vermeld, kan men de handleiding voor de bedrijfsleider vinden op de website http://www.mappenissnappen.be.

De Voka – Kamer van Koophandel Mechelen organiseerde, in samenwerking met Energik vzw Mechelen, in juni 2007 een studienamiddag over ‘Introductie tot alternatieve en duurzame energieopwekking voor KMO’s’. Volgende onderwerpen kwam aan bod: - Wat zijn groene certificaten en welke subsidiemogelijkheden heeft men voor alternatieve en duurzame energieopwekking? - Zonnestroom voor bedrijven - Windenergie en bedrijven - Grondgekoppelde warmtepompen - Biomassa - WKK - En tot slot een aankondiging Lerend Netwerk rond Energie-Efficiëntie Dankzij het succes van deze studienamiddag werd na afloop daadwerkelijk gestart met het aangekondigde Lerend Netwerk voor Energie-Efficiëntie.


273

Voka – Kamer van Koophandel Kempen Bedrijven uit de regio Kempen kunnen een beroep doen op de milieudienst van de Kamer van Koophandel Kempen. Niet alleen voor eerstelijnsadvies, maar ook voor individuele ondersteuning, zoals bv. het begeleiden en/of invullen van een milieuvergunningsaanvraag of het begeleiden van interne milieucoördinatoren. - Milieucharter Provincie Antwerpen - Voka – Kamers van Koophandel Kempen en Mechelen en het Provinciebestuur van Antwerpen bundelen hun krachten in dit preventie-initiatief. ‘Milieucharter Provincie Antwerpen’ spoort bedrijven aan om milieugerelateerde acties te plannen en uit te voeren binnen een systematisch kader. Na een positieve beoordeling van minstens drie uitgevoerde acties wordt het milieuchartercertificaat uitgereikt en mag het milieucharterlogo gebruikt worden voor de bedrijfscommunicatie. - Presti 5: Gevaarlijke stoffen gevat! - In 2006 ontwikkelde de Voka - Kamer van Koophandel Kempen, met de steun van het Vlaamse Gewest, binnen het Presti 5programma een instrument om kleine en middelgrote ondernemingen aan te zetten beheerst en verantwoord om te gaan met de gevaarlijke stoffen in hun bedrijf. Het resultaat is een praktische handleiding opgebouwd rond 29 meerkeuzevragen, een eenvoudige exceltoepassing, tal van verbetertips en met verwijzingen naar de wetgeving en interessante websites. De handleiding beschrijft de vier stappen nodig om de risico’s verbonden aan de opslag en manipulatie van gevaarlijke stoffen te verminderen. Deze handleiding kan men terugvinden op de website http://gevaarlijkestoffengeval.voka.be. De adviseurs van de Subsidiecel Kempen van Voka – Kamer van Koophandel Kempen ondersteunen bedrijfsleiders bij subsidieaanvragen. Bedrijven hebben de mogelijkheid tot een gratis individuele consultatie en bespreking over een eventueel subsidiedossier. Het advies kan gaan van een oriënterend gesprek met een overzicht van de mogelijkheden en een bespreking van de te volgen procedure, tot een doorverwijzing naar de juiste contactpersonen en instanties voor het aanvragen van de subsidie. Voor vragen rond subsidiemogelijkheden voor één van de volgende thema’s kan men terecht bij de Subsidiecel van de Kamer van Koophandel Kempen: - Steun bij innovatie, onderzoek en ontwikkeling; - Steun bij opleiding en aanwerving; - Steun bij investeringen; - Steun bij milieu-investeringen; - Steun bij export; - Europese subsidies - BEA (Budget voor Economisch Advies)

Voka – Kamer van Koophandel West-Vlaanderen Het Milieubureau voor ondernemers (MvO) is een dochterbedrijf van Voka – Kamer van Koophandel West-Vlaanderen. MvO levert sinds 1993 milieuadvies voor West-Vlaamse bedrijven door middel van informatie en sensibilisering, algemene begeleiding en individueel advies. MvO bespeelt een breed terrein van milieu-consulting en -coördinatie: afval, audits, begeleiding van milieustudies, best beschikbare technieken, bodemadvies, certificatiebegeleiding, communicatie, duurzaam ondernemen, heffingen, juridisch advies, milieucoördinator, milieuvergunningen, milieujaarverslag, milieurisicoanalyse, Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

274

milieustrategie, opleiding en training, ruimtelijke ordening, subsidies, verpakkingen en ook waterbeheer. MvO verzorgt voor Voka seminaries en workshops over deze onderwerpen en de milieuactualiteit. Milieubureau voor ondernemers vzw is een samenwerking tussen Voka – Kamer van Koophandel West-Vlaanderen en Wiels & Partner (milieuconsulting). Het West-Vlaamse Milieucharter is een partnership tussen Voka – Kamer van Koophandel West-Vlaanderen, het Bureau Veritas Certification en de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) West-Vlaanderen. Door het milieucharter te onderschrijven engageren bedrijven zich tot het voeren van een proactief milieubeleid en het verbeteren van hun milieuprestaties. De uitwerking gebeurt via opvolging van concrete milieudoelstellingen en verdere concretisering in een actieprogramma. Aan de hand van een jaarlijkse evaluatie door een commissie van onafhankelijke deskundigen, worden de inspanningen, realisaties en milieuprestaties beoordeeld. Bij een positief oordeel van de evaluatiecommissie worden de bedrijven gehonoreerd voor hun prestaties en ontvangen ze het Milieuchartercertificaat op een academische zitting. Het West-Vlaams Milieucharter is voor bedrijven een praktisch hulpmiddel om op een gestructureerde wijze een proactief duurzaamheidsbeleid uit te bouwen en bij te sturen. Een proactief duurzaamheidsbeleid leidt tot (1) een beter inzicht in eigen milieuprestaties, (2) een beperking van de milieubelasting, (3) gemotiveerde medewerkers, (4) economische voordelen, (5) een verbeterde communicatie met overheid, werknemers, klanten en omgeving. De basisprincipes van het West-Vlaams Milieucharter zijn: - meten is weten - preventie i.p.v. ‘end-of-pipe’ - continue verbetering - communicatie met alle stakeholders (intern én extern)

Voka – Kamers van Koophandel Vlaams-Brabant (Halle-Vilvoorde & arr. Leuven) In het kader van het Presti 5-project “De Waterwet” werd door Voka – Kamers van Koophandel Vlaams-Brabant (Halle-Vilvoorde & Leuven) de website http://www.waterwet.be opgesteld. Deze website bevat informatie over het afkoppelen en hergebruiken van regenwater binnen een bedrijf of bedrijvenzone. Men vindt er tips, voorbeeldcases en informatie over de wettelijke verplichtingen inzake opvang, buffering en hergebruik van regenwater. In het najaar 200§ organiseerde de Voka – Kamers van Koophandel Vlaams-Brabant volgende milieuopleidingen. - Milieuvriendelijk goederentransport - Het huidige energielandschap en de gevolgen van het Energieprestatiebesluit - Het milieuhandhavingsbeleid op nieuwe wegen - Het nieuwe bodemsaneringsdecreet


275

In het voorjaar 2007 organiseerde de Voka – Kamers van Koophandel Vlaams-Brabant volgende milieuopleidingen. Geen van deze opleidingen is rechtstreeks relevant voor het thema duurzaam wonen en bouwen. - Update Milieuwetgeving - Het waterbeleid: bekkenbeheersplannen en waterheffingen - Duurzaam woon-werkverkeer - Interne milieucommunicatie: milieu, een zaak voor iedereen - Waterzuivering: membraantechnologie - Milieuzorg bij Brussels Airport Company Alle sessies komen in aanmerking voor de verplichte bijscholing van milieucoördinatoren (na het bijwonen van de sessie krijgen de deelnemers een attest).

Voka – Kamers van Koophandel Midden-Vlaanderen (Halle-Vilvoorde, Kempen, arr. Leuven & Mechelen) 169 Ondernemers zijn zich meer en meer bewust van de noodzaak om de mogelijkheden van duurzaam energiegebruik in de KMO’s te implementeren. De Voka – Kamers MiddenVlaanderen organiseren een programma op maat van de KMO’s om aan deze vraag tegemoet te komen. Er worden regelmatig opleidingen en bedrijfsbezoeken georganiseerd rond verschillende milieuthema’s. Ook duurzaam bouwen komt hierbij aan bod. Deze seminaries en bedrijfsbezoeken richten zich tot milieucoördinatoren en milieuverantwoordelijken binnen de bedrijven uit de regio. Deze professionelen zijn niet rechtstreeks verbonden aan de bouwsector. VOKA organiseert geen praktische bouwopleidingen. In het verleden werden volgende sessies georganiseerd: - bedrijfsbezoek bij Ecobouw te Aarschot (kantoor en loods gebouwd volgens de principes van duurzaam bouwen) - bedrijfsbezoeken bij A&C Systems te Hoegaarden (ecologisch bedrijfsgebouw) - seminarie ‘Energiezuinige kantoorgebouwen’ - seminarie ‘Innovatie energietechnieken’ - seminarie ‘Rationeel energiegebruik’ Naar aanleiding van de studienamiddag die in het teken stond van ‘introductie tot alternatieve en duurzame energieopwekking voor KMO’s’ (7 juni 2007) werd gestart met een lerend netwerk voor energie–efficiëntie – ‘meer doen met minder’. De begeleiding door topspecialisten en deskundigen kan de bedrijven helpen om daadwerkelijk besparingen te realiseren en leren efficiënter om te gaan met energie. In grote lijnen volgt het Lerend Netwerk Energie-Efficiëntie volgend schema: 1. Quick energiescan – Benchmarking (Oktober/november 2007) 2. Kick off (18 december 2007) 3. Lerend netwerk energie-efficiëntie (10-tal sessies, + maandelijks) 4. Bedrijfsbezoeken in relatie tot de sessies energie-efficiëntie 5. Gedurende de sessies, bedrijfsbezoeken en het volledige traject zal er mogelijkheid zijn een netwerk uit te bouwen en contacten te leggen rond energie-efficiëntie. 6. Eindevaluatie 169

Bijkomende informatie verkregen via Dhr. Peter Van Doninck (Kamer van Koophandel Mechelen), Mevr. Tine Horsten (Kamer van Koophandel Kempen) en Mevr. An Maes (Milieuadviseur Kamer van Koophandel Leuven)


276

Het Lerend Netwerk Energie-efficiëntie richt zich tot de bedrijfsleiders en iedereen in de onderneming die verantwoordelijk is voor energiegebruik met voldoende beslissings- of adviserende bevoegdheid om projecten rond energie-efficiëntie op te starten en te evalueren. Voor elk deelnemend bedrijf wordt een vaste vertegenwoordiger gevraagd, maar indien gewenst kan het deelnemende bedrijf voor een bepaalde sessie een extra persoon afvaardigen bijvoorbeeld de technische verantwoordelijke.

5.1.7. Samenwerkingsprotocol VLAO en NAV

Het bouwen en verbouwen van een bedrijf of kantoor kan heel wat voeten in de aarde hebben. Ondernemers worden vaak geconfronteerd met complexe en verschillende regelgevingen. Waaronder vragen waarop de architect van de ondernemer soms niet altijd een antwoord op kan geven. Hierdoor dreigen een aantal bouwaanvraagdossiers onoplosbaar te worden. Om architecten en betrokken ondernemers beter te kunnen bijstaan, sloten VLAO (Vlaams Agentschap Ondernemen 170) en NAV (Vlaamse Architectenorganisatie) een samenwerkingsprotocol. Het protocolakkoord is tweeledig. Enerzijds zal VLAO provinciale accountmanagers aanduiden om bijstand te verlenen in het domein van ruimtelijke ordening. Anderzijds zal NAV architecten sensibiliseren om mogelijke moeilijke bouwdossiers sneller te signaleren aan VLAO. Belangrijkste doelstelling van deze samenwerking is de doorstroming doorheen de Vlaamse regering en diensten efficiënter te laten verlopen. Dit in positief overleg met de bestaande Vlaamse diensten zoals Ruimtelijke Ordening. Architecten kunnen gratis een beroep doen op de steun van VLAO. Naast de concrete ondersteuning zal het Vlaams Agentschap Ondernemen op periodieke basis het architectenkorps informeren over belangrijke wetswijzigingen in functie van ruimtelijke ordening. In dit kader zullen redactionele artikels aangeleverd worden, en één keer per jaar zal –voor zover relevant– een roadshow georganiseerd worden ten behoeve van architecten. Dit project loopt in eerste instantie één jaar (vanaf juni 2007). Zesmaandelijks zal een projectwerkgroep de ontvangen vragen van architecten evalueren om eventuele knelpunten in de regelgeving op te lijsten en aanbevelingen aan de wetgever over te maken. 171

170

Het Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO) is het aanspreekpunt van de Vlaamse Overheid voor starters ondernemers, voor alles waarbij een bedrijf beroep kan doen op de overheid, of met de overheid in contact komt; 171 Bron: VLAO E-zine, juni 2007, ‘Betere begeleiding voor ondernemers met baksteen in de maag: VLAO en architecten werken samen’ Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

277

5.2.

Educatieve (voorbeeld)projecten en NGO’s

5.2.1. EcoHuis Antwerpen (EHA!)

Het EcoHuis Antwerpen, of Eha!, is een initiatief van de milieudienst van de stad Antwerpen. Het is het Antwerps stadsmilieueducatief demonstratie- en trefcentrum rond duurzaam bouwen, wonen in de stad en duurzame ontwikkeling voor scholen, maar ook voor groepen en individuele bezoekers. Het EcoHuis Antwerpen laat mensen duurzame ontwikkeling ontdekken en beleven op een attractieve wijze. Het EcoHuis zet een seizoensgebonden, breed informatief, educatief en cultureel programma op, dat aandacht heeft voor een diversiteit van doelgroepen, én de inbedding in de onmiddellijke omgeving in het hart van Borgerhout. Het EcoHuis omvat een interactieve basistentoonstelling rond vijf grote milieuthema’s. De bezoeker verwerft inzicht in de grote milieuvraagstukken maar krijgt ook zicht op mogelijke oplossingen. Het EcoHuis beschikt verder over een voorbeeldwoning rond duurzaam bouwen, en rond bouwen en wonen in de stad (ecostadswoning), met concrete en haalbare investeringen in energie, water en materialen. Bezoekers kunnen er als het ware proefwonen. Rondom het EcoHuis vindt men een EcoTuin en een Ecodaktuin. In de nabije toekomst zal het EcoHuis samenwerken met de Antwerpse woondienst en de dienst stedenbouwkundige vergunningen om ondermeer planadvies te geven aan bouwers en verbouwers. Partners van het EcoHuis (zoals VIBE vzw, OVAM, …) gebruiken de faciliteiten voor vormingen. 172 Het EcoHuis wil ook een platform bieden aan geïnteresseerde bouwers en verbouwers. Zo werd op 2 juni 2007 de ‘Trefmarkt voor DUurzaam BOuwen en verbouwen (DUBOtrefmarkt)’ georganiseerd. Tijdens deze trefmarkt konden deelnemers kennis maken met mensen die de stap naar duurzaam bouwen al gezet hebben. Daarnaast waren ook verschillenden instanties uitgenodigd om de deelnemers ter plaatse te adviseren en bij te staan, zoals organisaties, administraties en adviesorganen. Zo werd de DUBO-trefmarkt opgezet in samenwerking met de stedelijke Woonwijzer 173, Antwerpen Woonstad, Kamp C, VIBE vzw, Passiefhuis-Platform, ODE, Dialoog vzw en Bond Beter Leefmilieu. Deze trefmarkt was voornamelijk gericht op particuliere bouwers en verbouwers. Het initiatief stond echter ook open voor geïnteresseerde professionelen in de bouwsector en architecten. Een ander initiatief van het EcoHuis in samenwerking met VIBE vzw richt zich op professionelen uit de bouwsector, meer bepaald op architecten: de Trefdag ‘Ecologie en Architectuur’ op 6 september 2007. Met dit initiatief willen het EcoHuis en VIBE vzw architecten informatie aanreiken rond bio-ecologisch en duurzaam bouwen en tegelijkertijd de mogelijkheid scheppen om ervaringen uit te wisselen binnen het aangeboden netwerk of platform. De trefdag start met een rondleiding in het EcoHuis en de Ecowoning (de voorbeeldwoning rond duurzaam bouwen, en rond bouwen en wonen in de stad). Daarna volgt een panelgesprek rond ‘Architectuur en ecologie: op te bouwen!?’ met de Vlaamse en Antwerpse Bouwmeester, en bekende actoren in de bouw. Volgende sprekers nemen deel aan het panelgesprek: bOb Van Reeth (awg architecten, ex- Vlaams Bouwmeester), Linda Boudry (adjunct van de huidige Vlaamse Bouwmeester), Kristiaan Borret (stadsbouwmeester Stad

172

Bron: website EcoHuis Antwerpen, http://ecohuis.antwerpen.be en nieuwsbrieven Eha! De stedelijke woonwijzer is de dienstverlenende cel binnen de woondienst van de stad Antwerpen. Men kan er terecht voor alle mogelijke vragen omtrent wonen en woonomgeving, en voor gratis advies en ondersteuning bij ondermeer bouwproblemen.

173


278

Antwerpen), Mieke Bonnarens (adviseur duurzaam bouwen van Bouwunie) en Marc Depreeuw (bio-ecologisch ontwerpatelier archi4, bouwpartner van VIBE vzw). Na het panelgesprek kunnen de deelnemers in een informeel kader nader kennis maken en tegelijkertijd informatie inwinnen op de markt met ecologische architectuurprojecten. Er wordt ondermeer aandacht besteed aan het VIBE-project ‘Eco-bouwpools’ (zie hoger), het VIBE-project ‘Duurzame Jeugdwerkinfrastructuur’ en het duurzame plan- en bouwadvies dat VIBE vzw aanbiedt aan bouwheren, zelfbouwers en architecten. Na de lunch wordt er gesproken over ecologisch bouwen, gestoffeerd met een bouwcase rond duurzame jeugdwerkinfrastructuur. Na deze inleidende lezingen worden er drie presentaties aangeboden in twee parallelle sessies. Volgende onderwerpen komen aan bod: ‘Bezoekerscentrum Bourgoyen-Ossemeersen: passief en bio-ecologisch’, ‘Bio-ecologisch bouwen voor en met de jeugd: jeugdhuis Zwijnaarde, de Electrabel hut, school HIMM SintNiklaas’ en ‘Goed isoleren: dikker, luchtdicht, winddicht, dampopen’. Bijna 80 architecten en aannemers waren aanwezig. Het debat leverde boeiende interventies op van het panel én van de talrijke aanwezige architecten. Ze spaarden hun kritiek op de huidige opleiding en de verschillende overheden niet. Op vrijdag 28 september 2007 organiseert het EcoHuis een workshop leembepleistering. Deze workshop is voor iedereen toegankelijk. Ze worden georganiseerd ter aanvulling van de workshops die Kamp C gaf en snel volledig volzet waren (zie verder). Op zaterdag 20 en zondag 21 oktober 2007 kan men in en rond het EcoHuis proeven van duurzaam bouwen en wonen in alle facetten. Dat weekend vinden de 10e Open Huizendagen van laagenergie woningen van Bond Beter Leefmilieu en partners plaats. Deze feestelijke editie van de Open Huizendagen wordt in het EcoHuis gecombineerd met een tweede ‘DUBO-trefmarkt’. NGO’s en administraties zetten de bezoekers op weg naar een duurzame woning. Het initiatief richt zich voornamelijk op particuliere bouwers en verbouwers, maar staat ook open voor geïnteresseerde professionelen uit de bouwsector en architecten.

5.2.2. Kamp C

Kamp C, het Provinciaal Centrum Duurzaam Bouwen en Wonen van de Provincie Antwerpen te Westerlo, opende eind april 2003 zijn deuren. De hoofdtaak van Kamp C bestaat uit het sensibiliseren van alle doelgroepen voor het ruime veld van duurzaam wonen en bouwen. Dit wordt gedaan via een dubbele benadering. Eerst is er de klassieke benadering van People / Planet / Profit, vertaald als ergonomie, ecologie en economie. Bij wijze van onderverdeling wordt daarnaast de benadering via ruimte, energie, water en materialen gehanteerd. Talrijke particuliere (ver)bouwers en professionelen vonden ondertussen hun weg naar het centrum. Het bezoekersaantal blijft stijgen, zo volgden er in 2006 meer dan 1500 leerlingen een rondleiding op Kamp C. Zowel in en rondom het infocentrum is er de tentoonstelling ‘O, is dát duurzaam bouwen’, met een schat aan informatie over duurzaam bouwen. Kamp C beschikt ook over een bibliotheek rond duurzaamheid en organiseert verder ondermeer geleide bezoeken, seminaries en infodagen. Daarnaast kan men de accommodatie van het Kamp C ook gebruiken voor een evenement, een studiedag of een vergadering. Het provinciebestuur Antwerpen biedt de mogelijkheid aan bedrijven en projecten, die actief zijn op het vlak van duurzaam bouwen en wonen, om zich op het domein te vestigen in de bedrijvenzone. Verder is de bouw van modelwoningen gepland, op korte termijn. In deze woningen zou men dan kunnen ervaren Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

279

wat het betekent om in een duurzame woning te leven. De eerste demonstratiewoning opent in september 2007. De westelijke kant van Kamp C is tot slot een natuurzone, waar men meer te weten komt over o.a. duurzaam bosbeheer. Op de website van Kamp C wordt uitgebreid toegelicht wat duurzaam bouwen inhoudt, de thema’s ruimte, energie, water en materialen komen aan bod. Er worden ook verschillende tips opgelijst, inclusief de resulterende financiële besparing, en fiches over voorbeeldprojecten. Tentoonstellingen De permanente tentoonstelling ‘O, is dát duurzaam bouwen!’ gaat in op de kern van de zaak: wat is nu precies duurzaam bouwen? De tentoonstelling start als fototentoonstelling met voorbeelden van duurzaam bouwen uit de particuliere woningbouw. Hierbij wordt geïllustreerd dat de principes van duurzaam bouwen kunnen leiden tot zeer gevarieerde oplossingen, van klassiek tot modern. In een tweede gedeelte van de tentoonstelling worden de vier basisprincipes van duurzaam bouwen belicht: ruimtegebruik, materialengebruik, watergebruik en energiegebruik. In een derde gedeelte komen deze principes via voorbeelden en concrete toepassingen aan bod. In drie verschillende standen worden bouwmaterialen gepresenteerd met een korte toelichting waarbij het duurzame aspect steeds wordt benadrukt. Daarnaast worden de vier voornaamste technieken gepresenteerd, namelijk ventileren, verwarming, watergebruik en elektriciteit. Hierbij worden de nieuwste technieken in verband met spaarzaam gebruik van grondstoffen en energie gepresenteerd. Tot slot gaat men nog even dieper in op de constructie van wanden, daken en ramen; en gaat men op zoek naar een ideale invulling van het begrip duurzaam bouwen. Kamp C organiseert in samenwerking met ACW Antwerpen en Eandis vanaf september 2007 een reizende tentoonstelling in de Provincie Antwerpen, met als titel ‘Mijn €nergiezuinige woning’. Deze tentoonstelling benadert huurders, bouwers en verbouwers wijk per wijk met heel praktische en haalbare adviezen om hun woning energetisch te optimaliseren. Naast energie worden ook de thema’s water, materialen en ruimte behandeld. De tentoonstelling biedt de bezoeker een eerste inzicht in het thema duurzaam bouwen en is ervaringsgericht en informatief. De tentoonstelling vertrekt van praktische vragen die er op het vlak van bouwen en wonen bestaan, zoals de kosten, opbrengst, werking, levensduur, terugverdientijd, … De financiële en fiscale steunmaatregelen voor duurzaam bouwen krijgen ook aandacht. Deze tentoonstelling zal minstens drie jaar lopen en kan vanaf september 2007 bij Kamp C door lokale verenigingen, gemeentebesturen, overheidsinstellingen en scholen gereserveerd worden. Kamp C verzorgt ook wisselende tentoonstellingen, naast de permanente tentoonstelling die hierboven werd toegelicht. In deze wisselende tentoonstellingen wordt ingegaan op een specifiek aspect van duurzaam bouwen. Tijdens de tijdelijke overzichtstentoonstelling ‘inHOUT’ (juni ’05 – december ‘06) in het infocentrum werd het materiaal hout belicht en de vele bouwkundige toepassingen ervan. Er werd ook de nodige aandacht geschonken aan duurzaam bosbeheer. In de Foyer op de tweede verdieping stelde het provinciaal Architectuurarchief haar mooiste plannen en tekeningen tentoon van prachtige houten gebouwen uit het provinciale verleden, interieurinrichting en academietekeningen. Op de buitenplatformen stond een kijkdorp met de belangrijkste houtbouwsystemen; met opengewerkte constructies van houtskeletbouw, houtmassiefbouw, bio-ecologische houtbouw en geïndustrialiseerde vakwerkbouw. Om deze tentoonstelling een cultureel tintje te geven werd op een tweede buitenplatform ‘Le Cabanon’ van de bekende


280

architect Le Corbusier gereconstrueerd 174. Daarnaast werd ook verspreid over het terrein houten tuininrichting getoond, zoals tuinhuisjes, carports, decoratie en dergelijk meer. Op het derde platform stonden een aantal overlevingsmodules, ontworpen door de studenten van de Studio Duurzaam Bouwen aan het Henry Van de Velde Instituut van de Hogeschool Antwerpen. Deze energie-efficiënte overlevingsmodules voor één persoon gebouwd op Kamp C door de studenten van de Studio Duurzaam Bouwen (Hogeschool Antwerpen) vormden op zichzelf de tentoonstelling ‘Over-leven’. De geselecteerde ontwerpen werden op het buitenterrein van Kamp C gebouwd. ‘El Bambular’ staat voor een project van een groep jong volwassenen uit de Provincie Antwerpen. Ze proberen met eigen middelen in Nicaragua hun steentje bij te dragen om een duurzame en ecologische samenleving te ontwikkelen. Ze bouwen er met bamboe degelijke, goedkope en ecologische woningen. Hun ervaringen en het bouwproject worden in deze tentoonstelling weergegeven. De tentoonstelling zonne-energie ‘Watt met de zon’ liep van oktober 2003 tot december 2004. De schijnwerpers werden gericht op de zon als onuitputtelijke bron van energie. Naast de verschillende zonnesystemen wordt een overzicht gegeven van de verschillende subsidieregelingen. De tentoonstelling ‘Watt met de zon’ werd na afloop geïntegreerd in de permanente tentoonstelling ‘O, is dat duurzaam bouwen?’. De studenten architectuur van het Henry van de Velde Instituut (Hogeschool Antwerpen) werkten tijdens de praktijkoefeningen rond ecologische ervaringswoningen op Kamp C. De studenten hebben vier ontwerpen van de ontwerpoefening ‘Eco-huizen’ verder uitgewerkt. Hiervan werd een tentoonstelling gemaakt met maquettes en materiaalvoorbeelden. Deze tentoonstelling liep van april 2003 tot mei 2005. Kamp C bracht met de tentoonstelling ‘Onderweg onderdak’ voor het eerste een buitenexpo. Dit eerste zomerevenement toonde een groot aantal mobiele woonvormen van rondtrekkende volkeren. Allerhande nomadische woonvormen, zoals een woonwagen, een yurt, een tipi, een caravan en dergelijke meer, werden op één van de buitenplatformen tentoongesteld. Deze tentoonstelling liep in juli en augustus 2004. De tentoonstelling ‘Centen en procenten’ toonde aan dat energie sparen niet alleen een goede zaak is voor het milieu, maar ook voor de portemonnee. Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap heeft er immers voor gezorgd dat een aantal duurzame investeringen de moeite waard zijn om uit te voeren, zowel bij nieuwbouw als bij renovatie. Alles werd klaar en duidelijk uit de doeken gedaan aan de hand van een tekst en uitgewerkte schaalmodellen. Deze tentoonstelling liep van juni tot september 2004. Kamp C richtte met ‘Eco-SpaceHouse’ het vizier op de toekomst. Het Eco-SpaceHouse is ontworpen door de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA (European Space Agency) en wil het verblijf op andere planeten mogelijk maken. Deze ruimtewoning is gebouwd met de allernieuwste ecologische materialen, functioneert op zonne-energie en kan volkomen in eigen behoeften voorzien. De aardse versie van de Eco-RuimtevaartWoning was toen voor het eerst op schaal te zien in België. Deze tentoonstelling liep van april tot juni 2003. 174

Le Corbusier ontwierp in 1952 een piepkleine gemeubelde woning voor zijn vrouw, ze is amper 3.66 m x 3.66 m groot, maar toch voorzien van alle basisfaciliteiten.


