Alles is liefde? deel 1: liefde en hartstocht/intimiteit: gaat dat samen?
1
Alles is liefde? deel 1: liefde en hartstocht/intimiteit: gaat dat samen? In Zetten gehouden op 12 oktober 2014 (PG De Rank / PG Vluchtheuvel) Welkom intochtslied: lied 868, 1 en 2 stil gebed - bemoediging en groet -drempelgebed vervolg intochtslied: lied 868, 3 korte uitleg bij het thema: Alles is liefde? deel 1: liefde en hartstocht: gaat dat samen? gebed zingen: lied 885, 1 en 2 luisterlied: Geef mij nu je angst (**Do, Passion Gouda 2011) gloria: lied 706, 1 3 4 gebed om de Geest: zingen lied 754, 1 ne 3 kinderen mogen naar hun eigen viering lezen: Hooglied 8, 6 en 7 zingen: GezvLiturgie 531, 1 en 3 lezen: 1 Korinthe 6, 19 - 7, 7 en 36 zingen: ELB 213 / Opw 378 in beurtzang: 1m 2a 3v 4m 5a Tips en toelichting uit het Beste Handboek voor de Liefde meditatieve (orgel)muziek antwoordlied: lied 838, 1 en 4 kinderen komen terug - inzameling van gaven dankgebeden - voorbeden - stil - Onze Vader slotlied: lied 793, 1 en 3 wegzending, zegen zingen: lied 428 koffie / nagesprek? De nu volgende preek bevat spannende, openhartige (denk)beelden en is goedgekeurd voor 12+. Graag samen goed luisteren, tieners én ouders. Na de dienst is er pastorale nazorg. En koffie. Gemeente in onze Heer Jezus Christus, Om te beginnen: een goede jeugdherinnering. Als tiener en student werkte ik tijdens vakanties als matroos op een Rijnvaartschip. Voor elk reis naar Duitsland of nog verder moesten er veel levensmiddelen aan boord genomen en opgeborgen worden. Ook dat was het werk van de matroos. 2
Er was één bergruimte, een kast in een kamer waar ik anders nooit kwam: de slaapkamer van de schipper en zijn vrouw. En daar hing een lijstje, met een tekst, boven hun bed: Laat alles bij u in liefde toegaan (1 Kor 16, 14) Die tekst gaf mij te denken. Merkwaardig toch: een bijbeltekst boven je bed.... Bijbelse liefde en slaapkamerliefde; intimiteit, seksualiteit: hoort dat bij elkaar? Dat zijn toch werelden van verschil? Wat vinden we over de liefde en de intimiteit, de seksualiteit en de hartstocht in de bijbel? We gaan op zoek, aan de hand van 2 bijbelteksten: Hooglied 8, 6 en 7 en 1 Korinthe 7 (en het staartje van hoofdstuk 6). Hooglied: dat bijbelboekje wordt op zondag in de kerk niet vaak gelezen. Een enkele keer, bij een huwelijksviering, dan horen we misschien iets uit dit boekje. Maar in een gewone zondagse kerkdienst: nou nee, dat zijn we niet gewend. Want het Hooglied is wel erg openhartig over de liefde: over alledaagse liefde, bloemen in je buik, over hartstocht, verlangen: de lieve lust van twee mensen naar elkaar. Hooglied: dat is erotische literatuur... Het Hooglied is een verzameling liefdesliedjes, waarschijnlijk uit de tijd van koning Salomo. Best wel spannend om te lezen: vooral jonge mensen vinden dat wel fijn. Er staat in de Jongerenbijbel een mooie uitleg bij het thema “relaties en seksualiteit”. U kunt deze pagina’s straks inzien, bij de koffie. Past dit bijbelboekje wel in de eredienst, in de kerkdienst op zondag? Hoort het boekje Hooglied eigenlijk wel in de bijbel? De bijbel gaat toch over de liefde van God: Liefde van de Bovenste Plank; liefde die elk beminnen hemelhoog te boven gaat? We zullen zien.... Eerst kijken we naar de tekst van Hooglied 8, 6b: Draag mij als een zegel op je hart, 3