281

Educatief aanbod Kamp C heeft een gevarieerd educatief aanbod met een aangepast programma voor verschillende leeftijden. De educatieve medewerkers van Kamp C begeleiden de workshops. In de educatieve activiteiten zijn een aantal vakoverschrijdende eindtermen geïntegreerd. In najaar 2007 wordt het nieuwe educatieve programma verwacht. Voor het Hoger Secundair Onderwijs werden vier mogelijkheden uitgewerkt: - Optie A: Tijdens een uitgebreide rondleiding door de tentoonstelling ‘O, is dat duurzaam bouwen’ en het infocentrum van Kamp C, maken de leerlingen kennis met de principes van duurzaam bouwen. Bij de realisatie van het centrum werden diverse duurzame materialen en technieken toegepast. Deze illustreren hoe duurzaam bouwen in de praktijk vorm kan krijgen (duur: 1h – 1h30) - Optie B: Deze optie combineert optie A met een workshop. In de workshop gaan de leerlingen in discussie naar aanleiding van een aantal stellingen over duurzame ontwikkeling. Op het einde van de sessie is er een gemeenschappelijke evaluatie (duur: 2h – 2h30) - Optie C: Deze optie richt zich op de expo ‘inHOUT’. Deze tentoonstelling geeft een overzicht van de belangrijkste houtbouwsystemen. Leerlingen leren hier de verschillen kennen tussen houtskeletbouw en houtmassiefbouw. Ook minder gekende systemen zoals strobalenbouw en log homes komen aan bod (duur: 1h – 1h30) - Optie D: Deze optie combineert optie C met een workshop. In de workshop voeren de leerlingen onder begeleiding opdrachten uit rond (duurzaam) houtgebruik. Op het einde is er een gemeenschappelijke evaluatie (duur: 2h – 2h30) Voor het Lager Secundair Onderwijs is er optie E uitgewerkt: - Optie E: Tijdens de rondleiding ‘O, is dát duurzaam bouwen’ doorheen het infocentrum, maken de leerlingen kennis met de principes van duurzaam bouwen. In het gebouw werden diverse duurzame materialen en technieken toegepast, die illustreren hoe duurzaam bouwen in de praktijk vorm kan krijgen. Dit programma sluit nauw aan bij de lessen Technologische Opvoeding uit het tweede middelbaar. De rondleiding wordt afgesloten met een korte, interactieve evaluatie (duur: 1h – 1h30) Lezingen Vrij frequent worden er in het informatiecentrum lezingen georganiseerd. De thema’s zijn zeer divers maar houden altijd verband met duurzaam bouwen of wonen. In 2005 werden bijvoorbeeld volgende lezingen gehouden: - Duurzaam houtgebruik begint op de tekentafel (29 april 2005) - Einde van het fossiele tijdperk. Wordt de vlam gedoofd? (Mondo vzw, 21 mei 2005) - Hout en brandpreventie (25 november 2005) - Hout en brandveiligheid (25 november 2005) - Houtaantasters en bestrijding (25 november 2005) De lezing ‘Duurzaam houtgebruik begint op de tekentafel’ was een infonamiddag voor architecten. Deze praktische infonamiddag ging over FSC-gelabeld hout en houtgebruik zonder preventieve chemische verduurzaming. Dit initiatief van de Vlaamse provincies, WWF, VIBE vzw, de Bond van Vlaamse architecten en het Architectenhuis Limburg werd in de vijf Vlaamse provincies herhaald. Kamp C was voor de Provincie Antwerpen de locatie voor de lezing.


282

Ook tijdens het werkjaar 2006 heeft Kamp C in samenwerking met Dialoog vzw BouwTeamdagen georganiseerd (zie verder). Daarnaast zijn er ter gelegenheid van het ecoFEESTival en de Opendeurdagen planadviezen gegeven voor particulieren en jeugdverenigingen. Het ecoFEESTival werd in 2006 voor de eerste maal georganiseerd. Hiervoor waren een aantal standhouders geëngageerd voor een biomarkt. Daarnaast was er ook plaats voor standhouders die producten ‘duurzaam bouwen’ aanboden. Dat waren o.a. regenwaterrecuperatiesystemen, isolatieproducten, zonneboilers enz. Tijdens het ecoFEESTival werd er ook planadvies georganiseerd in samenwerking met Dialoog vzw en CeDuBo. Dit planadvies werd georganiseerd als een quick-scan, waarbij op een beperkte tijd (15 minuten) toch een persoonlijk advies aan de bezoekers werd gegeven. De tweede dag van het ecoFEESTival was het planadvies gereserveerd voor jeugdbewegingen met (ver)bouwplannen. Kamp C was ook de locatie voor de studiedagen van het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH) rond hernieuwbare energie, en rond ventilatie. Milieuambtenaren en technische diensten van verschillende gemeenten van de Provincie Antwerpen namen deel aan deze studiedagen. Het PIH was ook te gast op Kamp C met een studieavond voor energiemeesters in klimaatwijken, hierbij waren 80 personen aanwezig. In het jaarverslag 2006 van Kamp C wordt een themanamiddag over energie vermeld. Hierbij kwamen volgende onderwerpen en sprekers (professionelen uit de bouwwereld) aan bod: - Energiezuinige projecten: de hoeksteen van duurzame sociale woningbouw, door Dhr. Luc Stijnen, ir-architect (Zonnige Kempen) - Een praktijkvoorbeeld van duurzame inbreiding, door Dhr. Eduard Maes, architect (TemaS architectenvennootschap bvba) - Basiselementen, door Dhr. Peter Leroy, ir-architect (Stramien) - EPB en betrouwbare productgegevens, door Mevr. Nicole Lens, ingenieur (Agoria Bouwproducten) - EPB - hoe zit het ermee? door Dhr. Luc Dedeyne, energieconsulent (BVA/NAV) - De namiddag werd afgerond met een bezoek aan ‘De Basis’. Door soortgelijke organisaties en initiatieven kan Kamp C ook architecten aanspreken. Dat zijn nog steeds de beslissingsnemers of voorschrijvers, en daarom een belangrijke doelgroep. In de zomermaanden (2006) heeft Kamp C workshops georganiseerd rond strobalenbouw en leembouw. Eerst werden er twee theoretische seminaries gegeven die de aanzet waren tot het praktische gedeelte, namelijk het bouwen van muren met strobalen en het bepleisteren van deze muren met leem. Kamp C organiseerde deze workshops om cursisten de kans te geven om de techniek van de strobalenbouw en de leembepleistering te leren, omdat deze technieken voor zelfbouwers gemakkelijk haalbaar zijn. De demowoning is een bio-ecologische woning, waarvan de opbouw gebeurt met zoveel mogelijk natuurlijke materialen. In 2006 volgden 122 cursisten de workshops. 175 In de zomermaanden van 2007 was er ook een zomerprogramma. In juli werden er ‘Duurzame Dinsdagen’ georganiseerd waarop bezoekers uitgenodigd werden een kijkje te nemen achter de schermen tijdens een rondleiding. In augustus lag het accent op gezond en milieuverantwoord bouwen. Er werd themadagen ‘strobalenbouw’ en ‘leembepleistering’ georganiseerd waar een theoretische toelichting gevolgd werd door een praktische workshop. 175

Bron: website Kamp C: http://www.provant.be/leefomgeving/duurzaam_bouwen/ en het jaarverslag 2006, beschikbaar via de vermelde website


283

In het najaar van 2007 zijn er nog een aantal infosessies in Kamp C, in samenwerking met Dialoog vzw en VIBE vzw. - Verbouwing zolder (15 september 2007) - Isoleren (20 oktober 2007) - Rationeel watergebruik (17 november 2007) - Verwarmen (15 december 2007) Demonstratiewoning In september 2007 opende Kamp C haar eerste demonstratiewoning: Casana. Het voorbeeldproject moet duurzaam bouwen tastbaar en toegankelijk maken bij het brede publiek. Casana is een laagenergie woning, gebouwd volgens bio-ecologische principes. De woning is opgetrokken uit gezonde en ecologisch verantwoorde materialen, springt verstandig om met water en is zuinig met energie. Zo beantwoordt Casana aan alle uitgangspunten van duurzaam bouwen. Kamp C paste voor Casana duurzame technieken en materialen toe, die ook voor doorsnee gezinnen betaalbaar zijn. De constructie is een combinatie van houtskeletbouw en strobalen, afgewerkt met leempleister en houten planken. De binnenafwerking is eveneens duurzaam, net als de tuininrichting die naadloos op de woning aansluit met een wintertuin en terrassen.

5.2.3. Centrum Duurzaam Bouwen (CeDuBo)

De vzw Centrum Duurzaam Bouwen (CeDuBo) is een informatie- en coördinatiecentrum gelegen in de voormalige badzaal op de mijnsite te Heusden-Zolder (sinds april 2002). Vanuit deze unieke locatie wenst CeDuBo het duurzaam bouwen op grote schaal te promoten en in de praktijk te brengen. Hiervoor organiseert het centrum diverse activiteiten voor een zo groot mogelijk publiek: groepen, scholen, bouwprofessionele en particuliere (ver)bouwers. Voor professionelen worden regelmatig seminaries en opleidingen georganiseerd. Om de particuliere bouwer en verbouwer grondig te kunnen adviseren, ontwikkelde CeDuBo verschillende activiteiten onder het motto ‘Bouw- of verbouwplannen? Bespaar euro’s en voorkom bouwfouten… informeer u in het Centrum Duurzaam Bouwen’. 176 Als spil in het uitgebreide netwerk van overheidsinstellingen, belangorganisaties van bouwprofessionelen, informatiecentra en allerhande federaties dat het Centrum Duurzaam Bouwen rondom zich heeft opgebouwd, kunnen de belangrijkste doelstellingen van het centrum als volgt vertaald worden: coördineren, een visie ontwikkelen, informeren en demonstreren over het concept duurzaam bouwen. Ze richten zich zowel naar de bouwprofessionelen als naar het brede publiek en overheidsinstellingen. Het Centrum Duurzaam Bouwen heeft een sterk uitgebreid netwerk rond het thema van duurzaam bouwen en vormt aldus een doorgeefluik van informatie aangaande het thema. Er is een openheid voor innovatie die weliswaar ook afhankelijk is van de leden van de organisatie. 177 Het Centrum Duurzaam Bouwen heeft verschillende mogelijkheden om secundaire scholen kennis te laten maken duurzaam bouwen en met het centrum zelf. De permanente tentoonstelling duurzaam bouwen bevat maquettes op ware grote die uniek didactisch materiaal vormen. Een bezoek aan deze tentoonstelling is een educatieve uitstap in 176

Bron: Website Centrum Duurzaam Bouwen, http://www.centrumduurzaambouwen.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p.

177


284

het kader van de vakoverschrijdende eindtermen milieueducatie. De maquettes kunnen verder voor bijvoorbeeld het vak Technologische Opvoeding of meer praktijkgerichte bouwgerelateerde vakken een voorbeeld geven van goede isolatie, fotovoltaïsche zonnecellen, regenwateropvang, van een waterpomp, … Zo kan men de leerlingen ook sensibiliseren rond rationeel wateren energiegebruik. Voor de tentoonstelling kan men gebruik maken van gids, of de leerlingen zelf rondleiden, eventueel met gebruik te maken van een vragenlijst die ter beschikking wordt gesteld. De permanente (product)tentoonstelling overloopt in een 20-tal stappen al de fasen van het bouwproces. Eerst is er de voorbereiding (ontwerp, bodemonderzoek, enz.). Vervolgens komen thema’s aan bod zoals ruwbouw, isolatie, waterbeheer, … Aan de hand van praktische aandachtspunten, maquettes en productinformatie van fabrikanten kunnen bezoekers zichzelf in een vrij technisch kader informeren over duurzaam bouwen. De maquettes op ware grootte illustreren de meest voorkomende bouwfouten en laten zien hoe men die in de eigen woning kan voorkomen. Het Centrum Duurzaam Bouwen wil duurzaam bouwen en het maatschappelijk debat hierover stimuleren. Dit kan enkel door samen te werken met alle belanghebbenden uit de bouwsector (architecten, ontwerpers, uitvoerders, fabrikanten, …) en hen te overtuigen zich hiervoor te engageren. Ook de overheid met haar omvangrijk patrimonium heeft hier een voorbeeldfunctie en kan bovendien het proces versnellen door tal van stimuli, fiscale en andere. Het Centrum Duurzaam Bouwen bereikt deze professionele belanghebbenden op verschillende manieren, namelijk via: - Studiedagen - Opleidingen voor uitvoerders - Partnerships voor partner-exposanten Voor particuliere (ver)bouwers tot slot heeft het Centrum Duurzaam Bouwen volgende activiteiten ontwikkeld om hen te informeren en adviseren. Ze kunnen in de eerste plaats ook de permanente tentoonstelling duurzaam bouwen bezoeken, ter begeleiding van de tentoonstelling krijgen de bezoekers de brochure ‘Bouwen voor/aan de toekomst’ mee. Indien gewenst kan men nadien advies vragen aan de balie van het centrum. De tentoonstelling omvat 1500 m² bouwadvies, met maquettes op ware grootte, productinformatie van fabrikanten en praktische aandachtspunten. Geïnteresseerden kunnen ook de infosessie ‘Duurzaam bouwen’ volgen. Deze infosessie geeft een duidelijk beeld van wat duurzaam bouwen nu eigenlijk is, en wat dit voor het eigen (ver)bouwproject kan betekenen. Uiteenzettingen over algemene begrippen en over de hoofdthema’s (Ontwerp, Materiaal, Energie en Water) worden hierin afgewisseld met voorbeelden uit de praktijk. Vervolgens krijgen de deelnemers nuttige tips tijdens een technisch uitgebreide rondleiding in de permanente tentoonstelling ‘Duurzaam Bouwen’. Deze infosessie wordt op geregelde tijdstippen gegeven. Daarnaast kunnen particuliere (ver)bouwers beroep doen op een planscreening. Dit omvat een screening van het bouwplan (of ontwerpplan) en het lastenboek op de verschillende aandachtspunten van duurzaam bouwen: ruimte(gebruik), ontwerp (indeling, oriëntatie, toegankelijkheid, …), materiaal (kwaliteitslabels, materiaalkeuze, …), energie (gebruik van daglicht en zonnewarmte, isolatie, ventilatie, …) en water (gebruik van regenwater, infiltratie, …). Dit resulteert dan in een gepersonaliseerd rapport met praktische adviezen omtrent duurzaamheid.


285

Een laatste mogelijkheid is het volgen van Bouwteams. Daar maken de deelnemers op twee opeenvolgende zaterdagen kennis met de theorie én de praktijk van duurzaam bouwen: isolatie, ventilatie, verwarming, zonne-energie, waterbesparing en duurzame materialen – zonder dat enige voorkennis vereist is. De Bouwteams in het CeDuBo worden georganiseerd door Interelektra 178, in samenwerking met Dialoog vzw (zie verder). CeDuBo verzorgt ook de Roadshow ‘Vlaanderen bouwt met advies’. De roadshow start in mei 2007 in de Provincie Limburg (in het CeDuBo zelf) en vindt ook plaats in de Provincie Antwerpen (in Kamp C). De (ver)bouwers kunnen tijdens een dergelijke adviesdag een quickscan laten uitvoeren op hun (ver)bouwplan en infosessies volgen over energieen waterbesparing, ventilatie, passiefhuizen en zonne-energie. Ze kunnen ook informatie vragen over zonne-energie en de verschillende subsidiemogelijkheden. Er is ook een bouwbeurs waar de geïnteresseerde (ver)bouwers tijdens een bezoek de mogelijkheid hebben te praten met de fabrikanten van bouwmaterialen. De roadshow in Limburg had ook een betalend aanbod, namelijk het Programma van de Bouwheer van Dialoog vzw (zie verder). De adviesdag in de Provincie Limburg was een samenwerking van het Centrum Duurzaam Bouwen, de Bond Beter Leefmilieu en de Gezinsbond, met ondersteuning van de provincie Limburg, Interelectra en Qualibouw. Tal van andere partners verleenden hun medewerking, waaronder Dialoog vzw, Passiefhuis-Platform, VIBE vzw, Stebo, Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg en Livios. De adviesdag in de Provincie Antwerpen werd opgezet door dezelfde partners, enkel werd deze dag ondersteund door de Provincie Antwerpen en Kamp C. In opdracht van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming organiseerde het Centrum Duurzaam Bouwen eind 2006 een aantal vormingsdagen voor energiecoördinatoren en directies in alle provincies om scholen te helpen besparen op hun energiefactuur. Deze vorming ging door in de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven (Oost-Vlaanderen), het Openluchtcentrum Duin en Zee (West-Vlaanderen), het Provinciehuis Vlaams Brabant, het Centrum Duurzaam Bouwen zelf (Limburg) en Kamp C (Antwerpen). In het voorjaar van 2007 heeft deze vorming nogmaals plaatsgevonden, in Brussel (Etterbeek). Het programma van deze vormingsdagen bestond uit een aantal uiteenzettingen in de voormiddag, gevolgd door workshops in de namiddag. Tijdens de middagpauze was de mogelijkheid een bezoek te brengen aan de minibeurs ‘Energiebesparing’. Volgende onderwerpen kwam aan bod: - Energiezorg op school, met een overzicht van de basiselementen van energiezorg: management en communicatie, energieboekhouding, energiebenchmarking, energieaudits, uitvoeren van maatregelen, opvolgen en bijsturen van maatregelen. - 20 tips voor een energiezuinige school, met een overzicht van maatregelen (technisch, organisatorisch en gedrag) om energie te besparen. - Afstellen van verwarmingsinstallaties (regelsystemen, radiatoren, ketels, …) - Goed energiezuinig verlichten - Workshops Milieuzorg Op School: o Energiezorg in het basisonderwijs, een educatieve en geïntegreerde aanpak met MOS, door de provinciale MOS-begeleider voor het basisonderwijs o Of, Energiezorg in het secundair onderwijs, een educatieve en geïntegreerde aanpak met MOS, door de provinciale MOS-begeleider voor het secundair onderwijs

178

Interelektra is een intergemeentelijk samenwerkingsverband dat in opdracht van de aangesloten gemeenten een aantal nutsvoorzieningen onderhoudt (elektriciteit, aardgas, telecommunicatie en gemeentelijke rioleringen).


286

Energiebesparingsforum Op 2 en 3 oktober 2007 werd het vierde Energiebesparingsforum georganiseerd door CeDuBo, met als hoofdthema ‘De wereld van het goede voorbeeld’. Dit is hét forum waar verschillende partijen met belangstelling voor energiebesparing, duurzaamheid en innovatie samen de mogelijkheden en de nieuwe ontwikkelingen ontdekken en bespreken. In België zijn al veel energiezuinige projecten ondernomen. Sommige lukken en sommige sterven aan de doopvont. Hoe komt dit en kan dit niet vermeden worden? Het Energiebesparingsforum is een initiatief georganiseerd door CeDuBo en zijn partners waaronder WTCB, ODE Vlaanderen, IDEG, Steunpunt Duurzaam Bouwen, de Vlaamse Overheid, VITO, Groen licht Vlaanderen, Bouwunie, VEA, Infrax, Vei, departement LNE. Het doel van dit vierde Energiebesparingsforum is het aanbieden van kennis en informatie over energiezuinige technieken en technologieën door (ervarings)deskundigen. De openheid en het feit dat verschillende sectoren betrokken worden, zijn belangrijke troeven van het forum. Men kan leren uit deze ervaringen. Het forum geeft inzichten in de verschillende factoren die een rol spelen bij de aankoop van energiebesparende toepassingen. Collega’s vertellen hun verhaal over de energiezuinige projecten die ze hebben gerealiseerd. Zij doorlopen de verschillende fasen van argumenteringen, beslissingen en uitvoering. Zo hoeft niet iedereen zelf tijd te investeren in het zoeken naar de juiste toepassingen en uitvoeringen. Tussen de infosessies kan men terecht bij de standhouders van een 50-tal organisaties en bedrijven. Op 2 oktober 2007 richt men zich op het beleid. Op 3 oktober 2007 concentreert men zich meer op de techniek. Buiten de dagsessies ‘Beleid’ en ‘Techniek’ vinden er ook tal van avondsessies plaats voor architecten, energiedeskundigen, installateurs elektro, en schrijnwerkers.

Dagsessie Beleid (2 oktober 2007) Tijdens het 4e Energiebesparingsforum hoort men alles over geslaagde sensibiliseringsacties naar burger en personeel; interne milieuzorg op kantoor; rationeel energiegebruik bij gemeenten en vrije verenigingen; subsidies en voorwaarden; en kengetal en advies Energieprestatiecertificaat. Deze studiedag is door en voor bestuurders en beleidsmedewerkers Energie, Milieu en Economie. Op gemeentelijk, provinciaal en gewestelijk niveau worden volgende onderwerpen aangehaald: (1) sensibilisatie bevolking en personeel; (2) interne milieuzorg; (3) beleid; en (4) beleidsmaatregelen. Over vier parallelle sessies worden goede voorbeelden van energiezuinige maatregelen en initiatieven door deskundigen van het bedrijfsleven en overheidsinstanties uiteengezet. Een volledig overzicht van de verschillende sprekers en toegelichte projecten is beschikbaar via http://www.energiebesparingsforum.be.

Dagsessie Techniek (3 oktober 2007) Tijdens het 4e Energiebesparingsforum hoort men alles over kostenbesparende en energiebesparende maatregelen; alternatieve verwarmingstechnieken en –technologieën; financiering, opbrengsten en rendementen; en energiebeleid op de werkvloer. Deze studiedag wordt georganiseerd door en voor ervaringsdeskundigen. Volgende thema’s komen aan bod tijdens deze studiedag: (1) Stookplaatsrenovatie; (2) Besparen met perslucht; (3) Verlichting; (4) Oververhitting; (5) Geventileerde gevels; (6) Opbrengst maatregelen en subsidies; (7) Innovatieve verwarmingstechnieken; en andere onderwerpen. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

287

Over vier parallelle sessies (basis, gevorderden, specialisten, ziekenhuizen & zorginstellingen) worden goede voorbeelden van energiezuinige maatregelen en initiatieven door deskundigen van het bedrijfsleven en overheidsinstanties uiteengezet. Een volledig overzicht van de verschillende sprekers en toegelichte projecten is beschikbaar via http://www.energiebesparingsforum.be. Avondsessie Architecten (2 oktober 2007) Wat is de wisselwerking tussen energie en economie? Wat zijn de prioriteiten bij nieuwbouw en renovatie? Kun je overisoleren? De (ver)bouwer heeft behoefte aan een goede uitleg van een expert. Hoe gaat een architect daarmee om? Zijn er specifieke maatregelen nodig? Wat is de invloed op de energiefactuur? Tijdens het 4e Energiebesparingsforum hoort men alles over energie besparen versus geld besparen; de logische volgorde van energiebesparende maatregelen; enkele kritische bedenkingen bij energiebesparende maatregelen; ventilatienormen respecteren; hoe de gebruiker te overtuigen; en het stappenplan ventilatie. Het programma voor architecten bestaat uit twee opeenvolgende uiteenzettingen: - ‘Is energiebesparend investeren rendabel?’, door Griet Verbeeck (PHL) - ‘Ventilatiegids – een handig stuk gereedschap’, door Paul Van den Bossche (WTCB) De samenvatting van de presentaties is beschikbaar via http://www.energiebesparingsforum.be.

Avondsessie Energiedeskundigen (2 oktober 2007) Tijdens het 4e Energiebesparingsforum horen energiedeskundigen alles over de nieuwe vzw voor en door energiedeskundigen (EnAudit). Deze vzw wordt voorgesteld door de voorzitter van EnAudit (Dhr. Eddy Taelman) en Paul De Schepper, docent-onderzoeker van de Katholieke Hogeschool Kempen. Na deze toelichting volgt een open forum over EPB en EAP. Een kritisch en veelzijdig debat tussen verschillende panelleden met als hoofdthema EAP. Wat biedt de toekomst? Waar liggen de gevoeligheden en hoe gaat het beleid hiermee om? Het debat wordt gemodereerd door Donaat Cosaert (viWTA). Het panel bestaat uit volgende leden: - Ann Collys (VEA) - Luk Vandaele (WTCB, Klimaat en Energie) - Eddy Taelman (voorzitter EnAudit vzw) - Paul De Schepper (docent – onderzoeker KHK) - Guy Vekemans (Projectmanager VITO)

Avondsessie Installateurs Elektro (2 oktober 2007) Domotica en zonne-energie zijn vrij nieuwe technologieën die dankzij de verschillende subsidiemogelijkheden geleidelijk aan ingeburgerd raken. De (ver)bouwer heeft behoefte aan een goede uitleg van een bekwame vakman. Hoe gaat een installateur daarmee om? Zijn er specifieke vergunningen nodig? Wat is de invloed op de energiefactuur? Tijdens het 4e Energiebesparingsforum horen installateurs Elektro alles over welke vergunningen nodig zijn; subsidies voor de bouwheer; administratieve verplichtingen; technische specificaties voor de REG-premie; en de voordelen van het Kwaliteitslabel Domotica. Het programma voor installateurs Elektro bestaat uit twee opeenvolgende uiteenzettingen: - ‘Subsidies en formaliteiten in het kader van energiebesparende investeringen’, door Joeri De Maré (Accountmanager VLAO-Limburg) - ‘REG-premie en Kwaliteitslabel Domotica’, door Anny Piessens (VEI)


288

Avondsessie Schrijnwerkers (2 oktober 2007) EPB, PV-cellen, zonneboiler, ventilatieroosters zijn vrij nieuwe begrippen die dankzij de verschillende subsidiemogelijkheden geleidelijk aan ingeburgerd raken. De (ver)bouwer heeft behoefte aan een goede uitleg van een bekwame vakman. Hoe gaat een schrijnwerker daarmee om? Zijn er specifieke vergunningen nodig? Wat is de invloed op de energiefactuur? Tijdens het 4e Energiebesparingsforum horen schrijnwerkers alles over EPB voor schrijnwerkers; welke vergunningen nodig zijn; subsidies voor de bouwheer; en administratieve verplichtingen. Het programma voor schrijnwerkers bestaat uit twee opeenvolgende uiteenzettingen: - ‘EPB: gevolgen voor de schrijnwerker’, door Dhr. To Simons (Directeur CeDuBo) - ‘Subsidies en formaliteiten in het kader van energiebesparende investeringen’, door Joeri De Maré (Accountmanager VLAO-Limburg)

5.2.4. Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie (PIME)

PIME staat voor Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie vzw. Het PIME in Lier is het aanspreekpunt in de Provincie Antwerpen voor educatie rond natuur, milieu en duurzame ontwikkeling. Het centrum biedt klasgroepen actieve en ervaringsgerichte formules rond thema’s als afval, bodem, energie, natuur, milieu, voeding, water en duurzame ontwikkeling. Maar ook groepen in vrijetijdsverband vinden er interessante formules. Er zijn aangepaste activiteiten voor de derde graad basisonderwijs, het secundair onderwijs en het hoger onderwijs. Voor de leerlingen van de derde graad basisonderwijs biedt het PIME formules aan rond volgende thema’s: afval, energie, natuur, verkeer en weer. - In het programma ‘afval’ zoeken de kinderen actief naar oplossingen om de afvalberg te verkleinen (informatief spel ‘de balans’, ‘speurneuzen’, bezoek aan het containerpark). [niet meer opgenomen in het aanbod voor schooljaar 2007-2008] - Het programma ‘energie’ laat de leerlingen spelenderwijs ontdekken hoe ze bewuster kunnen omspringen met energie (‘slim met energie’), en laat ze experimenteren met zonne-energie (workshop ‘zonne-energie’). - Tijdens het programma ‘natuur’ gaan de kinderen op ontdekkingstocht in de natuurtuin (‘determineertuin’ en ‘natuurrally’). - In het programma ‘verkeer’ staan geluid, uitlaatgassen, verkeersdrukte maar vooral milieuvriendelijke alternatieven centraal (informatief spel ‘in vervoering’, geluidsmetingen). - Het programma ‘water’ laat de leerlingen via een spel (‘een huis vol water’), experimentjes en een moordonderzoek (‘Moord in de poel’) het belang van voldoende en zuiver water ontdekken. Tijdens twee weken in 2008 (26 mei t/m 6 juni 2008) staan er twee actieve werkwinkels op het programma rond water hier en in het zuiden: een muzikale werkwinkel ‘Zingen over de grenzen heen’ en het spel ‘Dure druppels’. - In het programma ‘weer’ worden de basisbegrippen voor weerman of –vrouw bekeken. [niet meer opgenomen in het aanbod voor schooljaar 2007-2008]


289

Voor de leerlingen van het secundair onderwijs biedt het PIME een ruim en gevarieerd aanbod. De methodieken zijn eigentijds, ervaringsgericht en aangepast aan de leeftijdsgroep. De thema’s zijn: afval, bodem, duurzame ontwikkeling, energie, milieu, natuur en landschap, voeding, water en weer. - In het programma ‘afval’ zoeken de jongeren spelenderwijs naar oplossingen voor de afvalberg, d.m.v. het informatief spel ‘de balans’ (doelgroep 1e graad SO). [niet meer opgenomen in het aanbod voor schooljaar 2007-2008] - Tijdens het ‘bodemonderzoek’ onderzoeken de leerlingen zowel fysische, chemische als biologische eigenschappen van de bodem (doelgroep 2e graad SO). - Het programma ‘energie’ laat de leerlingen spelenderwijs ontdekken hoe ze bewuster kunnen omspringen met energie (informatief spel ‘slim met energie’), en laat ze experimenteren met zonne-energie tijdens de workshop ‘zonne-energie’ (doelgroep 1e graad SO). - Het programma ‘landschap’ omvat een excursie de Kesselse heide. Tijdens de excursie krijgen de jongeren inzicht in de biotoop, de aanwezige fauna en flora, het beheer en de bodem. Opdrachten verduidelijken de theorie, bijvoorbeeld determinatie van bomen, en vergelijking van bodemprofielen. (doelgroep 1e, 2e en 3e graad SO) - Een actieve zoektocht in de milieutuin (‘milieurally’) brengt de leerlingen (in zelfstandige groepjes) naar milieuvriendelijke oplossingen voor de zuivering van afvalwater, het verwerken van groente-, fruit- en tuinafval, het opwekken van energie en het bestrijden van geluidsoverlast. Via experimenten ontdekken de leerlingen de principes en toepassingen van zonne-energie (workshop ‘zonne-energie’) (doelgroep 1e graad SO). Een tweede programma binnen het thema ‘milieu’ is ‘bouwen aan de toekomst!’. De jongeren worden uitgedaagd om een duurzaam huis te ontwerpen. Door het uitvoeren van opdrachten rond de thema’s compost, geluid, zonne-energie, windenergie en zuiver water maken ze kennis met milieu- en portemonneevriendelijke technologieën en kunnen ze zich wapenen om bewuste keuzes te maken. Het samengestelde bouwplan gaat achteraf mee naar de klas en er wordt van de leerkracht verwacht om samen met de leerlingen verder te bouwen aan het plan en een duurzame toekomst. De doelgroep van deze activiteit omvat de derde graad SO (ASO en TSO). - Het programma ‘mobiliteit’ omvat de interactieve tentoonstelling ‘Naftofni’ over duurzame mobiliteit. Deze expo staat voor een boeiende ontdekkingstocht met ervaringsgerichte opdrachten, een mix van zelfstandig en groepswerk, gedifferentieerde werkwinkels en uitdagende buitenactiviteiten. De doelgroep is de 1e, 2e en 3e graad van het secundair onderwijs. Deze expo is beschikbaar vanaf 11 februari 2008. - Het programma ‘natuur’ biedt een natuurrally aan voor de eerste graad van het secundair onderwijs. Tijdens deze natuurrally voeren de jongeren opdrachten uit bij de verschillende biotopen in de tuin en maken ze kennis met de typische kenmerken ervan. In de determineertuin is een determineersleutel aangebracht langs de paadjes. Ook het weer speelt een belangrijke rol in de natuur. De jongeren voeren waarnemingen uit bij de weerinstrumenten in de weertuin. - Het programma ‘voeding’ omvat een interactieve tentoonstelling (‘Straffe kost’), een inleefspel (‘Zoete groenten’) en een discussiespel (‘(h)eerlijk duurt het langst!’). Dit programma wordt slechts aangeboden tot 11 december 2007. De leerlingen ontdekken hoe ze bewuster met voeding kunnen omspringen. Economische, ecologische, sociale en gezondheidsaspecten worden aangekaart. De verschillende activiteiten kunnen de drie graden van het secundair onderwijs bereiken (doelgroep). Via de interactieve tentoonstelling (‘Straffe kost’) en de informatieve spellen (‘Zoete groenten’, Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

290

-

-

‘(h)eerlijk duurt het langst’) wordt verder ook het begrip ‘duurzame ontwikkeling’ geconcretiseerd, en ervaren de jongeren hoe ze zelf kunnen bijdragen aan een meer duurzame samenleving. Het programma ‘voetafdruk’ bestaat uit het interactieve spel ‘Aardige voeten’ met als thema de ecologische voetafdruk. De spelers vertegenwoordigen hierbij gezinnen uit Noord en Zuid. Elk gezin krijgt opdrachten om te voorzien in zijn levensbehoeften. Op het einde van het spel worden de voetafdrukken van de gezinnen vergeleken. De grote contrasten worden verklaard en de jongeren krijgen tips om de eigen voetafdruk te verkleinen. De doelgroep voor dit spel is de tweede en derde graad van het secundair onderwijs. Het programma ‘water’ omvat verschillende formules die de jongeren waterwijs maken over chemische eigenschappen, leven in het water, biotische index, waterschaarste en watervervuiling wereldwijd. De mogelijkheden zijn: het informatief spel ‘water op het spel’, een ‘labo water’ (wateronderzoek, een inleefspel ‘Moord in de Poel’ en excursies i.v.m. waterzuivering (drinkwaterwinning AWW of rioolwaterzuivering Aquafin). De verschillende initiatieven bereiken de drie graden van het secundair onderwijs. [de excursies in verband met waterzuivering werden niet meer opgenomen in het aanbod voor schooljaar 2007-2008]

Onderstaand schema geeft een overzicht van de verschillende activiteiten die het PIME aanbiedt tijdens het schooljaar 2007-2008 voor leerlingen uit het secundair onderwijs, geordend per doelgroep (graden) (zie Tabel 88). Tabel 88: Overzicht van het aanbod van PIME voor leerlingen van het secundair onderwijs (schooljaar 2007-2008)

Overzicht aanbod PIME voor leerlingen van het Secundair Onderwijs Thema Eerste graad Tweede graad Derde graad Bodem Bodemonderzoek Slim met energie Energie Zonne-energie Landschap Kesselse heide Kesselse heide Kesselse heide Milieurally Bouwen aan de Milieu toekomst! Zonne-energie Mobiliteit (vanaf Naftofni Naftofni Naftofni 11 februari 2008) Natuur Natuurrally Straffe kost Straffe kost Straffe kost Voeding (tot (h)eerlijk duurt het 11 december 2007) Zoete groeten Zoete groeten langst! Voetafdruk Aardige voeten Aardige voeten Moord in de poel Water Wateronderzoek Wateronderzoek Wateronderzoek


291

Voor de studenten uit het hoger onderwijs kunnen er programma’s op maat samengesteld worden. Enkele mogelijkheden voor de invulling van een halve of een ganse dag: - Voorstelling van en/of werken met veldkoffers (bodemkoffer, bostas, compostkoffer, kleuterkoffer, natuur- en landschapskoffer, parkkaarten, waterkoffer, luchten weerkoffer). - Voorstelling van en/of uittesten van lesmethodieken voor het basisonderwijs (zie aanbod activiteiten voor de derde graad van het basisonderwijs). - Voorstelling van en/of uittesten van lesmethodieken voor het secundair onderwijs (zie aanbod activiteiten voor het secundair onderwijs). - Werkwinkel Milieuzorg Op School (MOS), het milieuzorgproject van kleutertot en met hogeschool, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap i.s.m. de vijf Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie van het Brussels hoofdstedelijk gewest. - Voorstelling van en/of opdrachten in het documentatiecentrum. Voor onderzoek in de eigen (school)omgeving kan men gebruik maken van veldkoffers die uitgeleend worden. Volgende veldkoffers kunnen ontleend worden: de bodemkoffer, de bostas, de compostkoffer, de kleuterkoffer, de natuur- en landschapskoffer, parkkaarten, de waterkoffer en de luchten weerkoffer. Het PIME beschikt verder over een documentatiecentrum, met boeken, tijdschriftartikels, CD-roms, video’s, DVD’s en spellen over de meest uiteenlopende milieuthema’s. Het PIME organiseert regelmatig nascholingen voor leerkrachten (zowel voor het basisonderwijs als voor het secundair onderwijs), en evenementen voor particulieren. Tijdens het schooljaar 2006-2007 stonden volgende nascholingen op het programma: - Milieuvriendelijke technologieën voor leerkrachten derde graad ASO en TSO - Lucht- en weerkoffer voor derde graad basis- en eerste graad secundair onderwijs - Natuur zonder grenzen voor basis en secundair onderwijs - Vergroening van de schoolomgeving voor secundair onderwijs Binnen Milieuzorg op School (MOS) zijn er verschillende thema’s waarrond de basisscholen kunnen werken: afval, energie, natuur op school, verkeer en water. Voor secundaire scholen zijn er ook verschillende MOS-velden met bijhorende themapakketten beschikbaar: energie op school, afval & materialen, verkeer & mobiliteit, water, groenvoorziening, en keuken & kantine. Het hoger onderwijs heeft ook een milieuzorgsysteem: Ecocampus. Alvorens het algemeen invoeren van het Ecocampus-stappenplan in het hoger onderwijs te promoten, wenst Ecocampus het stappenplan te toetsen in een aantal instellingen door middel van een proefproject. Volgende vijf hoger onderwijsinstellingen werden geselecteerd voor dit proefproject en zullen gedurende het academiejaar 2007-2008 van nabij opgevolgd worden door de Ecocampus-begeleiders: Universiteit Hasselt, Universitaire Associatie Brussel, Katholieke Hogeschool Leuven, Katholieke Hogeschool Sint-Lieven en EHSAL (Europese Hogeschool Brussel). Vanaf het academiejaar 2008-’09 krijgen alle instellingen van het Vlaamse hoger onderwijs de kans om in te stappen in het Ecocampus project.


292

5.2.5. Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch bouwen en wonen (VIBE vzw)

VIBE vzw, het Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch bouwen en wonen, informeert over mensen milieuvriendelijk bouwen. Het is een onafhankelijke vzw, op het knooppunt van de milieubeweging en de bouwsector. VIBE vzw verzamelt informatie, bundelt en verspreidt ze en doet aan bewustmaking over gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen. VIBE vzw behandelt alle onderwerpen die met ‘duurzaam’ bouwen te maken hebben: niet alleen energieen waterbesparing, maar ook ruimtegebruik, ecologische stedenbouw en gezonde bouwmaterialen. Dit vanuit het standpunt van gezondheid én milieu. Op de website (http://www.vibe.be) kan men bio-ecologische producten, handelaars, aannemers en architecten opzoeken in een databank. 179 VIBE vzw zet zich in om de kwaliteit van de menselijke gezondheid te verbeteren, de maximale bescherming van het leefmilieu te vrijwaren en bij te dragen tot een duurzame economische ontwikkeling. Dit met name in de domeinen bouwen, wonen en werken in brede zin. VIBE vzw zal daartoe ‘de samenhang en de wisselwerking tussen woon- en werkomgeving, de fysieke en geestelijke gezondheid van de mens, de belasting van het leefmilieu en de sociale, economische en milieu-invloeden van onze bouwen leefgewoontes op de globale economie bestuderen en bekend maken’. VIBE's activiteiten ondersteunen duurzaam wonen en bouwen zowel naar de bouwprofessionelen als naar de particuliere (ver)bouwer. Het bio-ecologisch gedachtegoed wordt maar in beperkte mate door de markt aanvaard. Dit is een te overwinnen obstakel voor deze vereniging. VIBE vzw is een dynamische vereniging gedreven door deze visie. Ze heeft een open houding naar vernieuwing zolang het de kwaliteit van de menselijke gezondheid niet schaadt. 180 VIBE vzw werkt rond een integrale visie op de vier aspecten die in het bouwproces aan bod komen: ruimtegebruik (ruimtelijke ordening en stedenbouw), energiestroom (rationeel energiegebruik, isolatie, ventilatie, hernieuwbare energiebronnen...), materialenstroom (levenscyclusanalyse van materialen, gezonde en ecologisch verantwoorde materiaaltoepassingen...), en waterstroom (rationeel watergebruik, gebruik van hemelwater, waterbesparing, kleinschalige waterzuivering...). Hieromtrent organiseert/publiceert VIBE vzw brochures, studiedagen, lezingen, tijdschrift (Wonen met de natuur). 181 Om op een ‘duurzame’ manier te (ver)bouwen beschikt niet iedereen over de nodige kennis en ervaring. Vooral niet als het gaat over milieuverantwoord en gezond bouwen, juiste detailleringen voor correcte isolatie, energiebesparing, waterzuinige installaties enz. Daarom geeft VIBE vzw bouwadvies aan bouwheren, zelfbouwers en architecten die meer willen weten over milieuverantwoord en gezond bouwen. Het vormingsaanbod van VIBE vzw omvat verschillende lezingen of infosessies. Deze infosessies zijn gericht op zowel professionelen als geïnteresseerde particuliere bouwersverbouwers. Volgende tabel geeft een overzicht van de infosessies die aangevraagd kunnen worden bij VIBE vzw (zie Tabel 89).

179

Bron: website VIBE, http://www.vibe.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p. 181 Bron: website Netwerk Bewust Verbruiken, http://www.bewustverbruiken.org > leden NBV 180


293

Tabel 89: Infosessies die het Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch bouwen en wonen (VIBE vzw) aanbiedt

Infosessies die aangevraagd kunnen worden bij VIBE vzw Duurzaam zonder verduurzaming Laagenergie woningen en passiefgebouwen in bio-ecologische houtskeletbouw Laagenergie woningen en passiefgebouwen in strobalenbouw Naar een gezond binnenmilieu Inleiding in gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen Energie besparen met een investering van 0, 10, 100, 1.000 en 10.000 euro Goed isoleren! Natuurlijke ventilatie in bestaande gebouwen Hoe bouwmaterialen beoordelen op vlak van milieu en gezondheid Werken met natuurverven Groendaken Ecologische stedenbouw/Ecopolis Gemeentelijke mogelijkheden en voorbeelden voor duurzaam bouwen Mogelijkheden van zonne-energie Kleinschalige waterzuivering Hemelwater gebruiken Water infiltreren? Zeker proberen Labels: soorten labels, hun waarde en vergelijking

Deze vormingssessies worden hieronder kort toegelicht. De vormingssessies nemen anderhalf tot drie uur in beslag. Infosessie: Duurzaam zonder verduurzaming Hout wordt vaak preventief verduurzaamd of geïmpregneerd tegen schimmels en insecten. Verscheidene chemische producten die daarvoor gebruikt werden, zijn intussen verboden wegens hun schadelijkheid voor de menselijke gezondheid. In deze lezing komt men te weten wat de algemene voorwaarden zijn om hout zonder chemische bescherming te kunnen gebruiken in alle mogelijke toepassingen. Welke houtsoorten kan men in welke toepassing gebruiken? Hoe kan men het hout via de constructie zelf maximaal beschermen tegen langdurige belasting door vocht en schimmelaantasting? Infosessie: Laagenergie woningen en passiefgebouwen in bio-ecologische houtskeletbouw Tijdens deze lezing komen alle aspecten met betrekking tot het houtgebruik bij houtbouwskelet aan bod. Wat zijn de ecologische en de gezondheidsaspecten, welke houtbouwtechnieken bestaan er, welk hout komt uit verantwoord bosbeheer, wat zijn de regels voor houtgebruik zonder preventieve chemische verduurzaming etc. Daarnaast komt ook het energieaspect aan bod: Hoe moet men op een goede manier isoleren (winddicht, dampopen,…), hoe kan men zijn eigen energieverbruik verminderen? Infosessie: Laagenergie woningen en passiefgebouwen in strobalenbouw Bouwen met strobalen? Het klinkt misschien middeleeuws, maar het kent een snelle opmars in heel Europa. Wat zijn de voordelen? Vanwaar komt strobalenbouw? Welke methodieken en constructiemethodes bestaan er? Hoe wordt strobalenbouw in ons land meestal uitgevoerd en welke voorbeelden zijn er al? Welke architecten werken er al mee?


294

Infosessie: Naar een gezond binnenmilieu Uit verschillende studies blijkt dat de lucht in huis vaak ongezonder is dan de lucht buitenshuis. In deze cursus worden alle mogelijke ongezonde invloeden in huis belicht. Men krijgt een overzicht van vaak voorkomende vervuilingsbronnen, hoe men ze kan herkennen, hun mogelijke invloed op de gezondheid, maar ook waardevolle alternatieven en tips voor gezond gedrag en wat men zelf kan doen. Infosessie Inleiding in gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen Over ‘duurzaam bouwen’ bestaan verschillende opvattingen. Vele daarvan zijn commercieel gekleurd. Deze lezing maakt kennis met een geïntegreerde visie op ‘duurzaam bouwen’, waarin zowel energie- als waterbesparing, bouwmaterialen als ruimtegebruik en ecologische stedenbouw opgenomen zijn. Daarnaast wordt in deze cursus dieper ingegaan op ‘Wat is bioecologisch bouwen?’ Tijdens deze lezing komen de basisprincipes aan bod en worden praktijkvoorbeelden gegeven. Infosessie Energie besparen met een investering van 0, 10, 100, 1.000 en 10.000 euro Energie besparen betekent geld besparen. Tijdens deze voordracht gaan we in op een aantal zeer concrete ingrepen die iedereen thuis kan uitvoeren, ook zonder zware investeringen of verbouwingen. We leggen praktijkgericht uit hoeveel men kan besparen met een klein (100 euro), middelgroot (1.000 euro) of groot (10.000 euro) budget. Wat kan je met dat geld doen en hoeveel bespaar je ermee? Spaarlampen, radiatorfolie, thermostatische radiatorkranen, verbeterd dubbel glas, zonneboilers, isolatie, hoogrendementsketels… Het komt allemaal aan bod. Ten slotte gaat men ook in op het belastingvoordeel en de subsidiemogelijkheden voor energie besparende maatregelen. Infosessie Goed isoleren! Van niet te onderschatten belang is: goed isoleren! Isoleren is echter meer dan “isolatiemateriaal tussenproppen”. Hoe dikker men isoleert, hoe belangrijker het wordt om een aantal belangrijke details niet uit het oog te verliezen. Men leert tijdens deze lezing hoe men wind- en luchtdicht maar dampopen kan isoleren. Infosessie Natuurlijke ventilatie in bestaande gebouwen Ventileren kan op een natuurlijke of een mechanische manier. In bestaande gebouwen en vele verbouwingen is het onmogelijk om op een esthetisch verantwoorde of betaalbare manier een mechanisch ventilatiesysteem te installeren. Toch zijn verluchtingsoplossingen altijd mogelijk. Er worden tips gegeven om natuurlijk te ventileren en/of te verluchten. Die tips zijn vaak tegenstrijdig met de toenemende eis van energiebesparing. In deze lezing krijgt men tips over hoe men optimaal natuurlijk kan verluchten en/of ventileren met een minimum aan energieverlies. Infosessie Hoe bouwmaterialen beoordelen op vlak van milieu en gezondheid? Bouwmaterialen beoordelen op milieu- en gezondheidsvlak is geen exacte wetenschap. Toch zijn er hulpmiddelen om een bewuste keuze te maken. Zo is er de methodiek van de levenscyclusanalyse, waarbij niet één, maar zo veel mogelijk milieucriteria berekend worden gedurende de hele ‘levenscyclus’ van een materiaal (van grondstoffenwinning, over productie en gebruik tot en met afvalverwerking). De cursus belicht daarnaast ook verscheidene labels uit de bouwsector en de keuzes die gemaakt worden vanuit de bio-ecologische visie.


295

Infosessie Werken met natuurverven Niet alle watergedragen verven zijn natuurverven. En ook niet alle zogenaamde natuurverven zijn 100 % natuurlijk. Wat zijn de verschillen? Welke verven zijn betrouwbaar? Waar kan je ze al dan niet toepassen? Welke verf gebruik je waar? Infosessie Groendaken Is een groendak iets nieuws? Niets nieuws… dakbegroeiing bestaat al sinds mensenheugenis. Een daktuin is zowel qua uitzicht als qua gebruik vergelijkbaar met een gewone tuin. Waarom kiest men er voor? Welke zijn de voordelen en hoe begint men eraan? Deze lezing geeft een inleiding in het opzetten van een groendak. Infosessie Ecologische stedenbouw/Ecopolis Het Ecopolis-model werd ontwikkeld vanuit de beheersing van de grondstoffen-, energieen waterstromen in een stedelijke omgeving en met de gedachte van het sluiten van kringlopen in het achterhoofd. Dit model wordt in deze lezing intensief belicht en met voorbeelden geïllustreerd. Infosessie Gemeentelijke mogelijkheden en voorbeelden voor duurzaam bouwen Vele acties inzake duurzaam bouwen kunnen gekaderd worden in de gemeentelijke samenwerkingsovereenkomst over duurzaam lokaal milieubeleid. Bovendien staan een aantal NGO’s klaar om de gemeenten hierin bij te staan. In deze infosessie wordt een overzicht van alle mogelijkheden gegeven en worden enkele sprekers uit de praktijk uitgenodigd. Ze belichten wat hun gemeente al deed en wat de resultaten daarvan zijn op enkele deelthema’s. Infosessie Mogelijkheden van zonne-energie Zonne-energie is beter voor het milieu dan energie uit aardgas of steenkool. Bij de productie van zonne-energie komen geen schadelijke stoffen in de atmosfeer. Wat zijn de mogelijkheden en wat kosten ze. Dit komt allemaal aan bod in deze cursus. Infosessie Kleinschalige waterzuivering De zuivering van het huishoudelijk afvalwater van de grote steden en de dichtbebouwde gebieden gebeurt in Vlaanderen door middel van grootschalige collectoren en rioolwaterzuiveringsinstallaties. De bebouwing in Vlaanderen is echter versnipperd waardoor het niet altijd mogelijk is het afvalwater op grote schaal te zuiveren en de zuivering beter gebeurt aan de hand van een KWZI of kleinschalige waterzuiveringsinstallatie. Tijdens deze infosessie komt men te weten in welke gevallen men verplicht is een KWZI aan te leggen, welke verschillende systemen er bestaan, hoe men te werk gaat en wat de voorwaarden zijn. Infosessie Hemelwater gebruiken Door het regenwater af te koppelen van de riolering en het te gebruiken als sproeiwater in de tuin of als spoelwater voor WC kan men een bijdrage leveren aan de problematiek van overstromingen en het tekort aan drinkwater. In deze cursus wordt een overzicht gegeven van de verschillende mogelijkheden. Infosessie Water infiltreren? Zeker proberen! Een groot deel van Vlaanderen bestaat uit verharde oppervlakte. Op deze plaatsen kan de regen niet meer in de bodem sijpelen. In de plaats daarvan stroomt het water meestal af naar de riolering. Een te snelle afvoer van regenwater kan voor heel wat problemen zorgen. Over het algemeen wordt door een versnelde afvoer het grondwater minder aangevuld wat in droge periodes voor problemen met de drinkwatervoorziening kan zorgen. Ook de werking van Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

296

waterzuiveringsinstallaties wordt negatief beïnvloed door een te sterke verdunning van het vuile rioolwater. Tot slot bestaat het gevaar van wateroverlast, overstromingen en erosieproblemen voor stroomafwaarts gelegen gebieden. Door het opnieuw laten insijpelen (infiltreren) van het regenwater in de bodem kan een groot deel van deze problemen voorkomen worden. Het klinkt moeilijker dan het is maar dikwijls is slechts een kleine inspanning nodig om regenwater af te koppelen van het riool en te laten infiltreren in je tuin. Deze cursus vertelt je hoe je aan de slag kan. Infosessie Labels: soorten labels, hun waarde en vergelijking Steeds vaker treft men als consument allerlei labels, pictogrammen, keurmerken enz… aan op verpakkingen allerhande. Wat betekenen immers als die symbolen? Sommige pictogrammen zijn verplicht, andere niet. Sommige labels zijn streng, andere niet. Sommige keurmerken worden onafhankelijk gecontroleerd, andere niet. Zijn alle labels even streng? En zijn ze betrouwbaar? Op deze en andere vragen krijgt men een antwoord tijdens deze cursus.