als een zegel op je arm. Sterk als de dood is de liefde, beklemmend als het dodenrijk de hartstocht. Sterk als de dood is de liefde, beklemmend als het dodenrijk de hartstocht. Deze twee zinnen zeggen hetzelfde. Dood en dodenrijk is hetzelfde, en liefde is gelijk aan: hartstocht. Liefde en hartstocht worden in één adem genoemd. Liefde is: hartstocht? Passie, pure lust, vurig verlangen tussen twee mensen? Goeie genade: het staat er echt... En dat is nog niet alles. Want die liefde is supersterk. Sterk als de dood is de liefde. Ik kan het nog sterker vertellen: de liefde is sterker dán de dood. Kijk maar naar het vervolg: liefde wordt voorgesteld als vuur en de dood is als water. Liefde en dood: die twee zijn als vuur en water. Maar dan komt v.7: Zeeën kunnen dat vuur van de liefde niet doven, rivieren spoelen haar niet weg... Het water kan het vuur niet doven, de dood is de liefde niet de baas. Liefde is sterker dan de dood. Jawel: liefhebben is spelen met vuur; vuur dat sterker is dan water / dood. Goeie genade: waar haal je die supersterke liefde vandaan? Kun je die ergens kopen? We leven in een consumptiemaatschappij; dan is de vraag: waar kan ik liefde kopen? (v.7) nee, liefde is niet te koop. Zou een man met al zijn rijkdom liefde willen kopen, dan werd hij smadelijk veracht. Wat een belachelijk idee: liefde die te koop is. Betaalde liefde. 4
Een beetje geld voor een beetje liefde voor een paar uren kun je me huren.. Dat is te gek voor woorden: betaalde liefde. Nou, dat lijkt dus nergens op, dat is nep; surrogaat-liefde. Dat blijft behelpen... Nee, liefde is niet te koop. Maar waar haal je die supersterke liefde dán vandaan? Haal je die liefde ergens uit jezelf? Is liefde een prestatie? Kan ik ergens leren hoe ik kan scoren in de liefde? Nee, ook niet.
Als een aanstaand bruidspaar bij me komt voor hun huwelijksviering dan spreken we uitgebreid over de liefde. Over de kunst van het liefhebben. En dan vertellen ze om de beurt: ze vertellen aan elkaar wat ze zien in de ander, in hun geliefde. En wat blijkt dan: liefde maakt niet blind, maar juist helderziend. Verliefdheid is misschien een oogziekte, of een roze bril, maar liefde maakt helderziend. Want een goede geliefde ziet in de ander eigenschappen die die ander in zichzelf nog helemaal niet ontdekt heeft! Zo'n trouwstel wordt er soms verlegen van, als ze aan elkaar vertellen wat ze allemaal zien zitten in elkaar. En dan vraag ik, als pastor: Hoe kan het dat je méér ziet in je geliefde dan hij/zij zelf durft te geloven? Waar haal je dit allemaal vandaan? Als ik dat vraag, dan gaan ze stamelen... Dan kunnen ze niet meer uit hun woorden komen. Dan zeggen ze: goeie genade ... God .. Inderdaad: de beste manier van spreken over God is: stamelen. Dáár halen we de liefde vandaan. Wij leven van de liefde, de Liefde van God. Liefde is de mooiste, de hoogste gave van God.
5
Mooi gezegd, dominee... Maar hoe werkt dat praktisch? Wat heeft deze mooie liefde van God nou te maken met onze hartstocht, onze lieve lust, onze intimiteit en seksualiteit? Het antwoord is: alles. Het Hebreeuws (de taal van het Eerste Testament) heeft maar één woord heeft voor liefde. En dat woord is goed voor alle soorten liefde die wij kennen. Dus: liefde = hartstocht = passie. En die verschillende woorden gelden ook voor de liefde van God. Die hoge, goddelijke liefde, de liefde van de bovenste plank, de liefde die elk beminnen hemelhoog te boven gaat: ook die liefde heeft hetzelfde woord in het Hebreeuws. Je kunt, met de bijbel in de hand, gerust zeggen dat God hartstochtelijk verlangt naar ons. Dat Hij wanhopig van ons houdt. Dat Hij (maar nu moet ik zeggen: Zij) dat Zij zo hartstochtelijk verlangt naar ons dat Zij het voelt in haar buik, in haar baarmoeder. Het woord barmhartig betekent letterlijk: baar-moederlijk. Barmhartig en genadig is de Heer: Psalm 103 is misschien wel de lievelingspsalm van Jezus. In elk geval die prachtige psalm aan het eind van de Avondmaalsviering. Een God met hevige baarmoedergevoelens: dat zijn we niet gewend. Een God van lieve lust, pure passie en hartstocht: dat is de God van Abraham, Izaak en Jakob. De God van het volk Israël. En door Jezus Christus ook onze God. Goeie genade....