Begin 2007 deed VIBE vzw een bevraging bij hun bouwpartners (bouwprofessionelen die in het verleden een erkenning hebben aangevraagd bij VIBE vzw) rond vormingen. Hierin werd o.a. gepeild naar de opleidingen die in het eigen bedrijf georganiseerd worden. De resulterende oplijsting is niet-limitatief. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de vormingen die gemeld werden door de bouwpartners én gericht zijn op professionelen (zie Tabel 90). Tabel 90: Overzicht van vorming voor bouwprofessionelen, georganiseerd door bouwpartners van VIBE vzw

Vorming voor bouwprofessionelen, door bouwpartners van VIBE vzw Titel / thema Vorm Organisator Bouwmaterialen Tadelakt Workshop Ecomat Tierrafino Stone Tadelakt Workshop Tierrafino Tadelakt Workshop Tierrafino Tadelakt Seminarie Tierrafino Energie Pelletsysteem ökoFEN Infosessie Stroomop Warmtepompen Viessman Houtketels Viessman Gezondheid Ventilatie Infosessie Stroomop Ventilatiesysteem Viessman Andere Bio-ecologische Homatherm (cellulose houtskeletbouw isolatieplaten) Leemniscaat (leempleisterwerken en strobalenbouw) EGD – Floradak (groendak) IsoproC (ecologische isolatie) Houtbescherming binnen Woodcare en buiten


Duur 1 dag 2 dagen 2 dagen 2 dagen 1 of 2 dagen 1 dag 1 dag 1 avond 1 dag

½ dag

297

Op 19 september 2007 organiseerde VIBE vzw een infonamiddag rond ‘Strobalenbouw’ te Sint-Niklaas. Bouwen met strobalen kent steeds meer succes, sinds een aantal jaar ook in West-Europa. Intussen staan er in Vlaanderen ook al een twintigtal huizen die opgebouwd zijn met strobalen. In Duitsland bestaat er inmiddels ook een officiële lambda-waarde voor strobalen die met gestandaardiseerde productiemethodes gemaakt worden. Bij ons wordt strobalenbouw toegepast in een dragende houtskeletconstructie en bepleisterd. Andere constructiewijzen zijn ook mogelijk Verscheidene architecten tonen de details van hun realisaties en de manier waarop er bij ons gewerkt wordt. Nadien is er ruimte voor vragen en discussie. In 2004 publiceerde WWF in samenwerking met VIBE vzw en met financiële ondersteuning van de Vlaamse Overheid, een handleiding ‘Duurzaam Houtgebruik’ voor leerkrachten TSO en BSO. TSO- en BSO-scholen met een houtopleiding zijn een belangrijke doelgroep voor sensibilisatie over duurzaam geëxploiteerd hout. De handleiding ‘Duurzaam houtgebruik’ werd uitgewerkt in het kader van het DULOMI-project ‘Promotie van duurzaam houtgebruik’. De handleiding bestaat uit twee delen: een technisch gedeelte en een meer pedagogisch gericht deel in verband met vakoverschrijdend werken rond duurzaam houtgebruik. Het technische deel omvat twee thema’s: - FSC-gelabeld hout: technisch informatie voor de leerkrachten en tips i.v.m. hoe FSCgelabeld hout toegepast kan worden tijdens de praktijklessen. - Milieuvriendelijke houtbescherming: a.d.h.v. een casestudie over milieuvriendelijke behandeling van houten buitenschrijnwerk. VIBE vzw verleent sinds september 2007 zijn medewerking aan het VT4-programma ‘Huizenjacht’ voor de rubriek natuurlijk wonen. Meer informatie onder het hoofdstuk ‘informatieve televisieprogramma’s’, p. 337). Het merendeel van de jeugdlokalen en –huizen is niet bepaald duurzaam te noemen. Om hier verandering in te brengen vanaf de volgende (ver)bouw(ing), lanceerde VIBE vzw het project Duurzame Jeugdwerkinfrastructuur, in samenwerking met Locomotief en met de steun van de Vlaamse Overheid. Het resultaat, een reeks handige fiches, stappenplannen en een model subsidiereglement, is vanaf begin oktober 2007 beschikbaar op de VIBE-website (http://www.vibe.be). Hiermee wil VIBE vzw zowel de lokale jeugdgroepen en overheden als de nationale koepels van het jeugdwerk en de betrokken bouwprofessionelen informeren en bijstaan om zo een meer toekomstgerichte jeugdinfrastructuur te ontwikkelen. VIBE vzw stoomde heel wat informatie klaar. Per doelgroep werden aangepaste documenten opgesteld om hen op weg te helpen naar gezondere en groenere constructies. Al deze ‘tools’ staan gratis ter beschikking als download op de VIBE-website. Allereerst zijn er de stappenplannen voor zowel nieuwbouw als verbouwingen. Ze zijn een algemene handleiding voor de jeugdverenigingen (en hun architect) om hun duurzame droom waar te maken. Daarnaast werkte VIBE vzw een ‘educatief en participatief model’ uit met de naam ‘Leer-mee(r)-map’. In deze map kan de leiding tips terugvinden om de groep warm te maken voor duurzaam bouwen. Een laatste werkmiddel voor deze doelgroep bestaat uit handige doe-het-zelf-fiches. Met deze fiches kunnen de jeugdverenigingen zelf aan de slag om te isoleren, een binnenmuur te bouwen… Naast de documentatie zorgt VIBE vzw ook voor individuele begeleiding van jeugdverenigingen die denken aan een duurzame (ver)bouw(ing). Architecten en andere deskundigen komen aan hun trekken dankzij de technische fiches met beschrijvingen en tekeningen van opbouwen, de keuzes van materialen van ruwbouw tot Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

298

afwerking… Het model voor gemeenschappelijk subsidiereglement geeft lokale overheden een aanzet voor de uitbouw van steunmaatregelen voor duurzame initiatieven. Elk jaar maakt VIBE vzw, in samenwerking met de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst – St.-Lucas Gent & Brussel (WENK) een meerdaagse studiereis naar buitenlandse voorbeeldprojecten op vlak van ecologich bouwen, stedenbouw enz. Deze studiereizen zijn telkens zeer succesvol en leerrijk. Op onregelmatige tijdstippen worden ook eendaagse uitstappen naar buitenlandse voorbeelden georganiseerd.

5.2.6. Passiefhuis-Platform (PHP)

Het Passiefhuis-Platform (PHP) is een vzw samengesteld uit toonaangevende actoren en instellingen uit de bouwwereld. Zij vertonen stuk voor stuk engagement met betrekking tot energiebesparing en duurzame technologische ontwikkeling. PHP is een zelfstandige organisatie die neutraal is en niet gebonden is aan leveranciers of andere groeperingen. PHP werd opgericht in oktober 2002. Het Passiefhuis-Platform stelt zich tot doel de bouw van energiezuinige gebouwen, gebaseerd op het Passiefhuis-concept, te stimuleren. PHP streeft de diffusie en transfer van kennis en onderzoeksresultaten na in het domein van de technologie en diensten voor de realisatie van gebouwen met een zeer laag energiegebruik teneinde de belasting op het milieu te verkleinen. Het platform wenst hiertoe enerzijds bedrijven bij elkaar te brengen die begaan zijn met dit onderwerp en hun te ondersteunen bij de ontwikkeling van Passiefhuis-technologie. Anderzijds wil het Passiefhuis-Platform aan alle geïnteresseerde partijen zoveel mogelijk informatie verstrekken. Passiefhuis-Platform richt zich tot alle partijen die bij een bouwproces betrokken zijn. PHP fungeert als vraagbaak voor particuliere bouwheren, voor architecten of bedrijven met concrete projecten, die nood hebben aan ondersteuning of begeleiding, of die op zoek zijn naar bouwpartners die knowhow hebben van de hedendaagse energiezuinige of Passiefhuistechnieken, en voor instellingen die concrete communicatienoden in zake energiezuinig bouwen wensen in te vullen. De huidige medewerkers van PHP hebben een specialistisch profiel, zijn vertrouwd met de doelgroep, in het bijzonder met de benadering van KMO’s en zijn goed geïntegreerd in het ruimer innovatienetwerk van het Vlaams Innovatienetwerk. De medewerkers van PHP hebben ervaring opgebouwd i.v.m. het opstellen van bouwteamsamenwerkingsverbanden, projectadvies, het begeleiden van KMO’s, het leveren van bouwtechnologische adviezen en zijn actieve partner in diverse innovatiedossiers van bedrijven. PHP is tevens erkend als kenniscentrum door het IWT. Naast de vaste medewerkers werkt Passiefhuis-Platform regelmatig samen met stagiair-architecten, zelfstandigen, secretariaat- en informaticaondersteuning, studenten en vrijwilligers. Passiefhuis-Platform onderscheidt zich van andere kennisinstellingen door haar grote gedrevenheid inzake het bewust maken van zowel bouwheren als architecten en bedrijven inzake energiezuinig bouwen. PHP beseft dat energiebesparing en innovatie vaak start bij de eerste schets van een gebouw en biedt daarom, dankzij de steun van IWT-Vlaanderen, een begeleiding van A tot Z voor passiefhuis georiënteerde projecten, diensten en innovatieve ontwikkelingen. De PHP-werknemers staan ter beschikking om vragen op korte termijn te beantwoorden. Indien men niet meteen een antwoord kan bieden, zal men doorverwijzen naar bedrijven en andere instellingen. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

299

Passiefhuis-Platform promoot passiefhuizen ten aanzien van particulieren en bedrijven. Op die manier wordt zowel de vraag als het aanbod van grensverleggende energiebesparende technologieën en diensten gestimuleerd. Passiefhuis-Platform heeft een systeem van kwaliteitsverklaringen voor passiefhuizen geïntroduceerd op de markt. Passiefhuis-Platform, en haar website, zijn doorverwijsorganen bij uitstek voor informatie omtrent technologie en diensten voor de realisatie van zeer energiezuinige gebouwen. Om bouwers-verbouwers te helpen in hun zoektocht naar gemotiveerde en bekwame professionals op dit vlak worden ze verwezen naar de ledenlijst. PHP stelt bovendien zelf een projectconsulent ter beschikking van bouwteams die gecertificeerde passiefhuizen willen realiseren. Deze consulent biedt advies omtrent de implementatie van passiefhuiscriteria in het bouwproject en biedt hulp bij het opstellen en verifiëren van een programma van eisen. Om de kwaliteit van de passiefhuisprojecten te verzekeren nodigt PHP bouwers-verbouwers uit om hun passiefhuisproject in wording te voorzien van advies. Passiefhuis-Platform biedt advies waarbij de bouwheer en architect samen met PHP rond de tafel zitten en waarbij PHP de plannen screent en eventueel suggesties ter verbetering van de kwaliteit aanlevert. Dergelijk advies grijpt best plaats wanneer er al een eerste plan beschikbaar is, maar wanneer de bouwaanvraag nog niet ingediend is zodat eventuele bijsturingen nog gemakkelijk gerealiseerd kunnen worden. Verder kan men bij PHP ook terecht voor het aanvragen van een kwaliteitsverklaring voor een passiefhuisproject. Met deze kwaliteitsverklaring kan men aanspraak maken op bepaalde subsidies. PHP biedt in het kader van haar ondersteuning door IWT-Vlaanderen bijzondere hulp aan Vlaamse bedrijven die zich wensen in te zetten voor het realiseren van een innovatieve ontwikkeling voor de markt van passiefhuizen en energiezuinige gebouwen. Adviseurs staan ter beschikking van bedrijven om hen te helpen hun idee om te zetten in een subsidieaanvraag, in contact te brengen met mogelijke partners en om het bedrijf te begeleiden met wetenschappelijke kennis over de markt en de beoogde ontwikkeling. De bedrijfsconsulent kan ter plaatse gaan om de situatie van het bedrijf en de subsidiemogelijkheden te bespreken, en om een actieplan te helpen opstellen voor de ontwikkeling van de energiezuinige producten, systemen of diensten van het bedrijf. PHP organiseert regelmatig werfbezoeken aan lopende projecten, in het bijzonder ook voor bedrijven, kennisinstellingen, bouwfederaties. Meestal ontaardt een dergelijk bezoek in een actieve dialoog tussen deelnemers en bouwteam, waarbij onderling tips worden uitgewisseld die de kwaliteit van het gebouw drastisch kunnen verhogen. Een overzicht van de georganiseerde werfbezoeken kan geraadpleegd worden op de website van PHP (http://www.passiefhuisplatform.be > Diensten > Projecten). Passiefhuis-Platform organiseert op regelmatige tijdstippen werkgroepen rond volgende thema’s: - Passiefhuis-schrijnwerk - Kwaliteitsbewaking passiefhuizen - Comfortventilatie


300

PHP organiseert verder jaarlijks een toonaangevend Passiefhuis-symposium (zie verder) en gedurende het hele jaar worden lezingen gegeven en informatiesessies georganiseerd voor een gevarieerd doelpubliek. Zo werd bv. al een cursus georganiseerd in samenwerking met VIK (industrieel ingenieurs, de Vlaamse Ingenieurskamer) en drie regionale informatiesessies in samenwerking met NAV (architecten, Vlaamse Architectenorganisatie). PHP is ook aanwezig op verschillende beurzen, met informatiesessies. Bedrijven die komen kennis maken met PHP krijgen een individueel overzicht. PHP heeft daarnaast niet alleen voor kandidaat-bouwers lezingen gegeven (op beurzen), ook voor burgerlijk ingenieurs, bouwfederaties, studenten, bouwteams en overheidsinstellingen (steden, provincies). Internationaal groeit de aandacht voor de activiteiten van PHP met diverse invitaties en presentaties voor congressen in het buitenland. Een overzicht van de lezingen en seminaries waaraan PHP zijn medewerking aan verleende, kan geraadpleegd worden op de website van PHP (http://www.passiefhuisplatform.be > Diensten > Symposium en lezingen). Jaarlijks organiseert PHP een tweedaagse Passiefhuis-technologiebeurs, gekoppeld aan het Passiefhuis-symposium onder de noemer ‘Passiefhuis-Happening’. In 2007 wordt er een speciale editie georganiseerd wegens het vijfjarig bestaan: een grotere beurs, en de coorganisatie met de Franstalige tegenhanger (PMP, Plate-forme Maison Passive). Tijdens de happening ‘Passive House 2007’ (7, 8 en 9 september 2007) is er ook de mogelijkheid het Belgisch Antarctisch onderzoekspaviljoen ‘Polair Station Prinses Elisabeth’ te bezichtigen, deze Zuidpoolbasis werd in passiefhuisstandaard opgebouwd (‘zero emission’-basis). De Passive House Happening 2007 bestaat uit twee onderdelen: het PassiefHuis-Symposium op 7 september 2007, gevolgd door de Passiefhuis-technologiebeurs op 8 en 9 september 2007. Jaarlijks organiseert PHP dus een Passiefhuis-symposium. Dit toonaangevend evenement in de wereld van zeer energiezuinig bouwen, brengt bouwprofessionelen uit diverse sectoren samen om hun kennis rond passief bouwen te vergroten, om op de hoogte te blijven van de recente ontwikkelingen in binnen- en buitenland, en om ervaringen uit te wisselen met de aanwezige bedrijven op de beurs. Professionelen uit de bouwsector kunnen er terecht om kennis te vergaren over de jongste ontwikkelingen inzake energiezuinig bouwen en passiefhuizen. Op het symposium wordt in parallelle sessies informatie verstrekt over initiatieven ter stimulering van het energiebeleid, over passiefhuis-technische innovaties, over (vaak grootschalige) passiefhuis-projecten zonder actieve verwarming en koeling en over onderzoeksresultaten met betrekking tot passiefhuizen. Het symposium richt zich tot architecten, ingenieurs, studiebureaus, installateurs, ondernemers en publieke organisaties, maar ook tot leken en kandidaat-bouwers die meer willen weten over duurzaam bouwen. Het Passiefhuis Symposium 2007 bestaat uit vier blokken van lezingen, gegroepeerd volgens thema in twee parallelle sessies. De lezingen bieden het resultaat van actueel onderzoek op het gebied van innovaties in de passiefhuisstandaard, certificatie van passieve constructies, en van technologieën, ervaringsgetuigenissen en onderzoek naar rentabiliteit, efficiëntie, comfort en klimatisatie van passiefhuizen, voorbeeldprojecten en bouwdetails, … Ook de nationale ontwikkelingen, renovatie, en kosten en baten van een passiefhuis komen aan bod. Het symposium hecht belang aan de financiële aspecten van passiefhuizen dankzij recent onderzoek door verschillende instellingen. De Passiefhuis-technologiebeurs is een forum voor passieftechnologie, er worden ideeën uitgewisseld en bediscussieerd met specialisten. Bedrijven betrokken bij passiefhuisprojecten demonstreren er hun laatste technologieën en diensten (60-tal exposanten). De recentste ontwikkelingen op gebied van energie-efficiënte producten en constructies worden geïntroduceerd en voorgesteld door lezingen en een bouwtechnologie beurs. KandidaatInventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

301

bouwers kunnen planadvies krijgen van expert, om niet alleen de theorie maar ook de praktijk een plaats te geven. Om een idee te geven van reële energiebesparingen en het comfort van passieve gebouwen, zal een bewonerspanel getuigen over zijn ervaringen. Doorlopend zullen sprekers informatie geven over hun passiefhuis-producten en –diensten. Deze technologiebeurs richt zich op het brede publiek, het Passiefhuis-symposium richt zich op bouwprofessionelen. Naast de eigen beurs organiseert PHP ook mogelijkheden voor bedrijven om passiefhuistechnologie te presenteren op andere beurzen. Zo werd bv. een gezamenlijke stand met een aantal bedrijven ingericht op de beurs ‘Architect@work’ te Kortrijk, op de ‘Bouwinfohappening’ te Heusden-Zolder en op ‘Bois & Habitat’ te Namen. Op deze wijze krijgen de bezoekers een goed beeld van het passiefhuisconcept en de achterliggende technologie. Daarnaast neemt PHP ook deel aan andere bouwbeurzen (bv. Batibouw, Bouw & Reno, …) om zo veel mogelijk kandidaat-bouwers te informeren over beschikbare innovaties en innovatiediensten. Passiefhuizen kunnen op regelmatige basis bezocht worden. In september organiseert de Orde van Architecten (zie elders) het evenement ‘Mijn huis, mijn architect’. Verschillende passiefhuisprojecten nemen deel aan dit evenement. In oktober organiseert Bond Beter Leefmilieu de tiende editie van de Open Huizendagen. In 2007 doen weer verschillende passiefhuisprojecten mee aan dit evenement. In november worden de International Passive House Days georganiseerd, er nemen verschillende Belgische projecten deel. Naast planadvies geeft Passiefhuis-Platform verschillende opleidingen en cursussenrond PHPP en het passiefconcept. In wat volgt wordt een niet-limitatief overzicht gegeven van deze cursussen. PHP organiseert een aantal cursussen om het rekenprogramma PHPP Benelux 2003 te leren gebruiken (PassiefHuis ProjecteringsPakket). Dit rekenpakket wordt ingezet voor de kwaliteitsbewaking van passiefhuizen (dimensionering en certificering). De basis van een zeer energiezuinig gebouw begint bij de ontwerpfase. PHPP is speciaal ontwikkeld om reeds in de ontwerpfase een idee te krijgen van de energiezuinigheid van het gebouw. Het PHP-pakket is oorspronkelijk ontwikkeld in Duitsland waar het al vele jaren fungeert als “het ontwerpinstrument” van de Duitse passiefhuisprojecten. De PHPP-berekening is gebaseerd op Europese normen en legt een karakteristiek energiekengetal vast voor elk uniek gebouw. PHPP is een MS Excel rekenblad waar men op een eenvoudige en overzichtelijke wijze alle gebouwen installatieparameters kan inbrengen waarbij men hun effect op het eindverbruik kan evalueren. Men kan dus aan de hand van de berekening het ontwerp bijsturen tot men een uiterst energiezuinig gebouw bekomt. Tijdens het seminarie worden aan de hand van een voorbeeld de algemene principes van de berekeningsmethode uitgelegd. Deze basiscursus PHPP 2003 vindt plaats op 24 september 2007, in de gebouwen van het Centrum voor Duurzaam Bouwen te Heusden-Zolder. In november wordt er een praktijkcursus PHPP 2003 georganiseerd (16 november 2007). Passiefhuis-Platform organiseert verder ook dagcursussen over passiefhuizen: het ontwerp en de realisatie. Op 5 oktober 2007 staat er een dergelijke cursus op de agenda. Volgende aspecten van passiefhuizen worden dan ondermeer behandeld: definitie van passiefhuizen, programma van eisen en basisprincipes; subsidies, premies en belastingaftrek; basisprincipes voor het ontwerp; detaillering van passiefhuizen - houtbouw en massiefbouw; luchtdichtheid Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

302

van passiefhuizen; basisprincipes voor ventileren van passiefhuizen; klimatisatieconcepten voor passiefhuizen; energiezuinig verlichten; voorbeeldproject voor nieuwbouw en renovatie; en certificatieprocedures. 182 Samenvattend ziet het najaarsprogramma 2007 met activiteiten van Passiefhuis-Platform er als volgt uit: - Cursussen: o cursus PHPP-berekening (24 september 2007) o cursus Passiefhuizen (5 oktober 2007) o cursus PHPP-berekening (16 november 2007) - Bezoek een passiefhuis: o Mijn huis, mijn architect (22 – 23 september 2007) o Open Huizen dagen van BBL (20 – 21 oktober 2007) o International Passive House Days (10 – 11 november 2007) - Studiereizen: o Energiezuinige klimaatinstallaties (23 oktober 2007) o Tertiaire gebouwen vanuit Brussel (9 november 2007) o Tertiaire gebouwen vanuit Gent (7 december 2007)

5.2.7. Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg

Het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg is een samenwerkingsinitiatief van de Provincie Limburg, het Centrum Duurzaam Bouwen (CeDuBo) en de Bond Beter Leefmilieu (BBL), met de financiële steun van de Europese Unie (EFRO-financiering). Het Steunpunt ondersteunt Limburgse projecten op het vlak van duurzaam bouwen. De projecten die genieten van de ondersteuning van het Steunpunt, maken deel uit van een netwerk (het Actieplatform) waarin uitwisseling en samenwerking tussen de projecten centraal staan. Naast de projectdeelnemers worden ook steeds alle Limburgse architecten, ontwikkelaars, aannemers, installateurs, gemeenten, … uitgenodigd. Het begeleidingscomité van het Steunpunt beslaat een brede doorsnede van het middenveld. Het is samengesteld uit leden van ACW Limburg, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid (LNE), het Vlaams Energieagentschap (VEA), Bouwunie Limburg, Confederatie Bouw Limburg, Dialoog vzw, de Gezinsbond, Interelectra, Nationaal Architecten Verbond – Provincie Limburg (NAVPL), de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW), VIBE vzw en WTCB. Samen met de partners en het begeleidingscomité ontwikkelde het Steunpunt de Meetlat Duurzaam Bouwen. Deze meetlat is een hulpmiddel voor professionelen om het “Duurzaam Bouwen Niveau” van een project na te kijken. De meetlat kan ook gebruikt worden als toetsingslijst. De meetlat kan ingevuld worden voor verkavelingen, utiliteitsbouw en woningbouw. Deze meetlat is onderverdeeld in 7 thema’s: wetgeving, proces, omgeving, welzijn, energie, water en materialen. Door het (geplande) bouwproject te toetsen aan deze meetlat, krijgt men een score per thema en subthema. Alle thema’s wegen even zwaar in het eindresultaat. Na het beantwoorden van de vragen bekomt men een overzicht van alle resultaten (totaalscore) alsook een overzicht van het niveau Duurzaam Bouwen: Basis-niveau, Plus-niveau of Extraplus-niveau.

182

Bron: website Passiefhuis-Platform vzw, http://www.passiefhuisplatform.be. Bijkomende inlichtingen over het aanbod en de opleidingen verkregen via Dhr; Stefan Van Loon, medewerker van Passiefhuis-Platform Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

303

Het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg gaf Limburgse ambtenaren (gemeenten en OCMW’s) de kans om deel te nemen aan de opleiding duurzaam bouwen. Deze opleiding werd georganiseerd door het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg, in samenwerking met de Provincie Limburg en het PLOT (Provincie Limburg Opleiding en Training). Tijdens drie dagen werden de deelnemende Limburgse ambtenaren, in samenwerking met specialisten terzake, op de hoogte gebracht van nieuwe technieken, onderzoek, regelgeving, aandachtspunten en ontwikkelingen op het vlak van duurzaam bouwen. De eerste dag (3 mei 2007) werden de thema’s stedenbouw en water behandeld, na een inleiding over duurzaam bouwen. De tweede opleidingsdag (24 mei 2007) stonden ‘luchtdichtheid, ventilatie, energiebesparing en EPB’ en ‘economische prioriteiten, en laagenergie- en passiefhuizen’ respectievelijk voor en na de middag op het programma. De laatste dag (19 juni 2007) werd door specialisten van het Toegankelijkheidsbureau aandacht besteed aan levenslang wonen, en aan de toegankelijkheid van openbare gebouwen. De namiddagsessies behandelden het voorkomen van afval, en het beoordelen van materialen. 183 Het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg heeft ook verschillende actiefiches opgesteld voor Limburgse gemeenten: het Draaiboek Duurzaam Bouwen voor Limburgse gemeenten. Dit draaiboek staat volledig in het teken van de vraag ‘Wat kan een gemeente doen om duurzaam bouwen te promoten?’. Om gemeenten te ondersteunen heeft het Steunpunt mogelijke initiatieven op het vlak van duurzaam bouwen gebundeld in een aantal overzichtelijke fiches. Op iedere fiche vindt men in het kort informatie, achter de fiche vindt men in de bijlagen aanvullende informatie over het desbetreffende thema. Deze fiches kan men raadplegen en downloaden via de website van het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg: http://www.dubolimburg.be > Links/downloads. Onder acties voor de bevolking worden volgende fiches ter beschikking gesteld van gemeentebestuurders en ambtenaren: 1.1 Verstrek informatie o 10 FAQ’s 1.2 Verwijs door o Bouwadviescheque o Bouwen aan/voor de toekomst (CeDuBo) o Bewust duurzaam bouwen (Provincie Limburg) o Overzicht begeleidingscomité Steunpunt 1.3 Plaats de Stand Duurzaam Bouwen o Uitleenovereenkomst o Overzicht brochures stand duurzaam bouwen 1.4 Organiseer infosessies o Folder CeDuBo o Folder/tijdschrift Dialoog vzw o Folder/tijdschrift VIBE vzw 1.5 Organiseer het Programma van de Bouwheer (Dialoog vzw) o Productaanbod 2007

183

Bron: website Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg, http://www.dubolimburg.be


304

1.6 Geef subsidies o Thermische en fotovoltaïsche zonne-installaties / warmtepompsystemen o Passiefhuis o Gescheiden afvoersysteem van hemelwater en huishoudelijk afvalwater / groendaken / hemelwaterput / infiltratievoorziening / IBA o Bio-ecologische bouwmaterialen 1.7 Organiseer Bouwavonden Onder acties voor de gemeenten worden volgende fiches ter beschikking gesteld: 2.1. Vraag projectondersteuning o Folder projectoproep o Weg naar website 2.2. Leer van voorbeeldprojecten o 8 projectfiches 2.3. Organiseer opleidingen voor ambtenaren o Uitnodiging opleiding Steunpunt 2.4. Bespaar energie samen met Interelectra 2.5. Breng lokale bouwprofessionelen samen De mogelijke acties van gemeenten voor de bevolking richten zich op particuliere bouwers en verbouwers. Deze doelgroep behoort niet tot de onderzoeksopdracht van deze studieopdracht. De acties die de gemeenten zelf ten goede komen, richten zich wel naar betrokken professionelen bij het bouwproces. Ambtenaren van een stedenbouwkundige dienst of een milieudienst zijn wel betrokken actoren bij het bouwproces, ondermeer bij de bouwvergunning, of het verlenen van subsidies. Enkele van de actiefiches voor (Limburgse) gemeenten uit het draaiboek worden hieronder meer in detail besproken ter illustratie. In de eerste fiche (2.1 Vraag projectondersteuning) wordt de projectondersteuning die het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg kan bieden besproken. Gemeenten kunnen voor een nieuw gemeentelijk (ver)bouwproject immers projectondersteuning vragen om geen belangrijke duurzame principes te vergeten. Het Steunpunt gebruikt de ‘Meetlat duurzaam bouwen’ om projecten te adviseren. Gemeenten die nieuwe projecten aanmelden voor projectondersteuning mogen volgende input en hulp verwachten: - Projectadvies op maat - Kans om ervaringen uit te wisselen met andere projectdeelnemers op het halfjaarlijks Actieplatform van het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg - Mogelijkheid tot deelname aan excursies naar inspirerende voorbeeldprojecten - Indien nodig wordt er doorverwezen naar gespecialiseerde organisaties zoals Cenergie, Passiefhuis-Platform, VIBE vzw, … voor specifiek advies over energie, passiefhuis, bio-ecologisch bouwen, … Een andere fiche (2.3) raadt gemeenten aan opleidingen te organiseren voor ambtenaren. Gezien de loketfunctie en voorbeeldfunctie moeten ambtenaren immers goed op de hoogte blijven van de vele evoluties in de wereld van duurzaam bouwen (wetgeving, technieken, subsidies, …). Gemeenten hebben dus nood aan vorming op maat van hun personeel.


305

Fiche 2.3 wijst gemeenten op volgende opleidingsverstrekkers: - De Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning, met opleidingen omtrent ruimtelijke ordening (http://www.vrp.be) - Het Architectenhuis Limburg, organiseert tweemaal per jaar stedelijke fenomenen in samenwerking met een Limburgse gemeente (http://www.architectenhuis.be) - Provincie Limburg/Steunpunt Duurzaam Bouwen, de driedaagse opleiding over duurzaam bouwen, en tevens advies op maat bij concrete vragen of projecten (http://www.dubolimburg.be) - Centrum Duurzaam Bouwen, met vorming over ‘beheer van gebouwen’, het energiebesparingsforum (3 en 4 oktober 2007), en de Vlaamse trefdagen voor Openbare Werken en Ruimtelijke Ordening (4 december 2007) (http://www.cedubo.be) - Via het LIMO-overleg 184 van de Provincie Limburg blijven ambtenaren goed op de hoogte van alle activiteiten op het vlak van milieu en duurzaam bouwen. Ambtenaren kunnen er ervaringen uitwisselen met andere gemeenten. Fiche 2.5 tot slot raadt gemeenten aan lokale bouwprofessionelen samen te brengen aangezien duurzaam bouwen veel te maken heeft met een goede samenwerking en uitwisseling tussen de verschillende betrokkenen. Daarom kan het samenbrengen van de lokale architecten, aannemers, installateurs, ingenieurs, landmeters, notarissen, … een meerwaarde betekenen voor alle partijen. Het draaiboek geeft verschillende suggesties en mogelijkheden voor een gemeente om lokale bouwprofessionelen samen te brengen. Volgende activiteiten worden als voorbeeld voorgesteld: - De gemeente organiseert een nieuwjaarsreceptie met interessante en actuele toelichtingen (zie ook fiche 1.4). - De gemeente organiseert een open milieuraad of een open GECORO 185 over een algemene thematiek (opwarming aarde, overstromingen, zonne-energie, luchtvervuiling, …) en koppelt hier duurzaam bouwen aan. - De gemeente organiseert een open milieuraad of een open GECORO over een specifiek gemeentelijke thematiek (nieuwe gemeentelijke wetgeving, nieuwe gemeentelijke verkaveling, bodemvervuiling, …) en legt de link naar duurzaam bouwen. - De gemeente organiseert een bouwbeurs voor haar bevolking waarop alle lokale bouwprofessionelen de kans krijgen hun activiteiten kenbaar te maken. Mogelijk is de Stand Duurzaam Bouwen (zie ook fiche 1.3) hierbij interessant. - De gemeente organiseert een voorstelling naar aanleiding van de opening van een nieuw gemeentehuis, sporthal, zwembad, bibliotheek …. Mogelijk is de Stand Duurzaam Bouwen (fiche ook 1.3) hierbij interessant. - De gemeente organiseert een werfbezoek aan een duurzaam project in of buiten de gemeente. Dit organiseren op bv. de Open Huizendagen van de Bond Beter Leefmilieu geeft hieraan een extra dynamiek. Architecten zoeken die er aan willen deelnemen, kan als gemeente ook. - De gemeente organiseert een uitstap naar het Centrum Duurzaam bouwen te HeusdenZolder.

184

LIMO: Limburg MilieuOverleg, een overlegplatform voor beleidsverantwoordelijken, ambtenaren en voorzitters van de MINA-raden. Op dit overleg worden toelichtingen gegeven over nieuwe beleidsinitiatieven en over de verschillende clusters van de samenwerkingsovereenkomst. Ook wordt het Vlaams beleid opgevolgd, en vindt er overleg en afstemming van initiatieven van de verschillende beleidsniveaus plaats. 185 GECORO: Gemeentelijke Commissie Ruimtelijk Ordening Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

306

Het Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg hielp Syntra Limburg bij het opzetten van vormingen over zonneboilers, watermanagement, warmtepompen en ventilatietechnieken voor installateurs (najaar 2006). Het Steunpunt ondersteunt de docenten bij het opstellen van de syllabus, het doorgeven van contacten en het vinden van de nodige informatie. - Opleiding zonneboilers 5 avondsessies Startdatum 2006: 9 november 2006 Bespreking van verschillende systemen zonneboilers, rendementsberekening, dimensionering, kostprijsberekening en subsidiemaatregelen Opstellingen worden toegepast in het warmtelabo en op de dakmaquette van Syntra Genk - Opleiding watermanagement 20 avondsessies Startdatum 2006: 8 november 2006 Bespreking van de watercyclus, wetgeving, Legionella, waterbesparende technieken, regenwatertechnologie, zonneboiler, corrosie en elektrolyse, toestellen voor het behandelen van warm water, ontkalkingstoestellen - Opleiding warmtepompen Start voorjaar 2007 Steunpunt verwijst door naar kenniscentrum IDEG - Opleiding ventilatietechnieken 8 avondsessies Startdatum 2006: 12 oktober 2006 Bespreking noodzaak ventilatie, norm NBN D50-001, dimensioneren systemen A, B, C en D, oefeningen over balans bij systeem D, onderdelen en bouwvorm, opties bij installaties, ventielen en roosters: afregelen en meten

5.2.8. Dialoog vzw

Het vormingscentrum Dialoog is een vzw die werkt rond duurzaam en energiezuinig bouwen en wonen, door het verschaffen van praktische informatie. De hoofdactiviteit van Dialoog vzw is als vormingen adviescentrum water, energie en bouwen. Dialoog vzw wil een zichtbare impuls geven aan duurzaam en energiezuinig wonen en bouwen. Vertrekkend vanuit de thema’s Water, Energie en Bouwen worden vormingsprogramma’s en advies aangeboden: van laagdrempelige infosessies (verbouwing, zolder & aanbouw, rationeel energiegebruik, rationeel watergebruik) tot het BouwTeamprogramma voor particulieren, architecten, ambtenaren en leerkrachten bouw. Dialoog vzw is een onafhankelijk kenniscentrum op vlak van duurzaam bouwen en wonen, en baseert zich op de meest recente wetenschappelijke informatie. De kwaliteit van de visie en producten wordt getoetst aan een stuurgroep van externe deskundigen. Dialoog vzw vertrekt vanuit het standpunt van de consument/bouwer en biedt een onafhankelijk en praktisch interpretatiekader voor het maken van persoonlijke keuzes.186

186

Bron: website Dialoog vzw, http://www.dialoog.be


307

Een eerste vormingsmogelijkheid via Dialoog vzw is de BouwAvond. Op een BouwAvond worden de deelnemers wegwijs gemaakt in de thema’s isolatie, verwarming, ventilatie, beglazing, inplanting en zonnewering, en materiaalkeuze. Dergelijke BouwAvonden worden vaak georganiseerd in samenwerking met gemeentebesturen, intercommunales of provinciebesturen. Een BouwAvond is voornamelijk gericht op geïnteresseerde, particuliere bouwers-verbouwers. Een van de initiatieven van Dialoog vzw is de BouwTeam-cursus. Via het concept van BouwTeams worden de kandidaat (ver)bouwers gevormd. De vraag ‘Wat kan ik doen om beter en energiezuinig te wonen’ fungeert als rode draad doorheen de BouwTeam-cursus. Gedurende twee (zater)dagen worden aspirant-(ver)bouwers door vakspecialisten van Dialoog vzw geïnformeerd over isolatie, koudebruggen, waterbesparing, aangepaste ventilatie, keuze verwarmingssystemen, zonne-energie, gezonde materialen en vele andere thema’s die duurzaam en milieuvriendelijk huizen mogelijk maken. De nadruk wordt gelegd op de praktische toepassing, deelnemers weten na afloop niet enkel wat hen theoretisch te doen staat maar ze weten ook hoe ze dat concreet moeten aanpakken. Een BouwTeam-cursus is eveneens voornamelijk gericht op geïnteresseerde particuliere bouwers-verbouwers. De BouwTeam-cursus werd al meer dan 140 maal met succes ingericht. Een BouwTeam-cursus volgt meestal volgende structuur, de onderwerpen die op dag 1 aan bod komen staan in het schema boven de scheidingslijn (onder ‘ventileren in de praktijk’), de onderwerpen voor dag 2 staan onder scheidingslijn: -

Deel 1: Visie: Energiezuinig en duurzaam bouwen in 10 stappen Deel 2: Ontwerp – Hoe energiezuinig en duurzaam bouwen? o Wettelijk kader Energieprestatie en binnenklimaat Energie Advies Procedure Premies voor energiebesparende investeringen o Voorafgaandelijke keuzes Bouwen of verbouwen Stad of platteland Open, halfopen, gesloten Ligging algemeen o Oriëntatie Zongericht bouwen Oververhitting voorkomen Lichtcomfort o Vormgeving en planopbouw Compact bouwen Bouw niet groter dan nodig Compartimentering en zonering Buffering en wintertuin o Technische installaties Leidingen groeperen Technische ruimte o Aanpasbaarheid en toegankelijkheid


308

-

-

Deel 3: Uitvoering – Hoe energiezuinig en duurzaam bouwen in de praktijk? o Warmte en lucht Isoleren • Waarom • Principe • Isolatiematerialen • Bouwdelen • BouwTeamWoning Ventileren • Waarom • Principe • Praktijk Verwarmen • Warmtebehoefte • Energiebronnen • Decentrale verwarming • Centrale verwarming o Warmteproductie o Warmteafgifte o Warmteregeling o Water Water besparen Regenwater Sanitair warm water – zonlichtenergie Afvalwater o Elektriciteit Verlichting Toestellen Fotovoltaïsche energie o Materialen Beoordelingscriteria Deel 4: Besluit – kies je prioriteiten, het E-peil helpt.

Dialoog vzw heeft verder een website (http://www.bouwteamwoning.be) uitgewerkt waarmee de bezoeker de kostprijs en terugverdientijd van bepaalde ingrepen kan nagaan: “Bereken zelf de prijs van duurzaam bouwen”. Op die manier kan men de invloed van belangrijke duurzame en/of energiesparende ingrepen op de kostprijs van een concreet bouwproject bepalen. Zo zijn er ingrepen die het (ver)bouwen goedkoper maken en onmiddellijk energie besparen, andere keuzes verhogen de bouwkost maar betalen zich op termijn terug en leveren meer comfort. Ander maatregelen betalen zich misschien nooit terug maar verhogen het comfort en zijn goed voor het milieu. Om een antwoord te kunnen geven op de veelgestelde vraag of duurzaam bouwen duurder of goedkoper is op lange termijn, ontwikkelde Dialoog vzw dus de virtuele BouwTeamWoning met een interactieve website. Verschillende thema’s kunnen stapsgewijs doorlopen worden, of men kan er één thema uitkiezen. Bij elk van deze stappen krijgt men een overzicht van de bouwkost, de verbruikskost en de totale jaarkost. De keuzes gaan van gratis maatregelen, tot doorgedreven ingrepen. De BouwTeamWoning-website richt zich voornamelijk op de particuliere bouwer-verbouwer met interesse in het kostenplaatje van energiezuinige en duurzame ingrepen. Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

309

Verder biedt Dialoog vzw ook deskundig Bouw- en Energieadvies voor duurzaam wooncomfort aan bouwers en verbouwers. Zowel bij nieuwbouw als bij verbouwingen kunnen bepaalde maatregelen het wooncomfort verbeteren en gelijktijdig het energieen watergebruik terugdringen. Dergelijk advies biedt een oplossing voor de specifieke situatie van de individuele bouwer of verbouwer. Dialoog vzw organiseert ook het ‘Programma van de Bouwheer’. Dit programma gaat over het globale bouwproces en past feitelijk in de fase voor het BouwTeam. De cursus ‘BouwTeam’ veronderstelt al een zekere bereidheid om mee in ‘duurzaam bouwen’ te stappen. Uit de praktijk bleek echter een nood aan een ruimere vorming, vóór een BouwTeam omdat vele bouwers en verbouwers nog in een ‘startfase’ zitten. Door hen te werven voor een algemeen programma krijgt een bredere groep de kans op een introductie op duurzaam bouwen. Tijdens het ‘Programma van de Bouwheer’ wordt er aandacht besteed aan het opstellen van een globaal eisenprogramma voor de architect en aannemer. Het bouwproces zelf wordt toegelicht, net als de mogelijkheden voor energiezuinig en duurzaam (ver)bouwen. Het faseren en financieren wordt ook behandeld, net als de valkuilen in een bouwproces. De inhoud van het ‘Programma van de Bouwheer’ ziet er uit als volgt: - Een goed concept spaart euro’s - Hoe financier ik mijn (ver)bouwproject? - Bouw- en woonstijlen: onbekend is onbemind - Kleur- en vormgeving - Planopbouw en functies - Bouwfouten en valkuilen - De rol van alle bouwpartners Op vraag van gemeenten en verenigingen biedt Dialoog vzw ook sessies aan over individuele waterzuivering, of over rationeel watergebruik. Tijdens een REG-avond kan rationeel energiegebruik worden toegelicht. Deze avonden worden in samenwerking met gemeenten, intercommunales of provincies georganiseerd en vormen een goede introductie op het BouwTeam. Bovenstaande initiatieven zijn, zoals vermeld, voornamelijk gericht op particuliere bouwers en verbouwers. Daarnaast heeft Dialoog vzw ook een aanbod voor lokale overheden rond de thema’s Energie en Water om hun lokaal duurzaam beleid te stofferen om de burger met doelgerichte programma’s te ondersteunen. Dit aanbod is deels gelijklopend met het particuliere aanbod: BouwTeams, BouwAvonden, REG- en RWG-sessies, duurzame verbouwing van de zolder en aanbod, een workshop rond individuele waterzuivering, … Dialoog vzw adviseerde eveneens verschillende gemeentelijke bouwen verbouwprojecten in het kader van het Dulomi-project ‘Vernieuwde methodieken ter implementatie van de cluster ‘Energie’ (met de steun van de Vlaamse Overheid). Het aanbod van Dialoog vzw rond duurzaam lokaal milieubeleid (Dulomi) omvat volgende initiatieven - Lokale thematische infosessies (praktisch georiënteerd): o BouwAvond o Verbouwing van de zolder o Duurzame aanbouw o Rationeel energiegebruik o Rationeel watergebruik o Individuele waterzuivering


310

-

-

Water infiltreren? Zeker proberen! (i.v.m. afkoppelingsbeleid en infiltratiemogelijkheden) Isoleer je rijk (samenwerking tussen gemeente en verenigingen die gemeentelijke lokalen gebruiken voor hun werking) Programma van de Bouwheer (zie hoger) BouwTeams (zie hoger) BouwTeam voor gemeentelijke ambtenaren (specifiek programma van 1 dag) o Doelstelling Beheer en verbeteringswerken aan het eigen gebouwenpark kaderen in de meest recente inzichten m.b.t. efficiënte energiebesparing Toekomstige (ver)bouwers beter kunnen adviseren/ondersteunen op vlak van energiebesparing, isolatie en aangepaste ventilatie (incl. EPB) Stedenbouwkundig beleid mee(r) oriënteren naar alle aspecten van duurzaam bouwen en duurzaam energiebeleid o Doelgroep: ambtenaren en diensthoofden leefmilieu, stedenbouw, technische diensten, duurzaamheidsambtenaren, energiecoördinatoren. Praktische trajectbegeleiding gemeenten m.b.t. de cluster Energie (Samenwerkingsovereenkomst ‘Milieu als Opstap naar Duurzame Ontwikkeling’)

Dialoog vzw geeft een ecologisch magazine uit. ‘De Koevoet’ reikt duurzame oplossingen aan: innovaties op het vlak van duurzaam bouwen en wonen, energiebesparing en individuele waterzuivering zijn toonaangevende thema’s. De Koevoet verschijnt vier maal per jaar en bestaat 30 jaar in 2007. Ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan presenteert Dialoog vzw een lezingenreeks met wandeling en infobeurs onder de noemer ‘Klimaat met kuren’. De infobeurs geeft ook advies rond bouwen, energie en water. Het programma bestaat uit volgende lezingen: - Nieuwe duurzame wegen voor de toekomst, door Willy Lievens (De Zonnearc vzw) - Global wood warming, door Fetze Tigchelaar - Fietsreisverhalen, door Bart Castelein en Kristien Hemmerechts - Klimaat op hol, door Peter Tom Jones - Klimaat in de war, door Serge de Gheldere (klimaatambassadeur voor Al Gore)

5.2.9. Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen (BBL)

De Bond Beter Beter Leefmilieu Vlaanderen (BBL) is de pluralistische en onafhankelijke federatie van meer dan 140 landelijke tot lokale natuur- en milieuverenigingen in Vlaanderen. De lidverenigingen kunnen rekenen op een achterban van ruim 200.000 leden. Ze willen een betere en schonere wereld, waar het goed toeven is voor iedereen. Samen met de lidverenigingen werkt BBL aan een rijke natuur, een divers landschap en een groene en gezonde woonomgeving. Maar hun blik reikt ook verder dan Vlaanderen. Iedereen op de planeet aarde, ook de generaties die na ons komen, hebben het recht op welvaart, een gezond leefmilieu en op ongerepte natuur. Die toekomstdroom probeert BBL waar te maken door het met raad en daad ondersteunen van de lidverenigingen, het beïnvloeden van het beleid van overheden en maatschappelijke organisaties en het verduurzamen van het gedrag van het grote publiek en doelgroepen. Sinds 1971 houdt BBL de kwaliteit van het leefmilieu in Vlaanderen in het oog en als resultaat daarvan ook de levenskwaliteit van iedere individuele Vlaming.


311

Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen is actief in het Vlaamse middenveld. Middenveldorganisaties vervullen drie belangrijke maatschappelijke taken. Zij verenigen mensen en dragen op die manier bij tot maatschappelijke betrokkenheid en sociale cohesie. Dat is hun sociale opdracht. Middenveldorganisaties geven mensen een geïnformeerde stem en laten de burgers wegen op het beleid. Dat is de democratische opdracht van het middenveld. Zij geven de burger ook effectief invloed op het beleid en willen dat beleid inspireren, doeltreffend en efficiënt maken. Dat is hun politieke opdracht. 187 BBL overkoepelt grote nationale verenigingen (o.a. Greenpeace, WWF Vlaanderen, Natuurpunt Vlaanderen vzw), regionale organisaties en tientallen lokale natuur- en milieuverenigingen. Voor wonen en bouwen zijn dit o.a. volgende organisaties: Dialoog vzw, Ecolife, Greenpeace, Netwerk Bewust Verbruiken, Passiefhuis-Platform, Verbruikersunie, VIBE vzw. Bond Beter Leefmilieu is reeds 34 jaar actief rond de bescherming van natuur en landschap, streeft naar een duurzame ontwikkeling van onze woonkernen, komt op voor het behoud van ons stedenschoon en verzet zich tegen de aantasting van het leefmilieu. BBL ondersteunt de milieubeweging en bewonersgroepen met raad en daad, voert projecten en publieksgerichte campagnes uit en zet juridische en persacties op. Via zijn beleidswerking adviseert BBL het beleid van de Vlaamse, federale en Europese overheden. De vereniging zetelt daartoe onder meer in de Milieu- en Natuurraad Vlaanderen (MiNa-Raad), de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) en werkt nauw samen met het Europees Milieubureau. BBL verschaft zijn aangesloten verenigingen tevens advies met betrekking tot het provinciaal en gemeentelijk natuur- en milieubeleid. Naast deze ruime invloed is er een initiërende houding ten aanzien van vernieuwing. Het opzetten van experimenten en sensibiliseren behoren tot de kernactiviteiten van deze actor. 188 In het beleidsgericht overleg ijvert BBL waar mogelijk naar constructieve interactie met andere maatschappelijke organisaties als de vakbeweging, werkgeversorganisaties, ontwikkelingsorganisaties en het bredere middenveld. Zo werkt BBL met de drie vakbonden samen binnen vzw Arbeid & Milieu (zie ook p. 235). Met tal van actoren in de bouwsector ontwikkelt BBL beleidsvoorstellen inzake duurzaam bouwen en wonen in de Transitiearena Duurzaam Wonen en Bouwen (zie ook p. 263). BBL participeert en investeert zo in ontelbare maatschappelijke coalities en structuren. In een aantal gevallen treedt BBL op als trekker ervan. Verschillende campagnes van Bond Beter Leefmilieu zijn gericht op energie en/of duurzaam wonen en bouwen. Energiecharter Het Energiecharter voor de bouwsector is een initiatief van het Vlaams Klimaatnetwerk, een samenwerkingsverband tussen Bond Beter Leefmilieu, VIBE vzw, Dialoog vzw en regionale Vlaamse milieuverenigingen. Het secretariaat van het Klimaatnetwerk is ondergebracht bij BBL. De milieubeweging en de bouwwereld slaan de handen in elkaar om laagenergie woningen door te laten breken in Vlaanderen. Energiecharters zijn vrijwillige overeenkomsten met bouwactoren met als doel zoveel mogelijk laagenergie woningen te bouwen in Vlaanderen (vraag en aanbod van laagenergie woningen vergroten). Dit zal gebeuren door bouwers van laagenergie woningen actief te 187

Bron: website Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen, http://www.bondbeterleefmilieu.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p.

188


312

promoten en de bouwheren en de bouwsector te sensibiliseren. Het Energiecharter beperkt zich echter tot het energieverbruik in woningen, het spreekt geen oordeel uit over materiaalgebruik, constructiewijzen, gebruikte technologie of inplanting van woningen. Architecten, aannemers of projectontwikkelaars die een energiecharter ondertekenen, engageren zich ertoe energievriendelijk bouwen te promoten. Dat kan door alle klanten op de mogelijkheden te wijzen van energiezuinig bouwen. Bovendien ondersteunen of realiseren zij de bouw of verbouwing van energievriendelijke projecten. Aan de hand van het aantal gerealiseerde projecten kunnen ze een bronzen, zilveren of gouden charter halen. Ondertekenaars krijgen een certificaat nadat een onafhankelijke organisatie een steekproef heeft gehouden. Het Energiecharter gaat uit van de Europese regelgeving omtrent energie-efficiëntie van gebouwen en anticipeert op de Vlaamse EPR-regelgeving als vervanging en uitbreiding van de K-norm. Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met VIBE vzw en krijgt steun van de Vlaamse overheid. De tekst van het energiecharter is beschikbaar op de website van Bond Beter Leefmilieu, onder het thema ‘Campagnes’ 189. Energieforum Het energieforum van BBL is de referentie bij uitstek als het op energiesparend bouwen aankomt. Heel wat professionals, en doorwinterde doe-het-zelvers wisselen er van gedachten over bouwtechnieken, producten en producenten. Dagelijks zoeken een 1500-tal geïnteresseerden informatie op het forum. Wie met prangende vragen zit over nieuwe technieken, oude daken en andere aspecten van energievriendelijk bouwen, kan steeds terecht op het forum. Men kan de zoekfunctie gebruiken, en indien een vraag nog nooit aan bod is gekomen, kan men altijd terecht bij de experts op het forum. Het Energieforum kan bezocht worden via http://www.bblv.be/energieforum. Duurzaam bouwen en wonen (Limburg) Een ander initiatief van Bond Beter Leefmilieu in het kader van duurzaam wonen en bouwen is de projectcel van BBL die in Limburg aan de slag is om bouwprojecten te begeleiden en te screenen op duurzaamheid. In juni 2005 keurde het Limburgs managementcomité een consortiumproject goed ingediend door BBL, Provincie Limburg en Centrum voor Duurzaam Bouwen. Het betrof een aanvraag voor steun uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) voor het project ‘Actieplatform Duurzaam Bouwen en Wonen’. Met het project willen de drie partners de noodzakelijke stap naar de praktijk stimuleren, concreet mogelijk maken en begeleiden. Dit gebeurt in de eerste plaats door het uitwerken van twee samenhangende initiatieven, gericht op vraag en aanbod van de bouwmarkt. Eén initiatief richt zich op de bouwwereld en één naar de particuliere en institutionele bouwer en dit via het kanaal van de gemeenten. Het project voorziet in de oprichting van een nieuw, onafhankelijk projectbureau ‘Duurzaam bouwen en wonen’ dat als hoofddoel heeft in Limburg meer dubo-projecten te doen ontstaan, door zowel advies op te maat te verlenen aan bouwbedrijven die zich effectief engageren als advies op maat aan de particuliere en institutionele bouwer. Het projectbureau wordt gedragen door een breed actieplatform inzake duurzaam bouwen met een veelheid aan actoren die

189

Rechtstreekse link naar de tekst van het Energiecharter: http://www.bondbeterleefmilieu.be/campaign.php/13


313

vrijwillige maar heel concrete engagementen nemen rond duurzaam bouwen en wonen in de Provincie Limburg. Het project wil de katalysator zijn van een brede toepassing van duurzaam bouwen in de dagelijkse (Limburgse) bouwpraktijk. Na afloop van het project zal het projectbureau en het actieplatform (de zgn. operationele structuur) verder blijven bestaan en een permanent karakter krijgen. Waarschijnlijk zal het project worden ingebracht in de structuur en de werking van het CeDuBo. De algemene doelstellingen van het project zijn: - Duurzaam bouwen (kennis van duurzaam bouwen-principes, duurzame bouwtechnieken en materialen) op brede schaal ingang laten vinden in Limburg - Via netwerking voorlopers (uit de bouwsector, de overheid, andere sectoren) samenbrengen en samenwerking mogelijk maken - Concrete projecten tot stand helpen brengen en particuliere investeringen in duurzame technieken stimuleren Voor meer informatie, zie ook bij Steunpunt Duurzaam Bouwen Limburg, p. 303 en volgende. Open Huizendagen Een woning koel houden in de zomer, warm in de winter en daarbij de zon als partner. Dit is echt niet zo moeilijk als men vooraf goed nadenkt over isolatie, ventilatie en energieverbruik. Tijdens de campagne krijgen bouwers en verbouwers praktische tips van eigenaars van energievriendelijke woningen. Tijdens de Maand van de Energiebesparing (oktober) zetten die eigenaars hun deuren een weekend open voor geïnteresseerde bouwers en verbouwers. Die krijgen tekst en uitleg bij de aanpak van een duurzame verbouwing. Er zijn meer dan zestig huizen te bezoeken: appartementen, vrijstaande woningen en rijwoningen. Kenmerkend voor deze woningen is dat ze heel goed zijn geïsoleerd. Want dat is een absolute prioriteit voor een energie- én geldsparende woning. In 2007 worden de Open Huizendagen voor de 10e keer georganiseerd (weekend van 20 en 21 oktober 2007). De campagne is een initiatief van Bond Beter Leefmilieu, VIBE vzw, Dialoog vzw en ABLLO 190 en krijgt de steun van de Vlaamse overheid. Meer informatie is beschikbaar op de campagne-website http://www.klimaatnet.be/laagenergiewoningen. Deze Open Huizendagen richten zich in de eerste plaats op particuliere bouwers en verbouwers. Gezien de laagdrempeligheid van het initiatief kunnen ook geïnteresseerde professionelen uit de bouwsector een of meerdere energiezuinige woning(en) bezoeken.