We bladeren verder in de bijbel. We komen aan het Nieuwe Testament. Maar dat deel 2 van de bijbel is toch niet zo openhartig over God? We gaan kijken. Het Tweede Testament is in een andere tijd en andere taal geschreven dan het Eerste Testament. 6
Het Grieks is dé handelstaal in de tijd van Jezus. Jezus is een joodse man, maar toch is zijn Goede Boodschap in het Grieks opgeschreven. Zo werd zijn Boodschap grenzenloos. Nu is de Griekse cultuur een andere dan de Joodse cultuur. Die antieke Grieken denken ook over de liefde anders dan de Joden. Die oude griekse filosofen - wijsheidsleraren - krijgen gaandeweg een probleem met de liefde. Vooral met de hartstocht, de lieve lust, de passie. De wijsheidsleraren van een bepaalde school, de Stoïcijnen, vinden gaandeweg de hartstocht, de lust, een gevaarlijk goedje. De hartstocht kan je helemaal in beslag nemen! En een mens is een redelijk, denkend wezen, dus pas op! Die oude Grieken denken daar stevig over na. Ze gaan zelfs denken: als je harts-tochtelijk (!) bent, dan raak je buiten zinnen. Bij een seksueel hoogtepunt, een orgasme, verlies je je bewustzijn! Dan ben je redeloos, radeloos en reddeloos. Dan heb je jezelf niet in de hand. Dus: gevoelens zijn gevaarlijk! Het beste wat een weldenkend mens kunt bereiken is: a-pathie: geen gevoelens. Zorg ervoor dat je het lichaam onder controle houdt. Je geest, je ziel, moet het lichaam beheersen, anders ben je jezelf niet. Het lichaam is verdacht en minderwaardig: de gevangenis van de ziel.. Zo dachten die oude heren, de antieke Grieken. De Stoïcijnen, tenminste. Control-freaks waren ze, al enkele eeuwen vóór onze jaartelling. En toen de boeken / brieven van het Tweede Testament in het Grieks werden geschreven, werd toen deze Griekse denkwijze kant en klaar meegeleverd? Nee, toch niet. Nee, ook al staat het Tweede Testament in het Grieks; toch vinden we deze denkwijze daarin zo niet terug. Nergens in de Goede Boodschap van Jezus Christus staat uitdrukkelijk dat gevoelens gevaarlijk zijn of dat het lichaam minderwaardig is. Ach ja, natuurlijk: Jezus is immers een Joodse man.. Maar: Paulus dan, de grote apostel? Daar komen we niet zomaar omheen, toch? 7
Inderdaad: Paulus heeft het meest geschreven van de boeken van het Tweede Testament. Paulus is een man van twee werelden, hij kent de Joodse cultuur en godsdienst en hij is vertrouwd met de overheersende Grieks/Romeinse cultuur. Paulus is een multiculturele man. Paulus is de Joden een Jood en de Grieken een Griek. Maar nee, Paulus verkondigt het Evangelie niet met Griekse denkbeelden in het achterhoofd. Ook bij Paulus geldt: het lijf hoort er helemaal bij. Hartstocht, lust, seksualiteit: ze zijn niet bij voorbaat verdacht. We weten vrij veel van Paulus, uit zijn brieven. Wij kunnen meelezen in een spannende discussie, een briefwisseling tussen Paulus en mensen van zijn tijd. Paulus krijgt een aantal vragen voorgelegd uit de gemeente van Corinthe. In zijn brieven reageert hij op die vragen. In hoofdstuk 6 vallen we midden in een discussie over ontucht, overspel, hoererij. Over liefde die te koop is. U moet weten: Corinthe is een havenstad en daar komen elke dag schepen binnen met zeelieden die dagen/weken op zee zijn geweest. Corinthe is een stad van kroegen en bordelen. Niet elke zeeman is een Griekse wijsheidsleraar. Dus komt Paulus te spreken over ontucht, overspel, hoererij. Over vreemd gaan, in gewoon Nederlands. Dat gebeurt dus, in de christelijke gemeente aldaar. En dat lijkt nergens op, vindt Paulus. (1 Kor 6, 19 en 20) Paulus schrijft: Je lichaam is een tempel van God. Bewijs God eer met je lichaam! Je lieve lijf mag er van lusten; tot eer van God! Maar niet met liefde die te koop is, en niet als vreemdganger. Vreemdgaan: daar word je niet goed van... We gaan naar 1 Kor 7, 1-5. Hier geeft Paulus antwoord op mensen die menen: Nou, dan maar liever helemáál geen seks. Als er zoveel mis kan gaan met de seks, dan moeten we het lijf maar stevig beheersen. 8