190

ABLLO: Actiecomité tot beveiliging van het leefmilieu op de Linkeroever en in het Waasland, meer informatie op http://www.abllo.be


314

5.2.10. Global Rivers Environmental Education Network (GREEN Belgium)

GREEN Belgium vzw (Global Rivers Environmental Education Network) is een dynamische vormingsorganisatie, actief rond milieu en duurzame ontwikkeling. GREEN zet zich sinds 1997 in voor een beter leefmilieu en een rechtvaardige wereld in Vlaanderen, Brussel en elders. Via educatieve projecten en burgerparticipatie met betrekking tot water, energie & klimaat, afval, duurzame consumptie, mobiliteit & verkeer en natuur werkt GREEN aan een groter maatschappelijk draagvlak voor duurzame ontwikkeling. De organisatie ijvert in het zuiden onder andere voor toegang tot drinkwater en duurzame energie voor iedereen. De initiatieven richten zich vooral, maar niet exclusief, tot jongeren. GREEN is in Vlaanderen erkend als gewestelijke natuur- en milieuvereniging en geniet tevens de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor de werking in Brussel). In de campagnes en projecten wordt gestreefd naar een positieve mentaliteit- en gedragsverandering. Natuur- en milieueducatie (NME) gaat bij GREEN hand in hand met intercultureel leren en ontwikkelingseducatie. Voor scholen is samenwerken met GREEN een ervaringsgerichte manier om invulling te geven aan eindtermen en ontwikkelingsdoelen. Voor jeugd- of sociaal-culturele verenigingen betekent het nieuwe thema’s aansnijden en aandacht krijgen voor duurzame ontwikkeling. GREEN biedt twee projecten milieueducatie aan die binnen het thema (duurzaam) wonen en bouwen passen: ‘Green Energy’, en ‘Waterwijs!’. Vlaamse basis- en secundaire scholen besparen energie met het project ‘Green Energy’. Leerkrachten en leerlingen maken kennis met hernieuwbare energiebronnen en volgen de evolutie van het energieverbruik op de voet. Ze bespreken de bouwplannen met de architect. Goede isolatie, dubbele beglazing, energiezuinige verlichting en zonneboiler staan op het programma. Vlaamse scholen worden door GREEN begeleid om een energiebesparingsplan op maat van de school uit te werken. Leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar van 172 lagere scholen werkten aan een actieprogramma voor rationeel watergebruik: ‘Waterwijs!’. Deze actie nodigde de leerlingen uit om na te denken over water. Ze onderzochten hoe de school momenteel met water omgaat aan de hand van de Water-enquête. Daarna bedachten ze maatregelen en acties om het waterverbruik aan te pakken. Dit werd voorgesteld onder de vorm van een wateractieplan. Ze leerden zuiniger omgaan met water en vervuiling vermijden. De scholen pakten het waterverbruik effectief aan door deel te nemen aan de actie ‘Waterwijs!’ en droegen bij tot de bewustwording rond water. De beste actieplannen werden beloond met watersparend sanitair ter waarde van 2.500 euro en een bezoek aan Technopolis.

Naast de twee bovenstaande projecten milieueducatie verzorgt GREEN nog andere projecten. GREEN hecht veel belang aan jongerenparticipatie, jongeren krijgen een stem in o.a. het Jongerenparlement Water, en de Ronde Tafel Energie. In Brussel komen jongeren met interesse voor de waterproblematiek tweejaarlijks samen in het Parlement, voor het ‘Jongerenparlement Water’. In dit waterparlement stellen ze, in overleg met de beleidsverantwoordelijken (minister, parlementsleden, waterbedrijven) en deskundigen een actieprogramma op dat deel uitmaakt van het Brusselse waterbeleid. Dit leidde reeds tot tal van concrete realisatie: plaatsing van drinkwaterfonteinen in 120 scholen, organisatie van waterklassen, financiering van een waterproject in Afrika, …


315

Met de ‘Rond Tafel Energie’ brengt GREEN jonge consumenten en energieleveranciers samen voor een gedachtenwissel over het energiegebruik en de energieproductie van de toekomst. Consumentenparticipatie is een manier om bedrijven democratischer te maken. De jongeren worden voorbereid op het maken van een bewuste keuze, nu de energiemarkt in Vlaanderen vrij is. Milieuzorg Op School (MOS) is een project van de Vlaamse Overheid, dat loopt van kleutertot hogeschool. In de basisschool wordt gewerkt rond 5 thema’s: water, afvalpreventie, natuur, mobiliteit en energie. Voor elk thema werd een themabundel uitgewerkt. De MOSthemabundel voor Energie werd volledig door GREEN samengesteld, ontwikkeld en getest. Er wordt gewerkt op klas-, school- en omgevingsniveau. De bundel vertrekt vanuit concrete en herkenbare situaties, waardoor er ook voor zeer jonge kinderen aangepaste activiteiten te vinden zijn. GREEN ontwikkelde verder ook een ‘praktijkpakket Energie voor TSO en BSO’, in opdracht van het Vlaams Energieagentschap (VEA). Het praktijkpakket richt zich specifiek tot de leerlingen van de studierichtingen mechanica en elektriciteit, land- en tuinbouw, bouw en koeling en warmte. De leerlingen van de nijverheidssector van het technisch, beroeps- en deeltijds secundair onderwijs zullen immers op de energiemarkt van morgen een erg belangrijke rol spelen. ‘Zij zijn het die een (zuinige) CV-ketel zullen installeren, afstellen en onderhouden. Zij zullen daken isoleren en zonnepanelen plaatsen. Zij zullen ervoor zorgen dat de woningen energiezuinig, maar toch goed verlicht, verwarmd en geventileerd zijn.’ Zij zitten als het ware aan de bron. Met hun technische kennis kunnen deze leerlingen er mee voor zorgen dat Vlaanderen op een zuinige manier energie gebruikt. Maar daar moeten ze zich eerst van bewust zijn. Soms realiseren leerlingen zich niet dat de technieken die ze aangeleerd krijgen, interessant kunnen zijn om comfort en zuinigheid te combineren. Met dit pakket wil GREEN scholen op weg zetten om daaraan te werken: een brug slaan tussen techniek en milieu. Het project stimuleert en begeleidt projectwerking op school. Er wordt tegelijkertijd aan twee doelstellingen gewerkt: de pedagogisch-ecologische doelstelling, en de ecologisch-financiële doelstelling. In de meeste projecten komen beide doelstellingen aan bod, maar in sommige projecten zal de nadruk meer op de pedagogische doelen komen te liggen, terwijl in andere projecten de klemtoon eerder op budgettaire of milieubesparingen ligt. Het belangrijkste is dat de pedagogische aspecten zeker niet uit het oog worden verloren. Het pakket is in de eerste plaats praktisch van opzet en kan bijvoorbeeld ingepast worden in de praktijklessen. In het eerste deel vindt men een antwoord op de vraag hoe men zelf een project rond energie kan opzetten op school. Projecten van andere scholen leveren een pak inspiratie op. Daarom worden in het tweede deel een aantal praktijkvoorbeelden voorgesteld. In het derde deel wordt onderzocht hoe praktijk en theorie vruchtbaar kunnen samengaan. Daarna vindt men ook nog een adressenlijst en een lijst met geraadpleegde publicaties en websites. GREEN maakte in oktober 2002 voor het eerst ‘lesbrieven Energie’ in opdracht van de Administratie voor Natuurlijke Rijkdommen en Energie (ANRE, nu het Vlaams Energieagentschap), zowel voor het lager als voor het secundair onderwijs. Intussen werden twintig Vlaamse scholen in het kader van het project Green Energy door GREEN begeleid om een energiebesparingsplan op maat van de school uit te werken (zie ook hoger). De ervaringen uit Green Energy en de suggesties van de leerkrachten die de eerste lesbrief gebruikten, zorgden voor nieuwe inspiratie. Het resultaat is terug te vinden in de lesbrieven - editie 2004.


316

Het doel van de lesbrief is de leerlingen actief te laten kennismaken met energie en hen aanzetten tot een spaarzaam energiegebruik thuis en op school. De lesbrieven bestaan uit een handleiding voor de leerkrachten en uit werkbladen voor de leerlingen. Per graad werden werkbladen uitgewerkt. De pakketten vertrekken vanuit de leefwereld van de jongeren. Ze leren wat energie is, welke energiebronnen er zijn en wat de vooren nadelen zijn van de verschillende bronnen. Nadien wordt dieper ingegaan op de verschillende alternatieve energiebronnen aan de hand van eenvoudige experimenten. Met deze achtergrond kunnen de leerlingen uiteindelijk zelf aan de slag gaan. Het lespakket is meer dan louter kennisoverdracht. De leerlingen moeten zelf waarnemen, experimenteren en nadenken over reële situaties. Hierbij worden verschillende werkvormen gehanteerd: klasgesprek, zelfstandig werken in groep, rollenspel, creatieve expressie. In de lesbrief wordt voldoende ruimte gelaten voor persoonlijke invulling aangepast aan de eigen klas. Hiervoor worden tips en uitbreidingsmogelijkheden opgenomen. GREEN lanceerde in 2006, met de steun van de Koning Boudewijnstichting, het project ‘REG-ambassadeurs’. Het pilootproject liep tijdens het schooljaar 2006-2007. De leerlingen van de nijverheidssector van het technisch, beroeps- en deeltijds secundair onderwijs zullen – zoals al werd aangehaald – op de energiemarkt van morgen een erg belangrijke rol spelen. Deze jongeren zijn daarom bij uitstek de ‘ambassadeurs’ voor Rationeel Energiegebruik (REG). Zij zullen met vele gezinnen in contact komen. Hun advies heeft een brede impact. Maar daar moeten ze zich eerst van bewust zijn. Soms realiseren leerlingen zich niet dat de technieken die zij aangeleerd krijgen interessant kunnen zijn om comfort en zuinigheid te combineren. De link tussen energie besparen en de zorg voor ons leefmilieu ligt niet altijd voor de hand. Gezinnen die het moeilijker hebben in onze maatschappij, hebben dikwijls hoe langer hoe meer problemen om hun energierekening te betalen. Energiebesparende maatregelen zijn dikwijls noodzakelijk, maar even vaak onbereikbaar voor deze groep. Ze kunnen de investering financieel niet aan, ze zijn niet voldoende geïnformeerd, twijfelen aan hun capaciteiten om de ingrepen goed uit te voeren of een combinatie van deze factoren. Op de arbeidsmarkt van vandaag is kennis van en ervaring met milieuvriendelijke technieken hoe langer hoe meer een grote troef. Een energieproject waarin de leerlingen dergelijke technieken inoefenen, vergroot dus hun kansen op een goede job. Jongeren van het beroeps- en technisch secundair onderwijs (BSO-TSO) uit alle Vlaamse provincies en uit Brussel treden op als ambassadeurs voor rationeel energiegebruik. Er werd een REG-plan opgemaakt voor de TSO- en BSO-scholen die zich voor het project engageerden – ze moeten immers zelf het goede voorbeeld geven alvorens andere burgers (de gezinnen) te gaan overtuigen. De leerlingen uit het TSO en BSO kregen een opleiding over energie en communicatie. Met die bagage trokken ze naar gezinnen die het moeilijk hebben om hun energierekening te betalen (via o.a. de OCMW’s). Daar voerden ze een energiescan uit en gaven tips aan de bewoners. Ze helpen als vrijwilliger de gezinnen bij het opstellen van een plan voor rationeel energiegebruik Waar mogelijk beperkten ze energieverspilling door kleine technische ingrepen (bv. spaarlampen, tochtstrips, …). De REG-ambassadeurs werden, soms na wat drempelvrees, door iedereen die meewerkte (scholen, OCMW's, kansarmen) enthousiast onthaald. Dat twee van de deelnemende scholen met de REG-ambassadeurs in de prijzen vielen, bewijst dat het project vernieuwend is én beantwoord aan een reële behoefte. Het GTI uit Mortsel was Laureaat Bouwschoolaward 06 in de categorie Koeling en Warmte (een initiatief van Bouwunie). Het PTI uit Zottegem ontving de Flanders DCInventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

317

Creativiteitsprijs (uitgereikt door UNIZO Ondernemende School 2007). De leerlingen van het VIA St-Jozefsinstituut uit Tienen kregen een brief van de minister van Onderwijs (Frank Vandenbroucke) om hen te feliciteren met hun milieu-inspanningen als REG-ambassadeurs. Het project kwam ook meermaals aan bod in de (regionale) pers. 191

5.2.11. Milieuadvieswinkel (MAW)

De Milieuadvieswinkel (MAW) is een initiatief van het Gents MilieuFront vzw. Deze winkel, waar men gratis advies kan krijgen, geeft informatie over milieuvriendelijk bouwen, verbouwen, leven en wonen. Dit gaat van informatie over milieuvriendelijke technieken en materialen over advies bij (ver)bouwplannen tot informatie over energiezuinige wasmachines, biologische voeding en spaarlampen. Het is een permanent infoloket dat concrete en praktijkgerichte antwoorden geeft op alle mogelijke vragen over milieuvriendelijk bouwen, verbouwen, leven, wonen, consumeren, voeding, mobiliteit, enzovoort. De Milieuadvieswinkel wordt ondersteund door de Provincie Oost-Vlaanderen. De Milieuadvieswinkel richt zich in de eerste plaats tot potentiële (ver)bouwers omdat bij een nieuwbouw of verbouwing elke beslissing meteen (milieu)gevolgen heeft voor enkele tientallen jaren. Rond bouwen en wonen voert MAW volgende projecten uit of biedt ze volgende service aan: - Gratis plan- en bouwadvies (voor inwoners van bepaalde Oost-Vlaamse gemeenten) - Energieaudits - Energieteam - BouwWijzer - Uitlenen verbruiksmeter BouwWijzer (http://www.bouwwijzer.be) In opdracht van de stad Gent heeft MAW een instrument ontwikkeld om de projectleiders van bouwprojecten advies te verlenen, nl. de BouwWijzer. De BouwWijzer is een websiteapplicatie die de projectleiders toegang geeft tot honderden adviezen die thematisch zijn geordend (energie, water, bouwmaterialen). Het programma laat hen o.a. toe checklists te gebruiken, specificatiebladen met argumentatie op te roepen per advies, technische informatie, achtergrondinformatie, links en premies op te zoeken, commentaar bij adviezen te voorzien en rapporten te genereren. De specificatiebladen verwijzen ook naar aandachtspunten van de Samenwerkingsovereenkomst. De BouwWijzer is er voor gemeentebesturen, particulieren, verenigingen en buurtcomités. 192 De BouwWijzer bestaat uit een aantal onderdelen: - Checklist duurzaam bouwen voor gemeenten om eigen (ver)bouwprojecten duurzamer te maken - Checklist duurzaam bouwen voor particulieren - Energie-audit voor particulieren (in een ½ uur de eigen woning doorlichten) - Participatiemodel voor gemeenten en buurtcomités, om de adviezen van de BouwWijzer te realiseren op wijkniveau

191

Bron: website GREEN vzw, http://www.greenbelgium.org Bron: website Milieuadvieswinkel, http://www.milieuadvieswinkel.be en website BouwWijzer, http://www.bouwwijzer.be

192


318

Milieuadvieswinkel organiseert of verleent haar medewerking aan informatieavonden van andere verenigingen of instanties. Deze infoavonden zijn in het merendeel van de gevallen gericht op particulieren. Er kan bv. een infosessie gegeven worden rond energiebesparing, zonne-energie, duurzaam ondernemingsbeleid. In samenwerking met het Welzijnsoverleg Regio Gent (WRG vzw) werd een opleiding voor welzijnswerkers gegeven rond ‘Energiebesparing bij kansarmen’ door MAW (18 juni 2007). Diezelfde infosessie werd ook gegeven voor het Regionaal Welzijnsoverleg Arr. Aalst vzw.

5.2.12. Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen (ODE-Vlaanderen)

ODE-Vlaanderen, de Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen is de sectororganisatie en de gespecialiseerde centrale en publieke informatiezender voor duurzame energie in het Vlaams Gewest. Met steun van de Vlaamse overheid werkt ODE aan informatie- en bewustmakingscampagnes. ODE organiseert het overleg tussen hernieuwbare energiebedrijven onderling en met de overheid, via overlegplatformen per hernieuwbare energiebron. Vanuit deze netwerking wil ODE bijdragen aan concrete beleidsvoorstellen voor de uitbouw van duurzame energie. 193 ODE-Vlaanderen organiseert de sector van hernieuwbare energie door het oprichten van verschillende platforms en werkgroepen. Hiermee bouwt ODE haar communicatieve functie in verband met duurzame energie verder uit, dit zowel op het niveau van overheidsbeleid en bedrijfsleven als op het vlak van disseminatie van onderzoeksgegevens of campagnes van NGO’s. De drijfveer achter dit alles is de verduurzaming van onze energiehuishouding. 194 De informatietaak is de centrale pijler in de activiteiten van ODE-Vlaanderen. In samenwerking met de verschillende kenniscentra in Vlaanderen geeft ODE informatie over subsidieregelingen en technische en administratieve voorwaarden voor duurzame energieprojecten. Op basis van systematische dataverzameling is ODE de centrale wegwijzer in de sector van hernieuwbare energie. ODE organiseert zelf geen opleidingen of vorming. Op de website worden wel allerhande evenementen en cursussen van andere organisaties aangekondigd in de agenda. ODE organiseert wel het overleg tussen hernieuwbare energiebedrijven onderling, en met de overheid. Daarvoor coördineert ODE een aantal thematische overlegplatformen per hernieuwbare energiebron: - Windwerkgroep - PV-platform - Werkgroep warmtepompen - Overlegplatform bio-energie Bovenstaande overlegplatformen bieden bedrijven wel gerichte informatie over nieuwe ontwikkelingen en de mogelijkheid om beleidsvoorstellen te bespreken en bij te sturen. Deze overlegplatformen vervullen een belangrijke netwerkfunctie.

193

Bron: website Organisatie voor Duurzame Energie, http://www.ode.be Bron: Dereadt B. en Van der Wiele D. (2005). Achtergronddocument bij de situatieschets voor het Transitiemanagement in het kader van systeeminnovatie: de casus Duurzaam wonen en bouwen. 89 p.

194


319

5.2.13. Tandem

Tandem is het verenigingssteunpunt voor duurzaam lokaal milieubeleid. Tandem steunt de samenwerking tussen lokale verenigingen, besturen en milieuraden bij het opzetten van duurzame projecten en activiteiten rond milieu en natuur. De Vlaamse Gemeenschap sloot een samenwerkingsovereenkomst met Bond Beter Leefmilieu om gemeenten vanuit de milieuverenigingen bij te staan voor hun duurzaam lokaal milieubeleid. Bond Beter Leefmilieu ging in zee met Ecolife, Velt, VIBE vzw, CVN, WWF en Natuurpunt, later kwamen ook Dialoog vzw en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen aan boord van Tandem. Deze negen milieu- en natuurverenigingen stimuleren en begeleiden op allerhande manieren de samenwerking tussen lokale verenigingen en besturen bij de uitwerking van hun duurzaam lokaal milieubeleid. Tandem steunt de uitvoering van de Samenwerkingsovereenkomst (voor 2005-2007: Milieu als opstap naar duurzame ontwikkeling) en legt daarbij steeds de nadruk op samenwerking tussen lokale besturen en verenigingen. Beiden kunnen bij Tandem terecht voor informatie, advies, vorming en begeleiding rond duurzaam lokaal milieubeleid. Vanuit de verworven ervaringen zal Tandem ook beleidsadviserend optreden ten aanzien van de Vlaamse overheid. Tandem wenst drie verschillende doelgroepen te bereiken: gemeenten, steden en provincies; milieu- en andere verenigingen; en lokale milieuraadsleden. Tandem biedt gemeenten, steden en provincies een aanbod van eenvoudig toe te passen acties en projecten van verenigingen, om zo een duurzaam lokaal milieubeleid te stimuleren. Tandem helpt milieu- en andere verenigingen om op lokaal niveau een volwaardige samenwerking rond duurzaam lokaal milieubeleid uit te bouwen en ondersteunt zo de capaciteitsopbouw van verenigingen. Tandem biedt specifieke vorming voor lokale milieuraadsleden. Het Tandemaanbod bestaat uit volgende activiteiten en initiatieven 195: - Sprekersaanbod voor infoavonden van de Tandempartners. - Tandemkoffer met praktijkgerichte voorbeelden en modellen voor lokale besturen en verenigingen die samen een duurzaam project op poten willen zetten. - Tandemsubsidie: een financiële ondersteuning voor (kleinschalige) projecten waarbij lokale besturen en verenigingen samenwerken voor een beter milieu en meer natuur. - Werksessies waarbij iemand van Tandem ter plaatse komt om een bepaald projectmodel, bv. uit de Tandemkoffer te verduidelijken en de mogelijkheden voor de lokale verenigingen en/of besturen voor het project te bestuderen. - Projectbegeleiding door Tandem van gemeenten en verenigingen die een inspirerend en ambitieus milieuproject willen opzetten. - Gratis cursussen voor (toekomstige) milieuraadsleden, over het lokale milieubeleid en de samenwerkingsovereenkomst. Op aanvraag organiseren de Tandempartners ook betalende cursussen over milieu en duurzaamheid. - Inhoudelijke vormingsavonden voor milieuraadsleden over specifieke en actuele thema’s die op de lokale bestuursagenda komen te staan. Of vormingsdagen voor milieuvrijwilligers over actuele thema’s of algemene vaardigheden, bv. ‘onderhandelen met lokale besturen’. - Tandemloket geeft antwoorden op vragen over milieu en duurzaam lokaal milieubeleid. 195

Bron: website Tandem, http://www.tandemweb.be


320

-

Tandemmail, publicaties en bibliotheek zorgen voor de verzameling en verspreiding van informatie over milieu en duurzaamheid. Samenwerking met Steunpunt Lokale Agenda 21 (SLA21) zodat er ondersteuning wordt geboden aan gemeenten en provincies die een Lokale Agenda 21 willen uitwerken met aandacht voor milieu, Noord-Zuid- en sociale aspecten.

Sprekersaanbod In het sprekersaanbod vindt men het Tandemaanbod aan info- en werksessies over onderwerpen zoals kleinschalige waterzuivering, groendaken, ecologisch tuinieren, biologische voeding, bio-landbouw, energiebesparing, de energiemarkt, duurzaam watergebruik, bio-ecologisch (ver)bouwen en FSC, om er maar een paar te noemen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende infosessies die door de Tandempartners worden aangeboden (zie Tabel 91). Het aanbod van Velt (de Vereniging voor Ecologische Leef- en Teeltwijze), Natuurpunt, VBV (Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw) is niet relevant voor duurzaam wonen en bouwen en niet opgenomen in de tabel. Tabel 91: Overzicht van het Tandem-sprekersaanbod

Sprekersaanbod van Tandem Tandem-partner Onderwerp Bond Beter Leefmilieu Energie vandaag CVN 196 Actueel natuur- en milieubeleid Ruimtelijke ordening Introductie Vlarem Dialoog vzw Introductie op duurzaam bouwen: duurder of goedkoper? Verbouwing Zolder Duurzame aanbouw Rationeel energiegebruik Energie vandaag Na-isolatie Cluster Energie: praktisch advies en trajectbegeleiding Programma van de bouwheer

WWF

196

Type (duur) Infosessie (1 uur) Infosessie (2,5 uur) Infosessie (2,5 uur) Infosessie (2,5 uur) Infosessie (2,5 uur)

Infosessie (2,5 uur) Infosessie (2,5 uur) Infosessie (2,5 uur) Infosessie (2,5 uur) Infosessie (2,5 uur) Infosessie enkel voor gemeentebesturen Infosessie (1 dag of 2 avondsessies) Rationeel watergebruik Infosessie (1 – 2 uur) Water infiltreren? Zeker proberen Infosessie (1 – 2 uur) Individuele Behandeling Afvalwater Infosessie (1 – 2 uur) (IBA) Duurzaam watergebruik in huis Infosessie (2 uur) FSC en verantwoord bosbeheer voor Infosessie (2 uur) breed publiek FSC en verantwoord bosbeheer voor Infosessie (2 uur) professionelen Zorg voor waterkwaliteit (uitgebreid) Infosessie (2 uur)

CVN: Centrum voor Natuur- en Milieueducatie vzw


321

Sprekersaanbod van Tandem Tandem-partner Onderwerp Ecolife! Ecologische voetafdruk Energiebesparende tips rond elektriciteit Energiebesparende tips rond verwarming De energiemarkt en sociale maatregelen Van zonnestraal tot stopcontact De energiefactuur Afvalbesparing VIBE vzw Duurzaam zonder verduurzaming Laagenergie woningen en passiefgebouwen in bio-ecologische houtskeletbouw Laagenergie woningen en passiefgebouwen in strobalenbouw Naar een gezond binnenmilieu Inleiding in gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen Energie besparen met een investering van 0, 10, 100, 1000 en 10 000 euro Goed isoleren! Natuurlijke ventilatie in bestaande gebouwen Hoe bouwmaterialen beoordelen op vlak van milieu en gezondheid? Werken met natuurverven Groendaken Ecologische stedenbouw/ Ecopolis Gemeentelijke mogelijkheden en voorbeelden voor duurzaam bouwen Kleinschalige waterzuivering Hemelwater gebruiken Water infiltreren? Zeker proberen! Labels: soorten labels, hun waarde en vergelijking

Type (duur) Werksessie (2,5 uur) Werksessie (2 uur) Werksessie (2 uur) Werksessie (2 uur) Werksessie (2 uur) Werksessie (1 uur) Werksessie (2 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur)

Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur) Infosessie (1,5 – 3 uur)

Naast de infosessies zijn er ook cursussen mogelijk voor mensen die dieper op een bepaald onderwerp willen ingaan. De doelgroepen voor deze cursussen zijn gemeentebesturen, milieuraden en/of verenigingen. De cursussen kunnen al dan niet beschikbaar zijn voor gemeentebesturen (g+ of g-), milieuraden (m+ of m-) en/of verenigingen (v+ of v-). Onderstaande tabel geeft een overzicht van de voor (duurzaam) wonen en bouwen relevante cursussen (zie Tabel 92).


322

Tabel 92: Overzicht van de Tandem-cursussen die relevant zijn voor duurzaam wonen en bouwen

Cursusaanbod van Tandem Tandempartner Onderwerp Doelgroep CVN ‘Duurzaam leren voor natuur en milieu’ g+ m+ voor professionele NME-werkers VLAREM voor milieuraden gm+ Cursus voor milieuraadsleden gm+ Dialoog vzw Cluster energie g+ mBouwTeam voor architecten g+ m-

Ecolife VIBE vzw

BouwTeam voor particulieren Reeks: de ecologische voetafdruk, mag het ook een maatje kleiner? School voor Duurzaam Bouwen 1: Basiscursus School voor Duurzaam Bouwen 2: Duurzaam energiegebruik in de woning School voor Duurzaam Bouwen 3: Duurzaam watergebruik in de woning School voor Duurzaam Bouwen 4: Gezonde en milieuverantwoorde materialen Bio-ecologische houtskeletbouw Basiscursus moderne leembouw Laagenergie huizen in strobalenbouw

v+

Duur 3 dagen

v+ v+ vv-

o.t.k. o.t.k. 1 dag 1 dag

g+ g+

m+ m+

v+ v+

2 dagen 3 x 3 uur

g+

m+

v+

1 dag

g+

m+

v+

1 dag

g+

m+

v+

1 dag

g+

m+

v+

1 dag

g+ g+ g+

m+ m+ m+

v+ v+ v+

1 dag 1 dag 1 dag

5.2.14. Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling (VODO vzw)

Het Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling (VODO vzw) is een samenwerkingsverband tussen een belangrijk deel van de nieuwe sociale bewegingen in Vlaanderen. Het overleg telt een twintigtal NGO's afkomstig uit de Noord/Zuid beweging, de milieu- en de vredesbeweging. Belangrijkste doel is het maatschappelijk debat over duurzame ontwikkeling te stimuleren en hier een kritische en progressieve invulling aan te geven. Hiervoor spoort VODO de maatschappelijke sectoren aan om over hun eigen muren te kijken, door gezamenlijke initiatieven en beleidswerk te organiseren. Hiermee wil VODO vooral bewerkstelligen dat er in de analyses en oplossingen een duidelijke link gelegd wordt tussen de armoedeproblematiek, de milieudegradatie, onrecht en geweld in de wereld. Door een groeiende verankering van duurzame ontwikkeling in het beleid, is VODO ook steeds meer hét aanspreekpunt geworden voor publiek en overheid als het gaat om standpunten en visie over duurzame ontwikkeling. VODO werd opgericht op 19 november 1990. Oorspronkelijk ging het om een informeel overleg tussen mensen uit de derdewereld-, de milieu-, de vredes-, de vrouwen- en de progressieve boerenbeweging. Zij werkten ten persoonlijke titel en vrijwillig aan een meer gecoördineerde werking rond duurzame ontwikkeling. Na de UNCED-conferentie (Rio de Janeiro, juni 1992) werd VODO van een overleg tussen individuen omgevormd tot een overleg tussen organisaties uit de nieuwe sociale bewegingen. Op 1 maart 1993 kreeg VODO Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

323

een eigen secretariaat met drie halftijdse personeelsleden. VODO was lange tijd gestructureerd als een feitelijke organisatie. In mei 1998 werd VODO een vzw. VODO is een netwerk, een samenwerkingsverband. Duurzame ontwikkeling is een dergelijk breed thema dat het bijna niet anders kan dan het in overleg te behandelen. Dat maakt het mogelijk een brede, genuanceerde en coherente visie op te bouwen over duurzame ontwikkeling. Voor lidorganisaties biedt het de kans standpunten verder uit te diepen, nieuwe invalshoeken te leren kennen, de werking te versterken vanuit een nieuwe context. VODO betekent op die manier een meerwaarde voor de lidorganisaties. Op die manier wordt samen gewerkt aan draagvlakverbreding voor duurzame ontwikkeling. De kerntaken van VODO zijn als volgt geformuleerd: VODO… - geeft een progressieve invulling aan DO (studiefunctie). - is het aanspreekpunt voor overheden, organisaties en individuen (coördinatiefunctie). - maakt t.a.v. de leden werk van DO als verbindend thema (draaischijffunctie). - stimuleert de vertaling van DO naar de dagelijkse praktijk (ontwikkelingsfunctie). - beïnvloedt het beleid (politieke lobbyfunctie). - is aanwezig op publieke fora (vertegenwoordigingsfunctie). - werkt voortdurend aan interne en externe professionalisering (expertenfunctie). VODO volgt dagelijks het beleid op Vlaams en federaal niveau. Daar waar er niets of te weinig gebeurt op het vlak van duurzame ontwikkeling stimuleert VODO het beleid om wél iets te gaan doen. Naast deze beleidsopvolging doet VODO ook aan educatie en sensibilisatie. Om de politiek en de beleidsmakers aan te sporen is het belangrijk dat er een hete adem vanuit de bevolking gevoeld wordt. Maar ook dat steeds meer mensen overtuigd raken dat we huidige consumptie- en productiepatronen niet kunnen volhouden in de komende decennia. Draagvlakverbreding voor de principes en concepten van duurzame ontwikkeling is één van de opdrachten voor VODO. VODO of de lidorganisaties werken daarom aan educatie en sensibilisatie. VODO heeft een aantal educatiepakketten en vormingen ontwikkeld waar lokale groepen en/of scholen een beroep op kunnen doen. Daarnaast heeft VODO een bibliotheek die open is voor het publiek en laagdrempelige publicaties. Er zijn drie verschillende vormingen (workshops) die aangevraagd kunnen worden. De inhoud en methodiek van de workshop kan verschillen van groep tot groep, maatwerk staat centraal bij VODO. Het doelpubliek voor deze drie vormingen bestaat uit gemeentelijke ambtenaren en mandatarissen, gemeentelijke adviesraden, lokale verenigingen en geïnteresseerden. a) Vorming Duurzame Ontwikkeling en Lokale Agenda 21 De doelstelling van deze vorming is het motiveren van de aanwezigen om in hun gemeenten een stap te zetten naar een lokaal duurzaam beleid en naar een lokale agenda 21. Deze workshop dient niet alleen voor gemeenten die van plan zijn om te starten met een lokale agenda 21, maar past ook in de campagne van de duurzaamheidsspiegel. De workshop is opgebouwd aan de hand van de volgende vragen: - Wat is duurzame ontwikkeling en waarom is het zo belangrijk? - Hoe kunnen we op gemeentelijk niveau werken aan duurzame ontwikkeling? - Wat is een lokale agenda 21?


324

De workshop bestaat uit een presentatie over duurzame ontwikkeling en LA21 als proces, en een interactief en concreet gedeelte. Hier hebben de gemeenten keuze uit twee opties. De eerste optie is te werken aan de hand van enkele thema’s uit de duurzaamheidsspiegel. Per thema wordt bekeken hoe ver de gemeente staat en wat er volgens de aanwezigen nog zou moeten gebeuren. Bij de tweede optie werken de aanwezigen per groepje een aantal acties uit. Ze krijgen steekkaarten, waarin kort een actie beschreven staat. Zij kiezen hieruit één actie die ze belangrijk vinden in de gemeente en werken dit kort uit. Achteraf brengt elk groepje zijn initiatief naar voor met zijn argumentatie. Hierbij worden de voorstellen telkens bediscussieerd per groep. b) Vorming De duurzaamheidsspiegel Bij de campagne rond de duurzaamheidsspiegel hoort ook een inleidende vorming, waarbij ingegaan wordt op duurzame ontwikkeling, de ecologische voetafdruk en een duurzaam gemeentelijk beleid. Er wordt uitgelegd wat de duurzaamheidsspiegel is en hoe je hem best invult. c) Vorming De Ecologische Voetafdruk Een inleidende vorming over de impact van onze levensstijl op het milieu en op de Derde Wereld. Deze vorming kan dienen als inleiding op een campagne of project rond duurzame ontwikkeling, of op een tentoonstelling over de voetafdruk. Het geeft achtergrond bij een vernieuwd gemeentelijk aankoopbeleid dat rekening houdt met het Zuiden. De ecologische voetafdruk maakt duidelijk dat we zelf iets aan milieuproblemen en Noord-Zuidproblemen kunnen doen en waarom duurzaam consumeren zo belangrijk is. De doelstelling van deze vorming is de deelnemers laten stilstaan bij de impact van hun eigen consumptiepatroon, en motivatie geven en inzicht verwerven over de achtergronden waarom duurzaam leven een noodzaak is. De workshop bestaat uit een presentatie met uitleg over duurzame ontwikkeling en over de Ecologische Voetafdruk, en uit een aantal interactieve momenten zoals het berekenen van de eigen voetafdruk en de voetafdruk van de groep, een quiz over het verschil in consumptie tussen Noord en Zuid, en een discussie. VODO biedt voor scholen het educatief spel ‘Aardige voeten’ aan. 197 De vormingen aangeboden door VODO zijn niet gericht op duurzaam wonen en bouwen. Ze leggen de nadruk op het ruimere kader van duurzame ontwikkeling, de achterliggende filosofie. Verder zijn deze vormingen eveneens niet specifiek gericht op professionelen uit de bouwsector. Er wordt een ander doelpubliek beoogt.

197

Bron: website Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling, http://www.vodo.be


325

5.2.15. Kristelijke Werknemersbeweging (KWB)

De Kristelijke WerknemersBeweging (KWB) is een boeiende vereniging met een waaier aan interessante activiteiten: ontspanning, debatavonden, sport, uitstappen voor het hele gezin. De organisatie telt ongeveer 71.000 leden en een 850-tal lokale afdelingen. De vereniging wordt gedragen door honderden vrijwilligers die een zeer verscheiden aanbod verzorgen voor mannen, vrouwen en gezinnen. Elk werkjaar kiezen vrijwilligers van de KWB om enkele thema’s in de kijker te zetten. Voor het werkjaar 2006-2007 zijn het volgende drie thema’s: “Betaalbaar wonen”, “Schuif maar dichterbij” en “KWB gaat de culturele toer op”. Deze thema’s worden uitgewerkt in een 20-tal activiteiten, waar de afdelingen kunnen op inspelen. Met het thema “Betaalbaar wonen” wordt de link gelegd naar duurzaam wonen en bouwen. KWB reikt een helpende hand aan de vele bouwers en verbouwers, en stelt 6 activiteiten voor die helpen om wonen betaalbaar te houden. Omwille van de hoge energieprijzen, naast de hoge vastgoedprijzen, verschuift de aandacht naar energiezuinige woningen en alternatieve energiebronnen. Een van deze activiteiten is het bouwen van zonnecollectoren voor een zonneboiler tijdens een bouwweekend. Deze bouwweekends worden ook in 2007-2008 voortgezet. Het traject naar een bouwweekend bestaat uit drie opeenvolgende (verplichte) stappen. De eerste stap is het volgen van een lokale informatieavond ‘Mijn energiezuinige woning’. Gevolgd door een bovenlokale technische informatieavond over het bouwen van zonnecollectoren. En tot slot kan men zich inschrijven voor een bouwweekend aan zee voor het bouwen van de zonnecollectoren. 198 Infoavond ‘Mijn energiezuinige woning’ In de eerste plaats worden potentiële deelnemers uitgenodigd om een informatieavond bij te wonen rond ‘mijn energiezuinige woning’. Deze infoavonden worden door de lokale afdelingen georganiseerd. Op deze infoavonden komen volgende onderwerpen aan bod: - Thermische isolatie: Wat is een goede isolatiedikte en wat zijn goede isolerende materialen? Wat zijn k-waarden? - Ventilatie: Hoe zorg ik voor een goede ventilatie in mijn woning? - Oriëntatie, bezonning en schaduw: Hoe is mijn woning georiënteerd en wat zijn hiervan de gevolgen? - Installatie voor verwarming: Voor welke verwarmingsketel opteer ik? Is een buitenvoeler zinvol? Wat met thermostatische kranen? - Huishoudtoestellen: A-labels, koken op gas, onderhoud van diepvries,… - Verlichting en natuurlijke zonwering - Bewoner: Wanneer en waar verwarmen we? Op hoeveel graden en tot welk uur? - De nieuwe energienormen voor de bouw en renovatie van een woning vanaf 01/01/2006: Waaraan moet mijn woning voldoen? - EPB-eisen: wat zijn de nieuwe eisen inzake isolatie, ventilatie en binnenklimaat? - Voor welke premies komen we in aanmerking en waar kunnen we deze aanvragen? - Zonne-energiesystemen: de warmte van de zon is gratis. Wat kunnen we ermee aanvangen?

198

Bron: website Kristelijke Werknemersbeweging, http://www.kwb.be


326

Infoavond: ‘Bouwen van zonnecollectoren’ De lokale infoavond wordt gevolgd door een bovenlokale informatieavond rond het bouwen van zonnecollectoren. Alle vragen rond het bouwen, installeren, de kostprijs, etc. kunnen op deze avonden gesteld worden. Deze infoavonden worden door de provinciale secretariaten georganiseerd (februari-maart 2007, januari-februari 2008). De exacte data en locaties zijn beschikbaar op de website van KWB (onder ‘zonnecollectoren’). Bouwweekend ‘Bouw zelf je zonnecollector’ Men kan pas inschrijven voor het bouwweekend nadat men de technische informatieavond heeft gevolgd. Het bouwweekend start met een algemene informatievergadering en het uitstallen van de machines op vrijdagavond. Zaterdag en zondag wordt er in de vooren namiddag gewerkt aan de zonnecollectoren. Per weekend worden er een 60-tal collectoren gebouwd. Het bouwen gebeurt collectief, alle deelnemers bouwen mee aan alle collectoren. Elke Vlaamse provincie heeft een bouwweekend aan zee in werkjaar 2006-2007 en één in werkjaar 2007-2008. De weekends gaan door in Westende (Kompas Camping). Deelnemers die inschrijven zeggen en betalen op voorhand het aantal collectoren dat ze wensen aan te kopen. Er wordt één type collector aangeboden, met een houten kader aan een vooraf vastgestelde prijs. Deze bouwweekends zijn voornamelijk gericht op en bedoeld voor particuliere bouwers en verbouwers. Maar in het verleden hebben ook professionelen deelgenomen. Dit is echter een minderheid. Bij benadering was er op elk bouwweekend dat heeft plaatsgevonden telkens minstens één persoon op de 25 deelnemers die een professionele bijdrage kon leveren. Gaande van leveren tot installeren van zonneboilers, alsook dakwerkers. 199

5.2.16. De Zonne-arc vzw

De Zonne-arc (te Proven, West-Vlaanderen) is een experimenteel woonproject en een educatief zonne-atelier. Het bouwen, wonen en leven gebeurt op het ritme van de natuur. Zon, wind, regen en biomassa zwaaien er de plak. De kennis en ervaring die sinds jaren opgebouwd is, wordt graag gedeeld met geïnteresseerden. De Zonne-arc kiest voor advies en bezoeken in groepsverband. Op het programma staan ondermeer het Zenit-project (modelgebouwen), wind- en zonnestroom, kleinschalige watervoorzieningen en waterzuivering, de zonnemobiel, realisatie de Zonneboot en het tijdschrift de Koevoet (uitgegeven door Dialoog vzw). De Zonne-arc organiseert reeds 15 jaar een praktische cursus over ‘Energiezuinig en zonnig (ver)bouwen’. Vier zaterdagen lang, in maart en oktober worden de cursisten vertrouwd gemaakt met het ontwerp van een ‘Nederige Energie Woning’. Men gaat op zoek naar de meest budget- en milieuvriendelijk energie-investeringen. Er wordt een woning ontwerpen die 9 maanden (‘zonnedracht’) per jaar helemaal geen verwarming nodig heeft. Voor de resterende drie maanden doet men het energiezuinig. Leven in ‘zonnevrijheid’ betekent dat men 2/3e van de wateren energievoorziening in eigen handen neemt.

199

Bijkomende informatie verkregen via Koenraad Coppens, studiedienst KWB


327

Voor de cursus over energiezuinig en zonnig (ver)bouwen hanteert men de volgende indeling: - Dag 1: Isolatie Een royaal wooncomfort door een gezond isolatiebeleid en voldoende warmtecapaciteit. Nieuwe isolatietechnieken, houtskeletbouw, wind- en luchtdichtheid, passiefhuisconcept, energiezuinige verwarmingssystemen. - Dag 2: Ventilatie De ventilatieschool: leren ventileren, verse lucht met oude warmte, natuurlijke ventilatie en airco, balansventilatiesystemen, grondbuizen en zonneschoorstenen. - Dag 3: Zonne-energie We halen de zon in huis, passieve en actieve zonnesystemen. Thermische zonneinstallaties voor tapwater en/of ruimteverwarming, warme zonnevensters. We vergelijken de verschillende commerciële zonnesystemen op de Belgische markt. - Dag 4: Water + Vuur (Biomassa) Anders omgaan met water (super zuinige systemen, (compost)toilet, regenwater). Zuinig stoken met HR-houtkachels: tegel- en tigchelkachels, finovens, pelletkachels, bouwpakketten en droogstapelbare kachels. Iedere namiddag worden bestaande energiezuinige en zonnerealisaties bezocht. De lessenreeks wordt afgesloten met en uitgebreid bezoek aan De Zonne-arc. De cursus is geworteld in de praktijk. De lessen gaan door in het Vrij Technisch Instituut te Roeselare. De ‘zonnecursus’ richt zich in de eerste plaats naar geïnteresseerde bouwers-verbouwers. De Zonne-arc biedt individueel advies aan personen die de zonnecursus gevolgd hebben. Andere vragen voor advies en/of energie-analyse worden ‘in groep’ behandeld en collectief opgelost omdat vaak dezelfde problematiek aan de orde is. Op deze manier kan de visie uitgebreider voor een groep uiteen gezet worden, wat ook zorgt voor een efficiënte benuttig van het vrijwilligerswerk van De Zonne-arc medewerkers. Het vormingswerk van De Zonne-arc wordt georganiseerd door de Volkshogeschool Brugge (Vormingplus). 200

5.2.17. Solar 2002 (Mondo vzw)

Mondo vzw richt zich tot mensen die zich bekommeren om het gebrek aan verbondenheid, mensen die zich zorgen maken over bepaalde evoluties in de samenleving (individualisering, waardevervlakking, …). Mondo vzw benoemt hierbij als rechtstreeks gevolg de vervreemding van de natuur en de medemens. Solar 2002 is een demonstratieproject van Mondo vzw te Berlaar. Het project Solar 2002 werd uitgevoerd in een woning waar de bouwheer sinds geruime tijd de aandacht toespitste op alternatieve energieomzetting, en meer specifiek zonne-energie. Deze nulbalansenergiewoning (of zonnehuis) kan functioneren in een klimaat waar de zon weinig lijkt te schijnen, zoals het Belgische klimaat. Het is een demonstratie-, onderzoeken educatief centrum. De gebruikte technieken en materialen worden bekend gemaakt bij een groter publiek door lezingen, publicaties, rondleidingen en audiovisuele middelen. Elk jaar ontvangt Mondo vzw honderden bezoekers uit binnen- en buitenland, op alle niveaus. Zo worden er o.a. lessen gegeven voor het tweede jaar secundair onderwijs, binnen het vak TO (technologische opvoeding). 201 200

Bron: website De Zonne-arc vzw, http://www.zonne-arc.be Bron: website Mondo vzw, http://www.mondo.be en bijkomende informatie verkregen via Clara Van den Eeden, Mondo vzw 201


328

5.3.

Doe-het-zelf zaken

De vzw ‘Belgian DIY Assocation’ (BDA) is het overkoepelend orgaan voor de drie federaties van het Belgische doe-het-zelf (DHZ) landschap: - Febin: Federatie van de Industrie die de belangen van de fabrikanten en leveranciers behartigt (82 leden) - Fedoz: Federatie van de zelfstandige detailhandel die de belangen van de kleine en grote zelfstandige ondernemers behartigt (33 leden) - Fedis: Federatie die de belangen van de kleine, middelgrote en grote distributieondernemingen verdedigt (28 leden) BDA werd opgericht in 1999. De initiële doelstelling van de vzw bestaat er hoofdzakelijk in te fungeren als overlegorgaan tussen de drie federaties. Ter aanvulling hiervan, wordt in de statuten specifiek verwezen naar de drie basisdoelstellingen van BDA, namelijk: - Promotie van de DIY-sector ten aanzien van de consumenten - Verdedigen van de belangen van al haar leden met het oog op het bevorderen van de handel ten aanzien van al de zakenpartners - Stimulering van synergieën inzake aspecten van gemeenschappelijk belang Daarnaast heeft BDA voornamelijk de ambitie te opereren als een nationale en internationale ‘netwerkorganisatie’, een spreekbuis voor de globale sector t.o.v. de Belgische overheid, de nationale en de internationale instanties. Deze doelstellingen worden nagestreefd door het ondernemen van tal van initiatieven die bijdragen tot de kwaliteitsverbetering van de sector in het algemeen, zoals ondermeer 202: - Voeren van grootschalig consumentenonderzoek - Organiseren van gespreksavonden over actuele thema’s, bv. thema’s en evoluties in retail, retailtechnologie, bronbeveiliging - Uitwisseling van marktgegevens en –informatie met de vakpers, in het bijzonder met Publimat News en Dobbit Professional Via Fedoz werd informatie verkregen over de organisatie en opleidingen van doe-het-zelf zaken in België. Er zijn 8 verschillende productgroepen binnen het assortiment van doe-hetzelf zaken: - Bouwmaterialen - Hout - Keuken en kleinmeubelen - Sanitair (apparaten, installatiematerialen en centrale verwarming) - Gereedschappen (handgereedschappen en elektrische gereedschappen) - Elektriciteit (apparatuur en installatiematerialen) - Verf en decoratie (allerhande verven, toebehoren en behang) - Tuin Het personeel van de doe-het-zelf zaken moeten uiteraard op de hoogte zijn van de materialen om de klanten te kunnen adviseren. Dit wordt op twee manier verzorgd. In eerste instantie door de leveranciers. Deze komen gemiddeld één keer per jaar langs de vestigingen, of de medewerkers gaan bij de leveranciers voor de opleiding. Daarnaast krijgen de medewerkers ook interne opleidingen in de winkels. Deze opleiding is voornamelijk gericht op de tak waar de werknemer tewerkgesteld wordt, maar ook meer algemeen. Er worden ook sessies 202

Bron: website Belgian DIY Association (BDA), http://www.belgiandiy.be [DIY: Do-it-yourself, vertaald: doe-het-zelf (DHZ)]


329

georganiseerd door Fedoz, maar deze richten zich meer op de verkoopstechnieken en –kunde, op marketing. In de interne opleidingen of de opleidingen door de leveranciers wordt wel gekeken naar duurzaam bouwen. Zoals bv. i.v.m. verwarmingsketels wordt aangeraden om oude ketels te vervangen en wordt er aandacht besteed aan condensatieketels. En voor de productgroep tuin zal de leverancier de nadruk leggen op het belang van het vermijden van geïmpregneerd hout. De opleidingen besteden aandacht aan (1) het ecologische, (2) de duurzaamheid van de materialen, (3) het kunnen uitleggen van de installatie- en/of verwerkingsmethodes, en (4) de service. De service is meer persoonlijk bij zelfstandigen dan bij ketens volgens Fedoz. Bij een doe-het-zelf zaak zijn er ruwweg twee delen: de aan- of inkoop en de verkoop. De afdeling aankoop is verantwoordelijk voor het materiaal en moet dus op de hoogte zijn van de duurzaamheid. De afdeling verkoop kan uiteraard pas duurzame materialen verkopen als ze aangekocht worden. Het personeel van de verkoop heeft kennis nodig om degelijke service te kunnen bieden aan de klanten, vandaar het belang van de opleidingen. In deze opleidingen wordt veel aandacht besteed, net als bij de aankoop van materialen, aan de duurzaamheid, de prijsverantwoordheid. Fedoz is als federatie ook betrokken bij overleg met overheid, bv. bij de campagne in verband met de isolatie van daken van oude huizen.

Ter illustratie worden hieronder de initiatieven van een aantal grote spelers op de doe-het-zelf markt weergegeven. Het merendeel van de doe-het-zelf ketens biedt gelijkaardige initiatieven aan, voornamelijk onder de vorm van informatiefiches en tips die beschikbaar zijn in de winkels en/of via de website.

5.3.1. Gamma

Op de website van Gamma (http://www.gamma-belgië.be) zijn er verschillende fiches beschikbaar die allerhande doe-het-zelf handelingen en klustips toelichten: ‘Hoe maakt u het?’. Deze klustips zijn voornamelijk praktische aandachtspunten voor relatief kleine ingrepen. Er worden nauwelijks onderwerpen i.v.m. duurzaamheid of duurzaam wonen en bouwen aangehaald. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de klustips die Gamma aanbiedt (zie Tabel 93). Klustips i.v.m. de verzorging van bepaalde planten werden niet opgenomen in het overzicht, evenals tips in verband met bv. het installeren van meubels of audio. Tabel 93: Overzicht van de klustips beschikbaar bij Gamma

Selectie van de klustips beschikbaar bij Gamma Afvoer ontstoppen Laserwaterpas gebruiken Afzuigkap met schouw plaatsen Leidingen winterklaar maken Automatische ventilator inbouwen Ligbad installeren Behangen Lijm gebruiken Betonvloer isoleren via kruipkelder Mengkraan installeren Binnenmuur isoleren met voorzetwand Metaal schilderen Brievenbus metselen Muur repareren Buitenshuis elektriciteit aanleggen Paneelradiatoren installeren Een betonnen tuinmuur witten Parket opschuren Een binnenmuur schilderen Parket plaatsen met lattenwerk Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

330

Selectie van de klustips beschikbaar bij Gamma Een binnenmuur verven met latex- of Perken en borders aanleggen structuurverf Een buitenmuur schilderen Plafondtegels plaatsen Centrale verwarming ontluchten en bijvullen Plamuren Cilinderslot plaatsen Plinten aanbrengen Compostbak maken met gaas Rookmelders installeren Dakisolatie aanbrengen met flensdekens Een stenen of betonnen gevel vochtwerend maken Dakraam plaatsen Schakelaar vervangen Douche installeren Schoolbordschilderij maken Draadloze deurbel installeren Sierlijsten op halve muurhoogte aanbrengen Een houten terras aanleggen met vlonders Siliconen gebruiken (kitten) Een tuinpad, terras of oprit aanleggen in Sjabloneren klinkers Gipsplaten als scheidingswand plaatsen Solderen Gipsplaten bewerken Spatwand betegelen Glasdallen plaatsen met installatieprofielen Spoelbak installeren Goot plaatsen Stopcontact vervangen Goot vervangen Teakhout onderhouden Een houten ondergrond schilderen - interieur Tochtstrips plaatsen Een houten ondergrond verven - exterieur Toilet vervangen Een houten tuinhuis beschermen en Tuinmeubels onderhouden onderhouden Hangend toilet installeren Tuinmuurtje metselen Hanglamp vervangen/plaatsen Tuinverlichting installeren Houten ramen beschermen Verlaagd plafond plaatsen en isoleren Houtrot repareren Verven met borstels Huis beveiligen Verven met rollers Inbouwspots monteren in een verlaagd Voorzethorren aan ramen en deuren plaatsen plafond Isolerende ondervloer leggen Wand betegelen Kurklaminaat plaatsen Wanden bepleisteren Laminaat leggen Zonneluifel (handmatig bediend) plaatsen Deze klustips richten zich op particuliere doe-het-zelvers, bouwers en verbouwers. Professionelen vinden er hun gading niet of nauwelijks in. Gamma organiseert geen opleidingen of vorming voor professionelen, noch voor particulieren. Er zijn wel verschillende opleidingen voor het personeel van de bouwmarkten (winkels). Deze opleidingen kunnen productgericht of klantgericht zijn, en zijn voornamelijk gericht op het verkopen. Dergelijke opleidingen worden meestal gegeven door de leveranciers. Het doel van deze opleidingen is dat de werknemer aan klanten moet kunnen uitleggen hoe een klus best uitgevoerd kan worden, en met welke producten of instrumenten. In deze opleidingen voor het personeel wordt niet specifiek aandacht besteed aan duurzaam wonen en bouwen.