De mensen die dat menen, wonen wel samen in één huis, ze delen tafel en bed, maar hebben geen seksuele omgang. Ze willen het lieve lijf flink onder de duim houden. Nee, zegt Paulus daarop, dat lukt je niet voor lange tijd. En zijn aanbeveling is: iedere man moet zijn eigen vrouw hebben en elke vrouw haar eigen man. En - dit is heel bijzonder in die tijd - Paulus geeft partners gelijke rechten en plichten. Dat is iets nieuws in die antieke tijd, in die cultuur. Want in die tijd hebben vrouwen aanzienlijk méér plichten en minder rechten dan mannen. Paulus als voorvechter van vrouwen-emancipatie: wie had dat gedacht? En dan zegt Paulus ook nog: doe in je relatie alsjeblieft niet zuinig met de liefde / hartstocht. (v.3): een man moet zijn vrouw geven wat haar toekomt, evenals een vrouw haar man. En v.5: Weiger elkaar de gemeenschap niet! Hooguit voor een poosje, met wederzijdse instemming, om samen te bidden... Hoe praktisch is onze Paulus! Het lieve lijf mag er van lusten. Zelf is Paulus ongehuwd en dat vindt hij handig, in zijn leven als rondtrekkend predikant/evangelist. Het ongehuwd zijn ziet hij voor zichzelf een gave, maar het huwelijk is voor anderen een even goede gave. (1 Kor 7, 36) Praktisch is Paulus ook voor jonge stellen: als je verlangen naar elkaar te groot wordt, kies dan voor het leven, kies voor elkaar en ga samen het leven aan. Het is geen zonde! Er is niks mis met je verlangen naar elkaar, je hartstocht, je lijfelijke lust. Het is geen zonde, schrijft Paulus. Wij komen aan de afronding. De toepassing. Twee teksten hebben we onder ogen: uit Hooglied 8 en uit 1 Korinthe 7. Twee teksten over liefde. Over intimiteit en hartstocht, seksualiteit. 9
Liefde en seks: gaat dat goed samen? Ja, volgens de bijbel wel... Hoe komt het toch dat de christelijke kerk in de loop van de eeuwen zo Grieks / stoïcijns is gaan denken over liefde en lust? En dat we onze joodse wortels kwijt geraakt zijn? Welnu: dat komt omdat de kerkleiders van de eerste eeuwen de toon hebben gezet en daarbij vooral geput hebben uit Griekse bronnen. Daarover is veel meer te zeggen, maar dat is een verhaal apart. Wij leven vele eeuwen later. Aan ons de vraag: kan het anders? Kunnen we hervormd worden, in ons denken: meer bijbels / joods gaan denken? En hebben christenen dan niet veel betere antwoorden op de vragen van jonge mensen in deze moderne tijd, met seks als prestatie, seks als consumptie? Dit was deel 1 van de serie “Alles is liefde?” (met vraagteken) Wordt vervolgd, in deel 2 en deel 3. O.a. over bijbelse spelregels bij liefde en lust, over trouw, duurzaamheid en geduld. En ook over de vraag: wanneer kan het? Wat is veilig vrijen, naar lijf en ziel? (in deel 3, even geduld a.u.b.) Helemaal tenslotte: als een bruidspaar bij de dominee komt voor hun huwelijksviering, dan spreken we dus uitgebreid over de liefde. Over de kunst van het liefhebben. Over wat ze zien in de ander en waar ze dat vandaan halen. Maar ik stel dan nog een vraag: Kunnen jullie samen... bidden? Want als je dat samen kunt, dan ben je aangesloten op de Bron van alle liefde: de Eeuwige, de Ene, de Barmhartige, geprezen zijn grote Naam. Amen. 10