331

5.3.2. Brico

Op de website van Brico (http://www.brico.be) zijn verschillende fiches beschikbaar die allerhande doe-het-zelf handelingen en klustips toelichten: ‘Brico-fiches’. De Brico-fiches zijn compleet, gedetailleerd en geïllustreerd met tekeningen en schema's. Dezelfde fiches zijn eveneens beschikbaar in de Brico-vestigingen. De fiches zijn voornamelijk praktische aandachtspunten voor relatief kleine ingrepen. Er worden nauwelijks onderwerpen i.v.m. duurzaamheid of duurzaam wonen en bouwen aangehaald. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de beschikbare Bricofiches, gerangschikt per thema (zie Tabel 94). De fiches van het thema tuin werden niet opgenomen in het overzicht. Tabel 94: Overzicht van de beschikbare Bricofiches

Selectie van de beschikbare Bricofiches Thema Fiche Bouw 2.1 Een ruit vervangen 2.2 Gipskartonplaten plaatsen 2.3 Metselen 2.4 Bitumineuze producten aanbrengen 2.5 Een terras aanleggen 2.6 Een goot plaatsen en vervangen 2.7 Bitumineuze dakdichtingsproducten 2.8 De materialen 2.9 Horramen in hout en aluminium 2.11 Een muurtje metselen 2.13 Een oprit aanleggen 7.1 Een dak isoleren 7.2 Muren en vloeren isoleren 7.3 Deuren en ramen isoleren Decoratie 3.1 Uw interieur schilderen 3.2 Buiten schilderen 3.3 Houtwerk beschermen, behandelen en opsmukken 3.4 Structuurverf aanbrengen 3.5 Het gebruik van drogisterij-artikelen 3.6 Vocht bestrijden 3.7 Herstellingen met polyester 3.8 Meubels restaureren 3.9 Kit en PU-schuim 3.10 Verfborstels, rollers en accessoires 9.1 Muur- en vloertegels plaatsen 9.2 Tapijt plaatsen 9.3 Behangen 9.4 Plafondtegels aanbrengen 9.5 Kurk plaatsen 9.6 Zonwering plaatsen 9.7 Lijmen 9.11 Bepleisteren


332

Selectie van de beschikbare Bricofiches Thema Fiche Hout 4.1 Houtbewerking (verbindingen) 4.2 Wandbetimmering plaatsen 4.3 Parket en houtvloeren plaatsen 4.4 Een deur plaatsen 4.5 Een dakraam plaatsen 4.6 Een venster plaatsen 4.7 Een trap plaatsen 4.9 Een keuken inrichten Elektriciteit 5.2 Elektrische installaties 5.3 Verluchting en ventilatie 5.4 Een elektrische verwarming plaatsen 5.5 Buitenverlichting plaatsen 5.6 Lampen kiezen 5.7 Installatie van een schotelantenne 5.8. Deurbellen, parlofoon en videofoon Sanitair 6.1 Sanitaire aansluitingen 6.2 Installatie van het sanitair 6.3 Een ligbad/douche en lavabo plaatsen 6.4 Een badkamermeubel plaatsen 6.5 Een wasmachine aansluiten 6.6 Een kraan plaatsen 6.7 De waterafvoer installeren 6.8 Douches, doucheschermen en gordijnen 6.9 Een warmwatertoestel plaatsen 6.10 Een wc plaatsen 6.11 Pompen 6.12 Waterafvoer buitenshuis Gereedschap 8.1 Lassen en solderen 8.2 Frezen 8.3 Zagen 8.4 Schuren 8.5 Schaven 8.6 Boren 8.7 Samenstellen van een gereedschapskist 8.8 Werken met de hogedrukreiniger 8.9 Gebruik van een compressor IJzerwaren 10.1 Nagels, schroeven en pluggen 10.2 Een slot plaatsen 10.3 Een gordijnroede aanbrengen 10.4 Een scharnier plaatsen 10.5 Een wandkast plaatsen 10.6 Beveiliging van uw woning 10.10 Legplanken en meubels monteren


333

Naast deze Bricotips zijn er ook ‘Praktische raadgevingen van Roger’ en ‘Raad van de maand’ beschikbaar op de website van Brico. Verder zijn er doe-het-zelf lessen mogelijk via Brico. Dit zijn basislessen van 2 dagen in elektriciteit, schilderwerk, hout of loodgieterij. Al deze initiatieven richten zich op de particuliere doe-het-zelver, bouwer of verbouwer, niet op professionelen in de bouwsector.

5.3.3. Hubo

Op de website van Hubo (http://www.hubo.be) zijn verschillende doe-het-zelf tips beschikbaar. Elk domein van de doe-het-zelf wereld heeft zijn eigen specifieke moeilijkheden. Doch voor elk van die domeinen bestaan er wel specialisten, die door hun jarenlange ervaring de perfecte oplossing of werkmethode kennen. Het zijn erg praktische tips en weetjes, meestal geen uitgebreid stappenplan om een bepaalde klus tot een goed einde te brengen. Van een aantal tips is de titel eerder cryptisch omschreven. Daarnaast biedt Hubo de bezoekers van de website ook de mogelijkheid vragen en tips voor te leggen aan andere bezoekers en experts. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de tips die beschikbaar zijn via de Hubo-website (zie Tabel 95). Tabel 95: Overzicht van de tips beschikbaar bij Hubo

Selectie van de tips beschikbaar bij Hubo Babypoeder voor doe-het-zelvers Een afgezaagd verhaal Haaks schuren van spaanplaatranden Verf afbranden op moeders’ wijze Losmaken van een bekisting Krimpvrij plakplastiek Een stang voor de kleerkast Schildersongemakken Gevlast op teflon of pasta? Azijn altijd bij de hand Houtsnijwerk schoonmaken Goed omkaderd Antislipschool Batterijen in’t groen Bouten verkorten Boren in tegels Makkelijk vijzen Klopgeest in huis Condens vermijden Zelfklevers Plafond schilderen De juiste mortel Gescheurde muren Op de werkvloer Rafelend textielbehang

Een paradox: stevige hechting in zacht materiaal? Aanslag op een karaf Schilderen met een ajuin Een wirwar van kabels Pleisteren, een kwestie van tijd Jenever als wondermiddel PVC buizen verbinden zonder mof Stopkraan met greep Dunne spijkers en dikke vingers Kleine moertjes en dikke vingers Plafond verven zonder knoeien Reukjes wegsponsen Vochtvreter dubbel nuttig Vieze luchtjes Spiegelgladde verflaag Nieuw antiek Hout uitdeuken Schimmenspel Koord zonder rafels Knikkeren Droogkuis voor kwasten Van hout pijlen maken Wat ruik ik hier? Zuinig met white spirit Golvende gaatjes


334

Selectie van de tips beschikbaar bij Hubo Kabelhaspels Plamuurmens afronden Nieuwe verfborstels voorbehandelen Oude trouwe stopverf Rubberzolen isoleren Verboden aardleidingen Patat! Vooruitziend! Kieren Bouten doorzagen Spijkeren tegen de rand van een plank If i had a hammer Strippen Vocht waar kom je vandaan? Behangen: een kwestie van temperatuur Spaans wit? Nooit van gehoord? Energie sparen met boiler Boortips Sneeuw wegblazen

Spruitjeslucht Op glad ijs Mollenverdrijver Twee linker (of rechter) handen Botte messen Snel dekkend schilderen Algen weg Secondenlijm na minuten weg Mierenplaag Opgepast voor de bbq Koper niet gepoetst Wie zoekt die vindt Latjes vastschroeven Siliconenspray om duurzaam te vijzen Verharde siliconenkit Lijmresten verwijderen Uienpap tegen schroeivlekken Dampkapfilterschuurspons Wassen met vuil koffiedik

Hubo organiseert geen opleidingen voor klanten, wel opleidingen voor het personeel. Deze opleidingen moeten het personeel in staat stellen de klanten beter te helpen bij de voorbereiding van de klussen. Zo zijn er bijvoorbeeld opleidingen in verband met sanitair of elektriciteit en ook opleidingen in verband met productontwikkeling.


335

5.4.

Media

5.4.1. Tijdschriften

Vakpers in de bouw wordt verzorgd door de uitgeverij Professional Media Group (PMG, Zedelgem). Professional Media Group is bijna een kwarteeuw actief in de uitgeversbranche. Met 26 titels is PMG de belangrijkste uitgever van vakinformatie in België. PMG wilt zijn positie als marktleider in de toekomst verder bestendigen door de synergie tussen lezers en adverteerders nog verder te vergroten naar ieder van de multimediale uitgeefplatformen: de vakbladen, elektronische nieuwsbrieven, websites en tv-uitzendingen. PMG rekent hiervoor op de inzet van een ervaren en professioneel team van ruim 100 medewerkers en een veertigtal freelanceredacteurs. Zij zijn tewerkgesteld in 2 vestigingen, de hoofdzetel in Zedelgem en de Waalse vestiging in Luik. PMG concentreert zijn activiteiten op het multimediaal uitgeven van kwalitatieve en gespecialiseerde vakinformatie en heeft in die tijd een uniek aanbod aan informatie uitgebouwd binnen de vakgebieden bouw, industrie, non-food retail, food retail, event marketing en consumer media. Professional Media Group is met 26 titels actief in deze 6 sectoren: Bouw (6); Industie (4); Non-Food Retail (6); Food Retail (5); Event Marketing (2); en Consumer Media (3). 203 Binnen de sector Bouw worden volgende 6 tijdschriften uitgegeven: - Architect: Vakinformatie voor architecten en studiebureaus (http://www.brarchitect.be) – oplage van 9.500 exemplaren (15.200 lezers) - Projecto: Vakinformatie voor de projectmarkt (projectontwikkelaars, facility managers) (http://www.projecto.be) - oplage van 9.500 exemplaren (15.200 lezers) - Aannemer: Vakinformatie over materiaal en technieken voor bouwen en renoveren (algemene en ruwbouwaannemers) (http://www.br-aannemer.be) - oplage van 8.500 exemplaren (13.600 lezers) - Sanilec: Vakinformatie over sanitair, verwarming, klimatisatie en ventilatie (http://www.sanilec.be) - oplage van 9.500 exemplaren (15.200 lezers) - Schrijnwerk: Vakinformatie over hout, aluminium en PVC (http://www.swerk.be) oplage van 13.500 exemplaren (21.600 lezers) - Decoratie: Vakinformatie voor schilders, decorateurs en interieurinrichters (http://www.decosite.be) - oplage van 8.500 exemplaren (13.600 lezers) Als uitgeverij met oog voor de toekomst volgt PMG in haar diverse bouwbladen de belangrijke evolutie van duurzaam bouwen op de voet. Dit gebeurt op verschillende wijzen en in verschillende rubrieken: - Nieuwe producten en/of bouwmaterialen voor toepassing in duurzaam bouwproces - Berichtgeving over normeringen, premies, wetgeving, allerhande initiatieven (info- en studiedagen, ronde tafelgesprekken, werfbezoeken, …) inzake duurzaam bouwen - Tal van technische dossiers over uiteenlopende thema’s i.v.m. duurzaam bouwen: bv. houtbouw, zonne-energie, pelletverwarming, isolatie, ventilatie, zonwering, … - Case-studies i.v.m. bovenvermelde thema’s: concrete realisatie van bepaalde firma door toepassing van bepaald bouwmateriaal/-techniek van bepaalde toeleverancier

203

Bron: website Professional Media Group, http://www.pmg.be, bijkomende informatie verkregen via Dhr. Bart Denys, bladmanager bouwbladen.


336

Voor de technische dossiers en de case-studies contacteert de redactie voor informatie en documentatie zowel fabrikanten en toeleveranciers als vaklui en verwerkers van de besproken bouwmaterialen. Het aspect duurzaam bouwen komt in heel diverse rubrieken van de 6 vakbladen Bouw aan bod (ruwbouw, dakwerken, isolatie, schrijnwerk, verwarming, ramen en deuren, …). Het is niet mogelijk met een exact percentage aan te geven in welke mate deze aspecten aan bod komen. In elke editie wordt er zeker aandacht aan besteed, zeer ruw geschat zou ongeveer 25 % van de inhoud gerelateerd zijn aan duurzaam bouwen. Omdat deze vakbladen zich uitsluitend richten tot de professionele vakman (als tussenschakel / bouwer) en niet tot de consument (als eindgebruiker / woner) is de redactionele inhoud gefocust op het duurzame bouwproces, veeleer dan op het duurzaam wonen als logisch gevolg voor de eindgebruiker.

Voor de sector Consumer heeft PMG ook drie initiatieven, gericht op particuliere doe-hetzelvers, bouwers en/of verbouwers: - Dobbit Magazine, het enige Belgische DHZ (Doe-Het-Zelf)-blad is een maandelijkse bron van inspiratie en informatie voor alle klussers. Het biedt een brede waaier aan productinformatie, handige tips, originele klusideeën en een stap-voor-stap project. Dobbit Magazine besteedt aandacht aan de producten en het gereedschap, als aan de werkwijze en de technieken. (http://www.retail-diy.be) - oplage van 25.000 exemplaren (en 1.300.00 kijkers voor onderstaande uitzendingen) - Doe-Het-Zelf met Roger op televisiezender Vitaya (zie verder) - Bouw & Woonadvies, eveneens op televisiezender Vitaya (zie verder)

5.4.2. Informatieve televisieprogramma’s

Er zijn verschillende informatieve televisieprogramma’s in verband met bouwen en wonen op de Vlaamse zenders. VT4 heeft het programma ‘Huizenjacht’ en Vitaya zendt ‘Doe-het-zelf met Roger’ en ‘Bouw- en Woonadvies’ uit. Deze programma’s behandelen regelmatig duurzame aspecten maar zijn in eerste instantie gericht op particulieren: doe-het-zelvers en/of mensen met bouw- of verbouwplannen. Niets weerhoudt professionelen uiteraard om ook te kijken en zo dingen op te steken en spontaan te leren. Enkel programma’s worden hieronder ter illustratie toegelicht.

Huizenjacht (VT4) Vanaf september 2007 verleent VIBE vzw zijn medewerking aan het nieuwe seizoen van het VT4-programma Huizenjacht. Het programma bevat naast de vertrouwde rubrieken een nieuwe rubriek: ‘natuurlijk wonen’. VIBE vzw geeft hierin advies aan mensen met vragen over natuurlijk bouwen. In de rubriek ‘natuurlijk wonen’ vergezelt de directeur van VIBE vzw (Peter Thoelen) de presentatrice naar de woonst van een aantal gezinnen met gezonde en milieubewuste bouwplannen. Ter plekke worden de vragen die leven bij de (ver)bouwende particulier beantwoord.


337

De thema’s die aan bod komen, omvatten een hele waaier aan groene en gezonde ingrepen. Kijkers krijgen basisinformatie over constructie, dakisolatie, ventilatie, verwarming en strobouw. Ook de afwerking en omgevingselementen komen aan bod met de onderwerpen ‘tuin’, ‘vloerbekleding’, ‘verf, pleister en tadelakt’ en ‘regenwater en waterbesparing’. Als kers op de taart raakt het programma de ‘hot topic’ zonne-energie aan. 204 Het volledige zendschema van de rubriek ‘Natuurlijk wonen’ wordt weergegeven in onderstaande tabel (zie Tabel 96). Tabel 96: Zendschema voor de rubriek ‘Natuurlijk wonen’ tijdens Huizenjacht (VT4)

Zendschema van de rubriek ‘Natuurlijk wonen’ (Huizenjacht, VT4) Thema Datum Dakisolatie 04/09/07 Natuurverven en -pleisters 11/09/07 Vensters: glas en ramen 18/09/07 Terras- en tuinhout 25/09/07 Zonne-energie 02/10/07 Ventilatie 09/10/07 Vloerbekleding 16/10/07 Constructie (spouwmuur, houtskeletbouw) 23/10/07 Verwarming 30/10/07 Strobalenbouw 06/11/07 Regenwater gebruiken 13/11/07

Doe-het-zelf met Roger (Vitaya) ‘Je wilt zelf aan de slag: badkamer betegelen en installeren, laminaat leggen, schrijnwerk vervangen, tuinafsluiting plaatsen, slaapkamer decoreren… Roger legt het je uit.’ Roger is intussen zowat uitgegroeid tot hét voorbeeld van heel wat doe-het-zelvers in Vlaanderen. Roger, “de handigste klusser in Vlaanderen”, toont wekelijks hoe men een nieuw project stap voor stap tot een goed einde brengt. Voor elke praktische klus heeft Roger een oplossing. Hij demonstreert hoe de juiste techniek en het geschikte materiaal leiden tot een piekfijn resultaat. Alle klussen in en rond het huis komen uitgebreid aan bod: bouw, sanitair, elektro, tuin, decoratie ... Naast het wekelijkse project stelt Roger ook dit seizoen telkens een probleemoplossend product voor in de 'Tip van Roger'. Met heel wat tips en trucs van Roger kan men zelf aan de slag om de eigen woning om te vormen tot een eigen vertrouwde nest. 205 Doe-het-zelf met Roger wordt ondersteund door Dobbit Magazine, het enige Belgische DoeHet-Zelf-blad (zie hoger).

204

Bron: persbericht Huizenjacht van VIBE vzw ‘Sterren op de werf – duurzame (ver)bouwers krijgen VIBEbouwadvies in Huizenjacht’. 29 augustus 2007 205 Bron: website Vitaya, http://www.vitaya.be > Programma’s Interieur en Wonen Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 5. Informeel leren

338

Bouw & Woonadvies (Vitaya) ‘Je bouwt, verbouwt of renoveert? Bouw & Woonadvies is het tv-programma bij uitstek dat je een antwoord aanreikt voor al je bouwvraagstukken. In elke aflevering geeft Architect Paul professioneel advies dat bijdraagt tot het beter bouwen, verbouwen en renoveren.’ Bouw & Woonadvies maakt bouwers-verbouwers wegwijs in het assortiment van bouwmaterialen en belicht ook het woonaanbod vanuit een kritische invalshoek. De eigenschappen van systemen, producten en technieken worden hierbij telkens uitgespit. Er wordt aangegeven waar en in welke omstandigheden ze beter wel of niet toegepast kunnen worden. Bouw & Woonadvies biedt degelijk en deskundig advies dat bouwers-verbouwers bijstaat in het maken van keuzes voor de woning. In elke uitzending toont architect Paul ook hoe men snel een geschikte vakman vindt voor de uitvoering van bouwprojecten via http://www.batiportal.be, de bouwzoekmachine die alle vakmannen op kaart brengt. 206

206

Bron: website Vitaya, http://www.vitaya.be > Programma’s Interieur en Wonen


339

6. Lijst van gebruikte afkortingen ABA ......... Academische Bachelor ABO ......... Alternerende beroepsopleiding ABVV....... Socialistisch Algemeen Belgisch Vakverbond ACLVB .... Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België ACV ......... Algemeen Christelijk Vakverbond a.d.h.v. ...... aan de hand van AREI......... Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties ASBO ....... Aanvullende Secundair Beroepsonderwijs ASO.......... Algemeen Secundair Onderwijs BAMA...... Bachelor-Master (studieaanbod hoger onderwijs na herstructurering) BaO........... Basisonderwijs BBB.......... Beter Bestuurlijk Beleid BBL .......... Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen BDA ......... Belgian DIY Association BE............. Basiseducatie BGV ......... Beroepsgerichte Vorming BIS............ Begeleid Individueel Studeren BIV ........... Beroepsinstituut voor Vastgoedmakelaars BMBE....... booglassen met beklede elektrode BOM......... BuurtOntwikkelingsMaatschappij BS ............. Belgisch Staatsblad BSO .......... Beroepssecundair Onderwijs Btw ........... belasting over de toegevoegde waarde BuO .......... Buitengewoon Onderwijs BuSO ........ Buitengewoon Secundair Onderwijs Bv. ............ Bijvoorbeeld BVA ......... Bond van Vlaamse Architecten Bvba ......... besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid BVL.......... Beroepsvoorbereidend jaar BVR.......... Besluit van de Vlaamse Regering CAD ......... computer aided design CBE .......... Centrum voor basiseducatie CDO ......... Centrum voor Deeltijds Onderwijs / Deeltijdse Opleiding CDV ......... Centrum voor Deeltijdse Vorming CeDuBo.... Centrum Duurzaam Bouwen CEON ....... Centrum Ecologische Opleidingen CIB ........... Confederatie van Immobiliënberoepen CNC.......... Computer numerical control CV ............ Centrale Verwarming CVAa........ Centrum Vlaamse Architectuurarchieven CVO ......... Centrum voor Volwassenenonderwijs DBO ......... Dienst Beroepsopleiding (departement Onderwijs) DBSO ....... Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs DHZ.......... Doe het zelf DIY........... Do it yourself Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 6. Lijst van gebruikte afkortingen

340

DKO ......... Deeltijds Kunstonderwijs d.m.v......... door middel van DO ............ Duurzame Ontwikkeling DuBo ........ duurzaam bouwen Dulomi...... Duurzaam Lokaal Milieubeleid DuWoBo... Duurzaam Wonen en Bouwen EAP .......... Energie Advies Procedure ECR .......... Europees Centrum voor Restauratietechnieken ECTS ........ European Credit Transfer System EDO.......... Educatie voor Duurzame Ontwikkeling EHA.......... EcoHuis Antwerpen EhB........... Erasmushogeschool Brussel EPB........... energieprestatieberekening EPR........... energieprestatieregelgeving ESD .......... Education for Sustainable Development Eucora....... Europees Centrum voor Opleiding en Vervolmaking in Kunstambachten en Historische Restauratie EVC.......... (erkenning van) Eerder Verworven Competenties EVK.......... (erkenning van) Eerder Verworven Kwalificaties FAQ.......... Frequently Asked Questions (veelgestelde vragen) FeBuPro.... Federatie Butaan Propaan FSC........... Forest Stewardship Council FVB .......... Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid GECORO . Gemeentelijke Commissie Ruimtelijke Ordening G(m)O ...... Gemeenschapsonderwijs GREEN..... Global Rivers Environmental Education Network Groep T .... Groep T – Leuven Hogeschool GsO........... Gesubsidieerd onderwijs HA ............ Hogeschool Antwerpen HO ............ Hoger Onderwijs HoGent ..... Hogeschool Gent HOR ......... Hogeronderwijsregister HoWest..... Hogeschool West-Vlaanderen HVAC....... Heating, Ventilating and Air-Conditioning IBA ........... Individuele Behandeling Afvalwater IBO ........... Individuele Beroepsopleiding ICT ........... informatie- en communicatietechnologie IDEG ........ Kenniscentrum Integratie van duurzame energietoepassingen in gebouwen i.f.v. .......... in functie van i.p.v........... in plaats van i.v.m.......... in verband met KAHOSL.. Katholieke Hogeschool Sint-Lieven KATHO.... Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen KB ............ Koninklijk Besluit Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 6. Lijst van gebruikte afkortingen

341

KdG .......... Karel de Grote-Hogeschool KHBO....... Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende KHK ......... Katholieke Hogeschool Kempen KHLIM..... Katholieke Hogeschool Limburg KMO......... Kleine en middelgrote onderneming KSO.......... Kunstsecundair Onderwijs KULeuven Katholieke Universiteit Leuven KVBG....... Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden K VIV-TI.. Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging – Technologisch Instituut LCA.......... Levenscyclusanalyse LIMO........ Limburgs MilieuOverleg Lkr ............ leerkrachten Lln ............ leerlingen LNE .......... Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid LO............. Lager Onderwijs LUKAS..... Hogeschool Sint-Lukas Brussel MAW........ Milieuadvieswinkel m.b.t.......... met betrekking tot m.b.v......... met behulp van MB............ Ministrieel Besluit MIG/MAG Metal Inert Gas / Metal Active Gas (lassen) NAV ......... Nationaal Architectenverbond NBV ......... Netwerk Bewust Verbruiken NGO ......... Niet-Gouvernementele Organisatie Nl.............. Namelijk NME ......... Natuur- en milieueducatie Nv ............. naamloze vennootschap NVAO ...... Nederlands-Vlaams Accreditatieorgaan o.a. ............ onder andere OCH ......... Opleidingscentrum Hout ODE.......... Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen OGO ......... Officieel Gesubsidieerd Onderwijs OSP........... Onderwijs voor Sociale Promotie o.t.k........... overeen te komen OU ............ Open Universiteit OVSG ....... Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap PBA .......... Professionele Bachelor PC ............. Paritair comité PHL .......... Provinciale Hogeschool Limburg PHP........... Passiefhuis-Platform PIME ........ Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie PLANTIJNPlantijn-Hogeschool van de Provincie Antwerpen PLC........... programmable logic controller (programmeerbare logische eenheid) PLEC ........ Plumbing, lightning, electricity and communication Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 6. Lijst van gebruikte afkortingen

342

PMP.......... Plate-forme Maison Passive PMS.......... Project management systeem PO............. Provinciaal Onderwijs POV.......... Provinciaal Onderwijs Vlaanderen PPS ........... Publiek Private Samenwerking REG.......... Rationeel EnergieGebruik RO ............ Ruimtelijke ordening RTC .......... Roof Training Centrum RWG......... Rationeel WaterGebruik SD............. Sustainable Development SERV........ Socio Economische Raad Vlaanderen SLN .......... Steunpunt Lokale Netwerken SO............. Secundair Onderwijs t.b.v........... ten behoeve van TCHN ....... Technisch Centrum der Houtnijverheid TIG ........... Tungsten (wolfraam) Inert Gas (lassen) TSO .......... Technisch Secundair Onderwijs UGent ....... Universiteit Gent UNCED .... United Nations Conference on Environment and Development UNECE..... United Nations Economic Commission for Europe UNESCO.. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation VAi ........... Vlaams Architecteninstituut VCA ......... Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist voor Aannemers VCB.......... Vlaamse Confederatie Bouw VDAB....... Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding VEA.......... Vlaams Energieagentschap VEI ........... Vlaams Elektro Innovatiecentrum VEV.......... Vlaams Economisch Verbond VGO ......... Vrij Gesubsidieerd Onderwijs VIBE......... Vlaams Instituut voor bio-ecologisch bouwen en wonen VIK........... Vlaamse Ingenieurskamer VITO ........ Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek VIVO........ Vlaams Instituut Vastgoedopleiding viWTA...... Vlaams Instituut voor wetenschappelijk en technologisch aspectenonderzoek VLAO....... Vlaams Agentschap Ondernemen VLHORA . Vlaamse Hogescholen Raad VLIR......... Vlaamse Interuniversitaire Raad VLOR ....... Vlaamse Onderwijsraad VN ............ Verenigde Naties (UN: United Nations) VO ............ Vrij Onderwijs VOE.......... Vakoverschrijdende eindterm VODO ...... Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling VOS.......... Vluchtige organische stoffen VSKO ....... Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs VSDO ....... Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 6. Lijst van gebruikte afkortingen

343

VUB ......... Vrije Universiteit Brussel Vzw .......... vereniging zonder winstoogmerk WENK...... Hogeschool voor Wetenschap en Kunst WKK ........ Warmtekrachtkoppeling WTCB ...... Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf XIOS......... eXpertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving XIOS Hogeschool Limburg

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen 6. Lijst van gebruikte afkortingen

344

Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzaam wonen en bouwen

Recommend Documents